Op de Filipijnen blijft Duterte populair Nederland op mensenrechtenexamen bij de VN Grunberg over het einde van de frivole jaren Maandblad over mensenrechten Juni 2017 | Jaargang 49 #6 Losse nummers € 4‚50
wordtver volgd
Activist Biram Dah Abeid: ‘In Mauritanië gaan slavenhouders vrijuit’ WV_NR06_2017#3.indd 1
23-05-17 18:20
INHOUD
groeten uit... Istanbul
Vrienden in Istanbul hadden me er al voor gewaarschuwd: het islamitische dictatoriale Turkije wordt steeds zichtbaarder in de metropool. In de ooit zo levendige uitgaanswijken rondom het Taksimplein is menige bar inmiddels gesloten. De drukbezochte Onafhankelijkheidsboulevard in Beyog˘lu‚ het vroegere Pera‚ ligt er zielloos bij‚ tientallen winkels zijn failliet. Het nachtleven in de smalle straten erachter is grotendeels verplaatst naar de paar overgebleven seculiere enclaves van de stad: Kadıköy en Moda aan Istanbuls Aziatische zijde‚ en Bes¸iktas¸ en Kurtulus¸ aan de Europese kant. Daar doet de muziek de luidsprekers nog trillen. In een visrestaurant vraagt een bejaarde man zijn vrouw elegant ten dans. Hun stramme lijven geven zich vreugdevol over aan de klanken van de musici. ‘Erdog˘an mag tienduizenden journalisten‚ academici en andere criticasters van zijn bewind gevangen hebben genomen’‚ zegt een bevriende mensenrechtenactivist. ‘Het Turkse smaldeel dat verslaafd is aan het vrije leven‚ is zeker nog niet verslagen.’ In Cihangir‚ de mondaine wijk achter het Taksimplein‚ zegt een restaurantbezoeker vertrouwen te putten uit de geschiedenis van Istanbul. De stad laat zich al eeuwenlang niet in toom houden‚ legt hij uit. Istanbul is meer dan de spreekwoordelijke brug tussen Oost en West: de stad verbindt het Byzantijnse en Ottomaanse verleden met het moderne Turkije. De meeste inwoners stemden tijdens het referendum op 16 april tegen de versterking van Erdog˘an autocratie. Hij vraagt me dit aan de wereld te vertellen. ‘Hoe onleefbaar hij het ook maakt voor de westers georiënteerde stedelijke minderheid‚ we blijven ons verzetten.’
Froukje Santing
Duterte lijkt overal mee weg te komen De bloedige ‘oorlog tegen drugs’ van de Filipijnse president
6
4 6 11 12
Cover: © Frederic Stucin/Pasco and Co De Mauritaanse antislavernijactivist Biram Dah Abeid.
15 16
Vanaf vandaag ben ik een vrouw Transgenderburgemeester in New Hope‚ Texas
12
VierVijf Drugsoorlog Filipijnen In negen maanden vielen er negenduizend doden Grunberg Column ‘Mensen‚ ik moet u iets vertellen’ Burgemeester Herbst uit Texas is voortaan een vrouw Polman Column KijkenLezen Web-‚ boeken-‚ tv- en filmtips
2 | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 | Inhoud WV_NR06_2017#3.indd 2
23-05-17 18:20
DE ULTIEME GODWIN
‘Mauritanië kent nog altijd een middeleeuwse vorm van slavernij’ Antislavernijactivist Biram Dah Abeid
Op het matje Nederland doet mensenrechtenexamen bij de VN
22
18
18 21 22 25 26 32
‘Slavernijbestrijders zitten hier vast en slavenhouders gaan vrijuit’ Mauritaniër Biram Dah Abeid De Zaak Belangrijke mijlpaal voor Koerden in Europa ‘In elk land is ruimte voor verbetering’ Nederland doet mensenrechtenexamen Repliek Onderdrukking op de Krim Het dagelijks leven na de annexatie in beeld AmnestyNieuws
Ooit gehoord van de Wet van Godwin? Die luidt dat iedere online discussie vroeg of laat eindigt met een nazi-vergelijking. De Amerikaan Mike Godwin bedacht de wet in 1989. Destijds was hij nog rechtenstudent en ergerde hij zich kapot aan internetgebruikers die kennelijk toen al op online fora ongefundeerd het Derde Rijk te berde brachten en daarmee elke zinnige discussie lamsloegen. Inmiddels is ‘Godwin’ synoniem voor ‘nazi-vergelijking’. Onlangs nog maakte de Turkse president Erdog˘an zich schuldig aan een klassieke Godwin door alle Nederlanders ‘fascistisch’ te noemen. Vorig jaar deed Thierry Baudet min of meer hetzelfde toen hij Europese critici van Vladimir Poetin vergeleek met nazi-Duitsland dat angst zaaide over het Russische gevaar. Geert Wilders maakt al jaren een Godwin door de islam geen religie maar steevast een ‘fascistische ideologie’ te noemen. Ondertussen schreeuwt de PVV-leider moord en brand als zijn partij in verband wordt gebracht met het nationaalsocialisme. Mike Godwin zegt dat hij de wet heeft bedacht om het inhoudelijke debat te bevorderen. Tot zijn teleurstelling misbruiken populisten zijn wet inmiddels echter om discussies te blokkeren. Nazivergelijkingen‚ zei Godwin onlangs in Vrij Nederland‚ zijn soms nodig om het gevaar van populisme en extreemrechtse bewegingen te analyseren. Met ‘doordachte argumenten’ mag je iemand als Donald Trump van Godwin best vergelijken met Adolf Hitler. Zolang je je maar ‘bewust bent van de geschiedenis’. Afgelopen najaar maakte de Filipijnse president Rodrigo Duterte misschien wel de ultieme Godwin. Drie maanden na zijn inauguratie vergeleek hij niet zijn tegenstanders‚ maar zichzelf met Adolf Hitler. Verwijzend naar de miljoenen doden die de nazi-leider op zijn geweten had‚ zei Duterte dat hij met plezier 3 miljoen Filipijnse drugsgebruikers zou willen afslachten. Met die slachtpartij was Duterte toen al begonnen‚ en inmiddels zijn er op de Filipijnen bijna negenduizend veronderstelde drugsgebruikers en dealers vermoord (zie pagina 6). Waar veel Godwins mank gaan‚ was de vergelijking die Duterte trok misschien zo gek nog niet. Net als Hitler lijkt Duterte daadwerkelijk te geloven dat hij met massamoord zijn land verlost van een groot probleem.
Arend Hulshof hoofdredacteur
De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren. Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie.
Inhoud | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 |
WV_NR06_2017#3.indd 3
3 23-05-17 18:20
vijf App moet Russische demonstranten beschermen
Protest na protest in Venezuela Voor haar eigen veiligheid wil de fotograaf van deze foto uit Venezuela niet met naam worden genoemd. Dat zegt veel over de diepe economische en politieke crisis waarin het Latijns-Amerikaanse land zich bevindt en waardoor het inmiddels kampt met een groot tekort aan voedsel en medicijnen. Het volk komt in opstand tegen het regime van president Nicolás Maduro‚ die met geweld aan de macht wil blijven. Met traangas en rubberkogels laat hij veiligheidstroepen de massaprotesten neerslaan. De demonstranten gooien terug met molotovcocktails en stenen. Van begin april tot half mei vielen er bij de protesten zeker 42 doden.
Wie in Rusland gearresteerd wordt‚ kan sinds kort met één druk op de knop mensenrechtenorganisaties inlichten. Met de Open Russia Society ontwikkelde Alexander Litreev – zelf een fervent anti-Kremlin-demonstrant – een app waarmee activisten via hun smartphone alarm kunnen slaan. De organisaties die aan de app gekoppeld zijn ontvangen dan de contactgegevens van de activist en de locatie van de arrestatie en van het politiebureau waar hij of zij naartoe wordt gebracht. Ze kunnen dan direct een advocaat naar de arrestant sturen. Bovendien brengt de app in kaart op welke plekken de politie ingrijpt‚ waardoor via sociale media andere activisten gewaarschuwd kunnen worden. De app‚ die gratis wordt aangeboden‚ is inmiddels vierduizend keer gedownload. In aanloop naar 2018 lijkt die ook geen overbodige luxe. In dat jaar kiest Rusland een nieuwe president en zullen naar verwachting talloze anti-Poetin-demonstraties plaatsvinden.
© Getty
VIER
Gedachtelezen: inbreuk op privacy Het voortschrijden van de hersenwetenschap brengt gevaren met zich mee‚ waarschuwden de neuro-ethicus Marcello Ienca en de mensenrechtenadvocaat Roberto Andorno onlangs in het wetenschappelijk tijdschrift Life Sciences‚ Society and Policy. Door de snelle ontwikkelingen in de neurotechnologie zal het volgens hen niet lang meer duren tot het mogelijk is om de gedachten van willekeurige mensen te kunnen lezen. En dat vormt een ‘enorme inbreuk’ op onze privacy‚ schreven ze. Andorno en Ienca: ‘De informatie die uit de hersenen kan worden gehaald‚ kan gedeeld en gemanipuleerd worden.’ Ze pleiten daarom voor het invoeren van nieuwe mensenrechten die ons daartegen beschermen‚ waaronder een verbod op gedachtelezen.
‘Een epische zege. Ik kan niet wachten haar te ontmoeten’ WikiLeaks-oprichter Julian Assange over klokkenluider Chelsea Manning die in mei na zeven jaar cel vrijkwam
4 | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 | VierVijf WV_NR06_2017#3.indd 4
23-05-17 18:20
© Reuters
Koning Swaziland wil scheidingen verbieden Als het aan koning Mswati III ligt‚ wordt Swaziland het derde land ter wereld met een verbod op echtscheiding. Alleen in Vaticaanstad is het tot nu toe niet mogelijk een huwelijk te ontbinden‚ en op de Filipijnen mogen alleen moslims scheiden. De 49-jarige absolute monarch‚ die het grootste deel van de grond in Swaziland in handen heeft en per decreet regeert‚ meent dat echtscheiding niet in de lokale cultuur past: er zou niet eens een woord voor bestaan in het Siswati‚ de officiële taal van Swaziland. De enige manier waarop een huwelijk kan eindigen‚ is als één van de echtelieden overlijdt‚ meent de koning die zelf vijftien vrouwen heeft en elk jaar een nieuwe echtgenote mag uitkiezen. Scheidingen in Swaziland vinden nu nog plaats via een proces waarbij een getrouwde vrouw ‘terugkeert’ naar haar ouders of familie. Een wettelijk verbod op scheidingen zou de positie van vrouwen in Swaziland verder verzwakken‚ vrezen lokale mensenrechtenactivisten. Vrouwen worden nu al beschouwd als eigendom van hun echtgenoot en zijn vaak slachtoffer van huiselijk geweld en verkrachtingen.
Een stok om mee te slaan In de Indiase deelstaat Madhya Pradesh krijgen bruiden als huwelijkscadeau een houten stok van de overheid. De lokale minister Gopal Bhargava‚ die de actie is gestart‚ zegt te hopen dat de pasgetrouwde vrouwen zich zo beter kunnen verweren tegen hun dronken echtgenoten als die niet luisteren. De minister heeft alvast tienduizend stokken besteld en laten bedrukken met teksten als ‘voor slaande dronkaards’ en ‘de politie bemoeit zich er niet mee’. Eind april deelde de minister die voor het eerst uit bij een massahuwelijk waarbij zevenhonderd bruidsparen elkaar het jawoord gaven. Tegen persbureau AFP benadrukte hij dat het zeker niet zijn bedoeling is om de pasgetrouwde vrouwen aan te zetten tot geweld. Hij hoopt dat de stokken huiselijk geweld juist zullen voorkomen.
Unfollow: critici van de Thaise junta Thai moeten oppassen wie ze op Twitter of Facebook volgen. Volgens een verklaring die het Thaise ministerie voor Digitale Economie en Samenleving in april verspreidde‚ is het volgen van drie prominente critici van het regime in strijd met de Wet Computercriminaliteit. De maximumstraf op het overtreden van die wet bedraagt vijftien jaar cel. De drie ‘verboden’ critici voor Thaise internetgebruikers zijn historicus Somsak Jeamteerasakul‚ internetjournalist Andrew MacGregor Marshall en universiteitsdocent Pavin Chachavalpongpun. De drie mannen‚ die al geruime tijd in het buitenland wonen‚ posten regelmatig kritische berichten over de junta die het land bestuurt. Bovendien maakten zij zich volgens de Thaise autoriteiten schuldig aan majesteitsschennis. De waarschuwing van het ministerie past in een trend: de Thaise autoriteiten treden hard op tegen kritische uitingen op internet. Zo drong de regering er in mei bij Facebook op aan een video van de nieuwe koning te verwijderen. Op de beelden‚ die onder meer werden gedeeld door Jeamteerasakul‚ was te zien hoe de 64-jarige vorst door een winkelcentrum liep. Onder zijn gele shirt was zijn rugtatoeage zichtbaar.
VierVijf | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 |
WV_NR06_2017#3.indd 5
5 23-05-17 18:20
Duterte lijkt overal mee weg te komen Bij zijn aantreden in 2016 riep de Filipijnse president Rodrigo Duterte de bevolking op drugsverslaafden en dealers te vermoorden. In de negen maanden erna vielen er bijna negenduizend slachtoffers. Toch blijft hij in eigen land populair. Een reportage. 6 | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 | Drugsoorlog Filipijnen WV_NR06_2017#3.indd 6
23-05-17 18:20
Drugsoorlog Filipijnen | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 |
WV_NR06_2017#3.indd 7
7 23-05-17 18:20
Anders is prima‚ ook in New Hope Transgenders zijn een favoriet doelwit geworden van rechtse politici in de Verenigde Staten. Maar in het dagelijks leven kan het anders. De burgemeester van een conservatief dorp in Texas stelde zich van de ene op de andere dag voor als vrouw – en dat ging prima. Tekst: Karlijn van Houwelingen Fotografie: Maisie Crow
N
ew Hope – Beste bewoners. Ik moet u iets vertellen. Onverschrokken plaatste burgemeester Jeff Herbst (58) eind januari op de website van de gemeente New Hope een bericht aan de zeshonderd inwoners van het in het noorden van Texas gelegen dorp. ‘Ik ben transgender. Twee jaar geleden ben ik‚ gesteund door mijn vrouw‚ dochters en schoonzoon‚ met hormoontherapie begonnen. Toen had ik me niet kunnen voorstellen dat ik burgemeester zou worden.’ Groeten‚ Jess‚ stond onder het bericht. Burgemeester Jeff Herbst was verleden tijd – de eerstvolgende bijeenkomst van de gemeenteraad werd voorgezeten door een vrouw. ‘Het was geweldig’‚ vertelt ze een paar weken later in de Texaanse bungalow waar ze al achttien jaar woont. Daar was ze al langer Jess‚ maar naar haar werk ging ze tot dan toe nog als man. ‘Je zou niet zeggen dat er iets is
veranderd. De raadsleden behandelden me niet anders als Jess dan als Jeff. Ik dacht bijna: heb ik m’n make-up wel gedaan?’ Zo’n positieve reactie ligt niet meteen voor de hand in New Hope‚ een gehucht in de grootste conservatieve staat van de VS. In het district stemde bij de afgelopen verkiezingen 56 procent op Donald Trump‚ die na zijn aantreden een deel van de door Obama ingevoerde bescherming voor transgenders introk. Natuurlijk‚ achter haar rug om zal vast gekonkeld zijn‚ erkent Herbst. Ze heeft wat negatieve berichten op sociale media gelezen‚ ook van mensen die persoonlijk tegen haar zeiden dat ze haar keuze respecteerden. En nadat media hadden bericht over haar coming-out‚ kreeg ze een paar nare e-mails. ‘Twee ofzo‚ op dag één. Maar daar stonden tweeduizend positieve berichten tegenover. Soms handgeschreven‚ van kinderen. Dankjewel‚ zeiden ze. Je hebt me geholpen te begrijpen dat ik kan zijn wie ik wil zijn.’ Het hielp dat New Hope haar al goed kende. ‘De bewoners weten wie er achter mijn uiterlijk zit en wat ze van me kunnen verwachten. Ik zit al sinds 2003 in de raad.’ En voor die paar raadsleden van wie ze een negatieve reactie vreesde‚ had ze een strategie bedacht. In het bijzijn van hun echtgenotes bracht ze het nieuws. Vrouwen accepteren haar makkelijker‚ had ze gemerkt‚ en dat zet hun echtgenoten aan het denken. Jongeren vinden het ook
De bewoners van New Hope zijn niet op alle vlakken conservatief‚ voegt Herbst toe. ‘Ze willen niet dat de overheid geld verspilt. Maar dat betekent niet dat ze ook op sociaal vlak conservatieve opvattingen hebben. In het dorp wonen vooral mensen die wat van de wereld gezien hebben. In de omgeving zijn ook mensen die nog niet eens naar Dallas gaan‚ een uur hiervandaan. Maar velen hebben wél ervaring met mensen die anders zijn dan zij. Als ik burgemeester was van een dorp waar niemand ooit buiten Texas zou zijn geweest‚ dan was het een stuk moeilijker geweest.’ Wc-wet In dertig Amerikaanse staten zouden winkeliers in theorie een bordje met ‘verboden voor homo’s’ of ‘verboden voor transgenders’ bij de deur mogen hangen‚ omdat er geen wet is die specifiek lesbiennes‚ homoseksuelen‚ biseksuelen en transgenders (lhbt’ers) beschermt tegen discriminatie. Ook in de federale Civil Rights Act‚ die in 1964 een einde maakte aan rassenongelijkheid‚ worden lhbt’ers niet genoemd. Maar dankzij bekende tv-persoonlijkheden als Caitlyn Jenner en Laverne Cox krijgen steeds meer Amerikanen begrip voor de transgendergemeenschap. Herbst vraagt zich af of politici zich dat wel realiseren. De regering-Obama streefde weliswaar naar meer rechten en erkenning. Zo noemde Barack Obama transgenderrechten in een State of the Union en schreef zijn minister van Justitie een memo waarin hij beargumenteert dat de antidiscriminatiebepalingen in de Civil Rights Act wel degelijk ook gelden voor genderidentiteit. Maar in een aantal staten riep dat een sterke tegenreactie op. Het meest in het oog sprong de wet die in North Carolina werd ingevoerd‚ waarin transgenders in openbare gebouwen de wc moeten gebruiken die bij hun ‘biologi-
‘Het liefst zou ik gaan rondhangen bij de senaat van Texas‚ om de senatoren nerveus te maken’ al snel goed. Tien minuten nadat ze haar twee tienerdochters had ingelicht‚ besloten zij dat het vooral cool was. (‘Ze hebben er lol in om tegen anderen te zeggen: dit is Jess‚ zij is mijn vader.’) Bovendien scheelt het dat ze vol zelfvertrouwen is. ‘Als ik me gedraag alsof er niets aan de hand is‚ reageren anderen vaak ook alsof mijn verschijning doodnormaal is.’
12 | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 | Transgender-burgemeester VS WV_NR06_2017#3.indd 12
23-05-17 18:20
Boven: Jess Herbst‚ burgemeester van New Hope. Onder: Een oude familiefoto van (toen nog) Jeff Herbst als kind (linksonder).
sche geslacht’ past. Onder een nieuwe‚ Democratische gouverneur kwam er in maart een herziene‚ minder vergaande wet. Maar ook daarin staat het gemeenten niet vrij eigen antidiscriminatieregels op te stellen voor de lhbt-gemeenschap. Na invoering van de wc-wet in North Carolina formuleerde de regering-Obama antidiscriminatierichtlijnen voor scholen. Kinderen mogen zelf hun wc kiezen‚ was de boodschap. Een 17-jarige transgenderjongen uit Virginia‚ Gavin Grimm‚ vocht tot aan het Hooggerechtshof voor zijn recht om de jongenstoiletten te gebruiken‚ ook al is hij geboren als meisje. Maar toen president Donald Trump de richtlijnen van Obama voor het onderwijs had ingetrokken‚ weigerde het Hooggerechtshof zich nog uit te spreken in de zaak van Gavin Grimm. En in zeventien staten‚ waaronder Texas‚ zijn inmiddels wetsvoorstellen ingediend die vergelijkbaar zijn met de wc-wet van North Carolina. De impact van zo’n wet kan vernietigend zijn‚ zeggen onderzoekers van Georgia State Transgender-burgemeester VS | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 |
WV_NR06_2017#3.indd 13
13 23-05-17 18:20
‘In Mauritanië gaan de slavenhouders vrijuit’ WV_NR06_2017#3.indd 18
23-05-17 18:20
Weekblad Time riep hem in april uit tot een van de honderd invloedrijkste mensen ter wereld. Biram Dah Abeid is het gezicht van de antislavernijbeweging in Mauritanië‚ dat nog altijd ‘een middeleeuwse vorm van slavernij’ kent. ‘Elke keer dat we iemand vrij krijgen‚ is bijzonder.’ Tekst: Tjitske Lingsma Fotografie: Frederic Stucin/Pasco and Co
H
et is eindelijk gelukt om contact te krijgen met mensenrechtenactivist Biram Dah Abeid (51). Hij is thuis‚ bij zijn gezin in Nouakchott‚ de hoofdstad van Mauritanië‚ waar de politie hem dag en nacht in de gaten houdt. Bellen gaat niet. Het gesprek verloopt via ingesproken Whatsappberichten. Zijn stem klinkt helder en kalm als hij vertelt over het laatste gewelddadige optreden waarmee de autoriteiten zijn antislavernijbeweging IRA l’Initiative de Résurgence du Mouvement Abolitionniste (IRA) onderdrukken. Een week eerder wilde Abeid naar huis terugkeren‚ na een reis langs diverse westerse landen. In een houten bootje stak hij de zuidelijke grensrivier over‚ die Senegal en Mauritanië scheidt. Toen hij de oever bereikte‚ werd hij opgewacht door een leger gewapende politieagenten‚ gendarmes en nationale garde. Abeid: ‘Ze waren in gevechtstenue met helmen op. Alsof ze zich moesten verweren tegen uiterst gevaarlijke demonstranten.’ De autoriteiten hadden alles uit de kast getrokken om te verhinderen dat IRA-leden en sympathisanten hem zouden
kunnen ontmoeten. De geplande rondreis door Mauritanië die Abeid meteen na aankomst wilde beginnen om de noden van de bevolking te horen‚ werd verboden. In dorpen en steden die hij zou aandoen waren de veiligheidsdiensten gemobiliseerd en massaal uitgerukt om aanhangers van Abeid tegen te houden en te verdrijven. Tientallen IRAactivisten werden opgepakt en mishandeld. ‘Ze moesten zich uitkleden en werden met wapenstokken geslagen’‚ vertelt Abeid in de Whatsapp-berichten. De autoriteiten eisten dat hij met een politie-escorte naar Nouakchott zou vertrekken. Niet om hem te beschermen‚ maar om hem te isoleren van zijn aanhang. Abeid: ‘Ondanks dreigementen dat mensen gevangenisstraf krijgen als ze mij bezoeken‚ komen hier thuis in Nouakchott de hele dag kleine delegaties langs.’ Wat een contrast met een paar weken eerder‚ als Abeid in Leiden een lezing geeft en zich een dag later laat interviewen in het Gelderse plaatsje Westervoort‚ waar de Nederlandse IRA-afdeling is gevestigd. Zijn telefoon rinkelt onophoudelijk.
‘Het is voor buitenlanders altijd moeilijk te begrijpen‚ maar Mauritanië kent nog altijd een middeleeuwse vorm van slavernij’‚ zegt Abeid. Zijn mensenrechtenorganisatie IRA‚ die hij in 2008 oprichtte‚ voert een vreedzame strijd voor de uitbanning van dit eeuwenoude misbruik via demonstraties‚ rechtszaken‚ bevrijdingsacties en bewustwordingscampagnes. Formeel schafte Mauritanië in 1981 de slavernij af‚ als allerlaatste land ter wereld. Maar pas sinds 2007 is het strafbaar slaven te houden en in 2015 werd het een misdrijf tegen de menselijkheid. ‘Het zijn dode letters’‚ oordeelt Abeid over die wetten. De regering heeft zijn organisatie‚ die in Mauritanië tienduizenden leden telt en in zo’n elf landen
waad. Na enig aandringen geeft hij toch een antwoord. Het was april 2011. Abeid was met zijn vrouw en bodyguards voor een bezoek aan vrienden in het zuiden van Mauritanië‚ toen een lokale IRA-activist hem voorstelde aan de 10-jarige Said. ‘Hij was mager‚ ondervoed en heel bang.’ Het jongetje was een slaaf van een rijke familie‚ die hem dwong in de woestijn hun kudde kamelen te hoeden. De familieleden mishandelden hem. Said mocht niet naar school. Hij kon niet lezen of schrijven. Bij een waterbron hadden veehoeders tegen Said gezegd: ‘Als je de kans hebt‚ moet je die Biram ontmoeten. Hij kan je bevrijden.’ Said wist zijn angst te overwinnen en vluchtte naar zijn tante‚ die in een woestijndorpje in de buurt
‘De meester heeft recht op seks met zijn slavinnen‚ of het nou meisjes van 7 zijn of oudere vrouwen’ afdelingen heeft‚ verboden. Op lidmaatschap staan gevangenisstraffen. ‘We krijgen regelmatig doodsbedreigingen. Er zijn drie gerichte moordaanslagen tegen mij gepleegd.’ De politie liet de aanslagplegers vrij of was zelf betrokken. De Mauritaniër sluit zijn ogen en denkt na over de vraag of er een slavernijzaak is die het meest indruk op hem heeft gemaakt. ‘Elke keer dat we slaven vrij krijgen‚ is bijzonder’‚ zegt Abeid. Nu draagt hij een pak en stropdas‚ maar thuis gaat hij gekleed in een Afrikaans ge-
woonde. Zij bracht hem naar een IRA-lid. En zo stond Said op die gedenkwaardige dag voor Abeid. Meteen deed hij aangifte tegen de slavenhouders‚ maar de politie weigerde. Pas na dagenlange protesten voor het politiebureau waren de agenten bereid de aangifte op te nemen en werden Saids slavenhouders gearresteerd: vijf broers‚ onder wie een politieman en een leraar‚ een zus en hun moeder. De schattingen van het aantal slaven in Mauritanië lopen flink uiteen. Abeid stelt dat 20 proHet Interview | nr. 6 - juni ’17 |
WV_NR06_2017#3.indd 19
19 23-05-17 18:20
Nederland langs de mensenrechtenmeetlat Elke vijf jaar leggen VN-lidstaten een ‘examen’ af bij de Mensenrechtenraad. In mei was Nederland aan de beurt en kreeg het aanbevelingen van andere landen. Zo vond China dat Den Haag de rechten van minderheden moet respecteren. En de VS hekelden de ‘antimoslimretoriek van Nederlandse politieke leiders’. Minister Plasterk: ‘In elk land is ruimte voor verbetering.’
Tekst: Maarten Reijnders Illustraties: Odilo Girod
G
enève – Het is ‘een beetje wennen’‚ zegt demissionair minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken) na afloop van het mensenrechtenexamen dat Nederland half mei in Genève aflegde bij de VN. Zo vaak wordt het land niet de maat genomen als het om mensenrechten gaat‚
voegt hij toe. En zeker niet door landen ‘die op dat vlak hun zaken op het eerste gezicht wat minder goed op orde hebben’. Toch is het alweer de derde keer dat Nederland wordt onderworpen aan de zogeheten Universal Periodic Review (UPR)‚ zoals het mensenrechtenexamen officieel heet. Alle VN-lidstaten moeten sinds 2008 eens in de vijf jaar verantwoording afleggen bij de VNMensenrechtenraad (zie kader pagina 24).
Dat gaat in een razend tempo. In één ochtend komen 88 landen met ruim tweehonderd aanbevelingen voor wat er beter zou kunnen in Nederland. De suggesties variëren van het advies om een internationaal verdrag ter bescherming van arbeidsmigranten en hun families te ratificeren tot de oproep om in Nederland gevestigde bedrijven aan te spreken op milieuvervuiling en mensenrechtenschendingen in andere landen.
22 | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 | Mensenrechtenexamen WV_NR06_2017#3.indd 22
23-05-17 18:20
Plasterk‚ die wordt geflankeerd door vertegenwoordigers van Aruba‚ Sint Maarten en Curaçao‚ hoort het allemaal aan – al neemt hij ook de tijd om nu en dan op zijn telefoon Twitter te checken. Terwijl de Nederlandse ambtenaren ruim van tevoren aanwezig zijn‚ zoeken de meeste afgevaardigden van de andere landen pas op het laatste moment hun plaats op. Ze zetten hun koptelefoon op en wachten geduldig op hun beurt. Het heeft af en toe wat potsierlijks om vertegenwoordigers van landen als Sudan‚ China en Syrië te horen spreken over mensenrechten in Nederland. De Chinese vertegenwoordiger roept Nederland op de rechten van etnische minderheden beter te waarborgen. Syrië vindt dat Nederland een einde moet maken aan de eenzame opsluiting van migranten. Even opmerkelijk is het dat de Amerikaanse afgevaardigde kritisch is over de ‘antimoslimretoriek van politieke leiders’ in Nederland. Desondanks hield Plasterk naar eigen zeggen een ‘goede indruk’ over aan de UPR. ‘In elk land is ruimte voor verbetering’‚ zegt de minister na de bijeenkomst. ‘Door de UPR serieus te nemen hopen we andere landen te inspireren om hetzelfde te doen.’ Naast de zorgen die de aanwezige landen uitspreken over bijvoorbeeld de inkomensongelijkheid tussen mannen en vrouwen‚ vreemdelingendetentie en de gebrekkige aandacht voor mensenrechten in het onderwijs‚ krijgt de Nederlandse regering ook veel lof over de wijze waarop ze zich inzet voor mensenrechten in binnen- en buitenland. Zo prijzen landen het Nationaal Actieprogramma tegen discriminatie en de Nederlandse betrokkenheid bij de oprichting van de Equal Rights Coalition‚ die wereldwijd ijvert voor gelijke rechten voor lesbiennes‚ homo’s‚ biseksuelen en transgenders (lhbt’ers).
Alleen de afgevaardigde van Turkije gaat vol op het orgel en beklaagt zich over de ‘verslechtering van de mensenrechtensituatie’ in Nederland. Ze hekelt de xenofobie tijdens de verkiezingscampagne en uit haar zorgen over het gebrek aan vrije meningsuiting en demonstratierecht in Nederland. Ze verwijst expliciet naar ‘11 maart’‚ toen Nederland de landingsrechten van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Çavus¸og˘lu introk en verhinderde dat minister Fatma Betül Sayan Kaya (Familiezaken) Nederlandse Turken op een publieke manifestatie kon toespreken. Plasterk haalt er zijn schouders over op. De Turkse kritiek was volgens hem te verwachten. Ook op de andere onderwerpen die de landen die ochtend onder de aandacht brachten‚ hadden Plasterk en het legertje meegereisde ambtenaren van verschillende ministeries zich duidelijk goed voorbereid. Tijdens zijn spreektijd schakelt hij moeiteloos over van de aanpak van racisme op internet en de positie van transgenders‚ naar de bestrijding van sekstoerisme en de staat van de gezondheidszorg in het Caribische deel van het land. Gedetailleerd gaat Plasterk in op de Noorse suggestie racistisch gemotiveerde misdrijven zwaarder te bestraffen. Hij legt uit dat daar geen wetswijziging voor nodig is omdat rechters nu al de vrijheid hebben om racistische motieven in de strafmaat te laten meewegen. ‘Officieren van justitie hebben bovendien een instructie gekregen in zulke gevallen straffen te eisen die 50 tot 100 procent zwaarder zijn.’ De bewindsman maakt ook duidelijk dat hij bepaalde aanbevelingen niet zal overnemen. Zo wil Nederland de mogelijkheid blijven houden om 16-jarigen in sommige gevallen volgens het volwassenenstrafrecht te berechten. ‘Plasterk was vandaag een stuk concreter dan in de Tweede Kamer’‚ stelt René Rouwette
van de Nederlandse burgerrechtenorganisatie Kompass na de bijeenkomst vast. Aangenaam verrast is hij over Plasterks opmerking dat er onlangs een code is geïntroduceerd tegen etnisch profileren bij de politie. Zo moeten agenten voortaan duidelijker aangeven waarom ze iemand staande houden. ‘Daar hadden we voor deze bijeenkomst nog niet van gehoord’‚ zegt Rouwette. Stokpaardjes In aanloop naar de UPR hebben het College voor de Rechten van de Mens en organisaties als Kompass en Amnesty flink gelobbyd bij de landen in de VN-Mensenrechtenraad. Daarbij is het de kunst om het juiste land op het juiste onderwerp te wijzen‚ leggen Rouwette en de eveneens in Genève aanwezige Jan-Peter Loof van het College voor de Rechten van de Mens uit. Veel landen hebben zo hun eigen stokpaardjes waarbij de lobbyisten proberen aan te sluiten. Zo brengt Nederland tijdens de UPR van andere landen vaak de positie van de lhbt-gemeenschap ter sprake en vragen de Britten regelmatig aandacht voor moderne slavernij en mensenhandel‚ weet Loof. Aan Nederland vroeg de Britse vertegenwoordiger dan ook om daar actie tegen te ondernemen. De meeste onderwerpen die Rouwette en Loof vooraf aan de orde stelden‚ komen tijdens de UPR aan bod. Alleen over antiterrorismewetgeving‚ zoals het wetsvoorstel dat geheime diensten de mogelijkheid geeft om veel meer communicatieverkeer van burgers te onderscheppen‚ worden weinig kritische vragen gesteld. Canada en Maleisië wijzen er weliswaar op dat de Nederlandse maatregelen kunnen leiden tot de stigmatisering van moslims‚ maar dat het afluisteren
Mensenrechtenexamen | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 |
WV_NR06_2017#3.indd 23
23 23-05-17 18:20
Stilte op de Krim Tekst: Henk van Renssen Fotografie: Emine Ziyatdinova
F
oto’s zijn soms net puzzelstukjes. Met één enkele foto weet je nog niks‚ of erger nog: precies het verkeerde. Pas als je er een heleboel naast elkaar legt‚ verschijnt het échte verhaal. Fotograaf Emine Ziyatdinova komt uit de Krim‚ het Oekraïense schiereiland dat in 2014 door Rusland werd geannexeerd. Ze is bovendien een Krim-Tataar‚ lid van de Turkse etnische groep die van oudsher op de Krim woont. De meeste Krim-Tataren zijn soennieten. Ze waren fel tegen de annexatie‚ al was het maar omdat Stalin in 1944 alle Krim-Tataren naar Oezbekistan deporteerde‚ waarbij honderdduizenden omkwamen. De grootouders van Ziyatdinova kwamen bijvoorbeeld pas in 1990 terug naar de Krim. Ziyatdinova fotografeerde de annexatie‚ een tijd vol mannetjes in groene uniformen‚ arrestaties‚ onrust. Dat zie je nog wel op foto’s: actie en verandering. Maar de laatste tijd is het moeilijker geworden de onderdrukking in beeld te brengen‚ vertelde ze tegen The New York Times. Natuurlijk‚ aan de ‘administratieve grens’ tussen Oekraïne en de Krim (natuurlijk geen echte grens) houdt het Oekraïense leger dag en nacht de wacht – machteloos tegen grootmacht Rusland. Maar op de Krim zelf lijkt alles rustig. Mensen leven hun leven. Ook haar familieleden: ze gaan naar hun werk‚ spelen met de kinde-
26 | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 | Krim-Tataren WV_NR06_2017#3.indd 26
23-05-17 18:20
Krim-Tataren | Wordt Vervolgd | nr. 6 - juni ’17 |
WV_NR06_2017#3.indd 27
27 23-05-17 18:20
wordtvervolgd Gratis voor Amnesty-leden Wist u dat u recht heeft op een gratis abonnement op Wordt Vervolgd als u minstens 30 euro per jaar doneert aan Amnesty? U ontvangt dan tien keer per jaar Wordt Vervolgd‚ het enige mensenrechtenmaandblad van Nederland. Met nieuws- en achtergrondverhalen die andere media laten liggen. Met reportages‚ beeldverhalen‚ spraakmakende interviews en scherpe columns van onder anderen Arnon Grunberg en Linda Polman.
Meld u aan via www.amnesty.nl/abo
www.wordtvervolgdmagazine.nl
WV_NR06_2017#3.indd 36
Wordt Vervolgd. Recht van Spreken.
23-05-17 18:22