Rohingya: al eeuwen onderdrukt Het Goelagverleden dat Poetin niet wil zien Vrouwen zijn Nepals lucratiefste smokkelwaar Maandblad over mensenrechten oktober 2017 | Jaargang 49#10 Losse nummers € 4‚50
wordtver volgd
Guantánamo Bay is klaar voor een nieuwe start
WV_NR10_2017#2.indd 1
20-09-17 15:50
INHOUD
groeten uit... Akkerman
Als ze mijn achternaam horen‚ kijken de twee Oekraïense meisjes me secondenlang wantrouwig aan. Neem ik ze soms in de maling? Pas als ik mijn paspoort toon‚ geloven ze het. Een Akkerman‚ en dat hier‚ in hun woonplaats: Akkerman. Wie zelf Akkerman als achternaam heeft en een diepe liefde koestert voor alles wat ruikt en proeft naar de Slavische wereld‚ moet natuurlijk afreizen naar dit stadje in het zuidwesten van Oekraïne. Officieel heet het 50 duizend inwoners tellende stadje sinds 1944 Bilgorod-Dnistrovsky. Maar inwoners zeggen liefkozend Akkerman. Die naam stamt uit de tijd dat de stad nog bij het Ottomaanse rijk hoorde en verwijst naar het fort in het stadscentrum – in het Ottomaans betekent ak wit en kerman fort. Voor mijn bezoek aan Akkerman verwachtte ik verbitterde en vijandige politici die elkaar de tent uitvechten en elkaar verdenken van steun aan staatsvijand Rusland. Zoals ook de leden van het nationale parlement in Kiev nu en dan met elkaar op de vuist gaan. Het Oppositie Blok‚ die wordt beschouwd als pro-Russische partij‚ wordt gewantrouwd. Maar niets van dat alles in Akkerman. Hier werken alle politieke partijen‚ ook het Oppositie Blok‚ constructief en goed met elkaar samen. De gemeenteraadsleden zitten samen om de tafel in hun stamkroeg Goerman. Ze helpen elkaar bij het organiseren van evenementen en zoeken naar oplossingen voor het opknappen van wegen‚ speeltuinen en scholen. Want in Akkerman draait het niet om politieke spelletjes of onderling geruzie. Pragmatisme verbindt de partijen met elkaar: het belang van de stad staat voorop. Kiev kan een voorbeeld nemen aan Akkerman. De stad dan.
Floris Akkerman
Deelt Trump straks weer enkeltjes Guantánamo uit? Detentiecentrum is klaar voor nieuwe gevangenen
6
4 6 11 12 16
Cover: © Peter van Agtmael/Magnum/HH Eettentje met Jamaicaanse gerechten op Guantánamo Bay.
19
Hoe het zo ver kon komen met de Rohingya Een persoonlijke kijk op de geschiedenis door Myanmar-specialist Minka Nijhuis
12
VierVijf Wat wil Trump? De toekomst van Guantánamo Grunberg Column Erkenning en burgerrechten is alles wat de Rohingya willen Minka Nijhuis over de Myanmarese zomer ‘Ik heb geen mening over hoeveel vluchtelingen we moeten toelaten’ Hoogleraar migratiestudies Leo Lucassen De Zaak De vernietiging van Timboektoe’s erfgoed
2 | Wordt Vervolgd | nr. 10 - oktober ’17 | Inhoud WV_NR10_2017#2.indd 2
20-09-17 15:50
VOLKSRAADPLEGING
‘Altijd weer debatten‚ in plaats van eens rustig uitleggen hoe het zit’ Migratiespecialist Leo Lucassen
Ruslands verre wereld Sporen van het Goelag-verleden
26
16
20 22 25 26 31 32
KijkenLezen Web-‚ boeken-‚ tv- en filmtips Vrouwen zijn Nepals lucratiefste smokkelwaar Elke schakel in het logistieke netwerk verdient aan de handel in meisjes Polman Column Goelag-verleden Een geschiedenis die Poetin het liefst zo ver mogelijk wegstopt Repliek AmnestyNieuws
Deze zomer nam de Eerste Kamer de zogenoemde Sleepnetwet aan. Om terreuraanslagen te voorkomen kunnen inlichtingendiensten vanaf 2018 ongericht elektronische communicatie tussen burgers aftappen. Alle mails die vanuit Amsterdam‚ Assen of waar dan ook in Nederland worden verstuurd: met een handtekening van de minister mogen de diensten alles binnenhengelen en drie jaar lang bewaren. Verrassend was de uitkomst van de senaatsvergadering niet‚ en toch had ik vooraf enige hoop. In 2011 blokkeerde de Eerste Kamer nog het Elektronisch Patiëntendossier. Het centraal opslaan van medische gegevens van burgers zou volgens de meeste senatoren destijds een te grote inbreuk zijn op de privacy. Ook waren ze niet overtuigd van het nut van de centrale registratie. Het nut van terreurbestrijding heeft echter nauwelijks toelichting nodig. PvdA-leider Lodewijk Asscher hoefde begin dit jaar niet veel meer uit te leggen dan dat hij als vicepremier had gezien hoe hard de veiligheidsdiensten de nieuwe bevoegdheden nodig hebben. Maar is dat wel zo? De Amerikaanse wiskundige Bill Binney meent van niet. In 2000 ontwierp hij een afluisterprogramma voor de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA‚ waar hij sinds 1970 werkzaam was. Zijn idee was simpel‚ legde hij vorig jaar uit in Wordt Vervolgd: de wereld bestaat uit 7 miljard puntjes‚ elk puntje is een burger. Als je alle verdachte puntjes daaruit pikt en kijkt hoe hun draadjes lopen naar andere puntjes‚ breng je volgens Binney in een mum van tijd alle terreurnetwerken in kaart. Je hoeft dus alleen de terreurverdachten grondig te monitoren. Met dit systeem (kosten: een paar miljoen dollar per jaar) had de NSA naar Binneys stellige overtuiging de aanslagen van 9/11 kunnen voorkomen. Helaas had de dienst voor een veel duurdere en loggere methode gekozen waarbij veel meer communicatie ongericht kon worden getapt. Na 9/11 kreeg de NSA uit angst voor nieuwe aanslagen alleen maar meer bevoegdheden. Binney‚ die eind 2001 uit onvrede ontslag nam‚ schat dat de dienst sindsdien 20 triljoen ‘communicatietransacties’ heeft onderschept. Voor al die data werd in Utah een gigantisch opslagcentrum gebouwd. Vind daar maar eens dat ene mailtje dat een aanslag voorspelt. Zou Nederland niet beter kunnen kiezen voor Binneys systeem? Met een raadgevend referendum kan de Sleepnetwet misschien nog worden teruggedraaid. Enkele Amsterdamse studenten zijn daarvoor een actie gestart‚ die zowel GeenStijl als Amnesty ondersteunt (zie achterzijde van dit blad). Dat zou nog best een harde dobber kunnen worden. Wie bloedige aanslagen denkt te voorkomen door al het mailverkeer uit Amsterdam of Assen te onderscheppen‚ komt bedrogen uit. Maar als de angst voor terreur groot is‚ laten we ons graag bedriegen.
Arend Hulshof hoofdredacteur De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren. Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie.
Inhoud | Wordt Vervolgd | nr. 10 - oktober ’17 |
WV_NR10_2017#2.indd 3
3 20-09-17 15:50
vijf
VIER
© Gaël Turine/MAPS
‘Softe’ NYPD
Jong in Afghanistan Afghanen onder de 40 kennen eigenlijk geen vaderland zonder oorlog. Sinds 1979 beheerst strijd er het dagelijks leven. En hoewel het nu twee jaar officieel vrede is‚ is die vrede nog dun en broos. De Belgische documentairefotograaf Gaël Turine (1972) portretteerde Afghaanse twintigers. Zij weten hoe belangrijk hun generatie is voor de toekomst: er zijn nauwelijks nog dokters‚ onderwijzers‚ journalisten en advocaten. Velen gingen studeren om mee te kunnen bouwen aan een nieuw Afghanistan. En tegelijkertijd gaat het dagelijks leven door‚ zoals op de foto hierboven in Kabul. In een ijszaak kijken jongeren naar een Indiase tv-show. Winkels als deze‚ waar een televisie staat‚ zijn razend populair in de Afghaanse hoofdstad; de zaakjes zitten de hele dag vol.
De New Yorkse politie krijgt al jaren de kritiek dat ze een te harde en racistische aanpak eropna houdt‚ onder meer van Black Lives Matter-activisten. Zwarte mannen worden verhoudingsgewijs veel vaker aangehouden. Ook zijn ze vaker slachtoffer van hardhandig politieoptreden. Voor de regering-Trump is het echter nog niet hard genoeg. Dit voorjaar beschuldigde minister van Justitie Jeff Sessions de agenten ervan te ‘zacht’ om te gaan met criminelen. En eind juli zei de Amerikaanse president dat de New Yorkse politie niet ‘aardig’ hoeft te zijn voor verdachten. Een beschermende hand boven hun hoofd houden als een agent hen de politiebus in duwt zodat ze hun hoofd niet stoten‚ hoeft van hem niet meer. Trump maakte de opmerkingen tijdens een bijeenkomst van agenten naar aanleiding van enkele moorden die Zuid-Amerikaanse bendes in New York pleegden. James O’Neill‚ de politiecommissaris van het New York Police Department (NYPD)‚ haalde direct uit naar Trump. Hij stelde dat het korps alleen ‘redelijk en noodzakelijk’ geweld gebruikt tijdens arrestaties en transport van gevangenen.
‘Op een dag zal ik ook jullie onderzoeken’ De Filipijnse president Duterte uit dreigende taal tegen mensenrechtengroeperingen die zijn beleid bekritiseren
One‚ two... match! Niemand praat er graag over‚ maar van een spelletje houdt iedereen‚ dacht de Pakistaanse Nashra Balagamwala. Om het taboe te doorbreken rond gearrangeerde huwelijken‚ waar veel Aziatische vrouwen mee te maken krijgen‚ ontwierp ze een bordspel dat de praktijk ervan bespreekbaar maakt. In het spel Arranged! krijgt één speler de rol van Rishta Aunty‚ de matchmaker. Zij moet de andere spelers zo snel mogelijk uithuwelijken op basis van kwaliteiten als ‘goede heupen’ en ‘excellente kookvaardigheden’. De andere spelers zoeken creatieve manieren om onder een gedwongen huwelijk uit te komen. Zo kan het hebben van overgewicht of een carrière je al ‘redden’. Ook in het echte leven deed de 24-jarige Balagamwala er alles aan om onder huwelijksvoorstellen uit te komen. Ze vertoonde zich in het openbaar met mannelijke vrienden en droeg een nepverlovingsring. Met het spel zegt de Pakistaanse‚ die voor een Amerikaanse speelgoedfabrikant werkte‚ de discussie op een luchtige manier te willen stimuleren. In november verschijnt het door crowdfunding gefinancierde Arranged! in Pakistan en India‚ daarna hoopt ze het ook in het Westen te kunnen verkopen.
4 | Wordt Vervolgd | nr. 10 - oktober ’17 | VierVijf WV_NR10_2017#2.indd 4
20-09-17 15:50
© HH
Boerka-stunt in Australische Senaat Een extreemrechtse politica‚ gehuld in een zwarte boerka. De leider van de One Nation-partij in Australië‚ Pauline Hanson‚ veroorzaakte in augustus een boel opschudding toen ze in die ongebruikelijke kleding verscheen tijdens het dagelijkse vragenuurtje in de Senaat. Met haar actie wilde ze haar standpunt dat er in haar land in het kader van de nationale veiligheid een boerkaverbod moet komen‚ kracht bijzetten. Hanson en haar One Nation-partij staan bekend om hun felle anti-islamhouding. Hanson‚ die sinds 1996 in het parlement zit en wel vaker in het nieuws is vanwege haar controversiële uitspraken‚ hield het ongeveer twintig minuten uit in de boerka. Daarna trok ze hem uit en hield een pleidooi voor het verbod. De ‘stunt’ kwam haar op een berisping te staan van de regeringsvertegenwoordiger in de Australische Senaat‚ George Brandis. Hanson maakte met haar actie een bevolkingsgroep belachelijk‚ zei hij. De politica zelf leek het weinig te deren: ze lachte tijdens Brandis’ betoog en was duidelijk in haar nopjes met alle commotie.
Chili versoepelt abortuswet In Chili is abortus niet langer volledig verboden. Ondanks kritiek van de kerk en conservatieve politici stemde het Congres in augustus in met een versoepeling van de wet. Verkrachte vrouwen mogen daardoor hun zwangerschap beëindigen. En ook als de moeder in levensgevaar verkeert of als de foetus het zeker niet gaat redden‚ is abortus niet langer strafbaar. De herziene wet is een persoonlijke overwinning van de Chileense president Michelle Bachelet. In 2015 diende ze voor het eerst een wetsvoorstel hierover in. Ze hoopt dat de versoepeling een voorbeeld kan zijn voor andere landen in de regio. Half september verliet Bachelet voortijdig de jaarlijkse gebedsbijeenkomst (Te Deum) in de protestantse kerk van Santiago de Chile. Zichtbaar geërgerd liep ze de kerk uit omdat ze bekritiseerd werd om de versoepeling van de abortuswet en om haar voornemen het homohuwelijk te legaliseren.
Baas mag geen mails meelezen Bang dat uw baas meeleest met privéberichtjes die u via uw werkmail verstuurt? Dat is niet langer nodig. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in september dat werkgevers alleen communicatie mogen controleren als ze dit vooraf aan de betrokkenen hebben laten weten. Een Roemeen die in 2007 ontslagen werd nadat hij privégesprekken had gevoerd via zijn zakelijke Yahoo Messenger werd door het hof in het gelijk gesteld. Bogdan Ba ˘rbulescu vond dat zijn werkgever het recht op privacy had geschonden en dat hij onterecht ontslagen was. Eerder hadden Roemeense rechtbanken hem geen gelijk gegeven. Ook het hof in Straatsburg vond het aanvankelijk redelijk dat Ba ˘rbulescu’s werkgever zijn privécommunicatie bekeek vanwege mogelijke tijdverspilling. De Roemeen stapte vervolgens naar de Grote Kamer van het hof en die oordeelde dat Ba ˘rbulescu’s privacy was geschonden omdat hij vooraf geen melding over de controle had gekregen. Alle staten die verbonden zijn aan het Europees Hof dienen zich hier voortaan aan te houden.
VierVijf | Wordt Vervolgd | nr. 10 - oktober ’17 |
WV_NR10_2017#2.indd 5
5 20-09-17 15:50
Deelt Trump straks weer enkeltjes Guantánamo uit? De regering-Trump is van plan Guantánamo Bay open te houden. In het detentiecentrum op Cuba bereiden bewakers zich alvast voor op de komst van nieuwe gevangenen.
Tekst: Karlijn van Houwelingen Fotografie: Peter van Agtmael/ Magnum/HH
G
uantánamo Bay – Is het feest in Guantánamo Bay als een gevangene zijn 70ste verjaardag viert? Saifullah Paracha kreeg vorige maand in ieder geval een verjaardagskaart‚ ondertekend door ruim 10 duizend mensen die hem via mensenrechtenorganisatie Reprieve ‘in donkere tijden’ willen laten zien dat ze hem niet vergeten zijn. Maar de suikervrije taart die advocaat Shelby Sullivan voor haar diabetische cliënt had ingevlogen‚ heeft hem nooit bereikt. Niet toegestaan‚ volgens Sullivan. De verjaardag van Pakistaan Paracha‚ de oudste van de 41 gevangenen op Guantánamo Bay‚ is niet alleen een persoonlijke mijlpaal. Het is een vingerwijzing naar de toekomst. De mannen in het omstreden
detentiecentrum worden ouder‚ en nu de Amerikaanse president Donald Trump van plan is de gevangenis open te houden‚ zijn er wellicht aanpassingen nodig. ‘We denken na over faciliteiten voor hen. Of de deuren breed genoeg zijn voor rolstoelen bijvoorbeeld’‚ vertelt luitenant-kolonel Steve Gabavics van de legereenheid die het detentiecentrum bewaakt. Hij ontvangt een groep journalisten op een moment dat het Amerikaanse leger wil doen geloven dat achter de tralies van ‘Gitmo’ heus weleens feest wordt gevierd: de Ramadan. In de keuken van het detentiecentrum vertelt de kok wat de zwaarbewaakte terreurverdachten op dag acht van hun Muurversiering in de militaire basis.
6 | Wordt Vervolgd | nr. 10 - oktober ’17 | Guantánamo Bay WV_NR10_2017#2.indd 6
20-09-17 15:50
WV_NR10_2017#2.indd 7
20-09-17 15:50
Exodus met een lange historie Zo’n 400 duizend Rohingya vluchtten afgelopen maand van Myanmar naar Bangladesh. Waarom wordt deze islamitische minderheid zo verguisd? Minka Nijhuis bezocht het land in 1991 voor het eerst en stuitte toen al op een lange en complexe geschiedenis met vele etnische conflicten.
Rakhine-minderheid (2,2 miljoen) Rohingya-minderheid (1,1 miljoen) Overige bevolkingsgroepen (48,7 miljoen)
BANGLADESH
CHINA
INDIA
MYANMAR Rakhine
Naypyidaw
MYAN MAR
© Blokplan
Yangon
Tekst: Minka Nijhuis
THAILAND
D
e vergeten burgeroorlog in Myanmar trok mijn aandacht toen ik in 1991 op zoek naar verhalen door Azië reisde. Met een bestaan dat in een rugzakje paste‚ streek ik neer in het hoofdkwartier van de rebellen in de jungle van Oost-Myanmar. Wat in mijn hoofd was begonnen als een overzichtelijke strijd van onderdrukte etnische minderheden en stadse dissidenten tegen een militair regime‚ werd gaandeweg een steeds complexer labyrint van spelers. Bij elkaar besloegen de namen van alle op-
standige groepen en subgroepen enkele pagina’s. En net als ik een beetje dacht te snappen hoe het zat‚ ontstond er weer een nieuw Bevrijdingsfront. Gezamenlijk een vuist tegen de junta maken was niet de sterkste kant van de etnische rebellen. Ook hun relatie met de stadse dissidenten‚ die net als het regime grotendeels tot de Myanmarese meerderheid behoorden‚ was vaak gespannen. De verdeel-en-heerstrucs van het bewind speelden handig in op het onderlinge wantrouwen. Stap voor stap ontdekte
12 | Wordt Vervolgd | nr. 10 - oktober ’17 | Rohingya WV_NR10_2017#2.indd 12
20-09-17 15:50
© Bernat Armangue/AP/HH
ik tussen de vergezichten van fluwelen heuvels een overhoopgehaald land waar diepe grieven tegen het centrale gezag van generatie op generatie overerfden. Toen ik destijds een van mijn Myanmarese vrienden vroeg over welk gebied hij zich voor de toekomst het meeste zorgen maakte‚ zei hij: ‘De staat Rakhine.’ Ik moest aan zijn woorden denken toen deze zomer in de ochtend van 25 augustus Rohingyamilitanten‚ bijgestaan door wanhopige Rohingya-burgers‚ in West-Myanmar dertig
politieposten en een legerbasis aanvielen. Veiligheidstroepen begonnen een ‘clearance operation’. In werkelijkheid is het een etnische zuivering‚ die volgens de VN al zo’n 400 duizend Rohingya naar Bangladesh heeft gejaagd. Tijdens mijn verblijf in de jungle 26 jaar geleden kon ik de zorgen van mijn Myanmarese vriend nog niet plaatsen. De deelstaat Rakhine‚ in West-Myanmar‚ was aan mijn aandacht ontglipt. Tot enkele maan-
Een groep Rohingya trekt door de rijstvelden van Bangladesh nadat ze Myanmar ontvlucht zijn‚ september 2017.
den later een militaire operatie op gang kwam die tienduizenden van de grotendeels stateloze Rohingya-moslims naar het aangrenzende islamitische Bangladesh joeg. Ik merkte dat vrijwel niemand van al degenen die zich verzetten tegen het regime en die democratie en mensenrechten hoog in het vaandel hadden‚ zich voor die tragedie
Rohingya | Wordt Vervolgd | nr. 10 - oktober ’17 |
WV_NR10_2017#2.indd 13
13 20-09-17 15:50
‘De hardcore antimigranten overtuig je niet’
WV_NR10_2017#2.indd 16
20-09-17 15:50
Er zijn weinig actualiteitenprogramma’s waar Leo Lucassen‚ migratiespecialist‚ de laatste jaren níet aanschoof. Zijn boodschap: de ‘apocalyptische angst’ voor vluchtelingen is ongegrond. ‘Die bootjes van nu zijn enorm mediageniek‚ alsof miljoenen mensen klaarstaan om ook naar de EU te komen.’ Tekst: Linda Polman Fotografie: Merlijn Doomernik
Z
ie je een stoïcijn in het oververhitte vluchtelingendebat‚ dan is dat meestal Leo Lucassen (57)‚ hoogleraar sociale geschiedenis aan de Universiteit Leiden‚ gespecialiseerd in de geschiedenis van migratie en integratie. De ‘apocalyptische angst’ voor vluchtelingen komt voort uit onwetendheid en hij probeert die weg te nemen in debatten‚ opiniestukken en boeken‚ door te vertellen hoe het volgens hem werkelijk zit. ‘Het beeld is dat we worden overspoeld en geïslamiseerd door horden die niet integreren‚ terwijl het gezien de omstandigheden best goed gaat met de samenleving en de integratie van migranten en vluchtelingen’‚ is de kern van zijn boodschap. In een nieuwe publicatie pluist Lucassen uit waarom de politieke paniek over vluchtelingen er in de jaren negentig níet was‚ terwijl er toen meer vluchtelingen kwamen dan nu en uit dezelfde regio’s: het MiddenOosten en de Hoorn van Afrika. Naast de 25 duizend Bosniërs die Nederland bij het begin van de Balkanoorlog opnam‚ kwam de bulk van de vluchtelingen‚ vele tienduizenden‚ uit landen als
Afghanistan‚ Somalië‚ Iran en Irak. ‘We zijn destijds economisch niet ten onder gegaan‚ niet cultureel ontwricht‚ en de groep van toen doet het relatief goed. De arbeidsparticipatie van de groep die in de jaren negentig kwam‚ is inmiddels 55 procent. Voor Nederlanders is dat 70 procent‚ maar gezien de beroerde startpositie van de vluchtelingen is dat helemaal niet slecht.’ Als het niet de aantallen zijn‚ niet de herkomst‚ niet de integratie‚ vanwaar dan toch die paniek? Wat is er veranderd in die twintig jaar? Lucassen beschrijft een ‘perfect storm’: een aantal al bestaande factoren is nu voor het eerst samengebracht. De game changer was volgens Lucassen 9/11. Door de associatie sindsdien van islam met terrorisme zijn mensen banger geworden. Tel daarbij op de opkomst van populistische partijen die de angst dramatisch hebben gemobiliseerd. Dergelijke partijen bestonden in de jaren negentig nauwelijks. ‘Nu horen we radicaal-rechtse geluiden zelfs in mainstream partijen zoals het CDA‚ de VVD en de PvdA. Uit concurrentieoverwegingen nemen ze delen van het
frame dat vluchtelingen onze samenleving bedreigen over.’ Die onvrede wordt gevoed door sociale media die fake news over vluchtelingen rondpompen‚ en doordat vluchtelingen veel zichtbaarder zijn geworden. ‘Grenzen zitten potdicht. Daardoor zijn mensen nu min of meer gedwongen om met bootjes te komen. In de jaren negentig kwam het gros gewoon met de bus of trein. Die bootjes van nu zijn enorm mediageniek en maken de aankomsten veel angstwekkender‚ alsof migratie oncontroleerbaar is geworden en er miljoenen mensen klaarstaan om ook naar de EU te komen.’ De vijfde factor die de paniek voedt‚ is dat in heel Europa het vluchtelingendebat verkleefd is geraakt met de discussie over de
zouden kunnen terugkeren. Vele raakten hun baan hier kwijt door de recessie en uitgerekend tóen gingen ze gebruikmaken van hun rechten: om te blijven‚ op een werkloosheidsuitkering en op gezinshereniging.’ Het startpunt van de integratie was daardoor uitermate ongelukkig‚ benadrukt Lucassen: Europa stond aan het begin van een lange recessie‚ de migrantengezinnen leefden veelal geisoleerd in de slechtste wijken in grote steden. ‘En niet te vergeten: ze waren geselecteerd op lage of geen scholing. Dat kon natuurlijk niet anders dan tot sociale problemen leiden. Terugkijkend moeten we concluderen dat het bij politici én bij de bevolking heeft geleid tot een gastarbeiderstrauma.
‘Altijd weer debatten‚ in plaats van dat je eens rustig mag uitleggen hoe je denkt dat het zit’ integratie van gastarbeiders; Algerijnen in Frankrijk‚ Marokkanen in Nederland en België‚ Turken in Duitsland. Hier komt Lucassen op zijn terrein als migratiehistoricus. Gezinshereniging‚ dat heeft een grote rol gespeeld‚ zegt hij. ‘In eerste instantie dachten deze gastarbeiders slechts kort in Europa te zullen blijven. Maar vanaf 1973‚ door de oliecrisis en de recessie‚ gingen de Europese grenzen voor gastarbeiders dicht. Dat heeft een averechts effect gesorteerd. De gastarbeiders die er al waren‚ gingen juist niet meer weg‚ bang dat ze nooit meer
‘Daarbovenop kregen we in 1989 de Rushdie-affaire; in Europese landen leidde het publiceren van De duivelsverzen tot demonstraties van islamitische migranten die een verbod eisten. Intolerante ideeën‚ over vrije meningsuiting en vrouwenrechten bijvoorbeeld‚ zijn niet onoverkomelijk en niet exclusief voorbehouden aan migranten. Maar de culturele frictie wordt wel door politici en opiniemakers geframed als inherent aan immigratie. Die framing speelt ook een belangrijke rol in de huidige discussies over asielzoekers. Dat is ongelukkig‚ want onderzoek onder de toenmalige
Het Interview | nr. 10 - oktober ’17 |
WV_NR10_2017#2.indd 17
17 20-09-17 15:50
Vrouwen zijn Nepals lucratiefste smokkelwaar Na de aardbeving van ruim twee jaar geleden is de smokkel van Nepalese vrouwen flink gestegen. Veruit de meeste worden gedwongen te werken in de seksindustrie. Tegenwoordig belanden ze zelfs in oorlogsgebieden in het Midden-Oosten. ‘Voor ze er erg in hebben‚ zitten ze opeens in het vliegtuig naar Irak.’ Tekst: Hans Wetzels Fotografie: Michael Rehbergen
K
athmandu – Het is een vroege dinsdagavond in de voor Nepalese begrippen welgestelde wijk Lazimpat in de hoofdstad Kathmandu. Rina zit aan de bar in de nachtclub waar ze werkt als exotisch danseres. Het is een beetje een shabby club‚ verscholen boven aan een smoezelige betonnen trap. Ze werkt hier zeven dagen per week‚ van zes tot twaalf. Het massieve Radisson Hotel ligt op een steenworp afstand. Een groep Chinese zakenmannen zit onderuitgezakt in de roodbeklede fauteuils en slurpt van halve liters bier.
Enkele weken geleden werd de 21-jarige Rina (haar achternaam wil ze niet noemen) bij de Indiase grens uit de lijnbus van Kathmandu naar New Delhi geplukt door enkele hulpverleners en politieagenten. De man die haar vergezelde bleek een mensensmokkelaar. Hij zette het op een lopen en vluchtte de grens over – India in. ‘Hij had me een baan en geld beloofd. Wat ik precies in Delhi zou gaan doen‚ weet ik niet’‚ vertelt ze nu in gebroken Engels. Haar zoontje van 4 had ze bij familie achtergelaten.
22 | Wordt Vervolgd | nr. 10 - oktober ’17 | Mensenhandel Nepal WV_NR10_2017#2.indd 22
20-09-17 16:06
Zelf groeide Rina op in het arme plattelandsdistrict Sindhupalchok‚ ten noorden van Kathmandu. Haar dorp werd twee jaar geleden verwoest door een aardbeving‚ waarbij duizenden Nepalezen omkwamen. Met dansen verdient ze geld om haar familie te onderhouden. Dat ze bijna slachtoffer was van mensenhandel lijkt niet helemaal door te dringen. Desgevraagd zegt ze ‘blij’ te zijn dat ze terug is in Kathmandu. Ze staart naar haar telefoon. Netwerk tot Syrië In het straatarme Nepal verdwenen het afgelopen decennium naar schatting tienduizenden jonge vrouwen over de open zuidgrens met India. Veruit de meeste waren slachtoffer van mensensmokkel en belandden in de bordelen van Mumbai en Calcutta. Het zijn die enorme havensteden die de ongeletterde Nepalese plattelandsmeisjes volkomen opslokken‚ vertelt hulpverlener Aashish Dulal in het hoofdkwartier van de organisatie Shakti Samuha. Met de Nederlandse organisatie Free a Girl proberen hij en zijn collega’s op controleposten bij grensovergangen en langs snelwegen Nepalese meisjes te redden die naar India worden gesmokkeld voor de
seksindustrie. Dat is de klassieke mensenhandelroute vanuit Nepal‚ zegt Dulal in zijn met hout beklede werkkamer. Maar de netwerken zijn volgens Dulal de laatste jaren steeds internationaler en diffuser geworden. Nepalese meisjes worden nu naar rijke oliestaatjes als Dubai of Qatar gesmokkeld‚ en ook naar Nairobi‚ Johannesburg en Hongkong. Ze worden zelfs teruggevonden in oorlogsgebieden als Irak en Syrië. Clandestiene uitzendbureaus bieden hun werk aan in het buitenland. Ze houden de meisjes voor dat ze daar als huishoudelijke hulp kunnen werken‚ in de praktijk komt dat vaak neer op seksuele uitbuiting. De uitzendbureaus stellen zogenaamde arbeidscontracten zo op dat het lijkt alsof de meisjes vrijwillig vertrekken‚ terwijl ze in de praktijk vaak niet eens weten waar ze terechtkomen. Dulal: ‘Voor ze er erg in hebben‚ zitten ze opeens in het vliegtuig naar Irak.’ Ondertussen verdient elke schakel in het logistieke netwerk aan de handel in meisjes: ‘Iemand vervalst haar paspoort‚ een douanier wordt betaald om haar door te laten en vaak werken ook Indiase politieagenten mee‚ zodat er geen straf volgt als iemand opgepakt wordt.’
Links: Rina (21) werkt zeven dagen per week als danseres in een nachtclub in Kathmandu. Rechts: Rina met haar zoontje in het appartement waar ze met neven en nichten woont. Zij is kostwinner.
Na de aardbeving van 2015 is de smokkel van Nepalese vrouwen flink gestegen‚ zegt Chris Lowenstein-Lom van IOM‚ de internationale migrantenorganisatie van de VN. Exacte cijfers over mensenhandel zijn niet te geven‚ zegt hij‚ maar zeker is dat de armoede in het land na de beving enorm toenam en dat het Nepalese bruto nationaal product inmiddels voor 29 procent bestaat uit geld dat gemigreerde Nepalezen terugsturen. Volgens Lowenstein-Lom zal de economische afhankelijkheid van geëmigreerde Nepalezen alleen maar toenemen – met alle risico op slavernij of prostitutie van dien. Vooral de smokkel naar het Midden-Oosten is gestegen‚ zegt hij. In die regio is de grens tussen onderbetaalde en gedwongen arbeid‚ slavernij en prostitutie vaak zo dun dat vrouwen ondanks een legaal arbeidscontract de facto mensenhandelslachtoffers zijn‚ schreef de VN-organisatie in 2015 in een rapport. Bijna 90 procent van de 162 vrouwen met wie
Mensenhandel Nepal | Wordt Vervolgd | nr. 10 - oktober ’17 |
WV_NR10_2017#2.indd 23
23 20-09-17 15:50
Ruslands verre wereld
Tekst: Henk van Renssen Fotografie:Yuri Kozyrev/Noor
WV_NR10_2017#2.indd 26
20-09-17 15:50
WV_NR10_2017#2.indd 27
20-09-17 15:50
KOM OP VOOR JOUW RECHT OP PRIVACY.
TEKEN VOOR REFERENDUM OP SLEEPWET.NL Amnesty steunt het initiatief voor een referendum over de Wet op inlichtingen- en veiligheidsdiensten, omdat die wet jouw mensenrechten aantast. Deze Sleepnetwet geeft Nederlandse geheime diensten uiterst vergaande bevoegdheden om de privégegevens van alle Nederlandse burgers te verzamelen en te bekijken. De overheid kan je gegevens inzien én deze delen met andere landen. Als vóór 16 oktober 2017 ten minste 300.000 mensen de petitie van studenten van de Universiteit van Amsterdam tekenen, komt er een raadgevend referendum waarin alle Nederlanders zich kunnen uitspreken over de wet. Amnesty roept iedereen op om te tekenen. Dat kan via www.sleepwet.nl.
‘ Over een wet die zulke ingrijpende gevolgen heeft voor onze vrijheid, moet een flink maatschappelijk debat gevoerd worden. Teken daarom voor het referendum.’ Eduard Nazarski, Directeur Amnesty Nederland
JOUW PRIVACY STAAT OP HET SPEL Natuurlijk moet de regering haar burgers beschermen. Daarom mogen de Nederlandse geheime diensten mensen onderzoeken die een gevaar vormen voor onze samenleving. Maar met de nieuwe wet mogen de diensten nu met een ‘sleepnet’ communicatiegegevens van iedereen onderscheppen. Ook als er helemaal geen vermoeden bestaat dat iemand een gevaar voor de samenleving is. Hoe vrij voel jij je dan nog om je geheimen te delen via e-mail of WhatsApp, of je medische gegevens?
WV_NR10_2017#2.indd 36
JOUW GEGEVENS IN VERKEERDE HANDEN? Bovendien sluit de Sleepnetwet niet uit dat informatie wordt gedeeld met andere landen, ook met landen waar mensen worden onderdrukt en waar de mensenrechten niet worden nageleefd. Dat betekent dat ook jouw gegevens in verkeerde handen terecht kunnen komen.
REFERENDUM IS NODIG De afgelopen jaren heeft Amnesty International samen met andere organisaties geprobeerd om de wet aangepast te krijgen. Dat is onvoldoende gelukt. Daarom steunt Amnesty nu het initiatief voor een referendum over de Sleepnetwet. Want over een wet die zulke ingrijpende gevolgen heeft, moet een flink maatschappelijk debat gevoerd worden.
ZORG DAT JOUW PRIVÉGEGEVENS WORDEN BESCHERMD. TEKEN VOOR HET REFERENDUM OP WWW.SLEEPWET.NL
DOE HET NU! En wil je meer weten, kijk dan op www.amnesty.nl/sleepnetwet
20-09-17 15:51