Amne wv nr9 (72 gemiddeld)

Rohingya’s Elektrocuties langs Duitser strijdt namens als de Belgische grens 289 dode Pakistanen koopwaar Maandblad over mensenrechten | september 2015 | Jaargang 48 #9 | Losse nummers € 4‚50 | www.wordtvervolgdmagazine.nl

Special: bedrijven en mensenrechten

wordtver volgd WV_NR9_2015#5.indd 1

19-08-15 14:56

INHOUD

groeten uit...

Yogyakarta

De grote collegezaal van de kunstacademie in Yogyakarta zit vol met tientallen studenten en docenten. Op uitnodiging van Ayu‚ docente cultuurwetenschappen‚ heb ik net een presentatie gegeven over mensenrechten. De situatie in Indonesië‚ die ik al jarenlang volg‚ ben ik daarbij niet uit de weg gegaan.

De eerste vraag uit het publiek zet de toon voor de discussie. ‘Hoe definieer je de “eigen” cultuur in een multiculturele samenleving met een zeer dominante cultuur?’‚ vraagt een docent‚ verwijzend naar de overheersende Javaanse cultuur. Een jongen wijst erop dat cultuur ook gebruikt kan worden om dominantie te bestendigen.

Ik vertel over de Papoea Arnold Ap‚ een cultureel-antropoloog die in 1984 werd vermoord‚ zogenaamd nadat hij op de vlucht was geslagen. Ap was gearresteerd omdat hij de Papoea-cultuur onderzocht. ‘Eenheid in verscheidenheid’ is het motto van de staat‚ maar etnische verschillen mogen niet te veel aandacht krijgen‚ bang als men is voor politieke afscheidingsbewegingen.

Een student noemt hierop de nationalistische beweging van voor de Tweede Wereldoorlog‚ gericht tegen de Nederlandse kolonisator‚ en de rol van cultuur daarin. Ik herinner voorzichtig aan de nog altijd verboden culturele organisatie LEKRA‚ links getint en dus verdacht. In 1965 werd ze verboden‚ het jaar dat de grote slachting begon onder veronderstelde communisten. Daarbij vielen zeker een half miljoen doden.

Dan val ik stil. Voor het eerst tijdens de tientallen keren dat ik het land bezocht‚ hoor ik het Indonesiers publiekelijk zeggen: de discriminatie van veronderstelde communisten duurt nog altijd voort. De namen vallen van de linkse schrijver Pramoedya Ananta Toer‚ die jarenlang gevangenzat‚ en van Joshua Oppenheimer‚ die twee documentaires maakte over de massamoord‚ maar het land nu niet meer zonder gevaar in kan. Ze worden zonder gêne uitgesproken. Mijn dag kan niet meer stuk.

Martha Meijer

Bedrijven die mensenrechten schenden Is een VN-verdrag de oplossing?

6 4 6

11 12 15 16 19

Cover: © Diana Scherer

‘De korenwolf is beter beschermd dan de mens’ Hoe Remo Klinger een Duits textielconcern te lijf gaat

16

VierVijf ‘Op dag één kaapt de EU het overleg over een VN-verdrag’ Linda Polman peilt de stemming in Genève Good guys en bad guys Recente schenders; Unilever beste van de klas ‘Ethiopië wordt niet het nieuwe Bangladesh’ De goede kant van een verlichte dictatuur Grunberg Column ‘Het smartengeld is schandalig laag’ Advocaat Klinger strijdt namens 289 dode Pakistanen De Zaak Een nieuw tribunaal voor Kosovo

2 | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 | Inhoud WV_NR9_2015#5.indd 2

19-08-15 14:56

BEDRIJVEN EN HUN STREKEN

Dodendraad Een eeuw geleden stond de Belgische grens onder stroom

22

Lucratieve handel Stadje in Bangladesh werd jachtterrein mensensmokkelaars

26

Special: bedrijven en mensenrechten pagina 6 - 18

20 22 25 26 31 32

KijkenLezen Web-‚ boeken-‚ tv- en filmtips Moordend grenshek Voorpublicatie uit Prikkeldraad‚ een geschiedenis van goed en kwaad ‘Ze zagen een zwarte arm‚ dus pakten ze een zwarte’ De dodelijke gevolgen van de vooroordelen bij de Braziliaanse politie Lucratieve handel Rohingya’s in Bangladesh gemakkelijke prooi voor mensensmokkelaars Polman Column AmnestyNieuws

Het was eind jaren negentig‚ vlak na een overleg tussen het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties‚ waaronder Amnesty. Shell had de goede bedoelingen van het bedrijf toegelicht op het gebied van milieu en mensenrechten. Een topman van Unilever hield zijn Shell-collega daarop voor dat ‘hij de markt aan het verpesten was’.

Willem van Genugten‚ hoogleraar internationaal recht‚ was erbij en vertelde er onlangs over op een conferentie over mensenrechten en het bedrijfsleven aan de Universiteit van Tilburg.

Inmiddels is er nogal wat veranderd. Veel multinationals hebben de ‘Ruggie Principles’ voor mensenrechten onderschreven‚ de gedragscode ontwikkeld door John Ruggie‚ die in 2011 is aangenomen door de Verenigde Naties. Unilever is Shell voorbijgestreefd en scoort het hoogst van de tien voedingsconcerns die Oxfam geregeld doorlicht op duurzaamheid en mensenrechten (zie pagina 11). Al wordt ook dit bedrijf nog wel eens ingehaald door het verleden (pagina 5).

Maar is het genoeg? Voldoen afspraken op basis van vrijwilligheid om arbeiders te beschermen tegen uitbuiting en slavernij? Nee‚ vonden Ecuador en Zuid-Afrika‚ en initieerden onderhandelingen over een VN-verdrag dat multinationals aan banden legt (zie pagina 6).

Nee‚ zeiden vier advocaten in Tilburg‚ die processen voeren tegen bedrijven – zoals tegen het Duitse textielbedrijf KiK‚ bij wiens toeleverancier in Pakistan door nalatigheid 289 doden vielen (pagina 16).

Van Genugten maande het publiek tot realisme. ‘Tel je zegeningen’‚ was zijn boodschap‚ doelend op de grote vooruitgang die Ruggies richtlijnen brachten. Verwacht niet te veel van een VN-verdrag dat na jaren onderhandelen door zó weinig landen wordt geratificeerd dat het tandeloos blijft‚ zei hij ook.

Nederland deelt die mening‚ aldus de vertegenwoordiger van Buitenlandse Zaken. Ze betwijfelde of Nederland ging meepraten over het verdrag. ‘Dat is toch een cirkelredenering?’‚ zei iemand in het publiek. ‘Je wilt geen verdrag dat te weinig landen hebben getekend‚ dus blijf je weg – zodat te weinig landen het tekenen.’

Een lijst bedrijven die het minder nauw nemen met de mensenrechten toont in elk geval hoe vaak mooie principes nog worden ‘vergeten’ (pagina 11). Tegelijkertijd blijkt nota bene in de verlichte dictatuur Ethiopië dat dwingende regels goed uitpakken op de werkvloer‚ zonder dat ze investeerders afschrikken (pagina 12).

Dwang of vrijwilligheid? Het beste lijkt een mix. Maar wie vooral de oren laat hangen naar het bedrijfsleven‚ zoals Nederland lijkt te doen‚ is te goed van vertrouwen. Zoals de Volkskrant onlangs een voedingsdeskundige citeerde‚ over afspraken met voedselproducenten ter bestrijding van overgewicht: je overlegt ook niet met de vos over de hoogte van het hek om het kippenhok.

Marnix de Bruyne Hoofdredacteur a.i.

De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren.

Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie.

Inhoud | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 |

WV_NR9_2015#5.indd 3

3 19-08-15 14:56

vijf © Saul Martinez

VIER

Gezocht: begraafplaats Een kist‚ een flesje‚ een beertje: de attributen horen bij een net opgegraven kinderlijkje‚ dat een anoniem einde wacht in een massagraf op de algemene begraafplaats van Guatemala-Stad. De ruimte op begraafplaatsen is schaars in Guatemala. Als nabestaanden de ‘huur’ voor een graf niet meer kunnen betalen‚ worden de graven direct geruimd‚ ook die van kinderen.

Veel ouders van de overleden kinderen kunnen zich zelfs het bedrag van 22 euro per vier jaar dat de begraafplaats vraagt niet veroorloven‚ of zijn vergeten het te betalen. De pijpenladegraven worden geleegd en de babylijkjes worden in een massagraf gegooid. De in Guatemala geboren fotograaf Saul Martinez (34) legde de ruimingen vast en wat die teweegbrengen bij nabestaanden‚ in een serie waaruit bovenstaand beeld komt.

Martinez verhuisde op 6-jarige leeftijd met zijn moeder naar Long Island‚ New York. Zes jaar geleden keerde hij terug naar zijn geboorteland‚ waar hij de dagelijkse realiteit vastlegt met zijn camera. ‘Ik voel me niet opgelaten om zo dicht bij te mensen te komen’‚ zei hij tegen The New York Times. ‘Het voelt alsof ik op deze manier iets kan doen.’

Historische landruil Vijftigduizend tot voor kort statenloze inwoners van 162 enclaves in Bangladesh en India mochten onlangs zelf kiezen tot welk van de twee landen ze willen horen. De grenzen van de enclaves – 51 in India en 111 in Bangladesh – werden in de achttiende eeuw afgebakend na onderhandelingen die een eind maakten aan lokale conflicten.

De bewoners ervan hebben sinds de Britse kolonisatie echter nooit de nationaliteit verkregen van een van beide landen.

Bangladesh gaf in 1974 al zijn goedkeuring aan de landverdeling‚ maar pas in juni dit jaar tekende de Indiase premier Narendra Modi de historische overeenkomst.

De overgrote meerderheid van de bewoners van de Indiase enclaves in Bangladesh koos voor de Bengaalse nationaliteit; bijna duizend gaven de voorkeur aan de Indiase. In de 51 Bengaalse enclaves in India besloten alle Bengalen de Indiase nationaliteit aan te nemen.

Doordat de burgers bijna zeventig jaar tot geen enkel land behoorden‚ hadden ze al die tijd nauwelijks toegang tot basisvoorzieningen als onderwijs en gezondheidszorg. Beide landen laten weten snel te starten met het ontwikkelen van de enclaves‚ inclusief het aanleggen van een nieuwe infrastructuur.

‘Mijn favoriete woord? Doen!’

De Chinese kunstenaar/activist Ai Weiwei‚ die de Ambassador of Conscience-award 2015 won

Openhartig verslag van verzonnen reis De jonge Senegalese migrant Abdou Diouf deed eind juli via zijn Instagram-account live verslag van zijn reis van Dakar naar Spanje. In de teksten bij de selfies beschreef hij de hoogte- en dieptepunten van de reis en vertelde hij openhartig over zijn angstige en eenzame gevoelens tijdens‚ bijvoorbeeld‚ de illegale oversteek naar Europa.

Diverse media‚ zoals The Huffington Post‚ pikten zijn verhaal op.

Alleen: de site was nep‚ ontdekte een journalist. Hij was gemaakt om het Spaanse fotografiefestival Getxophoto te promoten‚ dat dit jaar in het teken van ‘reizen’ staat.

De nepsite ‘vervuilt de manier waarop mensen over migratie denken’‚ waardoor ze alleen maar meer gaan twijfelen aan de verhalen van migranten‚ was een van de kritiekpunten op de site van Diouf‚ die in werkelijkheid Hagi Toure heet.

Tomás Peña‚ een van de directeuren van het festival‚ was zich echter van geen kwaad bewust.

Hij had mensen slechts aan het denken willen zetten over bootvluchtelingen‚ reageerde hij. ‘We hopen dat onze actie iets positiefs bijdraagt. We brengen geen oplossing voor de migrantencrisis en we zijn geen politici‚ maar we spreken de taal die iedereen begrijpt: die van het internet.’

4 | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 | VierVijf WV_NR9_2015#5.indd 4

19-08-15 14:56

‘Canada laks rond indiaanse vrouwen’

Rappen tegen Unilever Jarenlang trokken milieuactivisten aan de bel over de puinhoop die Unilever achterliet toen zijn thermometerfabriek in Kodaikanal (India) in 2001 de deuren sloot. Tevergeefs vroegen maatschappelijke organisaties aandacht voor al het afval‚ waaronder met kwik verontreinigd glas‚ dat het concern had gedumpt.

De Indiase rapper Sofia Ashraf slaagde er deze zomer wél in de aandacht van de wereld te vestigen op de door Unilever veroorzaakte milieuvervuiling. ‘Unilever came and left devastation. As they exposed the land to contamination’‚ rapt ze op de melodie van het nummer Anaconda van Nicki Minaj. Haar clip werd in een paar dagen tijd miljoenen keren bekeken.

Mogelijk gaat er nu wat gebeuren voor de slachtoffers van de vervuiling. Veel oud-medewerkers van de fabriek hebben te kampen met ernstige gezondheidsproblemen en tientallen mensen zijn overleden.

Zelden staat Canada in de beklaagdenbank wegens het schenden van mensenrechten.

Eind juli echter hekelde de VN-Mensenrechtenraad het land in een snoeihard rapport wegens het buitenproportionele dodelijke geweld tegen inheemse vrouwen. Tussen 1980 en 2012 zijn 1.017 indiaanse vrouwen vermoord en verdwenen er 164‚ aldus recente cijfers. In 2013 en 2014 waren dat er 32.

Wie de daders zijn‚ blijft vaak onduidelijk. De politie doet de moorden veelal af als ‘huiselijk geweld’‚ maar critici wijzen erop dat bij 70 procent van de opgehelderde zaken het slachtoffer de dader niet kende.

De Mensenrechtenraad eist een onderzoek naar de moorden en verdwijningen van de vrouwen.

Premier Stephen Harper weigert dat echter.

Clooney op oorlogspad Acteur George Clooney is met de Amerikaanse mensenrechtenactivist John Prendergast een project gestart om de geldstromen in kaart te brengen rond de bloedigste conflicten in Afrika. De Oscarwinnaar en zijn compagnon doen dat in een poging corruptie in oorlogsgebieden tegen te gaan en om het publiek duidelijk te maken wie er financieel beter wordt van al die oorlogen. Het project‚ genaamd The Sentry (de schildwacht)‚ werd eind juli gelanceerd‚ een dag voordat de Amerikaanse president Obama begon aan een reis naar Afrika.

‘Vrede en mensenrechten bereik je pas als de mensen die profiteren van een oorlog een prijs betalen voor de schade die ze veroorzaken’‚ zei Clooney (54)‚ die zich eerder onder meer het lot van Sudanese vluchtelingen aantrok. Prendergast liet weten te willen aantonen dat ‘oorlog voeren duurder is dan vrede’.

Kritiek op het project‚ dat zich onder meer richt op de Democratische Republiek Congo‚ de Centraal-Afrikaanse Republiek en ZuidSudan‚ is er ook. Het zou dezelfde tekortkomingen hebben als andere projecten voor Afrika: de lokale bevolking wordt er amper bij betrokken. The Sentry ontkent dat. Tegenover Al Jazeera zei de organisatie dat mensen ter plekke wel degelijk een stem hebben in het onderzoek en dat er nauw wordt samengewerkt met Afrikaanse journalisten en activisten.

VierVijf | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 |

WV_NR9_2015#5.indd 5

5 19-08-15 14:56

Klein beginnen Hoe zorg je ervoor dat ondernemingen mensenrechten respecteren? Kun je het aan bedrijven zelf overlaten om hun verantwoordelijkheid te nemen? Of moet je naleving van de mensenrechten afdwingen via een juridisch bindend VN-verdrag? Linda Polman peilt de temperatuur in Genève‚ tijdens de aller-allereerste onderhandelingen over zo’n verdrag.

Tekst: Linda Polman Illustraties: Diana Scherer

G

enève – Op dag één van de onderhandelingen‚ 6 juli in het Europese hoofdkwartier van de Verenigde Naties in Genève‚ kaapt de Europese Unie de bijeenkomst. Het mandaat van de vergadering deugt niet‚ zegt de EU-vertegenwoordiger en wenst de vergaderdag bijna in zijn geheel te besteden aan een discussie over één woordje: gaat de bijeenkomst de geschiedenis in als de ‘Open-ended Intergovernmental working group on transnational corporations and other business enterprises with respect to human rights’? Of als ‘Open-ended Intergovernmental working group on transnational corporations and all business enterprises with respect to human rights’?

De EU wil ‘all’. Áls er dan een verdrag komt met juridisch afdwingbare gedragsregels voor ondernemingen‚ dan voor álle onderne-

mingen in de hele wijde wereld en niet alleen voor transnationale en wat vage ‘others’.

Want‚ hoewel dit nergens expliciet wordt gezegd‚ een bindend verdrag is iets dat zuidelijke landen willen om geen slachtoffer te worden van gebrekkig mensenrechtenbeleid van transnationale ondernemingen uit rijke westerse landen. En de EU wil voorkomen dat ‘onze’ transnationale bedrijven kwetsbaarder worden voor juridische vervolging dan lokale bedrijven. Dat zou ‘concurrentienadeel’ zijn.

Verder vreest de EU dat zuidelijke landen met zo’n verdrag hun ‘eigen’ bedrijven van strenge controle willen vrijwaren.

Maar ‘all’ is wel heel veel. Alleen al het aantal transnationale ondernemingen in de 193 VN-lidstaten bedraagt volgens een VNschatting 80 duizend. Tel daar 800 duizend dochterondernemingen en miljoenen natio-

nale ondernemingen bij op en je krijgt een onwerkbare moloch.

Room XX‚ de vergaderzaal in het Palais des Nations‚ reageert verbolgen. Over het mandaat van het overleg is lang overlegd‚ dat verander je niet zomaar van ‘other’ naar ‘all’ omdat de EU dat opeens wil! ‘Not reasonable!’ reageert de afgevaardigde van Cuba. Pakistan zegt ook nee‚ evenals Zuid-Afrika‚ met Ecuador de initiator van de onderhandelingen.

Frankrijk en Luxemburg zeggen ja‚ andere staten willen een time-out voor overleg.

In het kamp ‘Occupy UN Square’‚ een handvol witte partytenten buiten het VN-gebouw‚ horen afgevaardigden van de ‘Treaty Alliance’ – ruim zeshonderd niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) uit de hele wereld die helpen het verdrag inhoud te geven – wat zich in Room XX aan het voltrekken is. Meteen

6 | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 | BEDRIJVEN EN MENSENRECHTEN WV_NR9_2015#5.indd 6

19-08-15 14:56

BEDRIJVEN EN MENSENRECHTEN | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 |

WV_NR9_2015#5.indd 7

7 19-08-15 14:56

‘Ethiopië is geen Bangladesh’ Grote kledingbedrijven als H&M en Primark laten steeds meer kleding in Afrika maken. Vooral Ethiopië‚ de snelst groeiende economie op het continent‚ is populair. Zelfs voor Afrikaanse begrippen is Ethiopië goedkoop. Wantoestanden op het gebied van mensenrechten zijn er genoeg – maar niet op de werkvloer.

Tekst: Gerbert van der Aa Fotografie: Petterik Wiggers/HH

12 | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 | Textielindustrie Ethiopië WV_NR9_2015#5.indd 12

19-08-15 14:56

ERITREA

Ni we au Bl

ETHIOPIË

jl

SUDAN

DJIBOUTI

Grand Ethiopian Renaissance Dam Blauwe N

i jl

Addis Abeba Dukem

A

ddis Abeba – Naaimachines snorren.

Witte stof glijdt door slanke handen.

In de fabriekshal van kledingfabrikant Novastar‚ in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba‚ maken zo’n vierhonderd jonge vrouwen honkbalbroeken voor het Amerikaanse bedrijf Champro. ‘En binnenkort produceren we T-shirts voor H&M’‚ zegt bedrijfsleider Berhanu Sisay (52). ‘Er zijn zoveel nieuwe buitenlandse bedrijven die hier zaken willen doen dat we de vraag eigenlijk niet aankunnen.’

Gekleed in een zwarte leren jas wandelt Sisay door de ruime fabriekshal. Broeken die klaar zijn worden verpakt in kartonnen dozen waarop Made in Ethiopia is gedrukt.

‘Novastar is zeven jaar geleden opgericht door een Ethiopiër die lange tijd in de VS woonde’‚ vertelt Sisay. ‘Door de economische kansen keren mensen uit de diaspora terug naar huis.’

Steeds meer multinationals laten kleding maken in Afrika‚ en Ethiopië is veruit het populairst. Naast H&M en Champro zijn onder meer Tesco en Primark hier actief. En ook bedrijven uit Turkije en China‚ waar de gemiddelde maandlonen in de kledingindustrie sterk zijn gestegen (in China zelfs van 60 euro per maand in 2005 naar 400 euro nu).

Sommige investeerders bouwen hun eigen fabrieken‚ andere doen zaken met lokale producenten. Het minimumloon is in Ethiopië met ongeveer 40 euro per maand lager dan in Bangladesh‚ de bekendste vestigingsplaats voor massaproductie van textiel. Zelfs voor Afrikaanse begrippen is Ethiopië goedkoop. En corruptie is hier volgens investeerders minder een probleem dan in de meeste andere Afrikaanse landen‚ omdat de regering er serieuzer tegen optreedt en vanwege de cultuur van discipline en respect voor hiërarchie in het land.

Mede door de buitenlandse investeringen heeft Ethiopië‚ na Nigeria het dichtstbevolkte land van Afrika‚ inmiddels de snelst groeiende economie van het continent. De waarde van de textielexport steeg van 5 miljoen euro in 2010 naar 90 miljoen in 2014. De regering streefde ernaar dit jaar zelfs uit te komen op één miljard‚ maar dat ambitieuze doel wordt niet gehaald. Van een land dat dertig jaar geleden bekendstond als symbool

ETHIOPIË

o Om

Gilgel Gibe III Dam

Omorate

van hongerend Afrika‚ is Ethiopië uitgegroeid tot een economisch voorbeeld voor de rest van het continent. Volgens het VN-Bevolkingsfonds stijgt vrijwel nergens ter wereld de levensstandaard zo snel als hier.

Strenge regels Maar hoe zit het met de arbeidsomstandigheden? Bangladesh was de afgelopen jaren vaak in het nieuws door wantoestanden in kledingfabrieken. In april 2013 kwamen daar bij de instorting van kledingfabriek Rana Plaza 1.131 werknemers om het leven. Naaisters in Bangladesh maken vaak extreem lange werkdagen‚ en wie weigert over te werken kan gemakkelijk worden ontslagen.

Gaat het in Ethiopië anders? ‘Die indruk heb ik wel’‚ antwoordt Miriam van Alphen (57)‚ directeur van het Belgisch-Nederlandse kledingbedrijf Beconnected in Ethiopië. De regering in Bangladesh doet volgens Van Alphen‚ die zakendoet in beide landen‚ geen serieuze pogingen om wantoestanden aan te pakken. ‘In Ethiopië zit de overheid er veel meer bovenop.’ Ethiopische fabrieksarbeiders mogen wettelijk maximaal 48 uur per week werken. ‘Er zijn onaangekondigde inspecties‚ regels worden streng gehandhaafd.’

Kledingbedrijven zijn niet zoals in Bangla-

SOMALIË KENIA

de lokale bedrijven waar we zaken mee doen goed zijn geregeld. Daarnaast genieten we belastingvoordelen.’ Buitenlandse investeerders kunnen belastingvrij importeren en hoeven de eerste vijf jaar geen belasting te betalen over hun winst. ‘En er wordt echt naar ons geluisterd als er problemen zijn’‚ zegt Van Alphen‚ ‘bijvoorbeeld bij de douane.’ Minpunt is dat de arbeidsproductiviteit relatief laag is. ‘De naaimachines ratelen hier een stuk minder snel dan in Azië. Daar gaan we aan werken.’

De stoffen die kledingbedrijven in Ethiopië gebruiken‚ komen grotendeels uit het buitenland‚ zoals Turkije en India. Het land produceert zelf katoen‚ maar lang niet genoeg om aan de binnenlandse vraag te voldoen. De overheid heeft daarom ambitieuze plannen om de katoenteelt uit te breiden. Op een aantal plaatsen worden grootschalige landbouwbedrijven opgezet‚ die met behulp van irrigatie dit gewas gaan verbouwen.

Om stroom op te wekken‚ bouwt Ethiopië een aantal gigantische stuwdammen. De grootste dam komt in de Blauwe Nijl. Een kleinere dam in de Omo-rivier is al klaar. De stuwmeren die ontstaan‚ maken Ethiopische boeren minder afhankelijk van regen‚ waardoor het land meer katoen en voedsel kan produceren.

Maar er is ook kritiek. Conflicten over Nijlwater met Egypte en Sudan‚ twee landen stroomafwaarts die ook veel landbouwgrond irrigeren‚ liggen op de loer. In de Omo-vallei en langs de Nijl op de grens met Sudan moeten meer dan honderdduizend mensen verhuizen omdat hun dorpen onder water komen te staan of omdat zich op hun grond nieuwe landbouwbedrijven zullen vestigen.

‘Mijn ouders hebben te horen gekregen dat ze moeten verhuizen’‚ zegt een inwoner van de zuidelijke stad Omorate die zich inzet voor arme boeren en nomaden in de regio. ‘Elders

‘Van symbool van hongerend Afrika is Ethiopië uitgegroeid tot economisch voorbeeld’ desh gevestigd in krappe flatgebouwen‚ maar in ruime fabriekshallen op moderne industrieterreinen. ‘Daarom acht ik de kans klein dat hier dezelfde dingen misgaan.’

Beconnected opende in juni zijn eerste fabriek in Ethiopië. Het bedrijf bedrukt textiel en maakt kledinglabels. In haar kantoor in Addis Abeba vertelt Van Alphen dat steeds meer kledingbedrijven op zoek zijn naar alternatieven voor Bangladesh. ‘Als buitenlandse investeerder wil je niet medeplichtig zijn aan misstanden.’

Van Alphen is enthousiast over de Ethiopische overheid. ‘Streng toezicht is goed – zo weten we dat de arbeidsomstandigheden in

BEDRIJVEN EN MENSENRECHTEN | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 |

WV_NR9_2015#5.indd 13

© Blokplan

ZUIDSUDAN

13 19-08-15 14:56

‘De korenwolf is beter beschermd dan de mens’ WV_NR9_2015#5.indd 16

19-08-15 14:56

In september 2012 brandde een kledingfabriek uit in Karachi‚ Pakistan. Daarbij vielen bijna driehonderd doden. Grootste opdrachtgever: de Duitse textieldiscountketen KiK (‘Klant is Koning’). De Berlijnse advocaat Remo Klinger klaagt namens nabestaanden en overlevenden het bedrijf aan.

‘Dit proces is van belang voor honderden slachtoffers‚ die anders de kans lopen dat hun zaak verjaart.’

Tekst: Antoine Verbij Fotografie: Kai Muller

B

erlijn – ‘Vandaag heeft KiK voor de tweede keer verlenging van de termijn aangevraagd om te reageren op onze aanklacht. Het bedrijf heeft meer tijd nodig om de stukken te bestuderen en onderzoek ter plaatse te doen‚ zeggen ze. Die tijd gunnen we hun: we zijn er zeker van dat wij de beste papieren hebben.

Hun aanbod voor een schadevergoeding is door de getroffenen unaniem afgewezen. Het was schandalig laag.’

Remo Klinger (1969) vertegenwoordigt de nabestaanden en overlevenden van de brand in de textielfabriek Ali Enterprise in Pakistan‚ in september 2012. Er kwamen 289 mensen bij om het leven en talloze arbeiders raakten gewond. Vrij snel na de ramp werden grote tekortkomingen in de veiligheidsvoorzieningen geconstateerd. Voor de ramen zaten tralies en de nooduitgangen waren geblokkeerd‚ om dieven buiten te houden.

‘De managers van KiK moeten dat gezien hebben toen ze er waren om hun bestelling te plaatsen. Ik ben er zelf pas anderhalf jaar geleden geweest‚ tijdens de eerste onderhandelingen met de slachtoffers. Ik heb de puinhopen gezien‚ de gaten die de mensen in nood in de tralies hebben gemaakt om de gewonden naar buiten te gooien. Hoe onmogelijk het was om via de kelders te ontsnappen. Je hoeft geen expert te zijn om dat vast te stellen.’

Mercedes Klingers zaak is een van de meest geruchtmakende processen in Duitsland rond bedrijven die betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen. Dat híj hem voert‚ is niet vreemd: dankzij zijn vele contacten met mensenrechtenorganisaties en het bedrijfsleven komt men al snel bij Klinger terecht als er een rechtszaak speelt.

Klinger trekt daarbij vaak op met het European Center for

Constitutional and Human Rights‚ het ECCHR. Zo klaagde hij met deze kleine‚ actieve organisatie een dochterfirma van Mercedes aan in Argentinië. Dat bedrijf was betrokken bij ernstige schendingen van de mensenrechten tijdens de junta. Ook vertegenwoordigde hij in opdracht van de ECCHR de Sudanese bewoners van de streek rond de Merowestuwdam‚ gebouwd door de Duitse firma Lahmeyer. Die liet in 2010 het water al het dal instromen toen de onderhandelingen over de verhuizing van de bevolking nog in volle gang waren.

De mogelijkheden om civielrechtelijk op te treden in zulke zaken zijn in Duitsland echter beperkt‚ legt Klinger uit. ‘In Amerika‚ waar ik ook zaken heb begeleid‚ zijn de mogelijkheden veel groter. Zo kennen de VS de PreTrial Discovery of Documents: alle betrokkenen in een proces moeten hun dossiers van tevoren ter inzage geven. Dat gebeurt in Duitsland niet: ik moet als klager zelf alle bewijzen zien te verza-

namens een hele groep een klacht moeten kunnen indienen‚ de zogeheten class action-zaken.

Het KiK-proces hebben we aangespannen namens vier slachtoffers‚ drie nabestaanden en één overlevende‚ om de kosten beperkt te houden. Maar het gaat om honderden mensen‚ die nu de kans lopen dat hun zaak in de tussentijd verjaart.’

Klinger gaat dan ook stug door met het proces. KiK toont zich daarbij een lastige tegenstander.

Aan de ene kant stelt het bedrijf zich bereidwillig op‚ tegelijkertijd traineert het de zaak.

KiK heeft steeds beweerd dat het slechts 75 procent van de productie van Ali Enterprise afnam. Volgens Klinger echter werkte de fabriek voor 100 procent voor het Duitse bedrijf. ‘KiK was er koning‚ de boss’‚ zegt de advocaat‚ ‘daar hebben we voldoende bewijzen voor.’ Om die reden heeft KiK een speciale verantwoordelijkheid‚ vindt Klinger. Dat vond KiK zelf ook: na de ramp betaalde het bedrijf een

‘Het Duitse civiele recht stamt uit de negentiende eeuw.

Daar kun je in dit soort zaken niet mee uit de voeten’ melen‚ terwijl mijn tegenstander zijn dossier gesloten mag houden. Hij kan altijd volhouden dat wat ik beweer niet waar is‚ al beschikt hij over documenten die mijn gelijk bewijzen.’

‘Het Duitse civiele recht stamt nog uit de negentiende eeuw’‚ vervolgt hij. ‘Daar kun je in de huidige situatie‚ met al die internationale vervlechtingen‚ niet mee uit de voeten. Je zou‚ net als in Amerika en Groot-Brittannië‚

miljoen dollar (900 duizend euro) aan schadevergoeding. Dat geld is echter niet bij de belanghebbenden terechtgekomen‚ klaagde KiK-directeur Heinz Speet in het conservatieve dagblad Die Welt: de Pakistaanse organisatie waaraan het geld is betaald‚ wil niet zeggen waar het geld is gebleven.

Inmiddels heeft KiK de nabestaanden en overlevenden een paar duizend euro per slachtoffer smartengeld geboden. Klinger:

BEDRIJVEN EN MENSENRECHTEN | nr. 9 - september ’15 |

WV_NR9_2015#5.indd 17

17 19-08-15 14:57

© Spaarnestad/HH

Dodendraad Langs de NederlandsBelgische grensafscheiding vielen tijdens de Eerste Wereldoorlog meer doden dan later langs de Berlijnse Muur.

Dat begon een eeuw geleden‚ in augustus 1915. Dick Wittenberg tekende de verwaarloosde geschiedenis op in Prikkeldraad‚ een geschiedenis van goed en kwaad.

Een voorpublicatie.

B

aarle-Nassau – Toke (32) en Joke (27) Verheijen waren zussen. Joke woonde nog bij haar ouders in het Nederlandse Castelré. Toke was dienstmeid bij een kinderrijke familie in het Belgische Minderhout. Sinds de zomer van 1915 konden ze elkaar niet meer in de armen vallen. De Duitsers hadden tussen de twee buurlanden een grenshek gebouwd dat onder stroom stond. Maar de zussen konden elkaar nog wel zien en zelfs een praatje maken‚ ieder aan één kant van het hek. De Beierse grenswacht Karl – zij noemden hem ‘den dikken Sjarel’ – kneep beide ogen toe.

Soms wisselden de zussen cadeautjes uit.

Dat was het plan op die fatale dag in oktober 1916. Joke had een kannetje petroleum bij zich. Toke droeg een paar klompen‚ bestemd voor moeder. Maar toen ze die klompen over het hekwerk gooide‚ raakte er één de elektri-

citeitsdraden. Behoedzaam probeerde ze die klomp te pakken zonder de versperring te beroeren. Sterke wind blies haar haren en haar rok tegen het stroomdraad. Op slag was ze dood.

Joke probeerde Toke nog te redden. Als ze het hoofd van haar zus maar van de draad kon trekken. Zo vond ook Joke de dood. Twee slachtoffers van de ‘Dodendraad’‚ zo werd de grensversperring in de volksmond genoemd.

Nederlanders weten weinig van hun land in die Eerste Wereldoorlog. Nederland was een van de weinige landen die neutraal en dus buiten het strijdgewoel wisten te blijven.

Dat de Duitsers Nederland en België ruim drie jaar lang met een moordend grenshek scheidden‚ is boven de grote rivieren nauwelijks bekend.

Maar ook in België raakt de ‘Dodendraad’ geen gevoelige snaar. Als Belgen over de ‘Grote Oorlog’ spreken‚ hebben ze het toch vooral over die slopende loopgravenoorlog in West-Vlaanderen. Niet over doden die vielen langs de grens met Nederland.

Bij het begin van de Eerste Wereldoorlog‚ op 28 juli 1914‚ was er van een grenshek tussen Nederland en België geen sprake.

Niemand die Nederlandse gelovigen tegenhield als ze in België ter kerke togen. De grens bestond‚ maar stelde niks voor.

Dat bleek wel in de eerste maanden van de oorlog. Ruim een miljoen Belgische vluchtelingen overspoelden die grens. Nederland‚ met zijn zes miljoen inwoners‚ kon die toe-

vloed nauwelijks aan. Vluchtelingen werden tijdelijk ondergebracht op noodlocaties‚ zoals in de gebouwen van de Bijenkorf en Artis in Amsterdam‚ het circustheater in Scheveningen‚ de suikerfabriek Java in Roosendaal‚ de veehal in Groningen en in de ruimen van binnenschepen in Rotterdam.

Pas nadat het leeuwendeel van de Belgische vluchtelingen uit Nederland eind 1914 was teruggekeerd naar hun vaderland‚ verscherpten de Duitsers de controles. Met een systeem van Personalsausweise en Passierscheine beperkten ze de bewegingsvrijheid in het grensgebied. Nederlandse gelovigen konden niet meer in België naar de kerk.

Ondanks alle inspanningen bleef de grens zo lek als een mandje. Of zoals de Duitsers het formuleerden: ‘Nach Holland war Tor und Tür geöffnet.’ De Duitsers konden dat onmogelijk tolereren. Zeker niet na de kerstoproep in 1914 van koning Albert I en kardinaal Mercier aan oorlogsvrijwilligers‚ om zich via Nederland en Engeland bij de Belgische troepen te voegen.

Lek Nederland moest worden gedicht.

Het idee om de grens met elektriciteit te vergrendelen was afkomstig van kapitein Schütte bij de militaire staf in Brussel. De voorbereidingen begonnen in het voorjaar van 1915. Alle woningen vlak bij de 332 kilometer lange grens ontruimden ze of braken ze af. Bomen en struiken die in de weg stonden of het vrije zicht benamen‚ hakten ze om.

De grensversperring bestond uit drie afrasteringen‚ evenwijdig aan elkaar. De

22 | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 | Voorpublicatie WV_NR9_2015#5.indd 22

19-08-15 14:57

© Marcel van den Bergh

Foto links: prikkeldraadversperring op de grens tussen Nederland en België tijdens de Eerste Wereldoorlog bij Sluis‚ Zeeland‚ in 1915. Een Duitse soldaat poseert als slachtoffer. Foto rechts: acteurs verbeelden in mei 2014 in het park van museum Huis Doorn hoe een smokkelaar tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt betrapt bij de ‘Dodendraad’.

twee buitenste waren omheiningen van palen waarlangs prikkeldraad was gespannen. Grofweg anderhalve meter hoog. Die twee prikkeldraadversperringen flankeerden de ruggengraat van het afscheidingssysteem: een anderhalf tot drie meter hoge linie van palen waaraan witte‚ porseleinen isolatoren waren bevestigd. Over die isolatoren liepen vijf of zes koperen of verzinkte draden‚ op dertig centimeter afstand evenwijdig van elkaar. Als er tekort aan koperdraad was‚ werd ook prikkeldraad gebruikt.

Op de draad stond een constante hoogspanning van 2000 volt.

In het grensgebied golden stringente instructies. Wie na één sommatie niet bleef staan‚ moest worden neergeschoten. Dat gold ook voor iedereen die zich binnen twintig meter afstand waagde van de draad.

Simpelweg roepen naar mensen aan de andere kant van de grensversperring was al verboden‚ net zoals het elkaar toewerpen van goederen of etenswaar.

De eerste slachtoffers wekten weerzin en angst. Mensen die stierven door een stroomstoot zagen er afgrijselijk uit. Het hoge voltage sloeg gaten in het vlees. Verkoolde armen en benen verstarden in tegennatuurlijke kramp. Elektriciteit was in die dagen een onbekend verschijnsel op het platteland.

Het eerste slachtoffer was de 19-jarige Fransman Lucien Maurits. Op 31 juli 1915 probeerde hij met een zelfgemaakte ladder van dennenhout over de Dodendraad te klimmen. Vrijwel op dezelfde plek werd een week later de 25-jarige Belg Jules Desteumaux geëlektrocuteerd.

Ter waarschuwing publiceerde de Belgische Gazet van Hoogstraten een vetgedrukt artikel onder de kop: ‘Electrische hoogspanning levensgevaarlijk’. ‘Elke aanraking‚ zelfs die van menschen of dieren die in de draden zijn blijven hangen‚ heeft den dood ten gevolge. In elk geval zal het gebeurde ongeluk aan alle volwassenen een les wezen‚

Het hoge voltage sloeg gaten in het vlees. Verkoolde armen en benen verstarden in een vreemde kramp De Duitsers twijfelden geen moment aan de afschrikwekkende werking van de versperring. In augustus 1915‚ ruim een jaar na het begin van de oorlog‚ was het op de meeste plaatsen eindelijk zover. De hele Nederlandse grens‚ van het Limburgse Vaals tot het Zeeuwse Cadzand‚ was hermetisch afgesloten. Een elektrisch scherm scheidde België en Nederland.

De Nederlandse regering maakte geen bezwaar. Duitsland had Nederland keurig volgens alle diplomatieke regels over de aanleg van het grenshek geïnformeerd.

Duitse soldaten zouden niet schieten richting Nederland.

maar inzonderheid voor ouders‚ geestelijken en onderwijzers aanleiding geven hun kinderen en de jeugd met het groote gevaar nadrukkelijk bekend te maken.’

Het grenshek schrok af‚ het daagde ook uit. Het schreeuwde erom getart en getrotseerd te worden. Zo ontstond een nieuwe bedrijfstak van onverschrokken dienstverleners. Het talrijkst waren de smokkelaars van goederen waaraan in bezet België een nijpend tekort bestond‚ zoals bloem‚ boter‚ erwten‚ suiker‚ kaarsen‚ petroleum en zeep.

Zij gooiden het graag met Duitse militairen of Nederlandse grenswachten op een akkoordje. Voor een streng spek en een liter jenever werd de stroom voor tien minuten uitgeschakeld in een gedeelte van de Dodendraad. Dat soort afspraken was nooit waterdicht en niet zonder risico. ‘Bij nacht zag men een blauwe flikkering’‚ schreef de Nederlandse grenscommies Anton Mulder. ‘En daarmee was weer een leven heengegaan.’

Je had ook de illegale postbestellers. Brieven van het front aan het thuisfront‚ en vice versa‚ waren van essentieel belang voor het moreel van de troepen en van de Belgische bevolking. Overal in bezet gebied verzamelden organisaties de post voor frontsoldaten.

In gecomprimeerde pakketten van vijfhonderd of duizend brieven passeerden die zendingen de grens.

Veel postbestellers werkten ook als passeurs. Zo werden de grensgidsen destijds genoemd‚ tegenwoordig heten ze mensen-

Voorpublicatie | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 |

WV_NR9_2015#5.indd 23

23 19-08-15 14:57

nieuws

nazarski Barrières Muren hebben een grote aantrekkingskracht. Vierduizend jaar geleden liet de koning van Soemerië een muur maken bij wat nu de Iraakse grens is‚ om vijandige nomaden te weren. Tweeduizend jaar geleden begonnen de Chinezen met hún muur tegen de barbaren (zesduizend kilometer‚ net niet zichtbaar vanaf de maan). De Romeinen maakten een muur tussen Engeland en Schotland. Die is nu een toeristische trekpleister‚ net als de Berlijnse Muur en de Peace Line‚ die ooit in Noord-Ierse steden katholieken en protestanten uiteen moest houden.

Of een muur legitiem is‚ is nogal eens de vraag. In elk geval had het Internationaal Hof van Justitie een scherp oordeel over de barrière die Israël langs de Westelijke Jordaanoever heeft opgetrokken: acht meter hoge hekken‚ 650 kilometer lang‚ die volgens Israël Palestijnse terroristen buiten houdt.

Politiek zijn muren ook vaak omstreden. De VS hebben al duizend kilometer hek staan langs de grens met Mexico. Als het aan de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump ligt‚ wordt de hele grens afgesloten. Dat willen andere Amerikaanse politici niet – vanwege de menselijke drama’s‚ maar ook vanwege het profijt van al die arbeidskrachten uit het zuiden.

In Europa verrijzen nu steeds meer barrières die niet erg omstreden zijn‚ terwijl ze dat wel zouden móeten zijn. Met EU-geld bouwde Spanje zes meter hoge hekken aan de grens met Marokko. Ze werden het eerste symbool van

In Europa verrijzen barrières die niet erg omstreden zijn‚ terwijl ze dat wel zouden móeten zijn Fort Europa. Turkije zette hekken neer tegen Syriërs‚ zoals onlangs in alle media te zien was‚ toen wanhopige vluchtelingen hun kinderen over het prikkeldraad in de armen van hulpverleners wierpen. Vier meter hoog is het hek waaraan Hongarije is begonnen‚ 175 kilometer langs de grens met Servië.

De beste muur is natuurlijk de zee. Dus kwamen er altijd relatief weinig vluchtelingen naar Engeland. Sommigen proberen het via de kanaaltunnel.

Een Sudanees liep de volle 50‚5 kilometer vanaf Calais‚ tot hij bij Folkestone werd opgepakt. Het commentaar van de populaire Daily Mail: ‘We hebben Hitler buitengehouden. Waarom kunnen onze slappe leiders niet een paar duizend uitgeputte migranten stoppen?’

Maar waarom zouden leiders dat willen? Nog maar eens de cijfers. Volgens de UNHCR blijft 86 procent van alle vluchtelingen in arme landen steken‚ tien jaar geleden was dat nog 70 procent. Van de Syrische vluchtelingen blijft 95 procent in nabuurlanden. Groot-Brittannië nam 143 Syrische vluchtelingen op. Duitsland ontving honderdduizend vluchtelingen‚ Turkije en Libanon 1‚5 miljoen.

Nog meer muren‚ hekken en zeebarrières sluiten nóg meer buiten wat onwelgevallig is. Maar wat erger is: ze ontnemen ons het zicht op wat daarbuiten ligt.

In de geschiedenis hebben muren de problemen hooguit opgeschort. Verholpen hebben ze niets.

GOED NIEUWS

Swaziërs vrij Het Hooggerechtshof in Swaziland heeft eind juni redacteur Bhekithemba Makhubu en advocaat Hulani Maseka vrijgesproken.

De twee hadden vijftien maanden vastgezeten van de twee jaar celstraf die ze hadden gekregen wegens kritische artikelen in het tijdschrift The Nation. Daarin hadden ze zorgen geuit over het gebrek aan onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in Swaziland. Een van de rechters die ze hadden bekritiseerd‚ bleek voorzitter te zijn van het hof dat het tweetal veroordeelde.

Amnesty voerde actie voor de vrijlating van Makhubu en Maseka‚ waarop de familie duizenden steunbetuigingen ontving.

Mazen Darwish vrij

De Syrische mensenrechtenactivist Mazen Darwish is op 10 augustus voorwaardelijk vrijgelaten. In februari 2012 werd Darwish‚ directeur van het Syrische Centrum voor Media en Vrijheid van Meningsuiting‚ met zijn twee collega’s Hani al-Zitani en Hussein Gharir in zijn kantoor opgepakt door Syrische veiligheidsagenten. Voordat de drie in de Arda-gevangenis in Damascus belandden‚ zijn ze negen maanden op een onbekende plek vastgehouden. Daar zijn ze ook gemarteld.

Pas een jaar na de arrestatie zijn de drie aangeklaagd voor ‘het publiceren over terreurdaden’. Daarop staat een maximale straf van vijftien jaar dwangarbeid. De twee collega’s van Darwish werden in juli dit jaar al vrijgelaten. Op 30 augustus moet het drietal opnieuw voor de rechter verschijnen. Amnesty vraagt de Syrische autoriteiten alle aanklachten tegen de drie in te trekken. © AI

AMNESTY

Eduard Nazarski‚ directeur Amnesty Nederland‚ e.nazarski@amnesty.nl

32 | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 | Nazarski WV_NR9_2015#5.indd 32

19-08-15 14:57

© Reuters

www.amnesty.nl

Een politieagent in burger arresteert een prostituée in 2011 in het Chinese Quanzhou.

‘Haal sekswerkers uit de criminaliteit’ Amnesty gaat zich inzetten om sekswerk wereldwijd te decriminaliseren. Dat is 12 augustus besloten op de Internationale Ledenvergadering van Amnesty in Dublin. De organisatie zal lobbyen tegen wetten die seksuele dienstverlening tussen volwassenen met wederzijdse instemming strafbaar stellen.

Met de resolutie bepleit Amnesty navolging van het Nederlandse model‚ waar prostitutie niet strafbaar is. Amnesty blijft echter fel tegenstander van gedwongen prostitutie‚ mensenhandel en seksueel geweld.

In de weken voor de vergadering kreeg Amnesty veel kritiek van filmsterren als Meryl Streep en Kate Winslet‚ die stelden dat prostitutie geen mensenrecht is en dat decriminalisering tot meer mensenhandel leidt. Volgens onderzoek van de VN en van Amnesty draagt decriminalisering juist bij aan bescherming van sekswerkers en brengt het hen ertoe aangifte te doen bij misstanden.

Eenvoudig was het niet overeenstemming te bereiken. Ruud Bosgraaf van Amnesty: ‘Hoe landen tegen het voorstel aankijken‚ hangt af van hoe de wetgeving op dit moment geregeld is. In Nederland is prostitutie al jaren legaal‚ maar in Zweden is prostitutiebezoek strafbaar. Onze Zweedse collega’s vinden decriminalisering lastig.’

Uiteindelijk stemden 116 vertegenwoordigers voor de resolutie‚ waaronder de VS‚ waren er 67 stemmen tegen‚ waaronder Zweden‚ en onthielden 21 zich van stemming.

Iran laat 700 gevangenen executeren Iran heeft het tempo waarin het de doodstraf laat voltrekken flink opgevoerd‚ blijkt uit cijfers die Amnesty eind juli bekendmaakte. Tussen 1 januari en 15 juli 2015 executeerden de autoriteiten 694 gevangenen‚ gemiddeld ruim drie mensen per dag.

Daarmee zijn in de eerste helft van dit jaar al bijna evenveel mensen geëxecuteerd als in heel 2014.

De oorzaak voor de stijging in het aantal executies is onduidelijk. In 80 procent van de gevallen gaat het om drugsdelicten‚ maar de doodstraf wordt ook gegeven wegens ‘vijandigheid tegen God’‚ vooral aan leden van etnische en religieuze minderheden.

Zorgwekkend is dat de doodstraf vaak wordt opgelegd na een oneerlijk proces‚ aldus Amnesty: de terdoodveroordeelden krijgen vaak geen toegang tot een advocaat. Ook zijn er nauwelijks mogelijkheden om in beroep te gaan of om te verzoeken om gratie.

‘Extra schokkend is dat een eind van dit wrede schouwspel nog niet in zicht is‚ omdat nog duizenden gevangenen in dodencellen zitten’‚ aldus Amnesty's Said Boumedouha.

Keuze voor China geen ‘fair play’ Met de toewijzing van de Olympische Winterspelen van 2022 aan China zet het Internationaal Olympisch Comité (IOC) het Olympische gedachtegoed van ‘fair play’ op het spel. Zo reageerde Amnesty op het besluit van het IOC van 31 juli‚ waarbij China de voorkeur kreeg boven tegenkandidaat Kazachstan.

Het is slecht gesteld met de mensenrechten in China‚ ‘misschien wel slechter dan in de periode van de Spelen van 2008 in Peking’‚ zei Amnesty-directeur Eduard Nazarski. In de twee weken voor het besluit viel werden ruim tweehonderd mensenrechtenadvocaten en activisten opgepakt. ‘Die klopjacht voorspelt weinig goeds’‚ aldus Nazarski. ‘Het is zorgwekkend dat Peking na de mensenrechtenschendingen rond de

Spelen van 2008 wéér de kans krijgt het evenement te organiseren.’

In juni 2015 trachtte Azerbeidzjan ook een ‘kritiekvrije zone’ te creëren: in de aanloop naar de eerste Europese Spelen in Bakoe werden tientallen advocaten‚ journalisten en activisten gearresteerd om hun de mond te snoeren. Ook weigerde de regering een aantal organisaties toe te laten tot de Spelen‚ waaronder Amnesty.

Om te voorkomen dat de Winterspelen in Peking mensenrechtenschendingen veroorzaken‚ heeft de Sport and Rights Alliance‚ waarvan Amnesty deel uitmaakt‚ het IOC opgeroepen in alle juridische afspraken met de gaststad van de Spelen de naleving van mensenrechten op te nemen.

AmnestyNieuws | Wordt Vervolgd | nr. 9 - september ’15 |

WV_NR9_2015#5.indd 33

33 19-08-15 14:57

Proefdoos groot:

Proefdoos klein: 3 flessen Fellowship Sauvignon Blanc en 3 flessen Fellowship Merlot voor: €

61,€4461,44

6 flessen Fellowship Sauvignon Blanc en 6 flessen Fellowship Merlot voor: €

61,44 €107,88

49, 94,0099

€€

12 flessen

00 49, € 49,00

€

6 flessen

Bestel uw wijn op:

www.grapedistrict.nl/amnesty WV_NR9_2015#5.indd 36

19-08-15 14:57