Flipsnack

Parallel Grunberg over het Syriërs: ‘Ben ik nog universum gevaar van angst welkom in Nederland?’ op Lesbos Maandblad over mensenrechten | december 2015/januari 2016 | Jaargang 48 #12/1 | Losse nummers € 4‚50 | www.wordtvervolgdmagazine.nl

wordtver volgd

Het jaar van de vlucht

WV_NR12_2015.indd 1

18-11-15 17:16

INHOUD

groeten uit...

Grootfontein (Namibië)

Directrice Magdalena Klitzke is als enige personeelslid aanwezig in het museum van Grootfontein‚ een stadje in Noord-Namibië. In het oude Duitse fort‚ waarin het museum is gevestigd‚ staat ze in een wijde pantalon en een geruite blouse achter de kassa. Ik ben de enige bezoeker. Klitzke‚ een kwieke hoogbejaarde dame‚ heeft alle tijd om te kletsen.

‘Ik maak me zorgen’‚ antwoordt ze‚ als ik haar vraag naar de positie van de blanke minderheid in Namibië. Ze verwacht geen toestanden zoals in Zimbabwe‚ waar duizenden blanke boeren van hun boerderijen werden verjaagd om de grond onder de zwarte bevolking te verdelen. Maar ze ziet veel tekenen dat het in Namibië dezelfde kant op gaat. ‘Overal stuit je op positieve discriminatie. Een boerderij kopen kan al bijna niet meer.

De regering geeft zwarten voorrang.’

Namibië was van 1884 tot 1915 een Duitse kolonie. Het museum is praktisch volledig gewijd aan die periode. Het hangt vol met foto’s van Duitse militairen en koloniale ambtenaren. Onder een afdak voor de deur staat een antieke stoomlocomotief‚ die eraan herinnert dat de Duitsers honderden kilometers rails aanlegden.

‘Het doet pijn om te zien hoe de huidige regering de spoorlijn verwaarloost’‚ zegt Klitzke. Sinds de onafhankelijkheid in 1990 – na 1915 kreeg eerst nog Zuid-Afrika de macht over het land – is er volgens haar vrijwel geen onderhoud gepleegd.

‘Steeds vaker ontsporen er treinen. Onder een blanke leiding zou het zo ver niet komen.’

Voor de Afrikaanse bevolking is weinig aandacht in het museum. In een kleine ruimte hangen foto’s van lokale stammen. Ook is er aandacht voor de Duitse massamoord onder de Herero’s‚ waarbij tussen 1904 en 1908 80 duizend doden vielen. Klitzke wil er haar ogen niet voor sluiten. De geschiedenis‚ weet ze‚ heeft ook minder mooie kanten.

Gerbert van der Aa

‘Ben ik nog welkom in Nederland?’

Twijfels van Syriërs

8

12

4 11 14 22 24 28 30

Cover: © Odilo Girod

‘De vluchteling wordt vermalen tussen onze angsten’ Arnon Grunberg over migranten

VierVijf ‘Niet-Nederlands’ Gastcolumn Youssef Rahman Voor de kost Bijzondere beroepen van mensenrechtenverdedigers De Zaak Ex-dictator Tsjaad eindelijk voor de rechter ‘De koning heeft Nederland in China niet alleen economisch vertegenwoordigd’ Garrie van Pinxteren blikt terug op staatsbezoek Het verzet van Donetsk ‘De pro-Russische rebellen zijn moordenaars’ ‘Gelooft u écht dat journalisten soms terroristen zijn?’

Fréderike Geerdink schrijft de Turkse president

2 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 | Inhoud WV_NR12_2015.indd 2

18-11-15 17:16

PANIEKVOETBAL

Op de vlucht Vier fotografen‚ vier beelden

‘Elke patiënt in een isoleercel is er een te veel’ De alternatieven van onderzoekerYolande Voskes

6‚ 16‚ 26‚ 36

18 33 34 38 40 42 44 46 48

‘Ironie is een variant van verontwaardiging’ Het jaar van Eduard Nazarski ‘Dit kán Europa anno 2015 niet zijn!’

Parallel universum op Lesbos Stille grenzen Essay KijkenLezen Web-‚ boeken-‚ tv- en filmtips De ruïnes van de internationale gemeenschap Lars van Troost over Syrië Polman Column Schrijfmarathon 2015 Pak de pen voor gerechtigheid Amnesty’s jaaroverzicht

Vrijdag de dertiende november‚ de dag van het bloedbad in Parijs. Als de verschrikking ervan duidelijk is geworden‚ begint op de redactie van Wordt Vervolgd de journalistieke onrust. Het dikke eindejaarsnummer is op een haar na klaar voor de drukker. Welke stukken kunnen we nog aanpassen‚ vragen we ons af. Wat kunnen we nog toevoegen dat als het blad verschijnt niet allang elders is verteld?

Het is een pijnlijke gedachte dat we deze stress nooit hebben bij aanslagen buiten het Westen. Niemand verwacht dat we ons blad op het laatst aanpassen wegens aanslagen in Libanon‚ Pakistan of Nigeria. Maar ‘Parijs’ kunnen we niet onvermeld laten.

Intussen struin ik het internet af en lees ik de reacties van wereldleiders. Barack Obama noemt de aanslagen ‘een aanval op de mensheid’. Angela Merkel zegt ‘mee te huilen’ met de Fransen. Koning Willem-Alexander is ‘diep geschokt’. Ook Bashar al-Assad veroordeelt het geweld. Volgens de Syrische president lijden de burgers in zijn land al jaren onder dit soort terreur. Hij zegt het zonder gêne‚ en dat terwijl zijn regeringstroepen verreweg de meeste burgerdoden op hun geweten hebben.

Voorspelbaarder is de reactie van Geert Wilders. De aanslagen in Parijs zijn volgens hem de schuld van ‘de politieke elite’ die asielzoekers binnenlaat‚ en daarmee in zijn ogen ‘terroristen’. Wilders roept voor de zoveelste keer dat de grenzen daarom dicht moeten.

Op Twitter en Facebook lees ik vergelijkbare reacties van zijn aanhangers‚ vergezeld van de gebruikelijke scheldkanonnades. Je zal als Syrische burger je land maar hebben moeten ontvluchten voor de gruweldaden van IS en in een nieuw land de schuld krijgen van een aanslag door datzelfde IS. Uit voorzorg heeft Nederland asielzoekerscentra extra beveiligd tegen mogelijke wraakacties.

‘Wie nooit vreest‚ ziet geen gevaar’‚ schrijft Arnon Grunberg op pagina 12. Maar als je gevaren ziet die er niet zijn‚ betoogt hij‚ kan angst ook zelf een gevaar worden.

De wedstrijdleiding van de voetbalinterland Frankrijk-Duitsland besloot tijdens de aanslagen het duel te laten uitspelen. Het was wellicht niet zo bedoeld‚ maar door te doen alsof er eigenlijk niet zo veel aan de hand is en door ons dagelijks leven niet te laten beïnvloeden door terroristen‚ raak je ze misschien wel het hardst. In plaats van steeds meer veiligheidsmaatregelen te nemen‚ met alle inperkingen van onze vrijheid als gevolg‚ zouden we beter eerst even diep kunnen ademhalen. Met paniekvoetbal zijn nog nooit overwinningen geboekt.

Arend Hulshof hoofdredacteur

De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren.

Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie.

Inhoud | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 |

WV_NR12_2015.indd 3

3 18-11-15 17:02

vijf

Vreugde Aanhangers van de Nationale Liga voor Democratie (NLD) in Yangon kijken opgetogen naar een scherm waar de verkiezingsuitslagen binnenstromen. Op 8 november wint de NLD van Aung San Suu Kyi de verkiezingen in Birma. Net als in 1990‚ maar toen verklaarden de militairen de uitslag ongeldig. Vreugde onder de aanhang‚ met kanttekeningen. Probleem één: van de parlementszetels is 25 procent opgeëist door de militairen; dat heet ‘gedisciplineerde democratie’. Probleem twee: Aung San Suu Kyi mag geen president worden want ze heeft zonen met een buitenlands paspoort. Derde probleem: de militairen kunnen een veto uitspreken over elke grondwetswijziging‚ waardoor de NLD de eerste twee problemen niet kan oplossen. Dan nog een splijtzwam: Suu Kyi is te vriendelijk of juist te vijandig jegens de Rohingya‚ een moslimminderheid van 1‚3 miljoen mensen. Maar afgezien van dat alles: er is reden tot vreugde.

Zimbabwe al tien jaar zonder beul Ze zitten met tachtig man in de dodencellen van Zimbabwe‚ sommige al ruim vijftien jaar.

Maar hun executie is nog lang niet in zicht. Want het land zoekt al een beul sinds 2005‚ het jaar van de laatste executie.

In 2013 leek het erop dat een Malawiaan de baan zou krijgen.

De benoeming bleef echter in nevelen gehuld en in oktober dit jaar bevestigde een hoge regeringsbeambte in de Daily News dat de post nog vrij was. ‘Niemand wil die baan‚ ondanks de hoge werkloosheid’‚ gniffelt Wilf Mbanga‚ hoofdredacteur van The Zimbabwean‚ via Skype.

Volgens de nieuwe Zimbabwaanse grondwet‚ die in 2013 van kracht werd‚ mag een rechter alleen nog de doodstraf opleggen voor ‘moord onder zware omstandigheden’ – maar is dat niet verplicht. Ook geldt nu dat vrouwen de strop niet mogen krijgen‚ evenmin als mannen onder de 21 of boven de 70.

Probleempje is dat de strafwetten nog niet zijn aangepast. ‘Dus zijn er twee doodvonnissen bijgekomen dit jaar’‚ vertelt Mbanga. Maar hij is hoopvol over de toekomst. ‘Het Constitutionele Hof zal zich volgend jaar uitspreken over de bestaande terdoodveroordelingen. Ik verwacht dat ze allemaal worden omgezet in levenslang.’

‘Achttien uur na de schoten wil ik niet lezen hoe deze aantonen dat de VS illegale immigratie moeten aanpakken. Een respectloze impuls’ New York Times-columnist Frank Bruni over Twitter-reacties op ‘Parijs’

© Reuters

© Julius Schrank

VIER

Vrouw zijn in China: knoopje dicht Vrouwen met slechte gewoonten lopen meer risico verkracht te worden. Die conclusie trok een Chinese rechtbank eind oktober na een onderzoek onder 162 aangeklaagden in 151 verkrachtingszaken van de afgelopen drie jaar.

Het hof van Haidian‚ een district in Peking‚ oordeelde dat vrouwen de volledige verantwoordelijkheid hebben om verkrachting tegen te gaan. Ze zouden moeten stoppen met roken en alcohol drinken‚ ze zouden zich niet meer uitdagend moeten kleden en ze zouden na negen uur ’s avonds niet meer de straat op moeten gaan. Doen ze dat toch‚ dan moeten ze niet gek opkijken als ze verkracht worden‚ aldus het hof.

De daders – vaak gastarbeiders die alleenstaand zijn of ver weg van hun vrouw wonen – treft weinig blaam‚ meldt de rechtbank: het zijn mannen wier seksuele behoeften om uiteenlopende redenen niet bevredigd worden en die niet beter weten.

Eerder dit jaar meldde een politiebureau in de Chinese stad Wuhan via sociale media dat ‘lelijk zijn de veiligste manier is om niet verkracht te worden’.

4 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 | VierVijf WV_NR12_2015.indd 4

18-11-15 17:02

© Reuters

Schoppende cameravrouw zint op wraak In een Hongaars tentenkamp gaf Petra Laszlo afgelopen september een trap aan een Syrische vluchteling. De 52-jarige Osama Abdul Mohsen en zijn zoontje dat hij op zijn arm droeg‚ vielen daardoor op de grond. Hoewel ze eerder excuses heeft gemaakt klaagt de cameravrouw hem nu aan.

Laszlo’s bezwaar is dat Mohsen verschillende verklaringen zou hebben afgelegd bij de politie. In eerste instantie zei hij dat agenten hem hadden getrapt en pas later wees hij de cameravrouw aan als de schuldige. Op beelden‚ die de wereld over gingen‚ was dat ook overduidelijk te zien.

Naast Mohsen klaagt de Hongaarse‚ tegen wie een rechtszaak loopt‚ ook Facebook aan.

Het sociale netwerk heeft de hatelijke reacties en de dreigementen die ze na het incident kreeg niet verwijderd‚ terwijl ze dit meerdere keren heeft verzocht. Facebook heeft daarentegen wel de pagina’s van Laszlo’s medestanders verwijderd.

Haar baan bij de Hongaarse ultranationalistische tv-zender N1TV is Laszlo door de negatieve publiciteit kwijtgeraakt.

Oproep: wat is uw favoriete mensenrechtenfilm?

Welke film maakte dit jaar de meeste indruk op u? Was dit de aangrijpende Gouden Palmwinnaar Dheepan of misschien Sicario‚ de spannende thriller met acteurs Emily Blunt en Benecio Del Toro?

Van vrijdag 18 t/m zaterdag 26 maart 2016 vindt in Den Haag het Movies that Matter Festival plaats. Onder de naam ‘Harvest’ biedt het festival een terugblik met de mooiste‚ indrukwekkendste en ontroerendste mensenrechtenfilms van 2015.

Wordt Vervolgd-lezers kunnen het programma mede samenstellen.

Als u voor 11 januari uw voorkeur doorgeeft via www.moviesthatmatter.nl maakt u kans op twee vrijkaartjes voor het festival.

Nederland in top-2 kinderrechten In Nederland worden de rechten van kinderen goed nageleefd‚ blijkt uit de jaarlijkse KidsRights Index 2015. Van de 165 onderzochte landen staat Nederland op de tweede plaats‚ na Noorwegen. De ranglijst wordt jaarlijks uitgebracht door de Nederlandse stichting KidsRights en brengt de stand van de kinderrechten wereldwijd in kaart. Onder aan de lijst staan Sierra Leone‚ Lesotho‚ Guinee-Bissau en Equatoriaal-Guinea.

Toch kan het beter in Nederland‚ vindt KidsRights-voorzitter Marc Dullaert‚ tevens Kinderombudsman. Bijvoorbeeld door de belangen van kinderen centraal te stellen in wetgeving die kinderen aangaat en door kindparticipatie te bevorderen. ‘Kinderen zijn niet alleen ontvangers van hulp‚ maar kunnen zelf ook verandering teweegbrengen.’ Ze moeten daarom betrokken worden bij de zaken die hen direct aangaan‚ bijvoorbeeld met betrekking tot voorzieningen in de wijk waar ze wonen‚ of op school. Ook scoort Nederland volgens het onderzoek ondermaats bij het verminderen van discriminatie tegen kinderen uit minderheidsgroepen‚ zoals de beperkte toegang tot onderwijs voor vluchtelingenkinderen.

VierVijf | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 |

WV_NR12_2015.indd 5

5 18-11-15 17:02

‘Ben ik nog welkom in Nederland?’

Na het zoveelste verhitte debat in Nederland over de komst van vluchtelingen‚ denkt Minka Nijhuis terug aan haar Syrische kennissen. Beseffen ze in het Westen wel dat verreweg de meeste Syriërs noodgedwongen in eigen land achterblijven‚ vraagt ze zich af.

Tekst: Minka Nijhuis

N

et als ik met een grote bak koffie klaarzit om aan dit stuk te beginnen‚ verschijnt de boodschap van mijn Syrische kennis Majad op mijn computerscherm.

‘Hallo. Herinner je je hem?’‚ staat er bij de foto van een jongeman. Ik herken Abdul‚ een Syrische rebel die Majad en ik half oktober bij het ziekenhuis van de Turkse grensplaats Kilis tegenkwamen. Hij had net zijn gewonde broer naar de operatiezaal gebracht en pafte een zoveelste sigaret weg in de herfstzon. Hij vertelde dat in zijn dorp in het noor-

ik op de eerste aanwijzingen dat het Russische bommen waren die vijf huizen van het dorp hadden getroffen. Sinds eind september neemt Rusland met gevechtsvliegtuigen deel aan de oorlog in Syrië. De meeste missies worden niet uitgevoerd boven het kalifaat van IS‚ maar op plekken waar andere rebellengroepen een bedreiging vormen voor de troepen van president Bashar al-Assad.

Abdul nam ons in het ziekenhuis mee naar een andere gewonde strijder van het Vrije Syrische Leger. Nog wat wazig van de narcose liet de verbonden patiënt op zijn mobieltje een foto uit betere tijden zien‚ waarop hij als plaatselijke ster rondrende op het voetbalveld. Maar eigenlijk was hij bouwvakker. Ze grapten dat hij straks‚ ooit‚ als het vrede was‚ in ieder geval niet zonder werk zou zitten. Abdul deelde de bananen uit die op het nachtkastje lagen. Daarna trok hij uit de kast een doosje tissues. De geur van de geïmpregneerde doekjes deed me aan baby’s denken. Het had iets

‘We willen weg‚ maar we durven de kleine jongens niet mee te nemen op de boot’ den van de provincie Aleppo burgers door bommen waren geraakt. Gestreste reddingswerkers en een arts op de plek des onheils die Majad en ik vervolgens belden voor meer informatie‚ hadden geen tijd voor vragen. Ze hadden dringender zaken aan hun hoofd.

Verder sprokkelend naar informatie stuitte

extra aandoenlijks‚ na al die bravoure van zojuist.

Er zitten behoorlijk dubieuze types bij de gewapende oppositie‚ maar op het eerste gezicht was Abdul er daar niet een van. Hij kwam eerder over als een plattelandsjongen die in het conflict beland was geraakt en die nu vond dat hij niet kon vertrekken uit zijn land omdat al te veel mensen dat hadden gedaan.

Ik zal niet meer zelf kunnen toetsen of mijn sympathieke indruk klopt‚ want Abdul is bij een luchtaanval even ten noorden van Aleppo omgekomen. Daar ging dat berichtje van mijn kennis Majad over.

Het verhaal op mijn computerscherm ontvouwt zich verder. Schokkerige beelden tonen hoe ook het dorp Hayan‚ waarover Abdul eerder vertelde‚ opnieuw getroffen is‚ Boven: Syriërs kijken eind oktober naar een Russisch gevechtsvliegtuig boven een vluchtelingenkamp ten zuiden van Aleppo. Beneden: inwoners van Steenbergen protesteren in november tegen de komst van een asielzoekerscentrum.

8 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 | Gevlucht uit Syrië WV_NR12_2015.indd 8

18-11-15 17:02

© Phil Nijhuis/HH

© Karam Almasri/NurPhoto/HH

m

WV_NR12_2015.indd 9

18-11-15 17:02

Beroep: nachtclubeigenaar (én activist) Een wegwerker‚ een elektrotechnicus‚ een non en een tandarts. Wie denkt dat alle mensenrechtenverdedigers in het dagelijks leven advocaat‚ politicus of journalist zijn‚ heeft het mis.

Tien activisten met niet voor de hand liggende beroepen.

Tekst: Daan Bronkhorst en Jeroen Teitler Illustraties: Odilo Girod

Onderwijzer David Kato (Uganda‚ 1964-2011) was een geliefde onderwijzer aan de St. Herman Nkoni lagere school in de Zuid-Ugandese stad Masaka. Maar de nationale media‚ vooral het populaire lokale tijdschrift Rolling Stone‚ maakten hem zwart.

Want Kato zette zich in voor de rechten van homoseksuelen. Hij leidde het verzet tegen de wet die‚ in 2009‚ in Uganda de doodstraf voor homoseksualiteit beoogde in te voeren. Evangelisten toerden door het land om hem af te schilderen als een monster. In 2011 werd hij vermoord. De geestelijke die zijn uitvaart leidde‚ noemde hem erger dan een beest. De moordenaar kreeg 21 jaar gevangenisstraf.

Non Dianna Ortiz (Verenigde Staten‚ 1961) is een Amerikaanse non van de orde der Ursulinen. In 1989 werd ze ontvoerd in Guatemala en in een politieacademie gemarteld en verkracht. Een van haar folteraars‚ zei ze‚ was een Amerikaan.

Toen ze de volgende dag werd vrijgelaten‚ begon haar zoektocht naar gerechtigheid.

De Amerikaanse regering nam naar aanleiding van haar zaak een wet voor internationale berechting van folteraars aan. Ortiz‚ die zwaar getraumatiseerd was en een abortus onderging‚ stichtte in 1998 een internationale organisatie voor slachtoffers van marteling. Die bewerkstelligde onder meer een wetsverandering in 2008‚ waardoor gevangenen op Guantánamo Bay beter beschermd werden.

Elektrotechnicus Blerta Cani Drenofci (Albanië‚ 1970) studeerde elektrotechniek. Ze werkte ook in een opvanghuis voor vrouwen. Nu is ze directeur van de Stichting voor Rechten van Gehandicapten. Er zijn in Albanië zo’n 110 duizend mensen met een beperking. Ten tijde van het communistisch bewind waren die nauwelijks zichtbaar. Drenofci: ‘Ze zaten opgeborgen in instellingen en niemand had het ooit over hun rechten. We willen de wet veranderen‚ zodat die ook gehandicapten iets te bieden heeft.’ In 2013 ratificeerde Albanië het VN-verdrag voor gehandicapten. Nederland heeft dat nog altijd niet gedaan.

Tandarts Luís Alfredo Socarrás Pimienta (Colombia‚ 1979-2010) was behalve tandarts ook leider van een inheemse gemeenschap‚ de Wayúu. Twee keer was hij namens een oppositiepartij kandidaat voor het burgemeesterschap. Hij organiseerde betogingen om discriminatie van indianen in Colombia aan de kaak te stellen. Demonstranten werden herhaaldelijk aangevallen door paramilitaire groepen. Colombia bestaat voor 3 procent uit inheemsen. Zij leven veelal in armoede en in afgelegen gebieden‚ waar ze gebrekkig onderwijs krijgen. Veel Colombianen vinden dat zij de vooruitgang van het land ‘belemmeren’. In 2010 werd Socarrás op straat vermoord door een huurmoordenaar die er op een scooter vandoor ging.

Contactlenzenverkoper Rosanna Flamer-Caldera (Sri Lanka‚ 1956) verhuisde als 18-jarige naar de VS nadat ze in Sri Lanka uit de kast was gekomen als lesbienne. In San Francisco deed ze in 1978 mee met haar eerste gay parade‚ met de beroemde homorechtenactivist Harvey Milk als een van de sleutelfiguren. Vijftien jaar woonde ze in de VS‚ waar ze onder meer werkte als contactlenzenspecialist. Terug in Sri Lanka begon ze de lessen uit San Francisco toe te passen: ze organiseerde demonstraties‚ gay parades en fakkelwakes. Tussen 2003 en 2008 was ze co-secretarisgeneraal van de International Lesbian and Gay Association (ILGA)‚ als eerste Aziatische vrouw in die positie.

14 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 | Activisten en hun beroep WV_NR12_2015.indd 14

18-11-15 17:02

Muzikant/nachtclubeigenaar Wegwerker Ma Su Su Nway (Birma‚ 1971) werd in de jaren tachtig door het militaire regime tewerkgesteld bij het aanleggen van een weg; veel dorpelingen zagen dat als dwangarbeid. Daarover diende ze een klacht in‚ waarna ze met de dood werd bedreigd. Vele jaren later‚ in 2004‚ werden de verantwoordelijken voor de dwangarbeid veroordeeld. Maar ook Su Su Nway belandde voor een jaar in de gevangenis. In 2008 kreeg ze twaalf jaar gevangenisstraf nadat ze bij het VN-kantoor in Birma had geprotesteerd.

Ze kwam in 2011 vrij bij een algemene amnestie.

Geoloog Valentina Melnikova (Rusland‚ 1946) was als hoogleraar geologie verbonden aan de prestigieuze Staatsuniversiteit van Moskou. Toen haar oudste zoon in 1989 dreigde te worden opgeroepen voor militaire dienst in Afghanistan‚ waar de Sovjet-Unie een uitzichtloze oorlog voerde‚ richtte ze het Comité van Soldatenmoeders op. De organisatie‚ die soldaten en hun familie bijstaat met belangenbehartiging en juridische hulp‚ groeide sindsdien sterk. De Soldatenmoeders liggen geregeld overhoop met de autoriteiten. Bijvoorbeeld toen ze in 2014 onthulden dat er vele Russische soldaten in Oekraïne waren gesneuveld zonder dat hun dood werd erkend; de Russische militaire aanwezigheid in het buurland was immers geheim. De Sint-Petersburgse afdeling van de Soldatenmoeders wordt sindsdien aangemerkt als ‘buitenlandse agent’‚ wat de werkzaamheden ernstig belemmert.

Femi Kuti (Nigeria‚ 1962) combineert net als zijn vader‚ de legendarische Fela Kuti‚ ongenadig swingende muziek met politiek activisme. Begonnen als saxofonist in zijn vaders band‚ vierde Femi vanaf de jaren negentig op eigen kracht internationale successen met politiek geladen albums als Day by Day en Africa for Africa. In 2004 heropende Kuti zijn vaders oude nachtclub The Shrine in de Nigeriaanse stad Lagos‚ waar hij vanaf het podium geregeld van leer trekt tegen de machthebbers in zijn land. Activisme zit hem in het bloed. ‘Zodra je wordt geboren zit je in de politiek’‚ zei hij. ‘Dat is waarom een baby huilt.’

Arbeider in een zeepfabriek Mao Hengfeng (China‚ 1961) weigerde ondanks grote druk van de autoriteiten een abortus toen ze‚ na een tweeling‚ haar derde kind verwachtte. Ze verloor daarop haar baan in een zeepfabriek in Shanghai. Vanwege haar publieke protesten tegen gedwongen abortus zat ze tussen 2004 en 2008 twee jaar – met tussenpozen – in de gevangenis. Tussen 2009 en 2011 zat ze opnieuw vast‚ dit keer voor acties voor de gevangen Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo‚ waarvoor ze was veroordeeld tot ‘heropvoeding door arbeid’. Ze moest in gevangenschap werken op een stortplaats. Na haar vrijlating in 2011 zat ze in een rolstoel; ze is door mishandeling en verwaarlozing gehandicapt geraakt. Sindsdien staat ze onder huisarrest.

Mijnbouwkundige Jevgeni Zjovtis (Kazachstan‚ 1955) ontdekte in de jaren tachtig als pas-afgestudeerde onder welke inhumane omstandigheden mijnwerkers in de Sovjet-Unie opereerden.

Sindsdien komt de mijnbouwkundige op voor arbeids- en mensenrechten‚ eerst als vakbondsman en na de val van de Sovjet-Unie als oprichter van het Kazachstaans Bureau voor Mensenrechten en de Rechtsstaat. Op een nacht in 2009 reed Zjovtis een jonge man dood die over de snelweg wandelde. Na een oneerlijke rechtszaak‚ waarbij volgens Human Rights Watch sprake was van politieke inmenging‚ kreeg hij vier jaar cel wegens doodslag. ‘De Sovjet-Unie is op vele manieren nog springlevend’‚ zei hij na zijn vrijlating. ‘Bijvoorbeeld in de relatie van de staat met zijn burgers.’

Activisten en hun beroep | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 |

WV_NR12_2015.indd 15

15 18-11-15 17:02

lezen

KIJKEN

Door Maarten Reijnders

RECENSIE

Doden met een drone: point and click Een Amerikaanse fabrikant van drones uit Oregon probeerde de onbemande vliegtuigjes in de jaren negentig aan vissers te slijten. Het idee was dat zij zo makkelijker konden uitvinden waar de scholen tonijn zich bevonden. Geen enkele visser had echter interesse‚ zo vertelt hij in Drone van de Noorse documentairemaker Tonje Hessen Schei.

Pas na 11 september 2001 nam de belangstelling voor onbemande vliegtuigjes toe. De Amerikaanse overheid begon drones in te zetten om de leiders van Al-Qaida en andere terreurorganisaties ‘met chirurgische precisie uit te schakelen’. Althans‚ dat was de bedoeling.

Inmiddels is de reikwijdte van de mogelijke doelwitten behoorlijk uitgebreid. En op de accuratesse waarmee de aanvallen worden uitgevoerd‚ valt ook behoorlijk wat af te dingen.

In de onderhoudende en informatieve film komen niet alleen veel westerse betrokkenen en deskundigen aan het woord. De filmmakers reisden ook af naar Pakistan om de nabestaanden van de slachtoffers van drone-aanvallen in beeld te brengen.

In de regio Waziristan‚ op de grens met Afghanistan‚ zijn bombardementen door onbemande vliegtuigjes aan de orde van de dag.

De aanvallen zetten veel kwaad bloed. Zeker als er kinderen omkomen. Of als de drones terugkomen voor een tweede aanval‚ net als buurtgenoten de slachtoffers onder het puin vandaan halen.

Internationaal blijft de verontwaardiging beperkt. Het is een psychologische wetmatigheid: hoe verder we van het slachtoffer verwijderd zijn‚ hoe meedogenlozer we optreden. ‘Het was gewoon: point and click’‚ vertelt Brandon Bryant‚ een voormalige drone-bestuurder met gewetenswroeging (zie ook het interview met hem op www.wordtvervolgdmagazine.nl). Nog nooit was het zo makkelijk voor de Amerikaanse overheid om iemand ergens te bombarderen. Zonder rechtszaak en zonder dat het land waar het doelwit zich bevindt de oorlog is verklaard.

Los van dergelijke ethische en juridische bezwaren zijn er ook pragmatische redenen om tegen de inzet van drones te zijn. Want worden de VS er wel echt veiliger van? ‘Iemand moet me toch nog een keer uitleggen hoe we de strijd gaan winnen als we met ieder bombardement tien nieuwe potentiële terroristen creëren’‚ verzucht de voormalige kolonel Lawrence Wilkerson‚ die tegenstander is van de inzet van drones.

Tonje Hessen Schei: Drone In december in verschillende Nederlandse steden te zien als onderdeel van Movies that Matter On Tour. Zie www.moviesthatmatter.nl voor plaatsen en tijden.

boeken De Saudische blogger Raif Badawi werd in 2014 veroordeeld tot tien jaar gevangenis‚ een boete van 191.000 euro en duizend stokslagen. De reden? Zijn teksten waarin hij een lans breekt voor een liberalere interpretatie van de islam en meer vrijheid. Die zijn volgens de Saudische autoriteiten je reinste blasfemie.

Hoe bizar die aantijging is‚ blijkt wel bij lezing van de artikelen van Badawi die onlangs zijn gebundeld in het boek 1000 Stokslagen voor de vrijheid. De blogger houdt bijvoorbeeld hartstochtelijke betogen voor meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen‚ maar hij beroept zich daarbij nadrukkelijk op teksten uit de Koran en uitspraken van de profeet.

Ook wijst Badawi er fijntjes op dat de rigide scheiding tussen mannen en vrouwen in het huidige Saudi-Arabië in de tijd van de profeet ondenkbaar was.

‘Alle overleveringen en de Hadith laten zien dat vrouwen broederlijk aan de zijde van mannen deelnamen aan zowel sociale als politieke aspecten van het leven.’

Raif Badawi: 1000 Stokslagen voor de vrijheid (vertaling: Elisabeth van Borselen) Spectrum‚ 96 p.‚ € 7‚99 Ook het islamitische ex-Kamerlid Tofik Dibi (GroenLinks)‚ dat worstelde met zijn homoseksuele geaardheid‚ sloeg er de Koran op na. Dibi’s conclusie: ‘In verhalen over het leven van de profeet‚ de soenna‚ zijn geen algemeen betrouwbare teksten te vinden waarin de profeet Mohammed homoseksualiteit strafwaardig acht.’

Dat Dibi desalniettemin lang wachtte met het uit de kast

komen‚ komt door een jarenlange innerlijke strijd‚ die hij beschrijft in zijn boek Djinn.

De wijze waarop Dibi over zijn geheim en zijn af en toe huiveringwekkende ervaringen met dates in de homoscene vertelt‚ maakt het boek tot een echte pageturner. En de alinea’s aan het eind‚ waarin Dibi met zijn moeder over zijn boek praat‚ waren een van de ontroerendste passages die ik dit jaar las.

Tofik Dibi: Djinn Prometheus‚ 160 p.‚ € 14‚95 Zijn het agressieve Russische buitenlandbeleid en de expansiepolitiek van de laatste jaren een reactie op jarenlange vernederingen door het Westen en de uitbreiding van de NAVO‚ zoals verscheidene Rusland-deskundigen menen? Integendeel‚ schrijft voormalig wereldkampioen schaken Garry Kasparov in zijn boek Het wordt winter. Hij wijst erop dat het Westen Rusland na het uiteenvallen van de SovjetUnie financieel juist enorm heeft geholpen.

De oppositiepoliticus die zijn moederland twee jaar geleden ontvluchtte en nu in New York woont‚ verwijt de VS en de EU dat zij Poetin met zijden handschoenen aanpakken. Het ‘zelfingenomen Westen’ zou veel harder stelling moeten nemen tegen de mensenrechtenschendingen‚ de dubieuze veroorde-

40 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 | KijkenLezen WV_NR12_2015.indd 40

18-11-15 17:02

Bekijk de filmpjes en trailers op uw tablet of smartphone‚ via de Wordt Vervolgd-app

lingen van dissidenten en de moorden op tegenstanders van het regime. In plaats daarvan hebben de EU en de VS jarenlang een appeasement-politiek gevoerd‚ waarvoor zij in Oekraine de rekening krijgen gepresenteerd‚ meent Kasparov. Volgens de ex-schaker had het Westen al veel eerder wapens en militairen naar Oekraïne moeten sturen én keiharde sancties moeten afkondigen.

De vraag is echter of dat echt zoveel beter zou hebben uitgepakt dan het de-escalerende beleid waarvoor de westerse leiders kozen.

Garry Kasparov: Het wordt winter. De vergeten lessen van de koude oorlog (vertaling: Mariella Duindam en Fennie Steenhuis) Atlas Contact‚ 336 p.‚ € 19‚99

web Op 28 juni 2014 ging de Eritrese Segen met haar jongste dochter Abigail in Libië aan boord van een door mensensmokkelaars gecharterde boot naar Italië. Zij noch de andere 241 opvarenden zouden hun bestemming ooit bereiken. Maar wat er precies met hen is gebeurd‚ is anderhalf jaar later nog altijd een mysterie. Van de boot en de vluchtelingen is nooit iets teruggevonden.

Een groep journalisten en onderzoekers probeert nu uit te vinden wat er van hen terecht is gekomen. Het project Ghost Boat vertelt in artikelen de verhalen van de opvarenden en roept ook lezers op mee te helpen met de speurtocht naar de boot. Spannend en hartverscheurend tegelijkertijd. www.wordtvervolgdmagazine.nl

film

Google Baby vertelt het verhaal van de Israëlische Doron die met zijn vriend met behulp van een Amerikaanse draagmoeder een dochtertje krijgt. Hij besluit een bedrijf op te richten om de kosten van het krijgen van een kind via deze weg omlaag te brengen. Doron maakt daarbij handig gebruik van de mogelijkheden die de globalisering biedt. Ei- en spermacellen worden bijvoorbeeld online in Amerika gekocht‚ waarna de zwangerschap wordt uitbesteed aan Indiase draagmoeders die met het verdiende geld hun andere kinderen naar school kunnen sturen.

De documentaire is dankzij Movies that Matter eind december drie dagen te zien op de website van De Correspondent.

Een deskundige leidt de film in.

Leden van De Correspondent kunnen bovendien napraten over de film via de reactiemogelijkheid.

RECENSIE

IS draait om seks‚ geld en macht Wat drijft jonge westerse mannen ertoe om zich aan te sluiten bij IS? Volgens de Britse imam Alyas Karman is het simpel: ‘Het gaat allemaal om seks. Deze knapen willen meisjes. Dat is alles’‚ verklaarde de imam tegenover het Britse tv-station ITV. De geestelijke omarmde in zijn jonge jaren zelf ook enige tijd een radicale‚ salafistische versie van de islam. In eigen land hebben de mannen weinig of geen seks met vrouwen en daarom reizen ze af naar Irak of Syrië om mee te vechten in de heilige oorlog van IS. De leiding van het kalifaat houdt nadrukkelijk rekening met de verlangens van de jonge strijders. Zo werden in de zomer van 2014 duizenden yezidi-vrouwen met maar één doel gevangengenomen: om als seksslavin te dienen.

In haar nieuwe boek De vrouwen van het kalifaat beschrijft Judit Neurink het lot van de yezidi’s. Ze sprak zeker twintig vrouwen die uit het kalifaat wisten te ontsnappen en hun verhalen zijn gruwelijk. Prijslijsten waarop staat hoeveel er voor de ontvoerde vrouwen moet worden betaald (hoe jonger‚ hoe duurder)‚ jonge vrouwen die uit wanhoop proberen zelfmoord te plegen door een fles schoonmaakmiddel leeg te drinken‚ een moeder die zichzelf aanbiedt aan een IS-strijder om maar te voorkomen dat hij zich niet vergrijpt aan haar 8-jarige dochter: je moet af en toe oppassen dat je maag zich niet omkeert tijdens het lezen.

De IS-strijders zelf lijken het er een stuk minder moeilijk mee te hebben dan deze lezer. Omdat de yezidi-vrouwen in hun ogen ongelovigen zijn‚ vinden zij het geen enkel probleem om hen te misbruiken of te verhandelen (een deel van de vrouwen is voor veel geld doorverkocht aan mensen in landen als Saudi-Arabië).

Eén van de strijders vertelt een 12-jarig meisje zelfs dat hij dichter bij god komt door haar te verkrachten.

Dergelijke praktijken worden gerechtvaardigd uit naam van een soort internetversie van de islam‚ die Neurink een knip- en plakislam noemt. Alleen aan de soera’s (hoofdstukken) die toevallig van pas komen hecht IS waarde. ‘Islamitische groepen als IS gebruiken de islam om hun strijd te rechtvaardigen‚ terwijl die uiteindelijk toch gaat om seks‚ geld en macht – en nauwelijks om religie’‚ stelt Neurink vast. Na lezing van haar bloedstollende boek kun je moeilijk anders dan Neurink gelijk geven.

Judit Neurink: De vrouwen van het kalifaat. Slavinnen‚ moeders en jihadbruiden Jurgen Maas‚ 220 p.‚ € 18‚95

KijkenLezen | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 |

WV_NR12_2015.indd 41

41 18-11-15 17:02

De ruïnes van de internationale gemeenschap Als een staat gruwelmisdrijven pleegt‚ moet de internationale gemeenschap ingrijpen. Dat kwamen de VN tien jaar geleden overeen. De strijd in Syrië toont aan dat die afspraak nu al een dode letter is‚ laat Lars van Troost zien. ‘Wie het slagveld overziet‚ vraagt zich af of de internationale gemeenschap hier ingrijpt of instort.’

Tekst: Lars van Troost

O

p jacht naar een tijdelijke zetel voor Nederland in de Veiligheidsraad benadrukte koning Willem-Alexander in september in zijn speech voor de Verenigde Naties in New York dat Nederland niet gelooft in het recht van de sterkste‚ maar in de macht van het recht. Diezelfde dag wees de Russische president Vladimir Poetin‚ ook in New York‚ erop welke chaos ontstaat als

De woorden van de koning bij het zeventigjarig bestaan van de VN passen goed bij een internationale gemeenschap die via gedeelde normen en waarden evolueert tot een internationale rechtsorde‚ waarin de regels desnoods met dwang worden gehandhaafd.

Vijfentwintig jaar geleden‚ toen de Koude Oorlog ten einde was‚ kondigde de Amerikaanse president George Bush senior de komst van zo’n rechtsorde aan. De eerste Golfoorlog‚ waarin een grote‚ door de VS geleide coalitie Koeweit bevrijdde van de Iraakse bezetting‚ was net voorbij. Volgens Bush zouden voortaan ‘rechtsbeginselen de zwakken tegen de sterken beschermen’‚ zouden de VN eindelijk hun historische missie gaan vervullen en ‘vrijheid en mensenrechten een thuis vinden in álle landen’.

Kijkend naar Syrië lijkt het visioen van Bush tot een waanidee te zijn verworden. Na jaren van onenigheid over politiek‚ diplomatiek of militair ingrijpen zijn in en om Syrië nu drie internationale coalities militair actief met nog meer politieke agenda’s. Bahrein‚ Frankrijk‚ Jordanië‚ Saudi-Arabië‚ Qatar‚ de VS en andere staten bestoken de opstandeKijkend naar Syrië lijkt het visioen van de lingen van Islamitische rechtsorde zoals Bush (de oude) die zag tot Staat (IS). Deze landen een waanidee te zijn verworden steunen echter niet de regering van Bashar al-Assad‚ die eveneens staten illegaal optreden door VN-besluiten te tegen IS vecht. De juridische basis voor hun optreden is op z’n best wankel. verdraaien. Dat was volgens hem gebeurd in De Syrische president krijgt sinds kort wel 2011 in Libië‚ toen door toedoen van de NAVO steun van een andere internationale coalitie‚ president Moamar Kadhafi werd verdreven. bestaande uit Irak‚ Iran en Rusland. Deze Twee dagen na beide toespraken‚ op 30 coalitie claimt een wettige regering bijstand september‚ begon Rusland met het bombarderen in Syrië. Hoe staat het eigenlijk met de te verlenen. (Na de aanslagen in Parijs lijkt er wel een voorzichtige toenadering te zijn macht van het recht?

tussen beide coalities.) Turkije sloot zich eerder aan bij de eerste coalitie‚ maar richt zich ook tegen Koerden in Syrië en buurland Irak. Daar strijdt ondertussen een derde coalitie samen met de Iraakse regering én de Koerden tegen IS. Naast de VS nemen onder andere Canada‚ Frankrijk‚ Nederland en het Verenigd Koninkrijk aan deze coalitie deel. En het begon allemaal als een eerst vreedzame‚ later gewapende opstand van burgers tegen het bloedige regime van president Al-Assad.

Ingrijpen Wie het slagveld overziet‚ vraagt zich af of de internationale gemeenschap hier ingrijpt of instort. In ieder geval lijkt er geen sprake van enige‚ op gemeenschappelijke waarden en normen gebaseerde‚ internationale rechtshandhaving. En dat terwijl op een wereldtop in 2005 de lidstaten van de VN nog een nieuw beginsel overeenkwamen: de Responsibility to Protect. Dit houdt in dat als een staat gruwelmisdrijven pleegt‚ zoals misdrijven tegen de menselijkheid‚ of zijn burgers daar onvoldoende tegen beschermt‚ de internationale gemeenschap moet ingrijpen. In laatste instantie mag dat gewapend‚ maar alleen met toestemming van de VN-Veiligheidsraad.

In een wereld waarin elk permanent lid van de Veiligheidsraad – China‚ Frankrijk‚ Rusland‚ Verenigd Koninkrijk en de VS – elk besluit met een veto kan blokkeren‚ kan zo’n beginsel nog iets betekenen als de waarden en belangen binnen de V-raad voldoende overeenstemmen.

Maar die zijn de afgelopen jaren juist alleen maar verder uiteen komen te liggen.

In en buiten de Veiligheidsraad menen VN-lidstaten dat de Responsibility to Protect in 2011 in Libië door westerse staten is misbruikt om de Libische leider Moamar Kadhafi te verdrijven‚ in plaats van om de

42 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 | De toekomst van Syrië WV_NR12_2015.indd 42

18-11-15 17:02

© Chip Somodevilla/Eyevine/HH

De Amerikaanse president Obama‚ VN-secretarisgeneraal Ban Ki-moon en de Russische president Poetin brengen een toast uit tijdens de Algemene Vergadering van de VN eind september in New York.

bevolking te beschermen. Daarna bleek een gezamenlijk ingrijpen in Syrië‚ waar China en Rusland het bewind uitdrukkelijk niet ten val wilden brengen‚ niet meer mogelijk.

Als de macht van de veto’s niet omzeild kan worden‚ kan deze dan ten minste worden beteugeld? Veel VN-lidstaten spraken dit jaar hun steun uit voor voorstellen waarin de permanente leden van de Veiligheidsraad wordt gevraagd bij genocide‚ misdrijven tegen de menselijkheid en oorlogsmisdrijven af te zien van hun vetorecht en zich neer te leggen bij meerderheidsbesluiten van de V-raad.

Ook Salil Shetty‚ secretaris-generaal van Amnesty International‚ bepleitte in oktober deze geopolitieke onthouding. Toch wijst niets erop dat China‚ Rusland en de VS hun ongereguleerde vetomacht aan banden willen laten leggen. Aan meerderheidsopvattingen hierover in de VN zijn zij niet gehouden en hebben ze‚ met de situatie in Syrië voor ogen‚ weinig boodschap. Zelfs precedenten van de V-raad zelf doen er niet toe. Elk besluit van de Veiligheidsraad tot (gewapend) ingrijpen staat wat deze grootmachten betreft op zichzelf en is een uitdrukking van hun soevereine en dus juridisch ongebreidelde macht. Daar is geen rechtsorde in zicht.

Tegelijkertijd zetten opkomende machten als Brazilië en India‚ maar ook kleinere VN-lidstaten‚ steeds meer vraagtekens bij de legitimiteit van de Veiligheidsraad. Weer-

spiegelt dit orgaan nog de belangen en waarden van ‘de’ internationale gemeenschap‚ nu deze niet meer uit de oorspronkelijke 51 (vooral Amerikaanse en westerse ) lidstaten bestaat‚ maar uit 193? Afrika en Zuid-Amerika kennen bovendien geen permanente Veiligheidsraadleden (en dus geen veto’s)‚ terwijl veel Aziatische landen zich niet vertegenwoordigd voelen door het regionaal steeds assertiever opererende China. Zelfs van een internationale waardengemeenschap‚ voorwaarde voor een rechtsorde‚ is geen sprake.

Internationaal Strafhof De Responsibility to Protect en de Veiligheidsraad zijn niet de enige die buitenspel staan bij de strijd in Syrië. Hetzelfde geldt voor het Internationaal Strafhof. Als één actuele oorlogssituatie zich leent voor onderzoek door het hof‚ dan is het die in Syrië‚ gezien de vele aanwijzingen dat daar oorlogsmisdrijven zijn gepleegd. Voorstellen in de V-raad om Syrië naar het Strafhof te verwijzen‚ zijn echter meer dan eens getroffen door veto’s van China en Rusland.

Tegelijkertijd loopt er bij het Internationaal Strafhof een vooronderzoek naar oorlogsmisdrijven in Oekraïne en verzocht de aanklager de rechters onlangs een volwaardig onderzoek te mogen openen naar oorlogsmisdrijven in Georgië in 2008. In beide situaties komen waarschijnlijk Russische militairen in beeld. Medewerking van Moskou in deze of andere onderzoeken hoeft niemand te

verwachten. Rusland zal dus ook verhinderen dat Syrië alsnog bij het Strafhof terechtkomt.

In 2010 kwamen de lidstaten van het Strafhof een moeizaam compromis overeen waarin het hof onder voorwaarden na 2017 ook rechtsmacht zal hebben over het misdrijf van ‘agressie’‚ ofwel het voorbereiden of uitvoeren door militaire of politieke leiders van geweld tegen bijvoorbeeld de territoriale integriteit of politieke onafhankelijkheid van een andere staat. Maar nu in Syrië een aan het Westen gelieerde coalitie onder Amerikaanse leiding een oorlog met twijfelachtige juridische basis voert‚ zijn lidstaten van het hof over dat amendement gaan twijfelen. Ook in het Nederlandse parlement maken onder meer D66 en VVD‚ ondanks het geloof van de koning in de macht van het recht‚ inmiddels terugtrekkende bewegingen.

Eind oktober begon een nieuwe ronde diplomatieke onderhandelingen over de toekomst van Syrië. Als die ergens toe leiden‚ dan zal dat zijn doordat betrokken grootmachten als de VS‚ Rusland‚ Iran‚ Saudi-Arabië en Turkije een politiek akkoord sluiten. Met gemeenschappelijke waarden en normen zal zo’n akkoord weinig te maken hebben. Met de macht van het recht nog veel minder.

Reageren? wordtvervolgd@amnesty.nl Lars van Troost leidt bij Amnesty de eenheid Strategische Verkenningen.

Zie www.amnesty.nl/StrategicStudies.

De toekomst van Syrië | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 |

WV_NR12_2015.indd 43

43 18-11-15 17:02

Pak die pen Jaarlijks schrijven op 10 december‚ internationale mensenrechtendag‚ duizenden mensen brieven voor gevangenen. Dit jaar staan zeven slachtoffers van schendingen centraal tijdens Amnesty’s 24-uurs-Schrijfmarathon.

Tekst: Luuk Herman. Beeld: AI

Vreedzaam protest

Geen discussie mogelijk

De Saudische advocaat Waleed Abu al-Khair is in 2015 veroordeeld tot vijftien jaar cel en een boete van 50 duizend euro. Hij zou onder meer de Saudische koning hebben verraden en internationale organisaties hebben opgehitst tegen de regering. Het lijkt er echter op dat de autoriteiten Al-Khair straffen voor zijn werk als mensenrechtenverdediger. Zo behandelde hij de zaak van zijn schoonbroer Raif Badawi‚ de blogger die veroordeeld werd tot duizend stokslagen en tien jaar cel.

Begin 2014 nam Saudi-Arabië een antiterrorismewet aan die de mogelijkheden verruimt om mensen voor vage vergrijpen lange tijd op te sluiten. Een simpel protest kan volgens de wet al als terreurdaad worden bestempeld. Al-Khair is de eerste mensenrechtenactivist die voor het overtreden van deze wet is veroordeeld.

Phyoe Phyoe Aung werd begin dit jaar opgepakt bij een mede door haar georganiseerde protestmars in de Birmese hoofdstad Yangon.

Ze demonstreerde met andere studenten tegen een nieuwe onderwijswet die de onafhankelijkheid van universiteiten aantast. De politie sloeg de demonstratie hardhandig neer en arresteerde meer dan honderd studenten. Ook bedreigden de agenten hen met seksueel geweld.

Phyoe Phyoe Aung wacht nu een rechtszaak waarin ze wordt aangeklaagd voor onder meer het organiseren van een onwettige samenkomst en relschoppen. Ze kan hier negenenhalf jaar gevangenisstraf voor krijgen.

Veroordeeld om hun mening Het Azerbeidzjaanse echtpaar Leyla en Arif Yunus werd afgelopen zomer veroordeeld voor ‘verraad’ en ‘fraude’. Leyla kreeg achtenhalf jaar celstraf‚ haar man zeven.

Een jaar eerder werden beiden gearresteerd nadat Leyla had opgeroepen tot een boycot van de Europese Spelen‚ het sportevenement waarvan Azerbeidzjan in 2015 gastheer was. Ze vond het ongepast dat het evenement gehouden werd in een land dat zijn burgers onderdrukt. Amnesty vermoedt dat de twee vastzitten vanwege die oproep en dat de aanklachten tegen hen verzonnen zijn.

Wegens gezondheidsredenen mag Arif sinds november zijn celstraf thuis‚ onder huisarrest‚ uitzitten. In de gevangenis kreeg hij twee beroertes. Ook Leyla’s gezondheid is sterk verslechterd in de cel. Ze lijdt aan diabetes en hepatitis C. Zij mag echter niet naar huis en krijgt van de autoriteiten niet de medische zorg die ze nodig heeft.

43 jaar cel voor een tweet De Maleisische cartoonist Zulkiflee Anwar Ulhaque‚ beter bekend als ‘Zunar’‚ staat mogelijk een gevangenisstraf van 43 jaar te wachten.

Begin februari bekritiseerde hij op Twitter de Maleisische premier Najib Razak‚ omdat deze de Maleisische oppositieleider Anwar Ibrahim tot vijf jaar celstraf veroordeeld had voor het hebben van seks met mannen.

Sinds 1948 wordt in Maleisië de vrije meningsuiting beperkt via de ‘wet op onruststokerij’. Deze wet zou er zijn om de nationale veiligheid te beschermen‚ maar in de praktijk komt het erop neer dat de autoriteiten er critici het zwijgen mee opleggen. Zo ook bij Zunar: als enige in Maleisië is hij negen keer vervolgd voor ‘onruststokerij’.

Zunar publiceerde direct na de aanklachten een nieuwe tekening waarop hij geboeid aan handen‚ voeten en hals met een penseel in zijn mond ‘tot de laatste druppel inkt’ blijft doortekenen.

46 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’15/januari ’16 | Schrijfmarathon WV_NR12_2015.indd 46

18-11-15 17:02

advertenties

Wilt u meeschrijven op het Amnesty-kantoor in Amsterdam of schrijft u liever thuis of ergens anders? Ga naar www.schrijfmarathon.nl en bekijk de mogelijkheden.

Levenslang zonder bewijs Sinds 1971 zit de Amerikaan Albert Woodfox 23 uur per dag in een isolatiecel. Hij werd dat jaar veroordeeld voor de betrokkenheid bij de moord op gevangenisbewaker Brent Miller.

Zelf heeft Woodfox‚ die destijds al vastzat voor een gewapende overval‚ altijd beweerd dat hij vals is beschuldigd vanwege zijn politieke activisme. Hij is een voormalig lid van de Black Panther-beweging‚ een radicale organisatie die eind jaren zestig actief was.

Het enige bewijs tegen hem is een getuigenis van een medegevangene. Deze beweerde eerst de moord niet te hebben gezien‚ maar kwam hier later op terug. Mogelijk zou hij eerder zijn omgekocht door gevangenispersoneel en strafvermindering hebben gekregen.

In 2013 heeft een rechter de veroordeling van Woodfox verworpen. Omdat de staat Louisiana in hoger beroep is gegaan‚ zit Woodfox echter nog steeds vast. Teenie Rogers‚ de vrouw van de vermoorde bewaker‚ vindt echter dat de staat moet erkennen dat er geen bewijs is tegen Woodfox. ‘Laat het voorbij zijn. Voor iedereen.’

ASN BANK STEUNT AMNESTY De ASN Bank heeft dit jaar Amnesty’s programma in Afrika en het werk op het Internationaal Strafhof ondersteund met € 186.919. Amnesty is de ASN Bank en zijn spaarders zeer dankbaar voor deze royale bijdrage. Klanten van ASN Ideaalsparen en ASN Creditkaarthouders kunnen ervoor kiezen dat de ASN Bank namens hen projecten in het kader van het thema ‘tegen wapenindustrie’ steunt. Met het werk in Afrika versterkt Amnesty lokale mensenrechtenorganisaties met als doel de geweldsspiraal te doorbreken. Het werk op het Internationaal Strafhof omvat onder meer het volgen van rechtszaken.

Voor meer informatie: www.asnbank.nl

Bekennen na marteling In de zomer van 2012 hielden agenten in burgerkleding de Mexicaanse Yecenia Armenta Graciano in haar auto aan. Ze werd geblinddoekt‚ in een andere auto geduwd en naar een onbekende locatie gebracht. Een week eerder was Graciano’s man op straat doodgeschoten. De agenten meenden dat zij betrokken was bij de moord en wilden haar bekentenis.

Graciano bleef echter ontkennen. De agenten trokken een plastic zak over haar hoofd waardoor ze bijna stikte. Hierna werd ze ondersteboven gehangen en meerdere keren verkracht.

Ook dreigden de agenten haar kinderen te verkrachten en te vermoorden. Uiteindelijk ondertekende Graciano een ‘bekentenis’. Omdat ze geblinddoekt was‚ heeft ze die niet kunnen lezen. Inmiddels zit ze al drie jaar vast in een gevangenis in Noord-Mexico.

De Nationale Mensenrechtencommissie van Mexico riep begin dit jaar op tot haar vrijlating. Ook zouden de betrokken agenten moeten worden vervolgd. Het Hooggerechtshof buigt zich momenteel over haar zaak.

182

ook op tablet

Op 10 december 2014 werd er in landen geschreven in Amnestyverband. In totaal schreven mensen wereldwijd miljoen brieven. In Nederland waren dat er . Op zeker locaties in Nederland werden er gezamenlijk brieven geschreven. Ruim mensen schreven brieven op het Amnesty-kantoor in Amsterdam. Er deden scholen mee‚ en burgemeesters pakten de pen op. Zangeres Rita Zipora toerde uur lang voor Amnesty door het land.

72.598

97 24

WV_NR12_2015.indd 47

2 250

900

70 Zie www.wordtvervolgdmagazine.nl

18-11-15 17:02

TONZON Vloerisolatie® Meer wooncomfort en lagere woonlasten TONZON Vloerisolatie is gebaseerd op het Thermoskussen, een revolutionair isolatiemateriaal dat in 1980 in Nederland werd ontwikkeld. Het is volledig opvouwbaar en isoleert als een thermosfles.

Het materiaal is handig te verwerken in vaak krappe kruipruimtes en blijkt in de praktijk een hoger effect op de vloertemperatuur te hebben dan andere isolatie materialen. De opmerkelijke werking is onder meer bevestigd met live experimenten voor de tv-camera’s van ‘Wist Je Dat?’ (RTL4) en VARA’s ‘Kassa Groen’. De hogere vloertemperatuur biedt niet alleen meer wooncomfort, maar ook een veel grotere energiebesparing die bij vloerverwarming kan oplopen tot wel 40 procent!

TONZON Vloerisolatie: grotere energiebesparing en toch heel betaalbaar. Omdat het opvouwbare

WV_NR12_2015.indd 52

materiaal handig te verwerken is in vaak krappe kruip ruimtes, valt de investering reuze mee. De all-in richtprijs voor het aanbrengen van TONZON Vloerisolatie (inclusief materiaal, montage en btw) bedraagt bij 30 m² € 1.325,- en bij 50 m² € 1.850,-. Dat is nog zonder de eventuele subsidie!

Daarvoor krijgt u niet alleen een warme vloer, ook het vocht uit de kruipruimte wordt gestopt door een stevige, kamerbrede bodemfolie.

Waarom nog langer wachten? www.tonzon.nl T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) E: info@tonzon.nl

18-11-15 17:16