Wordt Vervolgd, juni 2018 by amnesty international

Maandblad over mensenrechten Juni 2018 | Jaargang 51#6

Vreemdelingendetentie: zonder strafblad in de cel

WV_NR06_2018#3.indd 1

Maryam al-Khawaja: â&#x20AC;&#x2DC;Stop steun aan Bahreinse koningâ&#x20AC;&#x2122;

Hoe in Cambodja het Rode Khmerverleden doorwerkt

Wordt Vervolgd 23/05/18 19:49

COLOFON

Wordt Vervolgd is een uitgave van Amnesty Nederland. De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren. Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie. Hoofdredactie Arend Hulshof Redactie Padu Boerstra‚ Carolien Cuypers Fotoredactie Lotti Pronk Uitgever Eduard Nazarski Vaste medewerkers Daan Bronkhorst‚ Arnon Grunberg‚ Eduard Nazarski‚ Linda Polman‚ Maarten Reijnders‚ Paul van der Steen‚ Jeroen Teitler Aan dit nummer werkten verder mee Linda Bilal, Karlijn van Houwelingen, Gerard Janssen, Esmee van Meer, Henk van Renssen, Guido Spring, Manon Stravens Vormgeving en lay-out Heijdens Karwei‚ Amsterdam Redactieraad Yoeri Albrecht‚ Marjon Bolwijn‚ Teun Gautier‚ Bart Stapert‚ Daan de Wit Redactie- en Amnesty-secretariaat Keizersgracht 177 (bezoekadres)‚ Postbus 1968‚ 1000 BZ Amsterdam‚ tel. 020-6264436‚ fax 020-6240889 E-mail wordtvervolgd@amnesty.nl Website www.wordtvervolgdmagazine.nl App Wordt Vervolgd verschijnt ook als app voor tablets en smartphones van Apple en Android. Abonnementen Een los jaarabonnement kost € 30 voor niet-Amnesty-leden. Amnesty-leden die minimaal € 30 per jaar contributie bijdragen kunnen Wordt Vervolgd gratis ontvangen. Bankrekening giften voor Amnesty International IBAN: NL45 TRIO 0198100000 BIC(SWIFT): TRIONL2U t.n.v. Amnesty International‚ Amsterdam Advertentie-acquisitie YUNO‚ Henriëtte Tomassen‚ info@yuno.nu Prepress en druk Senefelder Misset‚ Doetinchem Distributie Sandd‚ Apeldoorn‚ info@sandd.nl Oplage 28.000 ISSN 0165-4241 Verhuizing? Nieuw lid? Vragen? amnesty.nl/service Reageren op artikelen? wordtvervolgd@amnesty.nl Disclaimer Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden met betrekking tot fotomateriaal in deze editie te achterhalen. Als u denkt dat uw materiaal zonder voorafgaande toestemming is gebruikt‚ neemt u dan contact op met de redactie.

Wim Aloserij † In 2011 leerde ik Wim Aloserij kennen. Met vier overlevenden en een groep nabestaanden bezocht ik het voormalige nazi-concentratiekamp Neuengamme bij Hamburg. Aloserij was een van die overlevenden. De reis maakte deel uit van mijn onderzoek naar mijn overgrootvader Johannes Rijpstra, die eind 1944 in het kamp overleed. ‘Jouw overgrootvader was burgemeester’, zei Aloserij met Amsterdamse tongval over hem, ‘en had natuurlijk nooit eerder met zijn handen hoeven werken. Dan was je in Neuengamme volledig kansloos.’ Waarschijnlijk miste mijn overgrootvader ook de bluf die Aloserij had en waarmee die zich soms aan zware kampwerkzaamheden kon onttrekken. Een keer had een SS’er gevraagd wie van de gevangenen schilder was. Aloserij, die nooit eerder had geschilderd, stak zijn hand op en mocht die dag een treinwa-

‘Als je een ander haat, dan heb je er vooral zelf last van’

Wordt Vervolgd wordt verpakt in recyclebaar polyetheen (PE) kunstfolie waaruit bij verbranding geen giftige stoffen vrijkomen.

gon verven. Ook vertelde Aloserij hoe hij een keer een flesje spiritus wist te jatten uit de SS-garage. Later verhandelde hij de alcoholhoudende vloeistof met een andere gevangene voor een betere slaapplek. Maar, voegde hij snel toe, ik moest niet denken dat Neuengamme ‘een vakantieoord’ was. Van de sadistische SS’ers moesten gevangenen soms urenlang naakt in de sneeuw staan en als zij hem met de spiritus hadden gesnapt dan had hij ‘zeker de strop gekregen’. Na die eerste reis in 2011 ben ik nog vier keer met hem terug geweest in Neuengamme. Ook belde hij me soms op. Bijvoorbeeld om zijn waardering uit te spreken als Amnesty opkwam voor een onderdrukte Jehova’s getuige. Zelf had Aloserij zich na de oorlog bekeerd tot die religie. In Neuengamme had hij bewondering voor de Jehova’s getuigen die uit geloofsovertuiging weigerden te werken, zelfs als ze daarvoor werden opgehangen. Zijn geloof voedde de positieve levensinstelling van Aloserij. Waar andere kampoverlevenden een levenslange diepe haat koesterden tegen Duitsers, was Aloserij vergevingsgezind. ‘Als je een ander haat, dan heb je er vooral zelf last van’, zei hij tegen schrijver Frank Krake, die onlangs een biografie over Aloserij publiceerde. Op 3 mei dit jaar zou Aloserij in Noord-Duitsland de jaarlijkse herdenking bijwonen van de scheepsramp met de Cap Arcona. Het was die dag 73 jaar geleden dat dat schip, vol met nog levende Neuengamme-gevangenen, op zee werd gebombardeerd. Aloserij was een van de laatste vier overlevenden van de ramp, maar de herdenking zou hij niet meer redden. De nacht ervoor overleed hij, 94 jaar oud, in zijn slaap in een hotel in Hamburg, niet ver van de plek waar hij ooit gevangenzat. Arend Hulshof hoofdredacteur

Het werk van Amnesty International wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van:

PEFC/30-31-151

www.pefcnederland.nl

Wordt Vervolgd

WV_NR06_2018#3.indd 2

PEFC gecertificeerd Dit hout komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen

Juni 2018

23/05/18 19:49

Arnon Grunberg Column

Vreemdelingendetentie 8 - In strijd met de Europese Terugkeerrichtlijn

Zonder strafblad in de cel

Linda Bilal Column

Onderduiken in de kerk

Uit angst voor deportatie nemen illegalen in de VS onorthodoxe maatregelen 18 - ‘De dag dat ik niet meer kan lachen, wint het regime’

‘De regering ziet de bevolking nog altijd als vijand’ De Bahreinse activiste Maryam al-Khawaja

‘Het Cambodja-tribunaal is mislukt’

Het Rode Khmer-verleden is nog lang niet verwerkt 22 - Slechts zes Rode Khmerleden stonden terecht

Linda Polman Column

Geen Jungle Book

Een harde guerrillastrijd in centraal-India

26 - Maoïstische rebellen in een dodelijke strijd

4&5&6 Kort 15&24 Cultuur 33 Nazarski 34 Steen 35 Vrij! WV_NR06_2018#3.indd 3

23/05/18 19:49

Kort

Fujimori toch aangepakt voor sterilisatie

Niet naar prijsuitreiking vanwege Netanyahu

De voormalige president van Peru, Alberto Fujimori, wordt alsnog aangeklaagd vanwege de gedwongen sterilisaties van naar schatting 200 duizend vrouwen tijdens zijn regeerperiode in de jaren negentig. De slachtoffers waren voornamelijk arme, inheemse vrouwen die onder zware druk werden gezet om de sterilisatie te ondergaan. In 2009 en 2014 besloot de openbaar aanklager eerdere onderzoeken naar deze praktijken nog te staken. Behalve Fujimori moeten ook drie van zijn voormalige ministers van Volksgezondheid zich verantwoorden.

Actrice Natalie Portman heeft besloten om de prestigieuze Israëlische Genesis Prize niet in ontvangst te nemen, omdat premier Netanyahu een toespraak zou houden bij de uitreiking. Portman verwijt Netanyahu dat er onder zijn leiding ‘wreedheden’ plaatsvinden. ‘Ik heb besloten om niet aanwezig te zijn omdat ik niet de indruk wil wekken dat ik Benjamin Netanyahu steun’, schrijft de Amerikaans-Israëlische actrice in een toelichting op Instagram. ‘Omdat ik zoveel om Israël geef, voel ik de plicht om te protesteren tegen geweld, corruptie, ongelijkheid en machtsmisbruik.’ Portman is niet de enige prijswinnaar die het beleid van Netanyahu hekelt. Feministe en voormalige hoogleraar aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT) Evelyn Fox Keller besloot in mei het prijzengeld van de aan haar toege-

kende Dan David Prize te schenken aan drie mensenrechtenorganisaties. De 82-jarige Fox Keller, die zich als wetenschapper onder meer wijdde aan de theoretische fysica en biologie, schonk de ruim 300 duizend dollar onder meer aan B’Tselem, een organisatie die zich verzet tegen de bezetting van de Palestijnse gebieden. ‘Ik ben dankbaar dat ik die groepen in de Israëlische samenleving kan steunen die zich inzetten voor vreedzame co-existentie en voor de bescherming van mensenrechten van iedereen’, verklaarde Fox Keller tegenover dagblad Haaretz.

Chinese actie: #iamgay Weibo, het Chinese Twitter, heeft een verbod op homopropaganda binnen een paar dagen teruggedraaid, nadat gebruikers met de hashtag #iamgay massaal lieten weten dat ze niet op deze bedilzucht zaten te wachten. ‘Er is niets mis met homo’s’, schreef een homoseksuele Weibo-gebruiker. ‘Ik verschil in niets van anderen.’ Het weren van homopropaganda was onderdeel van een serie maatregelen die Weibo nam om een ‘gezonde en harmonieuze omgeving’ te creëren. Weibo liet in een nieuwe verklaring weten blij te zijn met het commentaar van gebruikers. ‘De schoonmaak zal zich niet meer richten op homoseksuele berichten. Het gaat ons voornamelijk om pornografische en gewelddadige inhoud.’

Coverbeeld: Emanuele Amighetti

In Nagorno-Karabach, een regio bij de Armeens-Azerbeidzjaanse grens, moet iedereen vanaf 13 jaar naar de militaire academie. De 150 duizend inwoners eisen onafhankelijkheid. Ondanks een wapenstilstand in 1996 laaide de strijd in 2016 opnieuw op. Wordt Vervolgd

WV_NR06_2018#3.indd 4

Juni 2018

23/05/18 19:49

‘Een les voor ons allemaal’

vaak masculiene samenlevingen in Latijns-Amerika worden transgenders meer dan waar dan ook ter wereld bedreigd. De meeste Latijns-Amerikaanse transvrouwen worden vóór hun 35ste vermoord. En door gebrek aan andere mogelijkheden werken veel transvrouwen in de prostitutie, waar ze worden uitgebuit. Ook Camila werkt naast haar baan in een kapperszaak nu en dan als sekswerker. Ze verhuisde naar Peru omdat de kunstmatige implantaties die haar lichaam vrouwelijk maken er goedkoper zijn dan in Brazilië. ‘Het is bewonderenswaardig hoe trouw zij en andere transgenders in Latijns-Amerika blijven aan zichzelf’, zegt Villasana. ‘Ondanks alle ellende leven ze hoe ze willen leven, en dat is een enorme les voor AH ons allemaal.’

Een taxi brengt de Braziliaanse Camila thuis na een avondje dansen in de Peruaanse hoofdstad Lima. Camila is een vrouw, maar werd geboren als man. Er lijkt meer begrip te komen voor transgenders. Amerikaanse tv-persoonlijkheden Caitlyn Jenner en Laverne Cox droegen daaraan bij. In Nederland besloot de NS vorig jaar boodschappen te beginnen met ‘beste reizigers’ in plaats van ‘dames en heren’. Maar zoals vaak bij progressieve golven roept ook deze een tegenbeweging op – in Nederland, in de VS, en zeker ook in Latijns-Amerika. Fotograaf Danielle Villasana verhuisde in 2013 naar Lima, waar ze ontdekte hoe heftig het leven van transgenders is. In de

Wordt Vervolgd

WV_NR06_2018#3.indd 5

Juni 2018

23/05/18 19:49

Kort

Onvrij in een democratie In de nieuwe essaybundel Will human rights survive illiberal democracy? van Bureau Strategische Verkenningen, een initiatief van Amnesty International Nederland, wordt besproken hoe onvrije democratieën tot stand komen en wat de gevolgen daarvan zijn voor de bescherming en de bevordering van mensenrechten. Twaalf Nederlandse en internationale auteurs analyseren de ontwikkeling van illiberalism in landen

als Hongarije en Polen en bespreken hoe staten en nietgouvernementele organisaties hierop kunnen reageren. Met bijdragen van o.a. Tineke Cleiren (hoogleraar Strafrecht, Universiteit van Leiden), Ernst Hirsch Ballin (hoogleraar Mensenrechten, Universiteit van Amsterdam), Arch Puddington (Freedom House) en Sasha Polakow-Suransky (auteur van Go Back to Where You Came From). Download deze en andere bundels via amnesty.nl/ EVM strategicstudies.

Meer weten over verdwijning? Open dit bestand

doende aandacht te besteden aan het lot van de niet-Joodse Poolse gevangenen die in het vernietigingskamp zijn omgekomen. De gidsen zouden ‘buitenlandse verhalen’ vertellen die volgens de militante critici schadelijk zijn voor Polen. Op sociale media klinken vergelijkbare klachten en een rechtse nieuwssite publiceerde een verzonnen verhaal over een medewerker van het museum die zou hebben geweigerd te zeggen dat de SS’ers in Auschwitz Duits waren. Ook werd het huis van een Italiaanse gids doelwit, meldt The Guardian: vandalen brachten een davidster en een hakenkruis aan op zijn deur.

De vooraanstaande Pakistaanse mensenrechtenactivist Diep Saeeda, die zich inzet voor de vrijlating van de eind 2017 ontvoerde vredesactivist Raza Mehmood Khan, is het doelwit geworden van een digitale aanval. Via Facebook ontving zij Infographic: Rolf Rosing berichten van een vrouw die claimde meer te weten over de verdwijning. De vrouw stuurde 80041674541534142494141442F37514173554768766447397A6147397749444D758204D414134516B6C4E412B304141414141414241415341414141414541262378418403B4151424941414141415141422F2B3441446B466B62324A6C4147 80041674541534142494141442F37514173554768766447397A6147397749444D758204D414134516B6C4E412B304141414141414241415341414141414541262378418403B4151424941414141415141422F2B3441446B466B62324A6C41 880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D4441775144418A034504541384F44424D54464251544578776247787363487838664878386648788C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F6648 880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D4441775144418A034504541384F44424D54464251544578776247787363487838664878386648788C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F66 94041614941414141484151454241514541414141414141414141415146417749479604151414843416B4B437745414167494441514542415145414141414141414141980262378413B41514143417751464267634943516F4C454141434151 Diep Saeeda bestanden toe die 94041614941414141484151454241514541414141414141414141415146417749479604151414843416B4B437745414167494441514542415145414141414141414141980262378413B41514143417751464267634943516F4C4541414341 9E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A4E6864555A48A005444307549494A6F4D4A4368675A684A52465271533056744E564B427279342FA205045262378413B314F54305A5857466C6157317864586C39575A32 9E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A4E6864555A48A005444307549494A6F4D4A4368675A684A52465271533056744E564B427279342FA205045262378413B314F54305A5857466C6157317864586C39575A 880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D4441775144418A034504541384F44424D54464251544578776247787363487838664878386648788C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F6648 een virus bevatten. Daarna volg880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D4441775144418A034504541384F44424D54464251544578776247787363487838664878386648788C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F66 94041614941414141484151454241514541414141414141414141415146417749479604151414843416B4B437745414167494441514542415145414141414141414141980262378413B41514143417751464267634943516F4C454141434151 94041614941414141484151454241514541414141414141414141415146417749479604151414843416B4B437745414167494441514542415145414141414141414141980262378413B41514143417751464267634943516F4C4541414341 9E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A4E6864555A48D604F44497A35464443636B6C324B75774B3742617459466469727356646972734BD80757856764658597137465773566469727343757856324B75785676 9E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A4E6864555A48D604F44497A35464443636B6C324B75774B3742617459466469727356646972734BD80757856764658597137465773566469727343757856324B757856 DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E794B47453455E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A49 den meer pogingen om haar DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E794B47453455E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B67543447476E2F472B5866880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D44 E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B67543447476E2F472B5866880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D 8C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F66487838662623920384141455167424141433441774552262378413B4141495241514D5241662F45940416149414141414841514542415145414141414141414141414151 computer en telefoon te infecte980262378413B41514143417751464267634943516F4C4541414341514D444167519C069635945554D7047684278577851695042262378413B557448684D785A6938439E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A4E 8C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F66487838662623920384141455167424141433441774552262378413B4141495241514D5241662F459404161494141414148415145424151454141414141414141414141 980262378413B41514143417751464267634943516F4C4541414341514D444167519C069635945554D7047684278577851695042262378413B557448684D785A6938439E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A D80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378DC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B757856DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B7578 In het Friese Burum worden de D80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378DC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B757856DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A4936787871265402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E6859614869496DA604B6934794E6A6F2B436B3553566C7065596D5A262378413B71626E ren. Uit onderzoek van Amnesty E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A4936787871265402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E6859614869496DA604B6934794E6A6F2B436B3553566C7065596D5A262378413B7162 AA04251594543414D446251454141684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A696376457A4A4452B005A4A6A5A464769646B6446553338714F7A77796770262378413B30 metadata aangevuld met bel- en AA04251594543414D446251454141684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A696376457A4A4452B005A4A6A5A464769646B6446553338714F7A77796770262378413B B406247317562325231646E6434655870376648312B66334F456859614869496D4BB606934794E6A6F262378413B2B446C4A57576C35695A6D7075636E5A36666B714FB806B7061616E714B6D717136797472712B762F614141774441514143 blijkt dat de aanval op Diep geen B406247317562325231646E6434655870376648312B66334F456859614869496D4BB606934794E6A6F262378413B2B446C4A57576C35695A6D7075636E5A36666B714FB806B7061616E714B6D717136797472712B762F6141417744415141 C004C73566469727356262378413B64697273566469727356646972735664697273C2056646972735664697273566469727356646972735664697273565A742B53582FC406B33504B502F625574762B5467794D2B5251776E4A4A6469722623 internetgegevens C004C73566469727356262378413B64697273566469727356646972735664697273C2056646972735664697273566469727356646972735664697273565A742B53582FC406B33504B502F625574762B5467794D2B5251776E4A4A64697226 CC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A617577327265CE04731646972734B757856324B7578566D33354A662B5463386F2F39262378413BD007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B75775772 CC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A617577327265CE04731646972734B757856324B7578566D33354A662B5463386F2F39262378413BD007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B757757 94041614941414141484151454241514541414141414141414141415146417749479604151414843416B4B43774541416749444151454241514541414141414141414180262378413B41514143417751464267634943516F4C4541414341514 van in Nederland incident is: tegenstanders van 9E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A4E6864555A48D604F44497A35464443636B6C324B75774B3742617459466469727356646972734BD80757856764658597137465773566469727343757856324B75785676 94041614941414141484151454241514541414141414141414141415146417749479604151414843416B4B43774541416749444151454241514541414141414141414180262378413B41514143417751464267634943516F4C45414143415 9E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A4E6864555A48D604F44497A35464443636B6C324B75774B3742617459466469727356646972734BD80757856764658597137465773566469727343757856324B757856 DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E794B47453455E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A49 wonende Somaliërs. DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E794B47453455E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B67543447476E2F472B5866EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F5262 Pakistaanse mensenrechtenactiE60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B67543447476E2F472B5866EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A49367878712680041674541534142494141442F37514173554768766447397A6147397749444D758204D414134516B6C4E412B3041414141414142414153414141414145 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A49367878712680041674541534142494141442F37514173554768766447397A6147397749444D758204D414134516B6C4E412B30414141414141424141534141414141 A005444307549494A6F4D4A4368675A684A52465271533056744E564B427279342FA205045262378413B314F54305A5857466C6157317864586C39575A326870616D74A40736257357659335231646E6434655870376648312B66334F456859 visten proberen geregeld spyA005444307549494A6F4D4A4368675A684A52465271533056744E564B427279342FA205045262378413B314F54305A5857466C6157317864586C39575A326870616D74A40736257357659335231646E6434655870376648312B66334F4568 A804B6A704B576D7036697071717573726136766F52414149434151494442515545AA04251594543414D446251454141684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A696376 A804B6A704B576D7036697071717573726136766F52414149434151494442515545AA04251594543414D446251454141684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A6963 B20536B744D54553550526C645957567062584631655831526C5A6D646F61577072E402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E Australië: minder zorg 2006D43347064685676465859262378413B56646972735664697249764C555564712404F6C75326475544E5674397A324237444D727A4C5677557270635A4B262378412803258686A356F7859754B53532F4C72573770516039797957614839 B20536B744D54553550526C645957567062584631655831526C5A6D646F61577072E402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C ware te installeren op hun com2006D43347064685676465859262378413B56646972735664697249764C555564712404F6C75326475544E5674397A324237444D727A4C5677557270635A4B262378412803258686A356F7859754B53532F4C725737705160397979576148 EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52627142616B79EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F5262 EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52627142616B79EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A493678787126A40736257357659335231646E6434655870376648312B66334F456859614869496DA604B6934794E6A6F2B436B3553566C7065596D5A262378413B71626E De Nederlandse marine verzamelt puters en telefoons, zodat ze hen voor vluchtelingen E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A493678787126A40736257357659335231646E6434655870376648312B66334F456859614869496DA604B6934794E6A6F2B436B3553566C7065596D5A262378413B7162 AA04251594543414D446251454141684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A696376457A4A4452B005A4A6A5A464769646B6446553338714F7A77796770262378413B30 AA04251594543414D446251454141684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A696376457A4A4452B005A4A6A5A464769646B6446553338714F7A77796770262378413B B406247317562325231646E6434655870376648312B66334F456859614869496D4BB606934794E6A6F262378413B2B446C4A57576C35695A6D7075636E5A36666B714FB806B7061616E714B6D717136797472712B762F614141774441514143 B406247317562325231646E6434655870376648312B66334F456859614869496D4BB606934794E6A6F262378413B2B446C4A57576C35695A6D7075636E5A36666B714FB806B7061616E714B6D717136797472712B762F6141417744415141 C004C73566469727356262378413B64697273566469727356646972735664697273C2056646972735664697273566469727356646972735664697273565A742B53582FC406B33504B502F625574762B5467794D2B5251776E4A4A6469722623 voor de kust van Somalië telefoonDe Australische overheid maakt in de gaten kunnen houden. CC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A617577327265CE04731646972734B757856324B7578566D33354A662B5463386F2F39262378413BD007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B75775772 C004C73566469727356262378413B64697273566469727356646972735664697273C2056646972735664697273566469727356646972735664697273565A742B53582FC406B33504B502F625574762B5467794D2B5251776E4A4A64697226 CC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A617577327265CE04731646972734B757856324B7578566D33354A662B5463386F2F39262378413BD007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B757757 D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E7453322F358604141662F624149514142675145424155454267554642676B474251594A437767880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D44 gegevens in het kader van de NAVO-antihet lastiger voor asielzoekers op D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E7453322F358604141662F624149514142675145424155454267554642676B474251594A437767880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D 8C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F66487838662623920384141455167424141433441774552262378413B4141495241514D5241662F45940416149414141414841514542415145414141414141414141414151 8C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F66487838662623920384141455167424141433441774552262378413B4141495241514D5241662F459404161494141414148415145424151454141414141414141414141 980262378413B41514143417751464267634943516F4C4541414341514D444167519C069635945554D7047684278577851695042262378413B557448684D785A6938439E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A4E 980262378413B41514143417751464267634943516F4C4541414341514D444167519C069635945554D7047684278577851695042262378413B557448684D785A6938439E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A D80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378DC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B757856DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B7578 piraterijmissie. De metadata worden Papoea-Nieuw-Guinea om toeD80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378DC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B757856DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A4936787871265402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E Medewerkers E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A4936787871265402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52627142616B79EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A49 met Amerika gedeeld, die deze gebruikt gang te krijgen tot gezondheidsEA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52627142616B79EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A 8204D414134516B6C4E412B30414141414141424141534141414141454126237841D207137465859713746585971374658597137465859713746585971374461743462D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E 8204D414134516B6C4E412B30414141414141424141534141414141454126237841D207137465859713746585971374658597137465859713746585971374461743462D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F41 D80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378DC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B7578569C069635945554D7047684278577851695042262378413B557448684D Auschwitz-museum A005444307549494A6F4D4A4368675A684A52465271533056744E564B427279342FDE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E79 D80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378DC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B7578569C069635945554D7047684278577851695042262378413B55744868 in de strijd tegen terrorisme. In mei 2014 zorg. In het afgelopen halfjaar A005444307549494A6F4D4A4368675A684A52465271533056744E564B427279342FDE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E E402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B67543447476E E402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B6754344747 EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650EE06D262378413B78374D5232447356646972735664675672465859466469727349F00566D2F774353582F6B33504B502F4147314C622F6B344D45755251 onder vuur vallen in Somalië burgerdoden bij een heeft Australië onder meer de EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650EE06D262378413B78374D5232447356646972735664675672465859466469727349F00566D2F774353582F6B33504B502F4147314C622F6B344D457552 F4042314A7856366A3553387377615462726354714731475661757833394D483968F6066346E4E33704E4F4D59732F55383772745363706F665439374976557A4E346EF80582B45262378413B37314D50456A776D2F5578346C384A672F6E6E F4042314A7856366A3553387377615462726354714731475661757833394D483968F6066346E4E33704E4F4D59732F55383772745363706F665439374976557A4E346EF80582B45262378413B37314D50456A776D2F5578346C384A672F6E 75426A484B436136704F501A0612B694939624C4C59384C7657787465464236314C5852373065262378413B4DCC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A617577327265CE04731646972734B757856324B7578566D 75426A484B436136704F501A0612B694939624C4C59384C7657787465464236314C5852373065262378413B4DCC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A617577327265CE04731646972734B757856324B757856 D007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B757757725752745859D207137465859713746585971374658597137465859713746585971374461743462D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E drone-aanval door de VS. Twee Somalische De eerder dit jaar aangenomen psychische bijstand voor asiel880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D4441775144418A034504541384F44424D54464251544578776247787363487838664878386648788C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F6648 D007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B757757725752745859D207137465859713746585971374658597137465859713746585971374461743462D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F41 880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D4441775144418A034504541384F44424D54464251544578776247787363487838664878386648788C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F66 D80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378DC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B757856DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B7578 nabestaanden klagen nu de Nederlandse staat Poolse Holocaust-wet, die het zoekers stopgezet. Ook heeft D80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378DC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B757856DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A4936787871265402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A4936787871265402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52627142616B79EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F5262 EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52627142616B79EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A493678787126A40736257357659335231646E6434655870376648312B66334F456859614869496DA604B6934794E6A6F2B436B3553566C7065596D5A262378413B71626E aan; volgens hen zijn strafbaar maakt om Polen te Australië vluchtelingen overgeE207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A493678787126A40736257357659335231646E6434655870376648312B66334F456859614869496DA604B6934794E6A6F2B436B3553566C7065596D5A262378413B7162 AA04251594543414D446251454141684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A696376457A4A4452B005A4A6A5A464769646B6446553338714F7A77796770262378413B30 AA04251594543414D446251454141684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A696376457A4A4452B005A4A6A5A464769646B6446553338714F7A77796770262378413B B406247317562325231646E6434655870376648312B66334F456859614869496D4BB606934794E6A6F262378413B2B446C4A57576C35695A6D7075636E5A36666B714FB806B7061616E714B6D717136797472712B762F614141774441514143 Nederlandse data B406247317562325231646E6434655870376648312B66334F456859614869496D4BB606934794E6A6F262378413B2B446C4A57576C35695A6D7075636E5A36666B714FB806B7061616E714B6D717136797472712B762F6141417744415141 C004C73566469727356262378413B64697273566469727356646972735664697273C2056646972735664697273566469727356646972735664697273565A742B53582FC406B33504B502F625574762B5467794D2B5251776E4A4A6469722623 beschuldigen van medeplichtig- bracht naar een nieuw detentieCC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A617577327265CE04731646972734B757856324B7578566D33354A662B5463386F2F39262378413BD007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B75775772 C004C73566469727356262378413B64697273566469727356646972735664697273C2056646972735664697273566469727356646972735664697273565A742B53582FC406B33504B502F625574762B5467794D2B5251776E4A4A64697226 CC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A617577327265CE04731646972734B757856324B7578566D33354A662B5463386F2F39262378413BD007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B757757 94041614941414141484151454241514541414141414141414141415146417749479604151414843416B4B43774541416749444151454241514541414141414141414180262378413B41514143417751464267634943516F4C4541414341514 gebruikt bij deze heid aan de Jodenvervolging en centrum met minder medische 94041614941414141484151454241514541414141414141414141415146417749479604151414843416B4B43774541416749444151454241514541414141414141414180262378413B41514143417751464267634943516F4C45414143415 9E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A4E6864555A48D604F44497A35464443636B6C324B75774B3742617459466469727356646972734BD80757856764658597137465773566469727343757856324B75785676 9E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A4E6864555A48D604F44497A35464443636B6C324B75774B3742617459466469727356646972734BD80757856764658597137465773566469727343757856324B757856 DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E794B47453455E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A49 drone-aanval. DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E794B47453455E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B67543447476E2F472B5866EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F5262 te spreken van ‘Poolse vernietivoorzieningen. Onderzoekster E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B67543447476E2F472B5866EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A49367878712680041674541534142494141442F37514173554768766447397A6147397749444D758204D414134516B6C4E412B3041414141414142414153414141414145 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A49367878712680041674541534142494141442F37514173554768766447397A6147397749444D758204D414134516B6C4E412B30414141414141424141534141414141 A005444307549494A6F4D4A4368675A684A52465271533056744E564B427279342FA205045262378413B314F54305A5857466C6157317864586C39575A326870616D74A40736257357659335231646E6434655870376648312B66334F456859 gingskampen’, heeft grote gevolKate Schuetze van Amnesty A804B6A704B576D7036697071717573726136766F52414149434151494442515545AA04251594543414D446251454141684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A696376 A005444307549494A6F4D4A4368675A684A52465271533056744E564B427279342FA205045262378413B314F54305A5857466C6157317864586C39575A326870616D74A40736257357659335231646E6434655870376648312B66334F4568 A804B6A704B576D7036697071717573726136766F52414149434151494442515545AA04251594543414D446251454141684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A6963 B20536B744D54553550526C645957567062584631655831526C5A6D646F61577072E402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E B20536B744D54553550526C645957567062584631655831526C5A6D646F61577072E402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C 2006D43347064685676465859262378413B56646972735664697249764C555564712404F6C75326475544E5674397A324237444D727A4C5677557270635A4B262378412803258686A356F7859754B53532B5739543069427158456670336245 gen voor de gidsen die werken heeft geen goed woord over voor 2006D43347064685676465859262378413B56646972735664697249764C555564712404F6C75326475544E5674397A324237444D727A4C5677557270635A4B262378412803258686A356F7859754B53532B57395430694271584566703362 2E06B2F34696372796E3048334D6F5239516563357158594F7856324B7578562623320754B4A4D4678533368563246585971374658597176676A4573796F5478424F353402F4767397A327778466D6B464F4935262378413B31514246484656 2E06B2F34696372796E3048334D6F5239516563357158594F7856324B7578562623320754B4A4D4678533368563246585971374658597176676A4573796F5478424F353402F4767397A327778466D6B464F4935262378413B315142464846 3806279362B453168692B47503338572B6E3957594F5766455849787734516763713A0262378413B624564703273337469517362636F65385462723948686C75504E4B3C0504A684C474379617731363076414644656E4E2F76707576304876 in de Auschwitz-Birkenaude maatregelen. ‘Vorig jaar heb3806279362B453168692B47503338572B6E3957594F5766455849787734516763713A0262378413B624564703273337469517362636F65385462723948686C75504E4B3C0504A684C474379617731363076414644656E4E2F767075763048 4007577584E57354C7356646972735664697273566467566E4835472F77446B332FDE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657D80757856764658597137465773566469727343757856324B75785676 4007577584E57354C7356646972735664697273566467566E4835472F77446B332FDE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657D80757856764658597137465773566469727343757856324B757856 DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E794B47453455E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A49 E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B67543447476E2F472B5866A0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52627 DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75785632454657E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E794B47453455E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A ben twee vluchtelingen zelfconcentratiekampen. E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B67543447476E2F472B5866A0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F526 EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52627142616B79EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A49 EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52627142616B79EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A B406247317562325231646E6434655870376648312B66334F456859614869496D4BB606934794E6A6F262378413B2B446C4A57576C35695A6D7075636E5A36666B714FB806B7061616E714B6D717136797472712B762F614141774441514143 moord gepleegd. Dat laat wel Sinds de aanname van de conB406247317562325231646E6434655870376648312B66334F456859614869496D4BB606934794E6A6F262378413B2B446C4A57576C35695A6D7075636E5A36666B714FB806B7061616E714B6D717136797472712B762F6141417744415141 C004C73566469727356262378413B64697273566469727356646972735664697273C2056646972735664697273566469727356646972735664697273565A742B53582FC406B33504B502F625574762B5467794D2B5251776E4A4A6469722623 Doelwit van de aanval, Al-Shabaab-kopstuk C004C73566469727356262378413B64697273566469727356646972735664697273C2056646972735664697273566469727356646972735664697273565A742B53582FC406B33504B502F625574762B5467794D2B5251776E4A4A64697226 CC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A617577327265CE04731646972734B757856324B7578566D33354A662B5463386F2F39262378413BD007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B75775772 CC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A617577327265CE04731646972734B757856324B7578566D33354A662B5463386F2F39262378413BD007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B757757 FE04B75774B37465763666B694B2F6D3735522F7743326E622F3854474D7552515700044346C4C7356646856764658595664697273566469724A2F49326B4335766A660207A4C574331262378413B503773486F307655663844312B374D7A52 zien hoe hoog de prijs is voor dit troversiële wet dagen Poolse Godane, blijft ongedeerd. Bij een nieuwe FE04B75774B37465763666B694B2F6D3735522F7743326E622F3854474D7552515700044346C4C7356646856764658595664697273566469724A2F49326B4335766A660207A4C574331262378413B503773486F307655663844312B374D7A D207137465859713746585971374658597137465859713746585971374461743462D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E7453322F35D604F44497A35464443636B6C324B75774B3742617459466469727356 D207137465859713746585971374658597137465859713746585971374461743462D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E7453322F35D604F44497A35464443636B6C324B75774B37426174594664697273 D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E7453322F358604141662F624149514142675145424155454267554642676B474251594A437767880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D44 beleid waarbij kwetsbare mennationalisten en antisemieten 8C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F66487838662623920384141455167424141433441774552262378413B4141495241514D5241662F45940416149414141414841514542415145414141414141414141414151 drone-aanval in september 2014 wordt hij alsnog gedood. D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E7453322F358604141662F624149514142675145424155454267554642676B474251594A437767880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D 8C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F66487838662623920384141455167424141433441774552262378413B4141495241514D5241662F459404161494141414148415145424151454141414141414141414141 980262378413B41514143417751464267634943516F4C4541414341514D444167519C069635945554D7047684278577851695042262378413B557448684D785A6938439E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A4E 980262378413B41514143417751464267634943516F4C4541414341514D444167519C069635945554D7047684278577851695042262378413B557448684D785A6938439E052796776456C517A52546B714B79593350434E55516E6B364F7A D80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378A005444307549494A6F4D4A4368675A684A52465271533056744E564B427279342FE00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E79 de gidsen uit tijdens rondleidin- sen worden opgesloten in afgeD80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378A005444307549494A6F4D4A4368675A684A52465271533056744E564B427279342FE00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E E402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B67543447476E E402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E73367A4E32E80746968734C6C376B7850355750546255262378413B6754344747 EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650EE06D262378413B78374D5232447356646972735664675672465859466469727349F00566D2F774353582F6B33504B502F4147314C622F6B344D45755251 BRON: DEADLY ASSISTANCE, AMNESTY INTERNATIONAL, APRIL 2018 MR legen detentiecentra.’ gen. Zij verwijten hun onvolEC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650EE06D262378413B78374D5232447356646972735664675672465859466469727349F00566D2F774353582F6B33504B502F4147314C622F6B344D457552 F4042314A7856366A3553387377615462726354714731475661757833394D483968F6066346E4E33704E4F4D59732F55383772745363706F665439374976557A4E346EF80582B45262378413B37314D50456A776D2F5578346C384A672F6E6E

Nederland aangeklaagd na Amerikaanse droneaanvallen

F4042314A7856366A3553387377615462726354714731475661757833394D483968F6066346E4E33704E4F4D59732F55383772745363706F665439374976557A4E346EF80582B45262378413B37314D50456A776D2F5578346C384A672F6E FE04B75774B37465763666B694B2F6D3735522F7743326E622F3854474D7552515700044346C4C7356646856764658595664697273566469724A2F49326B4335766A660207A4C574331262378413B503773486F307655663844312B374D7A52 D207137465859713746585971374658597137465859713746585971374461743462D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E7453322F35D604F44497A35464443636B6C324B75774B3742617459466469727356 FE04B75774B37465763666B694B2F6D3735522F7743326E622F3854474D7552515700044346C4C7356646856764658595664697273566469724A2F49326B4335766A660207A4C574331262378413B503773486F307655663844312B374D7A D207137465859713746585971374658597137465859713746585971374461743462D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E7453322F35D604F44497A35464443636B6C324B75774B37426174594664697273 D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E7453322F358604141662F624149514142675145424155684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E7453322F358604141662F624149514142675145424155684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E434656 B20536B744D54553550526C645957567062584631655831526C5A6D646F61577072E402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E B20536B744D54553550526C645957567062584631655831526C5A6D646F61577072E402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C 2006D43347064685676465859262378413B56646972735664697249764C555564712404F6C75326475544E5674397A324237444D727A4C5677557270635A4B262378412803258686A356F7859754B53532B5739543069427158456670336245 2006D43347064685676465859262378413B56646972735664697249764C555564712404F6C75326475544E5674397A324237444D727A4C5677557270635A4B262378412803258686A356F7859754B53532B57395430694271584566703362 2E06B2F34696372796E3048334D6F5239516563357158594F7856324B7578562623320754B4A4D4678533368563246585971374658597176676A4573796F5478424F353402F4767397A327778466D6B464F4935262378413B31514246484656 Wordt Vervolgd Juni 2018 2E06B2F34696372796E3048334D6F5239516563357158594F7856324B7578562623320754B4A4D4678533368563246585971374658597176676A4573796F5478424F353402F4767397A327778466D6B464F4935262378413B315142464846 3806279362B453168692B47503338572B6E3957594F5766455849787734516763713A0262378413B624564703273337469517362636F65385462723948686C75504E4B3C0504A684C474379617731363076414644656E4E2F76707576304876 3806279362B453168692B47503338572B6E3957594F5766455849787734516763713A0262378413B624564703273337469517362636F65385462723948686C75504E4B3C0504A684C474379617731363076414644656E4E2F767075763048 4007577584E57354C7356646972735664697273566467566E4835472F77446B332FDC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B757856E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E79 0406551634C5735616A776A6D586F66723574626452777539624461384C76577874080684E37354A737257333147386555736B61535357734B3742614B534F5237307A0A058543067694362397A736F6179556A474E65396865613932547356 4007577584E57354C7356646972735664697273566467566E4835472F77446B332FDC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B757856E00384B73322F4A4C2F77416D3535522F37616C742F77416E42676E 0406551634C5735616A776A6D586F66723574626452777539624461384C76577874080684E37354A737257333147386555736B61535357734B3742614B534F5237307A0A058543067694362397A736F6179556A474E653968656139325473 0E05944794B437762436C324B743456646856324B757856324B716C746279334E781004842454F556B684371506E686A456B30474D70414379394E262378413B7349561406F623579443653564946564C6E6743656C4F6A4D502B42772B4A33 0E05944794B437762436C324B743456646856324B757856324B716C746279334E781004842454F556B684371506E686A456B30474D70414379394E262378413B7349561406F623579443653564946564C6E6743656C4F6A4D502B42772B4A 1805A6E4E7449364C644B4B74457268757772546F336675426A484B436136704F501A0612B694939624C4C59384C7657787465464236314C5852373065262378413B4DCC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A61 1805A6E4E7449364C644B4B74457268757772546F336675426A484B436136704F501A0612B694939624C4C59384C7657787465464236314C5852373065262378413B4DCC04B3747316177577273467137473164697273566469727356646A D007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B757757725752745859D207137465859713746585971374658597137465859713746585971374461743462D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F414E D007453322F354F44497A35464443636B6C324B757856324B757757725752745859D207137465859713746585971374658597137465859713746585971374461743462D4056324658597137465762666B262378413B6C2F354E7A796A2F41 880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D4441775144418A034504541384F44424D54464251544578776247787363487838664878386648788C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F6648 880474267674C44416F4B43776F4B262378413B4442414D4441774D4441775144418A034504541384F44424D54464251544578776247787363487838664878386648788C03866487745484277634E44413059454241594768555246526F66 D80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378DC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B757856DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B7578 D80757856764658597137465773566469727343757856324B757856764461262378DC068684F5353374172574331646756324B7578563246573856646856324B757856DE0324B757856324B75774B37465773262378413B56646756324B75 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A4936787871265402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C6E EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52627142616B79EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F5262 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A4936787871265402378413B58646A525555564A4A3741444341676D75624B4E4E2F4C7257377051E60397979576148396C7A79662F4149466476764F5A3250732F4A4C WV_NR06_2018#3.indd 6 23/05/18 19:49 EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52627142616B79EC0516D704139304E472B3675597562525A49623878354F62702B30735754613650EA0795766357A6A447473667A5438306C3162794C72756E6F306F52 E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A493678787126A40736257357659335231646E6434655870376648312B66334F456859614869496DA604B6934794E6A6F2B436B3553566C7065596D5A262378413B71626E E207459437273437578563246573856646856324B7578566448484A493678787126A40736257357659335231646E6434655870376648312B66334F456859614869496DA604B6934794E6A6F2B436B3553566C7065596D5A262378413B7162 AA04251594543414D446251454141684544424345534D55454655524E6849675A78AC0675A4579262378413B6F624877464D485234534E4346564A696376457A4A4452B005A4A6A5A464769646B6446553338714F7A77796770262378413B30

GRUNBERG

Triomfalisme

WV_NR06_2018#3.indd 7

Ten minste sinds de Tweede Wereldoorlog is het triomfantelijke gebruik van het woord christendom verboden, zo schreef de voorzitter van de Evangelische Kerk in Duitsland, een overkoepelende organisatie van protestantse kerken in Duitsland, in een artikel in de Frankfurter Allgemeine. Het gaat mij om het woord ‘triomfantelijk’. De verandering die het Westen, met name Europa, in de afgelopen decennia heeft meegemaakt laat zich zo samenvatten: van schaamte en nederigheid naar triomfalisme. Dat uit zich bijvoorbeeld in de populaire gedachte dat de westerse cultuur de superieure cultuur zou zijn, maar ook in de opmars van de burger die zijn rechten kent en meent dat plichten iets voor de mindere goden zijn. De weg naar het triomfalisme is niet zonder gevaren. Als ik mij iets herinner van mijn lessen Oudgrieks, behalve dan de vervoeging van het lidwoord, is het wel dat de Goden niets zo erg vinden als menselijke overmoed, hybris. Het secularisme is een begrijpelijke en vermoedelijk terechte opstand tegen de gedachte, populair onder bijvoorbeeld gereformeerden, dat de mens zondig is, wat hij ook doet. Hooguit kan de omvang van de zonde worden beperkt. De destructieve kracht van het schuldgevoel dat diep in het christendom zit, en vermoedelijk ook in het jodendom en andere religies, kan nauwelijks worden onderschat. Het lijden dat dit schuldgevoel heeft veroorzaakt is gigantisch. Dat men zich daarvan wilde bevrijden is begrijpelijk. Maar in praktijk kwam de bevrijding van de zonde al snel uit op een vulgarisering van de bevrijding. Zoals elke revolutie een contrarevolutie veroorzaakt, zo roept ook elke bevrijding een tegenovergestelde beweging op. De zonde verdween niet werkelijk, hij dook op als het kwaad dat in de ander werd gezocht. Alleen onze eigen zonde was verdwenen, de ander bleef zo zondig als altijd.

De schaamte over de Europese schanddaden van de twintigste eeuw verbleekte in sommige kringen snel, voor zover in die kringen dergelijke schaamte ooit had bestaan, en verwerd tot het al eerdergenoemde triomfalisme. Het nieuwe nationalisme is niets anders dan een neveneffect van het triomfalisme, dat de effecten van een drug heeft. Wie wil niet als een overwin-

Wie wil niet als een overwinnaar door de straten stappen? naar door de straten stappen? En wat het helemaal aantrekkelijk maakt, is dat je er niets voor hebt hoeven te doen. Het triomfalisme is een geboorterecht. Sommige mensen hebben er recht op, andere niet. Wat niet wegneemt dat dit geboorterecht wankel is. Er wordt ons gezegd dat wij de besten en de sterksten zijn, tegelijkertijd is de vrees groot door de competitie te worden ingehaald. De bevrijding van het schuldgevoel zou niet moeten tot leiden tot verslaving aan triomfalisme, al was het maar omdat wij weten hoe destructief overmoed is. De menselijke feilbaarheid accepteren, de onvolmaaktheid weemoedig omarmen, dat zijn medicijnen tegen de triomfantelijkheid die mensen zo lelijk maakt. Arnon Grunberg

Juni 2018

23/05/18 19:49

Zonder strafblad in de Nederlandse cel

Meer dan drieduizend uitgeprocedeerde asielzoekers en illegalen zitten vast in afwachting van hun uitzetting. Gevangenisachtige omstandigheden, isoleercellen en geboeid vervoer: het zijn buitenproportionele detentieomstandigheden voor mensen die geen crimineel zijn. ‘Ze komen er soms slechter uit dan toen ze erin gingen.’

Tekst: Manon Stravens Fotografie: Robert Glas

oesterberg – In de metershoge hekken van het vreemdelingendetentiecentrum Zeist, midden in de bossen van Soesterberg, hangen nog een paar verdroogde bloemen. Klaar om ververst te worden door het groepje betrokken burgers dat zich voor de ingang heeft verzameld. Het is de 151ste maandelijkse protestwake tegen de detentie van illegalen en uitgeprocedeerde asielzoekers, en uit solidariteit met de gedetineerden. Niet dat de gevangen vreemdelingen de dwarsfluitmuziek, zachte zang en vrijheidsteksten kunnen horen of zien. Daarvoor is de afstand te groot. ‘Maar ze weten dat we er staan’, zegt Corja Menken, voorzitter van de werkgroep van de Raad van Kerken, die de wakes sinds de Schiphol-

Wordt Vervolgd

WV_NR06_2018#3.indd 8

brand (2005, elf doden) organiseert. Ooit konden ze over de hekken roepen. ‘Dan werd er vanuit de cellen om hulp geroepen.’ Behalve de maandelijkse wakes is er ook een ‘potje’ voor kleinschalige hulp. Voor dozen fruit of lappen stof. Soms komt er dan een briefje volgekrabbeld met bedankjes in alle talen, via de geestelijk verzorgers, retour. ‘We willen een signaal afgeven’, legt Menken uit. ‘Aan de ingeslotenen, dat we ze niet vergeten. En aan de buitenwereld, dat we het niet eens zijn met dit systeem. Hier zitten mensen zonder strafblad opgesloten, onder een regime dat minstens zo streng is als in het strafrecht.’ Het ‘bedenkelijke jubileum’ van de 150ste wake afgelopen april bracht ruim tweeJuni 2018

23/05/18 19:49

WV_NR06_2018#3.indd 9

23/05/18 19:49

Een bed naast het N altaar

Amanda Morales met haar zoontje David (3) in de Holyrood Church in New York.

De angst voor deportatie is zo groot onder de 11 miljoen mensen die in de VS wonen zonder geldige verblijfspapieren, dat sommige onorthodoxe maatregelen nemen. Amanda Morales verschuilt zich al maanden in een kerk. Tekst: Karlijn van Houwelingen

Wordt Vervolgd

WV_NR06_2018#3.indd 16

ew York – Het is bijna negen maanden geleden dat Amanda Morales (33) de zon op haar huid voelde, de wind in haar lange bruine haren. Op een warme augustusdag in 2017 besloot ze dat onderduiken in een kerk in New York de enige manier was om haar gezin intact te houden. Met haar drie kinderen – Amerikaanse staatsburgers – betrok ze de bibliotheek van de Holyrood-kerk, ofwel de Iglesia Santa Cruz voor de overwegend Spaanstalige bewoners van de buurt Washington Heights. Ze stapelde luiers en kinderkleding op de leeggehaalde boekenplanken; de kerkgemeenschap zette een stapelbed in elkaar voor de twee oudsten en schoof er een bed voor peuter David (3) en zijn moeder naast. Nu waait een eerste lauwwarm zomerbriesje de roze bloesem van de schriele boompjes voor de kerk. New York verheugt zich op een nieuwe zomer, Morales woont nog steeds in het overvolle kamertje, naast het altaar.

Als de gele schoolbus ’s ochtends dochters Dulce (10) en Daniela (8) komt oppikken, blijft zij achter de zware houten kerkdeur staan. Een laatste knuffel op de treeplank zit er niet in – met elke stap buiten de kerk riskeert ze arrestatie. De vreemdelingenpolitie gaat ver onder anti-immigratiepresident Donald Trump – agenten hielden vorig jaar in Texas zelfs een ambulance met een 10-jarig meisje met hersenverlamming staande om haar na een noodoperatie direct te detineren. Maar religieuze gebouwen, traditioneel verboden terrein voor immigratie-agenten, worden vooralsnog gerespecteerd. Alleen hier, zegt Morales, voelt ze zich veilig. Morales is een van de – voor zover bekend – enkele tientallen ongedocumenteerde immigranten in de VS die zich schuilhouden in bedehuizen, uit angst voor deportatie. De schrik zit er goed in sinds de regering Trump vaart heeft gezet achter het uitzetten van naar schatting 11 miljoen mensen die zonder verblijfspapieren in Amerika wonen – Juni 2018

23/05/18 19:49

vaak al decennia. In de maanden na de inauguratie van Trump steeg het aantal arrestaties met 42 procent in vergelijking met dezelfde periode in 2016, tot 111 duizend in acht maanden. De focus ligt niet meer alleen op bendeleden en gelukszoekers die recent illegaal gearriveerd zijn uit landen als Mexico, Guatemala, El Salvador of China. Mensen die diep geworteld zijn in de Amerikaanse samenleving en onder Obama nog relatief rustig een gezinsleven konden leiden, zoals Amanda Morales, worden nu ook zonder pardon gedeporteerd. Het aantal arrestaties van niet-criminele immigranten nam in 2017 met 171 procent toe ten opzichte van het jaar daarvoor. Verkeersovertreding Morales heeft geen idee hoelang ze in de kerk moet blijven om aan arrestatie te ontkomen. Op de ochtend dat ik haar spreek is ze hoopvol, omdat ze net heeft gehoord dat haar asielaanvraag na een eerste afwijzing toch in behandeling is genomen. Ze hoopt op toestemming om het oordeel thuis af te wachten. ‘Het heeft effect op mijn lichaam dat ik niet vrij kan bewegen. Ik heb soms het gevoel dat ik niet kan ademen.’ Amanda Morales komt uit Guatemala. In 2004 stak ze illegaal de grens tussen Mexico en de VS over, op de vlucht voor dreigementen van een gewelddadige groep die haar broer wilde rekruteren. Ze werd aangehouden door grensbewakers, na een paar dagen vrijgelaten met een gerechtelijke oproep die ze niet begreep, en voegde zich bij een broer en zus op Long Island bij New York, zonder zich te realiseren dat ze asiel kon aanvragen. Toen ze na een verkeersovertreding op de radar van de vreemdelingenpolitie verscheen, was haar uitzetting geen prioriteit, als brave burger en moeder van in de VS geboren kinderen, die daarmee automatisch de Amerikaanse nationaliteit krijgen. Zolang ze zich elk kwartaal kwam melden – later elk jaar – was het goed. Tot vorig jaar. In augustus kreeg ze te horen dat ze een ticket naar Guatemala moest laten zien. Dat haar neef er net was vermoord, dat ze vreest voor het bendegeweld dat ze is ontvlucht – het maakte geen verschil. Ze kocht het ticket, moest een nieuwe vlucht boeken omdat een tussenstop in Miami niet was toegestaan, en bedacht zich. Ze zou blijven, vechten, voor zichWordt Vervolgd

WV_NR06_2018#3.indd 17

zelf en alle andere families die door de Amerikaanse immigratiedienst uit elkaar dreigen te worden gerukt. Die dag meldde ze zich bij de Holyrood-kerk, die deel uitmaakt van een netwerk van religieuze instellingen in en om New York die met uitzetting bedreigde immigranten hulp aanbieden, de New Sanctuary Coalition. Groepjes vrijwilligers van de coalitie gaan mee als immigranten zich bij de vreemdelingendienst (ICE, Immigration en Customs Enforcement) moeten melden, om te monitoren en te steunen. Elke dinsdag biedt de Judson Memorial

rechtbanken, waardoor ongedocumenteerden er niet meer naartoe durven. Bij kerken signaleren ze ook wel degelijk agenten. ‘We hebben in een van onze kerken meegemaakt dat ze binnenwandelden. Ze kwamen even bij een evenement kijken, zeiden ze’, vertelt Ruiz. ‘Gewoon om angst te zaaien.’ In sommige delen van het land valt de dienst met veel machtsvertoon bedrijven binnen – bij een inval in een vleesverwerkingsfabriek in Tennessee werden in april 97 mensen gearresteerd. De volgende dag kwamen honderden kinderen uit angst

↠ Mensen die diep geworteld zijn in de Amerikaanse samenleving worden tegenwoordig ook zonder pardon gedeporteerd Church aan Washington Square ruimte aan een ‘clinic’, waar vrijwilligers ongedocumenteerde immigranten helpen hun zaak juridisch te bepleiten. De nervositeit is er voelbaar – ook in New York, waar de lokale overheid weigert mee te werken aan uitzetting van niet-gewelddadige immigranten. Dit tot woede van de regering-Trump, die naar de rechter is gestapt om New York en andere zogeheten ‘sanctuary cities’ daartoe te dwingen. De deur van het kerkgebouw gaat altijd op slot, aantekeningen maken of namen noteren is voor buitenstaanders onder geen beding toegestaan. De vrijwilligerscoördinator drukt nieuwe medewerkers op het hart om nooit, maar dan ook nooit met anderen te praten over de omstandigheden van de mensen die om hulp komen vragen. ‘Voor hetzelfde geld zit een ICE-agent achter je in de bus.’ Vrijbrief Trump heeft de wet niet veranderd, brengt Juan Carlos Ruiz in herinnering – ook onder Obama was Ruiz als oprichter van de New Sanctuary Coalition al fel tegenstander van een systeem dat in zijn ogen grote groepen mensen een humaan, waardig bestaan ontzegt en families verwoest. ‘Maar Trumps retoriek geeft ICE een vrijbrief. Er was enige voorspelbaarheid, nu ligt dat allemaal overhoop.’ Tot woede van Ruiz en veel advocaten arresteert de vreemdelingenpolitie bijvoorbeeld geregeld immigranten bij of in

niet naar school, meldde The Intercept. In en om New York werden eind april in een zesdaagse operatie 225 immigranten opgepakt. De actie werd ‘Keep Safe’ genoemd, maar 45 van hen hadden helemaal geen strafblad of aanklacht achter hun naam. ‘Bijkomende arrestaties’, noemt ICE ze. Schuilen in een religieus gebouw kan effectief zijn. Van de 39 immigranten die vorig jaar publiekelijk zo’n schuilplaats betrokken, kregen er negen uitstel van deportatie. In het eerste kwartaal van 2018 lukte dat vooralsnog zes van de twaalf immigranten, volgens Church World Service, een christelijke mensenrechtenorganisatie. Maar het gebeurt niet vaak dat immigranten besluiten zichzelf in te sluiten in een religieus gebouw – het is een vergaande stap, die Morales claustrofobische gedachten heeft bezorgd. Bezig blijven helpt, zegt ze. Ze werkt aan haar Engels, doet klusjes in de kerk, gaat naar de mis, ontvangt vrouwen uit de buurt die haar gezelschap komen houden en leert haken. Zelf koken, dat zou ze graag doen, zoals thuis, waar ze het belangrijk vond om ’s avonds, na haar werk in een snarenfabriek, het eten klaar te hebben voor haar gezin. Vrijwilligers brengen nu boodschappen en warme maaltijden. Ze halen ook de kleine David op om hem naar de peuterspeelzaal te brengen. ‘Dat zijn de moeilijkste momenten, als ik alleen ben. Dan komen het verdriet en de nostalgie. Ik wil naar huis.’ Juni 2018

23/05/18 19:49

‘De regering van Bahrein ziet de bevolking nog altijd als vijand’ Tekst: Minka Nijhuis / Fotografie: Laerke Posselt/Agence VU

Als tiener deed Maryam al-Khawaja al mee aan protesten tegen het onderdrukkende regime in de Golfstaat Bahrein. Vanuit haar ballingschap in Denemarken strijdt ze harder dan ooit voor vrijheid. ‘Arabische Lente is westerse romantiek. Het was een Revolutie van Waardigheid.’

aryam al-Khawaja neemt het leven licht en zwaar tegelijk. Licht als ze een makkelijke lach laat klinken boven haar scrambled eggs in de zonovergoten ontbijtruimte van het Amsterdamse hotel. ‘De dag dat ik niet meer kan lachen, wint het regime.’ Zwaar als ze vertelt hoe het lot van vervolgde en gevangen landgenoten altijd met haar meereist, waar ze zich ook bevindt. ‘Ook ik ben een gevangene, een gevangene van mijn verantwoordelijkheden jegens hen.’ Maar het is een constatering zonder zelfbeklag en onder de Wordt Vervolgd

WV_NR06_2018#3.indd 18

zwarte hijab blijven haar zorgvuldig opgemaakte ogen levendig. De 30-jarige directeur van het Bahrain Center for Human Rights, een organisatie die zich inzet voor de verbetering van de mensenrechten in Bahrein, is in Amsterdam voor het vijftigjarig jubileum van Amnesty Nederland. Aan niets is te merken dat ze over een paar uur voor een groot publiek moet spreken. Ook de volle agenda van de afgelopen week is haar niet aan te zien. Op maandag en dinsdag in Noorwegen, op woensdag en donderdag in Finland, dan 24 uur in Denemarken waar ze in ballingschap verblijft, en dan

op vrijdagavond door naar Amsterdam. Ze pakt de twee mobieltjes die tijdens het gesprek regelmatig rinkelen even op en glimlacht: ‘Ziehier mijn bestaan.’ Ondanks haar leeftijd is Al-Khawaja al een oudgediende in de wereld van de mensenrechten. Ze was 2 jaar oud toen het gezin in Denemarken politiek asiel kreeg omdat haar vader, de bekende mensenrechtenverdediger Abdulhadi al-Khawaja, opgepakt dreigde te worden. Maryam was 14 toen het gezin in 2001 toestemming kreeg om terug te keren. Kort daarna richtte haar vader samen met mensenrechtenactivist Nabeel Rajab het Bahrain Center for Human Rights (BCHR) op.

ls tiener deed Maryam mee aan protesten en op haar 19de maakte ze deel uit van een delegatie die de secretaris-generaal van de Verenigde Naties in New York een petitie aanbood die het aftreden van de minister-president verzocht vanwege de zware mensenrechtenschendingen. Ook werkte ze als fixer en vertaalster voor journalisten die Bahrein bezochten. Na haar bachelor Engelse literatuur en Amerikaanse studies kreeg ze voor een jaar een beurs in de Verenigde Staten. Ondanks haar goede opleiding gingen thuis de banen aan haar neus voorbij. Haar achtergrond maakte haar verdacht. Zo kwam ze als medewerker internationale betrekkingen bij het BCHR terecht. In februari 2011 klonk ook in Bahrein de roep om verandering. Veiligheidstroepen reageerden met geweld en ten minste zestig mensen, onder wie ook vijf politieofficieren, werden gedood. Honderden raakten gewond en duizenden belandden achter de tralies. Op 8 april brak een vijftiental gemaskerde mannen de deur van huize Al-Khawaja open. Voor de ogen van zijn familie werd Maryams vader bewusteloos geslagen en het huis uit gesleurd. ‘Twee maanden lang hadden we geen idee of hij nog leefde.’ Bij het eerste weerzien in de gevangenis droeg hij sporen van marteling. Zijn kaak had een zware operatie ondergaan. Ze herhaalt de principes die hij keer op keer benadrukt had, zowel binnenshuis als daarbuiten: ‘Geweld lokt geweld uit. Voorkom dat je zelf ook een monster wordt in het proces van verzet. Als je aangevallen wordt, doorsta het. Op het moment dat je terugslaat, verlies je je morele gelijk.’ Toch kreeg hij op basis van valse aanklachten levenslang wegens Juni 2018

23/05/18 19:49

Wordt Vervolgd

WV_NR06_2018#3.indd 19

Juni 2018

23/05/18 19:49

‘Het Cambodja-tribunaal is mislukt’ Cambodja heeft nog steeds niet afgerekend met het trauma van het Rode Khmer-bewind. Het Cambodja-tribunaal, bedoeld om getuigen een stem te geven, heeft maar zes kopstukken aangeklaagd. De bevolking is er gelaten onder.

Tekst: Guido Spring

Portret van een Rode Khmer-slachtoffer, vertoond in de persruimte van het Cambodja-tribunaal.

Waarom een Cambodja-tribunaal? Van 1975 tot 1979 vond in Cambodja onder het maoïstische Rode Khmer-bewind van Pol Pot grootscheepse genocide en terreur plaats. Daders bleven lange tijd onberecht; pas in 2006 begon het Cambodja-tribunaal, dat echter nooit de status van internationaal strafhof kreeg omdat Cambodjaanse rechters in de meerderheid zijn en het onder het Cambodjaanse rechtsstelsel valt. Nu, ruim twaalf jaar later, kan de balans worden opgemaakt. Onder Pol Pot werden steden geëvacueerd, moest de bevolking dwangarbeid verrichten op het platteland en werden families uiteengerukt. Scholen, geld en vrijheid van meningsuiting werden afgeschaft.

Wordt Vervolgd

WV_NR06_2018#3.indd 22

Door honger, uitputting en systematische moorden vonden naar schatting 2 miljoen Cambodjanen de dood. De slachtoffers werden vaak met een houweel of schop doodgeslagen en daarna in massagraven gegooid. Zo’n grootschalige genocide, waarbij minstens een kwart van de toenmalige bevolking om het leven kwam, was nooit eerder ergens voorgekomen. Voor het tribunaal werden slechts zes topfiguren van de Rode Khmer aangeklaagd. Cambodja-expert en medisch antropoloog Willem van de Put, oprichter van Culture4Change en werkzaam voor het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen, stelt dan ook: ‘Het Cambodja-tribunaal is mislukt en heeft niets opgelost.’

Juni 2018

23/05/18 19:49

Zo’n grootschalige genocide, waarbij minstens een kwart van de toenmalige bevolking om het leven kwam, was nooit eerder ergens voorgekomen

niveau van de democratie is volgens het buitenland ook een probleem, zeker nu de enige belangrijke oppositiepartij, de CNRP, afgelopen november door het Hooggerechtshof werd ontbonden. Dat gebeurde nadat premier Hun Sen die partij had beschuldigd van het voornemen een staatsgreep te plegen met Amerikaanse hulp. Daarnaast werd de laatste kritische krant begin mei opgeheven. Van de Put: ‘Dat is absoluut problematisch. Toch zien Cambodjanen geen goed alternatief: de oppositie is zeer verdeeld en bovendien minstens zo corrupt als de regering. Daarbij past premier Hun Sen in een traditie van autoritaire heersers die de hele regio kenmerkt. Denk aan Duterte op de Filipijnen, die bij zijn strijd tegen drugs kleine dealers laat executeren. Of Thailand, dat veranderd is in een totale politiestaat. In die context zijn Cambodja’s problemen beperkt en zal de internationale gemeenschap zich er niet snel over opwinden. Veel Cambodjanen zeggen: laat Hun Sen maar zitten. Waarom zouden ze hun leven in de waagschaal stellen, als er toch geen alternatief is? Bovendien is de welvaart toegenomen dankzij de ruim 7 procent economische groei elk jaar, ook voor de armen op het platteland. De extra inkomsten uit de belangrijke kledingin-

Wat ging er mis? Van de Put: ‘Het tribunaal was bedoeld om die periode van terreur af te sluiten, door getuigen een grote rol te geven. Maar alleen de zes nog levende leden van de voormalige top van de Rode Khmer stonden terecht, terwijl alle Cambodjanen weten dat veel meer mensen meededen aan de machinerie van geweld. De eerste verdachte die door het tribunaal werd veroordeeld was “Kameraad Duch”, de beruchte directeur van gevangenis S-21, die een levenslange gevangenistraf kreeg opgelegd. In 2014 volgde ook levenslang voor toenmalig staatshoofd Khieu Samphan en voor topideoloog Nuon Chea. Twee anderen zijn intussen overleden. Cambodjanen zien veel ongerijmdheden. Zo werkte Nuon Chea samen met Heng Samrin, de huidige voorzitter van de Senaat, bij de ontruiming van Phnom Penh in april 1975 – wat het begin markeerde van de massale moorden. Maar Heng Samrin ging vrijuit. Dat begrijpen mensen niet.’

Een groot deel van de bevolking heeft geen trauma, maar heeft wel baat bij het bespreken van de gewelddadige gebeurtenissen

Wat is er nodig? Om de terreur uit het verleden te verwerken, is aandacht voor de geestelijke gezondheid van groot belang, stelt Van de Put, die vanaf begin jaren negentig in Cambodja woonde en het land nog steeds vaak bezoekt. Met diverse projecten probeerde hij psychiatrische hulpverlening in het land op touw te zetten. Het collectieve trauma dat het land heeft, betekent niet dat iedere Cambodjaan een psychotrauma heeft. Van de Put: ‘Een groot deel van de bevolking heeft geen individueel trauma, maar heeft wel baat bij het bespreken van de gewelddadige gebeurtenissen. Herstel van het vertrouwen in andere mensen is van groot belang, want juist dat is kapotgemaakt door de Rode Khmer. En dat wantrouwen wordt doorgegeven aan de volgende generaties.’

dustrie hebben voor tienduizenden gezinnen het leven verbeterd. De westerse droom over democratie is ondergeschikt aan verbeteringen in het dagelijks leven. Cambodjanen reageren vrij gelaten op het mislukken van het tribunaal. Het werd vanaf het begin gezien als een politiek spel, en het internationale idee van “recht” spreekt niet alle – boeddhistische – Cambodjanen aan. Men vermijdt liever conflicten en zoekt naar harmonie, in de overtuiging dat je misdaden zich toch zullen vertalen in je situatie in je volgend leven. En wat bovendien een heleboel Cambodjanen frustreert: als er dan toch een tribunaal is dat schuldigen veroordeelt, dan moet ook iedere betrokkene in de beklaagdenbank komen te zitten. Ook die buurman die baas van een veiligheidscommissie in je dorp was, en die mensen heeft laten vermoorden. Maar juist zij blijven onbestraft.’

Bieden de verkiezingen hoop? In juli zijn er verkiezingen in Cambodja, maar de regerende partij CPP van premier Hun Sen krijgt internationaal veel kritiek. Zo zijn er de corruptie, de uitbuiting in de kledingindustrie en de armoede. En het

Wordt Vervolgd

WV_NR06_2018#3.indd 23

Juni 2018

23/05/18 19:49

Opgefrist en afgeboend, strakgetrokken en vernieuwd: Wordt Vervolgd, het maandblad over mensenrechten, heeft een complete restyling ondergaan. Als lid van Amnesty kunt u Wordt Vervolgd 10x per jaar gratis ontvangen bij een lidmaatschapsbijdrage van ten minste â&#x201A;Ź 30 per jaar. Word vandaag nog abonnee en ga naar www.amnesty.nl/abo.

Ook kunt u het complete blad downloaden via de gratis Wordt Vervolgd-app (Apple en Android), en onder meer extra filmpjes en fotoseries bekijken. www.wordtvervolgdmagazine.nl.

Wordt Vervolgd. Recht van Spreken

WV_NR06_2018#3.indd 36

Wordt Vervolgd 23/05/18 19:50