Maandblad over mensenrechten Oktober 2018 | Jaargang 51#10
Hoe Nederland betrokken is bij de palmolie-industrie
WV_NR09_2018#5.indd 1
Joke van Leeuwen: lichtvoetig schrijven over oorlog
De kogel voor protest in Nicaragua
Wordt Vervolgd 19-09-18 16:53
Een vergeten letter
Colofon Wordt Vervolgd is een uitgave van Amnesty Nederland. De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren. Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie. Hoofdredactie Arend Hulshof Redactie Padu Boerstra‚ Carolien Cuypers Fotoredactie Lotti Pronk Uitgever Eduard Nazarski Vaste medewerkers Daan Bronkhorst‚ Arnon Grunberg‚ Eduard Nazarski‚ Linda Polman‚ Maarten Reijnders‚ Paul van der Steen‚ Jeroen Teitler Aan dit nummer werkten verder mee Linda Bilal, Andrea Dijkstra, Dick Drayer, Marijn van der Jagt, Brechtje Keulen, Linda Otter, Henk van Renssen, Manon Stravens Vormgeving en lay-out Heijdens Karwei‚ Amsterdam Redactieraad Yoeri Albrecht‚ Marjon Bolwijn‚ Teun Gautier‚ Bart Stapert‚ Daan de Wit Redactie- en Amnesty-secretariaat Keizersgracht 177 (bezoekadres)‚ Postbus 1968‚ 1000 BZ Amsterdam‚ tel. 020-6264436‚ fax 020-6240889 E-mail wordtvervolgd@amnesty.nl Website www.wordtvervolgdmagazine.nl App Wordt Vervolgd verschijnt ook als app voor tablets en smartphones van Apple en Android. Abonnementen Een los jaarabonnement kost € 30 voor niet-Amnesty-leden. Amnesty-leden die minimaal € 30 per jaar contributie bijdragen kunnen Wordt Vervolgd gratis ontvangen. Bankrekening giften voor Amnesty International IBAN: NL45 TRIO 0198100000 BIC(SWIFT): TRIONL2U t.n.v. Amnesty International‚ Amsterdam Advertentie-acquisitie YUNO‚ Henriëtte Tomassen‚ info@yuno.nu Prepress en druk Senefelder Misset‚ Doetinchem Distributie Sandd‚ Apeldoorn‚ info@sandd.nl Oplage 28.000 ISSN 0165-4241 Verhuizing? Nieuw lid? Vragen? amnesty.nl/service Reageren op artikelen? wordtvervolgd@amnesty.nl Disclaimer Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden met betrekking tot fotomateriaal in deze editie te achterhalen. Als u denkt dat uw materiaal zonder voorafgaande toestemming is gebruikt‚ neemt u dan contact op met de redactie.
Het werk van Amnesty International wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van:
Wordt Vervolgd
WV_NR09_2018#5.indd 2
Moeten Hagenezen vrezen voor een Amerikaanse militaire invasie? Bij Trump weet je het nooit
PEFC gecertificeerd Dit hout komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen PEFC/30-31-151
www.pefcnederland.nl
bovendien sterk genoeg is om een Amerikaanse invasie af te slaan. Hoewel Bush de wet later afzwakte, waardoor de VS geen sancties meer kunnen opleggen aan landen die meewerken aan de eventuele uitlevering van Amerikanen, leek Obama weinig belang te hechten aan volledige afschaffing ervan. Nu Fatou Bensouda, de aanklager van het Strafhof, mogelijke Amerikaanse oorlogsmisdaden in Afghanistan zegt te willen onderzoeken, zou de Invasiewet zomaar weer eens in beeld kunnen komen. Half september reageerde de Amerikaanse Nationale Veiligheidsadviseur John Bolton woedend op het plan van Bensouda. De Invasiewet noemde hij nog niet, maar hij dreigde wel alvast met inreisverboden voor rechters en aanklagers van het hof, dat in zijn ogen ‘onwettig’ en voor de VS eigenlijk ‘toch al dood’ is. En dat terwijl diezelfde Bolton in 2005 nog deel uitmaakte van de regering-Bush die destijds in de VNVeiligheidsraad het Strafhof opdracht gaf de zaak-Darfur te onderzoeken – dat leidde onder andere tot het arrestatiebevel tegen de Sudanese president Omar al-Bashir op verdenking van genocide. Een niet met Washington bevriende dictator aanklagen zal Bolton misschien nog steeds geen probleem vinden. Maar van de VS moet het Strafhof afblijven. Ook Europese ministers hebben nog weleens last van zulke reflexen. Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal noemde het Europees Mensenrechtenhof in 2011 een ‘belangrijk instrument’ om landen aan te pakken met een ‘beperkte mensenrechtentraditie – met name in Oost-Europa’. Maar het kon niet zo zijn, liet hij duidelijk doorschemeren, dat het hof ook Nederland voor de voeten zou lopen. Vraag blijft of Hagenezen inmiddels moeten vrezen voor een Amerikaanse invasie. Ik kan het me met de beste wil van de wereld niet voorstellen. Al weet je het bij Trump nooit. Arend Hulshof hoofdredacteur
© JITSKE SCHOLS
Wordt Vervolgd wordt verpakt in recyclebaar polyetheen (PE) kunstfolie waaruit bij verbranding geen giftige stoffen vrijkomen.
Het is een bizarre gedachte: mocht er ooit een Amerikaan worden uitgeleverd aan het Internationaal Strafhof in Den Haag, dan kunnen de VS Scheveningen binnenvallen. Voor toestemming hoeft de Amerikaanse president niet meer bij het Congres aan te kloppen. Een mandaat voor zo’n militaire aanval is er al sinds 2002, toen George W. Bush de zogenoemde The Hague Invasion Act ondertekende. Natuurlijk was deze Invasiewet toen al gedoemd om als vergeten letter voort te bestaan. Hoewel de Tweede Kamer zich er van links tot rechts tegen uitsprak, en activisten op het Scheveningse strand uit protest zandzakken opstapelden, hield niemand serieus rekening met een militaire aanval op Nederland. Dat er ooit een Amerikaan in Den Haag zou worden vastgezet, was ondenkbaar. Grappend zei CDA-Kamerlid Henk Jan Ormel dat het Nederlandse leger
Oktober 2018
19-09-18 16:53
7
De kogel in Nicaragua Wie protesteert, is een terrorist
9
Arnon Grunberg 10 - Palmolie: vuile industrie met Nederlands geld
Column
10
‘Jullie geld vernietigt onze bossen’
Palmolie: het zit overal in maar het deugt voor geen meter
18
Lichtvoetig schrijven over oorlog en ontheemdheid Interview met Joke van Leeuwen
18 - ‘Ik heb een halfjaar vluchtelingen in huis gehad’
22
Curaçao zucht onder Venezolaanse vluchtelingen Gebrek aan capaciteit en middelen om de buren op te vangen
26
Leven in ‘bevrijd’ gebied
26 - Stilte na de storm in Syrië en Irak
Na de IS-bezetting: alles lijkt mogelijk, niks lijkt mogelijk
32
Vreemdelingenhaat in Macerata Hoe een schietpartij zorgde voor een politieke aardverschuiving in Italië
32 - Veertien schietpartijen in Italië in drie maanden
4-8 Kort 16&25 Columns 17&24 Cultuur 37 Nazarski 38 Steen 39 Vrij! WV_NR09_2018#5.indd 3
19-09-18 16:53
WV_NR09_2018#5.indd 4
19-09-18 16:53
Doodsoorzaak nummer 1 Je zou maar de hulpverlener zijn op deze foto. Je trekt plastic handschoenen aan om een vrouw die overduidelijk onder invloed is mee te nemen naar de ambulance. Daar controleer je of ze niet zoveel drugs heeft gebruikt dat ze aan een overdosis zou kunnen sterven. Is dat niet het geval, dan stuur je haar weer de straat op en ga je op zoek naar andere verslaafden die gered moeten worden. De foto is dit voorjaar genomen in Kensington. Ooit was dat een bloeiende arbeiderswijk in NoordoostPhiladelphia (Verenigde Staten). Inmiddels leven de meeste inwoners onder de armoedegrens. Voor drugsgebruikers is Kensington al decennia een populaire bestemming. Op straat kun je er goedkoop heroïne kopen en fentanyl, dat nog eens tachtig keer sterker is. Hulpverleners werken tegen de klippen op. In 2017 stierven 1.200 mensen aan een overdosis. In Philadelphia is het doodsoorzaak nummer 1 in de leeftijdscategorie 25 tot 44 jaar. Deskundigen menen dat de huidige drugsepidemie veel erger is dan het heroïnegebruik van na de Vietnamoorlog. Arend Hulshof © Jerome Sessini/Magnum
WV_NR09_2018#5.indd 5
19-09-18 16:53
Kort
Apple gehoorzaamt Rusland
Sinds hij in 2014 uit de kast kwam, heeft Appledirecteur Tim Cook zich regelmatig uitgesproken tegen antihomowetgeving in de Verenigde Staten. Ook lanceerde Apple in juni een regenboogwijzerplaat die lhbti’ers en hun sympathisanten kunnen instellen op het scherm van de Apple Watch. Maar niet in Rusland. De software van het horloge blijkt zo te zijn geprogrammeerd dat de regenboog-wallpaper bij gebruikers in dat land niet kan worden weergegeven. Een knieval voor de Russische wet die ‘homopropaganda’ verbiedt.
QR-codes op huizen Chinese moslims
Toch weer executie in Taiwan Voor het eerst sinds Tsai Ing-wen in 2016 president werd, heeft Taiwan weer de doodstraf uitgevoerd. Eind augustus werd een 39-jarige man die zijn ex-vrouw en dochter had vermoord, geëxecuteerd. Opmerkelijk: de nieuwe president had eerder beloofd de doodstraf af te schaffen. Volgens onderminister van Justitie Chen Ming-tang streeft de regering er wel naar om de doodstraf minder vaak uit te voeren.
Graffiti voor gevangene? Het land uit!
Wordt Vervolgd
WV_NR09_2018#5.indd 6
Israëlische troepen hebben twee Italianen en een Palestijn gearresteerd die op de Israëlische afscheidingsmuur op de Westoever een metershoge afbeelding schilderden van de 17-jarige Palestijnse activiste Ahed Tamimi. Tamimi groeide het afgelopen jaar uit tot symbool van het Palestijnse verzet tegen de Israëlische bezetting, vanwege een populaire video waarin te zien was hoe zij een Israëlische soldaat sloeg. Tamimi kreeg een gevangenisstraf van acht maanden voor haar actie.
6
Wie als moslim in de Chinese provincie Xinjiang betrapt wordt met een koran wordt niet alleen zélf vervolgd, ook familieleden kunnen worden bestraft. Dat blijkt uit een onlangs verschenen rapport van Human Rights Watch over de onderdrukking van de 13 miljoen moslims (met name Oeigoeren) die in de regio wonen. De Chinese autoriteiten houden hen voortdurend in de gaten en brengen bijvoorbeeld QR-codes op hun huizen aan, zodat ze kunnen zien wie er wonen. Volgens de VN-Mensenrechtenraad heeft de Chinese overheid tussen de tienduizenden en een miljoen Oeigoeren opgesloten in heropvoedingskampen. Moslims kunnen daar al terechtkomen door bijvoorbeeld WhatsApp te gebruiken. In de kampen moeten de gevangenen propagandaliederen zingen en Mandarijn leren. De gedetineerde Oeigoeren mogen elkaar niet in hun eigen taal begroeten. Wie zich niet aan de regels houdt, kan worden bestraft met de isoleercel. Amnesty voert onder de slogan Where are they? actie om China te dwingen informatie te geven over de mensen die in de kampen verdwenen zijn en die geen contact hebben met de buitenwereld.
De Italiaanse graffitikunstenaar Jorit Agoch, die bekendstaat om zijn grote, realistische portretten van beroemde personen, wilde de Palestijnse activiste vereeuwigen op de afscheidingsmuur bij Bethlehem. Nog voor hij klaar was, werd hij met zijn twee metgezellen in de boeien geslagen. Na een dag werden ze weer vrijgelaten. De twee Italianen moesten Israël binnen 72 uur verlaten.
Oktober 2018
19-09-18 16:53
Kort
Ook Nederlanders dragen weleens een kogel om de nek. Maar meestal niet uit solidariteit met slachtoffers Coverbeeld: © Fred Ramos
Dat ook Ortega geen lieverdje was, bleek enkele jaren later al, onder meer door een rapport van Amnesty waarin gewag werd gemaakt van duizenden politieke gevangenen, buitengerechtelijke executies en vele ‘verdwijningen’. Hij maakte in 1990 weliswaar plaats voor een opvolger, maar keerde in 2007 terug en gedraagt zich sindsdien meer en meer als een autoritaire leider. Ondanks scherpe kritiek van de Verenigde Naties, de EU, de VS en dertien Latijns-Amerikaanse landen is Ortega vastbesloten zijn termijn tot 2021 uit te zitten. Het is een bekend verschijnsel, de bevrijder die een soort slechte kopie wordt van zijn dictatoriale voorganger – maar het blijft verbijsterend. En deze jongen, met die kogel om zijn nek? Je ziet hier ook weleens iemand lopen met zo’n ketting, maar dat is vast niet uit solidariteit met slachtoffers van politiegeweld. Op de site van creaplatform Etsy worden ze aangeprezen als ‘bullet-ketting, stijl: boho en hippie’, vanaf tien euro. Ook te koop als sleutelhanger, of zelfs in ijsklontjesvorm (Bol.com, categorie ijsscheppen& -houders). Maar in de straten van Managua vliegen de kalasjnikovkogels je in het echt om de oren, als je aan een demonstratie meedoet tegen de overheid. Zo zal deze jongen er vermoedelijk ook aan zijn gekomen: gewoon op straat gevonden. Touwtje eromheen gedraaid, knoopje erin, klaar. Hopelijk helpt het hem politievuur te ontwijken. Padu Boerstra
Dit is een terrorist. Althans, volgens een Nicaraguaanse wet die op 17 juli werd aangenomen en die zo vaag is dat elke vorm van anti-overheidsprotest als terroristische daad kan worden aangemerkt. Antioverheidsprotesten genoeg, in Nicaragua. Het begon in april dit jaar: een bescheiden studentenprotest in de hoofdstad Managua werd zo gewelddadig onderdrukt door paramilitaire pro-overheidsmilities dat het uitgroeide tot een grootschalig burgerprotest. Studenten bezetten universiteiten, arbeiders staken, en de publieke woede is alleen maar toegenomen sinds door politie- en paramilitair geweld zelfs volledige families, onder wie kinderen en een baby, zijn uitgemoord. Overal klinkt de roep om het aftreden van president Ortega. Daniel Ortega, dezelfde man die eind jaren zeventig met zijn Sandinisten de revolutionaire held was omdat hij het verzet leidde tegen dictator Somoza. In Nederlandse linkse kringen konden de Sandinisten op veel sympathie rekenen: er waren Nicaragua-Komitees en tientallen stedenbanden, onder meer tussen Amsterdam en Managua, waarbij er flink wat geld uit de gemeentekas die kant op ging. Het was in om tegen de Verenigde Staten te zijn, en die steunden Somoza nog steeds als bondgenoot tegen het oprukkende communisme in Latijns-Amerika.
Wordt Vervolgd
WV_NR09_2018#5.indd 7
7
Oktober 2018
19-09-18 16:53
De rol van Nederland in de vuile palmolieindustrie
Hoge opbrengsten en lage arbeidskosten: palmolie is de ideale grondstof. Althans, voor bedrijven. Werknemers van plantages en omwonenden zijn de dupe van landroof, ontbossing en schending van arbeidsrechten. Waarom investeren Nederlandse banken dan zoveel in deze sector? ‘Jullie geld vernietigt onze bossen.’
Tekst: Manon Stravens Fotografie: Inga Powilleit
Wordt Vervolgd
WV_NR09_2018#5.indd 10
10
Oktober 2018
19-09-18 16:53
Wordt Vervolgd
WV_NR09_2018#5.indd 11
11
Oktober 2018
19-09-18 16:53
Hoe een Italiaans stadje veranderde in een rechts bolwerk Een moord en een racistische wraakactie in het Italiaanse Macerata leidden niet alleen tot een politieke aardverschuiving maar ook tot meer vreemdelingenhaat. In drie maanden tijd waren er in heel het land veertien schietpartijen op migranten. ‘Toch laat ik me niet wegjagen.’
Tekst: Linda Otter
M
acerata – In Giardini Diaz, het stadspark van Macerata, een stadje op zo’n twintig kilometer van de Adriatische kust, vallen de Afrikaanse asielzoekers door hun donkere huidskleur meteen op. Ze staren op bankjes verveeld voor zich uit, of spelen voetbal op een veld omringd door rododendrons. De Guineeër Mamadi Camare (24) zit met oordopjes in onderuitgezakt op een bankje bij de fontein. ‘Het is hier zó saai. In Macerata gebeurt nooit wat’, zegt hij,
schouder. Je hoort steeds vaker van gekken die Afrikanen neerknallen.’ De asielzoeker Sowe, die een jaar in Macerata woont, refereert aan de moord op het drugsverslaafde meisje Pamela door een Nigeriaanse uitgeprocedeerde asielzoeker en de daaropvolgende wraakactie van een neonazi. De drama’s hadden een ware politieke aardverschuiving tot gevolg, waarna twee populistische partijen een regering konden vormen. Onder de slogan ‘600 duizend illegalen het land uit’
↠ Macerata was een socialistisch bolwerk, maar nu stemt één op de vijf mensen op de Lega terwijl zijn handen met zijn mobiel spelen. ‘Nou, beter saai dan dat ze op ons schieten’, zegt zijn huisgenoot, de Gambiaan Adam Sowe (20), grinnikend. ‘Na die moord op Pamela kijk ik altijd over mijn Wordt Vervolgd
WV_NR09_2018#5.indd 32
trad Lega Nord-leider Matteo Salvini aan als nieuwe minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier. Met zijn harde opstelling tegen migranten is Salvini inmiddels de held van miljoenen Italianen.
32
Het begint op een koude dinsdagochtend in januari, als de 22-jarige Pamela Mastropietro uit een drugskliniek ontsnapt en regelrecht naar Macerata gaat. In Giardini Diaz kan ze heroïne kopen, weet ze. In deze groene strook even buiten het centrum lopen veel Afrikaanse drugsdealers rond, voornamelijk uitgeprocedeerde asielzoekers. Twee dagen later wordt Pamela’s aan stukken gesneden lichaam aangetroffen in koffers op een nabijgelegen industrieterrein. Via camerabeelden en getuigen komt de politie op het spoor van de 29-jarige Nigeriaanse drugsdealer Innocent, een uitgeprocedeerde asielzoeker die in 2014 via Libië naar Italië kwam. Hij is de man die Pamela heroïne verkocht en vermoordde, zeggen de aanklagers. Eind september begint zijn proces. Terwijl Italië nog in shock verkeert over de gruwelijke dood van Pamela, zint Luca Traini, een skinhead met nazisympathieën, op wraak. Hij laadt zijn pistool, springt in de auto en schiet in Oktober 2018
19-09-18 16:54
© DANILO BALDUCCI
Migranten protesteren in het stadje Macerata tegen racistisch geweld, begin februari.
februari van dit jaar in het centrum van Macerata in het wilde weg op Afrikaanse passanten. Het is een mirakel dat er geen doden vallen. Zes Afrikanen van diverse nationaliteiten, onder wie één vrouw, raken gewond. De zaak-Pamela is dan wereldnieuws. De Italiaanse verkiezingen staan voor de deur en de spanningen in het land lopen hoog op. Kleine neofascistische groeperingen bejubelen Traini op Facebook, terwijl betogingen van de neofascisten in Macerata uitlopen op vechtpartijen tussen ultralinks en ultrarechts. De Italiaanse regering veroordeelt de actie van Traini scherp. Dat ligt anders met de rechtse Lega-leider Matteo Salvini. Die reist op stel en sprong naar Macerata. Natuurlijk, Traini had niet mogen schieten. Maar de echte schuldige is de Democratische Partij, houdt hij de Italianen voor. Zij zijn verantwoordelijk voor de massa-emigratie naar Italië en de toenemende drugsproblemen en prosWordt Vervolgd
WV_NR09_2018#5.indd 33
titutie die daaruit vooruitkomen. ‘Links heeft bloed aan de handen’, schreef hij op zijn Facebook-pagina. Die retoriek doet het uitstekend. Het rechtse minipartijtje, dat nooit boven de 5 procent uitkwam en decennialang in de schaduw van Silvio Berlusconi’s Forza Italia opereerde, krijgt 17 procent van de stemmen. Kort daarna vormt de partij een regering met de populistische Vijfsterrenbeweging. In Macerata is de populistische opmars nog groter dan elders. Het stadje, met iets meer dan 40 duizend inwoners, staat al decennialang bekend als een socialistisch bolwerk waar op links wordt gestemd. Nu steunt stemt één op de vijf mensen Lega; in 2013 was dat nog 0,6 procent. Op de vingers getikt In zijn werkkamer in het historische hart van Macerata laat de socialistische burgemeester Roman Carancini zijn ergernis de
33
vrije loop. ‘Die rechtse populisten hebben de moord op Pamela gebruikt om stemmen te winnen. We stonden opeens in de spotlights. Enerzijds weggezet als een stad van neofascisten, anderzijds een stad waar illegalen spuitend en pillenslikkend door de straten zwerven.’ Staand voor het raam wijst hij naar buiten, waar je uitkijkt over een pittoresk plein met sierlijke middeleeuwse paleizen en kerken in terracotta kleuren. Beneden op een terras pingelen jongens op een gitaar. Macerata is een universiteitsstad en heeft een relatief jonge bevolking, vertelt hij. Een tolerante stad ook: eind vorig jaar werd het stadsbestuur nog op de vingers getikt door de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken omdat ze te veel asielzoekers opvingen, in totaal vierhonderd, drie keer zoveel als de toegestane verdeelsleutel. ‘Ik zie het als een plicht om mensen die voor geweld en oorlog vluchten op te vangen, en loop daar niet voor weg. Onze stad heeft al bijna twintig jaar expertise Oktober 2018
19-09-18 16:54
↠ ‘Die rechtse populisten hebben de moord op Pamela gebruikt om stemmen te winnen’
© ALEX MAJOLI/MAGNUM
Ook het kantoor van de Democratische Partij in Macerata werd beschoten.
Wordt Vervolgd
WV_NR09_2018#5.indd 34
34
Oktober 2018
19-09-18 16:54
in de opvang van asielzoekers, en daar maakten we gebruik van.’ Toch heeft Carancini het aantal opvangplaatsen in Macerata inmiddels drastisch verminderd om ‘meer onrust’ te voorkomen, terwijl bijna driekwart van de asielzoekers naar naburige stadjes werd gebracht. Het grootste probleem ligt echter niet zozeer bij de opvang, weet iedere inwoner van Macerata te vertellen. Het zijn vooral de uitgeprocedeerde asielzoekers die zorgen geven. Als zij de opvang worden uitgezet, blijven ze rondhangen in de regio. Italianen klagen over toegenomen drugshandel, bedelaars, straatprostitutie en diefstal. ‘Vorig jaar leek het hier wel Afrika. En je voelde je echt niet veilig hier’, zegt een garagehouder, die in Giardini Diaz zijn poedel uitlaat, mopperend over vechtpartijen en drugshandel in het park. ‘Die jongens zijn berooid, ze hebben geen documenten en komen niet aan het werk. Dat is vragen om moeilijkheden. Sinds een paar maanden is het een stuk rustiger. Je ziet hier iedere dag politie en carabinieri. Ze hebben veel dealers opgepakt, en daar zijn we allemaal blij mee.’ Zelfredzaamheid Sinds 2011 kwamen naar schatting 600 duizend asielzoekers naar Italië, voornamelijk uit Nigeria, Eritrea, Tunesië, Su-
lastiger. Anders dan in bijvoorbeeld Noordwest-Europa kwamen migranten in Italië tot voor enkele jaren nog vrij gemakkelijk aan zwart werk. Over documenten werd niet zo moeilijk gedaan. Maar wie tegenwoordig geen papieren heeft, kan een baantje op het veld of in de fabriek wel vergeten. ‘Ze geven je alleen nog werk als je een verblijfsvergunning kan laten zien. Werkgevers zijn bang voor controles’, legt de Pakistaanse Amjad Javed (23) uit, die gehurkt op een grasveldje in Macerata zit te picknicken. Hij loopt al dagen in de buurt te leuren om werk. Nee, hij heeft geen verblijfsvergunning, en is inmiddels behoorlijk wanhopig. Vorige maand maakte hij een trip naar Frankrijk en België, maar daar kon hij ook niets vinden. ‘Daar is het nog strenger dan in Italië, ze vragen overal om documenten. Wat ik ga doen? Dat zou ik echt niet weten.’ Het nieuwe Italiaanse politieke beleid kent geen genade. Minister Matteo Salvini sluit de havens voor asielzoekers, maakt ruzie met de Europese leiders en belooft Italië terug te geven aan de Italianen. Op zijn Facebook-pagina gaat hij bijna dagelijks tekeer tegen illegalen, ‘die leven van oplichting en criminaliteit’. Alle illegalen moeten het land uit, roept hij. ‘Italië is niet langer het vluchtelingenkamp van Europa.’
↠ Door zijn harde opstelling tegen migranten is Lega Nord-leider Salvini inmiddels de held van miljoenen Italianen dan, Pakistan en Senegal. Tot 2017 ging het gros meteen de grens over. Maar sinds de Noord-Europese landen hun grenzen dichthouden, zijn ze gedwongen in Italië te blijven. De overgrote meerderheid van de asielzoekers heeft geen recht op een politieke of humanitaire status en belandt na een procedure van enkele maanden, of een paar jaar, op straat. Dan moeten ze zichzelf zien te redden, al of niet met een tijdelijke verblijfsvergunning op zak. Die zelfredzaamheid wordt steeds Wordt Vervolgd
WV_NR09_2018#5.indd 35
Zijn harde uitspraken – veel Italianen spreken liever over ‘duidelijke taal’ – doen het uitstekend in Italië. Niet alleen rechts is gecharmeerd van Salvini: bijna de helft van de achterban van de centrumlinkse Democratische Partij en 80 procent van de Vijfsterrenbeweging vindt dat hij goed werk doet. Er zijn al meer dan genoeg buitenlanders, vinden ze. Het gaat te snel: tien jaar geleden telde Italië nog 3,6 miljoen legale immigranten, inmiddels zijn dat er al 6 miljoen, naast naar schatting
35
een half miljoen illegalen. Italië kampt al jaren met een economische crisis, de werkloosheid is hoog. Jongeren trekken het land uit, terwijl er steeds meer vreemdelingen komen. De toenemende spanningen uiten zich steeds vaker in grof geweld tegen migranten. In de afgelopen drie maanden vonden maar liefst veertien aanslagen plaats. Begin juni werd in het Calabrese stadje San Ferdinando een Malinees neergeschoten met een buks. De man overleed later aan zijn verwondingen. Daarna stapelden de ‘schietincidenten’ zich op in heel Italië. In Aprilia, in Terracina en in Napels werden migranten op klaarlichte dag beschoten met luchtbuksen. In één geval waren het jongens van 16 en 19 jaar, die vanuit een open raam een man uit Kameroen verwondden. In totaal vielen er een dode en detien gewonden. ‘We staan niet toe dat Italië zich overgeeft aan racisme en haat. Wij willen menselijk en democratisch reageren’, zegt Maurizio Martina, leider van de Democratische Partij, in de media. De oppositieleider houdt Salvini verantwoordelijk voor het ‘haatklimaat’ dat in Italië is ontstaan. In het park in Macerata zegt Adam Sowe uit Gambia niet goed te weten wat hij nu moet denken van de schietpartijen. Of hij weleens bang is? ‘Ja, natuurlijk. Als je zwart bent val je altijd op in Italië, en je bent op jezelf aangewezen. Maar dat is geen reden om meteen alle Italianen te wantrouwen.’ Sowe, die een voorlopige humanitaire status voor twee jaar heeft gekregen, ontmoet ook veel aardige Italianen. Hij deelt een mooi appartement met vijf andere asielzoekers, leert Italiaans en krijgt gratis dramalessen. ‘Ik ben blij in Italië. Goede en slechte mensen zijn overal, nietwaar? Dus haatklimaat of niet, ik laat me echt niet wegjagen.’ ⓿
Oktober 2018
19-09-18 16:54
Steen
WV_NR09_2018#5.indd 38
19-09-18 16:54
Vrij! Nadat ze haar huis werd uitgezet, kwam de Cambodjaanse Tep Vanny in opstand en groeide ze uit tot een van de bekendste mensenrechtenactivisten van haar land. In 2016 werd ze bij een demonstratie opgepakt. Deze zomer kwam ze vervroegd vrij.
Wordt Vervolgd
WV_NR09_2018#5.indd 39
filmpjes over haar gevecht: ‘Wij moeten zacht spreken, vriendelijk glimlachen, en ons geruisloos voortbewegen. Zo zijn wij opgevoed. Cambodja is een democratie, maar we worden geacht kritiekloos te gehoorzamen en stilletjes te verdwijnen.’ Maar: geen ontwikkeling zonder rechtvaardigheid, is haar boodschap. Zíj zijn de rechtmatige eigenaren van het land waarvan ze zijn verdreven. ‘Wij zijn huisvrouwen en arbeiders, zonder macht en onbeschermd. We hebben alleen elkaar en spreken met één stem. Wij staan op, zullen gehoord en gezien worden!’ Het protest werd met geweld neergeslagen. Vanny werd meerdere malen gearresteerd, in 2012 veroordeeld voor illegale landbezetting, en weer vrijgesproken. Half augustus 2016 werd Vanny opnieuw opgepakt bij een demonstratie. Ze kreeg tweeënhalf jaar cel. Maar inmiddels was ze nationaal én internationaal een bekend gezicht geworden. Ze had haar verhaal onder meer in de VS, Brazilië, Nederland en Thailand gedaan. In 2013 kreeg ze de Vital Voices Global Leadership Award, uitgereikt door Hillary Clinton. Christopher Kelly maakte de documentaire A Cambodian Spring over haar. In 2011 bevroor de Wereldbank alle leningen aan Cambodja. Voor de bewoners heeft dat weinig uitgehaald. Op de plek van hun vroegere stadsmeer staan nu gebouwen en zijn wegen aangelegd. Vanny’s moeder noemde haar dochter ‘de sterkste vrouw van het land’. Maar de strijd eiste ook zijn tol. Ze is gescheiden van haar man, en de afstand tot haar kinderen deed haar veel verdriet. Maar de roep om haar vrijlating werd deze zomer gehoord, resulterend in een koninklijk pardon. Na twee jaar gevangenschap kwam Tep Vanny vrij. Manon Stravens © AI
Onder luid gejoel, overladen met kussen, bloemen, en omhelzingen laat ze zich door een uitzinnige menigte voortdrijven. Duidelijk geëmotioneerd als ze haar twee kinderen in de armen sluit. De amateurbeelden van de bevrijding van de Cambodjaanse activiste Tep Vanny (1980) eind augustus spreken boekdelen. Vanny’s strijd draait allemaal om het Boeung Kakmeer in de hoofdstad Phnom Penh. Lang een toeristische trekpleister waar backpackers van de zonsondergang genoten en waar lokale bewoners hun brood verdienden met horeca en winkeltjes. Vanny en haar man Ou Kong Chea woonden er sinds 1998 en hadden er hun gezinnetje gesticht. Zij had haar levensmiddelenwinkel, hij werkte voor Defensie. Totdat de Cambodjaanse regering het land in 2007 in een 99-jarige concessie uitgaf aan Shukaku. Dit Chinees-Cambodjaanse bedrijf wilde het meer dempen om er wolkenkrabbers en winkelcentra te bouwen. De zandstortingen werden het begin van een jarenlange strijd. In twee jaar tijd werden zo’n 3.500 families door intimidatie gedwongen te vertrekken. Bewoners zagen hoe hun huizen door bulldozers werden weggevaagd. Van de opgelegde compensatie van 8.500 dollar konden ze zeker geen nieuw huis kopen in de stad. Vanny en haar man weigerden het bedrag, net als enkele honderden andere families. Haar man verloor zijn baan. Vanny werd van huisvrouw en winkelier hét gezicht van de protestbeweging Boeung Kak 13, met haar huis als hoofdkwartier. Met luidsprekers en zang lieten de vooral vrouwelijke activisten – ze hoopten dat die minder snel zouden worden aangevallen – van zich horen. Die strijd staat haaks op de traditie en verwachtingen van de Cambodjaanse vrouw, zegt Vanny in een van de vele
39
Oktober 2018
19-09-18 16:54
Als lid van Amnesty kunt u Wordt Vervolgd, het maandblad over mensenrechten, 10x per jaar gratis ontvangen bij een lidmaatschapsbijdrage van ten minste â‚Ź 30 per jaar. Word vandaag nog abonnee en ga naar www.amnesty.nl/abo.
Ook kunt u het complete blad downloaden via de gratis Wordt Vervolgd-app (Apple en Android), en onder meer extra filmpjes en fotoseries bekijken. www.wordtvervolgdmagazine.nl. Volg ons op Facebook
Wordt Vervolgd. Recht van Spreken
WV_NR09_2018#5.indd 40
Wordt Vervolgd 19-09-18 16:54