K A §Y M N I A K A X P O N I K A
–3–
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
EÈÎfiÓ· Â͈ʇÏÏÔ˘: NÈÎfiÏ·Ô˜ ™Ì·ÏÈfi˜. M·Î¤Ù· Â͈ʇÏÏÔ˘: N›ÎË ¢ÚÔÛ¿ÎË HÏÂÎÙÚÔÓÈ΋ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· - ™ÂÏȉÔÔ›ËÛË: «£YME§H» EÈ̤ÏÂÈ· ÂÎÙ‡ˆÛ˘: °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¢ÚÔÛ¿Î˘
ISSN 1108-152-X
© ANA°Nø™THPIO KA§YMNOY «AI MOY™AI», KA§YMNO™ 2009 TËÏ.: 22430 29443, 852 00 KA§YMNO™
–4–
ANA°Nø™THPIO KA§YMNOY «AI MOY™AI» BPABEIO AKA¢HMIA™ A£HNøN
KA§YMNIAKA XPONIKA T O M O™ I H ã ™ E I PA E K ¢ O™ H ™ 3 6
X O P H ° O I E K ¢ O™ H ™
O P °A N I ™ M O™ ¶ O § I T I ™ T I K H ™ A N A ¶ T Y • H ™ N O M A P X I A K H ™ AY T O ¢ I O I K H ™ H ™ ¢ ø ¢ E K A N H ™ O Y
¢ H M O™ K A §Y M N I ø N
K A §Y M N O™ 2 0 0 9
–5–
¶ P O § O ° O™
O
΢ÎÏÔÊÔÚ›, Û˘Ìو̷ÙÈο, ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ·fi ‰‡Ô ÌÂÁ¿Ï· ÔÏÈÙÈÛÙÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ÛÙÔ ÓËÛ› Ì·˜ ÙËÓ ÙÚ¤¯Ô˘Û· ÂÚ›Ô‰Ô: ΔË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ªÔ˘Û›Ԣ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Û ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ¶¿ÚÎÔ, Û ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ¤ÛÙˆ ¤ÎÙ·ÛË, Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ «ÃÚÈÛÙfi˜ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì». ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ Ê˘ÛÈÎfi, ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ Î·È ÙË ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ÈηÓÔÔ›ËÛË, Ó· ÚÔÙ¿ÛÛÔ˘Ì ٷ ‰‡Ô ·˘Ù¿, ÛËÌ·ÓÙÈο ÁÈ· ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ÂÈÙ‡ÁÌ·Ù·. ø˜ ¢ÈÔÈÎËÙÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÈÛÙ‡ԢÌ fiÙÈ Î·È Ë ˘fiÏÔÈË ‡ÏË ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÙfiÌÔ˘ Â›Ó·È ¿ÎÚˆ˜ ÂӉȷʤÚÔ˘Û·. OÈ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó, fï˜ Î·È ÙÔ Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi Â›Ó·È ÏÔ‡ÛÈÔ Î·È Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ ‰›ÓÔ˘Ó Î·È ¿ÏÈ ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Î·È ÂӉȷʤÚÔÓ ·ÚfiÓ. ∞ÈÛı·ÓfiÌ·ÛÙ ÈηÓÔÔ›ËÛË ÁÈ·Ù› Ó¤ÔÈ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜, fi¯È ··Ú·›ÙËÙ· fiÏÔÈ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ, ÚÔÛÙ›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ˘˜. ∂›Ó·È οÙÈ Ô˘ Ì·˜ ¯·ÚÔÔÈ› ȉȷ›ÙÂÚ· Î·È ‰Â›¯ÓÂÈ ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ·‹¯ËÛË ÙˆÓ ∫ Ã. O 18Ô˜ ΔfiÌÔ˜, fiˆ˜ Î·È Ô ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˜, ÎÔÛÌÂ›Ù·È Ì ʈÙÔÁڷʛ˜ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ÂÚ·ÛÈÙ¯ÓÒÓ ÊˆÙÔÁڿʈÓ. ΔÔ˘˜ ¢¯·ÚÈÛÙԇ̠ȉȷ›ÙÂÚ· ÁÈ· ÙËÓ Úfiı˘ÌË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜. ΔÔ ÎfiÛÙÔ˜ Ù˘ ·ÚÔ‡Û·˜ ¤Î‰ÔÛ˘ ηχÙÂÙ·È, ÂÍ ËÌÈÛ›·˜, ·fi ÙËÓ ¡ÔÌ·Ú¯›· ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ (O¶∞¢) Î·È ÙÔ ¢‹ÌÔ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ. ∂˘¯·ÚÈÛٛ˜ ÏÔÈfiÓ ÔÊ›ÏÔ˘Ì ÛÙÔ ıÂÚÌfi Ê›ÏÔ ÙÔ˘ ∞Ó·ÁÓˆÛÙËÚ›Ô˘ ¡Ôπ ∏ ã TO M O™ T ø N K A §Y M N I A K ø N X P O N I K ø N
–7–
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ì¿Ú¯Ë ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ Î. °È¿ÓÓË ª·¯·ÈÚ›‰Ë Î·È ÙÔ ¢‹Ì·Ú¯Ô ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ Î. °ÈÒÚÁÔ ƒÔ‡ÛÛÔ. ∞ÎfiÌ· ÛÙËÓ ¶Úfi‰ÚÔ ÙÔ˘ O¶∞¢ Î. Δ˙¤ÓË º¿Îη Î·È Ù· ̤ÏË ÙÔ˘ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘, ηıÒ˜ Î·È ÛÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi Ì·˜ ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ. ªÂ ÙËÓ ›ÛÙË ¿ÓÙ· fiÙÈ Ù· ∫ à ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÛÙ¤ÚÂÔ ˘ÏÒÓ· Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ì·˜, ·Ú·‰›‰Ô˘Ì ÛÙÔ ·Ó·ÁÓˆÛÙÈÎfi ÎÔÈÓfi Î·È ÙÔ˘˜ ··ÓÙ·¯Ô‡ Ê›ÏÔ˘˜ Ì·˜, ÙÔÓ Î·Úfi ÌÈ·˜ ·ÎfiÌ· ÂΉÔÙÈ΋˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ ÙÔ˘ ∞Ó·ÁÓˆÛÙËÚ›Ô˘ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘.
TÔ ¢ÈÔÈÎËÙÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ¶·Ù¤ÏÏ˘ £. °È¿ÓÓ˘, ¶Úfi‰ÚÔ˜ MËÓ¤ÙÙÔ˜ KˆÓ/ÓÔ˜, AÓÙÈÚfi‰ÚÔ˜ °È·Ì·›Ô˜ ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘, °Ú·ÌÌ·Ù¤·˜ £ÂÔÊÈÏ›‰Ë˜ °È¿ÓÓ˘, T·Ì›·˜
™‡Ì‚Ô˘ÏÔÈ BÂÚÁ‹˜ ™Ù·‡ÚÔ˜ I¿Îˆ‚Ô˜ °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÓÙÔ‡ÚË-°ÂÚ·ÎÈÔ‡ £¤ÌȘ KÔ˘ÙÔ‡˙Ë-K·ÂÏÏ¿ º·Ó‹ P‹Á· AÈηÙÂÚ›ÓË X·Ù˙ˉ¿Î˘ K˘ÚÈ¿ÎÔ˜ X·Ù˙ËıÂÔ‰ÒÚÔ˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÏÏÈ¿˜
–8–
I™TOPIA – APXAIO§O°IA
APXAIO§O°IA
–9–
K A ยงY M N I A K A X P O N I K A
I™TOPIA – APXAIO§O°IA
ΔO NEO APXAIO§O°IKO MOY™EIO K A §Y M N O Y (™Ô˘‰·›· ÂÎı¤Ì·Ù· ·fi Ù· ‚¿ıË Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ Î·È Ù· ÛÏ¿¯Ó· Ù˘ ηχÌÓÈ΢ Á˘).
∏
Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ, ·fi¯ÙËÛ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ÂÎıÂÛÈ·ÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ÙÔ Ó¤Ô ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Ô˘ ¿ÓÔÈÍ ÙȘ ‡Ï˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ ÎÔÈÓfi Î·È ÙÔ˘˜ ͤÓÔ˘˜ ÂÈÛΤÙ˜ ·fi ÙËÓ ¶·Ú·Û΢‹ 10 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 2009. Δ· ÂÁη›ÓÈ· ¤ÁÈÓ·Ó ·fi ÙÔÓ °ÂÓÈÎfi °Ú·ÌÌ·Ù¤· ÙÔ˘ ÀÔ˘ÚÁ›Ԣ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î. ¢Ú·‚›ÏÏ· Î·È ÛÙÔÓ ·ÁÈ·ÛÌfi ¯ÔÚÔÛÙ¿ÙËÛÂ Ô ªËÙÚÔÔÏ›Ù˘ §¤ÚÔ˘-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È ∞ÛÙ˘·Ï¿È·˜ Î. ¶·˝ÛÈÔ˜, Ô £ÂÔÊÈϤÛÙ·ÙÔ˜ ›ÛÎÔÔ˜ ∞ÏÈηÚÓ·ÛÛÔ‡ Î. ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï Î·È ·ÓÙÈÚÔÛˆ›· ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ÎÏ‹ÚÔ˘ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ¶·Ú¤ÛÙËÛ·Ó ÔÈ ˘Ê˘Ô˘ÚÁÔ› Î. μ·ÏÈÓ¿Î˘ Î·È ∫ÈÏÙ›‰Ë˜, Ô ¶ÂÚÈÊÂÚÂȿگ˘ Î. ∫fiÎÎÈÓÔ˜, μÔ˘ÏÂ˘Ù¤˜ ÙÔ˘ ¡ÔÌÔ‡, Ô ¡Ô̿گ˘ Î. ª·¯·ÈÚ›‰Ë˜, Ë Œ·Ú¯Ô˜ Î. ™˘ÊÔ˘ÓÈÔ‡, Ô ¢‹Ì·Ú¯Ô˜ Î. ƒÔ‡ÛÛÔ˜, ÔÈ Ù. ¢‹Ì·Ú¯ÔÈ Î. ¢È·ÎÔÌȯ¿Ï˘ Î·È ∑·˝Ú˘, ÔÏÈÙÈΤ˜ Î·È ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Î·È ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ Î·Ï˘ÌÓÈ·ÎÔ‡ Ï·Ô‡. ΔÔ ªÔ˘ÛÂ›Ô Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ ¶fiıÈ·˜ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÛÙË Û˘ÓÔÈΛ· ∞Á›·˜ ΔÚÈ¿‰·˜, ηٷÛ΢¿ÛÙËΠ·fi ÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ¶∂¶ ¡ÔÙ›Ô˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ 2000-2006 Û ÔÈÎfiÂ‰Ô Ô˘ ·Ú·¯ˆÚ‹ıËΠ·fi ÙÔ ™ÔÏÒÓÂÈÔ ∂˘ÁËÚ›·˜ ª¤Ï·ıÚÔÓ, ÏËÛ›ÔÓ ÙÔ˘ ∞Ú¯ÔÓÙÈÎÔ‡ μÔ˘‚¿ÏË. ∏ ÔÈΛ· ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ¢ÂÚÁ¤ÙË Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ μÔ˘‚¿ÏË, ˆ˜ ÂÎıÂÛÈ·Îfi˜ ¯ÒÚÔ˜, ÊÈÏÔͤÓËÛ ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·, ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ÔχÙÈÌ· ÛÎÂ‡Ë Î·È ¤ÈÏ· ÙÔ˘ ·Ú¯ÔÓÙÈÎÔ‡ Î·È ÌÈÎÚfi ÙÌ‹Ì· Ù˘ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈ΋˜ Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ™˘ÏÏÔÁ‹˜. K A §Y M N O ™ , Y ™ T E PA A ¶ O
– 11 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ΔËÓ ¤ÎıÂÛË ÙˆÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ ÂÈÌÂÏ‹ıËÎÂ Ë ∫μã ∂ÊÔÚ›· ¶ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÒÓ Î·È ∫Ï·ÛÛÈÎÒÓ ∞Ú¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ ˘fi ÙËÓ Î. ªÂϛӷ ºÈÏ‹ÌÔÓÔ˜-ΔÛÔÔÙÔ‡ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜ ∞Ó·ÛÙ·Û›· ¢ÚÂÏÈÒÙË-∏Ú·ÎÏ›‰Ô˘ Î·È ¢ËÌ‹ÙÚË ªÔÛÓ¿ÎË. ΔÔ ÌÈÎÚfi ·˘Ùfi ÛËÌ›ˆÌ· ÁÈ· Ù· ÂÎı¤Ì·Ù· ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ Ì·˜ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙË Û‡ÓÙÔÌË ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú·¿Óˆ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜, Û ¤Ó· ηϷ›ÛıËÙÔ Ê˘ÏÏ¿‰ÈÔ, Ô˘ ÂÎÙ‡ˆÛÂ Î·È ‰È·Ó¤ÌÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÂÈÛΤÙ˜ ÙÔ˘ ÂÎıÂÛÈ·ÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Ë ∫μã ∂¶∫∞. ™ÙÔÓ ÚÔı¿Ï·ÌÔ ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ ÌÈ· Û‡ÓÙÔÌË ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÂÓËÌÂÚÒÓÂÈ ÙÔÓ ÂÈÛΤÙË ÁÈ· ÙËÓ Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË ÈÛÙÔÚÈ΋ ‰È·‰ÚÔÌ‹ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ™Â ÚÔı‹ÎË ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È ÌÂÌÔӈ̤ӷ ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ¯ˆÚ›˜ ¤Ó‰ÂÈÍË ÚÔ¤Ï¢Û˘, ÚÔ˚fiÓÙ· Ï·ıÚ·Ó·ÛηÊÒÓ ‹ ·Ú·‰fiÛˆÓ, Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·È ÌfiÓÔÓ ˆ˜ ¤ÚÁ· Ù¤¯Ó˘. ∞Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ‰‡Ô ÌÂÁ¿ÏÔÈ ·Î¤Ú·ÈÔÈ ›ıÔÈ ·fi ÙÔ Û‹Ï·ÈÔ ÙÔ˘ ¢·ÛηÏÂÈÔ‡ ÛÙÔ μ·ı‡. ™ÙËÓ ·›ıÔ˘Û· ∞ Ë ÚÒÙË ÂÓfiÙËÙ· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈ΋ ˙ˆ‹ ÛÙÔ ÓËÛ› ÌÂ Â˘Ú‹Ì·Ù· ·fi ÙË ¡ÂÒÙÂÚË-ΔÂÏÈ΋ ¡ÂÔÏÈıÈ΋ ¤ˆ˜ Î·È ÙË ª˘ÎËÓ·˚΋ ÂÚ›Ô‰Ô (5300 ¤ˆ˜ 1180 .¯.) ·fi ÙȘ ·Ó·Ûηʤ˜ ÛÙ· Û‹Ï·È· ∞Á. μ·Ú‚¿Ú·, ¢·ÛηÏÂÈfi, Î·È ÃÔÈÚfiÌ·Ó‰Ú˜. ™Â ͯˆÚÈ-
– 12 –
APXAIO§O°IA
ÛÙ‹ ÚÔı‹ÎË ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì·ÚÌ¿ÚÈÓÔ ∫˘ÎÏ·‰ÈÎfi ÂȉÒÏÈÔ, Ì Èı·Ó‹ ÚԤϢÛË ÙËÓ ∞ÌÔÚÁfi.
™ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÂÓfiÙËÙ· Ù˘ ·›ıÔ˘Û·˜ ÂÎÙ›ıÂÙ·È ÏËıÒÚ· ·Á·ÏÌ¿ÙˆÓ, ‰È·ÊfiÚˆÓ ÌÂÁÂıÒÓ, ·fi ∞fiÏψÓ˜, Ó·ڤ˜ Á˘-
– 13 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÌÓ¤˜ ·Ó‰ÚÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜, Ì›· ∞ıËÓ¿, Ì›· ı¿ ÀÁ›· Î·È ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿. ∞Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ͯˆÚ›˙ÂÈ Ë ÎÔÏÔÛÛÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ Ï·ÙÚ¢ÙÈÎÔ‡ ·Á¿ÏÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈÔ‡, ‡„Ô˘˜ ÂÚ›Ô˘ 3 ̤ÙÚˆÓ, ÙÔ˘ 2Ô˘ ·ÈÒÓ· .¯. ΔÔ ¿Á·ÏÌ· ÛÒ˙ÂÙ·È ˆ˜ ÙË Ì¤ÛË Î·È ·fi ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ ÌÈÛfi ÌfiÓÔ Ù· οو ¿ÎÚ·. °È· Ó· ÛÙËı› ¤ÁÈÓ ÂȉÈ΋ ÌÂϤÙË ·fi ÙÔ ¶ÔÏ˘Ù¯ÓÂ›Ô Î·È ÙÔ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Û ÂȉÈ΋ ÌÂÙ·ÏÏÈ΋ ηٷÛ΢‹. ŸÏ· Ù· ·Á¿ÏÌ·Ù· ·Ó¿ÁÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÎÏ·ÛÛÈÎÔ‡˜ Î·È ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ (4Ô˜-2Ô˜ ·ÈÒÓ·˜ .¯.) Î·È ‚Ú¤ıËÎ·Ó Û ·ÔıÂÙ‹Ú˜ ·Á·ÏÌ¿ÙˆÓ ·fi Î·Ï˘ÌÓ›Ô˘˜ ÎÙËÓÔÙÚfiÊÔ˘˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ «ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì» fiÔ˘ ˘‹Ú¯Â ÙÔ Â›ÛËÌÔ Ï·ÙÚ¢ÙÈÎfi ΤÓÙÚÔ Ù˘ ∞Ú¯·›·˜ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È Ô Ó·fi˜ ÙÔ˘ ¢·Ï›Ô˘ ∞fiÏψÓÔ˜. ™ÙÔ˘˜ ÚÒÈÌÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·ÎfiÌ· ÌÂÁ¿ÏÔÈ ÁÚ·ÙÔ› ÎÚ·Ù‹Ú˜, ¤Ó·˜ ¯¿ÏÎÈÓÔ˜ ÁÚ‡·˜, ‹ÏÈÓ· ·ÊÈÂÚÒÌ·Ù· Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ‚ÔÔÂȉÒÓ Î·È ¤Ó·˜ Û¿ÓÈÔ˜, ÂÓ›ÁÚ·ÊÔ˜, ÓÙ˘Ì¤ÓÔ˜ ∫Ô‡ÚÔ˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ›Û˘ ÂÓ¯¿Ú·ÎÙ· Û ̿ÚÌ·ÚÔ ÙÈÌËÙÈο „ËÊ›ÛÌ·Ù· Ì ·ÔÓÔÌ‹ ÚÔÓÔÌ›ˆÓ Û ͤÓÔ˘˜ Ô˘ ¢ÂÚÁ¤ÙËÛ·Ó ÙÔ ÓËÛ› Î·È ÂÈÁڷʤ˜ Ì ·ÂÏ¢ıÂÚÒÛÂȘ ‰Ô‡ÏˆÓ. ∫¿ÔȘ ·fi ·˘Ù¤˜ ˘ÔÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ·fi Á˘Ó·›Î˜ Ô˘ Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÙËÓ Âͤ¯Ô˘Û· ı¤ÛË Ô˘ ηÙ›¯Â Ë Á˘Ó·›Î·, ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ˆ˜ ·Ú¯ËÁfi˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜, ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ∫¿Ï˘ÌÓÔ. ™ÙËÓ ·›ıÔ˘Û· μ ‰ÂÛfi˙ÂÈ Ë ÎÔÏÔÛÛÈ΋, ¯¿ÏÎÈÓË, Á˘Ó·ÈΛ· ÌÔÚÊ‹
– 14 –
APXAIO§O°IA
Ì ¯ÈÙÒÓ· Î·È ÎÚÔÛÛˆÙfi ÈÌ¿ÙÈÔ, Û¿ÓÈ·˜ Ù¤¯Ó˘, Ù˘ ÏÂÁfiÌÂÓ˘ «∫˘Ú¿˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘» Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÂÈÊ·Ó¤ÛÙÂÚÔ ¤ÎıÂÌ· ÙÔ˘ ÌÔ˘Û›Ԣ. ∏ ‡ÚÂÛË ÙÔ˘ ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎÔ‡ ·˘ÙÔ‡ ¯¿ÏÎÈÓÔ˘ ·Á¿ÏÌ·ÙÔ˜ ÛÙÔ ‚˘ıfi Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ ÚÈÓ ÌÂÚÈο ¯ÚfiÓÈ·, ÏËÛ›ÔÓ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ·fi ÙÔÓ Î·Ï‡ÌÓÈÔ „·Ú¿ ÷Ù˙Ë·ÓÙˆÓ›Ô˘, ÚÔοÏÂÛ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ ıfiÚ˘‚Ô Î·È Û˘ÁΛÓËÛË. À¿Ú¯Ô˘Ó ·ÎfiÌ· ÙÚ›· ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ¯¿ÏÎÈÓ· Â˘Ú‹Ì·Ù· ·fi ÙÔ ‚˘ıfi Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘. ª›· ÎÂÊ·Ï‹ ËÁÂÌfiÓ· Ì η˘Û›· Î·È ÛÙÚÔÊ›Ô, Ù· ÛΤÏË ¤ÊÈÔ˘ ·Ó‰ÚÈ¿ÓÙ· Ì ÂÚ›Ù¯ӷ Û·Ó‰¿ÏÈ· Î·È ¤Ó· ‰ÂÏÊ›ÓÈ. ™ÙËÓ ›‰È· ·›ıÔ˘Û· ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È ·ÚÁ˘Ú¿ Î·È ¯¿ÏÎÈÓ· ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ∫ˆ Î·È ¿ÏÏˆÓ fiψÓ, ·Ó¿ÁÏ˘ÊÔÈ Ï‡¯ÓÔÈ, ı˘ÌÈ·Ù‹ÚÈ·, ÂȉÒÏÈ· Î·È ÌÂÙ·ÏÏÈο ÂÚÁ·Ï›·, ΢ڛˆ˜ ·fi ·Ó·Ûηʤ˜ ÛÙÔÓ ·Ú¯·›Ô ÔÈÎÈÛÌfi ÙÔ˘ ¢¿ÌÔ˘. À¿Ú¯Ô˘Ó ·ÎfiÌ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Â˘Ú‹Ì·Ù· ·fi Î·Ï˘ÌÓȷΤ˜ ÓÂÎÚÔfiÏÂȘ Î·È ÔχÙÈÌ· ¯Ú˘Û¿ ÎÔÛÌ‹Ì·Ù· fiˆ˜ ‰È·‰‹Ì·Ù·, ÛÙÂÊ¿ÓÈ· Î·È ÂÓÙ˘ˆÛȷο ÂÓÒÙÈ·. O fiÚÔÊÔ˜ ÙÔ˘ ÎÙÈÚ›Ô˘ Â›Ó·È ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ˜ ÛÙËÓ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋, ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Î·È ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Â˘ı‡˜ ·Ì¤Ûˆ˜ Ô Î·Ï‡ÌÓÈÔ˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ ªÈ¯¿Ï˘ ∫Ô˘ÙÂÏÏ¿˜. °.£.¶
– 15 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÏÏÈ¿˜
APXAIO§O°IA
∫›ÌÂÓ·: ªÈ¯·‹Ï π. ∫Ô˘ÙÂÏÏ¿˜ ºˆÙÔÁڷʛ˜: ¡ÈÎfiÏ·˜ ™Ì·ÏÈfi˜
∏ μÀ∑∞¡Δπ¡∏ – ª∂Δ∞μÀ∑∞¡Δπ¡∏ ™À§§O°∏ ΔOÀ ∞ƒÃ∞πO§O°π∫OÀ ªOÀ™∂πOÀ ∫∞§Àª¡OÀ
Δ
Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ‚fiÚÂÈÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ¶fiıÈ·˜, ÛÙË Û˘ÓÔÈΛ· Ù˘ ∞Á›·˜ ΔÚÈ¿‰·˜. ∫·Ù·Û΢¿ÛÙËΠ·fi ÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Û ÔÈÎfi‰Ô, Ô˘ ·Ú·¯ˆÚ‹ıËΠ·fi ÙÔ ™ÔÏÒÓÂÈÔ ∂˘ÁËÚ›·˜ ª¤Ï·ıÚÔÓ ÙÔ 1997, ÛÙÔÓ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÔ‡ ∞Ú¯ÔÓÙÈÎÔ‡ μÔ˘‚¿ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ÂÈÛΤ„ÈÌÔ˜ ÌÔ˘ÛÂÈ·Îfi˜ ¯ÒÚÔ˜. ∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ÂÎıÂÛÈ·ÎÒÓ ¯ÒÚˆÓ ÙÔ˘ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ªÔ˘Û›Ԣ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÊÂÚÂÈ·ÎÔ‡ ∂ȯÂÈÚËÛÈ·ÎÔ‡ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ (¶.∂.¶.) ¡ÔÙ›Ô˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ 2000-2006 Î·È ÂÁηÈÓÈ¿ÛÙËΠ·ÓËÁ˘ÚÈο ÙËÓ ¶·Ú·Û΢‹ 10 ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ 2009. ™Â ·˘Ùfi ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ë ‰È·¯ÚÔÓÈ΋ ÈÛÙÔÚÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÔÚ›· ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¤ˆ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, ̤۷ ·fi ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÂÓfi˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ·fi ¯¿ÏÎÈÓ· Î·È Ì·ÚÌ¿ÚÈÓ· ÁÏ˘Ù¿, ÂÈÁڷʤ˜, ‹ÏÈÓ· ·ÁÁ›·, ÂȉÒÏÈ·, ÂÚÁ·Ï›·, ÓÔÌ›ÛÌ·Ù·, Ï·ÙÚ¢ÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, ÌÈÎÚÔÙ¯Ӌ̷ٷ Î·È fiÏ·. ™ÙȘ ‰‡Ô ÌÂÁ¿Ï˜ ·›ıÔ˘Û˜ ÙÔ˘ ÈÛÔÁ›Ԣ ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο Â˘Ú‹Ì·Ù·, ·fi ÙË ¡ÂÔÏÈıÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô ¤ˆ˜ Î·È ÙË ƒˆÌ·ÈÔÎÚ·Ù›·. ∏ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜, Ë ÌÂÙÂͤÏÈÍË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ‰È·‰ÚÔÌ‹ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ηٿ ÙÔ˘˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ Î·È ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ fiÚÔÊÔ ÙÔ˘ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ªÔ˘Û›Ԣ. ∂‰Ò ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈο Â˘Ú‹Ì·Ù·, Ù· ÔÔ›· ¤¯ÂÈ Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ Ë ÂÈÛٷ̤ÓË ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÛÙÔ ÓËÛ› ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜ Ù˘ 4˘ ∂ÊÔÚ›·˜ μ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ∞Ú¯·ÈÔًوÓ, ‰È¢ڇÓÔO N E O ™ Y ™ TAT O A P X A I O § O ° I K O M O Y ™ E I O
– 17 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÓÙ·˜ ηıÔÚÈÛÙÈο ÙÔ Â‡ÚÔ˜ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ·Ú·Î·Ù·ı‹ÎË ÙÔ˘ ÙfiÔ˘, ηٿ ÙË μ˘˙·ÓÙÈÓ‹ Î·È ªÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. ™ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘ ·Ú¤¯ÔÓÙ·È ÁÂÓÈÎÔ‡ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÏËÚÔÊÔڛ˜, Û ÙÚÂȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ÈӷΛ‰Â˜ ̠ΛÌÂÓ·, ʈÙÔÁڷʛ˜ Î·È Û¯¤‰È·, ÁÈ· ÙȘ ÙÚÂȘ ·ÚȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, ¶·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ (4Ô˜7Ô˜ ·ÈÒÓ·˜), μ˘˙·ÓÙÈÓ‹ (7Ô˜-·Ú¯¤˜ 14Ô˘ ·ÈÒÓ·) Î·È ªÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ‹-πÔÙÔÎÚ·Ù›· (·Ú¯¤˜ 14Ô˘ ·ÈÒÓ·-1523). ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È Ì¤Û· ·fi ÙË ‰È¿ÚıÚˆÛË ¤ÓÙ ·ÚÈˆÓ ıÂÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÓÔًوÓ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Ë OÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ, Ë Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹, Ë ÔÈÎÔÓÔÌ›·-ÂÌfiÚÈÔ, Ë Û¯¤ÛË ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ Ì ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ Î·È Ù¤ÏÔ˜ Ô ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ ‚›Ô˜-Ï·ÙÚ›·. ∏ ¤ÎıÂÛË ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ 219 Û˘ÓÔÏÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜, ÂÎÎÏËۛ˜ Î·È Ù¿ÊÔ˘˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ·ÔÛÎÔÒÓÙ·˜ ÛÙÔ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ fi„ÂȘ Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ Î·È È‰ÈˆÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, ηٿ ÙËÓ ¶·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋, ÙË μ˘˙·ÓÙÈÓ‹ Î·È ªÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο ÁÏ˘Ù¿, ¯ÚËÛÙÈ΋ ÎÂÚ·ÌÈ΋, ÛÎÂ‡Ë Î·È ÂÚÁ·Ï›·, ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ï·ÙÚ›·˜, ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· Î·È Ù·ÊÈο ÎÙÂÚ›ÛÌ·Ù· ʈٛ˙Ô˘Ó ÔÈΛϘ Ù˘¯¤˜ ÙÔ˘ ηıËÌÂÚÈÓÔ‡ ‚›Ô˘, ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁ›· Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ÂÔ¯‹˜. ªÓËÌ›· Î·È Â˘Ú‹Ì·Ù· ÚÔÛÂÁÁ›˙ÔÓÙ·È ÌÔ˘ÛÂÈÔÏÔÁÈο, fi¯È ˆ˜ ¤ÚÁ· Ù¤¯Ó˘ Ì ·˘ÙfiÓÔÌË ·ÈÛıËÙÈ΋ Î·È ÈÛÙÔÚÈ΋ ÛËÌ·Û›·, ·ÏÏ¿ ˆ˜ ÚÔ˚fiÓÙ· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ Ù· ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ. ŒÙÛÈ Ù· ÂÎı¤Ì·Ù· Ï·ÈÛÈÒÓÔÓÙ·È ·fi ÈӷΛ‰Â˜ Ì ÏËÚÔÊÔÚÈ·Îfi ˘ÏÈÎfi (ΛÌÂÓ·, ʈÙÔÁڷʛ˜, ¯¿ÚÙ˜ Î·È Û¯¤‰È·), Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ·ÊÂÓfi˜ ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘˜ Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ô˘ Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÛÂ, ›Ù ÁÈ· Ó· Â͢ËÚÂÙ‹ÛÂÈ ·Ó¿ÁΘ Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓ‹˜ ˙ˆ‹˜ ›Ù ÁÈ· Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ ‚·ı‡ÙÂÚ˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈΤ˜ Î·È ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ.
πÛÙÔÚÈΤ˜ - ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ¶ÂÚ›Ô‰ÔÈ
O
È ÙÚÂȘ ·ÚȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜-ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ÂÚ›Ô‰ÔÈ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Ôԛ˜ ÔÚÈÔıÂÙÔ‡Ó Ù· ¯ÚÔÓÈο Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘ Î·È ·-
– 18 –
APXAIO§O°IA
ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙÚÂȘ ·Ó¿ÏÔÁ˜ ÈӷΛ‰Â˜, ̠ΛÌÂÓ· Î·È ÂÈÎfiÓ˜, Â›Ó·È ÔÈ ·ÎfiÏÔ˘ı˜:
¶·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ¶ÂÚ›Ô‰Ô˜ (4Ô˜-7Ô˜ ·ÈÒÓ·˜)
H
·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ·ÔÙÂÏ› ÂÔ¯‹ ·ÎÌ‹˜ ÁÈ· ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ÏfiÁˆ ÙˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ ÂÈÚ‹Ó˘ Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Ó Î·È Ù˘ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ı¤Û˘ Ù˘, ÏËÛ›ÔÓ ı·Ï·ÛÛ›ˆÓ ÂÌÔÚÈÎÒÓ Ô‰ÒÓ. OÈ ÔÈÎÈÛÌÔ› Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÛÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ μ·ı‡˜, ∫·ÓÙÔ‡ÓÈ, ∂ÌÔÚÂÈfi˜, ™Î¿ÏÈ·, ÛÙËÓ ÂӉȿÌÂÛË ÂÚÈÔ¯‹ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘-ΔÂÏ¤Ó‰Ô˘ Î·È ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ∫¿„·ÏÔ˜ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ ΔÂÏ¤Ó‰Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·, Ë ÔÔ›· Â͢ËÚÂÙ› ÙË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘, ÙËÓ ·ÏÈ›· Î·È ÙȘ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ. ªÔÓ·ÛÙËÚȷο Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·Ù· Û˘Ó·ÓÙÒÓÙ·È ÛÙȘ ı¤ÛÂȘ ÕÁÈÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ÛÙȘ ¶Â˙ԇϘ, ¶¿Óˆ ¶·Ó·ÁÈ¿ ÛÙÔÓ μ·ı‡ Î·È ÛÙȘ ÓËÛ›‰Â˜ ∞Á›· ∫˘Úȷ΋, ™·Ú‹ Î·È ÕÁÈÔ˜ ∞Ó‰Ú¤·˜. ∂›Û˘, ÛÙÔÓ ∂ÌÔÚÂÈfi Î·È ÛÙȘ ·Ó·ÙÔÏÈΤ˜ ·ÎÙ¤˜ Ù˘ ΔÂÏ¤Ó‰Ô˘ ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÂÚ›ȷ ÏÔ˘ÙÚÒÓ, ÂÓÒ ˘¤ÚÁÂÈ· Ù·ÊÈο ÎÙ›ÛÌ·Ù· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ˘˜ μÔı‡ÓÔ˘˜, ÛÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ μ·ı‡, ηıÒ˜ Î·È ÛÙË ı¤ÛË ¶Â˘Î› Ù˘ ΔÂÏ¤Ó‰Ô˘. ∫ÂÚ·ÌÈο ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ÎfiÏÔ Ù˘ ™˘Î¿Ù˘. ªÂ ÙËÓ Î·ıȤڈÛË ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ ˆ˜ ›ÛËÌ˘ ıÚËÛΛ·˜ Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ·ÓÂÁ›ÚÔÓÙ·È, ηٿ ÙÔÓ 5Ô Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔÓ 6Ô ·ÈÒÓ·, ÌÂÁ¿Ï˜ ÂÎÎÏËۛ˜ ÛÙÔÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎfi Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜. ΔÔÌ‹ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÔÚ›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· (554), ÔfiÙ ¤Ó·˜ ηٷÛÙÚÂÙÈÎfi˜ ÛÂÈÛÌfi˜ Û˘ÁÎÏÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. ŸÌˆ˜, ·Ú¿ ÙȘ ÂÎÙÂٷ̤Ó˜, ηٷÛÙÚÔʤ˜, ÔÈ Ó·Ô› ÂÈÛ΢¿˙ÔÓÙ·È Î·È ÔÈ ÔÈÎÈÛÌÔ› ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÂÎ Ó¤Ô˘.
μ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ¶ÂÚ›Ô‰Ô˜ (7Ô˜ – ·Ú¯¤˜ 14Ô˘ ·ÈÒÓ·)
E
Í·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ·Ú·‚ÈÎÒÓ ÂȉÚÔÌÒÓ ÙÔ˘ 7Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ù· ·Ú¿ÏÈ· ÂÁηٷÏ›ÔÓÙ·È Î·È ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÌÂÙÔÈÎÔ‡Ó ÛÙËÓ ÔÚÂÈÓ‹ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ·, fiÔ˘ È‰Ú‡Ô˘Ó Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜: ÙË °·Ï·ÙÈ·Ó‹, ÙÔÓ ÕÁÈÔ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ Î·È ÙÔ ∫·ÛÙ¤ÏÏÈ. ∞ÓÙÈÛÙÚfiʈ˜, ÌÂÙ¿ ÙȘ ӛΘ ÙˆÓ μ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ Î·Ù¿ ÙˆÓ
– 19 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∞Ú¿‚ˆÓ, ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 10Ô˘ ·ÈÒÓ·, ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Â·ÓÂÁηٿÛÙ·ÛË ÛÙȘ ‰ÈÓ¤˜ Î·È ·Ú·ı·Ï¿ÛÛȘ ÂÚÈÔ¯¤˜. ΔÔÓ 11Ô ·ÈÒÓ· ηٷÛ΢¿˙ÂÙ·È ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ Ù˘ ÃÒÚ·˜ ÁÈ· Ó· ÚÔÛٷ٢ıÔ‡Ó ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ·fi ÙȘ ÂȉÚÔ̤˜ ÙˆÓ ™ÂÏÙ˙Ô‡ÎˆÓ ΔÔ‡ÚΈÓ, ÂÓÒ ÙÔ 1306 Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˜ μã ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ˜ ·Ú·¯ˆÚ› ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, Ì·˙› Ì ÙËÓ ∫ˆ, ÙË §¤ÚÔ Î·È Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ÛÙÔÓ ÁÂÓÔ‚¤˙Ô ÙÈÌ·ÚÈÔ‡¯Ô Vigniolo Vignioli, Û‡ÌÌ·¯Ô ÙˆÓ πÔÙÒÓ ÙÔ˘ Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓË ÛÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. OÈÎÈÛÌÔ› Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ μ·ı‡, ÛÙËÓ Δ¤ÏÂÓ‰Ô, ÛÙË °·Ï·ÙÈ·Ó‹ Î·È ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ∫¿ÛÙÚÔ˘ Ù˘ ÃÒÚ·˜. OÈ ÂÎÎÏËۛ˜ Â›Ó·È ÛÙËÓ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ÌÈÎÚÒÓ, ϤÔÓ, ‰È·ÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘˜ ÎÔÛÌÔ‡Ó ˘„ËÏ‹˜ ÔÈfiÙËÙ·˜ ÙÔȯÔÁڷʛ˜. ∞fi Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ÌÓËÌ›· Â›Ó·È ÔÈ ÕÁÈÔÈ ∞fiÛÙÔÏÔÈ, Ë ¶·Ó·ÁÈ¿ Ë ∫˘Ú¿ÃˆÛÙ‹, Ô Δ·Íȿگ˘, Ë ∞Á›· ÕÓÓ· Î·È Ô ÕÁÈÔ˜ ∫‹Ú˘ÎÔ˜ ÛÙÔ μ·ı‡.
πÔÎÚ·Ù›· (·Ú¯¤˜ 14Ô˘ ·ÈÒÓ· - 1523)
™
ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÔÈ πfiÙ˜ ÙÔ˘ Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓË Î·Ù·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·. ∞fi ÙÔ 1386 Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜, Ë ∫ˆ˜, Ë §¤ÚÔ˜ ηÈ, ·ÚÁfiÙÂÚ·, Ë ¡›Û˘ÚÔ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·˘ÙfiÓÔÌË ‰ÈÔÈÎËÙÈ΋ ÌÔÓ¿‰·, Ë ÔÔ›· ÂίˆÚÂ›Ù·È Û οÔÈÔÓ ÈfiÙË ¤Ó·ÓÙÈ ÂÓÔÈΛԢ. ΔËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ ÔÈ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ Â›¯·Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ÔÚ›˙Ô˘Ó ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÓÒÈÔÓ Ù˘ ÎÂÓÙÚÈ΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜. ªÂÙ¿ ÙËÓ ÕψÛË Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ (1453), Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ˘ÔʤÚÔ˘Ó ·fi ÙȘ ÙÔ˘ÚÎÈΤ˜ ÂȉÚÔ̤˜. °È· ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡, › Ù˘ ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ ÙÔ˘ ÈfiÙË Fantino Quirini (1433-1453), ηٷÛ΢¿˙ÂÙ·È ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ Ù˘ ÃÚ˘ÛÔ¯ÂÚÈ¿˜, ÂÓÒ ÛÙ· 1493-95 ÂÈÛ΢¿˙ÂÙ·È Î·È ‰È¢ڇÓÂÙ·È ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ Ù˘ ÃÒÚ·˜. OÈ ÂÎÎÏËۛ˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Â›Ó·È ÌÔÓfi¯ˆÚ˜, ÌÈÎÚÒÓ ‰È·ÛÙ¿ÛˆÓ, ÛÙÂÁ·Ṳ̂Ó˜ Ì ÎÙÈÛÙ¤˜ η̿Ú˜. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ Ù˘ ÃÒÚ·˜. ™‡Á¯ÚÔÓ¤˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ë ªÂÙ·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ™ˆÙ‹ÚÔ˜ Î·È Ô ¶Úfi‰ÚÔÌÔ˜ ÛÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ∫¿ÛÙÚÔ˘ Ù˘ ÃÚ˘ÛÔ¯ÂÚÈ¿˜, Ô ÕÁÈÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ÛÙÔ ÕÚÁÔ˜ Î·È Ô ÕÁÈÔ˜ £Âfi‰ˆÚÔ˜ ÛÙÔÓ μ·ı‡. OÈ ·ÁÈÔÁÚ¿ÊÔÈ ÙÔ˘˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎfi ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÚÁ·ÛÙ› Î·È Û ÂÎÎÏËۛ˜ Ù˘ ∫ˆ. ªÂÙ¿ ÙËÓ
– 20 –
APXAIO§O°IA
·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ƒfi‰Ô˘ ÛÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ (1523), ·ÎÔÏÔ˘ı›, Ì ÂÎÔ‡ÛÈ· ·Ú¿‰ÔÛË, Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÙËÓ ‚Ô‹ıËÛ ӷ ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ηı’ fiÏË ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ (1523-1912).
£ÂÌ·ÙÈΤ˜ EÓfiÙËÙ˜ ŒÎıÂÛ˘
∏
‰È¿ÚıÚˆÛË Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘ Á›ÓÂÙ·È Û ¤ÓÙ ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÂÓfiÙËÙ˜, fiÔ˘ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Î·Ù¿ ÛÂÈÚ¿, Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ, Ë Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹, Ë ÔÈÎÔÓÔÌ›·-ÂÌfiÚÈÔ, Ë Û¯¤ÛË ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ Ì ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ Î·È Ù¤ÏÔ˜ Ô ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ ‚›Ô˜-Ï·ÙÚ›·. 1. Oƒ°∞¡ø™∏ – ÃøƒO£∂Δ∏™∏ Oπ∫π™ªø¡
∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ÂÔ¯‹, ÔÈ ÔÈÎÈÛÌÔ› ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· Î·È Â›Ó·È ÂÎÙÂٷ̤ÓÔÈ, ¯ˆÚ›˜ fï˜ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Î¿ÔÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÔÏÂÔ‰ÔÌÈÎfi ۯ‰ȷÛÌfi. ∞fi Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 7Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÏfiÁˆ ÙˆÓ ·Ú·‚ÈÎÒÓ ÂȉÚÔÌÒÓ, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·Ú·ı·Ï¿ÛÛȘ ı¤ÛÂȘ ÂÁηٷÏ›ÔÓÙ·È Î·È ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ È‰Ú‡Ô˘Ó Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ ÛÙËÓ ÔÚÂÈÓ‹ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ·, fiˆ˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘, Ù˘ °·Ï·ÙÈ·Ó‹˜ Î·È ÙÔ˘ ∫·ÛÙÂÏÏÈÔ‡. ΔÔÓ 11Ô ·ÈÒÓ· ÔÈÎÔ‰ÔÌÂ›Ù·È ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ Ù˘ ÃÒÚ·˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ ÔÈÎÈÛÙÈÎfi ΤÓÙÚÔ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ȉȷ›ÙÂÚ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·Î·Ù·Û΢‹ Î·È ‰È‡ڢÓÛ‹ ÙÔ˘, ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ·. OÈ ÔÈÎÈÛÌÔ› ÙˆÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ Î·È ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó È‰È·›ÙÂÚ· ˘ÎÓ‹ ‰fiÌËÛË Ì ÌÈÎÚ¤˜ ÔÈ˘, ÏfiÁˆ ÙÔ˘ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˘ ¯ÒÚÔ˘. 2. ∫∞£∏ª∂ƒπ¡∏ ∑ø∏
OÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÙË ı¿Ï·ÛÛ· (·ÏÈ›·, ÂÌfiÚÈÔ), ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· Ù˘ Á˘ Î·È ÙËÓ ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·. ∂˘Ú‹Ì·Ù· fiˆ˜ ÌÔχ‚‰ÈÓ· ‚·Ú›‰È·, ¯¿ÏÎÈÓË ‚ÂÏfiÓ· ÂÈÛ΢‹˜ ‰È¯Ù˘ÒÓ Î·È ¯¿ÏÎÈÓ· ·ÁΛÛÙÚÈ·, ÈÛÙÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ „¿ÚÂÌ· Ì ‰›¯Ù˘· Î·È Î·Ï¿ÌÈ·. OÈ ·ÁÚÔÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÂȂ‚·ÈÒÓÔÓÙ·È ·fi ÛȉÂÚ¤ÓÈ· ÂÚÁ·Ï›·, fiˆ˜ Ì›· ÙÛ¿· Î·È ¤Ó· ‰Ú·ÓfiÛ¯ËÌÔ ÎÏ·‰Â˘Ù‹ÚÈ, Ï›ıÈÓÔ˘˜ ¯ÂÈÚfiÌ˘ÏÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ ¿ÏÂÛÌ· ÙˆÓ ÛÈÙËÚÒÓ Î·È Ï›ıÈÓ· ÂÍ·ÚÙ‹Ì·Ù· ÂÏ·ÈÔÙÚȂ›ˆÓ. OÈÎÔÙ¯ÓÈΤ˜
– 21 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÙËÓ ˘Ê·ÓÙÈ΋ Î·È ÙË Ú·ÙÈ΋ ˘Ô‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÔÈ ¯¿ÏÎÈÓ˜ ‚ÂÏfiÓ˜, Ù· ‹ÏÈÓ· ‚·Ú›‰È· ·ÚÁ·ÏÂÈÒÓ Î·È Ù· ÔÛÙ¤ÈÓ· ÂÍ·ÚÙ‹Ì·Ù· ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Ì·ÏÏÈÔ‡. ∫ÔÛÌ‹Ì·Ù·, ηÏψÈÛÙÈο Î·È ‰È·ÎÔÛÌËÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ηٷÛ΢·Ṳ̂ӷ ·fi ÔÈΛϷ ˘ÏÈο ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· Î·È ÙËÓ ·Á¿Ë Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÁÈ· ÙÔ ˆÚ·›Ô, ηıÒ˜ Î·È ÙË Ì¤ÚÈÌÓ· ÁÈ· ÙÔÓ Î·ÏψÈÛÌfi. Δ· ‰È¿ÊÔÚ· ÛÎÂ‡Ë ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË, ÙËÓ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· Ù˘ ÙÚÔÊ‹˜ Î·È ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ÁÂ˘Ì¿ÙˆÓ Î·Ù›¯·Ó ȉȷ›ÙÂÚË ı¤ÛË ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹. ™ÙËÓ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÎÂÚ·ÌÈο ›‰Ë, Ù· ÔÔ›· ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ·Ó·fiÛ·ÛÙÔ ÙÌ‹Ì· οı ÓÔÈÎÔ΢ÚÈÔ‡. ΔȘ ·Ó¿ÁΘ ʈÙÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ¯ÒÚˆÓ Â͢ËÚÂÙÔ‡Û·Ó ‹ÏÈÓ· Ï˘¯Ó¿ÚÈ·, ÔÚÈṲ̂ӷ ·fi Ù· ÔÔ›· ‰È¤ıÂÙ·Ó ·Ó¿ÁÏ˘ÊË ‰È·ÎfiÛÌËÛË ÛÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ ÂÈÊ¿ÓÂÈ¿ ÙÔ˘˜. 3 . à ƒ π ™ Δ π ∞ ¡ O π ∫ ∞ π £ ∞ ¡ ∞ Δ O™
∫˘Ú›·Ú¯Ô˜ Ù‡Ô˜ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ Ù¿ÊÔ˘ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Â›Ó·È Ô ˘¤ÚÁÂÈÔ˜ η̷ÚÔÛΤ·ÛÙÔ˜. OÈ ÎÙÈÛÙ¤˜ ηٷÛ΢¤˜ Ô˘ ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙȘ ÛÙ¤Á˜ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÚÒÈÌˆÓ Ù·ÊÈÎÒÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ Ù¤ÏÂÛË ÓÂÎÚÔ‰Â›ÓˆÓ ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙˆÓ ÚÔÛÊÈÏÒÓ ÓÂÎÚÒÓ. ∫·Ù¿ Ù· ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ Î·È ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ¯ÚfiÓÈ· ˆ˜ ¯ÒÚÔ˜ Ù·ÊÒÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙˆÓ ÂÚÂÈˆÌ¤ÓˆÓ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ, Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ô˘ Ì·ÚÙ˘Ú¿ ÙËÓ ÚÔÙ›ÌËÛË ÙˆÓ ÈÂÚÒÓ Î·È Î·ı·ÁÈ·ÛÌ¤ÓˆÓ ÙfiˆÓ ÁÈ· ÙÔÓ ÛÎÔfi ·˘Ùfi. ∏ ÂÓ·fiıÂÛË ÎÙÂÚÈÛÌ¿ÙˆÓ Ì·˙› Ì ÙÔÓ ÓÂÎÚfi ·ÔÙÂÏ› ·Ï·È¿ ÂȉˆÏÔÏ·ÙÚÈ΋ Û˘Ó‹ıÂÈ·, Ë ÔÔ›· fï˜ ‰È·ÙËÚ‹ıËΠηı’ fiÏË ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô, ·Ó Î·È Û ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ıÌfi. ¶ÚÔÛˆÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, ·ÁÁ›· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÙȘ ÓÂÎÚÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜, Ï˘¯Ó¿ÚÈ· Î·È ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· Û˘Ó‹ıË ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ ··ÓÙÔ‡Ó ÛÙȘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ٷʤ˜. ŒÓ·, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ÓfiÌÈÛÌ· Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙÔÓ ÓÂÎÚfi ÁÈ· ÙÔ Ù·Í›‰È ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ÕÏÏÔ ∫fiÛÌÔ, ÂÓÒ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ ÙÔ˘ ‰È·‚fiÏÔ˘ ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È Î·È ÙÂÌ¿¯È· ÎÂÚ·Ì›‰ˆÓ Ì ÂÁ¯¿Ú·ÎÙÔ˘˜ ÛÙ·˘ÚÔ‡˜. 4. Oπ∫O¡Oªπ∞ – ∂ª¶OƒπO
OÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ Î·È ÂÌÔÚÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È Î·È ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ. ∞˘Ù¤˜ ›ӷÈ, ΢ڛˆ˜, Ë Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· Ù˘ Á˘, Ë ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·, Ë ·ÏÈ›·
– 22 –
APXAIO§O°IA
Î·È ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ. °È· ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ Î·È ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ÎÚ·ÛÈÔ‡, Ï·‰ÈÔ‡, ·ÛÙÒÓ, ηÚÒÓ- ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ·ÌÊÔÚ›˜ Î·È Èı¿ÚÈ·. ∂ÈÙÚ·¤˙È· ÛÎÂ‡Ë Î·È Ï˘¯Ó¿ÚÈ· ÂÈÛ¿ÁÔÓÙ·È ·fi ÌÂÁ¿Ï· ΤÓÙÚ· ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Î·È ÏÈÌ¿ÓÈ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ fiˆ˜ Ë ªÈÎÚ¿ ∞Û›·, Ë μfiÚÂÈ· ∞ÊÚÈ΋ Î·È Ë ∫‡ÚÔ˜. OÈ ÂÌÔÚÈΤ˜ Û˘Ó·ÏÏ·Á¤˜ ‰È¢ÎÔχÓÔÓÙ·È Ì ÙË ¯Ú‹ÛË ÓÔÌÈÛÌ¿ÙˆÓ. ™ÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ¯Ú˘Û¿ Î·È ¯¿ÏÎÈÓ· ÓÔÌ›ÛÌ·Ù·, ηıÒ˜ Î·È ÛÂÈÚ¿ ·fi ¯¿ÏÎÈÓ· ÛÙ·ıÌ›· ÁÈ· ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙÔ˘ ‚¿ÚÔ˘˜ ÙˆÓ ¯Ú˘ÛÒÓ ÓÔÌÈÛÌ¿ÙˆÓ. ∞ÎfiÌ· ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È ÂÈÙÚ·¤˙È· ÛÎÂ‡Ë Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi Ó·˘¿ÁÈ· Ù˘ ¢ڇÙÂÚ˘ ı·Ï¿ÛÛÈ·˜ ÂÚÈÔ¯‹˜. ∞fi ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi Ó·˘¿ÁÈÔ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È ¤Ó·˜ ÌÔχ‚‰ÈÓÔ˜ ÎÚ›ÎÔ˜ – ÂÍ¿ÚÙËÌ· ÏÔ›Ô˘, ηıÒ˜ Î·È ¤Ó· ÙÌ‹Ì· ·fi ˙˘Á·ÚÈ¿ Û ÌÔÚÊ‹ Á˘Ó·ÈΛ·˜ ÚÔÙÔÌ‹˜. 5 . ¶ ¡ ∂ À ª ∞ Δ π ∫ O™ μ π O™ – § ∞ Δ ƒ ∂ π ∞
ªÂÙ¿ ÙËÓ Î·ıȤڈÛË ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ ˆ˜ ›ÛËÌ˘ ıÚËÛΛ·˜ Ù˘ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ηٿ ÙÔÓ 5Ô Î·È 6Ô ·ÈÒÓ·, ·ÓÂÁ›ÚÔÓÙ·È ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÎÎÏËۛ˜ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ‰È·ÛÙ¿ÛˆÓ, ÛÙÔÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎfi Ù‡Ô Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜. ΔÔ πÂÚfi ÙÔ˘ ¢·Ï›Ô˘ ∞fiÏψӷ ηٷÛÙÚ¤ÊÂÙ·È Î·È ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÔÈÎÔ‰ÔÌÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì Î·È Ù˘ ∞Á›·˜ ™ÔÊ›·˜. ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙȘ ÌÂÁ·ÏÔÚ›˜ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ‚·ÛÈÏÈΤ˜, ÔÈ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ Î·È ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ÂÎÎÏËۛ˜ ›ӷÈ, ÛÙËÓ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, ÌÈÎÚÒÓ ‰È·ÛÙ¿ÛˆÓ, ÌÔÓfi¯ˆÚ˜ Î·È Î·Ì·ÚÔÛΤ·ÛÙ˜, Ì ·ÍÈfiÏÔÁ˜ fï˜ ÙÔȯÔÁڷʛ˜. ™ÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Ì·ÚÌ¿ÚÈÓ· ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο ̤ÏË ·fi ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ‚·ÛÈÏÈΤ˜, ηıÒ˜ Î·È ÚÔı‹Î˜ Ì ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙË Ï·ÙÚ›· Î·È ÙË £Â›· §ÂÈÙÔ˘ÚÁ›·. π‰È·›ÙÂÚË ÂÓÙ‡ˆÛË ÚÔηÏ› Ë ·Ó·Û‡ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ Ì·ÚÌ¿ÚÈÓÔ˘ ÊÚ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÚÂÛ‚˘ÙÂÚ›Ô˘ (Ù¤ÌÏÔ˘) Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓË ÛÙË ı¤ÛË ªÂÏÈÙÛ¿¯·˜. Mȯ·‹Ï I. KÔ˘ÙÂÏÏ¿˜ ˘
AÚ¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ 4 EÊÔÚ›·˜ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ AÚ¯·ÈÔًوÓ
– 23 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
1. TÔ ÓÂÔÛ‡ÛÙ·ÙÔ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi MÔ˘ÛÂ›Ô K·Ï‡ÌÓÔ˘, ¿Ô„Ë ·fi Ù· ·Ó·ÙÔÏÈο.
2. TÔ ÓÂÔÛ‡ÛÙ·ÙÔ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi MÔ˘ÛÂ›Ô K·Ï‡ÌÓÔ˘, ¿Ô„Ë ·fi Ù· ‰˘ÙÈο.
– 24 –
APXAIO§O°IA
3. ¶·Ï·ÈÔ› ¯¿ÚÙ˜ Ù˘ K·Ï‡ÌÓÔ˘ ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ¤ÎıÂÛ˘.
4. ¶·ÓÔÚ·ÌÈ΋ ¿Ô„Ë Ù˘ ·Ú¯‹˜ Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ¤ÎıÂÛ˘. ™Â ÚÒÙÔ Ï¿ÓÔ ¯¿ÚÙ˘ Ì ÙȘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ, ÈӷΛ‰Â˜ Ì ÏËÚÔÊÔÚÈ·Îfi ˘ÏÈÎfi Î·È Ë ÚÔı‹ÎË «OÚÁ¿ÓˆÛË OÈÎÈÛÌÒÓ».
– 25 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
5. H 1Ë ÚÔı‹ÎË Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ¤ÎıÂÛ˘ Ì ‰ÔÌÈο ˘ÏÈο, Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ «OÚÁ¿ÓˆÛË OÈÎÈÛÌÒÓ».
6. ÕÔ„Ë Ù˘ ‚fiÚÂÈ·˜ ÏÂ˘Ú¿˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ¤ÎıÂÛ˘, Ì ÙȘ ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÂÓfiÙËÙ˜ «K·ıËÌÂÚÈÓ‹ Zˆ‹», «XÚÈÛÙÈ·ÓÔ› Î·È £¿Ó·ÙÔ˜» Î·È «OÈÎÔÓÔÌ›·-EÌfiÚÈÔ».
– 26 –
APXAIO§O°IA
7. H 2Ë ÚÔı‹ÎË Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ¤ÎıÂÛ˘ Ì ÂÚÁ·Ï›·, ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÌÈÎÚÔÙ¯ӛ·˜ Î·È ÚÔ˘¯ÈÛÌÔ‡, Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ «K·ıËÌÂÚÈÓ‹ Zˆ‹».
8. H 3Ë ÚÔı‹ÎË Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ¤ÎıÂÛ˘ Ì ÛÎÂ‡Ë ÂÈÙÚ·¤˙È·, Ì·ÁÂÈÚÈο Î·È Ï˘¯Ó¿ÚÈ·, Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ «K·ıËÌÂÚÈÓ‹ Zˆ‹».
– 27 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
9. H 4Ë ÚÔı‹ÎË Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ¤ÎıÂÛ˘, Ì ·ÁÁ›· ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ Î·È ·Ôı‹Î¢Û˘ ÎÚ·ÛÈÔ‡, Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ «K·ıËÌÂÚÈÓ‹ Zˆ‹».
10. H 5Ë ÚÔı‹ÎË Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ¤ÎıÂÛ˘, Ì ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ·fi Ù¿ÊÔ˘˜, Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ «XÚÈÛÙÈ·ÓÔ› Î·È £¿Ó·ÙÔ˜».
– 28 –
APXAIO§O°IA
11. H 6Ë ÚÔı‹ÏË Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ¤ÎıÂÛ˘, Ì ÛÙ·ıÌ›· Î·È ÓÔÌ›ÛÌ·Ù·, Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ «OÈÎÔÓÔÌ›·-EÌfiÚÈÔ».
12. H 7Ë ÚÔı‹ÎË Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ¤ÎıÂÛ˘, Ì ·ÁÁ›· ·fi Ó·˘¿ÁÈ·, Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ «OÈÎÔÓÔÌ›·-EÌfiÚÈÔ».
– 29 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
13. H ıÂÌ·ÙÈ΋ ÂÓfiÙËÙ· «¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ B›Ô˜-§·ÙÚ›·» ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘, fiÔ˘ ‰ÂÛfi˙Ô˘Ó Ù· Ì·ÚÌ¿ÚÈÓ· ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο ̤ÏË ·fi ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ Ù˘ K·Ï‡ÌÓÔ˘.
14. §ÂÙÔ̤ÚÂÈ· ·fi ÙË ıÂÌ·ÙÈ΋ ÂÓfiÙËÙ· «¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ B›Ô˜-§·ÙÚ›·», Ì ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο ̤ÏË Î·È ÙÔÓ Í‡ÏÈÓÔ ÎÔÛÌ‹ÙË Ì ·Ú¿ÛÙ·ÛË ¢¤ËÛ˘ ·fi ÙÔ Ó·˛‰ÚÈÔ Ù˘ AÓ·Ï‹„ˆ˜ ÛÙÔ K¿ÛÙÚÔ Ù˘ XÒÚ·˜.
– 30 –
APXAIO§O°IA
15. H 8Ë ÚÔı‹ÎË Ì ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ˘˜ ÎÒ‰ÈΘ, ÌÔÏ˘‚‰fi‚Ô˘ÏÏ·, ÛÊÚ·Á›‰Â˜, ÛÙ·˘Úfi Î·È Î·ÓÙ‹Ï·, Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ «¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ B›Ô˜-§·ÙÚ›·».
16. AÁÚÔÙÈΤ˜ Ì˯·Ó¤˜ (Ì˘ÏfiÂÙÚ˜ ÂÏ·ÈÔÙÚȂ›ˆÓ Î·È ¯ÂÈÚfiÌ˘ÏÔ˜), Û˘Ìϋڈ̷ Ù˘ ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ «K·ıËÌÂÚÈÓ‹ Zˆ‹».
– 31 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÏÏÈ¿˜
APXAIO§O°IA
ªÈ¯·‹Ï π. ∫Ô˘ÙÂÏÏ¿˜
∏ ∞¡∞¢∂π•∏ ΔOÀ ∞ƒÃ∞πO§O°π∫OÀ ÃøƒOÀ ΔOÀ Ãπ™ΔOÀ Δ∏™ π∂ƒOÀ™∞§∏ª ™Δ∏¡ ∫∞§Àª¡O
™
O ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Î·È Ù· ÌÓËÌ›·
‰˘ÙÈο ÙÔ˘ ÔÈÎÈÛÌÔ‡ Ù˘ ÃÒÚ·˜, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ §ÈÌÓÈÒÙÈÛÛ· Î·È ¶ËÁ¿‰È·, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÁÓˆÛÙfi˜ ˆ˜ «ÃÚÈÛÙfi˜ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì». ∞˘Ùfi˜ ÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi Ù· ÂÚ›ȷ ‰‡Ô ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ, ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì Î·È Ù˘ ∞Á›·˜ ™ÔÊ›·˜, ηıÒ˜ Î·È Ù· ηٿÏÔÈ· ·Ú¯·›ˆÓ ÔÈÎÔ‰ÔÌËÌ¿ÙˆÓ ÛÙ· ÓfiÙÈ· Ù˘ ÚÒÙ˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÂӉ›ÍÂȘ Î·È Ù· ηٿ ηÈÚÔ‡˜ Â˘Ú‹Ì·Ù· ÙˆÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ, Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ÕÁÁÏÔ Charles Newton ÛÙ· 1854-1855, ÙÔÓ πÙ·Ïfi Mario Segre ÙÔ 1937 Î·È ÙËÓ ∫μã ∂.¶.∫.∞. ·fi ÙÔ 2001 ¤ˆ˜ ÙÔ 2007, ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ·˘Ù‹ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÙÔ πÂÚfi ÙÔ˘ ¢·Ï›Ô˘ ∞fiÏψӷ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ΤÓÙÚÔ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ηٿ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. ∞˘Ùfi, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙË ÌÔ›Ú· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÂȉˆÏÔÏ·ÙÚÈÎÒÓ ÈÂÚÒÓ Î·È Ó·ÒÓ Ù˘ ˘·›ıÚÔ˘ Î·È ·Ú·ÌÂıÔÚ›Ô˘, ηٷÛÙÚ¿ÊËΠηٿ ÙËÓ ¶·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ¶ÂÚ›Ô‰Ô (4Ô˜ -·Ú¯¤˜ 7Ô˘ Ì. Ã. ·ÈÒÓ·) Î·È ¯ÚË̢ۛ۠ˆ˜ ËÁ‹ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ ηٿ ÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË ÙˆÓ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì Î·È Ù˘ ∞Á›·˜ ™ÔÊ›·˜. OÈ ‰‡Ô ÂÎÎÏËۛ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó Î·Ù¿ ÙË ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô ËÁ‹ ÚfiÛÊÔÚÔ˘ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡, ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË ÙˆÓ Ó·¸‰Ú›ˆÓ ÙÔ˘ ∫¿ÛÙÚÔ˘ Ù˘ ÃÒÚ·˜ (Ù¤ÏË 15Ô˘ -·Ú¯¤˜ 16Ô˘ ·ÈÒÓ·) Î·È ÁÈ· ÙÔ ¯Ù›ÛÈÌÔ Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ù˘ ÷ÚÈو̤Ó˘ ÛÙÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi Ù˘ ÃÒÚ·˜ (Ù¤ÏË 18Ô˘ ·ÈÒÓ·). E A ¶ O ™ TA ™ H 2 5 0 ¶ E P I ¶ O Y M E T P ø N
– 33 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
O ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ÛÙÂÓfiÙÂÚÔ ÛËÌÂ›Ô Ù˘ ÎÔÈÏ¿‰·˜ ¶fiıÈ·˜-¶·ÓfiÚÌÔ˘, ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô fiÔ˘ Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó ÔÈ ·Ú˘Ê¤˜ ÙˆÓ ÔÚÔÛÂÈÚÒÓ Ô˘ ÂÚÈÛÙÔȯ›˙Ô˘Ó ·fi ‚fiÚÂÈ· Î·È ÓfiÙÈ· ÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰·. ∞˘Ùfi ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ ÂÈÛÒÚ¢ÛË ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÔÛÔÙ‹ÙˆÓ ÊÂÚÙÒÓ ˘ÏÒÓ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÔÈ ÂȯÒÛÂȘ ÛÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ó· ÊÙ¿ÓÔ˘Ó Ì¤¯ÚÈ Î·È Ù· Ù¤ÛÛÂÚ· ̤ÙÚ· Û ‡„Ô˜, fiˆ˜ ÈÛÙÔÔÈ‹ıËΠ·fi ÙËÓ ·Ó·ÛηÊÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘. ¶·Ú¿ ÙËÓ Î·Ù¿ ÎÔÈÓ‹ ÔÌÔÏÔÁ›· ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÈÛÙÔÚÈ΋, ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ÓËÛ› Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Ô Â˘Ú‡ÙÂÚÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ ÏfiÁˆ ÌË ··ÏÏÔÙÚ›ˆÛ‹˜ ÙÔ˘, ·Ú¤ÌÂÓ ·Ú·ÌÂÏË̤ÓÔ˜, ¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ÔÙ¤ ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈΤ˜ Û˘ÓÔÏÈΤ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍ‹ ÙÔ˘. Δ· ÌfiÓ· ̤ÙÚ· ÚÔÛÙ·Û›·˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ·ÙÔÌÈΤ˜ ÂÚÈÊÚ¿ÍÂȘ ÙˆÓ ÔÚ·ÙÒÓ ÌÓËÌ›ˆÓ, ÔÈ Ôԛ˜ fï˜ ‹Ù·Ó ϤÔÓ ·ÏȤ˜ Î·È Êı·Ṳ́Ó˜.
O XÚÈÛÙfi˜ Ù˘ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì
¶
ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÚ›ÎÏÈÙË ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ÂÎÎÏËÛ›·, ÛÙÔÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎfi Ù‡Ô Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜, Ì ÚÔÛÎÙ›ÛÌ·Ù· ÛÙ· ‚fiÚÂÈ· Î·È ÓfiÙÈ·, Ô˘ ÎÙ›ÛÙËΠÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ Ì. Ã. ·ÈÒÓ·. ∏ ÔÓÔÌ·Û›· ÃÚÈÛÙfi˜ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì ÔÊ›ÏÂÙ·È Û ÙÔÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, fiÙÈ ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ¤ÎÙÈÛ·Ó Â›ÙÂ Ë ∞Á›· ∂ϤÓË Â›ÙÂ Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ ∞Úο‰ÈÔ˜, ηٿ ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÙËÓ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì. ΔÔ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎfi ˘ÏÈÎfi Ù˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο ̤ÏË, ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓ· ·fi ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Ì·Ù·, ÂÈÁڷʤ˜, ıÚ·‡ÛÌ·Ù· Î·È ‚¿ÛÂȘ ·Á·ÏÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ πÂÚÔ‡ ÙÔ˘ ∞fiÏψӷ. ΔÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ÎÏ›ÙÔ˜ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ‹Ù·Ó Î·Ï˘Ì̤ÓÔ ·fi ÌÂÁ¿Ï˜ Ì·ÚÌ¿ÚÈÓ˜ Î·È ·Û‚ÂÛÙÔÏÈıÈΤ˜ ϿΘ, ÂÓÒ Ù· Ï·˚Ó¿ Ì „ËÊȉˆÙ¿. O ÃÚÈÛÙfi˜ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì Èı·Ófiٷٷ ÂÁηٷÏ›ÊıËÎÂ Î·È ÂÚÂÈÒıËΠÁ‡Úˆ ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 7Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ı·Ï¿ÛÛÈˆÓ ÂȉÚÔÌÒÓ ÙˆÓ ∞Ú¿‚ˆÓ. ∫·Ù¿ ÙÔÓ 12Ô-13Ô ·ÈÒÓ· Ô ¯ÒÚÔ˜ Ù˘ ÂÚÂȈ̤Ó˘ ϤÔÓ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ¯ÚË̢ۛ۠ˆ˜ ÙfiÔ˜ Ù·ÊÒÓ, fiˆ˜ ¤‰ÂÈÍÂ Ë ÚfiÛÊ·ÙË ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù¿ÊˆÓ Û ‰È¿ÊÔÚ· ÛË-
– 34 –
APXAIO§O°IA
Ì›· Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜. ∫·Ù¿ Ù· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ ¿ÓÔÈÁÌ· Ù˘ ÎfiÁ¯Ë˜ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ μ‹Ì·ÙÔ˜ ÊÚ¿¯ÙËΠ̠ÙÔ›¯Ô Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ù·Ó ˆ˜ ·ÚÂÎÎÏ‹ÛÈÔ Î·È ·ÓÂÁ¤ÚıËΠ۠·ʋ Ì ÙË ÓfiÙÈ· ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ Î·È Û ˘„ËÏfiÙÂÚË ·fi ·˘Ù‹Ó ÛÙ¿ıÌË, ÙÔ Ó·˛‰ÚÈÔ ÙË ¶·Ó·ÁÈ¿˜ Ù˘ Y·ÎÔ‹˜ ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙ· ∂ÓÓÈ¿ÌÂÚ· Ù˘ ∫Ô›ÌËÛ˘ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘.
H AÁ›· ™ÔÊ›·
μ
Ú›ÛÎÂÙ·È Û ·fiÛÙ·ÛË 50 Ì. ÓÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈο ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÚ›ÎÔÁ¯Ë ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ‚·ÛÈÏÈ΋, Ì ÎfiÁ¯Â˜ ÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈο, ‚fiÚÂÈ· Î·È ÓfiÙÈ·. ∫Ù›ÛÙËΠÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 5Ô˘ ‹ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 6Ô˘ Ì.Ã. ·ÈÒÓ·, ηٷÛÙÚ¿ÊËΠÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È ÂÈÛ΢¿ÛıËΠÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·. ∫·Ù¿ ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÔÈÎÔ‰ÔÌÈ΋ Ê¿ÛË Ë ‚fiÚÂÈ· ÎfiÁ¯Ë Ì›ÎÚ˘ÓÂ Î·È ÌÂÙ·ÙÔ›ÛıËΠÚÔ˜ Ù· ÓfiÙÈ·. ¶Ôχ¯ÚˆÌ· „ËÊȉˆÙ¿ ‰¿Â‰· ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ Ó¿ÚıËη Î·È ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈο ÛÙÔÓ Î˘Ú›ˆ˜ Ó·fi. ∏ ∞Á›· ™ÔÊ›· ÂÁηٷÏ›ÊıËΠÔÚÈÛÙÈο ÙÔÓ 7Ô ·ÈÒÓ·, fiˆ˜ Ô ÃÚÈÛÙfi˜ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô ÌÂÙ·ÙÚ¿ËÎÂ Ô ¯ÒÚÔ˜ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ μ‹Ì·ÙÔ˜ Û ·ÚÂÎÎÏ‹ÛÈÔ Î·È ÚÔÛÙ¤ıËΠ¤Ó· ÔÚıÔÁÒÓÈÔ ·ÚÂÎÎÏ‹ÛÈÔ ÛÙ· ÓÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈο Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜, Û ·ʋ Ì ·˘Ù‹Ó.
TÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ – ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ Î·È ·Ó¿‰ÂÈ͢ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘
∫
·Ù¿ ÙÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ·fi 1/9/2005 ¤ˆ˜ Î·È 15/12/2008 ˘ÏÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙËÓ 4Ë ∂.μ.∞. ÛÙÔÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜, ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ «™˘ÓÙ‹ÚËÛË – ‰È·ÌfiÚʈÛË Î·È ·Ó¿‰ÂÈÍË ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì ∫·Ï‡ÌÓÔ˘». ΔÔ fiÏÔ ÂȯÂÈÚËÛÈ·Îfi Û¯¤‰ÈÔ ÂÓÙ¿¯ıËΠÛÙÔ ª¤ÙÚÔ 7 «√ÏÔÎÏËڈ̤Ó˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ·ÛÙÈ΋˜ ·Ó¿Ï·Û˘ ¢‹ÌÔ˘ ∫·-
– 35 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ï˘ÌÓ›ˆÓ» ÙÔ˘ ÕÍÔÓ· ¶ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ·˜ 4 «∂Ó›Û¯˘ÛË Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ‰˘Ó·ÌÈÎÒÓ ÓËÛȈÙÈÎÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ ·Ó¿Ù˘Í˘» ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÊÂÚÂÈ·ÎÔ‡ ∂ȯÂÈÚËÛÈ·ÎÔ‡ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ (¶.∂.¶.) ¡ÔÙ›Ô˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ 2000-2006. ºÔÚ¤·˜ ÚfiÙ·Û˘ ˘‹ÚÍÂ Ô ¢‹ÌÔ˜ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ, ÂÓÒ ÊÔÚ¤·˜ ˘ÏÔÔ›ËÛ˘ Ë 4Ë ∂ÊÔÚ›· μ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ∞Ú¯·ÈÔًوÓ. ∏ 4Ë ∂ÊÔÚ›· ‹Ù·Ó ·˘Ù‹, Ô˘ ·Ó¤Ï·‚ ÌÂıÔ‰Èο ÙËÓ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ·˘ÙÔ‡, Ô˘ ÂÂÙ‡¯ıË ¯¿ÚË ÛÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È ÙÔÓ Ìfi¯ıÔ Ù˘ ¢È¢ı‡ÓÙÚÈ·˜ Ù˘ 4˘ ∂.μ.∞., η˜ ª¿ÓÈ·˜ ªÈ¯·ËÏ›‰Ô˘. √È ÂÚÁ·Û›Â˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËηÓ, Ì ÚfiÛÏË„Ë ÚÔÛˆÈÎÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÂÚÁÔÏ·‚ÈΤ˜ Û˘Ì‚¿ÛÂȘ ¤ÚÁÔ˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ·fi Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ÔÏÈÙÈÛÙÈο Î·È Û˘Ó¿Ì· ·Ó·Ù˘Íȷο ¤ÚÁ·, Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó ÔÙ¤ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. ™ÎÔfi˜ ÙÔ˘ Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Ô˘ ı· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ Î·ıÔÚÈÛÙÈο ÛÙËÓ ·Ó·‚¿ıÌÈÛË ÙÔ˘ ·ÛÙÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, ÛÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ÔÈfiÙËÙ·˜ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡, ηıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ™ËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ Ë ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ‚·ÛÈÏÈ΋ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì, fiÔ˘ Ë ·Ó·ÛηÊÈ΋ ¤Ú¢ӷ ·ÔÎ¿Ï˘„ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ÂÈ‚ÏËÙÈÎÔ‡ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ Ó·Ô‡. ∞Ó·Ï˘ÙÈο, ÛÙ· Ï·›ÛÈ· Ù˘ ·Ó¿‰ÂÈ͢ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËηÓ: ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ·ÔÙ‡ˆÛË ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Î·È ÌÂϤÙË ‰È·ÌfiÚʈۋ˜ ÙÔ˘, ··ÏÏÔÙÚÈÒÛÂȘ ȉÈfiÎÙËÙˆÓ ÔÈÎÔ¤‰ˆÓ, ÂÚ›ÊÚ·ÍË ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎÔ› ÂÈÊ·ÓÂÈ·ÎÔ› ηı·ÚÈÛÌÔ›, Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Î·È Ù·ÎÙÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ˘·Ú¯fiÓÙˆÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎÒÓ ÌÂÏÒÓ, ÂÈÁÚ·ÊÒÓ Î·È ‚¿ıÚˆÓ ·Á·ÏÌ¿ÙˆÓ, Ô˘ ¢ڛÛÎÔÓÙ·Ó ‰È¿Û·ÚÙ· ÛÙÔ ¯ÒÚÔ, ‰È·ÌfiÚʈÛË ÛÙ¿ÛÂˆÓ ·Ó¿·˘Û˘ ÙˆÓ ÂÈÛÎÂÙÒÓ, ÂÈÎÏÈÓÒÓ ‰Èfi‰ˆÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·ÓÈÛfi‰· ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Î·È ¯ÒÚÔ˘ ÛÙ¿ıÌ¢Û˘ Ô¯ËÌ¿ÙˆÓ, ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓ˜ ·ÔÎÔÌȉ¤˜ Ì·˙ÒÓ ·Ï·ÈÒÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ (1854-55, 1937) Î·È ·Ó·Ûηʤ˜, ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì Î·È Ù˘ ∞Á›·˜ ™ÔÊ›·˜, Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÙˆÓ „ËÊȉˆÙÒÓ ‰·¤‰ˆÓ ÙÔ˘˜, ÙˆÓ ÙÔ›¯ˆÓ, Ù˘ ÛÙ¤Á˘ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ μ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙˆÓ Ûˆ˙fiÌÂÓˆÓ ÎÔÓÈ·Ì¿ÙˆÓ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡, Û˘ÌÏ‹ÚˆÛË ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ηÙÂÛÙÚ·Ì̤Ó˘ Ï·ÎfiÛÙÚˆÛ˘ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ μ‹Ì·ÙÔ˜, ·ÔηٿÛÙ·ÛË Ì¤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ Ì·ÚÌ¿ÚÈÓÔ˘ Ù¤ÌÏÔ˘ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Î·È Î·ı·ÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ÂÈÊ·ÓÂÈÒÓ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ μ‹Ì·ÙÔ˜ ·fi ÓÂ-
– 36 –
APXAIO§O°IA
fiÙÂÚ˜ ÂÈ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÂȘ Ì ÏÔ˘Ï·Î› ¯ÚÒÌ·, ηÙ‰¿ÊÈÛË ÈÛfiÁÂÈÔ˘ ÔÈ΋̷ÙÔ˜ Ô˘ Î¿Ï˘Ù ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì, ·ÔηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ ‰›·ÙÔ˘ ÔÈ΋̷ÙÔ˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ‰˘ÙÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Î·È ÂÍÔÏÈÛÌfi˜ ·˘ÙÔ‡ ÁÈ· Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ∫¤ÓÙÚÔ ∂ÓË̤ڈÛ˘ ÙˆÓ ÂÈÛÎÂÙÒÓ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, ·Ó·Î·Ù·Û΢‹ ·Ï·ÈÒÓ ÂÙÚfiÎÙÈÛÙˆÓ ·Ó·ÏËÌÌ·ÙÈÎÒÓ ÙÔ›¯ˆÓ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, ËÏÂÎÙÚÔ‰fiÙËÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Î·È ËÏÂÎÙÚÔʈÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì, ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Ù˘ fiÚÙ·˜ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô ηÙÂÛÙÚ·ÌÌ¤ÓˆÓ ÓÂfiÙÂÚˆÓ ÛȉÂÚ¤ÓÈˆÓ ·Ú·ı‡ÚˆÓ ÙÔ˘ Ó·¸‰Ú›Ô˘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ù˘ À·ÎÔ‹˜ (ÙÔ˘ 1911), Îfi„ÈÌÔ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ù˘ ÀËÚÂÛ›·˜ ¶Ú·Û›ÓÔ˘ ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ÙˆÓ ‰¤ÓÙÚˆÓ Ô˘ Î¿Ï˘Ù·Ó ÙÔÓ ¿ÛηÊÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Î·È ÂÌfi‰È˙·Ó ÙȘ ·Ó·Ûηʤ˜, ʇÙ¢ÛË Ó¤ˆÓ ÂÏ·Èfi‰ÂÓÙÚˆÓ Î·È ‰·ÊÓÒÓ ÛÙÔ ‰˘ÙÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, fiÔ˘ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ú¯·›·, ÙÔÔı¤ÙËÛË ·Ó·ÌÓËÛÙÈ΋˜ ÈӷΛ‰·˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘, ÈӷΛ‰ˆÓ Û‹Ì·ÓÛ˘ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Î·È ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Î·È ¤Î‰ÔÛË ‰›ÁψÛÛˆÓ ÂÓËÌÂÚˆÙÈÎÒÓ ÂÓÙ‡ˆÓ. ∏ ›Ù¢ÍË ÙÔ˘ ÛÙfi¯Ô˘ ˘‹ÚÍ ڷÁÌ·ÙÈÎfi˜ ¿ıÏÔ˜, ηıÒ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ ¤ÚÁÔ Ì ÔÏϤ˜ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ‰Ú¿ÛÂȘ, Ô˘ ÎÈÓ‹ıËΠÂÓÙfi˜ ÂÓfi˜ ¯ÒÚÔ˘ ۯ‰fiÓ 10 ÛÙÚÂÌÌ¿ÙˆÓ. ∏ ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì Â›Ó·È ·ÊÈÂڈ̤ÓË ÛÙËÓ ªÂÙ·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ™ˆÙ‹ÚÔ˜ ÃÚÈÛÙÔ‡, ÔÓÔÌ·Û›· Ô˘ Èı·Ófiٷٷ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙË ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ·˘ÙÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ·fi ÂȉˆÏÔÏ·ÙÚÈÎfi Û ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi ÙfiÔ Ï·ÙÚ›·˜, ηıÒ˜ Ô ºˆÙÔ‰fiÙ˘ ÃÚÈÛÙfi˜ ·ÓÙÈη٤ÛÙËÛ ÙÔ £Âfi ÙÔ˘ ʈÙfi˜ ∞fiÏψӷ. ™ÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜ ¤Ï·‚ ¯ÒÚ· Â‰Ò Ì›· ·ÎfiÌË ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË, Ë ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ ÂÁηٷÏÂÏÂÈÌ̤ÓÔ˘ Î·È ˘Ô‚·ıÌÈṲ̂ÓÔ˘ ÙfiÔ˘ Û ¤Ó·Ó ¯ÒÚÔ Ô˘ Â›Ó·È Ï¤ÔÓ ÛÙÔÏ›‰È ÁÈ· ÙÔ ÓËÛ› Î·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ÚÔ¿ÁÂÈ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ÙÔ˘. ÿÚË ÛÙÔ ÌÂÚ¿ÎÈ, ÙÔ ÊÈÏfiÙÈÌÔ Î·È ÙËÓ Â˘Û˘ÓÂȉËÛ›· fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ‰Ô‡Ï„·Ó ÛÙÔ ¤ÚÁÔ, ¤ÁÈÓ ÂÊÈÎÙfi ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Î·È ÛÙÔ ÂÍ‹˜ Ô ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ·˘Ùfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ϤÔÓ ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÁÈ· ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. 줂·È· ÔÈ ÂÚÁ·Û›Â˜ Ô˘ ˘ÏÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ‰ÂÓ ÂÍ·ÓÙÏÔ‡Ó ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘. ∂›Ó·È ·ÎfiÌË ÔÏÏ¿ ·˘Ù¿ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Î·È Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÔ˘Ó Â‰Ò. °È ·˘Ùfi ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ë ·Ì¤ÚÈÛÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Î·È Û˘Ì·-
– 37 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ú¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ·ÚÌÔ‰›ˆÓ ∂ÊÔÚÂÈÒÓ ∞Ú¯·ÈÔًوÓ, Ù˘ ΔÔÈ΋˜ ∞˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘, ·ÏÏ¿ Î·È fiÏˆÓ ÙˆÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ, ÁÈ· ÙË Û˘Ó¤¯ÈÛË ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ. ∏ ·Ó¿‰ÂÈÍË ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÓÂÔÛ‡ÛÙ·ÙÔ˘ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ªÔ˘Û›Ԣ, ¤‰ÂÈÍ fiÙÈ ÌÔÚ› Î·È Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ Ó· Û˘Ó·ÁˆÓÈÛÙ› ¿ÍÈ· Ù· ¿ÏÏ· ·ÓÂÙ˘Á̤ӷ ÛÙÔÓ ‚·Ú˘Û‹Ì·ÓÙÔ ÙÔ̤· Ù˘ ·Ó¿‰ÂÈ͢ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ̤ÚË Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜. Δ¤ÏÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡Ó fiÏÔÈ ÂΛÓÔÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, Ô˘ Ì ÌÂÚ¿ÎÈ, ÊÈÏfiÙÈÌÔ Î·È Â˘Û˘ÓÂȉËÛ›· ÂÚÁ¿ÛÙËηÓ, ÒÛÙÂ Ô ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ·˘Ùfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Ó· ·ÔÙÂÏ› ÛÙÔ ÂÍ‹˜ ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÁÈ· ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. √È ¿ÓıÚˆÔÈ ·˘ÙÔ› ‹Ù·Ó: Ô ÂȂϤˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ ªÈ¯¿Ï˘ ∫Ô˘ÙÂÏÏ¿˜, ÔÈ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ˜ ∞ÁÁÂÏÈ΋ ™ÙÚ·ÙÈÎÔÔ‡ÏÔ˘, ªÈ¯¿Ï˘ ∑ÂÚϤÓÙ˘ Î·È ∂ϤÓË ƒÔ‡ÛÛÔ˘, ÔÈ ÏÔÁÈÛÙ¤˜ Ù˘ ÂÊÔÚ›·˜ HÏ›·˜ §Â˙Á›‰Ë˜ Î·È EϤÓË K·Ú·ÁÈ¿ÓÓË, ÔÈ Û˘ÓÙËÚËÙ¤˜ ª·ÓfiÏ˘ ∫·˝Î˘, ∏Ï›·˜ ∞˘ÁÂÓÈÎfi˜ Î·È §¿ÌÚÔ˜ ª·ÚÔ‡Ï˘, Ô Ê‡Ï·Î·˜ ·Ú¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ °ÈÒÚÁÔ˜ ™·ÚÔ‡ÎÔ˜, ÔÈ Ù¯ӛÙ˜ Î·È ÂÚÁ¿Ù˜ £Ô‰ˆÚ‹˜ ÷ÏΛÙ˘, ¡ÈÎfiÏ·˜ ∫Ô˘ÙÂÏÏ¿˜, ªÈ¯¿Ï˘ ∫·Ï›ÙÛ˘, °ÈÒÚÁÔ˜ ª›¯·˜, ∞Ϥ͢ ÷Ù˙ËÌËÓ¿˜, ªÈ¯¿Ï˘ ™È‰ÂÚ‹˜, °È¿ÓÓ˘ ™·Ófi˜-¡Ùfi‚ÂÏÏÔ˜, ª·ÓfiÏ˘ ªÂ˚Ì¿Ú˘, §Â˘Ù¤Ú˘ ΔÛÔ˘Î·Ï¿˜, ∫ÒÛÙ·˜ ∫·Ïԉԇη˜, ª·ÓfiÏ˘ ™Î·ÚÔ‡Ï˘, ¡ÈÎfiÏ·˜ ΔÛÔ˘ÓÈ¿˜ Î·È °È¿ÓÓ˘ ΔÛÈÎÔ‡Ú˘. ∂›Û˘ ÔÈ ÂÚÁÔÏ¿‚ÔÈ, ª·ÓfiÏ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ¿˜ Î·È ¶·ÓÙÂÏ‹˜ ∫Ô˘ÏÈ·Ófi˜ ÔÈÎÔ‰fiÌÔÈ, Ô ÛȉËÚÔ˘ÚÁfi˜ ¡È΋ٷ˜ ªÔ˘˙Ô˘Ú¿Î˘, Ô Í˘ÏÔ˘ÚÁfi˜ ¢ÈÔÌ‹‰Ë˜ ¶¤ÚÚÔ˜, Ô ËÏÂÎÙÚÔÏfiÁÔ˜ ∫ÒÛÙ·˜ ∫ÔÎÎÈÓ›‰Ë˜, Ô ˘‰Ú·˘ÏÈÎfi˜ °È¿ÓÓ˘ ∫·ÌÔ‡Ú˘, ÔÈ ÂÚÁÔÏ¿‚ÔÈ ¯ˆÌ·ÙÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ªÈ¯¿Ï˘ μ·Ú‰·Ô‡Ï˘ Î·È ∞Ó‰Ú¤·˜ ΔÚÔ˘ÌÔ˘ÏÈ¿Ú˘, Ô Ù˘ÔÁÚ¿ÊÔ˜ ¢ËÌ‹ÙÚ˘ ¢ÚfiÛÔ˜, Ô Î·Ù·Û΢·ÛÙ‹˜ ¤ÚÁÎÔÏ·˜ Î·È Ûٷ̈ÙÒÓ ‰·¤‰ˆÓ ªÈΤ˜ ∫Ô˘ÏÈ·Ófi˜ Î·È Ô Î·Ù·Û΢·ÛÙ‹˜ ÈӷΛ‰ˆÓ ÷ڿϷÌÔ˜ ¶Ù¤Ú˘.. ªÈ¯·‹Ï π. ∫Ô˘ÙÂÏÏ¿˜ ˘
∞Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ 4 ∂ÊÔÚ›·˜ μ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ∞Ú¯·ÈÔًوÓ
– 38 –
APXAIO§O°IA
1. XÚÈÛÙfi˜ Ù˘ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì. °ÂÓÈÎfi ÙÔÔÁÚ·ÊÈÎfi ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘.
– 39 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
2. ¶·ÓÔÚ·ÌÈ΋ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ·fi Ù· ‚ÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈο, ÚÈÓ ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ.
3. ¶·ÓÔÚ·ÌÈ΋ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ·fi Ù· ‚ÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈο, ÌÂÙ¿ ÙÔ ¤Ú·˜ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ.
– 40 –
APXAIO§O°IA
4, 5, 6. TÔ ‰˘ÙÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ÚÈÓ, ηٿ Î·È ÌÂÙ¿ ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ηı·ÚÈÛÌÔ‡, ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ Î·È ÂÚ›Êڷ͢. ÕÔ„Ë ·fi ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈο.
– 41 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
7. H ·ÚÈ· ›ÛÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ÛÙÔ ‰˘ÙÈÎfi ÙÌ‹Ì· Ù˘ ‚fiÚÂÈ·˜ ÏÂ˘Ú¿˜ Ù˘ ÂÚ›Êڷ͢. ÕÔ„Ë ·fi Ù· ‚fiÚÂÈ·.
8. H ÂÚ›ÊÚ·ÍË Ù˘ ‚fiÚÂÈ·˜ ÏÂ˘Ú¿˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘. ÕÔ„Ë ·fi Ù· ·Ó·ÙÔÏÈο.
– 42 –
APXAIO§O°IA
9. EÚÁ·Û›Â˜ ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓ˘ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛ˘ ÙˆÓ Ì·˙ÒÓ ÙˆÓ ·Ï·ÈÒÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ (1854-5, 1937) Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜. ÕÔ„Ë ·fi Ù· ‚fiÚÂÈ·.
10. O ¯ÒÚÔ˜ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜ ÌÂÙ¿ ÙÔ ¤Ú·˜ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓ˘ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛ˘ Î·È ·ÔÎÔÌȉ‹˜ ÙˆÓ Ì·˙ÒÓ ÙˆÓ ·Ï·ÈÒÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ (1854-5, 1937). ÕÔ„Ë ·fi Ù· ‚fiÚÂÈ·.
– 43 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
11. H ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ‚·ÛÈÏÈ΋ Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜ ÚÈÓ ÙËÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙˆÓ Ì·˙ÒÓ ÙˆÓ ·Ï·ÈÒÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ. ÕÔ„Ë ·fi ‰˘ÙÈο.
12. H ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ‚·ÛÈÏÈ΋ Ù˘ AÁ›·˜ ™ÔÊ›·˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙˆÓ Ì·˙ÒÓ ÙˆÓ ·Ï·ÈÒÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ Î·È ÙËÓ ·Ó·Ûηʋ Ù˘ ‰˘ÙÈ΋˜ Î·È ÓfiÙÈ·˜ ÏÂ˘Ú¿˜ Ù˘. ÕÔ„Ë ·fi ‰˘ÙÈο.
– 44 –
APXAIO§O°IA
13. °ÂÓÈ΋ ¿Ô„Ë Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ IÂÚÔÛ·Ï‹Ì ·fi Ù· ‰˘ÙÈο, ÚÈÓ ÙËÓ ·Ó·Ûηʋ Ù˘.
14. °ÂÓÈ΋ ¿Ô„Ë Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ IÂÚÔÛ·Ï‹Ì ·fi Ù· ‰˘ÙÈο, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·Ûηʋ Ù˘.
– 45 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
15. K¿ÙÔ„Ë Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·Ûηʋ Ù˘.
16. AÓ··Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì Ì ‚¿ÛË ÙȘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜.
– 46 –
APXAIO§O°IA
17. ÕÔ„Ë Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì Î·È ÙÔ˘ Ó·¸‰Ú›Ô˘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÚÈÓ ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜.
18. ÕÔ„Ë Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì Î·È ÙÔ˘ Ó·¸‰Ú›Ô˘ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÌÂÙ¿ ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜.
– 47 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
19. ÕÔ„Ë ·fi Ù· ·Ó·ÙÔÏÈο Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì ÚÈÓ ÙËÓ ·Ó·Ûηʋ Ù˘.
20. ÕÔ„Ë ·fi Ù· ·Ó·ÙÔÏÈο Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·Ûηʋ Ù˘.
– 48 –
APXAIO§O°IA
21. ™ˆ˙fiÌÂÓ· ÁÚ·Ù¿ ÎÔÓÈ¿Ì·Ù· ÛÙË ‚fiÚÂÈ· ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ ÌÂÙ¿ ÙË Û˘ÓÙ‹ÚËÛ‹ ÙÔ˘˜.
22. TÔ „ËÊȉˆÙfi ‰¿Â‰Ô ÙÔ˘ ‚ÔÚ›Ԣ ÎÏ›ÙÔ˘˜ Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ ÌÂÙ¿ ÙË Û˘ÓÙ‹ÚËÛ‹ ÙÔ˘.
– 49 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
23. TÔ „ËÊȉˆÙfi ‰¿Â‰Ô ÙÔ˘ ÓÔÙ›Ô˘ ÎÏ›ÙÔ˘˜ Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ ÌÂÙ¿ ÙË Û˘ÓÙ‹ÚËÛ‹ ÙÔ˘.
24. §ÂÙÔ̤ÚÂÈ· ·fi ÙÔ „ËÊȉˆÙfi ‰¿Â‰Ô ÙÔ˘ ÓÔÙȉ˘ÙÈÎÔ‡ ÚÔÛÎÙ›ÛÌ·ÙÔ˜ Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡.
– 50 –
APXAIO§O°IA
25. TÔ ‰›·ÙÔ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi Ô›ÎËÌ· ÛÙÔ ‚ÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ÚÈÓ ÙËÓ ÂÈÛ΢‹ ÙÔ˘.
26. TÔ ‰›·ÙÔ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi Ô›ÎËÌ· ÛÙÔ ‚ÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈÛ΢‹ ÙÔ˘.
– 51 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
27. TÔ ‰›·ÙÔ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi Ô›ÎËÌ· ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ÚÈÓ ÙËÓ ÂÈÛ΢‹ ÙÔ˘. ÕÔ„Ë ·fi Ù· ÓÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈο.
28. TÔ ‰›·ÙÔ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi Ô›ÎËÌ· ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈÛ΢‹ ÙÔ˘, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÏÂÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ˆ˜ K¤ÓÙÚÔ EÓË̤ڈÛ˘ ÙˆÓ ÂÈÛÎÂÙÒÓ.
– 52 –
APXAIO§O°IA
29. TÔ ÈÛfiÁÂÈÔ ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ ‰›·ÙÔ˘ ÔÈ΋̷ÙÔ˜ ÚÈÓ ÙËÓ ÂÈÛ΢‹ ÙÔ˘, ÁÈ· Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ˆ˜ K¤ÓÙÚÔ EÓË̤ڈÛ˘.
30. TÔ ÈÛfiÁÂÈÔ ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ ‰›·ÙÔ˘ ÔÈ΋̷ÙÔ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈÛ΢‹ ÙÔ˘, ÁÈ· Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ˆ˜ K¤ÓÙÚÔ EÓË̤ڈÛ˘.
– 53 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
31. O fiÚÔÊÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ ‰›·ÙÔ˘ ÔÈ΋̷ÙÔ˜ ÚÈÓ ÙËÓ ÂÈÛ΢‹ ÙÔ˘, ÁÈ· Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ˆ˜ K¤ÓÙÚÔ EÓË̤ڈÛ˘.
32. O fiÚÔÊÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ ‰›·ÙÔ˘ ÔÈ΋̷ÙÔ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈÛ΢‹ ÙÔ˘, ÁÈ· Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ˆ˜ K¤ÓÙÚÔ EÓË̤ڈÛ˘.
– 54 –
APXAIO§O°IA
33. ÕÔ„Ë ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ Ù˘ IÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì, ÙÔÓ A‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 2008.
34. TÔ ÚÔÛˆÈÎfi Ù˘ 4˘ E.B.A. Û ÛÙÈÁÌ‹ ÍÂÎÔ‡Ú·Û˘ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡, ÙÔÓ A‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 2008. EÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÌÚÔÛÙ¿ ÚÔ˜ Ù· ›Ûˆ ÔÈ: N. TÛÔ˘ÓÈ¿˜, I. TÛÈÎÔ‡Ú˘, EÏ. TÛÔ˘Î·Ï¿˜, M. ™È‰¤Ú˘, N. KÔ˘ÙÂÏÏ¿˜, Mȯ. KÔ˘ÙÂÏÏ¿˜ (Ì η¤ÏÔ), EÌÌ. ™Î·ÚÔ‡Ï˘, K. K·Ïԉԇη˜ Î·È £. X·ÏΛÙ˘.
– 55 –
K A ยงY M N I A K A X P O N I K A
I™TOPIA
I™TOPIA
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÏÏÈ¿˜
K A ยงY M N I A K A X P O N I K A
I™TOPIA
£ÂfiÊÈÏÔ˘ TÛÔ˘Î·Ï¿
O £ ∂ ™ ª O™ Δ ∏ ™ ¶ ƒ O • ∂ ¡ π ∞ ™ ™ Δ ∏ ¡ ∂ § § ∏ ¡ π ™ Δ π ∫ ∏ ∫ ∞ §Y ª ¡ ∞
O
Ù˘ ÂÈÏÔÁ‹˜ ‰ËÏ·‰‹ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ·ÙfïÓ, Ù· ÔÔ›· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ú¤Û‚ÂȘ ÙˆÓ fiψÓ-ÎÚ·ÙÒÓ ÛÙȘ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Û¯¤ÛÂȘ ‹ Û ·˘Ù¤˜ Ì ÙÔ˘˜ ‚·ÛÈÏ›˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ ÎÚ·ÙÒÓ, ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Û’ ¤Ó· ÂıÈÌÔÙ˘ÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ·ÊÒÓ Ì ÎÂÓÙÚÈ΋ ı¤ÛË ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ Î·È Ù˘ ‰Èψ̷ٛ·˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜. OÈ ÂÈÁڷʤ˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂͿψÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ıÂÛÌÔ‡, Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ Ì ÙËÓ ·ÚÔ¯‹ ·Û˘Ï›·˜ Û fiÏÂȘ, ÈÂÚ¿ ‹ Î·È Û ÌÂÌÔӈ̤ӷ ¿ÙÔÌ·, ÛÙÔȯ›· Ô˘ Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ¤Ó· ·›ÛıËÌ· ·Ó·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜ ·fi ÙȘ Û˘¯Ó¤˜ ÏÂËϷۛ˜, ÙȘ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜, ÙÔ˘˜ ÂÍ·Ó‰Ú·Ô‰ÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÙËÓ ÂÈÚ·Ù›·, Ô˘ ¤ÏËÙÙ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔ˘˜ ÂÌfiÚÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ó·˘ÙÈÎÔ‡˜ Î·È Î·ıÈÛÙÔ‡Û·Ó ·Ó·ÛÊ·Ï‹ Ù· Ù·Í›‰È·. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë Î‡ÚÈ· ·ÈÙ›· Ô˘ Ô‰ËÁ› ÙȘ fiÏÂȘ-ÎÚ¿ÙË ÛÙË Û‡ÛÊÈÍË ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ıÂÛÌÔ‡ Ù˘ ÚÔÍÂÓ›·˜. ™ÙÔ corpus ÙˆÓ Î·Ï˘ÌÓÈ·ÎÒÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ, Ô˘ Û˘Ó¤ÁÚ·„Â Ô πÙ·Ïfi˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ Mario Segre (TITULI CALYMNII) Î·È Û¯ÔÏ›·ÛÂ Ô ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˜ ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫Ô˘ÎÔ‡Ï˘, ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ "∫¿Ï˘ÌÓ· ÙˆÓ ∂ÈÁÚ·ÊÒÓ", ‰È·ÛÒ˙ÂÙ·È ¤Ó·˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÙÈÌËÙÈÎÒÓ „ËÊÈÛÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘. ™’ ·˘Ù¿ Ôϛ٘ ¿ÏÏˆÓ fiψÓ-ÎÚ·ÙÒÓ ÙÈÌÒÓÙ·È Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ÚÔͤÓÔ˘ Î·È ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ù· ÚÔÓfiÌÈ· Ô˘ Ë Î·Ï˘ÌÓȷ΋ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›· ‹ Ë OÌÔÔÏÈÙ›·, ·Ú›¯Â Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ÓÔÌÔıÂÛ›· Ù˘. Δ· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ÙÈÌËÙÈο „ËÊ›ÛÌ·Ù· ÚÔÍÂÓ›·˜ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi £E™MO™ TH™ ¶PO •ENIA™,
– 59 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã., fiÙ·Ó Ë ∫¿Ï˘ÌÓ· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙË ÛÊ·›Ú· ÂÈÚÚÔ‹˜ ÙˆÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›ˆÓ, ‚·ÛÈϤˆÓ Ù˘ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘ Î·È Êı¿ÓÔ˘Ó ˆ˜ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 3Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã., fiÙ·Ó ÂÁηıȉڇıËΠÔÚÈÛÙÈο ÌÈ· Û˘ÓÔÌÔÛÔÓ‰›· Ù˘ ∫ˆ Ì ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓ·, Ë OÌÔÔÏÈÙ›·. ™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ· Ã. Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ™ˆÙ‹Ú·˜ ‰È·¯Â›Ì·˙ ÛÙËÓ ∫ˆ, ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÔÏÈÔÚΛ· Ù˘ ∞ÏÈηÚÓ·ÛÛÔ‡, ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔÓ ∞ÓÙ›ÁÔÓÔ ∞ã ÙÔ ªÔÓfiÊı·ÏÌÔ, ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ∞Û›·˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· ÁÈ· Ó· ÂÓ‰˘Ó·ÌÒÛÂÈ ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ˘Ôı¿ÏÙÂÈ Î·È ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÌÈ· Û˘Ó¤ÓˆÛË Ù˘ ∫ˆ Î·È Ù˘ ∫¿Ï˘ÌÓ·˜ Û ÌÈ· ÔÌÔÔÏÈÙ›· (309/8 .Ã.-306 .Ã.), ‰ËÏ. Û' ¤Ó· ›‰Ô˜ ÔÌfiÛÔӉ˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ¤ÓˆÛ˘. ∏ ∫¿Ï˘ÌÓ· ·Ôη٤ÛÙËÛ ÙËÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›· Ù˘, fiÙ·Ó Ë ∫ˆ˜ ÂÚÈ‹Ïı ÛÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ ∞ÓÙÈÁfiÓÔ˘ ·fi ÙÔ 306 .Ã. ˆ˜ ÙÔ 301 .Ã. (Ì¿¯Ë Ù˘ π„Ô‡). ∏ ΢ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ ∞ÓÙÈÁÔÓȉÒÓ Û˘Ó¯›ÛÙËΠˆ˜ ÙÔ 288 .Ã., ÔfiÙÂ Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ∞ÓÙÈÁfiÓÔ˘, ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ Ô ¶ÔÏÈÔÚÎËÙ‹˜, ·Ú·ÈÙ‹ıËΠÙÔ˘ ıÚfiÓÔ˘ ÙÔ˘ Î·È Ô ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ μã Ô ºÈÏ¿‰ÂÏÊÔ˜ ·Ôη٤ÛÙËÛ ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›ˆÓ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô. ª¿ÏÈÛÙ· ÂÚȤ‚·Ï ÙËÓ ∫ˆ Ì ȉȷ›ÙÂÚ· ÚÔÓfiÌÈ· Î·È ÊÔÚÔ··ÏÏ·Á¤˜, ·ÊÔ‡ Ë ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ μÂÚÂÓ›ÎË ÙÔÓ Á¤ÓÓËÛ ÂΛ, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÔÏÈÔÚΛ·˜ Ù˘ ∞ÏÈηÚÓ·ÛÛÔ‡ ·fi ÙÔ Û‡˙˘ÁÔ Ù˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô ∞ã ™ˆÙ‹Ú·. ™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 3Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. Ë ÛÙ·‰È·Î‹ ·Ô‰˘Ó¿ÌˆÛË Ù˘ ËÁÂÌÔÓÈ΋˜ ı¤Û˘ Ù˘ ‰˘Ó·ÛÙ›·˜ ÙˆÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›ˆÓ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô, ÏfiÁˆ ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ÂÚ›‰ˆÓ Î·È ·ÒÏÂÈ·˜ ‰·ÊÒÓ, ÂÓ›Û¯˘Û ÙË ı¤ÏËÛË ÙÔ˘ ºÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ ∂ã, ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜, Ó· ΢ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈ ÛÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ. O º›ÏÈÔ˜ Ô ∂ã ÁÈ· Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ ÙÔ ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘ Û˘ÌÌ¿¯ËÛ Ì ÙÔÓ ∞ÓÙ›Ô¯Ô Ù˘ ™˘Ú›·˜ ηٿ ÙˆÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›ˆÓ. £ÂÒÚËÛ ‰Â, ˆ˜ ηٿÏÏËÏË Â˘Î·ÈÚ›· ÁÈ· Ó· ÂÈÙÂı› ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˘ ¢ã ºÈÏÔ¿ÙÔÚ·, ·ÊÔ‡ Ô ‰È¿‰Ô¯Ô˜ ÙÔ˘ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô˜ ∂ã Ô ∂ÈÊ·Ó‹˜, Ô˘ ·Ó‹Ïı ÛÙÔ ıÚfiÓÔ Ù˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·˜ ÙÔ 205 .Ã., ‹Ù·Ó ÌfiÏȘ ¤ÓÙ ÂÙÒÓ. ΔfiÙÂ, ƒfi‰ÈÔÈ, ∫ÒÔÈ, ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ, ∫·Ú¿ıÈÔÈ Î·È ¡ÈÛ‡ÚÈÔÈ Û˘Ó·Û›˙ÔÓÙ·È Î·Ù¿ ÙÔ˘ ºÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ ∂ã. ∂ΛÓÔ˜ ÁÈ· Ó· Â͢ËÚÂÙ‹ÛÂÈ Ù· Û¯¤‰È· ÙÔ˘ ÍÂۋΈÛ ÙÔ˘˜ ∫Ú‹Ù˜ πÂÚ·‡ÙÓÈÔ˘˜ (∞ã ∫ÚËÙÈÎfi˜ ¶fiÏÂÌÔ˜) ηٿ ÙˆÓ ÓËÛȈÙÒÓ. OÈ ∫Ú‹Ù˜, ÌÂÙ¿ ·fi ÌÈ· ·ÔÙ˘¯Ë̤ÓË ·ÈÊÓȉȷÛÙÈ΋ ›ıÂÛË, ·ˆı‹ıËÎ·Ó Î·È ¿ÏÈ ·fi ÙȘ Û˘Ó·ÛÈṲ̂Ó˜ ‰˘-
– 60 –
I™TOPIA
Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ∫ˆ Î·È Ù˘ ∫¿Ï˘ÌÓ·˜ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ·ÎÚˆÙ‹ÚÈÔ ∞·ÎËÙ‹Ú· (ÛËÌÂÚÈÓfi “ÃÂÏÒÓ·”) Ù˘ ∞Ï¿Û·ÚÓ·˜ (∫·Ú‰¿Ì·ÈÓ·). ΔȘ ÔÏÂÌÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ Û˘ÓÙfiÓÈ˙·Ó ‰‡Ô ∫ÒÔÈ, Ô £ÂÔÎÏ‹˜ Î·È Ô ¢ÈÔÎÏ‹˜, ÂÓÒ ‰È·ÎÚ›ıËÎÂ Î·È Ô ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙˆÓ Î·Ï˘ÌÓÈ·ÎÒÓ ÏÔ›ˆÓ §‡Û·Ó‰ÚÔ˜ ºÔ›ÓÈÎÔ˜. ∏ ·Ó¿ÁÎË Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ‰Ú¿Û˘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙÔ˘ ¯ıÚÔ‡ Í·Ó·˙ˆÓÙ·Ó‡ÂÈ ÙÔ ıÂÛÌfi Ù˘ OÌÔÔÏÈÙ›·˜ ÙÔ 205-04 .Ã. O ıÂÛÌfi˜ ·˘Ùfi˜ ηÙÔ¯‡ÚˆÓ ÙËÓ ÈÛÔÓÔÌ›· Î·È ÙËÓ ÈÛÔÔÏÈÙ›· ∫ÒˆÓ Î·È ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ, Ì ϋÚË Û‚·ÛÌfi ÙÔ˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÔ‡ ÔÏÈÙ‡̷ÙÔ˜, ÙˆÓ ·ÙÚÔ·Ú¿‰ÔÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Î·È ÙˆÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ Ù˘ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘. ∞˘Ùfi ÙÔ Ú¢ÛÙfi ÔÏÈÙÈÎfi ÛÎËÓÈÎfi ÏfiÁˆ ÙˆÓ ÂÍÔÓÙˆÙÈÎÒÓ ÔÏ¤ÌˆÓ ÙˆÓ ‰È·‰fi¯ˆÓ ÙÔ˘ ª. ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô Î·È ·fi ÂΛ ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹, ¤‚·Ï ÙË Û˘Ó¤ÓˆÛË ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ÎÔÈÓÒÓ ÎÈÓ‰‡ÓˆÓ Î·È ·Ó¤Ù˘Í ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ‰ÈÌÂÚÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Ì ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ‰Èψ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜, fiˆ˜ Ì ÙÔ ıÂÛÌfi Ù˘ ÚÔÍÂÓ›·˜. ™Ù· Î·Ï˘ÌÓȷο „ËÊ›ÛÌ·Ù· ÔÈ ÙÈÌËÙÈΤ˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ÚÔͤÓÔ˘˜ ·ÔÓ¤ÌÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ‚Ô˘Ï‹ Ô˘ ÂÈÛËÁÂ›Ù·È Î·È ·fi ÙÔ ·ÓÒÙ·ÙÔ fiÚÁ·ÓÔ Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙ›·˜, ÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ (¤‰ÔÍ ٷ ÂÎÎÏËÛ›· Ù· ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ). ™Ù· „ËÊ›ÛÌ·Ù· Û˘¯Ó¿ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË Ô˘ ÂÈÛËÁÂ›Ù·È ÙËÓ ·ÔÓÔÌ‹ Ù˘ ÙÈÌËÙÈ΋˜ ‰È¿ÎÚÈÛ˘. O ÔÏ›Ù˘ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÂÓÂÚÁ¿ ÛÙ· ÎÔÈÓ¿ Î·È ÚÔÙ›ÓÂÈ ÛÙ· Û˘ÏÏÔÁÈο fiÚÁ·Ó· Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘, ηٷı¤ÙÂÈ ÂχıÂÚ· ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ Î·È Ê¤ÚÂÈ ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÙˆÓ ÂÈÛËÁ‹ÛÂˆÓ ÙÔ˘. ¢È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ Ôϛ٘, fiˆ˜ Ô ∞ÚÈÛÙ›·˜ ∞Ú·ÙÔÎÚ›ÙÔ˘, Ì ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· Î·È ÔÏϤ˜ ¢ÂÚÁÂۛ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ¢‹ÌÔ ÚÔÙ›ÓÂÈ ˆ˜ ÚÔͤÓÔ˘˜ Ôϛ٘ ¿ÏÏˆÓ fiψÓ-ÎÚ·ÙÒÓ. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. Ô ∞ÚÈÛÙ›·˜ ∞Ú·ÙÔÎÚ›ÙÔ˘ "ÂÂÏıÒÓ Â› ÙÂ Ù·Ó ‚Ô˘Ï¿Ó Î·È ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·Ó ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ fiÙÈ Â‡ÓÔ˘˜ ˆÓ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ £Â˘‰ÒÚÔ˘ ¿Û·Ó ¯Ú›·Ó ·Ú¯fiÌÂÓÔ˜ ‰È·ÙÂÏ› Î·È È‰›· ÙÔȘ ÂÓÙ˘Á¯¿ÓÔ˘ÛÈ ·˘ÙÒ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ", ‰ËÏ·‰‹ "·ÊÔ‡ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÛÙË ‚Ô˘Ï‹ Î·È ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ ˆ˜ Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ £Â˘‰ÒÚÔ˘ Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙ ÊÈÏÈÎfi˜ ÚÔ˜ ÙÔ ‰‹ÌÔ Î·È ÚÔÛʤÚÂÈ Î¿ı ›‰Ô˘˜ ˘ËÚÂÛ›· Î·È ÛÙÔ ‰‹ÌÔ Î·È Û’ fiÛÔ˘˜ Ôϛ٘ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ". ∞˘Ù¿ Ù· ÛÙÔÈ-
– 61 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¯Â›· Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ· ÁÈ· Ó· ÙÈÌËı› Ô Í¤ÓÔ˜ ›Ù Ì ÙËÓ ‡„ÈÛÙË ‰È¿ÎÚÈÛË Ù˘ ·Ú·¯ÒÚËÛ˘ ÙÔ˘ ‰ÈηÈÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË, ›Ù Ì ÙËÓ ÂÍ›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ‰È¿ÎÚÈÛË ÙÔ˘ ÚÔͤÓÔ˘ Î·È ‰ÈηÈÔÏÔÁÔ‡Ó ÙËÓ ÂÈÛ‹ÁËÛË ÙÔ˘ ∫·Ï˘ÌÓ›Ô˘ ÔÏ›ÙË. ™’ ¿ÏÏÔ „‹ÊÈÛÌ· Ô˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂ Ô C.T. Newton ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. Ô ∞ÚÈÛÙ›·˜ ∞Ú·ÙÔÎÚ›ÙÔ˘ ÚÔÙ›ÓÂÈ Î¿ÔÈÔÓ ΔËϤʷÓÔ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙËÓ ÙÈÌËÙÈ΋ ‰È¿ÎÚÈÛË Ô˘ ·ÔÓ¤ÌÂÙ·È. °ÂÁÔÓfi˜ ¿ÓÙˆ˜ Â›Ó·È fiÙÈ Ô ÂÈÊ·Ó‹˜ ·˘Ùfi˜ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˜ ‰È·ÙËÚ› Û¯¤ÛÂȘ Ì Ôϛ٘ ¿ÏÏˆÓ fiÏÂˆÓ –›Ûˆ˜ ÏfiÁˆ ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ÙÔ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوӖ Î·È ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ ÁÈ· ÙË Û‡ÛÊÈÍË ÙˆÓ ‰ÈÌÂÚÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Ù˘ ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ·˜ ÙÔ˘ Ì ·˘ÙÔ‡˜. ∂›Û˘ Û „‹ÊÈÛÌ· ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. Ô˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂ Ô C.T. Newton Î·È Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ μÚÂÙ·ÓÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ¤Ó·˜ ¿ÏÏÔ˜ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˜ Ô ¢·ÌÔÎÚ¿Ù˘ ¢·Ì·ÁfiÚ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ ¤Ó·Ó ª‡Ó‰ÈÔ, ÙÔÓ ªÂÓÂÛı‹ ∞ÔÏÏÒÓÈÔ˘ "‰È·ÙÂÏÂ›Ó ÔÏ˘ˆÚÔ‡ÓÙ· ÙˆÓ Ù ηْ ·Ô‰·Ì›·Ó Û˘Ó·ÓÙÒÓÙˆÓ ÔÏÈÙ¿Ó Î·È ÙˆÓ ·Ú·ÁÈÓÔÌ¤ÓˆÓ ÂȘ Ù·Ó fiÏÈÓ Ù·Ó ª˘Ó‰›ˆÓ ¯Ú›·˜ ·Ú¯ÔÌ¤ÓˆÓ ÂοÛÙÔȘ ηٿ ‰‡Ó·ÌÈÓ Ù·Ó ·˘ÙÔ‡", ‰ËÏ·‰‹ "Ó· ‰Â›¯ÓÂÈ È‰È·›ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘˜ Ôϛ٘ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ì·ÎÚÈ¿ Î·È ÂÈÛΤÙÔÓÙ·È ÙËÓ ª‡Ó‰Ô, ÒÛÙ fiÙ·Ó ¤¯Ô˘Ó ·Ó¿ÁÎË ·Ú¤¯ÂÈ ‚Ô‹ıÂÈ· ÛÙÔÓ Î·ı¤Ó· Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘". ∞Ó Î·È ‰ÂÓ ÛÒ˙ÂÙ·È ÛÙÔ ıÚ·‡ÛÌ· ÙÔ˘ „ËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ Ë ‰È¿ÎÚÈÛË Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÙÈÌ‹ıËÎÂ Ô ªÂÓÂÛı‹˜ ∞ÔÏÏÒÓÈÔ˘, Ë ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ‰ÈηÈÔÏÔÁ› ÙËÓ ·ÔÓÔÌ‹ Ù˘ ÚÔÍÂÓ›·˜ Ù˘ ∫¿Ï˘ÌÓ·˜ ÛÙË ÁÂÈÙÔÓÈ΋ ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ª‡Ó‰Ô. ∫·È Û’ ¿ÏÏ· „ËÊ›ÛÌ·Ù· ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. Ô˘ ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ μÚÂÙ·ÓÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÂÈÛËÁ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙÈÌËÙÈΤ˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂȘ, ›Ûˆ˜ Ù˘ ÚÔÍÂÓ›·˜, ·fi οÔÈÔÓ ∫ÏÂÔÊÒÓÙ· ÁÈ· οÔÈÔÓ ·ÓÒÓ˘ÌÔ, ÁÈÔ ÙÔ˘ §˘Û·ÁfiÚ·, ¶ÚÔÎÔÓÓ‹ÛÈÔ (¶ÚÔÎfiÓÓËÛÔ˜, ÓËÛ› ÛÙËÓ ¶ÚÔÔÓÙ›‰·) Î·È Î¿ÔÈÔ˜ ·ÓÒÓ˘ÌÔ˜ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˜, Ô˘ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ‰Â ‰È·ÛÒıËΠÛÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ÙÔÓ „ËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜, ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ªÂÓÂÎÏ‹, ÚÔÙ›ÓÂÈ Î¿ÔÈÔÓ ·ÓÒÓ˘ÌÔ, ÁÈÔ ÙÔ˘ ∞ÔÏÏÔ‰fiÙÔ˘ ˆ˜ ÚfiÍÂÓÔ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯ÂÈ Ûˆı› Î·È Ô ÙfiÔ˜ Ù˘ ηٷÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘. ™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 3Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã., ‰‡Ô ·ÓÒÓ˘ÌÔÈ Ôϛ٘ ·fi ÙȘ πÌÂÚ·›Â˜ £¤Ú̘ (£¤ÚÌ·, ·ÔÈΛ· Ù˘ π̤ڷ˜, fiÏ˘ ÛÙ· ‚fiÚÂÈ· ·Ú¿ÏÈ· Ù˘ ™ÈÎÂÏ›·˜) ÙÈÌÒÓÙ·È Ì ‰È·ÎÚ›ÛÂȘ Û £Ú·‡ÛÌ· „ËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂ Ô C.T. Newton Î·È Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ μÚÂÙ·ÓÈÎfi ªÔ˘Û›Ô.
– 62 –
I™TOPIA
∏ ȉÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÚÔͤÓÔ˘ Û˘Óԉ¢fiÙ·Ó Î·È ·fi ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·ÔÏ¿Ì‚·Ó ¤Ó·˜ ÔÏ›Ù˘ Ù˘ ∫¿Ï˘ÌÓ·˜. ™Â „ËÊ›ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. Ô˘ ‰ËÌÔÛȇıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ C.T. Newton Î·È Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔ μÚÂÙ·ÓÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ÙÈÌÒÓÙ·È ˆ˜ ¢ÂÚÁ¤Ù˜ Î·È ÚfiÍÂÓÔÈ Ô ¶·ÚÌÂÓ›ÛÎÔ˜, Ô ¡ÈÎfiÌ·¯Ô˜ ∞Ïη›Ô˘ ·fi ÙË ™È΢ÒÓ·, Ô ¶Ú·ÍÈÙ¤Ï˘ πÛ¯ÔÌ¿¯Ô˘ OÈÙ·›Ô˜ (ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ ıÂÛÛ·ÏÈÎfi ∫ÔÈÓfi ÙˆÓ OÈÙ·›ˆÓ), Ô ¶ÔχÊÈÏÔ˜ º›ÏˆÓ·˜ ∞ıËÓ·›Ô˜, Ô ÃÚ‡ÛÈÔ˜ ¢ÈÔÙ›ÌÔ˘. Δ· „ËÊ›ÛÌ·Ù· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ì ÌÈÎÚԉȷÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ ÎÔÈÓ‹ ÎÂÈÌÂÓÈ΋ ÊfiÚÌ·. ΔÔ ÙÈÌÒÌÂÓÔ ÚfiÛˆÔ ÚÔÛ·ÁÔÚ‡ÂÙ·È ˆ˜ ¢ÂÚÁ¤Ù˘ Î·È ÚfiÍÂÓÔ˜. ∏ ÙÈÌ‹ ·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘, ηıÒ˜ ¿ÏψÛÙÂ Ë ˘ÛÙÂÚÔÊËÌ›· Î·È Ë ÚÔÁÔÓÈ΋ ‰fiÍ· η٤¯Ô˘Ó ÎÂÓÙÚÈ΋ ı¤ÛË ÛÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÒÓ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. OÈ ÙÈÌËÙÈΤ˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂȘ Ô˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó ¤Ó·Ó ÚfiÍÂÓÔ Â›Ó·È Ë ¤ÁÎÙËÛË, ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ‰ËÏ·‰‹ ·fiÎÙËÛ˘ Á˘ Î·È ·Î›ÓËÙ˘ ÂÚÈÔ˘Û›·˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, Ë ·Ù¤ÏÂÈ·, Ë ÊÔÚÔ··ÏÏ·Á‹ ÁÈ· Ù· ÂÈÛ·ÁfiÌÂÓ· Î·È Ù· ÂÍ·ÁÒÌÂÓ· ÚÔ˚fiÓÙ· ·fi Ù· ÏÈÌ¿ÓÈ· Ù˘ ∫¿Ï˘ÌÓ·˜, Î·È Ë ¿Ó¢ ÂÚÈÔÚÈÛÌÒÓ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÙÔ˘ Ó· ÂÈÛΤÙÂÙ·È ÙÔÓ ÙfiÔ Ô˘ ÙÔÓ ÙÈÌ¿, ÙfiÛÔ Û ÂÈÚËÓÈ΋ fiÛÔ Î·È Û ÔÏÂÌÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô. À¿Ú¯Ô˘Ó ›Û˘ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Û „ËÊ›ÛÌ·Ù· ÁÈ· ·Û˘Ï›· (·Û˘Ï›), ÔfiÙÂ Ë fiÏË Ô˘ ÙÈÌ¿ ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È Û ¤Ó· ›‰Ô˜ Î·Ù·Ê˘Á›Ô˘ Û ÂÚ›ÙˆÛË ·ÎÔ‡ÛÈ·˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢Û˘ ·fi ÙÔ ÁÂÓ¤ıÏÈÔ ÙfiÔ, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÚÔ‰ڛ·, ‰ËÏ·‰‹ ÙÈÌËÙÈ΋ ı¤ÛË Û ‰ËÌfiÛȘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂȘ Î·È ÂÔÚÙ¤˜, ‰›Ï· ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘. øÛÙfiÛÔ ÔÈ ÚfiÍÂÓÔÈ ‰ÂÓ ÙÈÌÒÓÙ·È Ì ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË, ‰È¿ÎÚÈÛË Ô˘ ·ÔÓ¤ÌÂÙ·È ÁÈ· ÂÍ·ÈÚÂÙÈΤ˜ ˘ËÚÂۛ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ¢‹ÌÔ. ∏ ÎÂÈÌÂÓÈ΋ ÊfiÚÌ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı› ¤Ó· ÙÈÌËÙÈÎfi „‹ÊÈÛÌ· ÚÔÍÂÓ›·˜ ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. Â›Ó·È Ë ·ÎfiÏÔ˘ıË: “¤‰ÔÍ ٷ ÂÎÎÏËÛ›· Ù· ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ¢ÂÚÁ¤Ù·Ó Î·È ÚfiÍÂÓÔÓ ‹ÌÂÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ Î·È ·˘ÙÒÓ Î·È Á¤ÓÔ˜ ·Â›, Î·È ‹ÌÂÓ ·˘ÙÔ›˜ ¤ÁÎÙËÛÈÓ ÂÁ ∫·Ï‡ÌÓ· Î·È ·Ù¤ÏÂÈ·Ó ÙˆÓ ÂÈÛ·ÁÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÂÍ·ÁÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ¤ÛÏÔ˘Ó Î·È ¤ÎÏÔ˘Ó Î·È ÂÌ ÔϤ̈ Î·È ÂÓ ÂÈÚ¿Ó·”, ‰ËÏ·‰‹ “·ÔÊ¿ÛÈÛÂ Ë ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ÙˆÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ Ó· ·Ó·ÎËÚ‡ÍÂÈ Â˘ÂÚÁ¤ÙË Î·È ÚfiÍÂÓÔ ÙˆÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ·˘ÙfiÓ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ¿ÓÙ· Î·È Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ·fiÎÙËÛ˘ ·Î›ÓËÙ˘ ÂÚÈÔ˘Û›·˜ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓ· Î·È Ó· Â›Ó·È ··ÏÏ·Á̤ÓÔÈ ·fi ÙËÓ Î·Ù·‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÙÂÏÒÓ ÁÈ· fi,ÙÈ ÂÈÛ¿ÁÔ˘Ó Î·È ÂÍ¿ÁÔ˘Ó Î·È
– 63 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¤Ú¯ÔÓÙ·È Î·È Ó· ʇÁÔ˘Ó (ÂχıÂÚ·) Î·È Û ÂÚ›Ô‰Ô ÔϤÌÔ˘ Î·È ÂÈÚ‹Ó˘”. ªÂÙ¿ ÙË Ï‹„Ë Ù˘ ·fiÊ·Û˘ ·fi ÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ¤ÌÂÓ ȷ Ë ‰ËÌfiÛÈ· ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛË Ù˘. Ÿˆ˜ fiϘ ÔÈ ‰ËÌfiÛȘ Ú¿ÍÂȘ, ¤ÙÛÈ Î·È Ù· ÙÈÌËÙÈο „ËÊ›ÛÌ·Ù· ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·Ó ÛÙÔÓ ÂÈÛËÌfiÙÂÚÔ ÙfiÔ ÙÔ˘ ‰‹ÌÔ˘, ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ÙÔ˘ ¢·Ï›Ô˘ ∞fiÏψÓÔ˜. O Ù·Ì›·˜ ÊÚfiÓÙÈ˙ ÁÈ· ÙËÓ ÏËڈ̋ ÙˆÓ ÂÍfi‰ˆÓ Ô˘ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ „ËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ Û ÛÙ‹ÏË Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÙÔÔı¤ÙËÛË Ù˘ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡. ™¯ÂÙÈο Ì’ ·˘Ù‹ ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚ› ¤Ó· „‹ÊÈÛÌ· ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 3Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. Ô˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂ Ô C.T. Newton. OÈ ÚÔÛٿٷÈ, ̤ÏË Ù˘ ‚Ô˘Ï‹˜ Ì ‰ÈÂ˘Ú˘Ì¤Ó˜ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ˜ Î·È ¿Ú¯ÔÓÙ˜ Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜, Ì·˙› Ì ÙÔÓ Ù·Ì›· ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó Ó· ˘ÏÔÔÈËı› Ë ·fiÊ·ÛË ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘, ¤ÂÈÙ· ·fi ÚfiÙ·ÛË ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙ›· ∞Ú·ÙÔÎÚ›ÙÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ ÎfiÛÙÔ˜ Ù˘ ‰·¿Ó˘, ˆÛfiÙÔ˘ ÂÈÛÚ¿ÍÂÈ ÙÔ ‰··ÓËı¤Ó ÔÛfi ·fi ÙÔÓ Ù·Ì›·, ("Ùfi‰Â ÙÔ „¿ÊÈÛÌ· ·Ó¿ÁÚ·„·È ÂȘ ÛÙ¿Ï·Ó Î·È ·Ó·ı‹ÌÂÓ ÂȘ ÙÔ ÈÂÚfiÓ ÙÔ˘ ∞fiÏψÓÔ˜ fiˆ˜ ‰Â ·Ó·ÁÚ·Ê‹ Î·È ·Ó·ÙÂı‹ Ë ÛÙ¿Ï· ÂÈ̤ÏÂÈ·Ó ÔÈ‹Û·Ùˆ ∞ÚÈÛÙ›·˜ ∞Ú·ÙÔÎÚ›ÙÔ˘"). O ıÂÛÌfi˜ Ù˘ ÚÔÍÂÓ›·˜ ·ÔηχÙÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË ÂÓfi˜ Â˘Ú‡Ù·ÙÔ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ϤÁÌ·ÙÔ˜ ‰ÈÌÂÚÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Ù˘ ∫¿Ï˘ÌÓ·˜ Ì ¿ÏϘ fiÏÂȘ-ÎÚ¿ÙË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ·fi ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ £ÂÛÛ·Ï›·˜ ˆ˜ Ù· ·¤Ó·ÓÙÈ ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈο ·Ú¿ÏÈ· Î·È ·fi ÙȘ ‚fiÚÂȘ ·ÎÙ¤˜ Ù˘ ™ÈÎÂÏ›·˜ ˆ˜ ÙÔ μfiÛÔÚÔ. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ‰È·ÛÒ˙ÂÈ ÙÔ corpus ÙˆÓ Î·Ï˘ÌÓÈ·ÎÒÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ ÊˆÙ›˙Ô˘Ó ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ì·˜ ̤۷ Û' ¤Ó·Ó ÔÏ˘‰È·Û·Ṳ̂ÓÔ ÔÏÈÙÈο, ·ÏÏ¿ Âӈ̤ÓÔ ÔÏÈÙÈÛÙÈο ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎfi ÎfiÛÌÔ. ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ Ôϛ٘ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÈÎÔÓÔÌÈο Û’ fiÏË ÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ‰ÂÛÌÔ‡˜ Ì Ôϛ٘ ¿ÏÏˆÓ fiψÓ. ™˘¯Ó¿ ÔÈ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Ô˘ ÚÔ¤Î˘Ù·Ó Î·È ÔÈ Î›Ó‰˘ÓÔÈ Ô˘ ÂÏÏfi¯Â˘·Ó ηıÈÛÙÔ‡Û·Ó ·Ó·Áη›· ÙËÓ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙˆÓ ÚÔͤӈÓ. ∞˘ÙÔ› ÂÎÚÔÛˆÔ‡Û·Ó ÓÔÌÈο ÙÔ˘˜ ∫·Ï˘ÌÓ›Ô˘˜ Î·È Ù· Û˘ÌʤÚÔÓÙ· ÙÔ˘˜ ÛÙ· fiÚÁ·Ó· Ù˘ fiÏ˘-ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÚÔÛٿ٢·Ó fiÛÔ˘˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Û ·Ó¿ÁÎË. ∏ ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘˜ ·ÓÙ·ÌÔÈ‚fiÙ·Ó ÙfiÛÔ Ì ÙËÓ ·Ú·¯ÒÚËÛË ÙÔ˘ ·ÍÈÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÚÔͤÓÔ˘ ÛÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ Î·È ÛÙË ÁÂÓÈ¿ ÙÔ˘˜ fiÛÔ Î·È Ì ٷ ÛËÌ·ÓÙÈο ÚÔÓfiÌÈ· Ô˘ ·ÔÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÛÙËÓ ∫¿-
– 64 –
I™TOPIA
Ï˘ÌÓ·, Ô˘ ¤Ú· ·fi ÙÔÓ ÙÈÌËÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘˜ (.¯ ÚÔ‰ڛ·), ›¯·Ó Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Î·È ÔÏÈÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ (¤ÁÎÙËÛȘ, ·Ù¤ÏÂÈ·, ·Û˘Ï›·, ¤ÛÏÔ˘˜ Î·È ¤ÎÏÔ˘˜) Ô˘ ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó Î·È ˆ˜ ΛÓÙ\ÙÍ}· ÁÈ· ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘˜. £ÂfiÊÈÏÔ˜ ª. ΔÛÔ˘Î·Ï¿˜ ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜-ÈÛÙÔÚÈÎfi˜
μπμ§πO°ƒ∞ºπ∞ ANNUARIO DELLA SCUOLA ARCHEOLOGICA DI ATENE ∂ DELLE MISIONI ITALIANE IN ORIENTE, 22-23, (1944-45) MARIUS SEGRE, Tituli Calymnii C.T. NEWTON, The Collection of ancient Greek inscriptions in the British Museum, Part ii. J. L. ROBERT, Bulletin Epigraphigue, 1964-1969. F. WALBANK, O ∂ÏÏËÓÈÛÙÈÎfi˜ ∫fiÛÌÔ˜. °. ∫OY∫OY§∏™, ∏ ∫¿Ï˘ÌÓ· ÙˆÓ ∂ÈÁÚ·ÊÒÓ, ∞ı‹Ó· 1980 ∂∫¢OΔπ∫∏™ ∞£∏¡ø¡., πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜, ΔfiÌÔÈ ¢' Î·È ∂'. μ. Ã∞Δ∑∏μ∞™π§∂πOΔ, πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡‹ÛÔ˘ ∫ˆ.
– 65 –
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÏÏÈ¿˜
I™TOPIA
°È¿ÓÓ˘ £. ¶·Ù¤ÏÏ˘
™ T O A P X I ¶ E § A ° O™ T H ™ ¶ E I PAT E I A ™ A ¶ O T O N 15Ô A I ø N A M E X P I T H N E § § H N I K H E ¶ A N A ™ TA ™ H *
Δ
·ÏÏ¿ ÎÏÂÈÛÙ‹, ı·Ï¿ÛÛÈ· ÂÚÈÔ¯‹ ÛÙËÓ ÔÔ›· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰È¿Û·ÚÙ· ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÓËÛÈ¿ ÌÈÎÚfiÙÂÚ· Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ·, ·Î·ÙÔ›ÎËÙ· Î·È Î·ÙÔÈÎË̤ӷ. ∞Ó Î·È ÛÙËÓ Ô˘Û›· Â›Ó·È ÌÈ· ÓËÛȈÙÈ΋ ¯ÒÚ·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ∂ÓÂÙÈÎfi ÔÚÈÛÌfi, ¤¯ÂÈ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÂÓfi˜ «∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜». ∂› ϤÔÓ, ÂÚÈÎÏÂÈfiÌÂÓÔ ·fi Û·Ê‹ Î·È ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ӷ fiÚÈ·, ·ÔÙÂÏ› Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÌÈ· ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÂÓfiÙËÙ·. ∞Ó·ÙÔÏÈο ÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙË ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ∞ÎÙ‹, ‚fiÚÂÈ· Î·È ‰˘ÙÈο ·fi ÙË μ·ÏηÓÈ΋ Î·È ¡fiÙÈ· ·fi ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ÓËÛ› Ù˘ ∫Ú‹Ù˘ Î·È ÙË ÓÔËÙ‹ ÁÚ·ÌÌ‹ Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó Ù· ÓËÛÈ¿ ∫¿ÛÔ˜, ∫¿Ú·ıÔ˜ Î·È ƒfi‰Ô˜. ΔÔ ∞ÈÁ·›Ô, ·Ú¿ ÙËÓ ·ÓÔÌÔÈÔÌÔÚÊ›· ÙˆÓ ÌÂÁÂıÒÓ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ ÙÔ˘, ¤¯ÂÈ ›‰ÈÔ Îϛ̷, ›‰È· ÓËÛÈÒÙÈη ÙÔ›·, ›‰ÈÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ∫·ÙÔÈÎÂ›Ù·È ·fi ¤Ó· ÂÎÙÂٷ̤ÓÔ Û‡ÓÔÏÔ ÓËÛȈÙÈÎÒÓ ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ ÔÈ Ôԛ˜, ¢ÚÈÛÎfiÌÂÓ˜ ÛÂ Û˘Ó¯‹ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ¤¯Ô˘Ó ÎÔÈÓ¿ Û˘ÌʤÚÔÓÙ·, ÂÓÈ·›Â˜ ÔÏÈÙÈΤ˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ‰Ô̤˜. O ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜ Â›Ó·È ÎÔÈÓfi˜, Ë ∂ÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·, ·Ú¿ ÙÔ˘˜ ÙÔÈÎÔ‡˜ ȉȈ̷ÙÈÛÌÔ‡˜, Â›Ó·È ÎÔÈÓ‹ Î·È ÂÍ›ÛÔ˘ ÎÔÈÓ¤˜ Â›Ó·È ÔÈ Î·ıËÌÂÚÈÓ¤˜ Û˘Ó‹ıÂȘ, Ù· ¤ıÈÌ·, ÔÈ ÙÂÏÂÙ¤˜. ∞ÔÙÂÏ› ‰ËÏ·‰‹ ÌÈ· ÂÓÈ·›· ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÂÓfiÙËÙ·. ∏ ·›ÛıËÛË ÙÔ˘ «ÎÔÈÓÔ‡ ÙfiÔ˘», Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ÂıÓÈ΋˜ Ú›˙·˜, ÂÓÒÓÂÈ ÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ·ÓO A I °A I O E I N A I M I A M E °A § H ,
*
OÌÈÏ›· ÛÙÔ AÓ·ÁÓˆÛÙ‹ÚÈÔ Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÙÔ˘ ÂÔÚÙ·ÛÌÔ‡ Ù˘ ÂÂÙ›Ԣ Ù˘ 25˘ M·ÚÙ›Ô˘ ÙÔ˘ 2006.
– 67 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ıÚÒˆÓ Ô˘ ÙÔ Î·ÙÔÈÎÔ‡Ó Î·È ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙȘ ÓËÛÈÒÙÈΘ ÎÔÈӈӛ˜ ÙÔ˘ Û fiÏË ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ‰È·‰ÚÔÌ‹ ÙÔ˘˜. ∏ Û˘ÚÚ›ÎÓˆÛË Ù˘ μ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ 13Ô ·ÈÒÓ·, οÓÂÈ ÔÚ·Ù¿ Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù¿ Ù˘ Î·È ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô. ΔÔ ∞گȤϷÁÔ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ·Ó·ÌÂÙÚ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ı· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ·ÈÒÓ˜. ªÂ ÙȘ ™Ù·˘ÚÔÊÔڛ˜ ÔÈ §·Ù›ÓÔÈ (πˆ·ÓÓ›Ù˜ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, °ÂÓÔ‚¤˙ÔÈ Ù˘ Ã›Ô˘, ¢Ô˘Î¿ÙÔ ÙˆÓ ∫˘ÎÏ¿‰ˆÓ) ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô. ŸÌˆ˜ ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· ÔÈ OıˆÌ·ÓÔ› ÙÔ˘˜ ÂÚÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈο Î·È ·›ÚÓÔ˘Ó Ù· ËÓ›· ÛÙÔ ∞گȤϷÁÔ˜. Δ· ·̷ٷ ·˘Ù¿ ÙˆÓ ÂÈÛ‚ÔϤˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È fiÛˆÓ ı· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ·ÚÁfiÙÂÚ·, ¤¯Ô˘Ó ¤Ó· ÎÔÈÓfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi: ∞ÚfiÛÎÏËÙÔÈ Û˘Ó‰·ÈÙ˘ÌfiÓ˜, Û‡‰Ô˘Ó Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÌÂÚ›‰ÈÔ ·fi ÙÔ ÏÔ‡ÛÈÔ ÙÚ·¤˙È ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ·ÊÔ‡ ÔÈ Î¿ÙÔ¯Ô› ÙÔ˘ ÔÈ ŒÏÏËÓ˜, Ô˘ ·Ó·‰‡ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ μ˘˙¿ÓÙÈÔ, ·‰˘Ó·ÙÔ‡Ó Ó· ÙÔ ÂÚÈÊÚÔ˘Ú‹ÛÔ˘Ó. ª¤¯ÚÈ ÙÒÚ· ›‰·Ì ‰‡Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Î·ıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ ˙ˆ‹˜ ÛÙÔ ∞گȤϷÁÔ˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ù·Ú·Á̤ÓÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜: O ÚÒÙÔ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÓËÛÈÒÙÈΘ ÎÔÈӈӛ˜ ÔÈ Ôԛ˜ ÏfiÁˆ Ù˘ ¤ÎÚ˘ıÌ˘ ηٿÛÙ·Û˘ ¤¯Ô˘Ó ·ÂÍ·ÚÙËı› ·fi ÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ‰ÈÔÈÎËÙÈÎfi ΤÓÙÚÔ Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ Î·È ÔÚ‡ÔÓÙ·È ·˘ÙÔ‰ÈÔÈÎÔ‡ÌÂÓ˜. O ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ Â›Ó·È Ù· ·ÏÏ¿ÏÏËÏ· ·̷ٷ ÙˆÓ ÂÈÛ‚ÔϤˆÓ ·fi ÙȘ ÈÛ¯˘Ú¤˜ ·Ú·ÌÂÛfiÁÂȘ ¯ÒÚ˜. À¿Ú¯ÂÈ Î·È ¤Ó·˜ ÙÚ›ÙÔ˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜, ·Ó¿Ú¯·ÈÔ˜, ÂÍ ›ÛÔ˘ ÛÔ˘‰·›Ô˜ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ‹ÎÌ·Û ηٿ ηÈÚÔ‡˜ ÛÙȘ ·ÈÁ·ÈÔÂÏ·Á›ÙÈΘ ÂÎÙ¿ÛÂȘ: ∏ ÂÈÚ·Ù›·! OÈ ·ÈÒÓ˜ Ô˘ ¤Ú·Û·Ó ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô, ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÂÔ¯‹ Ù˘ ÂÁηٿÛÙ·Û˘ ÙˆÓ §·Ù›ÓˆÓ ̤¯ÚÈ Î·È ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÔıˆÌ·ÓÈ΋˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜, ¤¯Ô˘Ó ÙÔ ÛÙ›ÁÌ· Ù˘ «ÂÔ¯‹˜ Ù˘ ÂÈÚ·Ù›·˜». ∂›Ó·È ÂÚ›Ô‰Ô˜ ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ ¿ÓÙ˜ ·ÛÎÔ‡Ó ÂÈÚ·Ù›·. Ÿ¯È ÌfiÓÔ ÔÈ ·Ú·ÌÂÛfiÁÂȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ì ÙÔ˘˜ ÛÙfiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÌÂÌÔӈ̤ӷ Û˘Ó¿ÊÈ· Ó·˘ÙÈÎÒÓ ·’ fiÏ· Ù· ·Ú¿ÏÈ· Ù˘ ªÂÛÔÁ›Ԣ. ∏ ¶‡ÏË ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ηٿ ÎfiÚÔÓ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ÂÈÚ·Ù¤˜ ÁÈ· ÙËÓ Â¿Ó‰ÚˆÛË ÙˆÓ ÛηÊÒÓ ÙÔ˘ OıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ÛÙfiÏÔ˘. O ϤÔÓ ‰È¿ÛËÌÔ˜ Î·È ÊÔ‚ÂÚfi˜ ÂÈÚ·Ù‹˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· Ô Ã·˚ÚÂÓÙ›Ó ª·ÚÌ·ÚfiÛ· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ó·‡·Ú¯Ô˜ ÙÔ˘ OıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ÛÙfiÏÔ˘ ηٿ ‰È·Ù·Á‹Ó
– 68 –
I™TOPIA
ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÂ˚Ì¿Ó ÙÔ˘ ªÂÁ·ÏÔÚÂÔ‡˜. ∞ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ÈfiÙ˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓË Ù˘ ƒfi‰Ô˘, Ë ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ §·Ù›ÓˆÓ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô, ·ÛÎÔ‡Ó ÂÈÚ·Ù›· ˆ˜ ·ÓÙ›ÚÚÔË ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ ΔÔ‡ÚΈÓ. ™ËÌ·ÓÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ¤¯Ô˘Ó fï˜ Î·È ‰È¿ÊÔÚÔÈ ÌÂÌÔӈ̤ÓÔÈ ÂÈÚ·Ù¤˜ ™ÈÎÂÏÔ›, °ÂÓÔ˘¿Ù˜, ª·ÏÙ¤˙ÔÈ, ∞ÏÁÂÚ›ÓÔÈ, °¿ÏÏÔÈ Î·È ÔÏÏÔ› ¿ÏÏÔÈ. ∂›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi Ë ı¿Ï·ÛÛ· Ó· ·ÔÙÂÏ› ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÁÈ· ÙË
ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ÚfiÙ·
– 69 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
˙ˆ‹ Î·È ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜. Δ· ÏÔ›· Û˘Ó¯Ҙ ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÓËÛÈ¿ ÌÂٷʤÚÔÓÙ·˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ÂÌÔÚ‡̷ٷ, ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜, ÂÈÚ·Ù¤˜. ∞ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ·ÏȤ˜ ‹ Ӥ˜ ÚfiÙ˜ ÚÔ˜ Ù· ÛËÌ·ÓÙÈο ÏÈÌ¿ÓÈ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜: ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, μÂÓÂÙ›·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, ™Ì‡ÚÓË, O‰ËÛÛfi. OÈ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔÈ Ó·˘ÙÈÎÔ› ‰ÚfiÌÔÈ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰È¤Û¯È˙·Ó ÙÔ ∞ÈÁ·›Ô fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ÛÎÔÙÂÈÓ¿ ¯ÚfiÓÈ· ‹Ù·Ó ΢ڛˆ˜ ÙÚÂȘ: ∏ «‚·ÏηÓÈ΋ ÚfiÙ·» Ë ÔÔ›· ·Ú¤Ï ÙËÓ ·ÎÙ‹ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Î·È Ù˘ ∂‡‚ÔÈ·˜ Î·È Ì¤Ûˆ ÙˆÓ μÔÚ›ˆÓ ™ÔÚ¿‰ˆÓ ¤ÊÙ·Ó ÛÙÔ μfiÚÂÈÔ ∞ÈÁ·›Ô. ∏ «Î˘ÎÏ·‰È΋ ÚfiÙ·» Ë ÔÔ›· ÍÂÎÈÓÔ‡Û ·fi ÙÔÓ ∫¿‚Ô-ª·ÏÏÈ¿ Î·È ‰È¿ ̤ÛÔ˘ ÙˆÓ ∫˘ÎÏ¿‰ˆÓ ¤ÊÙ·Ó ÛÙ· ™ÙÂÓ¿. Δ¤ÏÔ˜ Ë «ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ÚfiÙ·» Ô˘ ·Ó¤‚·ÈÓ ·fi ÙË ƒfi‰Ô Î·È ÙËÓ ∫¿Ú·ıÔ, ÂÚÓÔ‡Û ̤۷ ·fi ÙȘ ¡fiÙȘ ™ÔÚ¿‰Â˜ (Ù· ÛËÌÂÚÈÓ¿ ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·) Î·È Ì¤Ûˆ Ã›Ô˘ Î·È §¤Û‚Ô˘ ¤ÊÙ·Ó ÛÙÔÓ ∂ÏÏ‹ÛÔÓÙÔ. OÈ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔÈ Ù‡ÔÈ ÛηÊÒÓ, Έ‹Ï·Ù· ‹ ÈÛÙÈÔÊfiÚ·, Ô˘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Û·Ó ÛÙȘ ı¿Ï·ÛÛ˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ù·Ú·Á̤ÓÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ˆ˜ ÂÌÔÚÈο, ÔÏÂÌÈο, ÌÈÎÙ¿ (ÂÌÔÚÈο-ÔÏÂÌÈο) ‹ ÂÈÚ·ÙÈο ‹Ù·Ó: μÂÓÂÙÛÈ¿ÓÈΘ °·Ï¤Ú˜ ÙÔ˘ 13Ô˘ ·ÈÒÓ·, °ÂÓÔ‚¤˙Èη ‰ÈοٷÚÙ· ÙˆÓ ™Ù·˘ÚÔÊÔÚÈÒÓ, ªÚÈÁηٛÓÈ· ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ·, ¡¿‚˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ Î·È 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ªÚ›ÎÈ· Î·È ÊÂÏԇΘ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·.
ºÂÏԇη Ù˘ TÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜.
N¿‚· ÙÔ˘ 18Ô˘-19Ô˘ ·ÈÒÓ·. TÚÈοٷÚÙÔ ÂÌÔÚÈÎfi ÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔ. «AÁ›· TÚÈ¿˜» ÙÔ˘ °. KÚÈÂ˙‹
– 70 –
I™TOPIA
MÚÈÁηÓÙ›ÓÈ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ·.
MÚ›ÎÈ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·. ¢ÈοٷÚÙÔ ÈÛÙÈÔÊfiÚÔ. «ÕÚ˘» ÙÔ˘ A. TÛ·Ì·‰Ô‡.
∏ ¤ÓÙÔÓË ÂÈÚ·ÙÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Î·È Ë Û˘Ó¯‹˜ ÔÏÂÌÈ΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· Ô˘ ÂÈÎÚ·Ù› ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙÔ˘˜ ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ¯ˆÚÔı¤ÙËÛ˘ ÙˆÓ ÓËÛȈÙÈÎÒÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ ÙÔ˘ ∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜. ∏ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ· Î·È Ë ı¤·ÛË ÙÔ˘ ÂÏ¿ÁÔ˘˜ ›Ûˆ ·fi ÙȘ ‚›ÁϘ ÙÔ˘˜, Ë ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ‰›ÎÙ˘Ô ÙˆÓ Ó·˘ÙÈÎÒÓ ‰ÚfiÌˆÓ ‹ Ë ·ÔÌfiÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜, ˘‹ÚÍ·Ó ÔÈ Î‡ÚÈÔÈ Û˘ÓÙÂÏÂÛÙ¤˜ ÂÈ‚›ˆÛ˘ ‹ ÂÁηٿÏÂÈ„‹˜ ÙÔ˘˜.
ΔÔ ∫¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ÈÚÈÔ‡ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ
– 71 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ΔÔ ∫¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ÈÚÈÔ‡ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ‡„Ô˘˜ 250 ̤ÙÚˆÓ, Â›Ó·È ÌÂÓ ·ÚÎÂÙ¿ ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂ÓÔ ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ϤÔÓ Î·Ï¿ Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô. ™˘ÁΤÓÙÚˆÛ ÙÔ ÌfiÓÈÌÔ ÏËı˘ÛÌfi ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÂÚ›Ô˘ ¤ÍË ·ÈÒÓ˜, ·fi ÙÔ˘˜ πˆ·ÓÓ›Ù˜ Î·È ÙËÓ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›· ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ̤¯ÚÈ ÂÚ›Ô˘ ÙÔ 1750. ∏ ı¤ÛË ÙÔ˘ ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙËÓ ÂÔÙ›· ÚÔ˜ Ù· ‰‡Ô ·Á΢ÚÔ‚fiÏÈ· ¶fiıÈ·˜ Î·È ¶·ÓfiÚÌÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ‰È·‡ÏÔ˘ ∫ˆ-∫·Ï‡ÌÓÔ˘.
ªÔÓ‹ £ÂÔÏfiÁÔ˘ ÃÒÚ· ¶¿ÙÌÔ˜
∂͢ËÚÂÙÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÛÎÔfi ÙÔ Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ £ÂÔÏfiÁÔ˘ ÛÙË ÃÒÚ· ¶¿ÙÌÔ˘, Û ˘„fiÌÂÙÚÔ 190 ̤ÙÚˆÓ, ¿ÓÙÂÍ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ·ÈÒÓ˜ ÙȘ ÂÈÚ·ÙÈΤ˜ ÂȉÚÔ̤˜. ∏ ı¤ÛË ÙÔ˘ ·Ú›¯Â Ï‹ÚË ÂÔÙ›· ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘ ۯ‰fiÓ ÙÔ˘ ı·Ï¿ÛÛÈÔ˘ ÔÚ›˙ÔÓÙ· ·fi ÙË §¤ÚÔ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ˘˜ ºÔ‡ÚÓÔ˘˜. ŸÏÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘ ÛÎÔÙÂÈÓÔ‡˜ ·ÈÒÓ˜, ÔÈ ÂÈÚ·Ù¤˜ ÏÂËÏ·ÙÔ‡Û·Ó fi¯È ÌfiÓÔ Ù· ÏÂÔ‡ÌÂÓ· ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ·Ú¿ÏÈ· Î·È ÓËÛÈ¿ ÔÏfiÎÏËÚ·. ∞Ô‚›‚·˙·Ó ¿Ó‰Ú˜, ÚÔ¯ˆÚÔ‡Û·Ó ÚÔ˜ ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ, ¿Ú·˙·Ó ˙Ò· Î·È ÛԉȤ˜, ÛÎÏ¿‚ˆÓ·Ó ‹ Î·È ÛÎfiÙˆÓ·Ó ·ÎfiÌ· ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙÔ Êfi‚Ô Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÌÔ ÙˆÓ ·Ú·ı·Ï¿ÛÛÈˆÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ. ∞Ó¿Áη˙·Ó ¤ÙÛÈ ÙÔ˘˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜ Ó· ÂÁηٷÏÂ›Ô˘Ó ÔÌ·-
– 72 –
I™TOPIA
‰Èο Ù· ·Ú¿ÏÈ· Î·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ó¤Ô˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ ·ı¤·ÙÔ˘˜ ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ· Î·È Û ‰˘ÛÚfiÛÈÙ˜ ÙÔÔıÂۛ˜. O Êfi‚Ô˜ ÙˆÓ ÂÈÚ·ÙÈÎÒÓ ÂȉÚÔÌÒÓ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ, ÂȉÈο ÛÙ· ÌÈÎÚ¿ ÓËÛÈ¿, Ô͇ٷÙÔ ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈÎfi Úfi‚ÏËÌ·. æ·Ú¿ Î·È ∞ÛÙ˘¿Ï·È·, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ· ÌÈÎÚÔÓ‹ÛÈ·, ÂÚ‹ÌˆÛ·Ó Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈο, ÁÈ· ÂηÙfi Î·È Ï¤ÔÓ ¯ÚfiÓÈ·, ÏfiÁˆ ˘Ô¯ÚˆÙÈ΋˜ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Û ¿ÏϘ ·ÛʷϤÛÙÂÚ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. ∞ÎfiÌ· Î·È ÌÂÁ¿Ï· ‡ÊÔÚ· ÓËÛÈ¿, fiˆ˜ Ë ™¿ÌÔ˜, ÂÁηٷÏ›ÊÙËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Î·Ù¤Ê˘Á·Ó ÛÙËÓ ·ÛʷϤÛÙÂÚË Ã›Ô. ∞ÏÏ¿ Î·È ·˘ÙÔ› Ô˘ ·Ú¤ÌÂÓ·Ó ÛÙȘ ·Ú¯ÈΤ˜ ÂÛٛ˜ ÙÔ˘˜, ̤۷ Û ԯ˘ÚˆÌ¤ÓÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜, ˙Ô‡Û·Ó ·Ú¤· Ì ÙÔ Êfi‚Ô Î·È ÙË ÌÈ˙¤ÚÈ·. ¢ÂÓ ÙÔÏÌÔ‡Û·Ó Ó· ·Ú¿ÁÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·Á·ı¿ ÁÈ·Ù› ‹Ù·Ó ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ ı· ÙÔ˘˜ Ù· ¿Ú·˙·Ó ÔÈ ÂÈÚ·Ù¤˜.
¶ÂÈÚ·Ù¤˜
∏ ÂÈÚ·Ù›· ηÏÏȤÚÁËÛ Îϛ̷ Êfi‚Ô˘, ·Ó·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜, ÂÛˆÛÙÚ¤ÊÂÈ·˜ Î·È ÂÌfi‰ÈÛ ÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ηÏÏȤÚÁÂÈ· Ù˘ Á˘ Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ Ó·˘ÙÈÏ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘. Δ˘ÈÎfi ‰Â›ÁÌ· Ù¤ÙÔÈ·˜ ÓËÛÈÒÙÈ΢ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ˘‹ÚÍÂ Î·È ÙÔ ‰ÈÎfi Ì·˜ ÓËÛ› Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜. ∂› ÔÏÏÔ‡˜ ·ÈÒÓ˜ Ë ˙ˆ‹ ÙˆÓ ÏÈÁÔÛÙÒÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÂÚÈÔÚ›ÛÙËΠÛÙ· ÛÙÂÓ¿ fiÚÈ· ÙÔ˘ ∫¿ÛÙÚÔ˘ Ù˘ ÃÒÚ·˜, Ì ÙȘ ÁÓˆÛÙ¤˜ ‰˘ÛÌÂÓ›˜ Û˘Ó¤-
– 73 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÂȘ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿„·Ì ·Ú·¿Óˆ. ™‡Ìʈӷ Ì ¤Ó· ¯ÚÔÓÈÎfi ÙÔ˘ 1470, ÁÚ·Ì̤ÓÔ ·fi ÙÔÓ ÂÚÈËÁËÙ‹ RIZZARDO, Ë ∫¿Ú·ıÔ˜ ›¯Â 300 ηÙÔ›ÎÔ˘˜, Ë §¤ÚÔ˜ 200, Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ Î·È Ë ¶¿ÙÌÔ˜ ·fi 400 Î·È Ë ∞ÌÔÚÁfi˜ 200. OÈÎÈÛÌÔ› ¿ÏÈ ‰›Ï· ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·, ¿ÏÏÔÈ Ó¤ÔÈ fiˆ˜ Ë ⁄‰Ú· Î·È Ù· æ·Ú¿, ¿ÏÏÔÈ Í·Ó·Î·ÙÔÈÎË̤ÓÔÈ fiˆ˜ Ë ª‡ÎÔÓÔ˜ Î·È Ë ¡Èfi˜, ÎÈ’ ¿ÏÏÔÈ Ô˘ ‰ÂÓ ÂÁηٷÏ›ÊıËÎ·Ó ÔÙ¤ fiˆ˜ Ë ¶¿ÙÌÔ˜ Î·È Ë ¡¿ÍÔ˜, ηٿÊÂÚ·Ó Ó· ÂÈ‚ÈÒÛÔ˘Ó Â› ·ÈÒÓ˜ ÛÙËÓ ÂÈΛӉ˘ÓË ı¿Ï·ÛÛ· ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘. À‹Ú¯·Ó ·ÎfiÌ· ÏÈÌ¿ÓÈ·, ÂÊ‹ÌÂÚ· ΤÓÙÚ· ÙˆÓ ÂÈÚ·ÙÒÓ, fiˆ˜ Ë ª‹ÏÔ˜ Î·È Ù· ∫‡ıËÚ·, Û·Ṳ́ӷ ηٿ Ì‹ÎÔ˜ ÙˆÓ ı·Ï·ÛÛÈÓÒÓ ‰ÚfïÓ. ∂Λ Á›ÓÔÓÙ·Ó Ë ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ·ÁÔÚ·ˆÏËÛ›· ÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ Ù˘ ÂÈÚ·Ù›·˜ fiˆ˜ ÏÔ›ˆÓ, ÂÌÔÚÂ˘Ì¿ÙˆÓ, ÛÈÙËÚÒÓ, ˙ÒˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ·ÓıÚÒˆÓ. §ÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ‰ËÏ·‰‹ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ÛÎÏ·‚Ô¿˙·ÚÔ. ◊Ù·Ó Ê˘ÛÈÎfi ÔÈ ·ÈÒÓ˜ Ù˘ ÂÈÚ·Ù›·˜ ÛÙÔ ∞گȤϷÁÔ˜ Ó· ·Ê‹ÛÔ˘Ó ›Ûˆ ÙÔ˘˜ ÌÈ· ÈÛ¯˘Ú‹ ·Ú¿‰ÔÛË Î·È ¤Ó· ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ·Ú·ı·Ï¿ÛÛÈˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ô˘ ÊÙ¿ÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜. OÈ Û¯¤ÛÂȘ ΢ÓËÁÒÓ Î·È Î˘ÓËÁË̤ӈÓ, Ì ÌÈ· Û˘Ó¯‹ ÂÓ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ ÚfiψÓ, ÛËÌ¿‰Â„·Ó ÙËÓ ÔÚ›· ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙˆÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘. ◊Ù·Ó Ê˘ÛÈÎfi Ó· ÂÈ‚ÈÒÛÔ˘Ó ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÌfiÓÔ ÈÛÙÔڛ˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ·‰‡Ó·ÌÔ˘˜ Î·È Î˘ÓËÁË̤ÓÔ˘˜. OÈ ıÚ‡ÏÔÈ, ÁÈ· ÙȘ «ÂÊÙ¿ ·Úı¤Ó˜» Ô˘ ÁÈ· Ó· ÁÏÈÙÒÛÔ˘Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÚ·Ù¤˜ Ì‹Î·Ó Î·È ¯¿ıËÎ·Ó Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ‰ÈÒÎÙ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÔÌÒÓ˘ÌÔ Û‹Ï·ÈÔ ÙÔ˘ ºÏ·Ûο, ÁÈ· ÙËÓ ·Û¯·ÏÈ¿ÙÈÎË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÛÙËÓ ¶·Ó·ÁÈ¿ ÙË ÃˆÛÙ‹ Ô˘ ¤ÌÂÈÓ ÌÈÛÔÙÂÏÂȈ̤ÓË ÏfiÁˆ Ù˘ ÛÊ·Á‹˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÚ·Ù¤˜, ÁÈ· Ù· ı·Ì̤ӷ ÛÙȘ ÛËÏȤ˜ ÎÈԇȷ Ì ٷ ÊÏÔ˘ÚÈ¿ ·fi ÙË ÂÈÚ·ÙÈ΋ Ï›·, ‰ÂÓ Û˘Ó·ÓÙÔ‡ÓÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙÔ ÓËÛ› Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ¶·ÚfiÌÔÈÔÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û fiÏ· ۯ‰fiÓ Ù· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘. ∏ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË Ù˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÙˆÓ OıˆÌ·ÓÒÓ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô ‹Úı ԢÛÈ·ÛÙÈο ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË Ù˘ ∫Ú‹Ù˘ ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ·. O Ï‹Ú˘ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ fï˜ ÙˆÓ Ó·˘ÙÈÎÒÓ ‰ÚfiÌˆÓ ÛÙËÓ «ÕÛÚË ı¿Ï·ÛÛ·», ÏfiÁˆ Ù˘ ÂÈÚ·Ù›·˜, ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÔÙ¤ ·fi ÙËÓ OıˆÌ·ÓÈ΋ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. ΔÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ ∂ÓÂÙÔÙÔ˘ÚÎÈÎÒÓ ÔÏ¤ÌˆÓ Û‹Ì·Ó ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô Û¯ÂÙÈ΋˜ ÂÈÚ‹Ó˘ ÛÙÔ ∞گȤϷÁÔ˜. ∞˘Ùfi ›¯Â ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙËÓ Ó·˘ÙÈÏȷ΋
– 74 –
I™TOPIA
¤ÎÚËÍË, ÌÂÙ¿ ΢ڛˆ˜ ÙÔ 1700, Î·È ÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ‰ÂηÂÙ›·˜. ΔÔ ı·Ï·ÛÛÈÓfi ÂÌfiÚÈÔ ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ·Óı›, ÔÈ Ó·˘ÙÈÎÔ› ‰ÚfiÌÔÈ ˘ÎÓÒÓÔ˘Ó ·fi ÏÔ›· Î·È ÔÈÎÈÛÌÔ› ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ, ‰›Ï· ÛÙȘ ·ÎÙ¤˜ Î·È ¿Óˆ ÛÙ· ı·Ï·ÛÛÈÓ¿ ÂÚ¿ÛÌ·Ù·, ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Í·Ó¿ ÂÚ›Ô‰Ô ·ÎÌ‹˜. ∏ °·ÏÏ›·, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ú·ÎÌ‹ Ù˘ μÂÓÂÙ›·˜, ¤¯ÂÈ ·Ó·Ï¿‚ÂÈ Ï¤ÔÓ Ì ٷ ÏÔ›· Ù˘ ÙÔ ‰È·ÌÂÙ·ÎÔÌÈÛÙÈÎfi ÂÌfiÚÈÔ Ù˘ OıˆÌ·ÓÈ΋˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. °È· Ó· ÎÙ˘‹ÛÔ˘Ó Ù· ÂÎÙÂٷ̤ӷ ·˘Ù¿ °·ÏÏÈο Û˘ÌʤÚÔÓÙ· ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ ªÂÛfiÁÂÈÔ ÔÈ Â¯ıÚÔ› Ù˘ °·ÏÏ›·˜, ΢ڛˆ˜ ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ Î·È ÔÈ ∞˘ÛÙÚÈ·ÎÔ›, ÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜. Ÿ¯È ÌfiÓÔ ÛÙÔ˘˜ ÏÈÁÔÛÙÔ‡˜ Ô˘ ·ÛÎÔ‡Û·Ó ÂÈÚ·Ù›· ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ¯ÒÚÔ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Ó·˘ÙÈÏÔ̤ӈÓ, Ú·ÁÈ¿‰ˆÓ ‹ ˘ËÎfiˆÓ Ù˘ ∂ÓÂÙÈ΋˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜. ΔÔ˘˜ ÚÔÙÚ¤Ô˘Ó Ó· Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó Ì·˙› ÙÔ˘˜ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ÎÔ˘ÚÛ¿ÚÔÈ Î·È Ó· ˘„ÒÛÔ˘Ó ∞ÁÁÏÈ΋ ‹ ∞˘ÛÙÚȷ΋ ÛËÌ·›·. ªÂÙ¿ ÙÔ 1750 ÂÔ̤ӈ˜ ÙÔ ÛÎËÓÈÎfi ·ÏÏ¿˙ÂÈ Î·È ¿ÏÈÓ ÂÎ ‚¿ıÚˆÓ ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ ªÂÛfiÁÂÈÔ Ë ÔÔ›· ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È, ÁÈ· ÌÈ· ·ÎfiÌ· ÊÔÚ¿, Û ‰›Ô ÛÊÔ‰ÚÒÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛˆÓ. ΔÒÚ· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌfiÓÔ ÂÈÚ·Ù›· ·ÏÏ¿ Î·È ÎÔ‡ÚÛÔ˜. ŒÏÏËÓ˜ Î·È Í¤ÓÔÈ ÎÔ˘ÚÛ¿ÚÔÈ ÂÓÂÚÁÔ‡Ó ÁÈ· ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi ÌÈ·˜ ·fi ÙȘ ÂÌfiÏÂ̘ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, ¤¯ÔÓÙ·˜ ˘„ˆÌ¤ÓË ÙË ÛËÌ·›· Ù˘, Ì ηڿ‚È· ·Ú̷و̤ӷ ÛÙËÓ ΔÂÚÁ¤ÛÙË, ÙÔ §È‚fiÚÓÔ ‹ ÙË ª·ÁÈfiÚη. Δ· Ú¿ÁÌ·Ù· ·Ó·Ô‰ÔÁ˘Ú›˙Ô˘Ó Ï¤ÔÓ ÙÂÏ›ˆ˜. ΔÒÚ· ·ÚÈÔ˜ ÛÙfi¯Ô˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ·ÏÏ¿ ÔÈ °¿ÏÏÔÈ, Ù· ÏÔ›· ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ Á·ÏÏÈÎfi ÂÌfiÚÈÔ. ∏ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ·fi Ù· Á·ÏÏÈο ÏÔ›· ΔÔ‡ÚÎˆÓ Î·È ÙÔ˘ÚÎÈÎÒÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ Â›Ó·È Ë ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ÙȘ ÂÈı¤ÛÂȘ. ™ÙËÓ Ô˘Û›· ·ÚÈÔ ·›ÙÈÔ ÙˆÓ ÂÈı¤ÛÂˆÓ Â›Ó·È Ô ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi˜ ÌÂٷ͇ °·ÏÏ›·˜ Î·È ∞ÁÁÏ›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÂÚÔ¯‹ ÛÙȘ ı¿Ï·ÛÛ˜ Î·È ÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙËÛË ÛÙȘ ·ÔÈ˘. ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi Â›Ó·È ·Ó¿ÁÎË Ó· οÓÔ˘Ì ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ‰È¢ÎÚ›ÓÈÛË Î·È Ó· ÍÂηı·Ú›ÛÔ˘Ì ‰‡Ô ¤ÓÓÔȘ ÔÈ Ôԛ˜ ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜ Û˘Á¯¤ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛÔÙ¤ÚÔ˘˜, ·˘Ù¤˜ ÌÂٷ͇ ÂÈÚ·Ù›·˜ Î·È ÎÔ‡ÚÛÔ˘. ™ÙȘ ‰È·ÎÚ·ÙÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ· Â›Ó·È ·Ô‰ÂÎÙ‹ Ë ‡·ÚÍË ‰È·ÊÔÚ¿˜ ÌÂٷ͇ ÂÈÚ·Ù›·˜ Î·È ÎÔ‡ÚÛÔ˘. OÈ ÂÈÚ·Ù¤˜ ‰È¤Û¯È˙·Ó ÙȘ ı¿Ï·ÛÛ˜, Ì ÏÔ›· οı ÂıÓÈÎfiÙËÙ·˜, Ì ‰È΋ ÙÔ˘˜ ı¤ÏËÛË, ÁÈ· Ó· ÏÂ-
– 75 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ËÏ·Ù‹ÛÔ˘Ó ¯ˆÚ›˜ ‰È¿ÎÚÈÛË. O ÂÈÚ·Ù‹˜ ‰ÂÓ ·Ó‹Î Û ÂıÓÈÎfiÙËÙ·, ‹Ù·Ó ÂÎÙfi˜ ÓfiÌÔ˘. ∑Ô‡Û ·fi ÙË ÏÂËÏ·Û›· Î·È ÙËÓ ·Ú·Á‹, Û ηÈÚfi ÂÈÚ‹Ó˘ ‹ ÔϤÌÔ˘. ™ÙËÓ ÂÈÚ·Ù›· Ô ÂÈÙÈı¤ÌÂÓÔ˜ ‰Ú· Î·È ·Ú¿˙ÂÈ ÁÈ· ‰ÈÎfi ÙÔ˘ fiÊÂÏÔ˜, Ì ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÏÔ›Ô, ÔÔ˘‰‹ÔÙ ·˘Ùfi˜ ÎÚ›ÓÂÈ Û˘ÌÊÂÚfiÙÂÚÔ. ∂Ó·ÓÙ›Ô˘ ÏÔ›Ô˘ Û ·ÓÔÈÎÙfi ¤Ï·ÁÔ˜ ‹ Û ηڿ‚È ·Á΢ÚÔ‚ÔÏË̤ÓÔ Û ÏÈÌ¿ÓÈ. ∞Ô‚È‚¿˙Ô˘Ó Í·ÊÓÈο ¿Ó‰Ú˜ ÛÙ· ·Ú¿ÏÈ· Î·È ÏÂËÏ·ÙÔ‡Ó ÛÙÂÚÈ·Ó¤˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. ∞Ú¿˙Ô˘Ó ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÁÈ· ÛÎÏ¿‚Ô˘˜, ˙Ò· Î·È ÁÂÓÓ‹Ì·Ù·, ηٷÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó Î·È ÛÊ¿˙Ô˘Ó ˆ˜ ·ÈÌÔ‚fiÚÔÈ Î·È ÎÔÈÓÔ› ηÎÔ‡ÚÁÔÈ. °È· ÙÔ˘˜ ÂÈÚ·Ù¤˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÚÈÔÚÈÛÙÈο fiÚÈ·. ªÔÚ› Ó· ˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Â› ÙfiÔ˘ χÙÚ· ÁÈ· Ó· ·Ê‹ÛÔ˘Ó ÂχıÂÚÔ ÙÔ ÏÔ›Ô Ô˘ ΢ڛ„·Ó ‹ Ó· ÙÔ ·È¯Ì·ÏˆÙ›ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Ï‡ÙÚ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÈ‚¿Ù˜ Î·È ÙÔ Ï‹ÚˆÌ·, ·ÊÔ‡ ·Ú¿ÍÔ˘Ó ÙÔ ÏÔ›Ô Î·È Ù· ÂÌÔÚ‡̷ٷ. ∫·Ù·‰ÚÔÌ‹ ‹ ÎÔ‡ÚÛÔ˜, ÙÒÚ·, Â›Ó·È Ë Â›ıÂÛË ÌfiÓÔ Û ηÈÚfi ÔϤÌÔ˘ Ì ÏÔ›· ÂÍÔÏÈṲ̂ӷ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Â¯ıÚÈÎÒÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ‹ ÂÌÔÚÈÎÒÓ Î·Ú·‚ÈÒÓ. Δ· ÎÔ˘ÚÛ¿ÚÈη ÂÍÔÏ›˙ÔÓÙ·È Ì ‰·¿Ó˜ ÙˆÓ È‰ÈÔÎÙËÙÒÓ ÙÔ˘˜ Î·È ÂÓÂÚÁÔ‡Ó ÙȘ ÂÈıÂÙÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi ÙÔ˘˜. Δ›ıÂÓÙ·È fï˜ ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È Î·È ˘„ÒÓÔ˘Ó ÙË ÛËÌ·›· ÙÔ˘. O ÎÔ˘ÚÛ¿ÚÔ˜ ÂӉȷʤÚÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÁÈ· ÙË ÊıÔÚ¿ Ù˘ ¯ıÚÈ΋˜ Ó·˘ÙÈÏ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘. ™˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ù· ¯ıÚÈο ÏÔ›· Ì ٷ ÂÌÔÚ‡̷ٷ ·ÏÏ¿ Û˘¯Ó¿ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙÈ Ó· οÓÂÈ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜, Ô˘ ÙÔ˘˜ ÂÁηٷÏ›ÂÈ ÛÙÔ ¤ÏÂÔ˜ ıÂÔ‡. ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÓ›ÛÔ˘Ì fiÙÈ ÔÈ ÛÎÏ¿‚ÔÈ Î·È Ù· ÛÎÏ·‚Ô¿˙·Ú· ›¯·Ó ·Í›· ÌfiÓÔ Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ô˘ Ù· ÏÔ›· ‹Ù·Ó Έ‹Ï·Ù· Î·È ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·Ó ‰ˆÚÂ¿Ó ¯¤ÚÈ· ÁÈ· ÙËÓ Î›ÓËÛ‹ ÙÔ˘˜. ∞fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Ù· ÏÔ›· ¤ÁÈÓ·Ó ÈÛÙÈÔÊfiÚ· Î·È ‰ÂÓ Â›¯·Ó ·Ó¿ÁÎË Ï¤ÔÓ ·fi ΈËÏ¿Ù˜, Ù· ÛÎÏ·‚Ô¿˙·Ú· ¤¯·Û·Ó Î·È ÙËÓ ·Í›· Î·È ÙÔ ÏfiÁÔ ‡·ÚÍ‹˜ ÙÔ˘˜. ΔÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÒÚ· ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ú·Á‹ ÙÔ˘ ÊÔÚÙ›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ÏÔ›Ô˘. Δ· ÎÔ˘ÚÛ¿ÚÈη ‰ÂÓ ÌÈÛıÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙȘ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙË ÛËÌ·›· ˘„ÒÓÔ˘Ó ·ÏÏ¿ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ·ÌÔÈ‚‹ ÙË Ï›· Ô˘ ÂÙ˘¯·›ÓÔ˘Ó. ΔÔ ÎÔ‡ÚÛÔ˜ Â›Ó·È Ú¿ÍË ·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂ÓË ·fi Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÎÚ¿ÙË ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ·. O ÎÔ˘ÚÛ¿ÚÔ˜ fï˜ ˘fiÎÂÈÙ·È Î·È Û ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ˘„ˆÌ¤ÓË fi¯È ÌfiÓÔ ÙË ÛËÌ·›· ·ÏÏ¿ Ó· Â›Ó·È ÂÊԉȷṲ̂ÓÔ˜ Î·È Ì ¯·ÚÙÈ¿ ·fi ÙËÓ ¯ÒÚ· ÙËÓ ÔÔ›· ˘ËÚÂÙ›.
– 76 –
I™TOPIA
¢ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ó· ÂÈÙ›ıÂÙ·È Û ÏÔ›· ·Á΢ÚÔ‚ÔÏË̤ӷ ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ Û ·˘Ù¿ Ô˘ Ï¤Ô˘Ó ÛÙËÓ ·ÓÔÈÎÙ‹ ı¿Ï·ÛÛ·. °ÂÓÈο ›Û¯˘Â Ë ·Ú¯‹ «ÏÔ›Ô ÂχıÂÚÔ, ÂÌfiÚÂ˘Ì· ÂχıÂÚÔ». 줂·È· fiÏ· ·˘Ù¿, Û ÙfiÛÔ ‰‡ÛÎÔϘ Î·È ÛÎÔÙÂÈÓ¤˜ ÂÔ¯¤˜, ›¯·Ó Ì¿ÏÏÔÓ ıˆÚËÙÈ΋ ·Í›· Î·È ÔÙ¤ ۯ‰fiÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹. ∞ӷʤÚÔ˘Ì ÌÂÚÈο ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·: OÈ ÕÁÁÏÔÈ, Û ηÈÚfi ÔϤÌÔ˘, ηٷ‰›ˆÎ·Ó Ù· Á·ÏÏÈο ÂÌÔÚÈο ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ ªÂÛfiÁÂÈÔ fi¯È ÌfiÓÔ Ì ‰Èο ÙÔ˘˜ ÔÏÂÌÈο ÏÔ›· ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÎÔ˘ÚÛ¿ÚÈη Ù· ÔÔ›· Â¿Ó‰ÚˆÓ·Ó Ì ŒÏÏËÓ˜ Ó·˘ÙÈÎÔ‡˜. ∞˘ÙÔ› ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi ÙË ª·ÁÈfiÚη, ‹Ù·Ó Ú·ÁÈ¿‰Â˜ ‹ ˘‹ÎÔÔÈ Ù˘ μÂÓÂÙ›·˜. Δ· ÎÔ˘ÚÛ¿ÚÈη ·˘Ù¿ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¿ÓÙÔÙ ÂÊԉȷṲ̂ӷ Ì ¿‰ÂÈ· Ù˘ μÚÂÙ·ÓÈ΋˜ ∫˘‚¤ÚÓËÛ˘ Ô‡Ù ÙËÚÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ÙÔ˘ ÎÔ‡ÚÛÔ˘ ·ÊÔ‡ È¿Ó·Ó ηڿ‚È· ·ÎfiÌ· Î·È Ì¤Û· Û ÏÈÌ¿ÓÈ· Ô˘‰¤ÙÂÚˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ ‹ ÂÓÙfi˜ Ù˘ ı·Ï¿ÛÛÈ·˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ù˘ Ô˘‰¤ÙÂÚ˘, ÙfiÙÂ, OıˆÌ·ÓÈ΋˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. OÈ ª·ÏÙ¤˙ÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Û ÂÌfiÏÂÌË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ì ÙÔ˘˜ OıˆÌ·ÓÔ‡˜, ·ÛÎÔ‡Û·Ó ÂÈÚ·Ù›· fiÏÔ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ· Û ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ Ú·ÁÈ¿‰ÈÎˆÓ ÏÔ›ˆÓ ÁÈ·Ù› Ù· ıˆÚÔ‡Û·Ó ÔıˆÌ·ÓÈο ·Ó Î·È Ù· ÏËÚÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó fiÏ· ÂÏÏËÓÈο. OÈ ∞˘ÛÙÚÈ·ÎÔ› ¿ÏÈ, ÛÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ÙÔ˘ Á·ÏÏÔ·˘ÛÙÚÈ·ÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘ (1729-1735), ÚfiÛÊÂÚ·Ó ·Ú̷و̤ӷ ÏÔ›· Û ŒÏÏËÓ˜ ÂÈÚ·Ù¤˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÊÔ‰›·˙·Ó Ì ·˘ÛÙÚȷο ¯·ÚÙÈ¿ ÁÈ· Ó· ‰ÚÔ˘Ó, ˆ˜ ÎÔ˘ÚÛ¿ÚÔÈ, ηٿ ÙˆÓ Á·ÏÏÈÎÒÓ ÏÔ›ˆÓ. ™ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ÚˆÛÔÙÔ˘ÚÎÈÎÒÓ ÔÏ¤ÌˆÓ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ŒÏÏËÓ˜ Ô˘ ¿ÛÎËÛ·Ó ÎÔ˘ÚÛÔÂÈÚ·Ù›· ›¯·Ó ˘„ÒÛÂÈ ÙË ÚˆÛÈ΋ ÛËÌ·›·, ·˘ı·›ÚÂÙ·, ¯ˆÚ›˜ ›ÛËÌ· ¯·ÚÙÈ¿. ÕÏÏÔÈ ¿ÏÈ ŒÏÏËÓ˜ Ó·˘ÙÈÎÔ› Ô˘ ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó ÂÌÔÚ‡̷ٷ Ì ÌÈÎÚ¿ η˝ÎÈ·, ·fi ÙÔ Êfi‚Ô ÙˆÓ ÎÔ˘ÚÛ¿ÚˆÓ Î·È ÙˆÓ ÂÈÚ·ÙÒÓ, Ù·Í›‰Â˘·Ó Ì ‰ÈÏÒÌ·Ù· ÚÔÛÙ·Û›·˜ Ô˘ Âͤ‰È‰·Ó Ô ËÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ Ù˘ ÌÔÓ‹˜ ¶¿ÙÌÔ˘ Î·È ÔÈ Î·ıÔÏÈÎÔ› ›ÛÎÔÔÈ ™‡ÚÔ˘ Î·È Δ‹ÓÔ˘. ∞fi fiÛ· ›·Ì ·Ú·¿Óˆ Û˘ÌÂÚ·›ÓÔ˘Ì fiÙÈ Ù· fiÚÈ· ÌÂٷ͇ ÎÔ‡ÚÛÔ˘ Î·È ÂÈÚ·Ù›·˜ ‹Ù·Ó ‰˘Û‰È¿ÎÚÈÙ· Î·È Û¯Â‰fiÓ ¿ÓÙ· ·Ú¤ÌÂÓ·Ó ÛÙ· ¯·ÚÙÈ¿. ¢›Î·È· ·fiÎÙËÛ·Ó Ù·˘ÙfiÛËÌË ¤ÓÓÔÈ·. ™ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ οÙÔÈÎÔÈ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔÏÌÔ‡Û·Ó Ó· ·Û΋ÛÔ˘Ó ÂÈÚ·Ù›· ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÂÎÙfi˜ ÂÏ·-
– 77 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¯›ÛÙˆÓ ÌÂÌÔÓˆÌ¤ÓˆÓ ÂÚÈÙÒÛˆÓ. ÕÏψÛÙ ¿ÏÏÔÈ ‹Ù·Ó Ú·ÁÈ¿‰Â˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ ÙˆÓ §·Ù›ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ μÂÓÂÙÒÓ. ∞fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ fï˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ·ÛÎÔ‡Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ÂÈÚ·Ù›· Î·È ÎÔ‡ÚÛÔ˜ ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ ªÂÛfiÁÂÈÔ. OÈ ŒÏÏËÓ˜, Ì ÂÍ·›ÚÂÛË ›Ûˆ˜ ÙÔ˘˜ ª·ÓÈ¿Ù˜, ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ·Ó Ï·fi˜ ÂÈÚ·ÙÒÓ. ◊Ù·Ó Î·Ú·‚Ô·Úˉ˜, fiˆ˜ ÔÈ Á›ÙÔÓ˜ Ì·˜ ¶¿ÙÌÈÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰È¤ıÂÙ·Ó ÔÏÏ¿ ÌÈÎÚ¿ Î·È ÌÂÁ¿Ï· ÏÔ›· Ì ٷ ÔÔ›· ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó ÛÈÙ¿ÚÈ ·fi ÙË ª·‡ÚË £¿Ï·ÛÛ· ÚÔ˜ ÙËÓ ËÂÈÚˆÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰·. ∂›¯·Ó fï˜ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙÔ Êfi‚Ô ÙˆÓ ÂÈÚ·ÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ÎÔ˘ÚÛ¿ÚˆÓ ·fi ∞Ó·ÙÔÏ‹ Î·È ¢‡ÛË, ·fi ª·ÚÌ·ÚÈ¿ Î·È Δ‡Óȉ·, ·fi ª¿ÏÙ· Î·È ªÈÎÚ·Û›·. ∂Î ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ ·Ó·ÁοÛÙËÎ·Ó Ó· ÌÔ˘Ó ÎÈã ·˘ÙÔ› ˘Ô¯ÚˆÙÈο ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È. ∂ˆÊÂÏ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Í¤ÓÔÈ ·ÛÎÔ‡Û·Ó ÂÈÚ·Ù›· ÛÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÛÛÈÔ ¯ÒÚÔ Î·È ·˘ÙÔ› ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛ·Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ‰Ú¿ÛÔ˘Ó Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ͤÓ˘ ÛËÌ·›·˜.
™Î¿Ï· ¶¿ÙÌÔ˘ 18Ô˜ ·ÈÒÓ·˜
°È·Ù› ÌÂÙ¿ ÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ∞˘ÛÙÚÈ·ÎÔ‡˜, ÙÔ 1770, Â›Ó·È Ë ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ƒÒÛˆÓ Ó· ÍÂÛËÎÒÛÔ˘Ó Î·È Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘ ŒÏÏË-
– 78 –
I™TOPIA
Ó˜. ™ÙËÓ ·Ú¯‹ ›¯·Ó ·Ó¿ÁÎË Ù· ÂÏÏËÓÈο ÂÈÚ·ÙÈο, fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ηٿ ÙˆÓ OıˆÌ·ÓÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙÔÓ ·ÓÂÊԉȷÛÌfi ÙÔ˘ ÛÙfiÏÔ˘ ÙÔ˘˜ Û ÙÚfiÊÈÌ·. ªÂÙ¿ ÙË Ï‹ÍË fï˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ¤Ê˘Á·Ó Î·È ÂÁη٤ÏÂÈ„·Ó ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ ÛÙÔÓ OıˆÌ·ÓÈ΋ ÔÚÁ‹. ∞ÚÁfiÙÂÚ· ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ÂÍÈψıÔ‡Ó Î¿ˆ˜ ÁÈ· ÙÔ Ï¿ıÔ˜ ÙÔ˘˜. ªÂÙ¿ ÙË Û˘Óı‹ÎË ÙÔ˘ ∫ÈÔ˘ÙÛÔ‡Î-∫·˚Ó·ÚÙ˙‹ ÙÔ˘ 1774 Î·È Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ ÙÔ˘ 1783 Ë ∞ÈηÙÂÚ›ÓË μã Ì ÂȉÈÎfi Ô˘Î¿˙ÈÔ ÚÔÛٿل ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô. ∂¤ÙÚ„ ÛÙÔ˘˜ ÓËÛÈÒÙ˜ Ô˘ ›¯·Ó Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ› Ì·˙› Ù˘ Ó· ÂÁηٷÛÙ·ıÔ‡Ó ÛÙȘ ‡ÊÔÚ˜ ‰ȿ‰Â˜ Ù˘ O˘ÎÚ·Ó›·˜ Î·È Ù· ÏÈÌ¿ÓÈ· Ù˘ ∫ÚÈÌ·›·˜. ªÂ ÙË ¯ÔÚ‹ÁËÛË Â‡ÎÔÏ· Ù˘ ÚˆÛÈ΋˜ ÛËÌ·›·˜ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ηڿ‚È· Ë ÙÛ·Ú›Ó· ‚Ô‹ıËÛ ÛÙËÓ ¿ÓıÈÛË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ó·˘ÙÈÏ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘. ¶·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ηٷ‰ÚÔÌ‹˜, ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ· ̤¯ÚÈ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821, ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ì fiÙÈ ·˘Ù‹ ›¯Â ÛÙÚ·ÙËÁÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ™ÙËÓ ·Ú¯‹ ÎÙ‡ËÛ·Ó ÙÔ˘˜ °¿ÏÏÔ˘˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ·ÓÙ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ Ó·˘ÙÈÏ›· Î·È ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ ÛÙȘ ÔıˆÌ·ÓÈΤ˜ ı¿Ï·ÛÛ˜. ⁄ÛÙÂÚ· ÙfiÏÌËÛ·Ó Î¿Ùˆ ·fi ÚˆÛÈ΋ ÛËÌ·›· Ó· ÎÙ˘‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ·˘ı¤ÓÙ˜ ÙÔ˘˜. ªÂ ÙËÓ ÂÈÚ·Ù›· Î·È ÙÔ ÎÔ‡ÚÛÔ˜ ÔÈ ÓËÛÈÒÙ˜ Ú·ÁÈ¿‰Â˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÔ‡Ó ÙË ‰‡Ó·ÌË Î·È ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÙÔ˘˜. ¶ÚÒÙÔ˜ Ô §¿ÌÚÔ˜ ∫·ÙÛÒÓ˘ ›¯Â ·ÓÙÈÏËÊı› ÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ Ó· ÂϤÁÍÔ˘Ó Â› ·ÈÒÓ˜ ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘. ∞˘Ùfi ÙÔ ·‰‡Ó·ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÙˆÓ OıˆÌ·ÓÒÓ
§¿ÌÚÔ˜ ∫·ÙÛÒÓ˘
– 79 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙÔ˘ ¤‰ˆÛ ÂÏ›‰Â˜ ›Ù¢Í˘ ÂÓfi˜ ÛÙfi¯Ô˘ Ô ÔÔ›Ô˜ ÎÚ˘ÊfiηÈÁ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ οı ÓËÛÈÒÙË Ú·ÁÈ¿ › ·ÈÒÓ˜: ΔËÓ ¤Ó·ÚÍË ÂÓfi˜ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. ∞˘Ùfi ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ÙfiÏÌËÌ· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ Ì ÙËÓ ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ ƒÒÛˆÓ ‹ Î·È ¯ˆÚ›˜ ·˘ÙÔ‡˜. O ∫·ÙÛÒÓ˘ ·¤Ù˘¯Â ÁÈ·Ù› ı¤ÏËÛ Ì ÙË ‚›· Ó· ÂÓÙ¿ÍÂÈ ÛÙÔ ÛÙfiÏÔ ÙÔ˘ fiÏÔ ÙÔ ı·Ï¿ÛÛÈÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ‰˘Ó·ÌÈÎfi. ªfiÓÔ Ô˘ ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ‰ÂÓ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÒÚÈÌÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ˘¤Ú‚·ÛË Î·È ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ¿ÏÌ·. ∞˘Ù¿ Ù· «ÓÈÙÂÚ¤ÛÛ· ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜», fiˆ˜ ϤÂÈ Û ÌÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÂÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ¤Ó·˜ ŒÏÏËÓ·˜ Ó·˘Ì¿¯Ô˜, ÎÏ‹ıËÎ·Ó Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÎÔ˘ÚÛ¿ÚÔÈ, ÛÙÔ Á‡ÚÈÛÌ· ÙÔ˘ 18Ô˘ Î·È ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏ‹ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ·ÛÎÒÓÙ·˜ ÂÈÚ·Ù›· ηٿ ÙˆÓ ΔÔ‡ÚΈÓ. OÈ ‰ÈÂıÓ›˜ Û˘Óı‹Î˜ ÙÔ˘˜ ‚Ô‹ıËÛ·Ó Ó· ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó Ù· Û˘ÛÛˆÚÂ˘Ì¤Ó· Î¤Ú‰Ë Ô˘ ›¯·Ó ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ·fi ÙËÓ ÂÈÚ·Ù›·, ÙÔ ÎÔ‡ÚÛÔ˜, ÙÔ Ï·ıÚÂÌfiÚÈÔ Î·È ÙË ÓfiÌÈÌË ‰È·Î›ÓËÛË ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ÛÙ· ÏÈÌ¿ÓÈ· fi¯È ÌfiÓÔ Ù˘ OıˆÌ·ÓÈ΋˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋˜ ƒˆÛ›·˜. ºfiÚو̷ ÏÔ›Ô˘ ÛÙË ƒfi‰Ô ·Ú¯¤˜ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·
– 80 –
I™TOPIA
∏ °·ÏÏÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË Î·È ÔÈ Ó·ÔÏÂfiÓÙÂÈÔÈ fiÏÂÌÔÈ ‹Ù·Ó ÌÈ· ¿ÏÏË ÌÔÓ·‰È΋ Î·È Â˘ÓÔ˚΋ ‰ÈÂıÓ‹˜ Û˘Á΢ڛ· ÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ Ó·˘ÙÈÎÔ› ‰ÂÓ ¿ÊËÛ·Ó Ó· ¿ÂÈ ¯·Ì¤ÓË. O ·ÁÁÏÈÎfi˜ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi˜ ÙˆÓ Á·ÏÏÈÎÒÓ Î·È ÈÛ·ÓÈÎÒÓ ·Ú·Ï›ˆÓ ¤‰ˆÛ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ Ó·˘ÙÈÎÔ‡˜, Ì ÂÈÚ·ÙÈΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜, Ó· ÙÔÓ ‰È·ÛÔ‡Ó. ΔÚÔÊÔ‰ÔÙÒÓÙ·˜, Ì ÛÈÙËÚ¿ ·fi ÙËÓ O‰ËÛÛfi, ÙÔ˘˜ ·ÔÎÏÂÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÙˆÓ ·Ú·Ï›ˆÓ Ù˘ ¢˘ÙÈ΋˜ ªÂÛÔÁ›Ԣ ·ÔÎfiÌÈ˙·Ó ÌÂÁ¿Ï· ΤډË. ∞Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ⁄‰Ú·, ™¤ÙÛ˜, æ·Ú¿, ∫¿ÛÔ˜, °·Ï·Í›‰È, ª‡ÎÔÓÔ˜ Î·È ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡Ó ¿ÏÌ·Ù· Î·È ÂÚÓÔ‡Ó ·fi Ù· ÌÈÎÚ¿ ÈÛÙÈÔÊfiÚ· ÛÙ· ÌÂÁ¿Ï· ηڿ‚È·. ™Ù· 1784 ¤Ó·˜ Ó·Úfi˜ À‰Ú·›Ô˜, ÌfiÏȘ 15 ¯ÚfiÓˆÓ, Ô ∞Ó‰Ú¤·˜ μÒÎÔ˜, ¿ÂÈ ÛÙË Ã›Ô Î·È Ô˘Ï¿ÂÈ ÙÔ ÌÈÎÚfi Ï·Ù›ÓÈ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘. ™˘ÌÏËÚÒÓÂÈ Î¿ÙÈ ÔÈÎÔÓƠ̂˜ ÙÔ˘ Î·È ·ÁÔÚ¿˙ÂÈ ¤Ó· ÙÔ‡ÚÎÈÎÔ Ûηڛ Ù‡Ô˘ «ªÈ·Ô‡Ï». °Ú‹ÁÔÚ·, ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÔÓÔÌ·Û›·˜ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÙÔ˘ ÛοÊÔ˘˜, ·ÔÎÙ¿ ÙÔ ·Ú·ÙÛÔ‡ÎÏÈ «ªÈ·Ô‡Ï˘». ªÂ ÙÔ Ó¤Ô ÙÔ˘ ·fiÎÙËÌ· ‚Á·›ÓÂÈ ÛÙÔ ÛÂÚÁÈ¿ÓÈ Î·È ·ÛΛ ÂÈÚ·Ù›· ÛÙ· ·Ú¿ÏÈ· Ù˘ ™˘Ú›·˜. ªÂÙ¿ 20 ¯ÚfiÓÈ·, ÚˆÙÔηÂÙ¿ÓÈÔ Ï¤ÔÓ, ÙÔÓ Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÛÙ· ‰˘ÙÈο ÌÂÛÔÁÂȷο ·Ú¿ÏÈ· Ì ÙËÓ ÙÚÈοٷÚÙË ÎÔÚ‚¤Ù· «∞¯ÈÏϤ·˜». ¢È·Û¿ ÙÔÓ ∞ÁÁÏÈÎfi ·ÔÎÏÂÈÛÌfi Î·È ÙÚÔÊÔ‰ÔÙ› Ì ÛÈÙËÚ¿ ÙËÓ ÂÈÓ·Ṳ̂ÓË °¤ÓÔ‚· ·ÔÎÔÌ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ΤډË. ™Â ÌÈ· ·fi ÙȘ ÂȉÚÔ̤˜ ÙÔ˘, ¤Íˆ ·fi Ù· ÈÛ·ÓÈο ·Ú¿ÏÈ·, Û˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ·fi Ù· ∞ÁÁÏÈο ÔÏÂÌÈο Î·È Ô‰ËÁÂ›Ù·È ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘ Ó·˘¿Ú¯Ô˘ ¡¤ÏÛˆÓ·. ΔÔÓ ÛÒ˙ÂÈ ÙÔ ı¿ÚÚÔ˜ Î·È Ë ÂÈÏÈÎÚ›ÓÂÈ¿ ÙÔ˘ Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ Ó·‡·Ú¯Ô. ÿÛˆ˜ Ó· ¤·ÈÍ ÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ Î·È Ë ÚˆÛÈ΋ ÛËÌ·›· ÙËÓ ÔÔ›· ›¯Â ˘„ÒÛÂÈ ÛÙÔ ÛοÊÔ˜ ÙÔ˘ ÁÈ·Ù› ÙfiÙÂ Ë ƒˆÛ›· ‹Ù·Ó Û‡ÌÌ·¯Ô˜ Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜. O ªÈ·-
∞Ó‰Ú¤·˜ ªÈ·Ô‡Ï˘
– 81 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ô‡Ï˘, Ô Î·ÙfiÈÓ ¤Ó‰ÔÍÔ˜ Ó·‡·Ú¯Ô˜ ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜, ·ÔÙÂÏ› Ù˘ÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Î·È Ê˘ÛÈο ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙÔ ÌfiÓÔ, ÙˆÓ ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ›¯·Ó ϤÔÓ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÂΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ Ó·˘ÙÈÎÔ›. ¶·Ú·ÌÔÓ¤˜ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÍÂÛËΈÌÔ‡ Ë ÂÏÏËÓÈ΋ Ó·˘ÙÈÏ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ϋÚË ¿ÓıÈÛË. ∏ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Ù˘ ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜ ı· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ¤Ó· ·fi ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÂÈÙ˘¯›·˜ Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. ∂›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ Ë ÂȯÂÈÚËı›۷ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ Û‡ÓÙÔÌ˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÓËÛȈÙÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, Ô˘ ·Ó·‰‡ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ ‚˘˙¿ÓÙÈÔ, ÛÙ· ‰‡ÛÎÔÏ· Î·È ÛÎÔÙÂÈÓ¿ ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ÂÓÂÙÔÙÔ˘ÚÎÈ΋˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜, ΢ÚÈ·Ú¯Â›Ù·È ·fi ÙÔ ÛÙ›ÁÌ· «Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ù˘ ÂÈÚ·Ù›·˜». °›ÓÂÙ·È ·ÎfiÌ·, ÓÔÌ›˙ˆ, ηٷÓÔËÙfi fiÙÈ Ô ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ÂÈÚ·Ù›·˜ ˆ˜ ·Ó‹ıÈ΢ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ Ë ÔÔ›· Î·Ù·Ù˘Ú¿ÓÓËÛ ÙȘ ÎÔÈӈӛ˜ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, Â›Ó·È ÌÂÓ Î·Ù¿ ‚¿ÛË ÛˆÛÙfi˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ôχ ·ÏÔ˘ÛÙÂ˘Ì¤ÓË ·Ú·‰Ô¯‹. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È, Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο, ÁÈ· ¤Ó· Ï·‚‡ÚÈÓıÔ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ÛÙ· ÔÔ›· ΢ÓËÁÔ› Î·È Î˘ÓËÁË̤ÓÔÈ, ı‡Ù˜ Î·È ı‡Ì·Ù·, ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÚfiÏÔ˘˜ Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ, ÒÛÙÂ Ë ÂÍ·ÁˆÁ‹ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ Ó· Â›Ó·È Ú·ÎÙÈο ·‰‡Ó·ÙË. O‡ÙÂ Ê˘ÛÈο Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·ÔÓÔÌ‹˜ οÔÈ·˜ ÌÔÚÊ‹˜ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘ Â›Ó·È ÂÊÈÎÙ‹ Î·È ¤¯ÂÈ Î¿ÔÈÔ ÓfiËÌ·. ∂Λӷ fï˜ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙË ·Í›· ÁÈ· Ì·˜ Î·È Â˘ÓÔ˚΋ Û˘Ó¤ÂÈ· ÁÈ· ÙËÓ ÂıÓÈ΋ Ì·˜ ˘fiıÂÛË Â›Ó·È ‰‡Ô: ∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ÓËÛÈÒÙÈ΢ ÎÔÈÓÔÙÈ΋˜ ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘, ‹‰Ë ·fi ÙÔ 17Ô ·ÈÒÓ· Î·È Ë ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ó·˘ÙÈÏ›·˜. ∫·È ÔÈ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ ı· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ· ÁÈ· Ó· ÎÚÈı› ¢ÓÔ˚ο ˘¤Ú ÙÔ˘ ·ӷÛÙ·ÙË̤ÓÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ Ô Î·Ù¿ ı¿Ï·ÛÛ·Ó ·ÁÒÓ·˜. ÕÏψÛÙÂ Î·È Ë ÏËÍÈ·Ú¯È΋ Ú¿ÍË Á¤ÓÂÛ˘ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜, ·˘Ù‹Ó Ô˘ ÁÈÔÚÙ¿˙Ô˘Ì ۋÌÂÚ·, ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ˘ÔÁÚ¿ÊÙËÎÂ, ÛÙÔÓ ÎfiÏÔ ÙÔ˘ ¡·‚·Ú›ÓÔ˘. °È¿ÓÓ˘ £. ¶·Ù¤ÏÏ˘ ¶Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ∞Ó·ÁÓˆÛÙËÚ›Ô˘
– 82 –
I™TOPIA
μπμ§πO°ƒ∞ºπ∞ ∑ÂÚ‚Ô‡ °È¿ÓÓË, πÛÙÔÚÈο ™ËÌÂÈÒÌ·Ù·. ∫ÂÊ·ÏÏËÓÈ¿‰Ë ¡. ∞, ¶ÂÈÚ·Ù›·, ∫Ô˘ÚÛ¿ÚÔÈ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô. ∫Ú·ÓÙÔÓ¤ÏÏË ∞ÏÂÍ¿Ó‰Ú·˜, πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¶ÂÈÚ·Ù›·˜ (∞fi ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ù˘ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ̤¯ÚÈ ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, 3 ÙfiÌÔÈ). §·Ì·‰¿ÚÈÔ˘ ¶. ªËÙÚÔÔÏ›ÙÔ˘, ΔÔ ∫¿ÛÙÚÔ Ù˘ ÃÒÚ·˜ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. Miller William, ∏ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ªÂÏ·‚›ÏÏ· ¡›ÎÔ˘, §ÈÌ¿ÓÈ· Î·È ÔÈÎÈÛÌÔ› ÛÙÔ ∞گȤϷÁÔ˜ Ù˘ ÂÈÚ·Ù›·˜ (15Ô˜-19Ô˜ ·ÈÒÓ·˜). ¶·Ù¤ÏÏË £. °È¿ÓÓË, ∏ ∞ÛÙ˘¿Ï·È· ÛÙÔ ∞گȤϷÁÔ˜ Ù˘ ¶ÂÈÚ·Ù›·˜ (∫·Ï. ÃÚÔÓÈο ΔfiÌÔ˜ 14Ô˜ ). ™·‚ÔÚÁÈ·Ó¿ÎË ¶·Ó·Á., ¡ËÛÈÒÙÈΘ ∫ÔÈӈӛ˜ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô. ΔÚÈÎÔ›ÏË ™·ÎÂÏÏ¿ÚË, ¡ÂÒÙÂÚË πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˘ π., πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ÷ڷ̷ÓÙ¿ °. πÂÚ¤·, ∏ ¡‹ÛÔ˜ ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. ÷Ù˙ËıÂÔ‰ÒÚÔ˘ °., ™ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÙÔ˘ ªÂÙ·ÔϤÌÔ˘.
– 83 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: ™Ù¿ı˘ KÏ‹Ì˘
I™TOPIA
¢·ÓÈ‹Ï ∞. ∑ÂÚ‚fi˜
M I A ¶ E P I ° PAº H T H ™ K A §Y M N OY T OY 1 8 6 2 KAI ENA ¶O§ITIKO KEIMENO TOY 1908 ·fi ÙÔÓ πÔÎÚ¿ÙË ¢. Δ·˘Ï¿ÚÈÔ (¶·Û¿)
∞
ÂΉȉfiÙ·Ó ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, Ó·ڋ ÙfiÙ ڈÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ ›Û˘ Ó·ÚÔ‡ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÙÔ ÊÈÏÔÏÔÁÈÎfi ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ‘‘¶·Ó‰ÒÚ·’’. ΔÔ ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎfi ÛËÌ›ˆÌ· ÛÙÔ 1Ô Ù‡¯Ô˜ (∞Ú›ÏÈÔ˜ 1850) ˘ÔÁÚ¿ÊÔ˘Ó, ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ Î·È ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ù˘ ¤Î‰ÔÛ˘, ÙÚ›· ·fi Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ: ∞. ƒ. ƒ·Áη‚‹˜, ¡. ¢Ú·ÁÔ‡Ì˘ Î·È ∫. ¶··ÚÚËÁfiÔ˘ÏÔ˜. °È· Ù· ÂÚȯfiÌÂÓ· ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ÔÈ ÂΉfiÙ˜ ˘fiÛ¯ÔÓÙ·È fiÙÈ ı· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ‰ÈËÁ‹Ì·Ù·, ÚˆÙfiÙ˘· ÂÏÏËÓÈο ‹ ÌÂÙ·ÊÚ·Ṳ̂ӷ ÂÎ ÙˆÓ ·Ú›ÛÙˆÓ Ù˘ ͤÓ˘ ÊÈÏÔÏÔÁ›·˜, ÂÚÈËÁ‹ÛÂȘ, Ú·ÁÌ·Ù›˜ ÂÚ› ÙˆÓ Î˘ÚÈÔÙ¤ÚˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ, Ù· ÈÔ ÂÚ›ÂÚÁ· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, ÂÊ¢ڤÛÂȘ, ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ, ÎÚÈÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ Î·È ÙȘ ÈÔ ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ ͤÓ˜ ÂΉfiÛÂȘ, ÔÈ‹Ì·Ù· Î·È Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù·. º·›ÓÂÙ·È ÏÔÈfiÓ fiÙÈ ‹Ù·Ó ¤Ó· ·ÍÈfiÏÔÁÔ Î·È Ôχ ÛÔ‚·Úfi ÂÚÈÔ‰ÈÎfi, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÛÊ·ÏÒ˜ ı· Û˘Ó¤‚·Ï ÛËÌ·ÓÙÈο ÛÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ηÏÏȤÚÁÂÈ· Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ·Ó·ÁÓˆÛÙÒÓ ÙÔ˘ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ. ΔÔ Ï‹Ú˜ ΛÌÂÓÔ ÙˆÓ Ù¢¯ÒÓ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ÙˆÓ ÂÙÒÓ 1850 – 1872 ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È, Ì·˙› Ì ÙÔ Ï‹Ú˜ ΛÌÂÓÔ ¿ÏÏˆÓ 25 ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘ 19Ô˘ Î·È ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ÛÙËÓ „ËÊȷ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹ ‘‘¶ÏÂÈ¿˜’’, ÙËÓ ÔÔ›·, Ì·˙› Ì ÙËÓ fiÌÔÈ· ‘‘∫ÔÛÌfiÔÏȘ’’, ÂÎı¤ÙÂÈ ÛÙÔ ‰È·‰›ÎÙ˘Ô Ë μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË & ∫¤ÓÙÚÔ ¶ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘ (μ∫¶) ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ¶·ÙÚÒÓ ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÔÌ¿‰· Ù˘¯ÈÔ‡¯ˆÓ ºÈ¶O TO 1850 KAI °IA ¶O§§A XPONIA
– 85 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÏÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÙËÓ ∂Ù·ÈÚ›· ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ §ÔÁÔÙ¯ÓÈÎÔ‡ Î·È πÛÙÔÚÈÎÔ‡ ∞Ú¯Â›Ô˘ (∂§π∞). ΔfiÌÔÈ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÛÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ πÛÙÔÚÈ΋˜ Î·È ∂ıÓÔÏÔÁÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ (π.∂.∂.∂.), Ë ÔÔ›· ÂÎÙfi˜ ·fi ÙȘ Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ÂıÓÈÎÒÓ ÎÂÈÌËÏ›ˆÓ Ô˘ ÂÎı¤ÙÂÈ ÛÙÔ ∂ıÓÈÎfi πÛÙÔÚÈÎfi ªÔ˘Û›Ô, Ô˘ ÛÙÂÁ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÎÙ‹ÚÈÔ Ù˘ ·Ï·È¿˜ μÔ˘Ï‹˜, Î·È ÙÔ ÏÔ‡ÛÈÔ Î·È ¿ÚÙÈ· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ·Ú¯Â›Ô ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÂÁÁÚ¿ÊˆÓ Ô˘ ‰È·ı¤ÙÂÈ, ¤¯ÂÈ Î·È ÌÈ· Ôχ ·ÍÈfiÏÔÁË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Î·È ÔÏϤ˜ ·ÏȤ˜ ÂΉfiÛÂȘ. 濯ÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔ ‰È·‰›ÎÙ˘Ô Ó· ‚Úˆ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Ì ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î·Ï˘ÌÓÈ·ÎÔ‡ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜, ‚ڋη fiÙÈ ÛÙÔ Ù‡¯Ô˜ 285 ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ 1862 ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ‰ËÌÔÛȇÂÙ·È ¤Ó· ΛÌÂÓÔ È‰È·›ÙÂÚÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. ªÂ ÙËÓ ÔχÙÈÌË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘ Î·È Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘ ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË, ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÊÈÏÔÏfiÁÔ˘, ∫ÒÛÙ· ¡·. ∞Ó·ÁÓˆÛÙfiÔ˘ÏÔ˘ Î·È ÙËÓ Â˘ÁÂÓÈ΋ Û˘Ì·Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ∫˘Ú›·˜ ¢‹ÌËÙÚ·˜ ∫ԢΛԢ-ªËÙÚÔÔ‡ÏÔ˘, ˘Â‡ı˘Ó˘ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ Ù˘ π.∂.∂.∂., ·¤ÎÙËÛ· ¤Ó· ʈÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‰ËÌÔÛȇ̷ÙÔ˜, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ÓÔÌ›˙ˆ Ë ·ÏÈfiÙÂÚË, ›Ûˆ˜ Ë ÚÒÙË, ÚÔÛ¿ıÂÈ· ηٷÁÚ·Ê‹˜ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ôχ ·ÍÈfiÏÔÁ˜ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Î·È ÎÚ›ÛÂȘ. ∂›Ó·È ÌÈ· ÂÈÛÙÔÏ‹ ÚÔ˜ ÙË Û‡ÓÙ·ÍË ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡, ˆ˜ ÚfiÏÔÁÔ˜, ηٿ οÔÈÔ ÙÚfiÔ, ÌÈ·˜ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ·fi ¤Ó· ÔχÛÙÈ¯Ô Î·Ï‡ÌÓÈÎÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È Î·È 55 ‰›ÛÙȯ·, Ô˘ ÛÙ¤ÏÓÂÙ·È ÁÈ· ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË. ∂ÈÁÚ¿ÊÂÙ·È «¶ÂÚ› Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘» Î·È ˘ÔÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔÓ πÔÎÚ¿ÙË ¢. Δ·˘Ï¿ÚÈÔ, 17ÂÙ‹ ÙfiÙ ÊÔÈÙËÙ‹ Ù˘ ¡ÔÌÈ΋˜ Î·È ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÓÔÌÈÎfi Î·È ÔÏÈÙÈÎfi ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· Î·È ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯Ô (¶·Û¿) ÙÔ˘ ÔıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÙÈÌË̤ÓÔ ·fi ÙÔ Ï·fi Î·È ÙÔ ¢‹ÌÔ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Ì ÙËÓ ·Ó·ÁfiÚÂ˘Û‹ ÙÔ˘ ˆ˜ ªÂÁ¿ÏÔ˘ ∂˘ÂÚÁ¤ÙË Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ‰ÈfiÙÈ ·fi ÙȘ ı¤ÛÂȘ Ô˘ ηÙ›¯Â Ì ‰Ú·ÛÙ‹ÚȘ Î·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈΤ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ¤Ù˘¯Â ÙËÓ ·Ú·¯ÒÚËÛË ·fi ÙÔ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ÏÂÔÓÂÎÙËÌ¿ÙˆÓ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·È ÙÔ˘˜ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘˜. ΔÔ Î›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi ÌÓËÌÔÓ‡ÂÙ·È ÛÙË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ·Ú·ı¤ÙÂÈ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ «πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘», Ô πÔÎÚ¿Ù˘ ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÁÁÔÓfi˜ ·‰ÂÏÊ‹˜ ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙË ¢. Δ·˘Ï·Ú›Ô˘.
– 86 –
I™TOPIA
√ πÔÎÚ¿Ù˘ ¢ÚfiÛÔ˘ Δ·˘Ï¿ÚÈÔ˜ ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÛÙȘ 27 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1845. À‹ÚÍÂ, fiˆ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ, Ì·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘ ‰·ÛοÏÔ˘ πÂ˙ÂÎÈ‹Ï ¶·Ô˘ÙÛ›Ó·. ∞ÊÔ‡ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛÂ, Û ÌÈÎÚ‹ ËÏÈΛ·, ÙË Ì·ıËÙ›· ÙÔ˘ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ‹Á ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, fiÔ˘ ÙÂÏ›ˆÛ ÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ Û ËÏÈΛ· 16 ÂÙÒÓ! ∞ÊÔ‡ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÁÈ· Ï›ÁÔ Ì·ı‹Ì·Ù· ÛÙË ¡ÔÌÈ΋ ™¯ÔÏ‹ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ, ‹Á ÛÙ· ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ· ÙÔ˘ μÂÚÔÏ›ÓÔ˘ Î·È Ù˘ ÷˚‰ÂÏ‚¤ÚÁ˘, ·fi Ù· ÈÔ ‰È¿ÛËÌ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË, fiÔ˘ ÛÔ‡‰·Û ¡ÔÌÈο Î·È ¶ÔÏÈÙÈΤ˜ ∂ÈÛً̘. ΔÔ 1868 ‹Ú ÙÔ ‰›ÏˆÌ· ÙÔ˘ ‰È‰¿ÎÙÔÚ· ·fi ÙË Ã·˚‰ÂÏ‚¤ÚÁË Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Û˘ÌÏ‹ÚˆÛ ÙȘ ÛÔ˘‰¤˜ ÙÔ˘ ÛÙ· ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ· ÙˆÓ ¶·ÚÈÛ›ˆÓ, Ù˘ √ÍÊfiډ˘ Î·È Ù˘ ¶ÂÙÚÔ˘fiψ˜. ŒÙÛÈ ÛÔ˘‰¿˙ÔÓÙ·˜ ÛÙ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· Î·È ÔÓÔÌ·ÛÙfiÙÂÚ· ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ· Ù˘ ∂˘ÚÒ˘, ÂÎÙfi˜ ·fi ÌÈ· Â˘Ú‡Ù·ÙË ÌfiÚʈÛË Î·È ÁψÛÛÔÌ¿ıÂÈ·, ·¤ÎÙËÛÂ Î·È ÔÏϤ˜ ÁÓˆÚÈ̛˜ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ‰È¤Ú„·Ó ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋, ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ˙ˆ‹ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ. ªÂÙ¿ ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ ÙÔ˘ ¿ÛÎËÛ ÁÈ· Ï›ÁÔ ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· ÙÔ˘ ‰ÈÎËÁfiÚÔ˘ ÛÙËÓ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ· Ù˘ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘ Î·È ÌÂÙ¿ ÂÁηٷÛÙ¿ıËΠÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË. ∂Λ ÂÍÂϤÁË Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤Ï¢Û˘, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÌÂÙ›¯·Ó ÙfiÙÂ Ô ™¿‚‚·˜ ¶·Û¿˜, Ô ∞ϤͷӉÚÔ˜ ∫·Ú·ıÂÔ‰ˆÚ‹˜ ¶·Û¿˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ ŒÏÏËÓ˜ (‘‘§ÔÁ¿‰Â˜ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜’’ ηٿ ÙÔÓ ∫¿ÚÔÏÔ ºÏ¤ÁÂÏ). ŸÙ·Ó Ô ™¿‚‚·˜ ¶·Û¿˜ ¤ÁÈÓ μ·Ï‹˜ ÙÔ˘ ∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜ Ì ¤‰Ú· ÙË ƒfi‰Ô, ‰ÈfiÚÈÛ ÙÔÓ Δ·˘Ï¿ÚÈÔ ·Ú¯ÈÁÚ·ÌÌ·Ù¤· Î·È ‰ÈÂÚÌËÓ¤· ÙÔ˘ μÈÏ·ÂÙ›Ô˘, ı¤ÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ‰È·ÙËÚ‹ıËÎÂ Î·È ·fi ÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ μ·Ï‹. ŸÙ·Ó ÂÍÂϤÁË ¶·ÙÚȿگ˘ πÂÚÔÛÔÏ‡ÌˆÓ Ô ¡ÈÎfi‰ËÌÔ˜, ŒÍ·Ú¯Ô˜ ̤¯ÚÈ ÙfiÙ ÙÔ˘ ¶·Ó·Á›Ô˘ Δ¿ÊÔ˘ ÛÙË ƒˆÛ›·, Ô Δ·˘Ï¿ÚÈÔ˜ Û˘ÌÌÂ٤ۯ ÛÙËÓ ÂÈÙÚÔ‹ Ô˘ ‹Á ÛÙË ƒˆÛ›· ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ÚÔ¸·ÓÙ‹ÛÂÈ Î·È Ó· ÙÔÓ Û˘Óԉ‡ÛÂÈ ÛÙ· πÂÚÔÛfiÏ˘Ì·. ™ÙËÓ ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË Ù· ̤ÏË Ù˘ ÂÈÙÚÔ‹˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÔ ¡ÈÎfi‰ËÌÔ ÛÙÔÓ ΔÛ¿ÚÔ, ·Ú·ÛËÌÔÊÔÚ‹ıËηÓ, ÊÈÏÔÍÂÓ‹ıËÎ·Ó ÛÙ· ∞Ó¿ÎÙÔÚ· Î·È ¤Ù˘¯·Ó ȉȷÈÙ¤ÚˆÓ ÙÈÌÒÓ ·fi ÙËÓ ∞˘Ï‹ Î·È ÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·Ù›· Ù˘ ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏ˘. ŸÙ·Ó ‹Á·Ó ÛÙ· πÂÚÔÛfiÏ˘Ì· Û˘Óԉ‡ÔÓÙ·˜ ÙÔ Ó¤Ô ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë ¡ÈÎfi‰ËÌÔ, Ô Δ·˘Ï¿ÚÈÔ˜ ¤ÌÂÈÓ ÂΛ ˆ˜ ¡ÔÌÈÎfi˜ ÙÔ˘ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ηı’ fiÏË ÙË ‰È¿Ú-
– 87 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÎÂÈ· Ù˘ ¶·ÙÚÈ·Ú¯›·˜ ÙÔ˘. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ¯ÚËÌ¿ÙÈÛ ¡ÔÌÈÎfi˜ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë ∞ÓÙÈԯ›·˜ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ¿ÏÈ ÙÔ˘ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë πÂÚÔÛÔχ̈Ó. ŸÙ·Ó ·fi ÙËÓ ∞ÓÙÈfi¯ÂÈ· ¤ÛÙÚ„ ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ‰ÈÔÚ›ÛÙËΠËÁÂÌfiÓ·˜ Ù˘ ™¿ÌÔ˘, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ·Ô‰¤¯ÙËΠÙÔÓ ‰ÈÔÚÈÛÌfi. ΔÔ 1878 ÂÛÙ¿ÏË ˆ˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ, fiÔ˘ Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ˆÊÂÏ‹˜ Î·È Â˘ÂÚÁÂÙÈ΋. ™ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ˘ËÚ¤ÙËÛ ηٿ ηÈÚÔ‡˜ Û ·ÓÒÙÂÚ˜ ÔÏÈÙÈΤ˜ ‰ËÌfiÛȘ ı¤ÛÂȘ ÛÙ· ÀÔ˘ÚÁ›· ∂ÛˆÙÂÚÈÎÒÓ Î·È ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ Î·È ¤¯·ÈÚ ÌÂÁ¿Ï˘ ÂÎÙÈÌ‹Ûˆ˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙfiÛÔ Ù˘ ÔıˆÌ·ÓÈ΋˜ fiÛÔ Î·È Ù˘ ÔÌÔÁÂÓÂȷ΋˜ ÂÏ›Ù. ∂›¯Â ÙÈÌËı› Ì ÔÏÏ¿ ·Ú¿ÛËÌ· Ù˘ ƒˆÛ›·˜, Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Î·È Ù˘ √ıˆÌ·ÓÈ΋˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Î·È Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ √˘Ï¿ 1˘ Ù¿Í˘, Ô˘ ‹Ù·Ó ÙÔ ÈÂÚ·Ú¯Èο ‰Â‡ÙÂÚÔ ·ÓÒÙ·ÙÔ ·Ú¿ÛËÌÔ Ù˘ √ıˆÌ·ÓÈ΋˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. ΔÔ 1897 ˆ˜ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ Î·È Û˘Ì·Ú·ÛÙ¿Ù˘ ÙˆÓ ÏËÚÂÍÔ˘Û›ˆÓ, Ô˘ ›¯Â ÛÙ›ÏÂÈ Ë ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, Û˘Ó¤‚·Ï ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο, Ì ηٿÏÏËϘ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÚÔ˜ ÙËÓ √ıˆÌ·ÓÈ΋ ∫˘‚¤ÚÓËÛË Î·È ÙËÓ À„ËÏ‹ ¶‡ÏË, ÛÙÔ Ó· ·Ó·ÎÏËı› Ì ™Ô˘ÏÙ·ÓÈÎfi ‰È¿Ù·ÁÌ· (πÚ·‰¤) Ô ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ ÔıˆÌ·ÓÔ‡ ÏÈÌÂÓ¿Ú¯Ë ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â Á›ÓÂÈ ·ÓÙ›ıÂÙ· Ì ٷ ÚÔÓfiÌÈ·, Î·È Û‹Ì·ÈÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ ÊÔÚÔÏÔÁ›·˜ ÁÈ· ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ › ÙÔ˘ ‰ÈÂÍ·ÁÔ̤ÓÔ˘ ̤ۈ ÙÔ˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡ ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎÔ‡ Î·È ÂÍ·ÁˆÁÈÎÔ‡ ÂÌÔÚ›Ô˘ Î·È ÂÔ̤ӈ˜ ηٿÚÁËÛË ÛÙËÓ Ú¿ÍË ÙÔ˘ ÚÔÓÔÌÈ·ÎÔ‡ ηıÂÛÙÒÙÔ˜ Ô˘ ›¯Â Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ Î·È ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿ Û fiÏË Û¯Â‰fiÓ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜. ∞˘Ùfi ÙÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ Û˘Ó›ÛÙ·ÙÔ ÛÙËÓ ÏËڈ̋ ÌfiÓÔ ÂÓfi˜ ηْ ·ÔÎÔ‹ Û¯ÂÙÈο ÌÈÎÚÔ‡ ÂÙ‹ÛÈÔ˘ ÊfiÚÔ˘, ÂÓÒ ÔÈ ÊfiÚÔÈ Â› ÙˆÓ ÂÈÛ·ÁˆÁÒÓ Î·È ÂÍ·ÁˆÁÒÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó fiÚÔ Ù˘ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·˜, Ë ÔÔ›· ‰È·ÙËÚÔ‡Û ÎÔÈÓÔÙÈο Û¯ÔÏ›·, ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ‡˜ ÁÈ·ÙÚÔ‡˜ Ô˘ ÂÚȤı·Ï·Ó ‰ˆÚÂ¿Ó ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Î·È ÎÔÈÓÔÙÈο Ê·Ú̷Λ· Ô˘ ¯ÔÚËÁÔ‡Û·Ó ‰ˆÚÂ¿Ó Ê¿Ú̷η! ΔËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô˘ ÂÔ¯‹ Ù·Ï¿ÓÈ˙ ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÙÔ ÏÂÁfiÌÂÓÔ ÛÔÁÁ·ÏÈ¢ÙÈÎfi ˙‹ÙËÌ·. ∂›¯Â ÚfiÛÊ·Ù· ÂÈÛ·¯ı› ÛÙË ÛÔÁÁ·ÏÈ›· Ë ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ Ì˯·ÓÒÓ (ÛηʿӉڈÓ) Î·È Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ›¯Â ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ÓÙ˘ı› ÛÙ· Ì·‡Ú·. ∏ ¿ÁÓÔÈ· ·ÊÂÓfi˜ ÙˆÓ Î·ÓfiÓˆÓ ·ÛÊ·ÏÔ‡˜ ¯Ú‹Û˘ ÙˆÓ Ì˯·ÓÒÓ Î·È Ë ·ÏËÛÙ›· ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó Û ¤Ó· ·›ÛÙ¢ÙÔ
– 88 –
I™TOPIA
·ÚÈıÌfi ÓÂÎÚÒÓ Î·È ·Ó·‹ÚˆÓ. √ ÎfiÛÌÔ˜ ÍÂÛËÎÒıËÎÂ Î·È Ì ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ··ÈÙÔ‡Û ÙËÓ Î·Ù¿ÚÁËÛË ÙˆÓ Ì˯·ÓÒÓ. •ÂΛÓËÛ ÙfiÙ ¤Ó·˜ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈÔ˜ Î·È ÛÎÏËÚfi˜ ·ÁÒÓ·˜ ÁÈ· Ó· ··ÁÔÚ¢ıÔ‡Ó. ¶ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ Û ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ‹Ù·Ó Ô ƒÒÛÔ˜ ηıËÁËÙ‹˜ Î·È ıÂÚÌfi˜ Ê›ÏÔ˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ∫¿ÚÔÏÔ˜ ºÏ¤ÁÂÏ, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó¿ÏˆÛ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Î·È ÂÚ›ı·Ï„Ë ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ ÙˆÓ Ì˯·ÓÒÓ. ™Â Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ ºÏ¤ÁÂÏ Ô πÔÎÚ¿Ù˘ Δ·˘Ï¿ÚÈÔ˜ Û˘Ó¤‚·Ï ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο, ·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙȘ ˘„ËÏÔ‡ ÂȤ‰Ô˘ ÁÓˆÚÈ̛˜ Î·È ÚÔÛ‚¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Âϛ٠Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘, ÛÙË ‰Èη›ˆÛË ÂΛÓÔ˘ ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· Ì ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ∫˘‚ÂÚÓËÙÈ΋˜ ·fiÊ·Û˘, Ì ÙËÓ ÔÔ›· ··ÁÔÚ¢fiÙ·Ó Ë ¯Ú‹ÛË ÛÎ·Ê¿Ó‰ÚˆÓ ÛÙË ÛÔÁÁ·ÏÈ›· Û fiϘ ÙȘ ı¿Ï·ÛÛ˜ Ù˘ √ıˆÌ·ÓÈ΋˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ Î·È ÚÔ‚ÏÂfiÓÙÔ˘Û·Ó ·˘ÛÙËÚ¤˜ ÔÈÓ¤˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ú·‚¿Ù˜. ∏ ··ÁfiÚ¢ÛË ·˘Ù‹ fï˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ÌÂÁ¿ÏË Ú·ÎÙÈ΋ ·Í›· Î·È Û¯Â‰fiÓ ‰ÂÓ ÂÊ·ÚÌfiÛÙËΠηıfiÏÔ˘, ‰ÈfiÙÈ ·ÊÂÓfi˜ ‰ÂÓ ›Û¯˘Â ÛÙȘ ı¿Ï·ÛÛ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È Ù˘ ∫Ú‹Ù˘, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ‰ÈfiÙÈ ÔÈ fiÏÂÌÔÈ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 20Ô˘ ·ÈÒÓ· ¿ÏÏ·Í·Ó ÚÈ˙Èο ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÁˆÁÚ·Ê›· Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ªÂÛÔÁ›Ԣ. °È· ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ Â˘ÓÔ˚΋ ÁÈ· ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Â›Ï˘ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰‡Ô Ì›˙ÔÓÔ˜ ÛËÌ·Û›·˜ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ, ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÓ Á¤ÓÂÈ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙˆÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·fi fiϘ ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÛÙȘ Ôԛ˜ ηٿ ηÈÚÔ‡˜ ˘ËÚ¤ÙËÛÂ, Ô Ï·fi˜ Î·È Ô ¢‹ÌÔ˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ÙÔÓ ·Ó·ÁfiÚ¢Û ªÂÁ¿ÏÔ ∂˘ÂÚÁ¤ÙË Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Ì ‰‡Ô „ËÊ›ÛÌ·Ù· ÙÔ 1898 Î·È ÙÔ 1903. ΔËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, ΢ÓËÁË̤ÓÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ¡ÂfiÙÔ˘ÚÎÔ˘˜ Ô˘ ›¯·Ó ηٷϿ‚ÂÈ ÙËÓ ·Ú¯‹ ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, Î·Ù¤Ê˘Á ÛÙËÓ ÈÙ·ÏÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓË Ï¤ÔÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, fiÔ˘ Î·È ¤ı·Ó ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1918. Δ· ·Ú·¿Óˆ ‚ÈÔÁÚ·ÊÈο ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙÔÓ πÔÎÚ¿ÙË ¢. Δ·˘Ï¿ÚÈÔ Â›Ó·È ·Ṳ́ӷ: ·. ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ∫Ï. ∑ÂÚ‚Ô‡, πÛÙÔÚÈο ÛËÌÂÈÒÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 1960, ÛÂÏ. 183, ‚. ·fi ¤Ó· ÙÌ‹Ì· ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘ ÙÔ˘ ∫·ÚfiÏÔ˘ ºÏ¤ÁÂÏ, ÁÚ·Ì̤ÓÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙÔ 1918, ʈÙÔ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘, fiˆ˜ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÂÁÁÚ¿ÊˆÓ Î·È ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÚÔÁÔÓÈÎÔ‡ Û˘ÁÁÂÓÔ‡˜ ÙÔ˘˜, ›¯·Ó ÙËÓ Â˘ÁÂÓ‹ ηÏÔÛ‡ÓË Ó· ÌÔ˘ ·-
– 89 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ú·¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó ÔÈ Î·ÏÔ› Ê›ÏÔÈ ∂ÈÚ‹ÓË π. ºÚ·ÁÎÔÔ‡ÏÔ˘ Î·È Ô ·‰ÂÏÊfi˜ Ù˘ ∫ÏÂfi‚Ô˘ÏÔ˜, ‰ÈÛ¤ÁÁÔÓ· ·‰ÂÏÊ‹˜ ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙË Δ·˘Ï·Ú›Ô˘, Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ·Â›Úˆ˜ ÙÔ˘˜ ¢¯·ÚÈÛÙÒ. Á. ∞fi ÙÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˘ ∫. ÷Ù˙ˉ¿ÎË ‘‘ÙÔ §ÈÌÂÓ·Ú¯ÈÎfi ˙‹ÙËÌ· ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, 1897-1899’’ ÛÙ· ‘‘∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο’’, Ù. π∑ã (2007) ÛÂÏ. 99-172. ªÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÁÁڿʈÓ, Ô˘ ʈÙÔ·ÓÙ›Á·ÚÊ¿ ÙÔ˘˜ ÌÔ˘ ·Ú·¯ÒÚËÛ·Ó Ù· ·‰¤ÏÊÈ· ºÚ·ÁÎÔÔ‡ÏÔ˘, ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Î·È ‰‡Ô ȉȷ›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈο ¤ÁÁÚ·Ê· ÙÔ˘ ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÂΛÓÔ˘ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘, ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ 1908, ·fi Ù· ÔÔ›· Ê·›ÓÂÙ·È Ë ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ‰Èψ̷ÙÈ΋ ȉÈÔÊ˘˝· ÙÔ˘, Î·È ÌÔÚÔ‡Ó ÈÛÙ‡ˆ Ó· ·ÓÙÏËıÔ‡Ó ÔχÙÈ̘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜. ∂›Ó·È ·ÓÙ›ÁÚ·Ê· ÌÈ·˜ ÂÈÛÙÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÀÔ˘ÚÁfi ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Î·È ÂÓfi˜ ˘ÔÌÓ‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ÙË Û˘Óԉ‡ÂÈ. ™Â ·˘Ù¿ ÂÎı¤ÙÂÈ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚfiÛÊ·ÙË ÙfiÙ ÌÂÙ·Ôϛ٢ÛË ÛÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ· Ì ÙÔ Î›ÓËÌ· ÙˆÓ ¡ÂÔÙÔ‡ÚÎˆÓ Î·È ÙȘ ÂӉ¯fiÌÂÓ˜ Û˘Ó¤ÂȤ˜ Ù˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜ Ù˘ ΔÔ˘ÚΛ·˜, Î·È ˘Ô‚¿ÏÏÂÈ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ÂӉ›ÎÓ˘Ù·È Ó· Á›ÓÂÈ ‹ Ó· ÌË Á›ÓÂÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÓËÛÈÒÙ˜. ΔÔ ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ Ù˘ ÂÈÛÙÔÏ‹˜ Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ È‰ÈfiÁÚ·ÊÔ. ΔÔ˘ ˘ÔÌÓ‹Ì·ÙÔ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô ·ÓÙ›ÁÚ·Ê·. ΔÔ ¤Ó· ÁÚ·Ì̤ÓÔ ·fi ÙÔ ›‰ÈÔ ¯¤ÚÈ Ì ÙËÓ ÂÈÛÙÔÏ‹ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÙÔ È‰ÈfiÁÚ·ÊÔ Úfi¯ÂÈÚÔ Û¯¤‰ÈÔ, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙȘ ‰È·Áڷʤ˜ Ô˘ ʤÚÂÈ. ΔÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Î·ı·ÚÔÁÚ·Ì̤ÓÔ ·fi ¿ÏÏÔ ¯¤ÚÈ, Èı·Ófiٷٷ ÁÚ·ÌÌ·Ù¤·, Â›Ó·È ÈÔ ÂÂÍÂÚÁ·Ṳ̂ÓÔ Ì ‰Èψ̷ÙÈÎfiÙÂÚ˜ ‰È·Ù˘ÒÛÂȘ Û ÌÂÚÈο ÛËÌ›· Î·È Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÙÔ ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ÙÂÏÈο ÛÙ¿ÏıËÎÂ. ¢È·‚¿˙ÔÓÙ·˜ ηÓ›˜ ÙËÓ ÂÈÛÙÔÏ‹-¿ÚıÚÔ ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ‘‘¶·Ó‰ÒÚ·’’, ‰‡ÛÎÔÏ· ÌÔÚ› Ó· ÈÛÙ¤„ÂÈ fiÙÈ ¤¯ÂÈ ÁÚ·Ê› ·fi ¤Ó· ۯ‰fiÓ ·È‰›, 17 ÂÙÒÓ! √ ¿„ÔÁÔ˜ ¯ÂÈÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ÏfiÁÈ·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ, ÙÔ ÏÔ‡ÛÈÔ Î·È ÂÓ ÔÏÏÔ›˜ ÂÍÂ˙ËÙË̤ÓÔ ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ, ÔÈ ÔÏϤ˜ ·Ú·Ô̤˜ Û ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈο, ·ÏÏ¿ Î·È Ï·ÙÈÓÈο ΛÌÂÓ· Î·È ÁÂÓÈο Ë fiÏË ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó Û˘ÁÁڷʤ· Â˘Ê˘¤ÛÙ·ÙÔ, ÌÂ Â˘Ú‡Ù·ÙË ÌfiÚʈÛË Î·È ÂÎÙÂٷ̤ÓË ÌÂϤÙË Î·È ‚·ıÈ¿ ÁÓÒÛË ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ. ∂›Û˘ Ë ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Ì ·Ó·ÊÔÚ¿ Û ÙÔÔıÂۛ˜ ȉȷ›ÙÂÚÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡, ÔÈÎÔ-
– 90 –
I™TOPIA
¶ÚÔÙÔÌ‹ ÙÔ˘ IÔÎÚ¿ÙË ¢. T·˘Ï·Ú›Ô˘, ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ·fi ÙÔÓ ™·ÎÂÏÏ¿ÚË KÔ˘ÙÔ‡˙Ë, ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ K·Ï‡ÌÓÈÔ˘ °Ï‡ÙË ™·ÎÂÏÏ¿ÚË °·ÏÔ˘˙‹ (1875-1948), Ô ÔÔ›Ô˜ ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ Â›Ó·È ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÁÓˆÛÙfi˜ ÛÙÔ˘˜ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡˜ K·Ï‡ÌÓÈÔ˘˜ Î·È Ôχ Ï›Á· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·È. O ™·ÎÂÏÏ¿Ú˘ KÔ˘ÙÔ‡˙˘ ηٷ‚¿ÏÏÂÈ ÚÔÛ¿ıÂȘ Ó· ·Ôηχ„ÂÈ Î·È Ó· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÛÔ˘‰·›Ô˘ K·Ï‡ÌÓÈÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË. ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: ™·ÎÂÏÏ¿ÚË KÔ˘ÙÔ‡˙Ë
– 91 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÓÔÌÈÎÔ‡ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜, ηıÒ˜ Î·È Ë ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ‹˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈ΋˜, ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ¿ÓıÚˆÔ Ì ÂÌÂÈÚ›· Û·ÊÒ˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·fi ÂÓfi˜ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ˘ ‰ÂηÂÊÙ¿¯ÚÔÓÔ˘. ∞ÎfiÌË ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Û·Ê¤Ûٷٷ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ÁÚ·Ì̤˜ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ë ·Á¿Ë ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÙfiÔ ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘˜ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ˜ ÙÔ˘. ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Ë ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÁÈ· ÙË Ï·Ê˘Ú·ÁÒÁËÛË, fiˆ˜ ÙËÓ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ, ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ıËÛ·˘ÚÒÓ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ͤÓÔ˘˜, ∂˘Úˆ·›Ô˘˜ ÊÈϤÏÏËÓ˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜, (‹ Ì‹ˆ˜ ÈÔ ÛˆÛÙ¿ ‘‘ÊÈϤÏÏËÓ˜’’ ·Ú¯·ÈÔη‹ÏÔ˘˜;), ηıÒ˜ ›Û˘ Î·È Ë ıÏ›„Ë Î·È ·ÔÁÔ‹Ù¢ÛË Ô˘ ‰È·Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·›ÚÂÛË Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·fi Ù· fiÚÈ· ÙÔ˘ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ∞ÎfiÌË Ë ˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙËÓ ÚÔ˜ Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ·Á¿Ë ÙˆÓ Û˘Ì·ÙÚȈÙÒÓ ÙÔ˘, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ·Ó·ÈÚ¤ÛÂÈ ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ƒÔ˜, Î·È Ë ÂÏ›‰· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ fiÙÈ Û‡ÓÙÔÌ·, «ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ì¿ÏÏÔÓ ÂÈÛ·ÁÔ̤ÓÔ˘», ı· ÂÍ·ÏÂÈÊıÔ‡Ó Ù· ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù· Ô˘ ‚ϤÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÔÈ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ˜ ÙÔ˘, Ô˘, fiˆ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ, «Â›Ó·È Â˘Ê˘Â›˜, ‡ı˘ÌÔÈ Î·È Â˘ÙÚ¿ÂÏÔÈ ·ÏÏ’ ·ÛÙ·ıÔ‡˜ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÔ˜ Î·È ÊıÔÓÂÚÒÙ·ÙÔÈ ÚÔ˜ ·ÏÏ‹ÏÔ˘˜» (¿Ú·Á ÛÙÔÓ ÂÓ¿ÌÈÛË ·ÈÒÓ· Ô˘ ¤Ú·Û ·fi ÙfiÙÂ, fiÛÔ ÂÍ·Ï›ÊıËÎ·Ó ·˘Ù¿ Ù· ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù·;), ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÓÔÌ›˙ˆ ÙËÓ ·Á¿Ë ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ˜ ÙÔ˘. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ ·˘Ù‹ ÙË ÊıÔÓÂÚfiÙËÙ·, Ô˘ ·fi Ù· 17 ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÈ· ›¯Â ‰È·ÁÓÒÛÂÈ, ›¯Â ÙËÓ ·Ù˘¯›· Î·È Ó· ÙËÓ ·ÈÛı·Óı› ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·. Ÿˆ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÔ 1908 ÛÙÔ ˘fiÌÓËÌ¿ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔ °ÂÒÚÁÈÔ ª·ÏÙ·Ù˙‹, ÀÔ˘ÚÁfi ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Î·È ·ÏÈfi ÙÔ˘ ÁÓÒÚÈÌÔ, ÚÔ ‰ÂηÂÙ›·˜, ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ‹Ù·Ó Û ÂͤÏÈÍË ÙÔ ‘‘ÏÈÌÂÓ·Ú¯ÈÎfi ˙‹ÙËÌ·’’ Î·È ÁÈÓfiÙ·Ó ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Ë ÌÂÁ¿ÏË ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·fi ÂΛÓÔÓ Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈÔ˘˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ÁÈ· ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÚÔÓÔÌÈ·ÎÔ‡ ηıÂÛÙÒÙÔ˜ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ, οÔÈÔÈ ÔÏÈÁ¿ÚÈıÌÔÈ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ «‰È’ ÂÁÁÚ¿ÊˆÓ ‚‰ÂÏ˘ÚÒÓ Î·Ù·ÁÁÂÏÈÒÓ ÚÔ˜ ÙËÓ À„ËÏ‹Ó ¶‡ÏËÓ» ηًÁÁÂÈÏ·Ó fiÙÈ ÔÈ ÚÔÛ¿ıÂȤ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ ÚÔÓÔÌ›ˆÓ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Î·È ÙÂÏÈÎfi ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˘ ÓËÛȈÙÈ΋˜ ËÁÂÌÔÓ›·˜, ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ËÁÂÌfiÓ·˜, ‹ ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·! ∂Í·ÈÙ›·˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ηٷÁÁÂÏ›·˜, ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜, «ÙÔÓ
– 92 –
I™TOPIA
¤Û¯·ÙÔÓ ÂÎÈÓ‰‡ÓÂ˘Û· ΛӉ˘ÓÔÓ, Ê˘Ï·ÎÈÛı›˜ Î·È ·ÏËı‹ Ì·ÚÙ‡ÚÈ· ˘ÔÛÙ¿˜.» ¢ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ì ÔÈÔ ÙÚfiÔ ÁχوÛ ·fi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÚȤÙÂÈ·, ·ÏÏ¿ ˘Ôı¤ÙÔ˘Ì fiÙÈ ‚Ô‹ıËÛÂ Ë ÌÂÁ¿ÏË ÂÎÙ›ÌËÛË Ù˘ ÔÔ›·˜ ¤¯·ÈÚ ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Âϛ٠Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙÔ ·˘Ù·fi‰ÂÈÎÙ·, ·ÓfiËÙÔ Î·È ÚÔÊ·ÓÒ˜ ·ÛÙ‹ÚÈÎÙÔ Ù˘ ηÙËÁÔÚ›·˜. ◊Ù·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÌÈ· ¯·ÚÈÛÌ·ÙÈ΋ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· Ô Ó·Úfi˜ πÔÎÚ¿Ù˘ ¢. Δ·˘Ï¿ÚÈÔ˜, Î·È Ë ÂÓ Û˘Ó¯›· ÔÚ›· ÙÔ˘ ÙÔ ·¤‰ÂÈÍÂ. ™‡Ìʈӷ Ì ÌÈ· ÚÔÊÔÚÈ΋ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ô˘ ÌÔ˘ ‰ÈËÁ‹ıËÎÂ Ë ∂ÈÚ‹ÓË π. ºÚ·ÁÁÔÔ‡ÏÔ˘, fiÙ·Ó ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Î·È ÙÔÓ Â›‰Â Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘, ÙÔ˘ Ê¿ÓËÎ·Ó Ôχ Ï·ÌÂÚ¿ Ù· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘ ÓÂÔÁ¤ÓÓËÙÔ˘ Î·È Ôχ ‰È·ÂÚ·ÛÙÈ΋ Ë Ì·ÙÈ¿ ÙÔ˘, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÙÔ ıÂÒÚËÛ ÛËÌ¿‰È ÌÂÁ¿Ï˘ ÂÍ˘Ó¿‰·˜, Î·È ÚԂϤÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÌÈ· ̤ڷ ı· Á›ÓÂÈ Ôχ ÛÔ˘‰·›Ô˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, ÙÔÓ ÔÓfiÌ·Û πÔÎÚ¿ÙË, ‰›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ∫ÒÔ˘ ÁÈ·ÙÚÔ‡ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜. ÿÛˆ˜ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘, fiˆ˜ ¿ÏψÛÙÂ Î·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ Ì¤¯ÚÈ Î·È Û‹ÌÂÚ·, ÔÓÂÈÚ¢fiÙ·Ó Ó· ÙÔÓ ‰ÂÈ ÁÈ·ÙÚfi, Î·È ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙÈ Î·È ˆ˜ ÁÈ·ÙÚfi˜ ı· ‰È¤ÚÂÂ. ŸÌˆ˜ ÙÔ Ù·Ï¤ÓÙÔ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ÙË ‰Èψ̷ٛ·, fiÔ˘ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ‰È·ÎÚ›ıËÎÂ Î·È ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÌÂÁ¿Ï˜ ˘ËÚÂۛ˜ ÚÔÛ¤ÊÂÚÂ. ∂Âȉ‹ ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ ÙfiÛÔ Ë ÂÈÛÙÔÏ‹-¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ Ó·ÚÔ‡ ÊÔÈÙËÙ‹ πÔÎÚ¿ÙË ¢. Δ·˘Ï·Ú›Ô˘ ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ‘‘¶·Ó‰ÒÚ·’’ Î·È Ë Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙˆÓ ÛÙȯÔÏÔÎÒÓ Ô˘ ÙËÓ Û˘Óԉ‡ÂÈ, fiÛÔ Î·È Ë, ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ· ÁÚ·Ì̤ÓË, ÂÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ÒÚÈÌÔ˘ ϤÔÓ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÚÔ˜ ÙÔÓ À¶∂• Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Ì ÙÔ ˘fiÌÓËÌ· Ô˘ ÙË Û˘Óԉ‡ÂÈ, ¤¯Ô˘Ó ȉȷ›ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· οı ∫·Ï‡ÌÓÈÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÁÈ· fiÔÈÔÓ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ÙËÓ ¤Ú¢ӷ Î·È ÌÂϤÙË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È Ï·ÔÁÚ·Ê›·˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ıÂÒÚËÛ· ÂȂ‚ÏË̤ÓÔ Î·ı‹ÎÔÓ Ó· Ù· ·ÚÔ˘ÛÈ¿Ûˆ ÛÙȘ ÊÈÏfiÍÂÓ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙˆÓ ∫·Ï˘ÌÓÈ·ÎÒÓ ÃÚÔÓÈÎÒÓ. £· ‹Ù·Ó ·Û˘Á¯ÒÚËÙË ·Ú¿ÏË„Ë Ó· ÌËÓ ÂÎÊÚ¿Ûˆ Î·È ·fi ÙË ı¤ÛË ·˘Ù‹ ıÂṲ́˜ ¢¯·ÚÈÛٛ˜ ÛÙÔÓ Ê›ÏÔ, ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÊÈÏfiÏÔÁÔ Î·È ·Ï·ÈÔÁÚ¿ÊÔ ∫ÒÛÙ· ¡·. ∞Ó·ÁÓˆÛÙfiÔ˘ÏÔ, ÛÙËÓ ˘Â‡ı˘ÓË Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ Ù˘ π.∂.∂.∂. ΢ڛ· ¢‹ÌËÙÚ· ∫ԢΛԢ-ªËÙÚÔÔ‡ÏÔ˘, ÛÙËÓ ∂ÈÚ‹ÓË π. ºÚ·ÁÎÔÔ‡ÏÔ˘ Î·È ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi Ù˘ ∫ÏÂfi‚Ô˘ÏÔ, ·ÏÈfi Ê›ÏÔ
– 93 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Î·È Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ Î·È ÛÙÔÓ ·Á·ËÙfi ÌÔ˘ ÂÍ¿‰ÂÏÊÔ ™·ÎÂÏÏ¿ÚË ™Ù·Ì. ∫Ô˘ÙÔ‡˙Ë, ÁÏ˘ÙË, ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÈÏfiÌÔÚÊË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘˜, ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ‰˘Ó·Ù‹ ·˘Ù‹ Ë ·ÚÔ˘Û›·ÛË. ∞ÎÔÏÔ˘ı› ÈÛÙ‹ ·ÓÙÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÌÂÓ ÂÈÛÙÔÏ‹˜-¿ÚıÚÔ˘ Î·È ÙˆÓ ÛÙȯÔÏÔÎÒÓ ·fi ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô ‰ËÌÔÛ›Â˘Ì· ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ‘‘¶·Ó‰ÒÚ·’’ Ù˘ ‰Â ÂÈÛÙÔÏ‹˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ À¶∂• Î·È ÙÔ˘ ˘ÔÌÓ‹Ì·ÙÔ˜ ·fi Ù· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê·, Ë ÔÔ›· ηٷ‚Ï‹ıËΠÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· Á›ÓÂÈ Î·Ù¿ ÁÚ¿ÌÌ· Î·È Ó· ÙËÚËı› ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ë ÁψÛÛÈ΋ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÊ‹.
¶ E P I T H ™ N H ™ O Y K A §Y M N O Y
\∞ÍÈfiÙÈÌ ηd âÏÏfiÁÈÌ ∫‡ÚÈÂ! \∂Âȉc ηd ¤Ìˆ ñÌÖÓ Úe˜ ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÈÓ ‰›ÛÙȯ¿ ÙÈÓ· ÷ôÛÌ·Ù· Ùɘ å‰È·ÈÙ¤Ú·˜ ·ÙÚ›‰Ô˜ ÌÔ˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÷à‰fiÌÂÓ· j âÓ Á¿ÌÔȘ ηd Âéı˘Ì›·È˜, j âÓ âÚˆÙÈÎÔÖ˜ ÎÒÌÔȘ, ηd Âå˜ zÓ ÙcÓ Û˘ÏÏÔÁcÓ âÓ·Û¯ÔÏÔÜÌ·È õ‰Ë, ‰ÈfiÙÈ Î·ı\ ìÌĘ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ì ‰ËÌÔÙÈÎc Ô›ËÛȘ ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ùe ñ„ÈÂÙb˜ Ùɘ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ÙÔÜ ^∂ÏÏËÓÈÎÔÜ Ï·ÔÜ, àÓ·Áη›ÔÓ âÓfiÌÈÛ· ÛfÓ ÙÔ‡ÙÔȘ Óa ÚÔٿ͈ Û‡ÓÙÔÌÔÓ îÛÙÔÚÈÎcÓ Î·d ÁˆÁÚ·ÊÈÎcÓ ÂÚÈÁÚ·ÊcÓ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘ Ù·‡Ù˘ (‰ÈfiÙÈ ÔÏÏÔd àÁÓˆÔÜÛÈ Î·d ÔÜ ÎÂÖÙ·È), ÈÛÙ‡ÔÓÙ˜, ¬ÙÈ, ó˜ âÁ¯ÒÚÈÔÈ, ı¤ÏÔÌÂÓ âÊȯıÉ ÌÄÏÏÔÓ Ùɘ àÏËı›·˜, j Ôî ͤÓÔÈ ÂÚÈËÁËÙ·d, Ô¥ÙÈÓ˜ ÔÏÏ¿ÎȘ âÍ àÁÓÔ›·˜ Âå˜ Ì‡ÚÈ· ÂÚÈ›ÙÔ˘ÛÈ Ï¿ıË. ^∏ ÓÉÛÔ˜ ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜, Ì›· ÔsÛ· ÙáÓ âÓ Ùˇá ∞åÁ·›ˇˆ ™ÔÚ¿‰ˆÓ, ÎÂÖÙ·È μ. ¢. Ùɘ ∫á ηd ¡. ∞. Ùɘ §¤ÚÔ˘. ¶ÂÚd ÙÔÜ çÓfiÌ·ÙÔ˜ ·éÙɘ âÓ ÙÔÖ˜ àÚ¯·›ÔȘ ¯ÚfiÓÔȘ ‰È·ÊÈÏÔÓÂÈÎÔÜÛÈ ÔÏÏÔd Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜, ôÏÏÔÈ ÌbÓ Î·ÏÔÜÓÙ˜ ·éÙcÓ ∫¿Ï˘‰Ó·Ó, ôÏÏÔÈ ‰b ∫·Ï‡‰Ó·˜, ηd ôÏÏÔÈ ∫·Ï‡ÌÓ·˜. ∫·d ï ÌbÓ ≠√ÌËÚÔ˜ âÓ Ùˇá ‚È‚Ï›ˇˆ μã. Ùɘ \πÏÈ¿‰Ô˜ àӷʤÚÂÈ «¡‹ÛÔ˘˜ Ù ∫·Ï‡‰Ó·˜»1 ηÙa ÏËı˘ÓÙÈÎeÓ àÚÈıÌfiÓØ âÍ Ôy ÚÔ·ÙÂÈ ‰È·ÊˆÓ›·,
1.
«√î ‰\ ôÚ· ¡›Û˘ÚÔÓ Ù\ Âr¯ÔÓ, ∫Ú¿·ıÔÓ Ù ∫¿ÛÔÓ Ù / ∫·d ∫áÓ ∂éÚ˘‡ÏÔÈÔ fiÏÈÓ, Ó‹ÛÔ˘˜ Ù ∫·Ï‡‰Ó·˜.» (\πÏ. μã ÛÙ. 676). Δe ¯ˆÚ›ÔÓ ÙÔÜÙÔ, ¥Ó· àԉ›͈ۛ ÙÈÓ˜, ¬ÙÈ ñe Ùa˜ ∫·Ï‡‰Ó·˜ ï ÔÈËÙc˜ âÓfiÂÈ Ì›·Ó ÌfiÓÔÓ ÓÉÛÔÓ ÏËı˘ÓÙÈÎá˜, ó˜ Ùe £‹‚·˜, \∞ı‹Ó·˜, âÍÂÏ¿Ì‚·ÓÔÓ ñÂÚ‚·Ùá˜. «Ôî ‰\ ôÚ· Ó‹ÛÔ˘˜ ¡›Û˘ÚÔÓ Ù\ Âr¯ÔÓ & ∫·Ï‡‰Ó·˜ ÙÂ.» \∞ÏÏa ÙÔÜÙÔ ÂrÓ·È ‚‚ȷṲ̂ÓÔÓ Î·d ëÔ̤ӈ˜ à·Ú¿‰ÂÎÙÔÓ.
– 94 –
I™TOPIA
iÓ ï ≠√ÌËÚÔ˜ âÓÓÔFÉ Ì›·Ó ÌfiÓËÓ ÓÉÛÔÓ, j ÔÏÏa˜, j ‰‡Ô ÌfiÓÔÓ §¤ÚÔÓ Î·d ∫¿Ï˘ÌÓÔÓ. \∞ÏÏ\ ìÌÂÖ˜, àÎÔÏÔ˘ıÔÜÓÙ˜ ÙeÓ ™ÙÚ¿‚ˆÓ· ηd ∂éÛÙ¿ıÈÔÓ, ‰bÓ ·Ú·‰Â¯fiÌÂı· ÙcÓ ÁÓÒÌËÓ, ÙÔÜ ¬ÙÈ âÓÓÔÂÖ Ì›·Ó ÌfiÓËÓ ÓÉÛÔÓ ï ≠√ÌËÚÔ˜ ñe ÙeÓ ÏËı. àÚÈıÌfiÓØ ‰ÈfiÙÈ Èı·ÓÒÙÂÚÔÓ ∫·Ï‡‰Ó·È âηÏÔÜÓÙÔ ÄÛ·È ·î ÓÉÛÔÈ ·î ÂÚd ÙcÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔÓ, Ôr·È qÛ·Ó ì §¤ÚÔ˜, ì æ¤ÚÈÌÔ˜, ì Δ¤ÏÂÓ‰Ô˜ Î.Ï.., âÎ Ùɘ ΢ÚȈ٤ڷ˜ ·éÙáÓ Î·d Ì›˙ÔÓÔ˜, Ùɘ 剛ˆ˜ ηÏÔ˘Ì¤Ó˘ ∫·Ï‡‰Ó˘, Ï·‚ÔÜÛ·È Ùe ùÓÔÌ·Ø ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ‰b âÂÎÚ¿ÙËÛ Ùe ùÓÔÌ· ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜. ^∏ ÓÉÛÔ˜ ·≈ÙË Î·Ùa ÌbÓ ÙÔf˜ àÚ¯·ÈÔÙ¿ÙÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Î·ÙˇˆÎÂÖÙÔ ñe ∫·ÚáÓ, Ô¥ÙÈÓ˜ qÛ·Ó ï ·ÚÈÔ˜ ÙfiÙ ÏËı˘ÛÌe˜ ÙáÓ Ó‹ÛˆÓ, ηd ÔR˜ âÍ‹Ï·Û Ùe ÚáÙÔÓ ï ı·Ï·ÛÛÔÎÚ¿ÙˆÚ ª›Óˆ˜2. ∂rÙ· ‰b ηÙa ¢Èfi‰ˆÚÔÓ ÙeÓ ™ÈÎÂÏÈÒÙËÓ £ÂÙÙ·Ïe˜ ï ÙÔÜ ^∏Ú·ÎÏ¤Ô˘˜ ηÙÂÎÙ‹Û·ÙÔ Ôé ÌfiÓÔÓ ÙcÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔÓ, àÏÏa ηd ÙcÓ ¡›Û˘ÚÔÓ, âÍÒÛ·˜ ÙÔf˜ ∫ÄÚ·˜Ø ÌÂÙ\ Ôé ÔÏf ‰b, ηٷÛÙÚ·Ê›Û˘ Ùɘ ΔÚÔ›·˜ ηd ÙáÓ ^∂ÏÏ‹ÓˆÓ Ôúη‰Â â·ÓÂÚ¯Ô̤ӈÓ, ηd ≤ÙÂÚÔ˜ ÏËı˘ÛÌe˜ ÚÔÛÂÙ¤ıËØ ‰ÈfiÙÈ Î·Ùa ÙeÓ ·éÙeÓ Û˘ÁÁڷʤ· «Ù¤ÛÛ·Ú˜ ÙáÓ ÙÔÜ \∞Á·Ì¤ÌÓˆÓÔ˜ ÓËáÓ âͤÂÛ·Ó ÂÚd ÙcÓ ∫¿Ï˘‰Ó·Ó, ηd Ôî âÓ ·éÙ·Ö˜ ηٷÌÈÁ¤ÓÙ˜ ÙÔÖ˜ âÁ¯ˆÚ›ÔȘ Î·ÙˇÒÎËÛ·Ó»3. \∂Î ÙÔ‡ÙˆÓ ¿ÓÙˆÓ Î·d Ùɘ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ÛÙ·Ï›Û˘ àÔÈΛ·˜ ñe ÙáÓ ¢ˆÚȤˆÓ Ùɘ ∫á ηٷʷ›ÓÂÙ·È àÚȉ‹Ïˆ˜ ¬ÙÈ qÛ·Ó öıÓÔ˜ ¢ˆÚÈÎeÓ, \∂ȉ·‡ÚÈÔÈ, ó˜ ηÏÂÖ ·éÙÔf˜ ï ^∏Úfi‰ÔÙÔ˜4. ∫·d ÙÂÎÌ‹ÚÈ· ÙÔÜ ¢ˆÚÈÛÌÔÜ ÙáÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ηٷʷ›ÓÔÓÙ·È Î·d öÓ ÙÈÛÈ ÁψÛÛÈÎÔÖ˜ å‰ÈˆÙÈ-
2. 3. 4.
™ÙÚ¿‚. ‚. 10 Û. 189 £Ô˘Î˘‰. ‚. ∞. ¨ ‰ã. ¢Èfi‰. ™ÈÎÂÏ. ‚. 5. Î. 54
™ËÌ›ˆÛË ¢·ÓÈ‹Ï ∞. ∑ÂÚ‚Ô‡ (1): ™ÙȘ ·Ú·Ô̤˜ Î·È ˘ÔÛËÌÂÈÒÛÂȘ Ì ·ÚÈıÌÔ‡˜ 2, 3 Î·È 4 ÚÔÊ·ÓÒ˜ ¤¯ÂÈ ·ÚÂÈÛÊÚ‹ÛÂÈ Ù˘ÔÁÚ·ÊÈÎfi Ï¿ıÔ˜. ∏ ˘ÔÛËÌ›ˆÛË 2 Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ˘ÔÛËÌ›ˆÛ˘ 1, ‰ÈfiÙÈ Ù· ÂÚ› ÔÓÔÌ·Û›·˜, ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡ ÎÏ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ˘Ô‰ÂÈÎÓ˘fiÌÂÓÔ ¯ˆÚ›Ô ÙÔ˘ ™ÙÚ¿‚ˆÓ·. ™ÙËÓ ·Ú·ÔÌ‹ 2 ·ÓÙÈÛÙÔȯ› Ë ˘ÔÛËÌ›ˆÛË 3, ‰ÈfiÙÈ Ù· ÂÚ› ª›ÓˆÔ˜ ÎÏ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ˘Ô‰ÂÈÎÓ˘fiÌÂÓÔ ¯ˆÚ›Ô ÙÔ˘ £Ô˘Î˘‰›‰Ë. ™ÙËÓ ·Ú·ÔÌ‹ 3 ·ÓÙÈÛÙÔȯ› Ë ˘ÔÛËÌ›ˆÛË 4, ‰ÈfiÙÈ Ù· ÂÚ› £ÂÙÙ·ÏÔ‡, ÏÔ›ˆÓ ÙÔ˘ ∞Á·Ì¤ÌÓÔÓÔ˜ ÎÏ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ˘Ô‰ÂÈÎÓ˘fiÌÂÓÔ ¯ˆÚ›Ô ÙÔ˘ ¢ÈÔ‰ÒÚÔ˘ ÙÔ˘ ™ÈÎÂÏÈÒÙË. °È· ÙËÓ ·Ú·ÔÌ‹ 4 ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ˘ÔÛËÌ›ˆÛË, Ë ÔÔ›· ÚÔÊ·ÓÒ˜ ·Ú·Ï‹ÊıËΠ·fi Ï¿ıÔ˜ ηٿ ÙËÓ ÛÙÔȯÂÈÔıÂÛ›· ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡, Î·È ·ÛÊ·ÏÒ˜ ı· ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó ÛÙ· ÎÂÊ¿Ï·È· 146 ÙÔ˘ 1Ô˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Î·È 99 ÙÔ˘ 7Ô˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙˆÓ
– 95 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛÌÔÖ˜, ηd âÎ Ùɘ ÙÚ·¯‡ÙËÙÔ˜ ÌÂı\ w˜ ÚÔʤÚÔ˘ÛÈ Û¯Â‰eÓ ¿Û·˜ Ùa˜ ϤÍÂȘ5. ^∏ ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ηÙ\ àÚ¯a˜ ηٷÎÙËıÂÖÛ· ñe ÙÔÜ ^∏Ú·ÎÏ›‰Ô˘ £ÂÙÙ·ÏÔÜ ñÂÙ¿ÛÛÂÙÔ Âå˜ ÙÔf˜ ‚·ÛÈÏÂÖ˜ Ùɘ ∫á, ‰Èe ηÙa ¢Èfi‰ˆÚÔÓ ò∞ÓÙÈÊÔ˜ ηd ºÂ›‰ÈÔ˜ Ôî ∫ÒˆÓ ‚·ÛÈÏÂÖ˜ qÚ¯ÔÓ ÙÔÜ Ó·˘ÙÈÎÔÜ ÙáÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ, Ô¥ÙÈÓ˜ ÙfiÙ âÊËÌ›˙ÔÓÙÔ ó˜ âÌÂÈÚfiÙ·ÙÔÈ Ó·ÜÙ·È Î·d ó˜ ö¯ÔÓÙ˜ ηd àÍÈfiÏÔÁÔÓ Ó·˘ÙÈÎfiÓ. ^√ ^∏Úfi‰ÔÙÔ˜ ϤÁÂÈ ¬ÙÈ ì \∞ÚÙÂÌÈÛ›· «ÛfÓ ê¿Û˘ Ùɘ ÛÙÚ·ÙÈɘ, ÌÂÙ¿ Á Ùa˜ ™ÈÓ‰ˆÓ›ˆÓ, ÓÉ·˜ Âé‰ÔÍÔٿٷ˜ ·Ú›¯ÂÙÔ». ªÂÙa Ù·ÜÙ· ¬Ìˆ˜ ‚ϤÔÌÂÓ, ¬ÙÈ ñ¤ÂÛÂÓ ñe ÙcÓ ^∞ÏÈηÚÓ·ÛÛeÓ, ηd ¬ÙÈ ·≈ÙË ÌÂÙa Ùɘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ∫á ηd ¡ÈÛ‡ÚÔ˘ àÂÙ¤ÏÂÈ íÓ ‚·Û›ÏÂÈÔÓ Î·Ùa ^∏Úfi‰ÔÙÔÓ. ¢Èe ¬Ù ηd ï •¤Ú͢ ÌÂÙa ÔÏ˘·Ú›ıÌÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔÜ Î·Ù¤‚·ÈÓ Óa ÔÏÂÌ‹ÛFË ÙcÓ ^∂ÏÏ¿‰·, ì ÙfiÙ ‚·Û›ÏÈÛÛ· Ùɘ ^∞ÏÈηÚÓ·ÛÛÔÜ, ì ÂÚÈÒÓ˘ÌÔ˜ ‰Èa Ùa˜ Âå˜ ÙcÓ âÓ ™·Ï·ÌÖÓÈ Ó·˘Ì·¯›·Ó àÓ‰Ú·Á·ı›·˜ Ù˘ \∞ÚÙÂÌÈÛ›·, ı¤ÏÔ˘Û· Óa ‚ÔËı‹ÛFË ÙeÓ ‚¿Ú‚·ÚÔÓ ·éÙÔÚÔ·ÈÚ¤Ùˆ˜, ìÁÂÌfiÓ¢ ÙáÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ηd ÙáÓ ÏÔÈáÓ, ʤÚÔ˘Û· ·éÙÔf˜ ì Ù·Ï·›ˆÚÔ˜ Óa ÔÏÂÌ‹ÛˆÛÈÓ âÓ·ÓÙ›ÔÓ Ùɘ âÏ¢ıÂÚ›·˜ ηd ÙÔÜ ÔÏÈÙÈÛÌÔÜ. \∂Ó ÙÔÈ·‡ÙFË Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂÈ ÂñÚ›ÛÎÂÙÔ Ì¤¯ÚȘ ¬ÙÔ˘ ηd ·éÙc ñÂÙ¿¯ıË ñe ÙáÓ ^ƒˆÌ·›ˆÓ. Δɘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ Ù·‡Ù˘ ʤÚÔÓÙ·È öÙÈ Ï›„·Ó·, ηd Ì¿ÏÈÛÙ· Úfi ÙÈÓˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÂñÚ¤ıË öÓ ÙÈÓÈ àÌ¤Ïˇˆ Úe˜ Ùe ¢. Ùɘ Ó‹ÛÔ˘ ‚¿ıÚÔÓ ÂÚÈÊÂÚb˜ àÓ‰ÚÈ¿ÓÙÔ˜ ÙÔÜ ·éÙÔÎÚ¿ÙÔÚÔ˜ ΔÈ‚ÂÚ›Ô˘. ªÂÙa ÙÔ‡ÙÔ˘˜ ñ¤ÂÛÂÓ Âå˜ ÙÔf˜ μ˘˙·ÓÙÈÓÔf˜, ηd ÌÂÙ\ ·éÙÔf˜ ¿ÏÈÓ Âå˜ ÙÔf˜ îfiÙ·˜ Ùɘ ^ƒfi‰Ô˘, ΢ÚÈ¢ı›Û˘ âd Ùɘ ·éÙÔÎÚÙÔÚ›·˜ \∞Ó‰ÚÔÓ›ÎÔ˘ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ˘ ÙÔÜ ÚÂÛ‚˘Ù¤ÚÔ˘ ñe ÙÔÜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ Ì·Á›ÛÙÚÔ˘ ÙáÓ îÔÙáÓ ºÔ‡ÏΈÓÔ˜ de Villaret ÙcÓ 15 ∞éÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔÜ 1309 öÙÔ˘˜Ø ¬Ù ‰b ¿ÏÈÓ ì ^ƒfi‰Ô˜ ìÏÒıË ñe ÙÔÜ ÌÂÁ·ÏÔ˘ÚÁÔÜ ™Ô˘ÏÙaÓ ™Ô˘ÏÂ˚ÌaÓ Ùˇá 1522, ÙfiÙ ηd ·≈ÙË öÏ·‚ ÙcÓ ·éÙcÓ Ù‡¯ËÓ, ñÔ·„·Û· Âå˜ ÙeÓ ‚·ÚfÓ ˙˘ÁeÓ ÙáÓ \√ıˆÌ·ÓáÓ. ^∏ ÙÂÙÚ·ÁˆÓÔÂȉc˜ ·≈ÙË ÓÉÛÔ˜ ‰È·Û¯›˙ÂÙ·È ñe ñ„ËÏáÓ Î·d àÔÙfiÌˆÓ çÚ¤ˆÓ, ó˜ âd Ùe ÏÂÖÛÙÔÓ Á˘ÌÓáÓ, ηd ö¯ÂÈ ÔÏÏa àÎÚˆÙ‹ÚÈ· ηd
πÛÙÔÚÈÒÓ ÙÔ˘ ∏ÚÔ‰fiÙÔ˘, fiÔ˘ ÛÙÔ ÌÂÓ ÚÒÙÔ ÔÈ ¢ˆÚÈ›˜ ·ÔηÏÔ‡ÓÙ·È ∂ȉ·‡ÚÈÔÈ, ÛÙÔ ‰Â ‰Â‡ÙÂÚÔ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Ù· ÂÚ› ∞ÚÙÂÌÈÛ›·˜ ÎÏ, Ù· ÔÔ›· ÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·. 5.
^ø˜ .¯. Ùe â‰á ϤÁÔ˘ÛÈ Ù÷Ä Á÷Ä = ÙFÉ ÁFÉ ¢ˆÚÈÎá˜.
– 96 –
I™TOPIA
ÎfiÏÔ˘˜ Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·˜ ηd ÏÈ̤ӷ˜ ηd ¬ÚÌÔ˘˜ Ôé¯d ÂéηٷÊÚÔÓ‹ÙÔ˘˜. \∞ÏÏa Ùa ùÚË Ù·ÜÙ· ‰È·ÎÏ·‰È˙fiÌÂÓ· Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘ÛÈ Î·d ÎÔÈÏ¿‰·˜ ÂéÊÚÔÛ‡ÓÔ˘˜ ηd ηٷʇÙÔ˘˜ j ñe Û˘ÎáÓ, j ñe âÏ·ÈáÓ, j ñe àÌÂÏÒÓˆÓ Î·d ôÏÏˆÓ çˆÚÔÊfiÚˆÓ ‰¤Ó‰ÚˆÓ, œÛÙ ·ÚÈÛÙáÛÈÓ Âå˜ ÙcÓ ù„ÈÓ ÙÔÜ ·Ú·ÙËÚËÙÔÜ Ì¿ÏÈÛÙ· âÍ ñ„ËÏÔÜ Ì¤ÚÔ˘˜ ı¤·Ó ÁÚ·ÊÈÎÔÙ¿ÙËÓ Î·È ¯·ÚÈÂÛÙ¿ÙËÓ. \∂d ÌÈĘ ÙÔÈ·‡Ù˘ ÎÔÈÏ¿‰Ô˜ âÎÙÂÈÓÔ̤Ó˘ àe ∞. Úe˜ ¢., õÙÔÈ àe ÙÔÜ Î˘Ú›Ô˘ ÏÈ̤ÓÔ˜ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘ ηÏÔ˘Ì¤ÓÔ˘ ¶fiıÈ· Î·È ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Úe˜ ∞. ̤¯ÚÈ ÙÔÜ Úe˜ ¢. ÎÔÏ›ÛÎÔ˘ §ÈÓ¿ÚÈ· ηÏÔ˘Ì¤ÓÔ˘, ÎÂÖÙ·È ì Ó¤· fiÏȘ. ^À¤ÚÎÂÈÙ·È ‰b Ùɘ fiψ˜ ‚Ú¿¯Ô˜ ñ„ËÏfi˜ Î·È àfiÙÔÌÔ˜, ¬Ô˘ ÂrÓ·È Ùe ΢ڛˆ˜ ÊÚÔ‡ÚÈÔÓ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘, ÎÙ›ÛÌ· ÙáÓ ºÚ¿ÁÎˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙáÓ, õ‰Ë ۯ‰eÓ âÚ›ÈÔÓ, ö¯ÔÓ Î·È ÔåΛ·˜ öÓ‰ÔÓ Ï›ÛÙ·˜, àÏÏa ηd ·éÙa˜ ηÙÂÛÙÚ·Ì̤ӷ˜, ‰È·ÚÎÔ‡Û·˜ öÙÈ Ì¤¯ÚÈ Ùɘ â·Ó·ÛÙ¿Ûˆ˜ Ùɘ ^∂ÏÏËÓÈÎɘ ·ÏÈÁÁÂÓÂÛ›·˜. ∂å˜ Ùe åÛ¯˘ÚeÓ Î·d ‰˘Û¿ÏˆÙÔÓ ÙÔÜÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔÓ Î·Ù¤Ê¢ÁÔÓ Ôî οÙÔÈÎÔÈ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘ ηd âÛÒ˙ÔÓÙÔ àe âÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÎÈÓ‰‡ÓˆÓ j ≤ÓÂη ÂÈÚ·ÙáÓ j ≤ÓÂη ôÏÏÔ˘ ÙÈÓe˜, ÎÏÂÈfiÌÂÓÔÈ âÓ ·éÙá. ¶Úe˜ ª. ‰b Ùɘ fiψ˜ ηd ÌfiÏȘ ìÌ›ÛÂÈ·Ó œÚ·Ó ·éÙɘ âÓ ÙÉ ï‰ˇá ÙFÉ Úe˜ ¶fiıÈ·Ó àÁÔ‡ÛFË, ÎÂÖÙ·È Î·d ≤ÙÂÚÔÓ ÊÚÔ‡ÚÈÔÓ Î·ÏÔ‡ÌÂÓÔÓ ¶¤Ú· ∫¿ÛÙÚÔÓ, ÎÙ›ÛÌ· ηd ·éÙe ÙáÓ ºÚ¿ÁÎˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙáÓ, zÓ Ùa ÔåÎfiÛËÌ· öÙÈ Âå˜ Ùa Ù›¯Ë âÁί·Ú·Á̤ӷ ÛÒ˙ÔÓÙ·È, ó˜ ηd ÙáÓ Û˘˙‡ÁˆÓ ·éÙáÓ. ∂rÓ·È ‰b ÂÚÈÊÂÚ›·˜ ÔÏf ÌÈÎÚÔÙ¤Ú·˜ ÙÔÜ Î˘Ú›ˆ˜ ∫¿ÛÙÚÔ˘. ¶·Úa ÙcÓ fiÏÈÓ ‰b ηd çÏ›ÁÔÓ ¤Ú·Ó ÙÔÜ ∫¿ÛÙÚÔ˘ ÎÂÖÙ·È Û‹Ï·ÈÔÓ àÚ¯·ÖÔÓ ÙáÓ ¡˘ÌÊáÓ, ñfi Ùe ùÓÔÌ· ëÙa ·Úı¤Ó˜, âÓ z Ê·›ÓÔÓÙ·È Î·d ú¯ÓË àÓ·ıËÌ¿ÙˆÓ ·Ï·ÈáÓ. ¶·Úa ÙeÓ ÏÈ̤ӷ ‰b Âå˜ Ùe àÓÙ›ÂÚ·Ó ·éÙÔÜ Ì¤ÚÔ˜, ÁÓˆÚÈ˙fiÌÂÓÔÓ ñe Ùe ùÓÔÌ· ∫·Ù·Ï‡Ì·Ù·, ÛÒ˙ÔÓÙ·È âÚ›ȷ àÚ¯·›·˜ fiψ˜. \∂ÓÙ·Üı· õ‰Ë ÂrÓ·È Î·d ÏÂÚÔÎÔÌÂÖÔÓ, ÂÚȤ¯ÔÓ Î‹Ô˘˜ ÙÈÓa˜ Û˘Ó‰¤Ó‰ÚÔ˘˜ ηd çÏ›ÁÔ˘˜ ÔåΛÛÎÔ˘˜ Úe˜ ¯ÚÉÛÈÓ ÙáÓ ÏÂÚáÓ. ¶Úe˜ ¢. Ùɘ fiψ˜ ÌfiÏȘ íÓ Ù¤Ù·ÚÙÔÓ Ì·ÎÚaÓ ·éÙɘ ÎÂÖÙ·È âÎÎÏËÛ›‰ÈÔÓ ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ, âÚ›ÈÔÓ Î·d ·éÙe, ¬ÂÚ qÓ, ó˜ âÍ âÈÁÚ·ÊáÓ ‚‚·ÈÔ‡ÌÂı· ï àÚ¯·ÖÔ˜, ̤Á·˜ ηd âÈÊ·Óc˜ Ó·e˜ ÙÔÜ ∫·Ï˘‰Ó¤ˆ˜ \∞fiÏψÓÔ˜. \∂ÓÙ·Üı· Úe Ôé ÔÏÏáÓ âÙáÓ (Ùˇá 1854) ï \∞ÁÁÏÔ˜ àÚ¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ ¡Â‡ÙˆÓ àÓ·Ûο„·˜ ÂyÚ Ùa ıÂ̤ÏÈ· ÙÔÜ Ó·ÔÜ Î·› ÙÈÓ· ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ηd Ï›ÛÙ·˜ âÈÁÚ·Êa˜. ò∞Óˆ ÙÔÜ Ó·ÔÜ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÎÂÖÙ·È Î·d ≤ÙÂÚÔÓ âÎÎÏËÛ›‰ÈÔÓ Ùc˜ ^À·ÎÔɘ, öÓı· qÓ Ùe ÔÏ˘¿Ó‰ÚÈÔÓ ÙáÓ àÚ¯·›ˆÓ, ı·ÙfiÓÙˆÓ ó˜ ηd Ôî
– 97 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÓÜÓ, âÓ ıÔψÙÔÖ˜ ÙÂÙÂȯÈṲ̂ÓÔȘ Ù¿ÊÔȘ (ıÔÏ¿ÚÈ· ÓÜÓ Î·ÏÔ˘Ì¤ÓÔȘ), μ.¢. ÙÔÜ Ó·ÔÜ âd ηوÊÂÚ›·˜ ùÚÔ˘˜ ÎÂÖÙ·È Ì¤ÚÔ˜ ÚÔÛ·ÁÔÚ¢fiÌÂÓÔÓ ¢¿ÌÔ˜ ηÙa ÙcÓ àÚ¯·›·Ó ¢ˆÚÈÎcÓ ‰È¿ÏÂÎÙÔÓ, ηd ÂÚȤ¯ÂÈ ıÂ̤ÏÈ· ÔÏÏáÓ ÔåÎÔ‰ÔÌáÓ. \∂ÓÙ·Üı· ñe ÙÔÜ ·éÙÔÜ ò∞ÁÁÏÔ˘ àÚ¯·ÈÔÏfiÁÔ˘ ¡Â‡ÙˆÓÔ˜, ÁÂÓÔÌ¤ÓˆÓ àÓ·ÛηÊáÓ, äÓÔ›¯ıËÛ·Ó Ï›ÛÙÔÈ Ù¿ÊÔÈ, âÓ Ôx˜ ηd ÎÔÛÌ‹Ì·Ù· ÔχÙÈÌ· ÂñÚ¤ıËÛ·Ó, ηd àÁÁÂÖ· Ù¤¯Ó˘ Ï·ÌÚĘ, ηd ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ÔÏ˘¿ÚÈıÌ·. Δ·ÜÙ· ¿ÓÙ·, ó˜ Ìc üÊÂÈÏÂ, ÌÂÙÂÎÔÌ›ÛıËÛ·Ó Âå˜ \∞ÁÁÏ›·Ó. \∞ÏÏa ‰bÓ ÓÔÌ›˙ÔÌÂÓ àe ÛÎÔÔÜ Óa ñÔÌÓ‹ÛˆÌÂÓ Âå˜ ÙÔf˜ ÊÈÏÙ¿ÙÔ˘˜ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ·˜ Ì·˜, ¬ÙÈ ‰bÓ Ú¤ÂÈ Óa àʛӈÛÈ ÙÔf˜ ͤÓÔ˘˜ Óa Ï·Ê˘Ú·ÁˆÁáÛÈÓ, Ô≈Ùˆ˜ ÂåÂÖÓ, Ùa àÚ¯·Ö· ηd âıÓÈÎa ìÌáÓ ÎÂÈÌ‹ÏÈ·, ηd Ùa àÚÈÛÙÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· Ùɘ Ù¤¯Ó˘ ÙáÓ âÓ‰fiÍˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ Ì·˜. ªÂٷ͇ ‰b ‰‡ˆ çÚ¤ˆÓ Úe˜ Ùe ¡.¢. Ùɘ fiψ˜ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È ÎÔÈÏa˜ âÓ Ì¤ÚÂÈ ‰ÂÓ‰ÚfiÊ˘ÙÔ˜, ö¯Ô˘Û· ÌÂÙfi¯ÈÔÓ ÙÔÜ âÓ ÙFÉ Ó‹Ûˇˆ ¶¿ÙÌˇˆ ÌÔÓ·ÛÙËÚ›Ô˘ ÙÔÜ ^∞Á›Ô˘ \πˆ¿ÓÓÔ˘ ÙÔÜ £ÂÔÏfiÁÔ˘, ηd ηÏÔ˘Ì¤ÓË ò∞ÚÁÔ˜. Δe ÂÚ›ÂÚÁÔÓ ÙÔÜÙÔ ùÓÔÌ· ÌĘ ‰›‰ÂÈ Óa âÓÓÔ‹ÛˆÌÂÓ, ¬ÙÈ ÙˇˆfiÓÙÈ Ôî ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ qÛ·Ó ¢ˆÚÈÂÖ˜, \∂ȉ·‡ÚÈÔÈ j \∞ÚÁÂÖÔÈ, ηd ¬ÙÈ âÓÙ·Üı· ıa qÙÔ úÛˆ˜ âÎÙÈṲ̂ÓË Ì›· ÙáÓ àÚ¯·›ˆÓ fiÏÂˆÓ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘. ^√ ¶Ï›ÓÈÔ˜ àӷʤÚÂÈ Ù¤ÛÛ·Ú·˜ fiÏÂȘ âÓ ∫·Ï‡ÌÓˇˆ, ηÏÔ˘Ì¤Ó·˜ ∫áÔÓ, ¡›Û˘ÚÔÓ, ¡fiÙÈÔÓ Î·d ªÂÓ‰¤ÙÂÚÔÓ. (¶ÏÈÓ. 1. 23). ∫·d úÛˆ˜ ÌbÓ ÙÔÜÙÔ àÏËı‡ÂÈ, ‰ÈfiÙÈ Ùe ¿Ï·È ì ÓÉÛÔ˜ qÓ ÔÏ˘¿ÓıÚˆÔ˜ ηd ÂéË̤ÚÂÈ, àÏÏ\ â\ Ôé‰ÂÌÈĘ âÈÁÚ·Êɘ ÂñÚ¤ıËÛ·Ó Ùa çÓfiÌ·Ù· Ù·ÜÙ·Ø ôÏψ˜ Ù âÎ ÙáÓ ÔÏ˘·Ú›ıÌˆÓ ÛÔÚ¿‰ËÓ ÔåÎÔ‰ÔÌáÓ, ÙáÓ ·ÓÙ·¯ÔÜ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘ ۯ‰eÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ, âÍ¿ÁÂÙ·È, ¬ÙÈ Ôî àÚ¯·ÖÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ˇüÎÔ˘Ó Ôé¯d âÓ ÙÂÙÂȯÈṲ̂ÓFË fiÏÂÈ, àÏÏa ‰ÈÂÛ·Ṳ́ÓÔÈ Î·d ηÙa ÎÒÌ·˜. ¶Úe˜ ‚ÔW®ÄÓ Ùɘ fiψ˜ ۯ‰fiÓ 21/2 œÚ·˜ ·éÙɘ ÎÂÖÙ·È âÈÌ‹Î˘ ÎÔÈÏa˜, ±·Û· Î·Ù¿Ê˘ÙÔ˜ ñe âÏ·ÈáÓ, ηd ö¯Ô˘Û· ı¤·Ó èÚ·ÈÔÙ¿ÙËÓ Âå˜ ÙeÓ ‚ϤÔÓÙ· âd ÙÔÜ ùÚÔ˘˜. Δe ‰b ¤Ú·˜ Ùɘ ¯·ÚȤÛÛ˘ Ù·‡Ù˘ ÎÔÈÏ¿‰Ô˜ ηÏÂÖÙ·È ^ƒ‹Ó·, ÛÙÂÓe˜ ÏÈÌÂÓ›ÛÎÔ˜, àÏÏ\ âÈÛÊ·Ïc˜ ηd ÌfiÓÔÓ ‰Èa ÌÈÎÚa ÏÔÖ· ηٿÏÏËÏÔ˜. ò∞Óˆ Ùɘ ®Ëı›Û˘ ÎÔÈÏ¿‰Ô˜, ηÏÔ˘Ì¤Ó˘ B·ıf, ÎÂÖÓÙ·È Ùa ΔÂ̤ÓÈ·, ùÓÔÌ· à·ÓÙÒÌÂÓÔÓ Î·d âÓ ôÏϷȘ Ó‹ÛÔȘ, ó˜ âÓ §¤Úˇˆ Î.Ï.., ¬Ô˘ Ê·›ÓÔÓÙ·È Î·› ÙÈÓ˜ àÚ¯·ÈfiÙËÙ˜, ηd ¬Ô˘ ÂñÚ¤ıËÛ·Ó ÔÏÏa ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ηd ÂåÛ¤ÙÈ ÂñÚ›ÛÎÔÓÙ·È. \∂Ó Á¤ÓÂÈ ì ÓÉÛÔ˜ Á¤ÌÂÈ àÚ¯·ÈÔًوÓ, L˜ ηd ï μÔ˘‰ÂÏÌfiÓÙ˘ âı·‡Ì·ÛÂÓ. ≠À‰·Ù· ËÁ·Ö· ì ÓÉÛÔ˜ ö¯ÂÈ çÏ›Á·, àÏÏa ôÚÈÛÙ·Ø Ùe ÏÂÁfiÌÂÓÔÓ
– 98 –
I™TOPIA
Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔÜ ¶·Ú·‰Â›ÛÔ˘ ÂrÓ·È Û¿ÓÈÔÓ Î·d ñÁÈÂÈÓfiÙ·ÙÔÓ. ºÚ¤·Ù· ¬Ìˆ˜ ñ¿Ú¯Ô˘ÛÈ ÏÂÖÛÙ·. Δa ùÚË, ó˜ Úe˜ Ùe ̤ÁÂıÔ˜ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘, â¯Ô‡Û˘ ÂÚ›ÌÂÙÚÔÓ 40 ÌÈÏ›ˆÓ ηd öÏ·ÙÙÔÓ úÛˆ˜, ÂrÓ·È åηÓᘠñ„ËÏ¿. Δe ñ„ËÏfiÙÂÚÔÓ ¿ÓÙˆÓ ÂrÓ·È ÙÔÜ ¶ÚÔÊ‹ÙÔ˘ ^∏Ï›·, öÓı· ñ¿Ú¯ÂÈ Î·d âÎÎÏËÛ›‰ÈÔÓ ÙÔÜ ·éÙÔÜ, ¤Ú·Ó ηd ôÓˆ Ùɘ ÎÔÈÏ¿‰Ô˜ ÙÔÜ ‚·ı¤Ô˜ ñ„Ô‡ÌÂÓÔÓ 2300 fi‰·˜ ñbÚ ÙcÓ âÈÊ¿ÓÂÈ·Ó Ùɘ ı·Ï¿ÛÛ˘, ηd ¬ıÂÓ ‰‡Ó·Ù·› ÙȘ Óa ηÙÔÙ‡ÛFË Î·d Ùa˜ ¤ÚÈÍ Ó‹ÛÔ˘˜, ó˜ ÙcÓ ™¿ÌÔÓ, ¶¿ÙÌÔÓ, §¤ÚÔÓ ÎÙÏ. ηd ̤ÚÔ˜ Ùɘ ª. \∞Û›·˜, ηÙa ÌÉÎÔ˜ âÎÙÂÈÓÔ̤Ó˘. Δe ≈„Ô˜ ÙáÓ çÚ¤ˆÓ âı·‡Ì·Û ηd ï \πÙ·Ïe˜ ÂÚÈËÁËÙc˜ μÔ˘‰ÂÏÌfiÓÙ˘, ı·˘Ì¿Û·˜ âÓ Ù·˘Ùˇá ηd ÙeÓ âÎ ÙáÓ ÔÈÌÓ›ˆÓ ÏÔÜÙÔÓ ÙáÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ. ∫·d ÙˇˆfiÓÙÈ Âå˜ Ùa ùÚË Ù·ÜÙ· ó˜ âd Ùe ÔÏf ‰È·ÈÙáÓÙ·È ÔÏÏa Ô›ÌÓÈ· ·Ú¿ÁÔÓÙ· âÍ·›ÚÂÙÔÓ Ù˘ÚeÓ. ¶¤Ú‰ÈΘ ‰b âÓ ÙFÉ Ó‹Ûˇˆ ÂrÓ·È ÔÏ˘·ÚÈıÌfiٷٷÈ.
™ËÌÂÚÈÓc ηٿÛÙ·ÛȘ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘. ^∏ fiÏȘ, ó˜ ÂúÔÌÂÓ, ÎÂÖÙ·È âÓ Ùˇá Ì¤Ûˇˆ ÎÔÈÏ¿‰Ô˜ ηd οوıÂÓ ÙÔÜ ‚Ú¿¯Ô˘ ÙÔÜ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘, ö¯Ô˘Û· ÔåΛ·˜ ۯ‰eÓ 2.500 ηd â¿ÓˆıÂÓ Î·Ùa ÙeÓ õ‰Ë ñÔÏÔÁÈÛÌeÓ. ∂rÓ·È ‰b àıÏ›· ηd ®˘·Úa, ö¯Ô˘Û· ÛÙÂÓÔf˜ ï‰Ôf˜, ó˜ ÂrÓ·È ÄÛ·È ·î ΔÔ˘ÚÎÈηd fiÏÂÈ˜Ø ÔåÎÔ‰ÔÌa˜ çÏÈÁ›ÛÙ·˜ ö¯ÂÈ àÍ›·˜ ÏfiÁÔ˘. \∂Ó Ùá ÏÈ̤ÓÈ ¬Ìˆ˜ ñ¿Ú¯Ô˘ÛÈÓ ÔåÎÔ‰ÔÌ·d âd Ùe ÂéÚˆ·˚ÎÒÙÂÚÔÓ, ηd ÊÈÏÔÙÈÌÔÜÓÙ·È õ‰Ë Óa ηıˆÚ·˝ÛˆÛÈÓ ·éÙfiÓ. ^∏ ÓÉÛÔ˜ ö¯ÂÈ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ñbÚ Ùa˜ 15.000 ¯ÈÏÈ¿‰·˜, ÔåÎÔÜÓÙ·˜ ó˜ âd Ùe ÔÏf âÓ ÙFÉ fiÏÂÈ Î·ÏÔ˘Ì¤ÓË ¯ÒÚ· ηd âÓ Ùˇá ÏÈ̤ÓÈ. ^√ ÏÈÌcÓ ÂrÓ·È ÎfiÏÔ˜ àÓ·Âٷ̤ÓÔ˜, ‚ϤˆÓ Úe˜ \∞Ó·ÙÔÏa˜, ηd ö¯ˆÓ ηÙa ̤وÔÓ ¯ˆÚ›· ÙÈÓ· Ùɘ Ó‹ÛÔ˘ ∫á, ≥ÙȘ ÙÚfiÔÓ ÙÈÓ· ÎÏ›ÂÈ ÙcÓ öÎÙ·ÛÈÓ ÙÔÜ ÎfiÏÔ˘. ∂rÓ·È ‰b ¯ÂÈÚÔÔ›ËÙÔ˜, àÏÏa οÏÏÈÛÙÔ˜ ÏÈÌcÓ, ÂåÛ¤ÙÈ ÔîÎÔ‰ÔÌÔ‡ÌÂÓÔ˜ ‰·¿ÓFË ÙÔÜ ‰ËÌÔÛ›Ô˘ ηd Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ÷Ä ÙÔÜ Ï·ÔÜ. \∂ÓÙ·Üı· âÓÂÚÁÂÖÙ·È â›ÛËÌÔÓ âÌfiÚÈÔÓ ÂåÛ·ÁˆÁɘ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ Î·d âÍ·ÁˆÁɘ ÙáÓ ÛfiÁÁˆÓ. •¤ÓÔÈ ·ÓÙÔÖÔÈ, \√ıˆÌ·ÓÔd âÎ Ùɘ ª. \∞Û›·˜, ÏËÚÔÜÛÈ Ùa˜ ï‰Ôf˜ ÙÔÜ ÏÈ̤ÓÔ˜, ÂåÛ¿ÁÔÓÙ˜ j âÍ¿ÁÔÓÙ˜. ^∏ ÓÉÛÔ˜, âÂȉc ó˜ âd Ùe ÏÂÖÛÙÔÓ ÂrÓ·È ÂÙÚ҉˘ ηd ÍËÚa, ÚÔ¿ÁÂÈ ÌfiÓÔÓ ÛÜη ηd öÏ·ÈÔÓ, Ù˘ÚeÓ, ÎÚÈıcÓ Î·d ÛÖÙÔÓ çÏ›ÁÔÓ, Ìc â·ÚÎÔÜÓÙ· Âå˜ Ùa˜ ¯Ú›·˜ ÙáÓ Î·ÙԛΈÓ, Ô¥ÙÈÓ˜
– 99 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¿ÓÙ· Ùa ‰ËÌËÙÚÈ·Îa ηd Ùa ÏÔÈa ¯ÚÂÈÒ‰Ë ÚÔÛÔÚ›˙ÔÓÙ·È Ùe ÔÏf ÂÎ Ùɘ à¤Ó·ÓÙÈ ª. \∞Û›·˜. ò∂ÓÂη ¬Ìˆ˜ ÙáÓ çÚ¤ˆÓ ÚÔ¿ÁÂÈ Ì¤ÏÈ ôÊıÔÓÔÓ Î·d οÏÏÈÛÙÔÓ, âÓ¿ÌÈÏÏÔÓ Ùˇá \∞ÙÙÈΡá, ηd úÛˆ˜ ηı\ äÌĘ ÔÏf àÓÒÙÂÚÔÓ. ∫·d Ì¿ÚÙ˘Ú· ÙáÓ ÏfiÁˆÓ ÙÔ‡ÙˆÓ Ê¤ÚÔÌÂÓ ·éÙeÓ ÙeÓ ™ÙÚ¿‚ˆÓ· ϤÁÔÓÙ·. «≠∞·Ó ÌbÓ ÔsÓ Ùe ÓËÛȈÙÈÎeÓ Ì¤ÏÈ, ó˜ âd Ùe ÔÏf àÛÙÂÖÔÓ âÛÙd, Ùe ‰b âÓ Ù·Ö˜ ‰Â Ù·Ö˜ Ó‹ÛÔȘ ‰È·ÊÂÚfiÓÙˆ˜, Ì¿ÏÈÛÙ· ‰b Ùe ∫·Ï‡ÌÓÈÔÓ.» ΔÔ‡ÙÔ˘ Á›ÓÂÙ·È Î·d âÍ·ÁˆÁ‹Ø Ôî ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ ÂrÓ·È ÛÔÁÁ·ÏÈÂ˘Ù·d ۯ‰eÓ ¿ÓÙ˜, âÎÙe˜ çÏ›ÁˆÓ âÌfiÚˆÓ Î·d ÁˆÚÁáÓ, ÂÚÈÏ·ÓÒÌÂÓÔÈ Ùe ı¤ÚÔ˜ õÙÔÈ àe ÙÔÜ ª·˝Ô˘ ̤¯ÚÈ ÙÔÜ \√ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ Âå˜ Ùa˜ àÎÙa˜ Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜, Ùɘ ™˘Ú›·˜, μ·Ú‚·Ú›·˜, μÂÁÁ¿˙˘, ∫Ú‹Ù˘, ^ƒfi‰Ô˘, ∫‡ÚÔ˘ ηd ò∞ıˆÓÔ˜ ̤¯ÚÈ ÙÔÜ ^∂ÏÏËÛfiÓÙÔ˘, ¥Ó· êÏȇۈÛÈ ÛfiÁÁÔ˘˜. Δe âÈÛËÌfiÙÂÚÔÓ ÏÔÈeÓ âÌfiÚÈÔÓ âÍ·ÁˆÁɘ ÂrÓ·È Ôî ÛfiÁÁÔÈ, ÙÚÈáÓ Âå‰áÓ Î˘Ú›ˆ˜ ùÓÙ˜ „ÈÏeÓ, ÙÛÈÌÔܯ·, ηd ¯ÔÓ‰ÚeÓ. ΔÔ‡ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ÎÔÌ›˙Ô˘ÛÈÓ Âå˜ °ÂÚÌ·Ó›·Ó, °·ÏÏ›·Ó, ηd \∞ÁÁÏ›·Ó öÌÔÚÔÈ îηÓÔd, âÍ Ôy ÂåÛ¿ÁÔÓÙ·È Âå˜ ÙcÓ ÓÉÛÔÓ îηÓa ëηÙÔÌ̇ÚÈ· ÁÚÔÛ›ˆÓ. \∂Î Ùɘ ∂éÚÒ˘ ‰b ÌÂÙ·ÎÔÌ›˙ÔÓÙ·È ‰È¿ÊÔÚÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÂÖ·È, ¯ÚËÛÈÌÂ‡Ô˘Û·È Î·d Úe˜ ηٷӿψÛÈÓ ÙÔÜ ÙfiÔ˘ ηd Úe˜ âÌÔÚ›·Ó ôÏÏËÓ ‰Èa ÙcÓ ª. \∞Û›·Ó, ≥ÙȘ âÓÙÂÜıÂÓ ÔÚ›˙ÂÙ·È Ùa âÚÈÔܯ· ηd ÙÔf˜ ηÊʤ‰·˜. ^∏ ÌfiÓË ÏÔÈeÓ ËÁc ÏÔ‡ÙÔ˘ ‰Èa ÙÔf˜ âÁηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÂrÓ·È ÛfiÁÁÔÈ, ÂÚÈ˙‹ÙËÙÔÈ Î·d àÎÚÈ‚ÒÙ·ÙÔÈ Î·Ù·ÓÙ‹Û·ÓÙ˜, ηıfiÙÈ ï Ùɘ ÚÒÙ˘ ÔÈfiÙËÙÔ˜ ˆÏÂÖÙ·È Û¯Â‰eÓ âÓ ÙFÉ ∫·Ï‡ÌÓˇˆ ñbÚ Ùa˜ 100 ‰Ú·¯., ï ‰b ¯ÔÓ‰Úe˜ ñbÚ Ùa˜ 20 ì çο˜. 450 ۯ‰eÓ ÏÔÖ· ηÏÔ‡ÌÂÓ· ÛÎ¿Ê·È êÏȇԢÛÈ ÛfiÁÁÔ˘˜ Âå˜ Ùa ÚËı¤ÓÙ· ·Ú¿ÏÈ·Ø ‚˘ı›˙ÔÓÙ·È ‰b Ôî êÏÈÂ˘Ù·d Âå˜ Ùe ‚¿ıÔ˜ Ùɘ ı·Ï¿ÛÛ˘ ̤¯ÚÈ 35 j ηd ÔÏÏ¿ÎȘ 40 çÚÁ˘ÈáÓ, ηd ̤ÓÔ˘ÛÈÓ âÓ Ùˇá ˘ı̤ÓÈ àe 2-4 ÏÂÙáÓ Ùɘ œÚ·˜. ≠∂ηÛÙÔÓ ÏÔÖÔÓ ÂÚȤ¯ÂÈ àe 5-10 àÓ‰ÚáÓØ Ôî ôÚÈÛÙÔÈ ‰b ÛfiÁÁÔÈ âÍ¿ÁÔÓÙ·È ÂÚd ÙcÓ ∫Ú‹ÙËÓ, μ·Ú‚·Ú›·Ó ηd ∫‡ÚÔÓ. Δa ÏÔÖ· Ù·ÜÙ· ÂrÓ·È ÌÈÎÚfiÙ·Ù·Ø Î·d ¬Ìˆ˜ Ôî ÙÚÔÌÂÚÔd âÎÂÖÓÔÈ ôÓıÚˆÔÈ, Ôî ·Ï·›ÔÓÙ˜ Ìb ¬Ï· Ùa ÛÙÔȯÂÖ·, ‰bÓ ‰ÈÛÙ¿˙Ô˘ÛÈ Óa ‰È¤Ú¯ˆÓÙ·È ÙÔÛ·ÜÙ· ÂÏ¿ÁË, àÏÏa ıˆÚÔÜÛÈ Î·d Ù·ÜÙ· ηd ÙÔf˜ àÓ¤ÌÔ˘˜ ·›ÁÓÈÔÓ! ΔÔÜÙÔ ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Î·È ÙÔ ®È„ÔΛӉ˘ÓÔÓ ±Ì· ‰b ηd Ùe âÍ·›ÚÂÙÔÓ ÙáÓ ^∂ÏÏ‹ÓˆÓ Ó·˘ÙáÓØ Ôî οÙÔÈÎÔÈ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘ ÂrÓ·È ÂéÊ˘ÂÖ˜, Âûı˘ÌÔÈ ÂéÙÚ¿ÂÏÔÈ, àÏÏ\ àÛÙ·ıÔܘ ¯·Ú·ÎÙÉÚÔ˜ ηd ÊıÔÓÂÚÒÙ·ÙÔÈ Úe˜ àÏÏ‹ÏÔ˘˜. \∂Ï›˙ÔÌÂÓ ¬Ìˆ˜ ¬ÙÈ ÚÔ˚fiÓÙÔ˜ ÙÔÜ ¯ÚfiÓÔ˘ ηd ÙÔÜ ÔÏÈÙÈÛÌÔÜ ÌÄÏÏÔÓ ÂåÛ·ÁÔ̤ÓÔ˘, ıa âÍ·ÏÂÈÊıáÛÈ Î·d Ùa ¿ıË Ù·ÜÙ·.
– 100 –
I™TOPIA
¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎc àÓ¿Ù˘ÍȘ ÙáÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ¶Úe Ùɘ ^∂ÏÏËÓÈÎɘ â·Ó·ÛÙ¿Ûˆ˜ ηd Ôî fiÚÔÈ Î·d ï ÏËı˘ÛÌe˜ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘ Ù·‡Ù˘ qÛ·Ó ÂéÙÂϤÛÙ·ÙÔÈ. ò∂ÓÂη ‰b ÙÔÜ ˙˘ÁÔÜ Ì¤Ï·Ó ÛÎfiÙÔ˜ àÌ·ı›·˜ âÎ¿Ï˘Ù ÙÔf˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜, ùÓÙ·˜ Âå˜ ÎÙËÓÒ‰Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛÈÓ. \∞ÏÏ\ ±Ì· ó˜ öÏ·Ì„ÂÓ ì ì̤ڷ Ùɘ ^∂ÏÏËÓÈÎɘ ·ÏÈÁÁÂÓÂÛ›·˜ ηd Ùa ÁÚ¿ÌÌ·Ù· õÚÍ·ÓÙÔ Ó· ÌÂÙ·‚·›ÓˆÛÈÓ Âå˜ Ùa˜ àÚ¯·›·˜ ·éÙáÓ Î·ÏÈa˜, Ôî ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ FäÛı¿ÓıËÛ·Ó Ì¤Á·Ó öÚˆÙ· Úe˜ Ùa ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ηd ÌÂÁ¿Ïˆ˜ äÛ¯ÔÏ‹ıËÛ·Ó Úe˜ ‰È¿‰ÔÛÈÓ ·éÙáÓ. ¶ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙc˜ ‰b Ùɘ 剤·˜ Ù·‡Ù˘ ÂrÓ·È ï õ‰Ë âÈ˙áÓ ÁËÚ·Èe˜ ηd Û‚¿ÛÌÈÔ˜ îÂÚԉȉ¿ÛηÏÔ˜ \πÂ˙ÂÎÈ‹Ï, àÁÏ¿˚ÛÌ· Ùɘ ìÌÂÙ¤Ú·˜ ·ÙÚ›‰Ô˜, ηd ì̤ÙÂÚÔ˜ ‰È‰¿ÛηÏÔ˜Ø ï àÓcÚ ÔsÙÔ˜ âÁÎÚ·Ù¤ÛÙ·ÙÔ˜ Ùɘ ^∂ÏÏËÓÈÎɘ ÁÏÒÛÛ˘, ηd âÎ·È‰Â˘ıÂd˜ Âå˜ ™Ì‡ÚÓËÓ Î·d ∫˘‰ˆÓ›·˜, ¯ÚËÌ·Ù›Û·˜ ‰b ηd Û˘Ó‰È‰¿ÛηÏÔ˜ Ùˇá μ¿Ì‚÷· âÓ Ã›ˇˆ, àe ÙÔÜ 1821 õ‰Ë â·ÓÉÏıÂÓ Âå˜ ÙcÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘ Ìb ÙeÓ îÂÚeÓ ÛÎÔeÓ âÎÂÖÓÔÓ. ∫·d àÏËıᘠì ôÊÈÍ›˜ ÙÔ˘ âÁ¤ÓÂÙÔ ÔÏÏáÓ ÒÊÂÏËÌ¿ÙˆÓ ÚfiÍÂÓÔ˜. \∂ÌÔÚÊÒıË ¬ˆ˜ ‰‹ÔÙ ì ÓÂÔÏ·›·. ò∂ÎÙÔÙ Ôî ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ ‰bÓ ö·˘Û·Ó ηÏÏÈÂÚÁÔÜÓÙ˜ Ùa ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ηd ï Û‚¿ÛÌÈÔ˜ ‰È‰¿ÛηÏÔ˜ âÍËÎÔÏÔ‡ıËÛ ηd öÙÈ ‰È‰¿ÛΈÓ. ªfiÏȘ ‰b ‰Èa Ùɘ âÏ¢ıÂÚ›·˜ ·î \∞ıÉÓ·È õÚÍ·ÓÙÔ Î·d ¿ÏÈÓ Óa Á›ÓˆÓÙ·È ëÛÙ›· ÊÒÙˆÓ, ηd Ôî ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ Úe˜ ÙÂÏÂÈÔÙ¤Ú·Ó ·È‰Â›·Ó öÂÌ„·Ó ÙÔf˜ ˘îÔ‡˜ ÙˆÓ âÓÙ·Üı·. ∂úÎÔÛÈ Î·d ¤ÓÙ ӤÔÈ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ àÚÈıÌÔÜÓÙ·È ÓÜÓ âÓ \∞ı‹Ó·È˜ ÛÔ˘‰·ÛÙ·d, çÏ›ÁÔÈ ÌbÓ âÓ Ùˇá ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›ˇˆ, Ôî ‰b ôÏÏÔÈ âÓ Ùˇá °˘ÌÓ·Û›ˇˆ ηd ÙÔÖ˜ Û¯ÔÏ›ÔȘ. ÷›ÚÔÌÂÓ ‰Èa ÙcÓ ÊÈÏÔÙÈÌ›·Ó Ù·‡ÙËÓ ÙáÓ ìÌÂÙ¤ÚˆÓ Û˘Ì·ÙÚȈÙáÓ, àÏÏa ¯·›ÚÔÓÙ˜ ‰bÓ ‰˘Ó¿ÌÂı· j Óa Âé¯ËıáÌÂÓ Óa Á›ӈÛÈ Î¿ÙÔ¯ÔÈ Ùɘ àÏËıÔܘ âÈÛÙ‹Ì˘, ≥ÙȘ ʈٛ˙ÂÈ ÙeÓ ÓÔÜÓ Î·d ‰È·ÓÔ›ÁÂÈ Ùa ùÌÌ·Ù·, ‰È\ w˜ ηd ÌfiÓ˘ ÚÔÛÔÚ›˙ÂÙ·È ì âÏ¢ıÂÚ›·, ηd ‰È\ w˜ Ùa öıÓË ÚÔ‚·›ÓÔ˘ÛÈ. ª·ÎÚaÓ ¬Ìˆ˜ ìÌáÓ ï â¿Ú·ÙÔ˜ ÏÔÁȈٷÙÈÛÌe˜, ¬ÛÙȘ ÂrÓ·È ì ηÈÚ›· ÏËÁc Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜. \∞‰›Îˆ˜ ôÚ· ï ÂÚÈÒÓ˘ÌÔ˜ àÚ¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ ^ƒfiÛÛÈÔ˜ ηٷʤÚÂÙ·È Î·Ùa ÙáÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ âÓ ÙFÉ ñ\ ·éÙÔÜ °ÂÚÌ·ÓÈÛÙd Û˘ÁÁÚ·Ê›ÛFË îÛÙÔÚ›÷· ÙáÓ Ó‹ÛˆÓ, ϤÁˆÓ, ¬ÙÈ ‰bÓ ı¤ÏÔ˘Ó Ùa ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ηd ·ÚÈÛÙáÓ ·éÙÔf˜ ó˜ àÌÔ‡ÛÔ˘˜. ò∞Ó‰Ú˜ â›ÛËÌÔÈ âÎ Ùɘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ‰bÓ ÚÔ‹¯ıËÛ·Ó. ΔeÓ ¢·ÓÈcÏ ∫Âڷ̤·, ÙeÓ ÊˆÛÙÉÚ· Ùɘ ¶¿ÙÌÔ˘ ÙÈÓb˜ ı¤ÏÔ˘ÛÈ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÓ, ηd ÂrÓ·È ÙÔÜÙÔ àÓ·ÌÊÈÛ‚‹ÙË-
– 101 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙÔÓ, ηd âÓ ‰Â˘Ù¤Ú÷· Ú·ÁÌ·Ù›÷· âÍÂÙ¿ÛÔÌÂÓ ÂÚd ÙÔ‡ÙÔ˘. °fiÓÔ˜ ¬Ìˆ˜ ηı·Úe˜ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘ Ù·‡Ù˘ ÂrÓ·È ï âÓ Ì·Î·Ú›÷· ÙFÉ Ï‹ÍÂÈ ±ÁÈÔ˜ ¢¤ÚÎˆÓ ^πÂÚÂÌ›·˜, âÍÔÚÈÛıÂd˜ Ùe 1824, ¬Ù ηd à¤ı·ÓÂÓ âÓ ÙFÉ àÎÌÉ Ùɘ äÏÈΛ·˜ ÙÔ˘. ∫·d Ôé‰bÓ ÌbÓ Ì¤Á· âÚfiÊı·Û Óa ηÙÔÚıÒÛFË ≤ÓÂη Ùɘ ÛÎÏËÚĘ âÍÔÚ›·˜ ÙÔ˘, ÁÂÓÔ̤Ó˘ âd Ùɘ ¶·ÙÚȷگ›·˜ ÃÚ˘Û¿ÓıÔ˘ ÊıÔÓ‹Û·ÓÙÔ˜ ·éÙeÓ, àÏÏ\ ÂrÓ·È ‚¤‚·ÈÔÓ, ¬ÙÈ ≤ÓÂη Ùɘ ÌÂÁ¿Ï˘ ÂéÊ˘˝·˜ ηd ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙfi˜ ÙÔ˘, iÓ âÏ¿Ì‚·Ó Ùa˜ ìÓ›·˜ ÙÔÜ √åÎÔ˘Ì. ¶·ÙÚÈ·Ú¯. £ÚfiÓÔ˘, ì \∂ÎÎÏËÛ›· õıÂÏ ϷÌÚ˘ÓıÉ âd ÙáÓ ìÌÂÚáÓ ÙÔ˘. ΔÔÈ·‡ÙËÓ å‰¤·Ó ö¯Ô˘Ó ¿ÓÙ˜ Ôî ÁÓˆÚ›Û·ÓÙ˜ ·éÙeÓ, ‰ÈfiÙÈ Î·d ÔéÎ çÏ›ÁÔÓ â¿Ï·ÈÛÂÓ ñbÚ ÙáÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ ÙÔÜ öıÓÔ˘˜.
^∏ ÓÜÓ ÔÏÈÙÈÎc ηٿÛÙ·ÛȘ ÙÉÓ Ó‹ÛÔ˘ ªÂÙa ÙeÓ ÙáÓ ºÚ¿ÁÁˆÓ ˙˘ÁeÓ Ó¤Ô˜ ˙˘Áe˜ ‚·Ú‡ÙÂÚÔ˜ ηd ÔåÎÙÚfiÙÂÚÔ˜ âÉÏıÂÓ, ï ÙáÓ \√ıˆÌ·ÓáÓ. \∂d ÙÔ‡ÙˆÓ ì ÓÉÛÔ˜ Âr¯Â Êı¿ÛÂÈ Âå˜ Ùe öÛ¯·ÙÔÓ Ùɘ àıÏÈfiÙËÙÔ˜, ï ‰b ÏËı˘ÛÌe˜ ·éÙɘ qÓ çÏ›ÁÈÛÙÔ˜. \∂Ó ÙFÉ ^∂ÏÏËÓÈÎFÉ â·Ó·ÛÙ¿ÛÂÈ àÂÁ˘ÌÓÒıË Û¯Â‰eÓ ñe ÂÈÚ·ÙáÓ, Ï˘Ì·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ùa ̤ÚË âÎÂÖÓ·. \∂ÓÂÚÁeÓ Ì¤ÚÔ˜ ‰bÓ öÏ·‚ÂÓ Âå˜ ÙcÓ â·Ó¿ÛÙ·ÛÈÓ, Û˘Ó¤‰Ú·ÌÂÓ ¬Ìˆ˜ ¯ÚËÌ·ÙÈÎᘠÙcÓ ¬ÏËÓ ·ÙÚ›‰·, ηd ÏÂÖÛÙ· Ù¤ÎÓ· Ù˘ âͤÂÌ„ÂÓ Âå˜ ÙeÓ ^∂ÏÏËÓÈÎeÓ ÛÙfiÏÔÓ, ó˜ ˘ÚÔÏ˘Ùa˜, ηd âÓı¤Ú̈˜ Ëû¯ÂÙÔ ñbÚ àÂÏ¢ıÂÚÒÛˆ˜ Ùɘ ¬Ï˘ ^∂ÏÏËÓÈÎɘ Ê˘Ïɘ. ò∂ÓıÂÓ ÌbÓ ì ÌÈÎÚfiÙ˘ ηd ì ¯ÚËÌ·ÙÈÎc àÓ¤¯ÂÈ· ÙfiÙÂ, öÓıÂÓ ‰b ì ·ÚÔ˘Û›· ÙÔÜ ΔÔ˘ÚÎÈÎÔÜ ÛÙfiÏÔ˘ öÌÚÔÛıÂÓ ·éÙɘ ۯ‰eÓ, âÎÒÏ˘Û·Ó ÙfiÙ ÙÔf˜ ∫·Ï˘ÌÓ›Ô˘˜ Óa â·Ó·ÛٷًۈÛÈØ Î·d ÊÂÚfiÌÂÓÔÈ ÊÚÔӛ̈˜ ‰bÓ öÚ·Í·Ó ÙÔÜÙÔ (‰ÈfiÙÈ ‚‚·›ˆ˜ õıÂÏÔÓ ¿ıÂÈ Î·d ·éÙÔd ·ı‹Ì·Ù· ¬ÌÔÈ· Úe˜ Ùa Ùɘ Ã›Ô˘, ηd ÙáÓ æ·ÚáÓ, ηd Ùɘ ∫¿ÛÔ˘), ÂÚÈ̤ÓÔÓÙ˜ Ùe ÁÏ˘Îf Êᘠ·åÛȈ٤ڷ˜ ‰Èa ÙeÓ ^∂ÏÏËÓÈÛÌeÓ ì̤ڷ˜. ∫·d ¬Ìˆ˜ iÓ Î·d ‰bÓ âÎÈÓ‹ıË, âd ÙÔÜ àÂÈÌÓ‹ÛÙÔ˘ ∫˘‚ÂÚÓ‹ÙÔ˘ \πˆ¿ÓÓÔ˘ ∫·Ô‰ÈÛÙÚ›Ô˘ àÓÂÎÙ‹Û·ÙÔ ÙcÓ àÓÂÍ·ÚÙËÛ›·Ó Ù˘. \∞ÏÏ\ ì àÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ·≈ÙË qÓ çÏÈÁÔ¯ÚfiÓÈÔ˜. ^∏ ‚¿ÛηÓÔ˜ ÔÏÈÙÈÎc ì àÔÎÏ›۷۷ ÙáÓ âÏ¢ı¤ÚˆÓ ^∂ÏÏËÓÈÎáÓ ïÚ›ˆÓ ÙcÓ ÌÂÁ·ÏfiηډÔÓ ™¿ÌÔÓ, ÙcÓ ìÚˆ˚ÎcÓ ∫Ú‹ÙËÓ Î·d Ùa˜ ôÏÏ·˜ Ó‹ÛÔ˘˜, à¤Û·Û ηd ÙcÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔÓ àe Ùɘ ÙfiÙ ^∂ÏÏËÓÈÎɘ ÔÏÈÙ›·˜, ηd ·Ú¤‰ˆÎ ¿ÏÈÓ ·éÙcÓ Âå˜ Ùa˜ ¯Â›Ú·˜ ÙáÓ ΔÔ‡ÚΈÓ, ‚·ÛÈχÔÓÙÔ˜
– 102 –
I™TOPIA
™Ô˘ÏÙaÓ ª·¯ÌÔ‡ÙÔ˘. ∫·d ì àıÏÈfiÙ˘ ÙáÓ âÁηÙÔ›ÎˆÓ úÛˆ˜ õıÂÏ ÚÔ‚É ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ, iÓ ï ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ª·¯ÌÔ‡Ù˘, â̂ϤˆÓ Âå˜ ·éÙcÓ Î·d ÌÂÁ·ÏÔÊÚfiÓˆ˜ ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ‰bÓ ö‰È‰ÂÓ âÍ·ÈÚÙÂÙÈÎa ÙÈÓa ‰ÈηÈÒÌ·Ù· Âå˜ ·éÙÔf˜, ±ÙÈÓ· ÙˇˆfiÓÙÈ àÓÂÎÔ‡ÊÈÛ·Ó ÙcÓ ÔåÎÙÚaÓ âΛÓËÓ ÙáÓ âÁ¯ˆÚ›ˆÓ ηٿÛÙ·ÛÈÓ, ηd η٤ÛÙËÛ·Ó Ùa ıÂ̤ÏÈ· Ùɘ âÓÂÛÙÒÛ˘ ηd ÌÂÏÏÔ‡Û˘ ÂéËÌÂÚ›·˜ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘. ∫·Ùa Ùa ‰ÈηÈÒÌ·Ù· Ù·ÜÙ· ñ·¯ı¤ÓÙ˜ ñe ÙeÓ ™·ÙÚ¿ËÓ Ùɘ ^ƒfi‰Ô˘ âÁÂÓfiÌÂı· ۯ‰eÓ àÓÂÍ¿ÚÙËÙÔÈØ âÛˆÙÂÚÈÎc âÏ¢ıÂÚ›·, ÊfiÚÔÈ ÂéÙÂϤÛÙ·ÙÔÈ, ‰ÈÔ›ÎËÛȘ ÙÔÜ ÙfiÔ˘ ñe àÚ¯áÓ âÎÏÂÁÔÌ¤ÓˆÓ ñe ÙÔÜ Ï·ÔÜ, å‰ÔÜ Ùa ‰ÈηÈÒÌ·Ù·. ^√ ™Ô˘ÏÙaÓ ª·¯ÌÔ‡Ù˘ Ùa ·éÙa ‰ÈηÈÒÌ·Ù· â¯ÔÚ‹ÁËÛ ηd ÙFÉ ¶¿ÙÌˇˆ, §¤Úˇˆ, ηd \∞ÛÙ˘·Ï·›÷·, ·¥ÙÈÓ˜ ÛfÓ ÙFÉ ∫·Ï‡ÌÓˇˆ àÔÙÂÏÔÜÛÈ ÙcÓ ÏÂÁÔ̤ÓËÓ ÙÂÙÚ¿ÓËÛÔÓ, ÏËÚfiÓÔ˘Û·È ¬Ï·È ïÌÔÜ ÊfiÚÔÓ 80.000 ¯ÈÏ. ÁÚÔÛ›ˆÓ. ∫·Ùa Ù·ÜÙ· ۯ‰eÓ âÁ¤ÓÂÙÔ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎeÓ Ùe ÔÏ›ÙÂ˘Ì· Ùɘ Ó‹ÛÔ˘Ø àÏÏ\ ì àÏËÛÙ›· ηd ·åÛ¯ÚÔΤډȷ ÙáÓ ÚÔ˘¯fiÓÙˆÓ, ñÊ\ Ôy˜ ۯ‰eÓ ï Ï·e˜ ñfiÎÂÈÙ·È ≤ÓÂη ÙáÓ ñÂÚfiÁÎˆÓ ¯ÚÂáÓ ‰bÓ àÊÉÎ·Ó Î·d Ù·ÜÙ· ôıÈÎÙ·Ø ï Ï·e˜ ÂñÚ¤ıË Âå˜ ‰˘Û¯ÂÚÉ ı¤ÛÈÓ, ηd ηÙa Ùe 1840 âÎÈÓ‹ıË âÌʇÏÈÔ˜ fiÏÂÌÔ˜ àÓa ̤ÛÔÓ ÙáÓ âÁηÙԛΈÓ, âÍÂÚ¯ÔÌ¤ÓˆÓ Î·d ÔÏÂÌÔ‡ÓÙˆÓ âÓ ÙFÉ Â‰È¿‰È, ¬Ù ηd âÊÔÓ‡ıËÛ·Ó îηÓÔ›. ¶ÚÄÁÌ· ·Ú¿‰ÔÍÔÓ âÓ ÙFÉ ÙÔÈ·‡ÙFË Ó‹Ûˇˆ, àÏÏa ηd ‰ÂÈÎÓ‡ÔÓ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ fiÛÔÓ ï ^∂ÏÏËÓÈÎe˜ Ï·e˜ âÎÙÈÌ÷Ä Ùa ‰Èa ı˘Û›·˜ ηٷÎÙËı¤ÓÙ· ‰ÈηÈÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘, ηd fiÛÔÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Óa Ùa ñÂÚ·Û›˙ËÙ·È, ¬Ù·Ó Ù·ÜÙ· ηٷ·ÙáÓÙ·È. ∞î ÌfiÓ·È ÏÔÈeÓ àÚ¯·d Ùɘ Ó‹ÛÔ˘ ÂrÓ·È Âx˜ ‰‹Ì·Ú¯Ô˜ ÌÂÙa ëÓe˜ Ù·Ì›Ô˘ ηd ëÓe˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù¤ˆ˜, Ô¥ÙÈÓ˜ ÌÂÙa ÙÔÜ Û˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ ÙáÓ ÚÔÎÚ›ÙˆÓ ‰Èο˙Ô˘Ó Î·d ¿Û·˜ Ùa˜ ÙÔÈÎa˜ ‰È·ÊÔÚa˜. ^À¿Ú¯ÂÈ ‰b ηd Âx˜ ‰ÈÔÈÎËÙc˜ \√ıˆÌ·Óe˜ \∞ÁĘ ηÏÔ‡ÌÂÓÔ˜, ηd àe ÙÔÜ ™·ÙÚ¿Ô˘ Ùɘ ^ƒfi‰Ô˘ ÂÌfiÌÂÓÔ˜, àÏÏ\ Ôé‰ÂÌ›·Ó ö¯ˆÓ åÛ¯‡Ó. √sÙÔ˜ ÂrÓ·È Î·d ï ÌfiÓÔ˜ âÓ ÙFÉ Ó‹Ûˇˆ ΔÔÜÚÎÔ˜. ^√ ÏËÚÔÓfiÌÂÓÔ˜ âÙËÛ›ˆ˜ Âå˜ ÙcÓ ΔÔ˘ÚΛ·Ó ÊfiÚÔ˜ ÂrÓ·È çÏÈÁÒÙ·ÙÔ˜ àÓ·ÏfiÁˆ˜ Ùɘ âÎÙ¿Ûˆ˜ ηd ÙÔÜ ÏËı˘ÛÌÔÜ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘, àÓ·‚·›ÓˆÓ Âå˜ 35.000 ÁÚÔÛ›ˆÓ ÌfiÏȘ. Δa ‰b ÏÔÈa ÂåÛÔ‰‹Ì·Ù· ÙÔÜ ÙfiÔ˘ ̤ÓÔ˘ÛÈ âÓ Ùˇá Ù·Ì›ˇˆ Ùɘ ÎÔÈÓfiÙËÙÔ˜, ¯ÚËÛÈ̇ÔÓÙ· Âå˜ ‰È·ÊfiÚÔ˘˜ àÁ·ıÔÂÚÁÔf˜ ÛÎÔÔf˜ ηd ‰È·¯ÂÈÚÈ˙fiÌÂÓ· ñe ÙÔÜ Ù·Ì›Ô˘, ¬ÛÙȘ ÌÂÙa ÙÔÜ ‰ËÌ¿Ú¯Ô˘ ö¯ÂÈ ÙcÓ àÚ¯cÓ âd ≤Ó ÌfiÓÔÓ öÙÔ˜. \∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎᘠì ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ö¯ÂÈ ≤Ó· â›ÛÎÔÔÓ, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ· âÓ ÙFÉ â·Ú¯›÷· ·éÙÔÜ Î·d Ùa˜ Ó‹ÛÔ˘˜ §¤ÚÔÓ Î·d \∞ÛÙÔ¿Ï·È·Ó. ^√
– 103 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÓÜÓ â›ÛÎÔÔ˜ ηÏÂÖÙ·È ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ ηd ÂrÓ·È âÎ ™¿ÌÔ˘, àÓcÚ ÌÔ˘ÛÈÎÒÙ·ÙÔ˜ ηd ïˆÛ‰‹ÔÙÂ Û˘ÁÎÂÎÚÔÙË̤ÓÔ˜. \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ö¯ÂÈ îηÓa˜, âÍ zÓ ‰È·Ú¤ÂÈ ÌÄÏÏÔÓ ì âÓ ÙFÉ fiÏÂÈ â\ çÓfiÌ·ÙÈ Ùɘ ¶·Ó·Á›·˜, ÔsÛ· ηd ÌËÙÚfiÔÏȘ, ÔåÎÔ‰ÔÌËıÂÖÛ· Úe 60 ۯ‰eÓ âÓÈ·˘ÙáÓ, ÂéÚ‡¯ˆÚÔ˜ ηd ÙÚÈÛ˘fiÛÙ·ÙÔ˜, ηd ì ÙÔÜ ^∞Á›Ô˘ \πˆ¿ÓÓÔ˘ ÙÔÜ ¶ÚÔ‰ÚfiÌÔ˘ ÔåÎÔ‰ÔÌËıÂÖÛ· Úfi ÙÈÓˆÓ âÙáÓ. ¶ÂÚd ÙcÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔÓ ÂrÓ·È Î·d ÔÏÏ·d ÓËÛ›‰Â˜ öÚËÌÔÈ, Âå˜ L˜ ÌÂÙ·‚·›ÓÔ˘ÛÈÓ Ôî ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ Úe˜ ÁˆÚÁ›·Ó. ΔÔÈ·‡ÙË ÂrÓ·È ì æ¤ÚÌÔ˜, ì Δ¤ÏÂÓ‰Ô˜ Î.Ï.. ªÂٷ͇ Ùɘ ÙÂÏÂ˘Ù·›·˜ Ù·‡Ù˘ ηd Ùɘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È ÏÈÌcÓ Ì¤Á·˜, ¯ˆÚáÓ ïÏÔÎÏ‹ÚÔ˘˜ ÛÙfiÏÔ˘˜, ηd îηÓᘠ‚·ı‡˜. ^∏ æ¤ÚÌÔ˜ ÎÂÖÙ·È Úe˜ ∞. Ùɘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ì ‰b ÙÂÏÂ˘Ù·›· Úe˜ ¢˘ÛÌ¿˜. \∂Ó ΔÂϤӉˇˆ ñ¿Ú¯Ô˘ÛÈ ÔÏÏa Ï›„·Ó· àÚ¯·Ö· âÈÛ‹ÌˆÓ ^ƒˆÌ·˚ÎáÓ ÔåÎÔ‰ÔÌáÓ, ηd âÓ Ùˇá Ì¤Ûˇˆ ·éÙɘ ùÚÔ˜ ñ„ËÏeÓ, ≠∞ÁÈÔ˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÖÓÔ˜ ηÏÔ‡ÌÂÓÔÓ, Ï›·Ó àfiÙÔÌÔÓ, ¬Ô˘ ñÉگ ÌÔÓc ÓÜÓ Î·ÙÂÛÙÚ·Ì̤ÓË. ^∏ ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ âÓ ÙFÉ îÛÙÔÚ›÷· Ùɘ ^∂ÏÏËÓÈÎɘ â·Ó·ÛÙ¿Ûˆ˜ η٤¯ÂÈ Ì¤ÚÔ˜ â›ÛËÌÔÓØ ÌÂÙ·Íf Ùɘ ·Ú\ ·éÙcÓ ı·Ï¿ÛÛ˘ ηd Ùɘ àÓÙ›ÂÚ·Ó ù¯ı˘ Ùɘ ª. \∞Û›·˜ Ùˇá 1825, 29 ∞éÁÔ‡ÛÙÔ˘, Û˘ÓÂÎÚÔÙ‹ıË ÂÈÛÌ·Ùˆ‰ÂÛÙ¿ÙË Ó·˘Ì·¯›· ÌÂÙ·Íf ÙÔÜ ^∂ÏÏËÓÈÎÔÜ ÛÙfiÏÔ˘ ‰ÈÔÈÎÔ˘Ì¤ÓÔ˘ ñe ÙÔÜ ≥ÚˆÔ˜ \∞Ó‰Ú¤Ô˘ ªÈ·Ô‡ÏË Î·d ôÏÏˆÓ âÈÊ·ÓáÓ Ó·˘ÙÈÎáÓ, ηd ÙÔÜ ΔÔ˘ÚÎÔ-∞åÁ˘ÙÈ·ÎÔÜ ÛÙfiÏÔ˘, ‰ÈÔÈÎÔ˘Ì¤ÓÔ˘ ñe ÙáÓ ΔÔaÏ Î·d \π‚Ú·cÌ ·ÛÛÄ. Δa ^∂ÏÏËÓÈÎa ÏÔÖ·, ‰Â›Í·ÓÙ· à·Ú¿ÌÈÏÏÔÓ ìÚˆ˚ÛÌeÓ, ÌÂÙa ÔÏÏcÓ àÓÙ›ÛÙ·ÛÈÓ âÓ›ÎËÛ·Ó, ηd ôÏÏ· ÌbÓ ÙáÓ â¯ıÚÈÎáÓ ÏÔ›ˆÓ ηÙÂοËÛ·Ó, ôÏÏ· ‰b ₢ı›ÛıËÛ·Ó ·ûÙ·Ó‰Ú·, ηd ÏÂÖÛÙÔÈ ÙáÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ Ó·˘Ì¿¯ˆÓ â˙ˆÁÚ‹ıËÛ·Ó. ò∂ÁÚ·ÊÔÓ âÓ \∞ı‹Ó·È˜ ÙcÓ 9 \π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1862
π¶¶√∫ƒ∞Δ∏™ ¢. Δ∞À§∞ƒπ√™ ºÔÈÙËÙc˜ Ùɘ ÓÔÌÈÎɘ
– 104 –
I™TOPIA
∞™ª∞Δ∞ Δ∏™ ¡∏™√À ∫∞§Àª¡√À6
ªÔÓ·¯ÔÁÈe˜ „˘¯ÔÌ·¯ÂÖ ÛÙÔÜ Î·Ú·‚ÈÔÜ ÙcÓ ÏÒÚË ¢bÓ ö¯ÂÈ Ì¿Ó· Óa ÙeÓ ÎÏ·› ·ÚÈ Óa ÙeÓ ÔÓÄÙ·È. ª‹Ù\ à‰ÂÏÊeÓ, Ì‹Ù\ à‰ÂÏÊc Óa ÙeÓ Ì˘ÚÔÏÔÁÄÙ·È. ªfiÓÔ˜ ï ηÂÙ¿ÓÈÔ˜ ÙÔ˘ Âå˜ Ùe ‰ÂÍÈe ÙÔ˘ Ï¿ÁÈ ªb ÌÈa ʈÓc Ï˘ËÙÂÚc Á˘Ú›˙ÂÈ Î·d ÙÔÜ Ï¤ÁÂÈØ ¡ÔÙÈa Ï·ÏÂÖ Ùa Û‡ÓÓÂÊ· ‚ÔW®ÈĘ ®›ÙÂÈ Ùe ¯ÈfiÓÈ, ∫·d Û‹ÎÔ˘ Ó·‡ÙË ÌÔ˘ Óa ˙Fɘ, Û‹ÎÔ˘ ηÏb ÌÔ˘ Ó·‡ÙË, ¡a ÎÔ˘Ì·Û¿ÚF˘ ÙeÓ Î·ÈÚe Óa ÌÔÜÌ Ûb ÏÈÌÈáÓ·, \∂ÎÂÖÓÔ˜ Ì\ àÓ·ÛÙÂÓ·ÁÌÔf˜ ϤÁÂÈ ÙÔÜ Î·ÂÙ¿ÓÈÔ˘Ø º¤ÚÙ Ì ‰˘e Óa ÛËΈıá, ηd ‰˘e ÁÈa Ó\ àÎÔ˘Ì›Ûˆ, ∫·d ʤÚÙ ÌÔ˘ Ùc ¯¿ÚÙ· ÌÔ˘ ηd Ù\ àÚÁ˘Úe ÎÔ˘Ì¿ÛÔ, ¡a ÎÔ˘Ì·Û¿Úˆ ÙeÓ Î·ÈÚe Óa ÌÔÜÌ Ûb ÏÈÌÈáÓ·. £ˆÚÂÖÙ\ âÎÂÖÓÔ Ùe ‚Ô˘Óe, Ùe ñ„ËÏe ηd ̤Á·; \∂ÎÂÖ ı\ àÚ¿ÍÂÙ ηd ÛÂÖ˜, ÔÜ \Ó·È ‚·ıf˜ ÏÈÌÈáÓ·˜. ∫·d Ì‹ Ì ¯ÒÛÂÙ ̷ÎÚ˘a, Ì‹Ù ηd ¯·ÌËÏ¿ÎÈ·, ªfiÓÔ ÛÙcÓ ôÎÚ· ÙÔÜ ÁÈ·ÏÔÜ, ÔÜÓ Ùa ¯·ÏÈοÎÈ· ¡\ àÎÔ‡ˆ ô¯Ó· ÙÔÜ ÁÈ·ÏÔÜ, ηd ô¯Ó· ÙÔÜ ÂÏ¿ÁÔ˘, ¡\ àÎÔ‡ˆ Ùa Ó·˘ÙfiÔ˘Ï· Óa ÏbÓ Ùe «¯¤· ÌfiÏ·.» ¶¿Ú ηÈÚb Ùa Û‡ÓÓÂÊ·, ηd Ûf ‚ÔW®ÈÄ Ùa ÏfiÁÈ· ∫\ à̤Ù ٷ Ùɘ Ì¿Ó·˜ ÌÔ˘ Óa ϤFË ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ·.
6.
Δe ÔχÛÙȯÔÓ ÙÔÜÙÔ ÷pÛÌ· ηd Ùa ÏÔÈa ‰›ÛÙȯ· ۯ‰eÓ ¿ÓÙ· ÌÔd ö‰ˆÎÂÓ ï Ê›ÏÔ˜ ÌÔ˘, ï ÌÔ˘ÛÔÙÚ·Êc˜ ∫. ¡ÂÔÎÏɘ ∫·Ï·‚Úe˜, ì̤ÙÂÚÔ˜ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ˘, ηd Ó¤Ô˜ îηÓáÓ ÚÔÙÂÚËÌ¿ÙˆÓ, ÊÔÈÙËÙc˜ ‰b Ùɘ å·ÙÚÈÎɘ âÓ Ùˇá ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›ˇˆ. ∂r¯Â ‰b Ù·ÜÙ· ¿ÓÙ· âÓ ÌÓ‹ÌFË Û˘ÓÂÈÏÂÁ̤ӷ, ηd ¯¿ÚÈÙ·˜ ÔÏÏa˜ ïÌÔÏÔÁá ·éÙˇá ‰ÈfiÙÈ ·Ú¤Û¯Â ÌÔÈ Ù·ÜÙ·.
™ËÌ›ˆÛË ¢·ÓÈ‹Ï ∞. ∑ÂÚ‚Ô‡ (2): √ ¡ÂÔÎÏ‹˜ ∫·Ï·‚Úfi˜ (1838-1884), ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÔÊı·ÏÌ›·ÙÚÔ˘ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ªÈ¯·‹Ï ¡. ∫·Ï·‚ÚÔ‡, ‹Ù·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘˜ ÁÈ·ÙÚÔ‡˜.
– 105 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¢›ÛÙȯ· 1 Δa ‰¿ÎÚ˘· ÌÔ˘ Ûb ÛÒÓÔ˘ÛÈ, ΢Úa ÌÔ˘, Óa ˙˘ÌÒÛF˘, ∫\ ì Ï·ÜÚ· Ùɘ ηډԇϷ˜ ÌÔ˘ ÙeÓ ÊÔÜÚÓÔ Óa ˘ÚÒÛF˘. 2 ΔÚ¿‚· Ì·¯·ÖÚÈ ‚¿ÚÂÈ ÌÔ˘, ö¯\ öÁÓÔÈ· ÙcÓ Î·Ú‰È¿ ÌÔ˘, °È·Ù› \Û·È Ì¤Û·, àÁ¿Ë ÌÔ˘, Ìc Ï·‚ˆıFɘ Î˘Ú¿ ÌÔ˘. 3 ^∏ àÁ¿Ë ı¤ÏÂÈ ÊÚfiÓÂÛÈ, ı¤ÏÂÈ Ù·ÂÈÓˆÛ‡ÓË, £¤ÏÂÈ Ï·ÁÔÜ ÂÚ·ÙËÍÈa, Ô˘ÏÈÔÜ ÁÚËÁÔÚÔÛ‡ÓË. 4 \∞fi„ Û\ èÓËÚ‡ıËη, ÎÈ\ àÁοÏÈ·˙· Ùa ®Ôܯ·, ∫ڛ̷ ÙeÓ ≈ÓÔ ÔÜ \¯·Û· ηd ÙcÓ ¯·ÚaÓ ïÔÜ ¯·. 5 ªÂ Ùɘ àÁ¿Ë˜ ÙcÓ ÊˆÙÈa ¬ÔÈÔ˜ ηFÉ, ‰bÓ ÁÈ·›ÓÂÈ, ª\ iÓ ÁÈ¿ÓFË Î·d ηÌÌÈa ÊÔÚa, ¿ÏÈ ÁÂÚĘ ÙÔÜ Ì¤ÓÂÈ. 6 \∞Á¿ÏÈ\ àÁ¿ÏÈ· Ìb ηÈÚe, ηd ÛÈÁ·Óa Ìb Ìfi‰Ô, ™b ‚¿Ïψ ̤Û\ ÛÙ\ àÁοÏÈ· ÌÔ˘, ÍÂÊÔ˘Óو̤ÓÔ ®fi‰Ô. 7 ¶ÔÈe˜ ÎÚÖÓÔ˜ óÚ·ÈfiÙ·ÙÔ˜ Û\ ö‰ˆÎ ٷ֘ àÛÚ¿‰Â˜, ∫·d ÔÈa ÌËÏÈa ÛÔÜ ö‰ˆÎ ٷ֘ ®Ô‰ÔÎÔÎÎÈÓ¿‰Â˜; 8 Δa Ì¿ÙÈ· ÛÔ˘ Ï·ÏÔÜÓ, Ï·ÏÔÜÓ Î·d ̤۷ „˘¯·Ï›˙Ô˘Ó ∫·d ÙcÓ Î·Ú‰Èa ÙÔÜ Î¿ı ÓÂÈÔÜ ‚·ı˘a ÙcÓ àÎÔÓÙ›˙Ô˘Ó. 9 Δa Ì¿ÙÈ· Ù˘ Ùɘ àÁ·á, ‰bÓ ÂrÓ·È ÙfiÛÔ Ì·ÜÚ·, ªa Ùe η̷ÚÔÊÚÜ‰È Ù˘ ÂrÓ·È Î·Ìe˜ ηd Ï·ÜÚ·. 10 Δa Ì¿ÙÈ· ÛÔ˘ ¬ÔÈÔ˜ Ùa ÊÈÏ÷Ä, ηd àÓÂ˙ËÙ÷Ä Ùe ̤ÏÈ, ™ÎÏ¿‚ÔÓ i˜ ÙeÓ Ô˘Ï‹ÛÔ˘Ó ÛÙɘ ª·ÚÌ·ÚÈĘ Ùa ̤ÚË. 11 °È\ àÁ¿· Ì ÁÈ\ àÚÓ‹ÛÔ˘ ÌÂ, ÁÈa b˜ ÙáÓ âÌÌ·ÙÈáÓ ÛÔ˘ ¡a Ìc Ìb Û·˚Ù‡ԢÓÂ, \ÛaÓ ıa ÂÚÓá \ÔÌÚfi˜ ÛÔ˘.
– 106 –
I™TOPIA
12 ΔÚÂÖ˜ ¯¿Ú·È˜ ÛÔÜ \‰ÔÛÂÓ ï £Âe˜, ÛaÓ ÙcÓ êÁÈa ΔÚÈ¿‰·Ø Δa οÏÏË, ηd ÙcÓ çÌÔÚÊÈa ηd ¬ÏË Ùc ÓÔÛÙÈÌ¿‰·. 13 ¶ÔÈe˜ Âr‰Â „¿ÚÈ ÛÙe ‚Ô˘Óe ηd ı¿Ï·ÛÛ· Û·Ṳ́ÓË; ¶ÔÈe˜ Âr‰Â ÙÔÜÙÔ ÙeÓ Î·ÈÚe àÁ¿Ë \ÌÈÛÙÂ̤ÓË; 14 ΔcÓ àÁ·á ·Ó‰Ú‡ԢÛÈ, \¤Ù ÌÔ˘ Ùd Óa ο̈. ¡a ‚Úg Ì·¯·ÖÚÈ Óa ÛÊ·Áá, ÁÈa Ùa ‚Ô˘Óa Óa ¿Úˆ; 15 Δa ÂúÎÔÛ› ÌÔ˘ ‰¿ÎÙ˘Ï·, ÔÜ ®›˙Ô˘Ó Ùe ÎÔÚÌd ÌÔ˘, ^∏ ̿ϷȘ Óa Ùa Ê¿ÁÔ˘ÓÂ, iÓ Û\ àÚÓËıá Ô˘Ïd ÌÔ˘. 16 ≠√ÏÔÈ ÌÔÜ ÏbÓ àÚÓ‹ÛÔ˘ ÙËÓ, ÎÈ\ àÔÏËÛÌfiÓËÛ¤ ÙËÓ ªa \Ág Ϥˆ \e ̤۷ ÌÔ˘, ÃÚÈÛÙb ÌÔ˘, ÌÚfi‚·Ï¤ ÙËÓ. 17 \∞Ó·ÛÙÂÓ¿˙ˆ ÎÈ\ ï ηÓe˜ Ì·˘Ú›˙ÂÈ ÌÔ˘ Ùa ÚÔܯ·Ø ¢bÓ ÌÔÜ Ù\ àÛÚÈ˙\ ôÏÏË Î·ÌÈa, ÌfiÓ\ ì àÁ¿Ë ÔÜ \¯·. 18 Δ¤ÛÛ·Ú˜ ÛÙ‡ÏÔÈ ÙÔÜ ÛÈÙÈÔÜ, ïÔÜ \¯ÂÙ Ùe ‚¿ÚÔ˜, ¶¤Ù Ù˘ Ó· \ÚÙË Óa ÙcÓ ‰á, ÚÔÙÔÜ ÙcÓ ¿ÚÂÈ ï ¯¿ÚÔ˜. 19 òπÛˆ˜ âÁg Û\ àÁ¿ËÛ· Ú¿ÁÌ·Ù· ÁÈa ÏÔÁ¿ÚÈ; ªfiÓÔ á˜ õÛÔ˘Ó ùÌÔÚÊË Î·d ÂéÁÂÓÈÎe ÎÏÔÓ¿ÚÈ. 20 ¢ÂηÂÓÓÈa Á·ÚԇʷϷ ÔÙb Á¿ÛÙÚ· ‰bÓ ö¯ÂÈ ∫È\ ¬ÔÈÔ˜ \Á·÷Ä Î·d ÏËÛÌÔÓ÷Ä ÎÚÖÌ· \Ó·È i˜ η٤¯FË. 21 ¢bÓ ı¤Ïˆ \Ág \e ¿Óˆ ÛÔ˘, ÚÄÌ· \ÔÜ Ó· \¯FË fiÓÔ, ™Ùa ¯Â›ÏË Î·d \ÛÙa Ì¿ÁÔ˘Ï· Óa Ûb ÊÈÏ‹Ûˆ ÌfiÓÔ. 22 \™Ùe ·Ú·ı‡ÚÈ Î¿ıÂÛ·È, ö¯ÂȘ ÎÈ\ ôÏϷȘ ÎÔÓÙ¿ ÛÔ˘Ø ªa Û‡ \Û·È ì ÌÈÛÎÔηÚÊÈa, ÎÈ\ ì ôÏϷȘ Ùa ÎψÓÈ¿ ÛÔ˘. 23 ¢˘e \Ì¿ÙÈ· \¯ÂȘ, Ô˘Ï¿ÎÈ ÌÔ˘, ÔÏÏ·Ö˜ ηډȷ֘ Ì·Ú·›ÓÔ˘Ó, ΔeÓ ôÓıÚˆÔÓ ÙÚÂÏÏ·›ÓÔ˘ÛÈ, ηd ̤ӷ ÎÔ˘˙Ô˘Ï·›ÓÔ˘Ó.
– 107 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
24 ¢Ò‰ÂÎ\ àˉfiÓÈ· ÛÔÜ \ÊÂÚ· ÌÈÎÚ‹ ÌÔ˘ \ÛÙcÓ ·éÏc ÛÔ˘ ¡a ÎÂÏ÷·‰ÔÜÓ, Óa Ûb ͢ÓÔÜÓ, Óa ÛοÛÔ˘Ó Ôî â¯ıÚÔ› ÛÔ˘. 25 ∫ÔÈÌÄÙ\ ó˜ ÎÚÖÓÔ˜ \ÛÙe ‚Ô˘Óe, ó˜ ¤Ú‰Èη \ÛÙa ‰¿ÛË, ∫È\ àÊÉÛÙ Ùe Ô˘Ï¿ÎÈ ÌÔ˘ ÙeÓ ≈ÓÔ Óa ¯ˆÚÙ¿ÛFË. 26 ¡\ àÓ·ÛÙÂӿ͈ õıÂÏ·, ÊÔ‚ÔÜÌ·È à Ùe οÛÙÚÔ, ª‹ˆ˜ àÓ¿„FË Î·d ηFÉ Ùe Ì¿ÁÔ˘ÏÔ ÛÔ˘ Ù\ ôÛÚÔ. 27 Δa Ì·ÜÚ· \Ì¿ÙÈ· Ù¿ \ηÌÂÓ ï öÚˆÙ·˜ Ìb fiıÔÓ, Δa Á·Ï·Óa Ìb Ùe „ËÊd Ó\ àÚ¤ÛÔ˘Ó ÙáÓ àÓıÚÒˆÓ. 28 ªÈÛ‡ˆ, ÎÈ\ ¬Ï· Ùa Ô˘ÏÈa ÎÏ·ÖÓ ÙeÓ ÌÈÛÂÌfi ÌÔ˘. ∫Ï·Ö ηd Ûf Ô˘Ï¿ÎÈ ÌÔ˘ ÙeÓ àÔ¯ˆÚÈÛÌfiÓ ÌÔ˘. 29 ªÈÛ‡ˆ, Ê›ÏÔÈ, ÎÏ·ÖÙ ÌÂ, ηd ÛÂÖ˜ â¯ıÚÔd ¯·ÚÉÙÂ, ∫·d ÛÂÖ˜ ÁÂÈÙÔÓÔÔÜϷȘ ÌÔ˘ Ùa Ì·ÜÚ· ÊÔÚÂıÉÙÂ. 30 \™Ùa ͤӷ ÛÔÜ ı˘Ì‹ıËη, õÏÈÔ˜ Ìb ·ÚËÁfiÚ·, ÛÒ·, ÍÂÓ¿ÎÈ Î·d ÌcÓ ÎÏ·Ö˜, ÎÈ\ âÁg ÙcÓ Âr‰· ÙÒÚ·. 31 \∂Ág \Ì·È Ì¿˚ÛÛ·˜ ·È‰d, ηd Ì¿ÁÈ· ‰bÓ ÊÔ‚ÔÜÌ·È. \∂ÎÙe˜ iÓ Ìb ÛÎÔÙÒÛÔ˘Ó \ÛÙcÓ ÎÏ›ÓË ÔÜ ÎÔÈÌÔÜÌ·È. 32 ≠√Ù·Ó ÂÚÓá ηd ‰bÓ ÌÈÏá, Óa ¯·›ÚÂÙ\ ì ηډȿ ÛÔ˘, Δe ο̈ ÁÈa ÙcÓ ÁÂÈÙÔÓÈa, Ìc ‚Á¿ÏË Ù\ ùÓÔÌ¿ ÛÔ˘. 33 \∞Á·Ë̤ÓË ÙáÓ ÔÏÏá, àÁ¿· Ì ηd ̤ӷ, ªcÓ àÁ·÷Ę ÔÏÏÔf˜, ÔÏÏÔf˜, ηd ¯¿ÛF˘ Ì ηd ̤ӷ. 34 ™˘¯ÓÔÎÔÓÙÂ‡Ô˘Ó Ôî ηÈÚÔd ÔÜ ıb Ó\ àÓٷ̈ıÔÜÌÂ, ¶ÔÜ ıb Óa ÛÌ›ÍÔ˘Ì Ùa ‰˘e Óa ·Ú·ÔÓÂıÔÜÌÂ. 35 ªÈÎÚe˜ qÌ· \ÛÙa ‚¿Û·Ó·, ÌÈÎÚe˜ qÌ· \ÛÙ· ¿ıË, ªÈÎÚe˜ ÙcÓ âÌÂډ‡ıËη ÙcÓ â‰ÈÎc Û\ àÁ¿Ë.
– 108 –
I™TOPIA
36 Δd ôÔÓË ö¯ÂȘ ηډÈaÓ, ηd ÁÓÒÌËÓ ÙÔÜ Ûȉ¤ÚÔ˘, ∫·d ‰bÓ \ÌÔÚÔÜÓ Ùa ÏfiÁÈ· ÌÔ˘ Û\ àÁ¿Ë Óa Ûb ʤÚÔ˘Ó; 37 £a ʇÁˆ, ÎfiÚË ÏÈÂÚc, ηd ö‚Á· Âå˜ Ùe ‰áÌ·, ¡a ÌÔÜ F˘, Û‡Ú ÛÙe ηÏe, Ìb Ùe ÁÏ˘Îe ÛÔ˘ ÛÙfiÌ·. 38 ∫È\ iÓ Û\ âÚˆÙ‹ÛFË ì Ì¿Ó· ÛÔ˘, Ùd ı¤ÏÂȘ ¿Ó\ ÛÙe ‰áÌ·, Δe ÛÂÓÙÔ˘Î¿ÎÈ öÏ˘Ó· ÎÈ\ ö¯·Û· ÙcÓ ‚ÂÏfiÓ·. 39 ^∏ Ó‡ÎÙ· œÚ·È˜ ‰ÂηÙÚÂÖ˜Ø ÌfiÓÔ Ù·Ö˜ ÙÚÂÖ˜ ÎÔÈÌÔÜÌ·È, Δ·Ö˜ ôÏϷȘ ÙÚÂÖ˜ â͢ÓËÙe˜ ηd Û¤Ó· âÓı˘ÌÔÜÌ·È. 40 Δd Óa Ùe ο̈, Óa Ùe Ïb˜ ᘠàÁ·÷Ę â̤ӷ, ∫·d Ùɘ ηډÈĘ ÛÔ˘ Ùa ÎÏÂȉÈa àÏÏÔÜ Ó¿ ¯Ë˜ ‰Ô̤ӷ; 41 ™ÙcÓ ·Ú·¿Óˆ ÁÂÈÙÔÓÈa ÛÙ¤Î\ ≤Ó· ΢·Ú›ÛÛÈ, ∫È\ ö¯ÂÈ Î·d ÛÙcÓ ®È˙ÔÜÏ· ÙÔ˘ ÌÈa ÎÚ˘ÛÙ·ÏϤÓÈ· ‚Ú‡ÛË. 42 \∞Á¿Ë ‰bÓ âοÙ¯·, ÁÈ·Ù› \ÌÔ˘Ó ÎÔ¤ÏÈ, ΔÒÚ· ÙcÓ â‰ÔΛ̷۷, ÁÏ˘ÎÈa Ó·È ÛaÓ Ùe ̤ÏÈ. 43 £¤Ïˆ ÙeÓ ÔéÚ·ÓeÓ ¯·ÚÙd, ÙcÓ ı¿Ï·ÛÛ· ÌÂÏ¿ÓË, °Èa Óa ÛÔÜ ÁÚ¿„ˆ ÏÈÂÚc, ¬Û· ï ÓÔܘ ÌÔ˘ ‚¿ÓÂÈ. 44 ∂r‰· Û Ùe ‚Ú¿‰˘, ‚Ú¿‰˘, ÙÒÚ· ÙeÓ âÛÂÚÈÓe, ∫È\ õËÚ˜ ÙeÓ ÓÔÜÓ ÌÔ˘ ¬ÏÔ, ηd ¬ÏÔ ÌÔ˘ Ùe ÏÔÁÈÛÌe. 45 äÚÈ Ìb ¯¤ÚÈ È¿ÛÙ ÌÂ, ÙÚ¤Ì\ ì ηډÈa ÌÔ˘, ÙÚ¤ÌÂÈ, ^øÛaÓ Ùe àÌÂÏfiÊ˘ÏÏÔ, ÔÜ ÛÂ›Ô˘Ó Ôî àÓ¤ÌÔÈ. 46 ™ÙeÓ ÔéÚ·Óe ıb Ó\ àÓ·‚á Âå˜ ÙeÓ ÎÚÈÙc ÙÔÜ ÎfiÛÌÔ˘, ¡a ‰á iÓ ıa Ûb ¿Úˆ \Ág Ì·Ù¿ÎÈ· ÌÔ˘ ηd ÊᘠÌÔ˘. 47 ™ÔÜ ÛÙ¤Ïψ ¯·ÈÚÂÙ›ÛÌ·Ù· Ìb Ùe ¯ÂÏȉÔÓ¿ÎÈ, ¶ÔÜÓ ÛÙe ‰ÚfiÌÔ ÁÚ‹ÁÔÚÔ, ÎÈ\ ÂrÓ·È ÈÛÙe Ô˘Ï¿ÎÈ.
– 109 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
48 Δa Ì¿ÙÈ· ÛÔ˘\ Ó·È Ï·Ì˘Úa, Ï¿Ì\ ì ÂÚ·ÙÈÍÈ¿ ÛÔ˘, ∫È\ ¬ÏÔ˜ ï ÎfiÛÌÔ˜ öÏ·Ì„ÂÓ àe ÙcÓ çÌÔÚÊÈa ÛÔ˘. 49 ΔÚ¿‚· Ì·¯·ÖÚÈ ‚¿ÚÂÈ ÌÔ˘, Óa ÁÈ¿ÓFË ì ηډÈa ÛÔ˘, ∫·d ¿Ú\ àe Ùe ·xÌ· ÌÔ˘, ‚¿„ Ùa Ì¿ÁÔ˘Ï¿ ÛÔ˘. 50 \∞Ó·ÛÙÂÓ¿˙ˆ, ‚Á·›Ó\ à¯Óe˜ ηd ̤۷ Á¤ÚÓ\ ï fiÓÔ˜, ∫·d \ÎÂÖÓÔÓ ÔÜ ÌĘ ¯ÒÚÈÛ Óa ÌcÓ ÙeÓ Â≈Ú\ ï ¯ÚfiÓÔ˜. 51 \∂ΛÓÔÓ ÔÜ ÌĘ ¯ÒÚÈÛÂÓ âÛb ηd Ìb Ô˘Ïd ÌÔ˘, ∫ÔÌÌ¿ÙÈ· Óa ÙeÓ Ê¤ÚÔ˘Ó Ôî Û·ÏÔÈ ÛÙcÓ ·éÏ‹ ÌÔ˘. 52 ¢bÓ Ùe \ÏÈ˙·, ‰bÓ Ùe \ÏÂÁ·, Ì‹Ù ÛÙeÓ ÓÔÜÓ ÌÔ˘ Ùfi ¯·, ¡\ àÊ‹ÛF˘ ÙeÓ ‚·ÛÈÏÈÎe Óa ¿ÚF˘ Ùc ÌÔÏfi¯·. 53 ^ø˜ fiÙ ıa Ìb Ù˘Ú·ÓÓFɘ, ÎÈ\ è˜ fiÙ ıa Ìb ÎÚ›ÓF˘, ∫È\ ó˜ fiÙ ÛÙe ¯ÂÚ¿ÎÈ ÛÔ˘ Ó\ êÏÒÛˆ ‰bÓ Ì\ àÊ›ÓÂȘ; 54 \∞fi„ Ùfi ‰· Ù\ ùÓÂÈÚÔ, ÈÎÚe, Ê·ÚÌ·ÎÂ̤ÓÔ, ¶á˜ ıb Óa Ìb ÛÎÔÙÒÛÔ˘Ó ÁÈa Û¤Ó· ÙeÓ Î·Ì¤ÓÔ. 55 ∫È\ ¬Ù·Ó ıa Ìb ÂÚ¿ÛÔ˘Ó àe ÙcÓ ÁÂÈÙÔÓÈ¿ ÛÔ˘, ò∂‚Á· ÎÚ˘Êa Ùɘ Ì¿Ó·˜ ÛÔ˘ ηd ÙÚ¿‚· Ùa Ì·ÏÏÈa ÛÔ˘.
– 110 –
I™TOPIA
H E ¶ I ™ T O § H T O Y I ¶ ¶ . ¢ . TAY§ A P I O Y ¶ P O™ T O N Y ¶ E • T H ™ E § § A ¢ O™ 7
\π‰È·ÈÙ¤Ú·, \∂ÍÔ¯ÒÙ·ÙÂ, \∂ÈÙÚ·‹Ùˆ ÌÔÈ, ¥Ó· àÓ·ÌÓ‹Ûˆ âÌ·˘ÙfiÓ ÙFÉ âÚÈÙ›Ìˇˆ ÌÔÈ ∞éÙɘ \∂ÍÔ¯fiÙËÙÈ, ÂéÙ˘¯‹Û·˜, ¬ˆ˜ ÁÓÒÚÈÌÔ˜ ∞éÙFÉ Á¤ÓˆÌ·È ηٿ Ù‹Ó àÍÈÔÌÓËÌfiÓ¢ÙÔÓ ÚÂÛ‚Â˘ÙÈÎ‹Ó âÓ ÙFÉ μ·ÛÈÏ›‰È ÙáÓ fiÏÂˆÓ ‰ÚÄÛÈÓ ÙÔÜ àÔȉ›ÌÔ˘ ÂÓıÂÚÔÜ ∞éÙɘ, ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ÙÔÜ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˘8, ÙÔÜ ÂéÛ‚Ôܘ η› ÊÈÏÔÁÂÓÔܘ âΛÓÔ˘ àÓ‰Úfi˜, Ôy ì ÌÓ‹ÌË Î·ı\ ±·ÓÙ· ÙfiÓ â›ÎËÚÔÓ ÙÔÜÙÔÓ ‚›ÔÓ ˙ˆËÚ¿, ÚÔÛÊÈÏ‹˜ η› ÂéÏÔÁÔ˘Ì¤ÓË ·Ú·ÌÂÓÂÖ ·Ú\ âÌÔ›, Ôé ÌfiÓÔÓ ‰ÈfiÙÈ â̷ٛ Ì ÙFÉ ÊÈÏ›÷· η› ÂéÓÔ›÷· ·éÙÔÜ, àÏÏ¿ ‰ÈfiÙÈ Î·› ñfi Ù¿˜ ÂéÂÚÁÂÙÈο˜ Ù¤Ú˘Á·˜ η› Ù‹Ó ÚÔÛÙ·Û›·Ó η› ηıÔ‰‹ÁËÛÈÓ ·éÙÔÜ ä‰˘Ó‹ıËÓ âÓ Î·ÈÚÔÖ˜, Ôé fiW®ˆ àÊÂÛÙáÛÈÓ, àÓ·Ï·‚ÂÖÓ ‰˘Û¯ÂÚÂÖ˜ àÁáÓ·˜ ñ¤Ú ÂéÔ‰ÒÛˆ˜ ÁÓˆÛÙáÓ âıÓÈÎáÓ Î·› âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎáÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ, Ù¿ Ì¿Ï· ‰\ öÎÙÔÙ âÎÙÈÌ‹Û·˜ Ù¿ Ù‹Ó ñÌÂÙ¤Ú·Ó \∂ÍÔ¯fiÙËÙ· ÂÚÈÎÔÛÌÔÜÓÙ· ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù·, ‰Èη›·˜ âÏ‹ÛıËÓ àÁ·ÏÏÈ¿Ûˆ˜ â› Ùˇá ÂéÊÚÔÛ‡Óˇˆ àÎÔ‡ÛÌ·ÙÈ Ùɘ àÓ·W®‹Ûˆ˜ ∞éÙɘ â› Ùe ÛÔ˘‰·ÖÔÓ Î·› ñ„ËÏfiÓ àÍ›ˆÌ· ÙÔÜ â› ÙáÓ \∂͈ÙÂÚÈÎáÓ ^ÀÔ˘ÚÁÔÜ ÙÔÜ ıÂÔÛÙËÚ›ÎÙÔ˘ ^∂ÏÏËÓÈÎÔÜ μ·ÛÈÏ›Ԣ. ∫·› ö‰ÂÈ Ì¤Ó, ¬ˆ˜ âÓ ÙÔÖ˜ ÚÒÙÔȘ ÚÔÛÂÏıÒÓ, ñÔ‚¿Ïˆ ∞éÙFÉ Ù¿˜ Ù·ÂÈÓ¿˜ Û˘Á¯·ÚËÙËÚ›Ô˘˜ ÚÔÛÚ‹ÛÂȘ ÌÔ˘, àÏÏ¿ Úfi˜ ÔÏÏ‹Ó ıÏ›„ÈÓ ÌÔ˘ äÓ·ÁοÛıËÓ ñÂÚı¤Ûı·È Âå˜ ‰ÂÜÚÔ ≤ÓÂÎÂÓ ·åÙ›Ô˘, ¿ÓÙFË àÎÔ˘Û›Ô˘, Ù‹Ó âÈÙ¤ÏÂÛÈÓ ÙÔÜ Î·ı‹ÎÔÓÙÔ˜ ÙÔ‡ÙÔ˘. ™ˆÌ·ÙÈÎᘠÁ¿Ú η› ‰È·ÓÔËÙÈÎᘠ≤ÓÂÎÂÓ ñÂṲ́ÙÚˆÓ ÎfiˆÓ ÛÊfi‰Ú· ٷϷȈÚËı›˜ âÓ ∫/fiÏÂÈ Î·› à‰Â›·˜ Ù˘¯ÒÓ,
7. ΔÔ 1908 ÀÔ˘ÚÁfi˜ ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ (∫˘‚¤ÚÓËÛË £ÂÔÙfiÎË) ‹Ù·Ó Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ª·ÏÙ·Ù˙‹˜ (1866-1922). √ °. ª·ÏÙ·Ù˙‹˜, ÀÔ˘ÚÁfi˜ ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ Î·È ÛÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË °Ô‡Ó·ÚË ÙÔ 1922, ‹Ù·Ó ÌÂٷ͇ ÙˆÓ 6 Ô˘ ÂÎÙÂϤÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ °Ô˘‰› ˆ˜ ˘Â‡ı˘ÓÔÈ ÁÈ· ÙË ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹. 8. √ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˜ (1837-1903) ‹Ù·Ó ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ∞ϤͷӉÚÔ˘ ª·˘ÚÔÎÔÚ‰¿ÙÔ˘. ¢ÈÂÙ¤ÏÂÛ ÚÂÛ‚Â˘Ù‹˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ (1882-1885), ÛÙËÓ ∞Á›· ¶ÂÙÚÔ‡ÔÏË (1886-1889) Î·È ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË (1889-1902) Î·È ¯ÚËÌ¿ÙÈÛ ηٿ ηÈÚÔ‡˜ ‚Ô˘ÏÂ˘Ù‹˜ Î·È ˘Ô˘ÚÁfi˜.
– 111 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¬ˆ˜ â› ÙÈÓ· ¯ÚfiÓÔÓ àÔÏ·‡Ûˆ àÓ··‡ÛÂÒ˜ ÙÈÓÔ˜, ηÙÉÏıÔÓ Î·Ù¿ Ù¿ Ù¤ÏË ª·˝Ô˘ Âå˜ Ù‹Ó ÓÉÛÔÓ Ù·‡ÙËÓ, öÓı· àÚ·È·› ÌÂÓ ·î Úfi˜ ÙfiÓ ö͈ ÎfiÛÌÔÓ Û˘ÁÎÔÈÓˆÓ›·È, âÈÛʷϤ˜ ‰\ àÔ‚·›ÓÂÈ ÈÛÙ‡۷Ûı·È Ùˇá âÁ¯ˆÚ›ˇˆ Ù·¯˘‰ÚÔÌ›ˇˆ âÈÛÙÔÏ¿˜ Úfi˜ â͈ÙÂÚÈο ñÂÚÔ¯Èο ÚfiÛˆ·. \∂‰¤ËÛÂÓ ÔsÓ, ¥Ó\ àÓ·Ì›ӈ àÛʷϤ˜ ̤ÛÔÓ, ÙÔ‡ÙÔ˘ ‰¤ ÓÜÓ Ù˘¯ÒÓ, ÙÔÏÌá ¯·Ú¿Í·È Ù¿˜ ÁÚ·ÌÌ¿˜ Ù·‡Ù·˜. ∂å ÙÔ›Ó˘Ó ç„¤ˆ˜ ·Ú·Î·Ïá ∞éÙ‹Ó, ¬ˆ˜ âÓ ÙFÉ ÂéÁÂÓ›÷· Ùɘ „˘¯É˜ η› Ù·Ö˜ ÂéÌÂÓ¤ÛÈ ‰È·ı¤ÛÂÛÈÓ ∞éÙɘ ñ¤Ú âÌÔÜ, ·Ú¿Û¯FË Ì¤Ó ÌÔÈ Û˘ÁÁÓÒÌËÓ, ÂéÌÂÓᘠ‰¤ ÚÔÛ‰¤ÍËÙ·È Ù¿˜ âÁηډ›Ô˘˜ ÂåÏÈÎÚÈÓÂÖ˜ Û˘Á¯·ÚËÙËÚ›Ô˘˜ ÚÔÛÚ‹ÛÂȘ ÌÔ˘. ÷›Úˆ η› ñÂÚ¯·›Úˆ, ¬ÙÈ ì ñ¤Ú ÙáÓ ñ„›ÛÙˆÓ ÙÔÜ °¤ÓÔ˘˜ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÚfiÓÔÈ· η› âÓ¤ÚÁÂÈ· âÈÛÙ‡ıË ñfi ÙÔÜ ıÂÔÊÚÔ˘Ú‹ÙÔ˘ μ·ÛÈϤˆ˜ ÙFÉ âÚÈÙ›Ìˇˆ ÌÔÈ ∞éÙɘ \∂ÍÔ¯fiÙËÙÈ, ÊÈÏÔÁÂÓ›÷·, Û˘Ó¤ÛÂÈ Î·› ç͢‰ÂÚΛ÷· ÎÔÛÌÔ˘Ì¤ÓFË, ¯·›Úˆ η› àÁ¿ÏÏÔÌ·È, ¬ÙÈ â› ÙÔÈÔÜÙÔÓ ÂÚ›‚ÏÂÙÔÓ Î·› ÛÔ‚·ÚfiÓ ñÔ‡ÚÁËÌ· ñ„ÒıË àÓ‹Ú ÂéÁÂÓ‹˜ η› âȉ¤ÍÈÔ˜, ÙÔÛ·‡ÙËÓ ôÏÏÔÙ Úfi˜ Ì Âé̤ÓÂÈ·Ó âȉÂÈÍ¿ÌÂÓÔ˜ η› ÙFÉ ÙÈÌ·ÏÊÂÖ ÊÈÏ›÷· ∞éÙÔÜ ÙÈÌ‹Û·˜ ÌÂ, ïÏÔ„‡¯ˆ˜ ‰¤ ‰¤ÔÌ·È ÙÔÜ ñ„›ÛÙÔ˘, ¬ˆ˜ âÈW®ˆÓ‡FË ∞éÙ‹Ó âÓ ÙFÉ âÈÙÂϤÛÂÈ ÙáÓ àÁ·ıáÓ ∞éÙɘ ‚Ô˘ÏáÓ Î·› âÓÂÚÁÂÈáÓ ñ¤Ú ÙáÓ Ï˘ÛÈÙÂÏÔÜÓÙˆÓ Ùˇá °¤ÓÂÈ, Ùˇá ·ÓÙ·¯fiıÂÓ ÙÔÛÔÜÙÔÓ ÔÏÂÌÔ˘Ì¤Óˇˆ. \∞Ó·‚·ÏÒÓ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÜ‰Â Ù‹Ó Âå˜ ∫/ÔÏÈÓ â¿ÓÔ‰fiÓ ÌÔ˘ ≤ÓÂη ÏfiÁˆÓ ñÁ›·˜, η› ‰ÈfiÙÈ ÌÂÙ¿ Ù‹Ó ÙÂÏÂ˘Ù·›·Ó âÓ ΔÔ˘ÚΛ÷· ÌÂÙ·Ôϛ٢ÛÈÓ üÊÂÈÏÔÓ àÓ·ÌÂÖÓ·È, ̤¯ÚȘ Ôy, ÎÔ¿˙ÔÓÙÔ˜ ïˆÛ‰‹ÔÙ ÙÔÜ àfi Ù·‡Ù˘ Ê˘ÛÈÎÔÜ Û¿ÏÔ˘, Á¤ÓËÙ·È ÊᘠÙÈ, ‰˘Ó¿ÌÂÓÔÓ Î·ıÔ‰ËÁÉÛ·› Ì âÓ ÙFÉ Û‡Ó ı¡á Û˘Ó¯›ÛÂÈ ‰Ú¿Ûˆ˜, àÓ·Í›·˜ Ì¤Ó ÙÈÓÔ˜ ÏfiÁÔ˘ η› àÛËÌ¿ÓÙÔ˘, âÈ‚·ÏÏÔ̤Ó˘ ̤ÓÙÔÈ ·ÓÙ› \√ÚıÔ‰fi͡ˆ ≠∂ÏÏËÓÈ, âÓ ΔÔ˘ÚΛ÷· ‰È·‚ÈÔÜÓÙÈ, ÚÔÙ›ıÂÌ·È, ıÂÔÜ ı¤ÏÔÓÙÔ˜ àÓ·¯ˆÚÉÛ·È âÓÙÂÜıÂÓ ÌÂÙ\ Ôé Ôχ. \∂› ÙÔ‡Ùˆ âÍ·ÈÙÔÜÌ·È Î·› ·sıȘ Ù‹Ó ÂéÌÂÓÉ àÓÙ›ÏË„ÈÓ Ùɘ μ·ÛÈÏÈÎɘ ∫˘‚ÂÚÓ‹Ûˆ˜, Ùɘ âÓ ‰È·ÊfiÚÔȘ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂÛÈ ÙËÏÈη‡ÙËÓ Ù‹Ó ÚÔÛÙ·Û›·Ó ·Ú·Û¯Ô‡Û˘ ÌÔÈ, âÈηÏÔÜÌ·È ‰¤ 剛÷· Ù‹Ó â\ â̤ ÙÈÌ·ÏÊÉ Âé̤ÓÂÈ·Ó Î·› ÂûÓÔÈ·Ó Ùɘ ñÌÂÙ¤Ú·˜ âÚÈÙ›ÌÔ˘ ÌÔÈ \∂ÍÔ¯fiÙËÙÔ˜. \∞ÔÙÂÈÓfiÌÂÓÔ˜ Úfi˜ ç͢‰ÂÚÎÉ ÔÏÈÙÈÎfiÓ ôÓ‰Ú·, ®÷ÄÔÓ âÌÔÜ ‰˘Ó¿ÌÂÓÔÓ âÎ Ù ÙáÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎáÓ ¯·ÚÈÛÌ¿ÙˆÓ Î·› Ùɘ ñÂÚfi¯Ô˘ ·éÙÔÜ ı¤Ûˆ˜ ‰È·ÁÈÁÓÒÛÎÂÈÓ Ù¿ ·úÙÈ· η› Ù¿ àÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÙáÓ ÔÏÈÙÈÎáÓ Û˘Ì‚·ÈÓfiÓÙˆÓ Î·› ÙÔ‡˜ àÏËıÂÖ˜ ÛÎÔÔ‡˜ ÙáÓ âÚÁ·ÙáÓ ÙÔ‡ÙˆÓ, ⤯ˆ
– 112 –
I™TOPIA
âÍÂÓÂÁÎÂÖÓ ÎÚ›ÛÈÓ ÙÈÓ¿ àÓ·ÊÔÚÈÎᘠÙÔÖ˜ ôÚÙÈ âÓ ΔÔ˘ÚΛ÷· Û˘ÓÙÂÏÂÛıÂÖÛÈÓØ àÏÏ\ â¿Ó ⛉ˆ Âå˜ Ù¿ àfi Ùɘ Ì·ÎÚĘ ›ڷ˜ ‰È‰¿ÁÌ·Ù·, ≥Ó âÎÙËÛ¿ÌËÓ öÓ Ù ÙFÉ ñËÚÂÛ›÷· Ùɘ \√ıˆÌ·ÓÈÎɘ μ·ÛÈÏ›·˜ η› ÌÂÙ¿ Ù‹Ó àfi Ù·‡Ù˘ àÔ¯ÒÚËÛ›Ó ÌÔ˘, âÓ ÙFÉ Û˘Ó¯ÂÖ àÓ·ÛÙÚÔÊFÉ Ôé ÌfiÓÔÓ ÌÂÙ¿ ÙáÓ Ù¤ˆ˜ ΢‚ÂÚÓËÛ¿ÓÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎáÓ ªˆ·ÌÂı·ÓÈÎáÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ, àÏÏ¿ η› ÌÂÙ¿ ÙáÓ ÓÜÓ Âå˜ Ù‹Ó ÔÏÈÙÈÎ‹Ó ÎÔÓ›ÛÙÚ·Ó ÂåÛˉËÛ¿ÓÙˆÓ, Îϛӈ ÈÛÙÂÜÛ·È, â¿Ó Ì‹ ÂéÚ‡ÙÂÚ·È Î·› Ï˘ÛÈÙÂϤÛÙÂÚ·È ‚Ô˘Ï·› âÈÎÚ·Ù‹ÛˆÛÈÓ, ¬ÙÈ ‰È¿ Ùɘ âÁηÈÓ›Ûˆ˜ ÙÔÜ ôÏψ˜ Ù ÔıËÙÔÜ ™˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎÔÜ ÔÏÈÙ‡̷ÙÔ˜ Ôî Úfi‰ËÏÔÈ Î·› ÎÚ‡ÊÈÔÈ âÚÁ¿Ù·È Ùɘ ÌÂÙ·ÔÏÈÙ‡Ûˆ˜ ÛÎÔfiÓ Î˘Ú›ˆ˜ öıÂÓÙÔ Ô鯛 Ù‹Ó ÛÒÙËÚ·Ó åÛÔÔÏÈÙ›·Ó àӷ̤ÛÔÓ ÙáÓ Ù‹Ó ∞éÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·Ó ÔåÎÔ‡ÓÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÔÁÏÒÛÛˆÓ Î·› ‰È·ÊÔÚÔıÚ‹ÛÎˆÓ Ï·áÓ, ›‰›· ‰¤ Ù‹Ó Û‡ÌÚ·ÍÈÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ Î·› ^∂ÏÏ‹ÓˆÓ, âÍ w˜ ÌÂÁ¿Ï· àÁ·ı¿ 䉇ӷÓÙÔ ÚÔ·„·È, àÏÏ¿ Ù‹Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·Ó, ñfi ÙfiÓ ¤ÏÔÓ ÊÂÓ·ÎÈ˙Ô‡Û˘ âÏ¢ıÂÚ›·˜, âÈW®Ôɘ η› âÈÎÚ·Ù‹Ûˆ˜ ÌÔÓ·‰ÈÎɘ η› àÔÎÏÂÈÛÙÈÎɘ, âÈÏ·ıfiÌÂÓÔÈ, ¬ÙÈ ÙÔÈ·ÜÙ·È Ù¿ÛÂȘ ‰‡Ó·ÓÙ·È âÍÂÁÂÖÚ·È Ó¤·˜ ÔÏÈÙÈο˜ ‰˘Û¯ÂÚ›·˜, Ó¤Ô˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ âÛˆÙÂÚÈÎÔ‡˜, âıÓÈÎÔ‡˜ ‰È·ÏËÎÙÈÛÌÔ‡˜ η› àÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜, ¬ÙÈ ôÚ· Ùfi âÓ ΔÔ˘ÚΛ÷· ì̤ÙÂÚÔÓ °¤ÓÔ˜ Úfi˜ ÚÔʇϷÍÈÓ ÙáÓ ‰Èη›ˆÓ ·éÙÔÜ, âıÓÈÎáÓ Ù η› ıÚËÛ΢ÙÈÎáÓ, ÚÔÒÚÈÛÙ·È Âå˜ Ó¤·Ó ‰ÚÄÛÈÓ ñfi Ù‹Ó ÎˉÂÌÔÓÈÎ‹Ó Î·ıÔ‰‹ÁËÛÈÓ Ùɘ ∫˘‚ÂÚÓ‹Ûˆ˜ ÙÔÜ ıÂÔÊÚÔ˘Ú‹ÙÔ˘ μ·ÛÈϤˆ˜. ≠√Ûˇˆ ‰’ ôÓ àÓÙ›ÍÔ· ÚԂϤˆ, ı¿W®Ô˜ Ì¤Ó ÙÔÈ àÓÙÏá, Âs Âå‰Ò˜, ¬ÙÈ âÓ ÚÒÙÔȘ ÌÂÙ¿ ıÂfiÓ àÁÚ˘ÓÂÖ ñ¤Ú ÙÔÜ ¬ÏÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ ì μ·ÛÈÏÈ΋ ∫˘‚¤ÚÓËÛȘ, ¬ÙÈ ‰¤ ÌÂٷ͇ ÙáÓ Ó¤ˆÓ ΔÔ˘ÚÎÈÎáÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ, ÙáÓ âÂÈÁÔÌ¤ÓˆÓ Ì¤Ó ‰È·‰Ú·Ì·Ù›Û·È ΢ÚÈÂÜÔÓ ÔÏÈÙÈÎfiÓ ÚfiÛˆÔÓ Î·› âÈ‚·ÏÂÖÓ Ù¿ ë·˘ÙáÓ ÊÚÔÓ‹Ì·Ù·, àÂÈÚ›·˜ ‰¤ ÔÏÈÙÈÎɘ ≤ÓÂÎÂÓ ≥ÎÈÛÙ· ηٷÏÏ‹ÏˆÓ àÓ·Ï·‚ÂÖÓ âÓ ¯ÂÚÛ› Ùfi ˉ¿ÏÈÔÓ ÙÔÜ ¯ÂÈÌ·˙Ô̤ÓÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔÜ Ùɘ ΔÔ˘ÚΛ·˜ ÛοÊÔ˘˜, ÔéÎ âÏÏ›ԢÛÈ ÛÒÊÚÔÓ˜ η› ÌÂÙÚÈÔ·ıÂÖ˜ η› ç͢‰ÂÚÎÂÖ˜ ÔÏÈÙÈÎÔ› ôÓ‰Ú˜, âÓ Ôx˜ ΢ڛˆ˜ âͤ¯ÂÈ ï ÛÂÙfi˜ Ê›ÏÔ˜ η› âÈÊ·Ó‹˜ \∞Ï‚·Ófi˜ \πÛÌ·‹Ï ∫ÂÌ¿Ï μ¤Ë˜9, ì ÌÂı’ Ôy Û˘ÓÂÓÓfiËÛȘ η› Ï˘ÛÈÙÂÏ‹˜ Û‡ÌÚ·ÍȘ
9. √ πÛÌ·‹Ï ∫ÂÌ¿Ï μ¤Ë˜ ‹Ù·Ó ∞Ï‚·Ófi˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜, ÂıÓÈÎÈÛÙ‹˜ ËÁ¤Ù˘ Î·È ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ Ù˘ ·Ï‚·ÓÈ΋˜ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜. ∂›¯Â ÂÏÏËÓÈ΋ ·È‰Â›· ·fi ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙ· πˆ¿ÓÓÈÓ· Î·È ÂÚÁ·˙fiÙ·Ó ˆ˜ ·ÓÒÙÂÚÔ˜ ˘¿ÏÏËÏÔ˜ Ù˘ ÔıˆÌ·ÓÈ΋˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË. ΔËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÂΛÓË Û˘ÓÂÚÁ·˙fiÙ·Ó Ì ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋
– 113 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÔÏÏ¿ ñÈÛ¯ÓÂÖÙ·È, â¿Ó, ηı¿ âÏ›˙ÂÙ·È Î·› ηı¿ Ôî Âs ÊÚÔÓÔÜÓÙ˜ ΔÔÜÚÎÔÈ Âû¯ÔÓÙ·È, Ù·¯¤ˆ˜ ÎÏËıFÉ â› Ù‹Ó àÚ¯‹Ó. ^∏ ˘ÌÂÙ¤Ú· âÚ›ÙÈÌfi˜ ÌÔÈ \∂ÍÔ¯fiÙ˘ àÓ·ÌÈÌÓ‹ÛÎÂÙ·È ‚‚·›ˆ˜, ¬ÙÈ Úfi ÙÈÓˆÓ âÙáÓ â› ÌÂÁ›ÛÙˇˆ ÎÈÓ‰‡Óˇˆ ÌÔ˘ â› Ì·ÎÚfiÓ äÁˆÓÈÛ¿ÌËÓ ÙFÉ âÎı‡Ìˇˆ àÚˆÁFÉ Î·› àÓÙÈÏ‹„ÂÈ Ùɘ μ·ÛÈÏÈÎɘ ∫˘‚ÂÚÓ‹Ûˆ˜ η› ÙÔÜ àÔȉ›ÌÔ˘ ÂÓıÂÚÔÜ ∞éÙɘ ÚÔ˜ ‰È¿ÛˆÛÈÓ ÙáÓ ÚÔÓÔÌÈáÓ ÙáÓ ™ÔÚ¿‰ˆÓ Ó‹ÛˆÓ, ¬ÙÈ ‰¤ ÌÂÙ¿ Ì·ÎÚfiÓ Î·› ‰˘Û¯ÂÚÉ àÁáÓ· âÂÙ‡¯ıË ÙfiÙ Ùfi ÔıÔ‡ÌÂÓÔÓ10. ∫·›ÙÔÈ ÓÜÓ âÓÙ·Üı· ‰È¿ Ù ÏfiÁÔ˘˜ ñÁ›·˜ η› ‰È\ ôÏÏ· ·úÙÈ· यˆ ¿Û˘ àӷ̛͈˜, âÚËÌÔ‚ÈáÓ Î·› ÛÊfi‰Ú· àÓ·Áη›·˜ àÓ··‡Ûˆ˜ àÔÏ¿‚ˆÓ, ÌÂÙ¿ ‚·ı˘Ù¿Ù˘ χ˘ ·ÚÂÙ‹ÚËÛ·, ¬ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Û› ÙÈÓ· ·Ú·ÎÂÎÈÓ‰˘ÓÂ˘Ì¤Ó· âÍ àÂÈÚ›·˜ ÙáÓ Ù¿ ÎÔÈÓ¿ âÓ Ù·Ö˜ Ó‹ÛÔȘ Ú·ÙÙfiÓÙˆÓ, ‰˘Ó¿ÌÂÓ· ÚÔÎ·Ï¤Û·È Ù‹Ó ÌÉÓÈÓ ÙáÓ ÎÚ·ÙÔ‡ÓÙˆÓ Î·› ‰È·Î˘‚ÂÜÛ·È Ùfi ÚÔÓÔÌÈ·ÎfiÓ Î·ıÂÛÙÒ˜. \∂Èı˘ÌáÓ, ¥Ó· ì ÙÔÜ ıÂÔÊÚÔ˘Ú‹ÙÔ˘ μ·ÛÈϤˆ˜ ∫˘‚¤ÚÓËÛȘ ‰È·ÙÂÏFÉ âÓ ÁÓÒÛÂÈ àÎÚÈ‚ÂÖ ÙáÓ âÓ Ù·Ö˜ Ó‹ÛÔȘ ÁÈÁÓÔÌ¤ÓˆÓ Úfi˜ ÚfiÏË„ÈÓ ·ÓÙfi˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘, ÙÔÏÌá âÈÛ˘Ó¿„·È âÓ Ù·‡ÙFË ™ËÌ›ˆÌ·, ÂéÙ˘¯‹˜ ‰¤ ÏÔÁÈÛı‹ÛÔÌ·È, â¿Ó ì âÚ›ÙÈÌÔ˜ ÌÔÈ ∞éÙɘ \∂ÍÔ¯fiÙ˘ Âé‰Ô΋ÛFË âÓ œÚ· Û¯ÔÏɘ ‰ÈÂÍÂÏıÂÖÓ ÙÔÜÙÔ Î·› ÎÚÖÓ·È Î·› âÈÙ¿Í·È Ù¿ ‚¤ÏÙÈÛÙ·. ¢È·‚‚·ÈáÓ ∞éÙ‹Ó, ¬ÙÈ â۷› Úfiı˘Ìfi˜ ÂåÌÈ âÈÙÂÏ¤Û·È Ù¿˜ ‰È·Ù·Á¿˜ ∞éÙɘ âÓ ÙFÉ âÎÏËÚÒÛÂÈ ÙÔÜ Úfi˜ Ùfi °¤ÓÔ˜ îÂÚÔÜ Î·ı‹ÎÔÓÙÔ˜ âÓ Ùˇá ̤ÙÚˇˆ Ùɘ âÌɘ àÛıÂÓ›·˜, îÎÂÙ‡ˆ, ¥Ó\ Âé‰ÔÎÔÜÛ· âȉ·„ÈχËÙ·› ÌÔÈ Ù‹Ó ÙÈÌ·ÏÊÉ ∞éÙɘ ÂûÓÔÈ·Ó Î·› ÚÔÛÙ·Û›·Ó, ÚÔÛ‰¤ÍËÙ·È ‰¤ ÙfiÓ ÊfiÚÔÓ Ùɘ ‚·ı˘Ù¿Ù˘ ÙÈÌɘ, ÌÂı\ w˜ ‰È·ÙÂÏá, Δɘ ñÌÂÙ¤Ú·˜ âÚÈÙ›ÌÔ˘ ÌÔÈ \∂ÍÔ¯fiÙËÙÔ˜ ıÂÚ¿ˆÓ àʈÛȈ̤ÓÔ˜ ^πÔÎÚ¿Ù˘ Δ·˘Ï¿ÚÈÔ˜ \∂Ó ∫·Ï‡ÌÓˇˆ ÙFÉ 28 \√ÎÙ. 1908
∫˘‚¤ÚÓËÛË Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÂÓÈÛ¯˘fiÙ·Ó ÔÈÎÔÓÔÌÈο ·fi Ù· Ì˘ÛÙÈο ÎÔÓ‰‡ÏÈ· ÙÔ˘ ÀÔ˘ÚÁ›Ԣ ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ. 10. ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ «ÏÈÌÂÓ·Ú¯ÈÎfi ˙‹ÙËÌ·».
– 114 –
I™TOPIA
T O Y ¶ O M N H M A T O Y I ¶ ¶ . ¢ . TAY§ A P I O Y ¶ P O™ T O N Y ¶ E • T H ™ E § § A ¢ O™ ™HMEIøMA
¶Úfi ÌËÓáÓ ÙÈÓˆÓ â¤‰ˆÎ· Ùˇá âÓ ∫/fiÏÂÈ ¶ÚÂÛ‚Â˘ÙFÉ ÙÔÜ ıÂÔÊÚÔ˘Ú‹ÙÔ˘ μ·ÛÈϤˆ˜ ñfiÌÓËÌ· ÂÚ› Ùɘ ÓÜÓ Î·Ù·ÛÙ¿Ûˆ˜ âÓ Ù·Ö˜ ‰Ò‰Âη ™ÔÚ¿ÛÈ Ó‹ÛÔȘ η› ·ÚÂοÏÂÛ· ·éÙfiÓ ‰È·‚È‚¿Û·È ÙÔÜÙÔ ÙFÉ μ·ÛÈÏÈÎFÉ ∫˘‚ÂÚÓ‹ÛÂÈ, àÏÏ¿, ÌˉÂÌÈĘ öÎÙÔÙÂ, ÚÔÊÔÚÈÎɘ ÎôÓ, àÓ·ÎÔÈÓÒÛˆ˜ ÁÂÓÔ̤Ó˘ ÌÔÈ ÂÚ› Ùɘ Ù‡¯Ë˜ ÙÔÜ âÁÁÚ¿ÊÔ˘ ÙÔ‡ÙÔ˘, ‰¤‰ÔÙ·› ÌÔÈ âÍÂÈο۷È, ¬ÙÈ ì μ·ÛÈÏÈ΋ ∫˘‚¤ÚÓËÛȘ ÔéÎ âÏÔÁ›Û·ÙÔ ÂûıÂÙÔÓ ÙfiÓ Î·ÈÚfiÓ, ¬ˆ˜ ñÔ‚ÔËı‹ÛFË Ù·Ö˜ âÌ·Ö˜ Ù·ÂÈÓ·Ö˜ âÓÂÚÁ›·È˜ Úfi˜ ıÂڷ›·Ó ÙáÓ âÓ Ù·Ö˜ ÌÓËÛı›۷Ș Ó‹ÛÔȘ ηÎᘠâ¯fiÓÙˆÓ. ΔÔÏÌáÓ âÎÊÚ¿Û·È Ù‹Ó Â鯋Ó, ¬ˆ˜ Ùfi ñfiÌÓËÌ· ÙÔÜÙÔ, â¿Ó ‰È‚Ȃ¿ÛıË Ùˇá â› ÙáÓ \∂͈ÙÂÚÈÎáÓ ^ÀÔ˘ÚÁ›ˇˆ, Ù‡¯FË âÓ Âéı¤Ùˇˆ œÚ÷· ÌÂϤÙ˘ ÙÈÓfi˜ âΠ̤ÚÔ˘˜ Ùɘ ñÌÂÙ¤Ú·˜ ÊÈÏÔÁÂÓÂÛÙ¿Ù˘ \∂ÍÔ¯fiÙËÙÔ˜, ‰ËÏá ‰È¿ ‚Ú·¯¤ˆÓ, ¬ÙÈ âÓ Ùˇá ÂÚ› Ôy ï ÏfiÁÔ˜ âÁÁÚ¿Êˇˆ âÏËÚÔÊfiÚÔ˘Ó, ¬ÙÈ ì \√ıˆÌ·ÓÈ΋ ∫˘‚¤ÚÓËÛȘ ÌÂÙ¿ ÙfiÓ Úfi ‰ÂηÂÙ›·˜ Ì·ÎÚfiÓ Î·› ›ÛÌÔÓ· àÁáÓ·, âÍ·Ó·ÁηÛıÂÖÛ· àÓ·ÁÓˆÚ›Û·È Î·› ·sıȘ Ùfi âÓ Ù·Ö˜ Ó‹ÛÔȘ ÚÔÓÔÌÈ·ÎfiÓ Î·ıÂÛÙÒ˜, ó˜ Âr¯Â ÌÂÙ¿ Ù‹Ó Úfi ÙÂÛÛ·Ú·ÎÔÓÙ·ÂÙ›·˜ ۯ‰fiÓ ‚È·›·Ó Î·Ù¿Ï˘ÛÈÓ Ùɘ ·éÙÔÓÔÌ›·˜, à¤Û¯Â Ì¤Ó ÚÔÛ‚·ÏÂÖÓ Î·Ù\ ÂéıÂÖ·Ó Ùfi ηıÂÛÙÒ˜ ÙÔÜÙÔ, ÙÚ·ÂÖÛ· ‰¤ ëÙ¤Ú·Ó ï‰fiÓ, äڤ̷ ̤Ó, àÏÏ\ àÛÊ·ÏᘠôÁÔ˘Û·Ó Âå˜ Ù‹Ó ÙÂÏ›·Ó àÊÔÌÔ›ˆÛÈÓ, àÓÙÈη٤ÛÙËÛ ηٿ Ù¿ ÙÂÏÂ˘Ù·›· öÙË ¿ÓÙ·˜ ÙÔ‡˜ âÓ Ù·Ö˜ Ó‹ÛÔȘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎÔ‡˜ η› ÏÔÈÔ‡˜ ñ·ÏÏ‹ÏÔ˘˜, àÓÙ\ ·éÙáÓ ·Ú¿ Ù¿ àfi ÙÚÈ·ÎÔÓÙ·ÂÙ›·˜ Û˘ÌʈÓËı¤ÓÙ· η› âÈÙ¢¯ı¤ÓÙ· ‰È¿ Ùɘ ñÔÛÙËڛ͈˜ ÙáÓ ÙfiÙ ¶ÚÂÛ‚Â˘ÙáÓ Ùɘ \∞ÁÁÏ›·˜ ™›Ú \∂W®›ÎÔ˘ ò∂ÏÏÈÔ٠η› ™›Ú ∞. §¿¸·Ú‰11 ‰ÈÔÚ›Û·Û· ªˆ·ÌÂı·ÓÔ‡˜, ηًÚÁËÛÂ Ù‹Ó ¯ÚÉÛÈÓ Ùɘ ^∂ÏÏËÓÈÎɘ ÁÏÒÛÛ˘, ≥ÙȘ ηٿ Ù¿ Û˘ÌÂʈÓË̤ӷ âıˆÚÂÖÙÔ âÈۋ̈˜ úÛË Úfi˜ Ù‹Ó ΔÔ˘ÚÎÈÎ‹Ó âÓ Ù ÙÔÖ˜ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎÔÖ˜ η› ‰ÈηÛÙÈÎÔÖ˜, ‰È¿ ‰¤ Ùɘ ®·ı˘Ì›·˜ õ âÓfi¯Ô˘ à‰È·ÊÔÚ›·˜ η› å‰ÈÔÙÂÏ›·˜ ÙáÓ ÙFÉ Û˘ÌÚ¿ÍÂÈ ÙáÓ âÈÙÔ›ˆÓ àÚ¯áÓ â› Ù¿ ÎÔÈÓÔ-
11. Sir Austen Henry Layard (1817-1894), ÕÁÁÏÔ˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜, ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù˘ Ù¤¯Ó˘, Û˘ÁÁڷʤ·˜ Î·È ‰Èψ̿Ù˘, ÚÂÛ‚Â˘Ù‹˜ ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË (1877-1880).
– 115 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙÈο Ú¿ÁÌ·Ù· ÂåÛˉËÛ¿ÓÙˆÓ àÌÊÈ‚fiÏˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ηًÓÂÁΠϿÁÈ· ̤Ó, àÏÏ¿ η›ÚÈ·, ÙÚ·‡Ì·Ù· ηٿ Ùɘ ÎÚ·ÙÔ‡Û˘ ÚÔÓÔÌÈ·Îɘ ٿ͈˜, ¬ÙÈ ‰\ ≤ÓÂη ÙáÓ âÁ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ‡ÙˆÓ ·î ^∂ÏÏËÓÈÎfiÙ·Ù·È ·yÙ·È ÓÉÛÔÈ ‚·›ÓÔ˘ÛÈÓ Âå˜ Ù¤ÏÂÈÔÓ âÎÙÔ˘ÚÎÈÛÌfiÓ, ÙÔÜ âÓ ·éÙ·Ö˜ âıÓÈÎÔÜ ·åÛı‹Ì·ÙÔ˜ ÛÊfi‰Ú· ηٷÂÛfiÓÙÔ˜. ªÂÙ¿ Ù‹Ó â›‰ÔÛÈÓ ÙÔÜ ñÔÌÓ‹Ì·Ùfi˜ ÌÔ˘ âΛÓÔ˘ ï ÚÒËÓ ª¤Á·˜ μÂ˙‡Ú˘ \∞Ï‚·Ófi˜ ºÂÚ‹‰ ¶·ÛÛĘ, ï àÌ›ÏÈÎÙÔ˜ ÔyÙÔ˜ ‰ÈÒÎÙ˘ ·ÓÙfi˜ ^∂ÏÏËÓÈÎÔÜ, âÌÂϤÙËÛÂ Ù‹Ó ïÏÔÛ¯ÂÚÉ ÙáÓ ™ÔÚ¿‰ˆÓ àÊÔÌÔ›ˆÛÈÓ, Û¯ÂÙÈÎ‹Ó ÚfiÙ·ÛÈÓ ÔÈËÛ¿ÌÂÓÔ˜ Ùˇá ^ÀÔ˘ÚÁÈÎˇá ™˘Ì‚Ô˘Ï›ˇˆ, àÏÏ¿ Ù¿ çϤıÚÈ· ·éÙÔÜ Ù·ÜÙ· Û¯¤‰È·, âÍ âÌÈÛÙ¢ÙÈÎɘ àÓ·ÎÔÈÓÒÛˆ˜ àÔÎ·Ï˘Êı¤ÓÙ·, ηÙÂÔÏÂÌ‹ıËÛ·Ó å‰›÷· ñfi ÙÔÜ Ù¤ˆ˜ åÛ¯˘ÚÔÜ â› ÙáÓ \∂ÛˆÙÂÚÈÎáÓ ^ÀÔ˘ÚÁÔÜ ªẨԇ¯ ¶·ÛÛÄ, ‰Â‰ÔÎÈÌ·Ṳ̂ÓÔ˘ ÚÔÛÙ¿ÙÔ˘ ÙáÓ âÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎáÓ Î·› âıÓÈÎáÓ ìÌáÓ ‰Èη›ˆÓ, z ˇ ÙÈÓÈ â› ÙÔ‡Ùˇˆ η› ôÏÏÔȘ ÔÏÏÔÖ˜ ÂéÁÓˆÌÔÛ‡ÓË çÊ›ÏÂÙ·È, Ô≈Ùˆ ‰\ ·î ÓÉÛÔÈ âÛÒıËÛ·Ó Î·› ·sıȘ, à·ÏÏ·ÁÂÖÛ·È Ó¤Ô˘ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘. ªÂÙ¿ Ù‹Ó Î·Ù¿ ÌÂÛÔÜÓÙ· \πÔ‡ÏÈÔÓ àӷ΋ڢÍÈÓ ÙÔÜ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜, ‰È\ Ôy úÛ· Ì¤Ó Ù¿¯· ‰ÈηÈÒÌ·Ù· ¯ÔÚËÁÔÜÓÙ·È ÄÛÈ ÙÔÖ˜ ñËÎfiÔȘ, Ù¿ ·éÙ¿ Ù\ âÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·È Î·ı‹ÎÔÓÙ·, Û˘ÓÂÙÒÙÂÚÔ› ÙÈÓ˜ η› ÌÄÏÏÔÓ ÊÈÏÔ¿ÙÚȉ˜ ÓËÛÈáÙ·È, ñÔÓÔ‹Û·ÓÙ˜ âӉ¯Ô̤ÓËÓ Î·Ù¿Ï˘ÛÈÓ ÙÔÜ ÚÔÓÔÌÈ·ÎÔÜ âÓ Ù·Ö˜ ™ÔÚ¿ÛÈ Î·ıÂÛÙáÙÔ˜, âÊ¿ÓËÛ·Ó Ù·Ú·ÙÙfiÌÂÓÔÈ, â͈‰›Îˆ˜ ‰¤ ˙ËÙËı›Û˘ Ùɘ âÌɘ Ù·ÂÈÓɘ ÁÓÒÌ˘ ÂÚ› ÙÔÜ Ú·ÎÙ¤Ô˘, Û˘Ó¤ÛÙËÛ· ÂÚ›Û΄ÈÓ Î·› àÔ¯‹Ó àfi ¿Û˘ àÊÔÚÌɘ, ‰˘Ó·Ì¤Ó˘ àÊ˘Ó›Û·È Ù¿˜ ≥ÎÈÛÙ· àÁ·ı¿˜ ñ¤Ú Ù ÙÔÜ ìÌÂÙ¤ÚÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ η› ÙáÓ Ó‹ÛˆÓ ÚÔı¤ÛÂȘ Ùɘ âÈÎÚ·ÙËÛ¿Û˘ ÌÂÚ›‰Ô˜, Ùɘ ηٷ¯ÚËÛÙÈÎᘠâÈηÏÔ˘Ì¤Ó˘ ¡ÂÔÙÔ˘ÚÎÈÎɘ, ≥ÙȘ, Ù˘Ú‚¿˙Ô˘Û· ÓÜÓ ÂÚ› Ù‹Ó å‰›·Ó âÈÎÚ¿ÙËÛÈÓ Î·› âÍ·ÛÊ¿ÏÈÛÈÓ âÓ ÙFÉ âÍÔ˘Û›÷·, ηÙ\ àÓ¿ÁÎËÓ àÓ·‚¿ÏÏÂÈ Ù‹Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛÈÓ ÙáÓ Û¯Â‰›ˆÓ ·éÙɘ, ÌˉÂÓfi˜ ‰¤, Ùfi Á ÓÜÓ, ·åÙ›Ô˘ Úfi˜ âÓ¤ÚÁÂÈ·Ó ‰Ôı¤ÓÙÔ˜, Û˘Ó‚ԇÏÂ˘Û·, ¥Ó· ÌfiÓÔÓ, ÊÚÔӛ̈˜ η› àıÔÚ‡‚ˆ˜, Á¤ÓÔÓÙ·È ‰È·‚‹Ì·Ù· Úfi˜ ëÓfiÙËÙ· η› Û‡ÌÚ·ÍÈÓ ·ÛáÓ ÙáÓ âӉȷÊÂÚÔÌ¤ÓˆÓ Ó‹ÛˆÓ âÓ âӉ¯ÔÌ¤Óˇˆ ÎÈÓ‰‡Óˇˆ, àÔÊ¢ÁÔÌ¤ÓˆÓ ÙáÓ ÂÚ› ÚˆÙ›ˆÓ âÚ›‰ˆÓ àӷ̤ÛÔÓ ÙáÓ ‰‡Ô ΢ÚÈÔ‰ÂÛÙ¤ÚˆÓ Ó‹ÛˆÓ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ η› ™‡Ì˘, w˜ Ôî ñ¤Ú ¿ÓÙ·˜ ÙÔ‡˜ ÓËÛÈÒÙ·˜ Âé¤Í·ÙÔÈ Î·› ÂéÂÚ¤ıÈÛÙÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ, ÊıÔÓ‹Û·ÓÙ˜ Ù‹Ó ÚÒÙËÓ, ó˜ àÓ·Ï·‚ÔÜÛ·Ó Ù‹Ó ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·Ó ηٿ ÙfiÓ Úfi ‰ÂηÂÙ›·˜ ‰˘Û¯ÂÚÉ àÁáÓ·, Ôé ÌfiÓÔÓ äÚÓ‹ıËÛ·Ó ÄÛ·Ó Û˘Ó¤ÚÁÂÈ·Ó, àÏÏ¿ η› ÚÔ‰‹Ïˆ˜ àÓÙ¤Ú·Í·Ó, ÂÈ-
– 116 –
I™TOPIA
Ûı¤ÓÙ˜ ÙÔÖ˜ âÈ‚Ô‡ÏÔȘ ÏfiÁÔȘ ÙÔÜ à·ÈÛ›·˜ ÌÓ‹Ì˘ \∞‚‰›Ó ¶·ÛÛÄ, °ÂÓÈÎÔÜ ÙfiÙ ¢ÈÔÈÎËÙÔÜ \∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜, ‰È·‚‚·ÈÔÜÓÙÔ˜ ·éÙÔ‡˜, ¬ÙÈ ·éÙÔ› Ì¤Ó Ôé‰¤Ó ö¯Ô˘ÛÈ ·ıÂÖÓ, ÌfiÓÔÓ ‰¤ ÂÚ› ÙÈ̈ڛ·˜ Ùɘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ÚfiÎÂÈÙ·È, ±Ù ‰‹ ÙáÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ·éÙɘ ÛÙ¿ÛÂȘ ÓÔÛÔ‡ÓÙˆÓ. ¢˘ÛÙ˘¯á˜, àÓÙ› ÊÚÔÓ›ÌÔ˘ η› ÌÂÙÚÈÔ·ıÔܘ ÔÏÈÙ›·˜, ÚÔéÙÈÌ‹ıË ëÙ¤Ú·, ôÍÈÔÓ ‰¤ ÚÔÛԯɘ, ¬ÙÈ âÓ ÙFÉ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂÈ Ù·‡ÙFË Û˘ÓÂÌ¿¯ËÛ·Ó ‰‡Ô àÓÙ›ıÂÙ· ÛÙÔȯÂÖ·, õÙÔÈ Ôî çÏÈÁ¿ÚÈıÌÔÈ âÍËÌ̤ÓÔÈ ™‡Ì˘ η› ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Ôî ÊÈÏÔ·ÙÚ›·Ó â·ÁÁÂÏÏfiÌÂÓÔÈ â› ÛÎÔˇá ÙÔÜ Î·Ù·Ï·‚ÂÖÓ Ù¿˜ ÎÔÈÓÔÙÈο˜ àÚ¯¿˜, âÍ zÓ ÔÏÏ¿˜ èÊÂÏ›·˜ ÔÚ›˙ÔÓÙ·È, η› Ôî öÙÈ çÏÈÁ·ÚÈıÌfiÙÂÚÔÈ ≈ÔÙÔÈ âÓ ∫·Ï‡ÌÓˇˆ, Ô¥ÙÈÓ˜ Úfi ‰ÂηÂÙ›·˜ ÚÔû‰ˆÎ·Ó ÙfiÓ àÁáÓ· ÙáÓ Ó‹ÛˆÓ ‰È\ âÁÁÚ¿ÊˆÓ ‚‰ÂÏ˘ÚáÓ Î·Ù·ÁÁÂÏÈáÓ Úfi˜ Ù‹Ó ^À„ËÏ‹Ó ¶‡ÏËÓ Î·› â̤ ÙfiÓ ÎÔÈáÓÙ· η› àÁˆÓÈ˙fiÌÂÓÔÓ ñ¤Ú ÙáÓ Ó‹ÛˆÓ Î·Ù‹ÁÁÂÈÏ·Ó ó˜ ñÂÚÌ·¯fiÌÂÓÔÓ ÙáÓ ÚÔÓÔÌÈáÓ ·éÙáÓ â› ÛÎÔˇá õ ÙÔÜ Û˘ÌÉÍ·È ÓËÛȈÙÈÎ‹Ó ìÁÂÌÔÓ›·Ó Úfi˜ âÌfiÓ ùÊÂÏÔ˜ õ ‰ÈÂÓÂÚÁÉÛ·È Ù‹Ó ≤ÓˆÛÈÓ ÌÂÙ¿ Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜, âÍ Ôy ‰‹ η› ÙfiÓ öÛ¯·ÙÔÓ âÎÈÓ‰‡ÓÂ˘Û· ΛӉ˘ÓÔÓ, Ê˘Ï·ÎÈÛı›˜ η› àÏËıÉ Ì·ÚÙ‡ÚÈ· ñÔÛÙ¿˜, ηı¿ ‚‚·›ˆ˜ àÓ·ÌÈÌÓ‹ÛÎÂÙ·È ì ñÌÂÙ¤Ú· âÚ›ÙÈÌÔ˜ \∂ÍÔ¯fiÙ˘. ∫·› ‰‹ ÚáÙÔÓ ıÔÚ˘‚ˆ‰á˜ Î·È ÌÂÙ¿ ·Ù¿ÁÔ˘ ‰ÈˆÚÁ¿ÓˆÛ·Ó ™‡ÓÔ‰ÔÓ ÙáÓ ÏËÚÂÍÔ˘Û›ˆÓ Ùɘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ âÓ ∫·Ï‡ÌÓˇˆ, âÓ Fw âÁ¤ÓÔÓÙÔ ÛΤ„ÂȘ η› àÔÊ¿ÛÂȘ, ≥ÎÈÛÙ· Û˘ÓÂÙ·› η› Ï˘ÛÈÙÂÏÂÖ˜, η› Ù¤ÏÔ˜ àÂÊ·Û›ÛıË ì àÔÛÙÔÏ‹ ÏËÚÂÍÔ˘Û›ˆÓ Âå˜ ∫/ÔÏÈÓ, ëÓfi˜ çÊı·ÏÌÈ·ÙÚÔÜ âÎ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ η› ëÙ¤ÚÔ˘ âÎ ™‡Ì˘, °Ú·ÌÌ·Ù¤ˆ˜ Ùɘ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ Ù·‡Ù˘, àÌÊÔÙ¤ÚˆÓ àÂ›ÚˆÓ Î·› àηٷÏϋψÓ, Úfi˜ ÂÚÈÊÚÔ‡ÚËÛÈÓ Ù¿¯· ÙáÓ, Ùfi Á ÓÜÓ, Ì‹ àÂÈÏËıËÛáÓ ÚÔÓÔÌÈáÓ. Δ¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù· Ù·ÜÙ·, ÚÔÛÔ¯FÉ ÔÏÏFÉ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıËı¤ÓÙ· ñfi ÙáÓ âÈÙÔ›ˆÓ àÚ¯áÓ, ηÎᘠ·Ú\ ·éÙáÓ ìÚÌËÓ‡ıËÛ·Ó, ‰È\ âÈÛ‹ÌÔ˘ ‰\ àÓ·ÎÔÈÓÒÛˆ˜ ·éÙÔÜ ï °ÂÓÈÎfi˜ ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ \∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜ ⯷ڷÎÙ‹ÚÈÛÂÓ ·éÙ¿, ó˜ öÎÙÚÔ·, ÚÔÛı›˜ Û‡Ó·Ì·, ¬ÙÈ, â¿Ó àÏËı‡FË ì ÙÔÖ˜ ™ÔÚ·‰›Ù·È˜ àԉȉÔ̤ÓË ÚfiıÂÛȘ ÙÔÜ àÔÛ¯ÂÖÓ ÙáÓ ‚Ô˘Ï¢ÙÈÎáÓ âÎÏÔÁáÓ, ÙfiÙ ÔyÙÔÈ ıˆÚËı‹ÛÔÓÙ·È ó˜ àÓÙÈÛ˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎÔ› η› ÛÙ·ÛÈ·ÛÙ·›. ∂rÙ·, ñfi Ù‹Ó â‹ÚÂÈ·Ó Èı·ÓᘠÙÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÙÔÜ âÁÁÚ¿ÊÔ˘ ÙÔ‡ÙÔ˘, àÂÊ¿ÛÈÛ·Ó ÌÂÙ·Û¯ÂÖÓ ÙáÓ ‚Ô˘Ï¢ÙÈÎáÓ âÎÏÔÁáÓ, ηٷÛÙÚˆı¤ÓÙˆÓ Î·› Û˘Óˇˆ‰¿ Ùˇá ÓfiÌˇˆ àÓ·ÚÙËı¤ÓÙˆÓ ‰ËÌÔÛ›÷· ÙáÓ âÎÏÔÁÈÎáÓ Î·Ù·ÏfiÁˆÓ, àÏÏ¿ ÌÂÙ¿ ÙÈÓ·˜ ì̤ڷ˜, ÁÓˆÛÈÌ·¯‹Û·ÓÙ˜, ‰È¿ Ùɘ âËÚ›·˜ η› ȤÛˆ˜ ÙáÓ âÍËÌÌ¤ÓˆÓ âÓ ™‡ÌFË Î·›
– 117 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙáÓ âÁÓˆÛÌ¤ÓˆÓ âÓ ∫·Ï‡ÌÓˇˆ ÚÔ‰ÔÙáÓ, ‰ÔÚ¿Ó ÓÜÓ ÊÈÏÔ¿ÙÚȉ· àÌÊÈÂ۷̤ӈÓ, Ôî ¢ËÌÔÁ¤ÚÔÓÙ˜ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ η› ™‡Ì˘ àˇı˘Ó·Ó Ù·Ö˜ âÈÙÔ›ÔȘ ¢ÈÔÈ΋ÛÂÛÈÓ öÁÁÚ·ÊÔÓ, ‰ËÏÔÜÓÙ˜, ¬ÙÈ àÂÊ¿ÛÈÛ·Ó àÔÛ¯ÂÖÓ ÙáÓ ‚Ô˘Ï¢ÙÈÎáÓ âÎÏÔÁáÓ â› Ùˇá àÛ˘ÛÙ¿Ùˇˆ åÛ¯˘ÚÈÛÌˇá, ¬ÙÈ ÄÛ· ì ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ Û˘ÏÏ‹‚‰ËÓ ‰¤ÔÓ, ¬ˆ˜ ÚáÙÔÓ ıˆÚËıFÉ ó˜ Ì›· âÎÏÔÁÈ΋ ÂÚÈʤÚÂÈ·, ¬ÂÚ, Ùfi Á ÓÜÓ, à‰‡Ó·ÙÔÓ, ±Ù ‰‹ ÙáÓ Ó‹ÛˆÓ, ÙáÓ Ì¤Ó ñÔÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÙFÉ ¢ÈÔÈ΋ÛÂÈ Ã›Ô˘, ÙáÓ ‰¤ ÙFÉ ¢ÈÔÈ΋ÛÂÈ ^ƒfi‰Ô˘, ÙÔÜ ‰\ âÎÏÔÁÈÎÔÜ ÓfiÌÔ˘ ÄÛ·Ó ¢ÈÔ›ÎËÛÈÓ àÓ·ÁÚ¿ÊÔÓÙÔ˜ ó˜ âÎÏÔÁÈÎ‹Ó ÂÚÈʤÚÂÈ·Ó. °ÓáÛ›Ó ÙÈÓ· ÙáÓ âÓ ΔÔ˘ÚΛ÷· ÔÏÈÙÈÎáÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ ö¯ˆÓ, Ù‹Ó ‰\ ÂéËÌÂÚ›·Ó η› ÚÔÎÔ‹Ó ÙáÓ ™ÔÚ¿‰ˆÓ ÂÚ› ÔÏÏÔÜ ÔÈÔ‡ÌÂÓÔ˜, ‰ÈηÈÔÜÌ·È âÎÊÚ¿Û·È Ï‡ËÓ â› ÎÈÓ‹Ì·ÛÈÓ àη›ÚÔȘ η› ‚Ï·‚ÂÚÔÖ˜, ±ÙÈÓ· ÌfiÓÔÓ ôÁÓÔÈ· η› àÂÈÚ›· η› ¿ıË âÁ¯ÒÚÈ· Ù·ÂÈÓ¿ ñËÁfiÚÂ˘Û·Ó Î·Ù¿ ÄÛ·Ó Èı·ÓfiÙËÙ·, Ô鉷Ìᘠ‰\ ì ÛÒÊÚˆÓ ÊÈÏÔ·ÙÚ›·. º·›ÓÂÙ·› ÌÔÈ Ï¿ıÔ˜ ÔÏÈÙÈÎfiÓ ì Âå˜ ∫/ÔÏÈÓ àÔÛÙÔÏ‹ ÏËÚÂÍÔ˘Û›ˆÓ ôÓ¢ êÙɘ àÊÔÚÌɘ, Û˘ÓÙÂÏÔÜÛ· ÌfiÓÔÓ Âå˜ ÚfiˆÚÔÓ âͤÁÂÚÛÈÓ Ùɘ çÚÁɘ ÙáÓ ÎÚ·ÙÔ‡ÓÙˆÓ Î·› ôıÚÔÈÛÈÓ ÌÂÏ·ÓáÓ ÓÂÊáÓ â› ÙfiÓ ïÚ›˙ÔÓÙ· ÙáÓ Ó‹ÛˆÓ. ^∏ ‰\ àÔ¯‹ àfi ÙáÓ ‚Ô˘Ï¢ÙÈÎáÓ âÎÏÔÁáÓ Ê·›ÓÂÙ·› ÌÔÈ ˙ËÌ›· âıÓÈ΋, ÁÂÓÈÎÒÙÂÚfiÓ Ù η› ÌÂÚÈÎÒÙÂÚÔÓ, ηıfiÙÈ àfi Ùɘ ÚÔÛ¯Ôܘ \√ıˆÌ·ÓÈÎɘ μÔ˘Ïɘ âÎÏ›„Ô˘ÛÈ ‰‡Ô õ η› ÙÚÂÖ˜ ≠∂ÏÏËÓ˜ ‚Ô˘ÏÂ˘Ù·› ÙáÓ Ó‹ÛˆÓ, ·yÙ·È ‰¤ ÛÙÂÚËı‹ÛÔÓÙ·È ÚÔÛÙ·ÙáÓ âÓ Èı·ÓFÉ Î·Ù\ ·éÙáÓ âÓÂÚÁ›÷·, âÓˇá, â¿Ó âÁ›ÓÂÙÔ ÚfiÓÔÈ· Úfi˜ âÎÏÔÁ‹Ó ÙáÓ ÎÚÂÈÙÙfiÓˆÓ Î·› ÔÏÈÙÈÎᘠâÌÂÈÚÔÙ¤ÚˆÓ Î·› Ùɘ ñÔÏ‹„ˆ˜ ÙÔÜ ò∂ıÓÔ˘˜ η› ÙáÓ âÈÛ‹ÌˆÓ ΔÔ˘ÚÎÈÎáÓ Î‡ÎÏˆÓ àÔÏ·˘fiÓÙˆÓ, ì ÒʤÏÂÈ· qÓ ôÓ ÔÏÏ·ÏÉ. ò∞Ïψ˜ Ù àÓÙ› ÙÔÈÔ‡ÙˆÓ àη›ÚˆÓ ÎÈÓËÌ¿ÙˆÓ ÚáÙÔÓ Î·› ·ÚÈÔÓ Ì¤ÏËÌ· ηÙ\ âÌ‹Ó Ù·ÂÈÓ‹Ó ÁÓÒÌËÓ ‰¤ÔÓ, ¬ˆ˜ q F ì âÓ¤ÚÁÂÈ·, ¥Ó· àÓ·ÛÙËψıFÉ Ùfi âÎÏÂÈfiÓ Û‡ÛÙËÌ· ÙÔÜ ‰ÈÔÚÈÛÌÔÜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓáÓ âÓ Ù·Ö˜ Ó‹ÛÔȘ, àÌÈÁÉ ^∂ÏÏËÓÈÎfiÓ ÏËı˘ÛÌfiÓ â¯Ô‡Û·È˜, àÓ·ÁÓˆÚÈÛıFÉ Î·› ·sıȘ ì ^∂ÏÏËÓÈ΋ ÁÏáÛÛ·, ó˜ â›ÛËÌÔ˜, η› ÙÂıFÉ ÊÚ·ÁÌfi˜ Âå˜ ÙfiÓ âÎÙÔ˘ÚÎÈÛÌfiÓ, õÙÔÈ Ù‹Ó ïÏÔÛ¯ÂÚÉ àÊÔÌÔ›ˆÛÈÓ, ÂÚ› ‰¤ ÙáÓ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ̤Á·˜ ï £Âfi˜, ï ÙÔÜ °¤ÓÔ˘˜ ÚÔÛÙ¿Ù˘. ò∏ÎÔ˘Û·, ¬ÙÈ ï âÓ ^ƒfi‰ˇˆ ¶ÚfiÍÂÓÔ˜ âȉÔÎÈÌ¿˙ÂÈ Ù¿ ÎÈÓ‹Ì·Ù· Ù·ÜÙ·, ÊÚÔÓá ̤ÓÙÔÈ, ¬ÙÈ, â¿Ó ÙÔÜÙÔ ö¯ËÙ·È àÏËı›·˜, Ù‹Ó Âéı‡ÓËÓ Ê¤ÚÔ˘ÛÈÓ Ôî âÓ ™‡ÌFË ÁÓˆÛÙÔ› âÍËÌ̤ÓÔÈ.
– 118 –
I™TOPIA
^ÀÔ‚¿ÏÏˆÓ Ù¿˜ Ù·ÂÈÓ¿˜ Ù·‡Ù·˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÙFÉ ñÌÂÙ¤Ú÷· \∂ÍÔ¯fiÙËÙÈ, ‰È\ âÏ›‰Ô˜ ö¯ˆ, ¬ÙÈ âÓ ÙFÉ ‚·ı˘Ù¿ÙFË ∞éÙɘ Û˘Ó¤ÛÂÈ Î·› ÌÂÚ›ÌÓFË ñ¤Ú ·ÓÙfi˜ âıÓÈÎÔÜ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜ Âé‰Ô΋ÛÂÈ ‰È·‚È‚¿Û·È êÚÌÔ‰›ˆ˜ Ù¿˜ ÚÔÛËÎÔ‡Û·˜ Û˘Ì‚Ô˘Ï¿˜ ÙÔÖ˜ ∫·Ï˘ÌÓ›ÔȘ η› ™˘Ì·›ÔȘ, ÙFÉ ÁÓÒÌFË zÓ àÎÔÏÔ˘ıÔÜÛÈÓ â۷› η› ·î ÏÔÈ·› ÓÉÛÔÈ. \∂Ó ∫·Ï‡ÌÓˇˆ ÙFÉ 28 \√ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1908
E ¶ I ™ T O § H ( ÛÂÏ. 1)
– 119 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
( ÛÂÏ. 2)
( ÛÂÏ. 3)
– 120 –
I™TOPIA
( ÛÂÏ. 4)
( ÛÂÏ. 5)
– 121 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Y ¶ O M N H M A ( ÛÂÏ. 1)
( ÛÂÏ. 2)
– 122 –
I™TOPIA
( ÛÂÏ. 3)
( ÛÂÏ. 4)
– 123 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
( ÛÂÏ. 5)
( ÛÂÏ. 6)
– 124 –
I™TOPIA
( ÛÂÏ. 7)
( ÛÂÏ. 8)
¢·ÓÈ‹Ï A. ZÂÚ‚fi˜ º˘ÛÈÎfi˜, Ù. §˘ÎÂȿگ˘
– 125 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
– 126 –
I™TOPIA
¢ÈÔÓ‡ÛË M·˘ÚfiÁÈ·ÓÓË
æ∏ºπ™ª∞Δ∞ §∞´∫ø¡ ™À¡∂§∂À™∂ø¡ Δø¡ ∫∞ΔOπ∫ø¡ ¢ø¢∂∫∞¡∏™OÀ °π∞ Δ∏¡ ∂¡ø™∏ ΔOÀ™ ª∂ Δ∏¡ ª∏Δ∂ƒ∞ ∂§§∞¢∞ (1912-1913) (™·Ú¿ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ πÛÙÔÚÈÎÔ‡ Î·È ¢Èψ̷ÙÈÎÔ‡ ∞Ú¯Â›Ô˘ (π.¢.∞.) ÙÔ˘ À¶∂• Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈ΋ ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘ Û˘ÓÔÏÈÎÔ‡ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ¡‹ÛˆÓ ÙÔ˘ ∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜)
∞. ¶ÔÏÈÙÈο, ‰Èψ̷ÙÈο Î·È ÎÔÈÓˆÓÈο Ï·›ÛÈ· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ 1880-1913
∞
Ô˘ ΢ÔÊfiÚËÛ·Ó ÛˆÚ¢ÙÈο Î·È ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó ÙȘ ·ӷÛÙ·ÙÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ÙˆÓ ¡‹ÛˆÓ ÙÔ˘ μÔÚ›Ԣ Î·È ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘ ηıÒ˜ Î·È ÂÎÂ›ÓˆÓ ÙˆÓ ¡ÔÙ›ˆÓ ™ÔÚ¿‰ˆÓ, ˘ÂÓı˘Ì›˙Ô˘Ì ٷ ·ÎfiÏÔ˘ı·: ∫·Ù’ ·Ú¯¿˜ ÙËÓ ÓÈÎËÊfiÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ¤Î‚·ÛË ÙÔ˘ ª·Î‰ÔÓÈÎÔ‡ ∞ÁÒÓ· (1904-1908). ∫·È ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜, ÙȘ ¢ÓÔ˚Τ˜ Û˘Ó¤ÂȘ Ô˘ ›¯Â ·˘Ù‹ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, fiˆ˜ ÙÔ ·ÍÈfiÌ·¯Ô Ù˘ ¤ÓÔÏ˘ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙˆÓ ÂıÓÈÎÒÓ Ì·˜ ‰ÈÂΉÈ΋ÛÂˆÓ ÛÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ª·Î‰ÔÓ›·, ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ··ÓÙ·¯Ô‡ ˘Ô‰Ô‡ÏÔ˘˜ ÛÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ· ÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜, fiÛÔ Î·È ÁÈ· Ù· ÏÔÈ¿ ‚·ÏηÓÈο ÎÚ¿ÙË, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ƒˆÛ›· Î·È ÙȘ ∂˘Úˆ·˚Τ˜ ¢˘Ó¿ÌÂȘ Ô˘ ÛÙ‹ÚÈÍ·Ó ‰È·ÊÔÚÔÙÚfiˆ˜ ÙËÓ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ∂ÏÏ¿‰·˜-ΔÔ˘ÚΛ·˜ ÙÔ 1912-1913. •¤Ï˘Ó ›Û˘ ·˘Ù‹ Ë ¤Î‚·ÛË ÛÙ· Ì¿ÙÈ· fiÏˆÓ ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ÏËÁˆÌ¤ÓË Û˘ÏÏÔÁÈ΋ ÂıÓÈ΋ Ì·˜ Û˘Ó›‰ËÛË ÙÔÓ «¿Ù˘¯Ô» fiˆ˜ Û˘ÓËı›˙ÂÙ·È Ó· ·ÔηÏÂ›Ù·È Ô fiÏÂÌÔ˜ ÙÔ˘ 1897, ·›ÚÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙȘ ÂÓÔ¯¤˜ Ù˘ ËÙÙÔ¿ıÂÈ·˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ù˘ ÕÚÙ·˜-£ÂÛÛ·Ï›·˜. O ª·Î‰ÔÓÈÎfi˜ ∞ÁÒÓ·˜ ¤ÁÈÓ ¤ÙÛÈ ÙÔ ÂÊ·ÏÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Î·È ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Ù˘ ÂÔ̤Ó˘ ÁÂÓÈ΋˜ ‚·ÏηÓÈ΋˜ Û‡Úڷ͢ ÙÔ˘ 1912-1913. ΔÔ‡ÙÔ ‚¤‚·È· ‰ÂÓ ı· ›¯Â ÂÈÙ¢¯ı› ·Ê’ ÂÓfi˜ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ Úfi‚ÏÂ„Ë Î·È ¶ O TA ™ H M A N T I K A ° E ° O N OTA
– 127 – ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÏÏÈ¿˜
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎÔ‡ ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô˘ ∫ˆÓ/fiψ˜ ÙÔ ÔÔ›Ô ÚÔÂÙԛ̷Û ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙˆÓ ÂÓfiÏˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÈÎÒÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ Ì ÙËÓ Â‡ÛÙÔ¯Ë Î·È ÂÈÙ˘¯‹ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë πˆ·ÎÂ›Ì °ã. ∏ ÚÒÈÌË Î·È ÂÈÙ˘¯‹˜ ÙÔ˘ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· Û˘Ó›ÛÙ·ÙÔ ÛÙËÓ Ï‹ÚˆÛË Ì ӤԢ˜ ÈÂڿگ˜ ÔÏÏÒÓ ·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎÒÓ ÌËÙÚÔfiÏÂˆÓ ÛÙË ª·Î‰ÔÓ›·, ÂÓ Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ÔÏ˘ÏËı¤ÛÙÂÚˆÓ ™¯ÈÛÌ·ÙÈÎÒÓ Ù˘ μÔ˘ÏÁ·Ú›·˜. OÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÈ Â›¯·Ó ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈËı› ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘ ™˘Óı‹Î˘ ÙÔ˘ μÂÚÔÏ›ÓÔ˘ (1880) Î·È Ù˘ ·fiÛ¯ÈÛ˘ Ù˘ μÔ˘ÏÁ·ÚÈ΋˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ ·fi ÙÔ OÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi ¶·ÙÚȷگ›Ô. OÈ ˘fi‰Ô˘ÏÔÈ ÂÏÏËÓÈÎÔ› ÏËı˘ÛÌÔ› Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜ Î·È Ù˘ μ·ÏηÓÈ΋˜ ··ÁÎÈÛÙÚÒıËÎ·Ó ·fi ÙȘ ȤÛÂȘ Ù˘ ™¯ÈÛÌ·ÙÈ΋˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ù˘ μÔ˘ÏÁ·Ú›·˜ Î·È Ì ÙËÓ Û˘Û›ڈۋ ÙÔ˘˜ Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ OÚıfi‰ÔÍË ∂ÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ OÈÎ. ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô˘, ÛÙ‹ÚÈÍ·Ó ÙËÓ ·Ó·Ó¤ˆÛË Ù˘ ÂıÓÔÁÂÓÔÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ‰È·‰Èηۛ·˜. ∫·È ‚‚·›ˆ˜, ÙÔ Â˘ÓÔ˚Îfi ·˘Ùfi Îϛ̷ –ıÚËÛ΢ÙÈÎfi, ÂıÓÈÎfi, ·ÍÈfiÌ·¯Ô– ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ∂Ï¢ıÂÚ›Ô˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘, Û˘Ó¤‚·Ï ÛÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Î·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Î·È Ó·˘ÙÈÎÔ‡. ∞ÎÔÏÔ‡ıˆ˜, Ë ‰È¿„¢ÛË ÙˆÓ ÂÏ›‰ˆÓ ÙˆÓ ˘Ô‰Ô‡ÏˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ Ù˘ OıˆÌ·ÓÈ΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ÁÈ· ÔÏÈÙÈ΋ ¯ÂÈڷʤÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·È ÈÛÔÓÔÌ›· ÛÙ· Ï·›ÛÈ· Ù˘ Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈ΋˜ ÌÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛ˘ ÙˆÓ ¡ÂÔÙÔ‡ÚÎˆÓ Î·ıÒ˜ Î·È ÔÈ ‰ÈÒÍÂȘ ÙˆÓ ·ÏÏÔıÚ‹ÛÎˆÓ Î·È ·ÏÏÔÊ‡ÏˆÓ («ŒÏÏËÓ˜, ∞Ṳ́ÓÈÔÈ, ∞ÛÛ‡ÚÈÔÈ, ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ‹Ù˜ Ù˘ ™Ì‡ÚÓ˘, Î.¿.»), ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó ÚfiÛıÂÙ˜ ·ÓÙÈ¿ıÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË Î·È ÂÓ¤ÓÂ˘Û·Ó ·ÔÛ¯ÈÛÙÈΤ˜ Î·È Â·Ó·ÛÙ·ÙÈΤ˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ Î·Ù·ÈÂÛÌ¤ÓˆÓ Ï·ÒÓ. ŒÏÏËÓ˜, μÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ, ™¤Ú‚ÔÈ/ªÔÓÙÂÓ¤ÁÚÔÈ Î·È ƒÔ˘Ì¿ÓÔÈ ÚÔ‹Ïı·Ó ÛÙË ÁÓˆÛÙ‹ Û˘Ìʈӛ· ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÁÂÚÛ‹ ÙÔ˘˜ ηٿ Ù˘ ΔÔ˘ÚΛ·˜ Î·È ÙËÓ ÂΉ›ˆÍ‹ Ù˘ ·fi ÙÔ Â˘Úˆ·˚Îfi ¤‰·ÊÔ˜. Δ· ·ÈÛı‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ÙˆÓ ˘Ô‰Ô‡ÏˆÓ Ï·ÒÓ Ù· ÂÍÂÌÂÙ·ÏχıË Î·Ù·Ïϋψ˜ Î·È ÂÈÙ˘¯Ò˜ ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó Ë πÙ·Ï›· Ë ÔÔ›· ·fi ηÈÚfi ηڷ‰ÔÎÔ‡Û ·fi ÙȘ ‹‰Ë ÚÔ¯ˆÚË̤Ó˜ ‰ÈÂΉÈ΋ÛÂȘ Î·È ÎÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ÛÙË μ. ∞ÊÚÈ΋ (Δ˘ÓËÛ›· Î·È §È‚‡Ë). ∏ πÙ·Ï›·, Î·È ÚÈÓ ·’ ·˘Ù‹Ó Ë °ÂÚÌ·Ó›·, ‹Û·Ó ÔÈ ‰‡Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ¯ÒÚ˜ Ô˘ ˘ÛÙÂÚÔ‡ÓÙÔ ·ÔÈÎÈÒÓ ÛÙËÓ ∞ÊÚÈ΋. ∏ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›· ÚÒÙË, Ë OÏÏ·Ó‰›· ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜, Ë ∞ÁÁÏ›·, Ë °·ÏÏ›·, ÙÔ μ¤ÏÁÈÔ, ›¯·Ó Âͷψı› ·fi ·ÈÒÓ˜ Û’ ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ∞ÊÚÈ΋ Î·È ÛÙ· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ÙËÓ ÂÚȤ‚·ÏÏ·Ó ÛÙȘ ‰˘ÙÈΤ˜ Î·È ·Ó·-
– 128 –
I™TOPIA
ÙÔÏÈΤ˜ Ù˘ ·ÎÙ¤˜. ∏ πÙ·Ï›· ÙÂÏÂ˘Ù·›·, ·¤‚Ï ۠‰È›ۉ˘Û‹ Ù˘ ÛÙËÓ μÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ∞ÊÚÈ΋ (∞‚ËÛÛ˘Ó›·, ™ÔÌ·Ï›· Î.¿.), ·ÊÔ‡ ı· ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ٷ ··Ú·›ÙËÙ· ÂӉȿÌÂÛ· ÁˆÁÚ·ÊÈο ÚÔÁÂÊ˘ÚÒÌ·Ù· ÛÙËÓ ∞Ó·Ù. ªÂÛfiÁÂÈÔ. ∂ÎÌÂÙ·ÏÏ¢fiÌÂÓË Î·Ù·Ïϋψ˜ ÙËÓ ·ÓÔ¯‹ Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜ Î·È Ù˘ °·ÏÏ›·˜ Î·È ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ ∞˘ÛÙÚ›·˜ Î·È Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜, ÂÍ·¤Ï˘Û ÙÔÓ ÈÛ¯˘Úfi ÔÏÂÌÈÎfi ÛÙfiÏÔ Ù˘ ÛÙÔÓ ˘‰¿ÙÈÓÔ ‰È¿‰ÚÔÌÔ Ô˘ Ô‰ËÁ› ˆ˜ ÙËÓ ∂ÁÁ‡˜ ∞Ó·ÙÔÏ‹ (ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ Î·È ÙÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜, ÛÙËÓ Ô˘Û›·, ÙˆÓ ¿ÏÏÔÙ πÔÙÈÎÒÓ Δ·ÁÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ∞Á›ˆÓ ΔfiˆÓ, Ù˘ ∫‡ÚÔ˘, Ù˘ ƒfi‰Ô˘ Î·È ÙˆÓ ∂ÏÏËÓÈÎÒÓ ¡‹ÛˆÓ ÙÔ˘ ¡fiÙÈÔ˘ Î·È ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘). ¶ÚÔÊ¿ÛÂȘ Î·È ‚Ϥ„ÂȘ Ù˘ ÔÏϷϤ˜, ÂÓ·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓ˜, ·ÓÙÈÊ·ÙÈΤ˜. ™ÎÔfi˜ ¤Ó·˜ Î·È ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜. Δ· ÂÏÏËÓÈο ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ Ì ÛÎÔfi Ó· ȤÛÂÈ ÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ· Ó· ·ÔÛ‡ÚÂÈ Ù· ÛÙÚ·Ù‡̷ٿ Ù˘ ·fi ÙËÓ ΔÚÈÔÏ›Ùȉ· –Î·È ÁÈ· fiÛÔ Î·ÈÚfi ‰ÂÓ ¤Ú·ÙÙ ÙÔ‡ÙÔ Ë ΔÔ˘ÚΛ·– Ë πÙ·Ï›· ÚÔÊ·ÛÈ˙fiÙ·Ó fiÙÈ ı· ÎÚ·ÙÔ‡Û ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ Ù˘ ÙËÓ ƒfi‰Ô Î·È ÙËÓ ∞ÛÙ˘¿Ï·È·. ∂Ó·ÏÏ·ÎÙÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ ı· ‹Ù·Ó Ó· ÓÔÈÎÈ¿ÛÂÈ ·˘Ù¿ Ù· ÓËÛÈ¿ ·fi ÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ·. ÀÔÛ¯fiÙ·Ó, ·Ú¿ÏÏËÏ·, ÛÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ· fiÙÈ ı· ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙ ٷ ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· Ó· ·Ú·Ì›ÓÔ˘Ó Û’ ·˘Ù‹Ó Î·È Ó· ÌËÓ ÂÓˆıÔ‡Ó Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ·Ó Ë ›‰È· Ë πÙ·Ï›· ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘˜. ∫·È Ù¤ÏÔ˜, ‰È·Ú·ÁÌ·Ù¢fiÙ·Ó Ì ÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ· Ó· ηٷÛ΢¿ÛÂÈ ÛȉËÚÔ‰ÚÔÌÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ Ë ÔÔ›· ı· ¤Êı·Ó ˆ˜ ÙËÓ μ·Á‰¿ÙË, Ì ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· ÙËÓ ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ! ¢ÂÓ Î·Ù¿ÊÂÚ fï˜, ·Ú¿ ÙËÓ ı¤ÏËÛ‹ Ù˘, Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚ÂÈ Î·È Ù· ¡ËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘ (πηڛ·, ÛÔ, ª˘ÙÈÏ‹ÓË). Δ˘ ¤ÊÚ·Í·Ó ÙȘ ·‰ËÊ¿Á˜ ‰Èψ̷ÙÈΤ˜ Î·È ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ Ù˘ ÔÚ¤ÍÂȘ ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ Î·È ÔÈ °¿ÏÏÔÈ ÏfiÁˆ Û‡ÁÎÚÔ˘Û˘ Ì ٷ ‰Èο ÙÔ˘˜ Û˘ÌʤÚÔÓÙ· ÛÙËÓ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ· Ù˘ ΔÔ˘ÚΛ·˜. ∂ÚfiÎÂÈÙÔ, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, ÁÈ· Ù· Û¯¤‰È· ÙˆÓ ∞ÁÁÏÔÁ¿ÏÏˆÓ Ó· ηٷÛ΢¿ÛÔ˘Ó ·˘ÙÔ› ÙËÓ ÛȉËÚÔ‰ÚÔÌÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ Ì ÛÎÔfi ÙËÓ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÂÙÚÂÏ·›Ô˘ Î·È ÌÂÙ·ÏÏÂ˘Ì¿ÙˆÓ. ∂ÈÚÔÛı¤Ùˆ˜, Ë ·ÚÔ˘Û›· ÛÙ· ‡‰·Ù· ÙÔ˘ ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ Î·È μÔÚ›Ԣ ∞ÈÁ·›Ô˘ ÙÔ˘ ·Ó›Û¯˘ÚÔ˘ ÙfiÙ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ó·˘ÙÈÎÔ‡ ‹Ù·Ó Û ı¤ÛË Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ ÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ πÙ·ÏÈÎÔ‡ ¡·˘ÙÈÎÔ‡ ÚÔ˜ Ù· ÈÔ ¿Óˆ ¡ËÛÈ¿.
– 129 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
μ. Δ· ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓ· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜
∂
ÎÙfi˜ Ù˘ ∂‡‚ÔÈ·˜, ÙˆÓ ¡‹ÛˆÓ ÙˆÓ μ. ™ÔÚ¿‰ˆÓ Î·È ÙˆÓ ∫˘ÎÏ¿‰ˆÓ, Ù· ˘fiÏÔÈ· 25 ÂÚ›Ô˘ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓ· ¡ËÛÈ¿ ÙÔ˘ μÔÚ›Ԣ Î·È ÙÔ˘ ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘ ηıÒ˜ Î·È ÙˆÓ ¡ÔÙ›ˆÓ ™ÔÚ¿‰ˆÓ ‹Û·Ó ηÙÔÈÎË̤ӷ ۯ‰fiÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·fi ŒÏÏËÓ˜. ™‡Ìʈӷ Ì ٷ ÛÙ·ÙÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· Ù· ÔÔ›· ‰È·‚›‚·ÛÂ Ë ∂ÈÙÚÔ‹ ÙˆÓ ™˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ ÙˆÓ ¡‹ÛˆÓ ÛÙȘ 14 πÔ˘Ó›Ô˘ 1912 ÛÙȘ ∂˘Úˆ·˚Τ˜ ¢˘Ó¿ÌÂȘ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ, ÔÈ ªÔ˘Û˘ÏÌ¿ÓÔÈ Û ¤ÓÙ ÓËÛÈ¿ –£¿ÛÔ˜ 98, Δ¤Ó‰Ԙ 1300, ª˘ÙÈÏ‹ÓË 14.376, ÛԘ 1950, ™¿ÌÔ˜ 300 (ºÚÔ˘Ú¿), ƒfi‰Ô˜ 5.854 Î·È ∫·ÛÙÂÏÏfiÚÈ˙Ô 150– ‰ÂÓ ÍÂÂÚÓÔ‡Û·Ó ÙÔ 14% ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡, Ì ÂÈϤÔÓ 4.500 (¿ÙÔÌ·) ÂÚ›Ô˘ ¿ÏÏˆÓ ÂıÓÔÙ‹ÙˆÓ (ͤÓÔÈ). OÈ ÂÏÏËÓÈÎÔ› ·˘ÙÔ› ÏËı˘ÛÌÔ› ¤ˆ˜ ÙËÓ ·Ó·ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ¡ÂÔÙÔ‡ÚÎÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ™˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈ΋ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ ·fi ÙËÓ £ÂÛ/Ó›ÎË, ˙Ô‡Û·Ó Û ·˘ÙÔ‰ÈÔÈÎÔ‡ÌÂÓ˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ › ÙË ‚¿ÛÂÈ ÚÔÓÔÌ›ˆÓ Ô˘ ÙÔ˘˜ ›¯·Ó ·ÔÓÂÌËı› ·fi ÙÔÓ 19Ô·È. ¢˘Ô ÓËÛÈ¿, Ë £¿ÛÔ˜ Î·È ÙÔ ∫·ÛÙÂÏÏfiÚÈ˙Ô, ›¯·Ó ÔχÏÔÎÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ ‰Ô˘Ï›·˜: Ë ÌÂÓ £¿ÛÔ˜ ‰È·ÙÂÏÔ‡Û ˘fi ‰ÈÏ‹ ηÙÔ¯‹ ΔÔ˘ÚΛ·˜ Î·È ∞ÈÁ‡ÙÔ˘, ÂÓÒ ÙÔ ∫·ÛÙÂÏÏfiÚÈ˙Ô (ªÂÁ›ÛÙË), ˘·ÁfiÌÂÓÔ ÛÙËÓ ÏËÛÈfi¯ˆÚË ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ‰ÈÔ›ÎËÛË, ÁÓÒÚÈ˙ ·¯ı¤ÛÙÂÚÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ˘Ô‰Ô‡ÏˆÛ˘, Ì ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ °·ÏÏ›·˜. Δ¤ÏÔ˜, Ë ™¿ÌÔ˜ ‰È·ÙÂÏÔ‡Û ·fi ÙÔÓ 19Ô ·È. Û ηıÂÛÙÒ˜ ËÌÈ·˘ÙfiÓÔÌ˘ ËÁÂÌÔÓ›·˜, ˘fi ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· fï˜ Ù˘ ΔÔ˘ÚΛ·˜. ¢Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘ Ì·˜ Â›Ó·È Ù· æËÊ›ÛÌ·Ù· ÙˆÓ §·˚ÎÒÓ ™˘ÓÂχÛÂˆÓ ÔÏÏÒÓ ·fi Ù· ÈÔ ¿Óˆ ¡ËÛÈ¿, ı· ·Ú·ı¤ÛÔ˘Ì ÌÈ· Û˘ÓÔÙÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, ÚÈÓ ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ì ٷ Û¯ÂÙÈο Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·. ™Ù· ·Ó¤Î‰ÔÙ· Ï˘Ù¿ ¤ÁÁÚ·Ê· ÙÔ˘ π. Î·È ¢.∞. ÙÔ˘ À¶∂• ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔȯ›· ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙÔ ı¤Ì· ÁÈ· fiÏ· Ù· ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓ· ¡ËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘. ∫›ÌÂÓ· fï˜ ÙˆÓ æËÊÈÛÌ¿ÙˆÓ ÂÓÙÔ›Û·Ì ÛÙ· ÌÈÛ¿ ÂÚ›Ô˘ ·fi ·˘Ù¿. °È· Ù· ˘fiÏÔÈ· ÓËÛÈ¿ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Û æËÊ›ÛÌ·Ù· ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ fï˜ ‰ÂÓ Î·ÙÔÚıÒÛ·Ì ӷ ÙÔ ·Ó‡ÚÔ˘ÌÂ. ∞Ú¯›˙ÔÓÙ·˜ ·fi ÙË £¿ÛÔ, ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙Ô˘Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ æËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ 12 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1912. ΔÔ
– 130 –
I™TOPIA
æ‹ÊÈÛÌ· ·˘Ùfi ˘ÔÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ∞Ú¯ÈÂÚ·ÙÈÎfi ∂›ÙÚÔÔ Ù˘ ªËÙÚÔfiψ˜ ª·ÚˆÓ›·˜ ÛÙËÓ ÔÔ›· ˘·ÁfiÙ·Ó ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÒ˜ ÙÔ ¡ËÛ›, ·fi ÙÔÓ ¢‹Ì·Ú¯Ô Î·È ·fi 13 «¶ÚÔÂÛÙÒÙ˜ ·¿ÓÙˆÓ ÙˆÓ Ù˘ ¡‹ÛÔ˘ £¿ÛÔ˘ ηÙԛΈӻ (…). ∏ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ æËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙËÓ ·fiÊ·Û‹ ÙÔ˘˜ fi¯È ÌfiÓÔ Ó· ÂÓˆıÔ‡Ó Ì ÙËÓ ªËÙ¤Ú· ∂ÏÏ¿‰·, ·ÏÏ¿, Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ Ë ™˘Ó‰È¿ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘ ·ÔÊ¿ÛÈ˙ ӷ ·Ú·¯ˆÚËı› Ë £¿ÛÔ˜ ÛÙË μÔ˘ÏÁ·Ú›·, ÚÔÙÈÌÔ‡Û·Ó Ó· ·Ú·Ì›ÓÔ˘Ó ˘fi ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ‰Ô˘Ï›·! ΔÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ ·Ú·¯ÒÚËÛ˘ Ù˘ £¿ÛÔ˘ ÛÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ Â˘Ú¤ˆ˜ ÁÓˆÛÙfi ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È·, ηıfiÛÔÓ ÁÓˆÚ›˙ˆ ‚‚·›ˆ˜, ÚÔ·ÙÂÈ fï˜ Û·ÊÒ˜ ·fi ‰Èψ̷ÙÈο ¤ÁÁÚ·Ê· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÂΛӢ (.¯. ÚÔηٷÚÎÙÈΤ˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ∂Ï. μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ Ì ÙÔÓ ¶Úfi‰ÚÔ Ù˘ μÔ˘Ï‹˜ Ù˘ μÔ˘ÏÁ·Ú›·˜ DANEFF Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ·ÌÔÈ‚·›Â˜ ı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ £Ú¿ÎË, ª·Î‰ÔÓ›·, ªÔÓ·ÛÙ‹ÚÈÔ Î·Ù¿ ÙȘ ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛÂȘ ÂÈÚ‹Ó˘ ÛÙÔ ¤Ú·˜ ÙˆÓ μ·ÏηÓÈÎÒÓ ÔϤ̈Ó. ∂›Û˘ ·fi ˘ËÚÂÛȷο ¤ÁÁÚ·Ê· Î·È ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÙˆÓ ∂Ï. μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ – μ·ÛÈϤˆ˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ÁÈ· ·Ú·¯ÒÚËÛË ÙÔ˘ ¶·ÁÁ·›Ô˘ ÛÙË μÔ˘ÏÁ·Ú›·, ·fi ÙËÏÂÁÚ·Ê‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂Ï. μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ ·fi ÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ÛÙÔ À¶∂• ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Ó· ·ÔÛ˘Úı› Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜ ·fi ÙÔÓ Õıˆ, ‰È·ÊÔÚÂÙÈο Ë ƒˆÛ›· ı· ÚfiÙÂÈÓ ÛÙË ™˘Ó‰È¿ÛÎÂ„Ë ∂ÈÚ‹Ó˘ Ó· ·Ú·¯ˆÚËı› Ë Ã·ÏÎȉÈ΋ ÛÙË μÔ˘ÏÁ·Ú›·, Î.¿.)… Δ· ¡ËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞Ó. ∞ÈÁ·›Ô˘ Ù· ÔÔ›· ηÙÂÏ‹ÊıËÛ·Ó ·fi ÂÏÏËÓÈÎfi ¶ÔÏÂÌÈÎfi ¡·˘ÙÈÎfi, Â͉‹ÏˆÛ·Ó ÔÈÎÈÏÔÙÚfiˆ˜ ÙËÓ Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË ÙÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ¤ÏÏËÓ˜ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙ¤˜ Ì æËÊ›ÛÌ·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ¤ÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÔÈΛϘ ¿ÏϘ ÂΉËÏÒÛÂȘ. ¢ÈÔÈ΋ıËÎ·Ó ÚÔÛˆÚÈÓ¿ ·fi ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜ Î·È ÂÓۈ̷ÙÒıËÎ·Ó Â›ÛËÌ· Î·È ÔÚÈÛÙÈο ‰˘Ó¿ÌÂÈ Ù˘ ™˘Óı‹Î˘ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ ÙÔ˘ 1914. Ÿˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙËÏÂÁÚ¿ÊËÌ· ÙÔ˘ μ·Û. ÀÔ˘ÚÁ›Ԣ ÙˆÓ ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ ÀÔı¤ÛÂˆÓ Ù˘ 18/31 OÎÙ. 1914 ÚÔ˜ ÙȘ μ·Û. ¶ÚÂۂ›˜ Î·È ÙȘ ¶ÚÔÍÂÓÈΤ˜ ∞Ú¯¤˜, «Ë ΢ÚÈ·Ú¯›· › ÙˆÓ ¡‹ÛˆÓ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ÙÂÏÈÎÒ˜ ·Ú¯ˆÚ‹ıË ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ηÙfiÈÓ Ù˘ ·fiÛ˘ÚÛ˘ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ·fi ÙËÓ ¡‹ÛÔ ™¿ÛÛˆÓ ÙÔ˘ πÔÓ›Ô˘, Ë ÔÔ›· ¤Ï·‚ ¯ÒÚ· ÛÙȘ 2/15 πÔ˘Ï›Ô˘ 1914». ªÂ ÙËÓ ›‰È· ™˘Óı‹ÎË ÚÔÙ¿ıËÎÂ Ë ‰‹ÏˆÛË ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÂÚ› ÂÈÏÔÁ‹˜ ÂıÓÈÎfiÙËÙ·˜ (ÂÏÏËÓÈ΋˜ ‹ ÙÔ˘ÚÎÈ΋˜).
– 131 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∞fi ÙËÓ ™·ÌÔıÚ¿ÎË, Ô ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ¡·˘ÙÈÎÔ‡ ‰È·‚È‚¿˙ÂÈ ÛÙÔ À¶∂• Ì ÙÔ ·ÚÈı. 45 ¤ÁÁÚ·ÊÔ Ù˘ 13 π·Ó. 1915 «·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ æËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ §·Ô‡ Ù˘ ¡‹ÛÔ˘ ™·ÌÔıÚ¿Î˘ ˘¤Ú Ù˘ ÂÓÒÛˆ˜ ÌÂÙ¿ Ù˘ ÌËÙÚfi˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ·ÔÛÙÂÏÏfiÌÂÓÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ ∞. ∂ÍÔ¯fiÙËÙ· ÙÔ˘ ∫Ô˘ ¶Úfi‰ÚÔ˘ Ù˘ ∫˘‚ÂÚÓ‹Ûˆ˜». (À¿Ú¯ÂÈ ÂÎÙ‡ˆÛË Ù˘ ΢ÎÏÔÙÂÚÔ‡˜ ÛÊÚ·Á›‰Ô˜ Ù˘ §ÈÌÂÓÈ΋˜ ∞Ú¯‹˜ ™·ÌÔıÚ¿Î˘, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ fï˜ ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ ÂÓ ÏfiÁˆ æËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜). ΔËÓ ÂÔ̤ÓË Ù˘ ·Ú·Ï·‚‹˜ ÙÔ˘ (27.1.1913) Ô ÀÔ˘ÚÁfi˜ § ∫ (§¿ÌÚÔ˜ ∫ÔÚÔÌËÏ¿˜) ÙÔ ‰È‚›‚·Û Û ÂÍ·ÏÔ‡Ó ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÚÂÛ‚Â˘Ù¤˜ ÙˆÓ ª. ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ Ì ÙËÓ ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛË ÙÔ˘ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ ÙˆÓ ∞ÈÁ·ÈÔÂÏ·ÁÈÙÒÓ, ‰È·Ì¤ÛÔ˘ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¶ÚÔÍÂÓ›Ԣ ∞ÏÂÍ·Ó‰Ú›·˜. ™ÙȘ 11 π·Ó. 1913 Ô ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ Ã›Ô˘ ‰È·‚È‚¿˙ÂÈ ÛÙÔ À¶∂• ÙÔ «¢ËÌÔ„‹ÊÈÛÌ· æ·ÚÒÓ Î·È ¢ËÌÔÁÂÚfiÓÙˆÓ Î·È πÂÚ¤ˆÓ». £· ¤‰È‰·Ó ‰Â «·˘ÙÔÚÔÛÒˆ˜ ÙÔ ¢ËÌÔ„‹ÊÈÛÌ· ·˘Ùfi ÛÙÔ˘˜ ¶ÚÔͤÓÔ˘˜». ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, ‰ÂÓ ÌÔÚ¤Û·Ì ӷ ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ì ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ ¢ËÌÔ„ËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜. O ›‰ÈÔ˜ ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÂÓËÌÂÚÒÓÂÈ Â›Û˘ ÙÔ À¶∂• Ì ÔÏ˘Û¤ÏÈ‰Ô ÙËÏÂÁÚ¿ÊËÌ· ÛÙȘ 20 ª·˝Ô˘ 1913 fiÙÈ ÙËÓ ÂÔ̤ÓË ı· ÂÏ¿Ì‚·Ó ¯ÒÚ· ™˘ÏÏ·ÏËÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ §·Ô‡ Ù˘ Ã›Ô˘ Ì ÛÎÔfi Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ «Û˘Á¯·ÚËÙ‹ÚÈ· Î·È Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË ÚÔ˜ μ·ÛÈϤ· Î·È μ. ∫˘‚¤ÚÓËÛË Â› ∂ÓÒÛÂÈ Î·È ·fiÊ·ÛÈÓ Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛı› Ù·‡ÙËÓ ¿ÛÂÈ ı˘Û›·». ™ÙÔ ™˘ÏÏ·ÏËÙ‹ÚÈÔ ÚÔÛ‹Ïı·Ó ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÃÈÒÙ˜ ·’ fiÏ· Ù· ¯ˆÚÈ¿, ÂÎʈӋıËÎ·Ó ÏfiÁÔÈ Î·È ÂÓÂÎÚ›ıË ÙÔ æ‹ÊÈÛÌ· ÁÈ· ÙËÓ ¤ÓˆÛË Ù˘ ¡‹ÛÔ˘ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ¶ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜, ÂÙÂϤÛıË Ë ÚÒÙË ‰ÔÍÔÏÔÁ›· ÛÙÔ ªËÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi ¡·fi Ì ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ÂÈÛ‹ÌˆÓ Î·È Î·ÓÔÓÈÔ‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ÏÔ›ˆÓ (™Ê·ÎÙËÚ›· Î·È ¿ÏÏ·). ªÂÙ¿ ÙËÓ ‰ÔÍÔÏÔÁ›·, Ô ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ £ÂÔ‰ˆÚ¿Î˘ ˘Â‰¤¯ıË Ï·fi Î·È ÂÈÛ‹ÌÔ˘˜ ÛÙÔ ¢ÈÔÈÎËÙ‹ÚÈÔ, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ ªÔ˘ÊÙ‹, ÙˆÓ ΔÔ‡ÚÎˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚfiÓÙˆÓ Î·È ¶ÚÔ˘¯fiÓÙˆÓ, ÙÔ˘ ƒ·‚‚›ÓÔ˘ Î·È ¶ÚÔ˘¯fiÓÙˆÓ Ù˘ πÛÚ·ËÏÈÙÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. ™Ù· Û¯ÂÙÈο ¤ÁÁÚ·Ê· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÔÏÏÒÓ ÂÏÏ‹ÓˆÓ Ô˘ ÚˆÙÔÛÙ¿ÙËÛ·Ó ÛÙȘ ÂΉËÏÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ηıÒ˜ Î·È ÛÙË Û‡ÓÙ·ÍË ÙÔ˘ æËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜, fiˆ˜ Ô ¢‹Ì·Ú¯Ô˜ ¡. ∫Ô˘‚ÂÏ¿˜, Ô ∞. ™·Ú›Î·˜, Ô Ã. ƒÔ‰Ôηӿ΢, È·ÙÚfi˜. ΔÔ ¶·Á¯È·ÎfiÓ æ‹ÊÈÛÌ· fiˆ˜ ·ÂÎÏ‹ıË, Û˘ÓÂÙ¿ÁË ·fi ÙÔÓ ¶ÔÏ›ÙË ™ÁÔ˘Úfi, ·ÓÂÁÓÒÛıË ÚÔ˜ ÙÔÓ Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤ÓÔ Ï·fi Î·È ¤ÁÈÓ ·Ô‰ÂÎÙfi Ì ˙ËÙˆÎÚ·˘Á¤˜. ΔÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ æËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È, ÌÂ-
– 132 –
I™TOPIA
ٷ͇ ¿ÏψÓ, Î·È ÛÙ· ¢ڇÙÂÚ· Û¯¤‰È· Î·È ÙÔ˘˜ fiıÔ˘˜ Ó· Ï˘ı› ÙÔ ¡ËÛȈÙÈÎfi ∑‹ÙËÌ· Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ·ÈÌ·ÙËÚ¤˜ ı˘Û›Â˜ ÙˆÓ ÓËÛȈÙÒÓ. ™ÙË ª˘ÙÈÏ‹ÓË ¤Ï·‚ ¯ÒÚ· ÌÂÁ¿ÏË ·Ó·Ù·Ú·¯‹ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ Ï·Ô‡ ÂÚ› Ù˘ ¤ÓÔÏ˘ ·ÓÙ›ÛÙ·Û˘ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ Ë Ï‡ÛË ı· ‹Ù·Ó ¿ÏÏË ·fi ÙËÓ ŒÓˆÛË Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ¢ÈÔÈÎËÙÈÎfi˜ ∂›ÙÚÔÔ˜ ÛÙȘ 20 ºÂ‚Ú. 1913, «Î·ı’ ÂοÛÙËÓ ÔÏ›Ù·È ÂÈÛΤÙÔÓÙ·È ËÌ¿˜ Î·È ‰ÈÂÚˆÙÒÛÈÓ ·Ó ÂÏ¿‚ÔÌÂÓ Ô‰ËÁ›·˜ ÚÔ˜ ÔÏÈÛÌfiÓ Î·È ÂÎÁ‡ÌÓ·ÛÈÓ ·˘ÙÒÓ». ∂ÓˆÚ›ÙÂÚ·, ÛÙȘ 12 π·Ó. 1913, Ô ›‰ÈÔ˜ ›¯Â ‰È·‚È‚¿ÛÂÈ ÛÙÔ À¶∂• Ù· æËÊ›ÛÌ·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ŒÓˆÛË Ù˘ ¡‹ÛÔ˘ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, Ô˘ ›¯Â Û˘ÓÙ¿ÍÂÈ ÙËÓ ÚÔËÁÔ˘Ì¤ÓË «∂ÈÙÚÔ‹ ÂÍ ÔÌÔÁÂÓÒÓ Î·È OıˆÌ·ÓÒÓ ÙˆÓ ¯ˆÚ›ˆÓ ™Î·ÏÔ¯ÒÚÈÔÓ Î·È ∞ÓÈÌÒÙÙ· ηıÒ˜ Î·È ÙˆÓ ΔÔ˘ÚÎÔÌ¿ÓˆÓ Ù˘ ÂÚÈÊÂÚ›·˜ ∞ÁÈ¿ÛÔ˘, ˘ÔÁÂÁÚ·Ì̤ӷ ‰Â ˘Ê’ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÚÔÎÚ›ÙˆÓ ÔÌÔÁÂÓÒÓ Î·È ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ ÙˆÓ ˆ˜ ¿Óˆ ÂÚÈÊÂÚÂÈÒÓ». OÊ›ÏÔ˘Ì ӷ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ Û‡ÛÛˆÌË, ηْ ·Ú¯¿˜, ÛÙ¿ÛË ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ ª˘ÙÈÏ‹Ó˘, ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È OıˆÌ·ÓÒÓ, fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ŒÓˆÛË Ù˘ ¡‹ÛÔ˘ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÛÊÔ‰Ú‹ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘˜ Ó· ÔÚÁ·ÓˆıÔ‡Ó Û ¤ÓÔÏ· ÛÒÌ·Ù·. OÈ ΔÔ˘ÚÎÔÌ¿ÓÔÈ Â›¯·Ó ÌÂÙ·Ó·ÛÙ‡ÛÂÈ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ÛÙË ª˘ÙÈÏ‹ÓË ˆ˜ ͢ÏÔÎfiÔÈ, ‚ÔÛÎÔ› Î·È ›Ûˆ˜ ÂÚÁ¿Ù˜ ÛÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÂÏ·ÈÔοÚÔ˘. ™Ù·‰È·Î¿, ·ÊÔÌÔÈÒıËÎ·Ó Ì ÙÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi. Δ¤ÏÔ˜, Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ·Ú¯Âȷο ‰Â‰Ô̤ӷ, ÔÏÏÔ› ª˘ÙÈÏËÓÈÔ› ›¯·Ó Ï¿‚ÂÈ Ì¤ÚÔ˜ ÛÙÔ ª·Î‰ÔÓÈÎfi ∞ÁÒÓ· (19041908) Î·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ ›¯·Ó ÚÔÛʤÚÂÈ, Û‡Ìʈӷ Ì ˘ÊÈÛٷ̤ÓÔ˘˜ ηٷÏfiÁÔ˘˜, ÌÂÁ¿Ï· ÔÛ¿ ÁÈ· ÙÔ˘˜ «∂˘·Á›˜ ™ÎÔÔ‡˜» ÙˆÓ ∂ıÓÈÎÒÓ ∞ÁÒÓˆÓ, Ì ÚÔÂÍ¿Ú¯Ô˘Û· Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÂΛÓË Ù˘ ∫·ÏÏÔÓ‹˜. ¶ÚÈÓ ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ‰Â ÙˆÓ μ·ÏηÓÈÎÒÓ ¶ÔϤ̈Ó, Ë ª˘ÙÈÏ‹ÓË ‹Ù·Ó ÙÔ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ ·Ú·ÙËÚËÙ‹ÚÈÔ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÁÈ· ÙȘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ Î·È Ó·˘ÙÈΤ˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ Ù˘ ΔÔ˘ÚΛ·˜ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô Î·È Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ·. ŸÏˆ˜ ȉȷ›ÙÂÚË ÂÚ›ÙˆÛË ÂıÓÈÎÔ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ ·ÔÙÂÏ› Ë ¡‹ÛÔ˜ πηڛ· Î·È ÔÈ ·Ú·Î›ÌÂÓ˜ ¡ËÛ›‰Â˜ ∫ÔÚÛÂÒÓ. ™ÙȘ 17 πÔ˘Ï›Ô˘ 1912, ÂÓˆÚ›ÙÂÚ· ·fi Ù· ¿ÏÏ· ¡ËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜ (ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·), ¤Î·Ó ¤ÓÔÏË ÂͤÁÂÚÛË, Û˘Ó¤Ï·‚ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ (ºÚÔ˘Ú¿ Î·È ‰ÈÔÈÎËÙÈÎfi ÚÔÛˆÈÎfi) Î·È ÙÔ˘˜ ÂΉ›ˆÍ ·fi ÙÔ ¡ËÛ›. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Û˘Ó¤ÛÙËÛ ∂·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ∂ÈÙÚÔ‹ Î·È Ì ۇÌʈÓË ÁÓÒÌË Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ΋ڢÍ ÙËÓ ∞˘ÙÔÓÔÌ›· Ù˘ ¡‹ÛÔ˘. ™˘Ó¤Ù·ÍÂ
– 133 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∫·Ù·ÛÙ·ÙÈÎfi ÿÚÙË (™‡ÓÙ·ÁÌ·) Î·È ÔÚÁ¿ÓˆÛ ·fi οı ¿Ô„Ë ÙËÓ ∂χıÂÚË ¶ÔÏÈÙ›· Ù˘ πηڛ·˜ (‰ÈÔÈÎËÙÈ΋, ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋, ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋, ‰ËÌÔÛÈÔÓÔÌÈ΋, ‰ÈηÛÙÈ΋ Î.¿.). ∏ ∂¶π ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ › ¤ÓÙ ̋Ó˜, ¤ˆ˜ ÙȘ 4 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1912, ÔfiÙÂ Î·È ÂÓۈ̷ÙÒıËΠÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ì ÙËÓ Â›ÛËÌË ·ÚÔ˘Û›· ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ÏÔ›Ô˘ («£‡ÂÏÏ·») Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜. ™Ù· ›ÛËÌ· ¤ÁÁÚ·Ê· Î·È ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· Ë ÂÓۈ̿وÛË ·˘Ù‹ ·ÔηÏÂ›Ù·È «Î·Ù¿ÏË„Ë». ŸÚÔ˜ ·‰fiÎÈÌÔ˜, ·ÓÂÈÙ˘¯‹˜ Î·È Ù·ÂÈÓˆÙÈÎfi˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¤ÓÔÏÔ ·ÁÒÓ· Ù˘ πηڛ·˜, «∫·Ù·Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È» ηÙfiÈÓ Ì¿¯Ë˜ ‹ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ¯ıÚÈÎfi ¤‰·ÊÔ˜ ÙÔ ÔÔ›Ô ‰È·ÙÂÏ› ˘fi ηÙÔ¯‹ ·ÓÙ›·ÏÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ‹ ÛÙÚ·ÙÔ‡ (.¯. Ë Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ ÙÔ 1912), fi¯È fï˜ Î·È ·ÂÏ¢ıÂڈ̤ÓÔ ¤‰·ÊÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ¯ıÚÔ‡˜, ÙÔ ÔÔ›Ô Ì¿ÏÈÛÙ· ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ › Ì‹Ó˜ Ì ÙËÓ Û‡ÌʈÓË ‰Â ÁÓÒÌË Î·È ÚÔÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ˘fi ·˘ÙfiÓÔÌË (·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË) ÔÏÈÙÈ΋ ÔÓÙfiÙËÙ·.
°. Δ· æËÊ›ÛÌ·Ù· ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ
∂
¿Ó ÙÔ æ‹ÊÈÛÌ· ÙˆÓ £·Û›ˆÓ ·Êã ÂÓfi˜ ›¯Â Ó· ÂÈϤÍÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ‰‡Ô ÚÔÛÊÂÚfiÌÂÓ˜ χÛÂȘ Ô˘ ·Î‡ÚˆÓ·Ó Ë Ì›· ÙËÓ ¿ÏÏË Î·È ÙÔ æ‹ÊÈÛÌ· ÙˆÓ πηÚȈÙÒÓ, ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›ÛıËΠÛÙË ÁÚ·Ù‹ ÌfiÓÔ ı¤ÏËÛË ÙÔ˘ Ï·Ô‡ Ó· ÂÓˆı› Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· (fiˆ˜ fiÏ· ۯ‰fiÓ Ù· ˘fiÏÔÈ· ¡ËÛÈ¿) ·ÏÏ¿ ÔÚÁ¿ÓˆÛÂ Î·È ¤ÓÔÏË ÂͤÁÂÚÛË Î·È Â·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÔÈ Û˘Óı‹Î˜ οو ·fi ÙȘ Ôԛ˜ Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ‚›ˆÛ·Ó ÙËÓ ÎÚ›ÛÈÌË ÂÌfiÏÂÌË ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ 1912-1913, ‹Û·Ó ÈÔ ÔÏϤ˜, ÈÔ ÔχÏÔΘ, Ú¢ÛÙ¤˜ Î·È ÂÓ·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓ˜ Î·È ÙÔ‡ÙÔ, ÁÈ·Ù› ÔÈ ¢ˆ‰ÂηӋÛÈÔÈ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ·¤Ó·ÓÙ› ÙÔ˘˜ ¤Ó· ÌfiÓÔ ·ÓÙ›·ÏÔ, ÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ·, fiˆ˜ Ù· ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ¡ËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ·ÏÏ¿ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ Î·È Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜, ÙËÓ πÙ·Ï›·, ·ÓÂÚ¯fiÌÂÓË ªÂÁ¿ÏË ∂˘Úˆ·˚΋ ¢‡Ó·ÌË Ë ÔÔ›· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË ¤¯ÙÈ˙ ÙËÓ ·ÔÈÎÈÔÎÚ·ÙÈ΋ Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ÛÙËÓ ∞ÊÚÈ΋, Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ Î·È Ó·˘ÙÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÛÙË ÂÚÈÔ¯‹ ·˘Ù‹. OÈ ÏÔȤ˜ ∂˘Úˆ·˚Τ˜ ¢˘Ó¿ÌÂȘ (°·ÏÏ›·, ∞ÁÁÏ›·, °ÂÚÌ·Ó›·) ‰›ˆÎ·Ó Ì ·‰È·Ê·Ó›˜ ‰Èψ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÂÏÈÁÌÔ‡˜ Ó· ÂÈÛ¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó Û ÂÈÏÂÁ̤ÓÔ˘˜ ı‡Ï·Î˜ Ù˘ ¡ÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ΔÔ˘ÚΛ·˜. Δ¤ÏÔ˜, ̤۷ ‰Â, fiÛÔ Î·È ·Ó ·˘Ùfi Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÂȈı›,
– 134 –
I™TOPIA
·ÚÓËÙÈ΋ ‹Ù·Ó Î·È Ë ›‰È· Ë ªËÙ¤Ú· ∂ÏÏ¿‰·, Ù˘ ÔÔ›·˜ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ‰ÂÓ ÂÂÍÂÙ¿ıË ¤Ú·Ó ÙˆÓ Î·ÏÒÓ ÚÔı¤ÛÂˆÓ Î·È ‰Èψ̷ÙÈÎÒÓ ÂÓ·Û¯ÔÏ‹ÛˆÓ, ·ÌÊÔÙÂÚÈ˙fiÌÂÓË ÌÂٷ͇ Û˘Ó¤¯ÈÛ˘ Ù˘ ΔÔ˘ÚÎÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ Î·È Ù˘ πÙ·ÏÈ΋˜, ηٿÏ˄˘. πÛÙÔÚÈΤ˜ fï˜, ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ Î·È ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈΤ˜, ÁÈ· fiÏ· Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ‹Û·Ó ÔÈ ÂıÓÈÎÔ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈΤ˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ Ô˘ ·Ó¤Ï·‚Â Ë ¶¿ÙÌÔ˜, ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘ fiÛÔ Î·È ÁÈ· fiÏ· Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·. ŒÙÛÈ, Ì ÙÔ æ‹ÊÈÛÌ· Ù˘ 8 π·Ó. 1913 Ô˘ ÙÔ ˘ÔÁÚ¿ÊÔ˘Ó fiÏÔÈ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙÔ˘ ¡ËÛÈÔ‡ (296), ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÂÈ ÙËÓ ·fiÊ·Û‹ ÙÔ˘˜ Ó· ÂÓˆıÔ‡Ó Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ™Ù· ·Ú¯Â›· ÙÔ˘ À¶∂• ‰È·ÛÒ˙ÂÙ·È fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ æËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ È‰ÈfiÁڷʘ ˘ÔÁڷʤ˜ 300 ÂÚ›Ô˘ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ Ù˘ ¡‹ÛÔ˘. OÈ ·fiÁÔÓÔÈ ÙˆÓ ¶·ÙÌ›ˆÓ Ô˘ ˘¤ÁÚ·„·Ó ÙÔ æ‹ÊÈÛÌ· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó Û‹ÌÂÚ· ÔÏÏÔ‡˜ Û˘ÁÁÂÓ›˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ì ÙËÓ Ù·˘ÙÔÔ›ËÛË ·˘Ù‹, Ù· Û¯ÂÙÈο ΛÌÂÓ· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÂΛӢ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ˙ˆÓÙ·Ó‹, ÂηÙfi ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙËÓ ÂıÓÂÁÂÚÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜, ÙÔ˘˜. ΔÔÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ fï˜ ¯ÚfiÓÔ, ÛÙȘ 4 πÔ˘Ó›Ô˘ 1912, Û˘ÁηÏÂ›Ù·È ÛÙËÓ πÂÚ¿ ªÔÓ‹ Ù˘ ∞Ôηχ„ˆ˜ ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓÔ˘ £ÂÔÏfiÁÔ˘ ÙÔ °ã ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙˆÓ Ï›ÛÙˆÓ (ÌÂÏÒÓ) «ΔÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ ÙˆÓ ¡ËÛȈÙÒÓ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘», ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÛÙ¿ÛË Ô˘ ı· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ πÙ·Ï›· fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ¤ÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. OÈ ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈÔÈ ‰Ò‰Âη ¡ËÛÈÒÓ ·ÔÊ·Û›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·˘ÙÔÓfiÌËÛË Î·È ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ¡ËÛÈÒÓ ÙÔ˘˜ Û «¶ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘», Ì ™ËÌ·›· «Î˘·ÓÔ‡ ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜ ÌÂÙ¿ Ï¢ÎÔ‡ ÂÓ Ùˆ ̤ۈ ÛÙ·˘ÚÔ‡, Ì ¤Ì‚ÏËÌ· ‰Â ÙÔÓ ∞fiÏψӷ ◊ÏÈÔÓ». ∫·ıÔÚ›˙Ô˘Ó ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÙÔ ÈÛ¯‡ÔÓ ‰›Î·ÈÔ ÙˆÓ ¡‹ÛˆÓ (ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ› ÓfiÌÔÈ, ¤ıÈÌ· «Î·È ÓfiÌÔ˘˜ ÙˆÓ ÏÔÈÒÓ ÂÏ¢ı¤ÚˆÓ ·‰ÂÏÊÒÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ»). ™˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ· ¡ËÛÈ¿ Î·È ¶ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈÔÈ ·˘ÙÒÓ ÛÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ: ∫¿ÛÔ˘ ∫. ∞Ú‚·ÓÈÙfiÔ˘ÏÔ˜, ƒfi‰Ô˘ °. ¢Ú·Î›‰Ë˜, ¡ÈÛ‡ÚÔ˘ ¡. ¶ÂÙÚ›‰Ë˜, §¤ÚÔ˘ πˆ. ∞ÌÂÏ¿˜, ∫·Ú¿ıÔ˘ °. ¶ÚˆÙfi··˜, ™‡Ì˘ ¡. ¶ÂÙÚ›‰Ë˜, ∫ˆ ™. ∫ÔÁÈfiÔ˘ÏÔ˜, ¶¿ÙÌÔ˘ ª. ª·Ï·Ó‰Ú¿Î˘, ÿÏ΢ ¶. π. ¶È›ÓÔ˜, Δ‹ÏÔ˘ πÂÚÔÌfiÓ·¯Ô˜ ª·Î¿ÚÈÔ˜, ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ª. OÏ˘Ì›Ù˘, ∞ÛÙ˘¿Ï·È·˜ (·Ú·Ï›ÂÙ·È ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ¶ÏËÚÂÍÔ˘Û›Ô˘).
– 135 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ΔÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÂÂÊfiÚÙÈÛ ÙÚÂȘ ¶ÏËÚÂÍ˘Û›Ô˘˜ – «ª. £. OÏ˘Ì›ÙË, ¤ÌÔÚÔ, °. ¢Ú·Î›‰Ë ‰ÈÎËÁfiÚÔ Î·È ¡. ¶ÂÙÚ›‰ËÓ ¤ÌÔÚÔÓ – Ó· ‰È·‚È‚¿ÛÔ˘Ó ÙȘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ™˘Ó‰ڛԢ Î·È Ó· ÚÔ‚Ô‡Ó Û ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÚÔ˜ ÙÔÓ πÙ·Ïfi ™ÙÚ·ÙËÁfi ∞̤ÏÈÔ, ÛÙË μÔ˘Ï‹ Î·È ÛÙÔÓ μ·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ πÙ·Ï›·˜, ÛÙȘ ªÂÁ¿Ï˜ ¢˘Ó¿ÌÂȘ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ Î.¿. O ∞̤ÏÈÔ ·¤ÚÚÈ„Â ÙÔ æ‹ÊÈÛÌ· Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘ Ì ¤ÁÁÚ·Êfi ÙÔ˘ Î·È ·ÂÎ¿Ï˘„ ٷ Û¯¤‰È· Ù˘ πÙ·Ï›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍã ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ ηٿÏË„Ë Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ˆ˜ πÙ·ÏÈÎÔ‡ ∞˘ÙÔÓfiÌÔ˘ ¡ËÛȈÙÈÎÔ‡ ∫Ú¿ÙÔ˘˜. ∏ ÈÔ ¿Óˆ ÎÔÈÓ‹ ·fiÊ·ÛË ÙÔ˘ ™˘Ó‰ڛԢ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘ ‰ÂÓ ·Â‰Â›¯ıË ÈηӋ Ó· ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÔ‡˜ ·Ô‰¤ÎÙ˜ ÂÚ› Ù˘ ÛÊÔ‰Ú‹˜ ÂÈı˘Ì›·˜ Î·È ÛÙ·ıÂÚ‹˜ ·fiÊ·Û˘ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ Ó· ··ÏÏ·ÁÔ‡Ó ·fi ηٷÎÙËÙ¤˜ (ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜) Î·È ÚÔÛٿ٘ (πÙ·ÏÔ‡˜). ŒÙÛÈ, Ù· ¡ËÛÈ¿, ÙÔ ¤Ó· ÌÂÙ¿ ÙÔ ¿ÏÏÔ, ÚÔ¤‚·ÈÓ·Ó ÛÙ· ‰Èο ÙÔ˘˜ æËÊ›ÛÌ·Ù· Î·È ÛÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ. ∏ ∫ˆ˜ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ì ÂÈÛÙÔÏ‹ Ù˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ ¶Úˆı˘Ô˘ÚÁfi ∂Ï¢ı. μÂÓÈ˙¤ÏÔÓ Ù˘ 5 π·Ó. 1913 Î·È Ì·ÎÚÔÛÎÂϤ˜ æ‹ÊÈÛÌ· (Ù˘ ·˘Ù‹˜ ËÌÂÚÔÌËÓ›·˜) ˘ÔÁÚ·ÊfiÌÂÓÔ ·fi 960 ÂÚ›Ô˘ ηÙÔ›ÎÔ˘˜, οÓÂÈ ¤ÎÎÏËÛË ÛÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∫˘‚¤ÚÓËÛË «˘¤Ú Ù˘ ∂ÓÒÛˆ˜ Ù˘ ∫ˆ ÌÂÙ¿ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ μ·ÛÈÏ›Ԣ ÌÂıã Ô˘ ÙËÓ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ·‰È¿ÚÚËÎÙÔÈ ‰ÂÛÌÔ› ÎÔÈÓ‹˜ ηٷÁˆÁ‹˜, ıÚËÛΛ·˜, ·Ú·‰fiÛÂˆÓ Î·È ÁÏÒÛÛ˘… › Ù˘ ‚¿Ûˆ˜ ÙÔ˘ ‰Èη›Ô˘ ÙˆÓ ÂıÓÔًوӅ». ™ÙÔ æ‹ÊÈÛÌ· ηٷ‰Èο˙ÂÙ·È Ë πÙ·ÏÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋, ˘ÂÓı˘Ì›˙ÂÙ·È Ë ‰Ô˘Ï›· ÙˆÓ ∫ÒˆÓ Â› ÂηÙÔÓÙ·ÂÙËÚ›‰Â˜ Î·È Î·Ù·Ù›ıÂÙ·È Ë ‰‹ÏˆÛË fiÙÈ Â¿Ó Î·È Ë ¤ÎÎÏËÛË ËÌÒÓ ‰ÂÓ ‹ıÂÏ ÂÈÛ·ÎÔ˘Ûı‹, ¿ÛË ı˘Û›· ı¤ÏÔÌÂÓ ·ÓÙÈÛÙ·ı‹ Î·È ‰È· ÙˆÓ fiψӅ». «ŒÔÓÙ·È ÔÈ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ˘ÔÁڷʤ˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ∫ˆ Î·È ÙˆÓ ¯ˆÚ›ˆÓ ∞ÛÊÂÓ‰›Ô˘, ¶˘Ï›Ô˘, ∞ÓÙÈÌ·¯Â›·˜, ∫·Ú‰·Ì¤Ó˘ Î·È ∫ÂÊ¿ÏÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙˆÓ ˘ÔÁÚ·ÊÒÓ Î·È ÛÊÚ·Á›‰ˆÓ ÙˆÓ ‰ËÌÔÁÂÚÔÓÙÈÒÓ ÂοÛÙÔ˘ ¯ˆÚ›Ô˘». πÂÚ¿ ªËÙÚfiÔÏȘ ∫ÒÔ˘, ∞Á·ı¿ÁÁÂÏÔ˜ (΢ÎÏÔÙÂÚ‹˜ ÛÊÚ·Á›˜).
O ¢‹Ì·Ú¯Ô˜ ∫ˆ ª. ¶·ÚıÂÓÈ¿‰Ë˜ (ÛÊÚ·Á›˜).
– 136 –
I™TOPIA
∞Ó¿ÏÔÁÔ Â›Ó·È Î·È ÙÔ OÌfiı˘ÌÔ æ‹ÊÈÛÌ· ÙÔ˘ Ï·Ô‡ Ù˘ ™‡Ì˘ Ù˘ 4/17 π·Ó. 1913, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÂÛÙ¿ÏË ÛÙÔ˘˜ ¶ÚÂÛ‚Â˘Ù¤˜ Ù˘ ™˘Ó‰È¿Û΄˘ ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ, ‰È·Ì¤ÛÔ˘ ÙÔ˘ ŒÏÏËÓ· ¶ÚÔͤÓÔ˘ ¶··‰¿ÎË, ÛÙË ƒfi‰Ô. ™ÙÔ Û‡ÓÙÔÌÔ ‰È·‚È‚·ÛÙÈÎfi «ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ ™‡Ì˘, ¿·ÓÙ˜ ·ÌÈÁÒ˜ «ŒÏÏËÓ˜...», ˘ÂÓı˘Ì›˙Ô˘Ó ÛÙË ™˘Ó‰È¿ÛÎÂ„Ë Ì ÔÏÏ‹ ÈÎÚ›· Î·È Ú·ÏÈÛÌfi ÙÔ ˙‹ÙËÌ· «ÙˆÓ Ó‹ÛˆÓ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ‰È· ÙËÓ Ì¤ÏÏÔ˘Û·Ó Ù‡¯ËÓ ·˘ÙÒÓ Î·È ÂÎÂ›ÓˆÓ ·›ÙÈÓ˜ ‰ÂÓ Â‰˘Ó‹ıËÛ·Ó Ó· Û˘ÌÂÚÈÏËÊıÒÛÈÓ ÂȘ ÙËÓ ‰Ú¿ÛÈÓ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ™ÙfiÏÔ˘ ¤ÓÂη Ù˘ ÚÔÛˆÚÈÓ‹˜ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜»… ΔÔ æ‹ÊÈÛÌ· ›Û˘ ·ÔÛÙ¤ÏÏÂÙ·È ÛÙÔÓ §fiÚ‰Ô Grey, À¶∂• Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜, ÛÙÔÓ ¶Úˆı˘Ô˘ÚÁfi ∂Ï¢ı. μÂÓÈ˙¤ÏÔ, ÛÙÔÓ Giolitti ¶Úˆı˘Ô˘ÚÁfi Ù˘ πÙ·Ï›·˜. OÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÛÙÔ æ‹ÊÈÛÌ¿ ÙÔ˘˜ ‰È·Ì·ÚÙ‡ÚÔÓÙ·È ¤ÓÙÔÓ· ÁÈ· ÙËÓ «·ÚÔÛ‰fiÎËÙÔ» ÛÙ¿ÛË Ù˘ πÙ·Ï›·˜ ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· Ù· ‰ËÌÔÛȇ̷ٷ ÙÔ˘ πÙ·ÏÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ÔÈ ÓËÛÈÒÙ˜ ÚÔÙÈÌÔ‡Ó ‰‹ıÂÓ «ÙÔ ·˘ÙÔÓÔÌÈÎfiÓ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· ‹ Î·È ÙËÓ ÈÙ·ÏÈÎ‹Ó Î·ÙÔ¯‹Ó, ·fi ÙËÓ ¤ÓˆÛÈÓ ·˘ÙÒÓ ÌÂÙ¿ ÙÔ˘ μ·ÛÈÏ›Ԣ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜». ¢È·ÎËÚ‡ÙÙÔ˘Ó, ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜, ÙËÓ ÛÙ·ıÂÚ¿ Î·È ·ÌÂÙ¿ÎÏËÙÔ ·fiÊ·Û‹ ÙÔ˘˜ Ó· ÂÓˆıÔ‡Ó Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÛÙÔ ÛÙÚ·Ùfi Ù˘ ÔÔ›·˜ ÔÈ ÓËÛÈÒÙ˜ ηÙÂÙ¿ÁËÛ·Ó «Î·È ¯¿ÓÔ˘ÛÈ ÙÔ ·›Ì· ÙˆÓ ÂÓ ÙÔȘ ‰›ÔȘ ÙˆÓ Ì·¯ÒÓ». Δ¤ÏÔ˜, ·Ú·Î·ÏÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÚÂÛ‚Â˘Ù¤˜ Ù˘ ™˘Ó‰È¿Û΄˘ ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘ «Ó· ‰Â¯ıÔ‡Ó Â˘ÌÂÓÒ˜ ÙËÓ Ï·˚Î‹Ó Ù·‡ÙËÓ ¤ÎÎÏËÛÈÓ, ˆ˜ ÙËÓ ÌfiÓËÓ ‰˘Ó·Ì¤ÓËÓ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÙËÓ ∂ÈÚ‹ÓËÓ Î·È ÙËÓ ËÛ˘¯›·Ó ÙˆÓ Ó‹ÛˆÓ». ∞ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó 1260 ˘ÔÁڷʤ˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ (‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙÔ ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ æËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ Ô Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜). OÈ ™ÊÚ·ÁȉÔʇϷΘ ªÈ¯. μÂÓÈ·Ì‹Ó πˆ¿ÓÓ˘ ¡. ¢È·ÎÔÁÈ¿ÓÓ˘ πˆ¿ÓÓ˘ ¡. μÔÁÈ·Ù˙›‰Ë˜
∏ ∫ÔÈÓfiÙ˘ O ¢‹Ì·Ú¯Ô˜ ∂. ∫Ï·… O °Ú·ÌÌ·Ù‡˜ ¢ËÌÔÛı. ¢·‚ÈÂÚ¿˜ (;)
™ÊÚ·Á›˜ ΢ÎÏÔÙÂÚ‹˜ Ù˘ ∫ÔÈÓfiÙËÙÔ˜ Ù˘ ¡‹ÛÔ˘ ™‡Ì˘
– 137 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∏ ¡›Û˘ÚÔ˜, ‰ÂÓ ·Ú¤ÏÂÈ„Â Î·È ·˘Ù‹, Ó· ÂΉËÏÒÛÂÈ ÙËÓ Û˘ÛÙÚ¿ÙÂ˘Û‹ Ù˘ Ì ٷ ¿ÏÏ· ¡ËÛÈ¿ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ¤ÓˆÛ‹ Ù˘ «ÌÂÙ¿ Ù˘ ªËÙÚfi˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜», ‰È·¯ÂÈÚÈ˙fiÌÂÓË ÙÔ fiÏÔ ı¤Ì· Ì ̛· ¤ÎÙ·ÎÙË ÂıÈÌÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ – ÔÏÈÙÂȷ΋ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ Ù˘ ¡ÈÛ‡ÚÔ˘. ™Â Ûˆ˙fiÌÂÓÔ ÛÙ· ∞گ›· ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ¤ÁÁÚ·ÊÔ Ù˘ 20 ª·ÚÙ›Ô˘ 1913, Ô ∏ÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ Ù˘ πÂÚ¿˜ ªÔÓ‹˜ ™ÈÎÏÈ·Ó‹˜ (‹ ™Ù˘ÏÈ·Ó‹˜) ∫‡ÚÈÔ˜ ∫‡ÚÈÏÏÔ˜, ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÛÙÔÓ ÀÔ˘ÚÁfi ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ §. ∫ÔÚÔÌËÏ¿ fiÙÈ: «∫·Ù¿ ÙÔ ·Ó¤Î·ıÂÓ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Ó ËÌ›Ó ¤ıÔ˜, ηٷÚÁÔ˘Ì¤ÓˆÓ ÙˆÓ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ Ì·˜, Ë ·ÓÙÈÚÔÛÒ¢ÛȘ Ù·‡Ù˘ ·Ó·Ù›ıÂÙ·È Ùˆ ÂÓÙ·‡ı· ·Ú¯ÈÂÚ·ÙÈÎÒ ∂ÈÙÚfiˆ Î·È ∏ÁÔ˘Ì¤Óˆ Ù˘ πÂÚ¿˜ ªÔÓ‹˜». ¶·Ú·Î·Ï› ‰Â ÁÈ· ÙÚ›ÙË ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ÀÔ˘ÚÁfi Ó· ·ÔÛÙ¤ÏÏÂÈ ÙȘ ÚÔ˜ ÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÂÈÛÙÔϤ˜ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ ∏ÁÔ‡ÌÂÓÔÓ… «ÂÂȉ‹ Ë ÁÓÒÌË ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ Û‹ÌÂÚÔÓ Â›Ó·È ˘¤Ú ÙÔ˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡ÓÙÔ˜ Âı›ÌÔ˘». «OÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ·ÌÊÔÙ¤ÚˆÓ ÙˆÓ ¯ˆÚ›ˆÓ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ Δ‹ÏÔ˘, ¿·ÓÙ˜ ηı·ÚÒ˜ ŒÏÏËÓ˜, Û˘ÓÂÏıfiÓÙ˜ ÂÓ ÁÂÓÈ΋ ™˘ÓÂχÛÂÈ» ÛÙȘ 13 π·Ó. 1913, ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó Î·È ·˘ÙÔ› æ‹ÊÈÛÌ· ˘¤Ú Ù˘ ÂÓÒÛˆ˜ Ì ÙËÓ ªËÙ¤Ú· ∂ÏÏ¿‰·. ΔÔ Î›ÌÂÓÔ Â›Ó·È ·ÓÔÌÔÈfiÙ˘Ô Ì ÂΛÓÔ Ù˘ ™‡Ì˘. ∞ÔÛÙ¤ÏÏÂÙ·È ‰Â Û ÔÏÏÔ‡˜ ·Ô‰¤ÎÙ˜ Ù˘ ™˘Ó‰È¿Û΄˘ ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘ ηıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∫˘‚¤ÚÓËÛË, ÛÙÔÓ ŒÏÏËÓ· ¶ÚfiÍÂÓÔ ÛÙË ƒfi‰Ô Î·È ÛÙËÓ πÙ·Ï›·. ΔÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ æËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ 316 ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ Δ‹ÏÔ˘ (‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ·˘ÙÒÓ), Î·È ‰È·‚È‚¿˙ÂÙ·È, «·ÓÙã ·˘ÙÒÓ», ·fi ÙÔ˘˜: OÈ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔÈ
OÈ ¢‹Ì·Ú¯ÔÈ
¡È¿Ì̘ πˆ¿ÓÓ˘ °. OÈÎÔÓfiÌÔ˘ ¶. §ÔÁÔı¤Ù˘ ¡. ¡ÈÎÔÏ‹˜ ∞Ó‰Ú¤·˜ Ã. (;) ∫·Ú·ÓÙÒÓ˘ ¡. §ÔÁÔı¤Ù˘ ¶. ∫·Ú·ÓÙÒÓ˘
…. (‰˘Û·Ó¿ÁÓˆÛÙÔ˜) … ªÈ¯·ÏÈÒÙÔ˜ (;) ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ª·ÓÈηٿ΢ (;) º›ÏÈÔ˜ ª·ÎÚ‹˜ °. °Ú·ÌÌ. π. ¶·ÓÙÂÏ›‰Ë˜ … (‰˘Û·Ó¿ÁÓˆÛÙÔ˜)
– 138 –
I™TOPIA
ΔÔ æ‹ÊÈÛÌ· ÙÔ˘ Ï·Ô‡ Ù˘ ¡‹ÛÔ˘ ÿÏ΢ Ô˘ Û˘Ó‹Ïı Û «¶¿Ó‰ËÌÔ ™˘ÏÏ·ÏËÙ‹ÚÈÔ» ÛÙȘ 3 ºÂ‚Ú. 1912, Â›Ó·È Û‡ÓÙÔÌÔ ·ÏÏ¿ ‡ÁψÙÙÔ ÙˆÓ ·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰È·Î·Ù›¯·Ó. ∫·Ù’ ·Ú¯¿˜, ‰È·Ì·ÚÙ‡ÚÔÓÙ·È Î·È «ÂÓÒÈÔÓ ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÒÓ Ù˘ °Ë˜», ÂÈηÏÔ‡ÌÂÓÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ¤ÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· «ÙÔ ÚÔÛٷهÔÓ ËÌ¿˜ ı›ÔÓ Î·È ·ÓıÚÒÈÓÔÓ ‰›Î·ÈÔÓ». ¢È·ÎËÚ‡ÛÛÔ˘Ó ·ÎfiÌË fiÙÈ ÁÈ· ÙËÓ ¤ÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜, «ı· ·ÓÙÈÙ¿ÍÔ˘Ó Ù· ÂÚ›ȷ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰ÈηȈıÔ‡Ó ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Î·È Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜». ∫·È Ù¤ÏÔ˜, Û ̛· ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ·ÔÛÙÚÔÊ‹, ‰È·‚‚·ÈÒÓÔ˘Ó fiÙÈ «Û‡ÛÛˆÌÔ˜ Ë Ó‹ÛÔ˜ ËÌÒÓ ÌÂÙ¿ ÙÔ˘ ™Ù·˘ÚÔ‡ Î·È Ù˘ °·Ï·ÓÔχÎÔ˘, ¤ÁÓˆ ‹ Ó· ˙‹ÛË ‹ Ó· ·Ôı¿ÓË». ΔÔ ¢ËÌÔ„‹ÊÈÛÌ· Ù˘ ƒfi‰Ô˘ ÂÏ‹ÊıË ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ Î·È fiÏˆÓ ÙˆÓ ¯ˆÚ›ˆÓ Ù˘ ¡‹ÛÔ˘, ÛÙȘ 31 ¢ÂÎ. 1912. ™Â ÂÙ¿ ·Ú·ÁÚ¿ÊÔ˘˜ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ‰È·Ì·ÚÙ‡ÚÔÓÙ·È Î·Ù’ ·Ú¯¿˜ ¤ÓÙÔÓ· ηٿ Ù˘ πÙ·ÏÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ Î·È ÙˆÓ „¢‰ÒÓ Âȉ‹ÛÂˆÓ fiÙÈ ÔÈ ƒÔ‰›Ù˜ ÚÔÙÈÌÔ‡Ó ÙËÓ πÙ·Ï›· ·fi ÙË ¤ÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ¢È·‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ Î·È Ù· ·ÈÛı‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Û˘Ó¤ÓˆÛË Ì ÙËÓ ªËÙ¤Ú· ¶·ÙÚ›‰· Î·È ··ÈÙÔ‡Ó ·fi ÙËÓ ™˘Ó‰È¿ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘, «Û˘ÌÊÒÓˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ‰fiÁÌ· ÙˆÓ ÂıÓÔًوÓ, Ó· ·ÔηٷÛÙ‹ÛˆÛÈ ‰È· Ù˘ ∂ÓÒÛˆ˜ ‰È·Ú΋ ÙËÓ Ê˘Á·‰Â˘ıÂ›Û·Ó ÂÎ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ Ì·˜ ÂÈÚ‹ÓËÓ». ∏ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›· π.™. ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜, ™. ¶·˘Ï›‰Ë˜, ¡. °ÂˆÚÁ·Ï›‰Ë˜, £. ºÚ·Ú¿Î˘, ¢. ∞Ó·ÛÙ·ÛÈ¿‰Ë˜, ™. ¶·Ú·Û΢¿˜. ΔÔ æ‹ÊÈÛÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘ Î·È Ù· ·ÈÛı‹Ì·Ù· Î·È ÔÈ ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘˜ ·ÂÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ‰ËÌÔÛȇ̷Ùfi˜ Ì·˜ ÛÙ· ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο, Ù. 17.
– 139 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¢. ™˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·
∞
fi ÙËÓ Û‡ÓÙÔÌË ·˘Ù‹ ÂÚȉȿ‚·ÛË ÙˆÓ ·Ú¯ÂÈ·ÎÒÓ ËÁÒÓ, Û˘Ó¿ÁÔÓÙ·È Â‡ÎÔÏ· ÔÚÈṲ̂ӷ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ ∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙˆÓ ¡ÔÙ›ˆÓ ™ÔÚ¿‰ˆÓ, ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÔÈ μ·ÏηÓÈÎÔ› ¶fiÏÂÌÔÈ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó Î·Ù¿ÏÏËϘ Û˘Óı‹Î˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈÔ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi Î·È ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ˙˘Áfi. Δ· ÈÛÙÔÚÈο Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙȘ Ï·˚Τ˜ Û˘ÓÂχÛÂȘ ÙˆÓ Î·ÙԛΈÓ, ηْ ·fiÏ˘ÙË ÏÂÈÔ„ËÊ›· ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙÔ ÚÔÊ·Ó¤˜ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ ÔÈ ÏËı˘ÛÌÔ› ·˘ÙÔ› ‚›ˆÓ·Ó Ù· ·Á·ı¿ ÌÈ·˜ «¿ÌÂÛ˘ ÎÔÈÓÔÙÈ΋˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜». ∂›¯·Ó „‹ÊÔ Î·È ÂÍÔ˘Û›· Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÔ˘Ó Î·È ÂÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘˜ Û fiÏ· Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ÙÔ˘˜ ··Û¯ÔÏÔ‡Û·Ó. ∞ÎÔÏÔ‡ıˆ˜, ·Ú·ÙËÚ›ٷÈ, ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ·fi ÓËÛ› Û ÓËÛ›, fiÙÈ Ë ∂ÎÎÏËÛ›· ÛÙȘ ÔÈΛϘ ÔÚÁ·ÓˆÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ Ù˘ –πÂڿگ˜, ÈÂÚ›˜, ∏ÁÔ‡ÌÂÓÔÈ ªÔÓÒÓ– Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÂÓÂÚÁÒ˜ fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙȘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ, (£¿ÛÔ˜, ¶¿ÙÌÔ˜, ¡›Û˘ÚÔ˜) ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙȘ ¤ÓÔϘ ÂÍÂÁ¤ÚÛÂȘ (πηڛ·). ¶ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ, Ë ÎÔÈÓÔÙÈ΋ ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË ·ÚÔ˘Û›·˙ ÌÈÎÚ¤˜ ‹ ÌÂÁ¿Ï˜, ηٿ ÂÚ›ÙˆÛË, ·ÔÎÏ›ÛÂȘ ÛÙȘ ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ Ó‹ÛˆÓ ˘Ôı¤ÛÂȘ, Û¯¤ÛÂȘ, ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛÂȘ. ™ÙËÓ £¿ÛÔ, ∂ÎÎÏËÛ›· Î·È ¶ÚÔÂÛÙÒÙ˜ η٤¯Ô˘Ó ÚÔ¤¯Ô˘Û· ı¤ÛË, ÏfiÁˆ «·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎÔ‡» ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜. ™Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, ÙÔ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙÈÎfi ™‡ÛÙËÌ· ¿ÏÏÔÙÂ, Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÎÔÈÓÔÙÈÎfi ÚfiÙ˘Ô ¿ÌÂÛ˘ ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘, ¿ÏÏÔÙ fï˜ Û˘Ó‰ÈÔÈΛ ÙËÓ ÓËÛȈÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ÈÛfiÙÈÌ· ‹ Ì ÙËÓ Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ ÙÔ˘ ÓˆÙÂÚÈÎÔ‡ ‰Ë̷گȷÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜. OÈ ¤ÓÙÔÓ˜, Û˘Ó¯›˜ › ‰ÈÂÙ›· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Î·È ÎÚ›ÛÈ̘ Û˘ÁÎÚÔ˘ÛȷΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ ÓËÛȈÙÈÎÒÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ Ì ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, πÙ·ÏÔ‡˜ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘˜, ÂÓÒ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·Ó Ù· ·Ú·‰ÔÛȷο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ ÁÈ· Ó· Ï¿‚Ô˘Ó ÎÚ›ÛÈ̘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ, ΢ÔÊfiÚËÛ·Ó Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË Ó¤ˆÓ ÚÔÙ‡ˆÓ ·ÓÙÈÚÔÛÒ¢Û˘ ¤Ú·Ó ÙˆÓ ˆ˜ ÙfiÙ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ ÔÚ›ˆÓ, ÚÔ˜ ¿ÏÏ· ÎÚ¿ÙË, ¤ıÓË, ‰ÈÂıÓ›˜ ÂÈÙÚÔ¤˜. OÈ ÌÈÎÚ¤˜ ‹ ÌÂÁ¿Ï˜ ÙÔÈΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÓËÛȈÙÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, ›¯·Ó ¤ÙÛÈ, Í·ÊÓÈο Î·È ‰˘Ó·ÌÈο, ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙËÓ ÂÚÈÚÚ¤Ô˘Û· ‚·ÏηÓÈ΋ Î·È Â˘Úˆ·˚΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· (ÔÏ˘ÂıÓÈ΋, ÔÏ˘-
– 140 –
I™TOPIA
ÁψÛÛÈ΋ Î·È ÔÏ˘ıÚËÛ΢ÙÈ΋) Ì ÙËÓ ÔÔ›· Û˘ÓÂÚÁ¿ÛıËηÓ, Û˘ÁÎÚÔ‡ÛıËηÓ, ¤¯·Û·Ó Î·È Î¤Ú‰ÈÛ·Ó. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ÂȉÈÎfiÙÂÚ·, Ë Â›ÛÌˆÓ ÂÈÌÔÓ‹ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ, ·ÊÔ‡ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ ¯Â›ÚÈÛÙ˜ ÌÔÚʤ˜ ÂÍÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡ ηٿ ÙÔÓ ªÂÛÔfiÏÂÌÔ, ¯ÂÈÚfiÙÂÚ˜ Î·È ·fi ÂΛӘ Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, ÙÂÏÈÎÒ˜ ‰ÈηÈÒıËΠÔÚÈÛÙÈο Î·È ·ÌÂÙ¿ÎÏËÙ· Ì ÙËÓ ∂Óۈ̿وÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ 1947.
∂. ™ËÌÂÈÒÛÂȘ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ – ¶·Ó/ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ, ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜. ∏ Ì·ÎÚ¿ ÔÚ›· ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÓۈ̿وÛË. ŒÚ¢ӷ – ∂È̤ÏÂÈ· §¤Ó· ¢È‚¿ÓË – ºˆÙÂÈÓ‹ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÔÔ‡ÏÔ˘, ‚ã ÂΉ. 1997. ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ, ÀËÚÂÛ›· ¢ÈψÌ. Î·È πÛÙÔÚÈÎÔ‡ ∞Ú¯Â›Ô˘. ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ∂ıÓÈ΋˜ ¶·È‰Â›·˜ Î·È £ÚËÛÎÂ˘Ì¿ÙˆÓ, °.∞.∫. ∞گ›· ¡ÔÌÔ‡ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ∞Ú¯Â›Ô πÙ·ÏÈ΋˜ ¢ÈÔ›ÎËÛ˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ (1912-1945), ∞ı‹Ó· 2002. Ministry of Foreign Affairs of Greece, Service of Historical Archives, The foundation of the modern Greek State. Major Treaties and Gonventions (1830-1997), Athens 2004. £·Ó¿ÛË ÃÚ‹ÛÙÔ˘, Δ· Û‡ÓÔÚ· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È ÔÈ ‰ÈÂıÓ›˜ ™˘Óı‹Î˜, Ù. 1 1830-1832, 1999. μÔ˘Ï‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, ™˘Óı‹Î˜, ÓfiÌÔÈ, ÛÙ·ÙÈÛÙÈΤ˜, ¯¿ÚÙ˜ 1927 – 1947. ™˘ÏÏÔÁ‹ – ÂÈ̤ÏÂÈ· ΔÚÈ·ÓÙ. °ÂÚÔ˙‹ÛË, 1998. ∫·Ï. ¶··ı·Ó¿ÛË – ªÔ˘ÛÈÔÔ‡ÏÔ˘, £Ú¿ÎË 1870-1886, 1984. ÃÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ¶Ú·ÎÙÈÎfi ÙÔ˘ ™˘Ó‰ڛԢ Î·È ÙÔ˘ æËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘ (1912) ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ ÙÔ ÔÔ›Ô ‰È¤ÛˆÛÂ Ô ¶ÚfiÍÂÓÔ˜ ™Ù·‡ÚÔ˜ §È¿Ù˘. μÚ›ÛÎÂÙ·È ÛÙ· ∞گ›· Ù˘ π. ªÔÓ‹˜ Ù˘ ∞Ôηχ„ˆ˜ ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓÔ˘ £ÂÔÏfiÁÔ˘. ∞ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ Ì·˜ ·Ú¯ÒÚËÛÂ Ô ¶·ÓÔÛ. ∏ÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ Ù˘ π. ªÔÓ‹˜ Î. ∞ÓÙ‡·˜ Ì ÙËÓ Â˘ÁÂÓÈ΋ ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛË ÙÔ˘ ¡ÈÎ. ªÂÏÈ·ÓÔ‡, ηıËÁËÙ‹ §˘Î›Ԣ ¶¿ÙÌÔ˘, fiˆ˜ Î·È ÏÔÈ¿ ÓÙÔÎÔ˘Ì¤ÓÙ·. ∂˘¯·ÚÈÛÙԇ̠ıÂÚÌÒ˜ ·ÌÊÔÙ¤ÚÔ˘˜. ∫ˆÓ. ∏È¿‰Ô˘, ∏ ÿÏÎË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, Ù. 1, ∞ı‹Ó· 1950. §Â‡ÎˆÌ· ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ, ΔÔ æ‹ÊÈÛÌ· Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘ Î·È ÔÈ ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈÔÈ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ, ÛÂÏ. 26-28, ∞ı‹Ó· 1913. μ·Û. ÷Ù˙Ë‚·ÛÈÏ›Ԣ, «ΔÔ ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ∑‹ÙËÌ·». ∫ˆÓ. ¢. ∫ÔÁÈÔÔ‡ÏÔ˘. «∏ πÙ·ÏÈ΋ ¶·ÚÔ˘Û›· ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·» ¡ÈÎ. §˘Î. ºÔÚÔÔ‡ÏÔ˘ «¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi˜ ∞ÁÒÓ·˜ Î·È ¢È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔÈ», ÛÙ· πÛÙÔÚÈο Ù˘ «∂» ·ÊÈÂڈ̤ӷ ÛÙËÓ ∂Óۈ̿وÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, Ù¯. 73 Ù˘ 8.3.2005.
– 141 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¢ÈÔÓ. °. ª·˘ÚfiÁÈ·ÓÓË, ΔÔ æ‹ÊÈÛÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ¤ÓˆÛË Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο 17Ô˜ ÙfiÌÔ˜ 2007. ΔÔ˘ π‰›Ô˘. ∏ ™˘Óı‹ÎË μÔ˘ÎÔ˘ÚÂÛÙ›Ô˘ (1913). ∏ ‰ÔÍÔÏÔÁ›· ÛÙË ™fiÊÈ· Î·È ÙÔ ¢È¿ÁÁÂÏÌ· ÙÔ˘ μ·ÛÈϤˆ˜ ºÂÚ‰ÈÓ¿Ó‰Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ Ï‹ÍË ÙˆÓ μ·ÏηÓÈÎÒÓ ¶ÔÏ¤ÌˆÓ ‚¿ÛÂÈ ·ÓÂΉfiÙˆÓ ÂÁÁÚ¿ÊˆÓ ÙÔ˘ À¶∂•, ™ÂÚÚ·˚ο ÃÚÔÓÈο Ù. 16 2007. (∞Ó¿Ù˘Ô) Ù˘ πÛÙÔÚÈ΋˜ – §·ÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ ªÂÏÂÓ›ÎÔ˘. ΔÔ˘ π‰›Ô˘, ∏ ∂Ï¢ı¤Ú· ¶ÔÏÈÙ›· Ù˘ πηڛ·˜. ™˘ÌÏËڈ̷ÙÈο ÛÙÔȯ›· ‚¿ÛÂÈ ·ÓÂΉfiÙˆÓ ÂÁÁÚ¿ÊˆÓ ÙÔ˘ À¶∂•, πηÚȷο, ÛÂÏ. 209-216, Ù¯. 104, 2007. ΔÔ˘ π‰›Ô˘, ∏ ∂Ï¢ı¤Ú· ¶ÔÏÈÙ›· Ù˘ πηڛ·˜. πÛÙÔÚÈο, ‰Èψ̷ÙÈο Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈο Ï·›ÛÈ· ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘ ÙˆÓ ¡‹ÛˆÓ ÙÔ˘ ∞Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜ (1912-1913), πηÚȷο, Ù¯. 105, 2009. ΔÔ˘ π‰›Ô˘, ΔÔ æ‹ÊÈÛÌ· ÙˆÓ £·Û›ˆÓ Ù˘ 12 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1913 ÂÚ› ÂÓÒÛˆ˜ ÌÂÙ¿ Ù˘ ªËÙÚfi˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ¶Ú·ÎÙÈο ∂ã ™˘ÌÔÛ›Ô˘ £·ÛÈ·ÎÒÓ ªÂÏÂÙÒÓ, 14Ô˜ ÙfiÌÔ˜, ∫·‚¿Ï· 2007-2009 (∞Ó¿Ù˘Ô).
– 142 –
I™TOPIA
8 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1913 ¶ ∞ Δ ª O™ À¶∂• 1913º. 4 1 2 1 ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· 4 ¯ÂÈÚfiÁڷʘ ÛÂÏ›‰Â˜ ÂÊã ·ÏÔ‡ ¯¿ÚÙÔ˘. ™ÙÚÔÁÁ˘Ï‹ ÛÊÚ·Á›‰·, ∫ÔÈÓfiÙ˘ Ù˘ ¡‹ÛÔ˘ ¶¿ÙÌÔ˘ 1869 (‰˘Û·Ó¿ÁÓ.) OÈ ˘ÔÁÂÁÚ·Ì̤ÓÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ ¡‹ÛÔ˘ ¶¿ÙÌÔ˘ Û˘ÓÂÏıfiÓÙ˜ ÂȘ ÁÂÓÈÎ‹Ó Û˘Ó¤Ï¢ÛÈÓ ÂÓ ¶¿Ù̈ Û‹ÌÂÚÔÓ ÙË Â‚‰fiÌË π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ ¯ÈÏÈÔÛÙÔ‡ ÂÓ·ÎÔÛÈÔÛÙÔ‡ ‰ˆ‰ÂοÙÔ˘ ÙÚ›ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜, ËÌ¤Ú·Ó ‰Â˘Ù¤Ú·Ó ÚÔ ÌÂÛËÌ‚Ú›·˜ ÂÓ Ùˆ ¢Ë̷گ›ˆ ÌÈ· ʈӋ Î·È ÁÓÒÌË, „ËÊ›˙ÔÌÂÓ. 1. ¢È·Ì·ÚÙ˘ÚfiÌÂı· ηٿ ÙˆÓ ÚÔı¤ÛÂˆÓ Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ∫˘‚ÂÚÓ‹Ûˆ˜ ÂÚ› ·Ô‰fiÛˆ˜ ÙˆÓ Ó‹ÛˆÓ ËÌÒÓ ÂȘ ÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ·Ó. 2. ¢È·Ì·ÚÙ˘ÚfiÌÂı· ηٿ ÙˆÓ Â›˜ ÙÈÓ·˜ πÙ·ÏÈο˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ÁڷʤÓÙˆÓ fiÙÈ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙˆÓ Ó‹ÛˆÓ ËÌÒÓ ÚÔÙÈÌÒÛÈ Ó· Ì›ӈÛÈÓ ˘fi ÙËÓ πÙ·Ï›·Ó ‹ Ó· ·˘ÙÔÓÔÌËıÒÛÈ, ·Ú¿ Ó· ÂÓˆıÒÛÈ ÌÂÙ¿ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜. 3. ∂·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÌÂÓ Î·È ‰È·ÎËÚ‡ÛˆÌÂÓ ˆ˜ ÌfiÓÔÓ ÚÔ·ÈÒÓÈÔÓ Î·È ‰È·Î·¤ÛÙÂÚÔÓ fiıÔÓ ËÌÒÓ ÙËÓ ¤ÓˆÛÈÓ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ ÌÂÙ¿ Ù˘ ªËÙÚfi˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ÙÔ‡ıã fiÂÚ Â›Ó·È Ë ÌfiÓË Ï‡ÛȘ Ë ‰˘Ó·Ì¤ÓË Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛË ÙËÓ ÂÈÚ‹ÓËÓ Î·È ÙËÓ ËÛ˘¯›·Ó ËÌÒÓ. 4. ¢È·‰ËÏÔ‡ÌÂÓ fiÙÈ ÔÏÏ¿ÎȘ ÌÂÙ¿ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ·‰ÂÏÊÒÓ Ó‹ÛˆÓ ‰ÈÂÙÚ·ÓÒÛ·ÌÂÓ Ù· ·ÈÛı‹Ì·Ù· ËÌÒÓ Ù· ˘¤Ú Ù˘ ÂÓÒÛˆ˜ ÌÂÙ¿ Ù˘ ªËÙÚfi˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÔÏÏÔ› ÙˆÓ Û˘ÌÔÏÈÙÒÓ ËÌÒÓ Û˘ÌÌÂÙ¤Û¯ÔÓ ˆ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ·È ÂÓ Ùˆ ∂ÏÏËÓÈÎÒ ÛÙÚ·ÙÒ Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÚfiÓÙ· ÚÔ˜ ÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ·Ó fiÏÂÌÔÓ. 5. ∞Ó·ı¤ÙÔÌÂÓ ÂȘ ÙÔ ¢Ë̷گȷÎfiÓ ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔÓ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ ËÌÒÓ fiˆ˜ ·ÔÛÙ›ÏË ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔÓ ÙÔ˘ „ËÊ›ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ ∞˘ÙÔ‡ ∂ÍÔ¯fiÙËÙ· ÙÔÓ ™ÂÚ ∂‰Ô˘¿Ú‰ÔÓ °ÎÚ¤È ¶Úfi‰ÚÔÓ Ù˘ ÂÓ §ÔÓ‰›Óˆ ™˘Ó‰È·ÛΤ„ˆ˜ ÙˆÓ Î.Î. ¶ÚÂÛ‚Â˘ÙÒÓ ÙˆÓ ªÂÁ. ¢˘Ó¿-
– 143 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
̈Ó, ÂȘ ÙËÓ ∞˘ÙÔ‡ ∂ÍÔ¯fiÙËÙ· ÙÔÓ Î.Î. ∑ÔÏ›ÙÈ ¶Úfi‰ÚÔÓ ÙÔ˘ ÀÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ Ù˘ πÙ·Ï›·˜, Î·È ÂȘ ÙËÓ ∞˘ÙÔ‡ ∂ÍÔ¯fiÙËÙ· ÙÔÓ Î.Î. ∂Ï¢ı¤ÚÈÔÓ μÂÓÈ˙¤ÏÔÓ ¶Úfi‰ÚÔÓ ÙÔ˘ ˘Ô˘ÚÁÈÎÔ‡ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜. ∂Á¤ÓÂÙÔ Î·È ˘ÔÁÚ¿ÊÂÙ·È ˘fi ¿ÓÙˆÓ ÙˆÓ Î·ÙԛΈÓ. OÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ ¶¿ÙÌÔ˘ Geo Sostes ∞ÁÁÂÏ‹˜ ¢¿ÚÈ˙·˜ ¢.μ. ™Ù·ÌÔ‡Ï˘ ¢ËÌ. ∫·ÏÏÈÁ¿˜ πˆ. ¶. ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ¢. £ÂÔ‰ˆÚ¿ÙÔ˜ ∞Ó·ÛÙ. ª·ÁÁ·Ó¿˜ μ·Û›ÏÂÈÔ˜ ª¿ÛÙ·˜ πˆ¿ÓÓ˘ Ã. °ÂˆÚÁ›Ô˘ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ºˆÎ¿˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫ÔÎÎÈÓ¿Î˘ π. ª·Úο΢ π. ÷ÏÎÔ˘Ù¿Î˘ ª.∏. ª·Ï·Ó‰Ú¿Î˘ μ·Û›ÏÂÈÔ˜ ¢. ™Ù·ÌÔ‡Ï˘ ªÈΤ˜ ¡. ∫·Ï·‚Úfi˜ ∫ˆÓÛÙ. ª. μÔÁÈ·Ù˙‹˜ ∂ÌÌ. ¢È·Ì·ÓÙ‹˜ ∂ÌÌ. ª·ÁÔ˘Ï¿˜ ¢ËÌ. ∫·Ï·˚Ù˙‹˜ ¢. •ÂÓ¿Î˘ π. ™ÈÊÔ˘ÓÈfi˜ ªÈ¯·‹Ï ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ∫ÒÛÙ·˜ ªÈ·Ô‡Ï˘ ÷Ú. ∞. μÔ˘‰ÚÔ˘Ì¿ÓÔ˜ ÷Ú. ∞. μ·Ú‰·ÌÈ·Ófi˜ (;)
∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ª. ™Ù·Ú¿˜ ¶ÔÏ˘¯ÚfiÓ˘ °ÚËÁÔÚ›Ô˘ πˆ. ª. ∫ÂÊ·Ï¿˜ ¢ËÌ. ¡ÈÎËÙ¿Î˘ ∞Á. £. ¡ÈÎËÙ¿Î˘ ¢ËÌ. ¶ÂÙÚfiÔ˘ÏÔ˜ ∞Ó·ÛÙ. ∫ÂÊ¿Ï·˜ ¶·Ó·Á‹˜ ºˆÎÈ·Ófi˜ πˆ. ªÔ˘ÚÓ‹˜ ∫ˆÓÛÙ. ºˆÙfiÏ˘ °ÂÒÚÁ. ∫·ÚÁÈÒÙ˘ ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ∫Ô˘ÓÙÔ˘Ú˙‹˜ ∞ÁÁÂÏ‹˜ ª·ÁÔ˘Ï¿˜ ™Ù. ∂. º¤ÁηÚÔ˜ ∫˘Ú. π. ¡ÙÔ‡ÓÙ·˜ ÃÚ. ™. ∫¿Ô˜ ∂ÌÌ. ∫¿Ô˜ ¢ËÌ. °. ª·ÓˆÏÈÔ‡ (;) ¢ËÌ. O˘Ú·Ófi˜ °ÂˆÚ. ªÂÓÙ‹˜ μ. ™Ù·Ì·Ù¿Î˘ μ. μÚ·ÙÛ¿Ï˘ ¶. ¢. ª·ÓˆÏÈÔ‡ π. ¡. ∑·ÌÔ‡Ó˘ ¡ÈÎ. §ÂÔ‡Û˘ ∞ÓÙ. ™Ì¿Ï˘
– 144 –
I™TOPIA
§. ¶Ô˘ÏÈÂ˙›‰Ë˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ π. ∫ÚËÙÈÎfi˜ °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ §ÂÔ‡Û˘ £Âfi‰ˆÚÔ˜ °·˙‹˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∞˘ÁÂÚÈÓfi˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ∫ÔÎÎÈÓ¿Î˘ ¶. ¡. ªˆÚ·˝Ù˘ ¢. º·Ú̷ο΢ °. ∞ÏÂÍ¿Î˘ ¡. π. ¡ÈÎËÙ¿Î˘ ∫. ∞ÏÂÍ¿Î˘ °ÂˆÚÁ. ∫ÔÓÙÔÁˆÚÁ¿Î˘ ∞fiÛÙÔÏÔ˜ •·ÁÔÚ¿Ú˘ ª·Ú΋˜ º·Ú̷ο΢ ™Ù¤Ê·ÓÔ˜ ΔÛÈÙÛÈÏÈ¿ÓÔ˜ ¶ÂÚÈÎÏ‹˜ ÃÂÏˉÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ºˆÎ¿˜ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ªÂÓ‹˜ ÷ڿϷÌÔ˜ ∞. •·ÁÔÚ¿Î˘ ¡È΋ٷ˜ ¡ÈÎËÙ·Ú¿˜ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ºˆÙfiÔ˘ÏÔ˜ ¡È΋ٷ˜ §ÂÔÓ¿Ú‰Ô˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫ÂÊ¿Ï·˜ ∂˘ÛÙÚ¿ÙÈÔ˜ ¡ÔÌÈÎfi˜ ∫ˆÓÛÙ. μ·Ú‚¿Î˘ ¡ÈÎÔÏ. ∫·ÌfiÛÔ˜ ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜ °‡ÏÔ˜ ºˆÎ¿˜ ∂Ï¢ıÂÚ›Ô˘ ™Ù˘Ï. ª·Ì·ÎfiÔ˘ÏÔ˜ π. ¡. ∫·ÏÔÁÈ¿ÓÓ˘ ¡ÈÎ. ∫·ÏÔÁÈ¿ÓÓ˘ ∞ϤͷӉÚÔ˜ ªÂÓ‹˜ ¢ËÌ. ªÔÛ¯ÔÓ¿ (;) ∫ˆÓÛÙ. ™ÎÂ̤˜
£ÂÔ‰. £ÂÔ‰ÔÛ›Ô˘ π¿Î. ™ÎÂ̤˜ ª¿Ú. ™ÈÊÔ˘ÓÈfi˜ π¿Î. ™ÈÊÔ˘ÓÈfi˜ §Ô˘Î¿˜ ™ÈÊÔ˘ÓÈfi˜ ¡. ¢. ÷‚È·Ú¿˜ °ÚËÁ. ª. ∫·Ú·ÁÈ¿ÓÓ˘ ¶··ÛˆÙ‹Ú ∫·Ú·ÓÈÎfiÏ·˜ ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ ∫·Ù¤¯Ë˜ πˆ¿Ó. ∫·Ù¤¯Ë˜ ªÈ¯. ∫·Ú·Ì›Ó˘ ∫ˆÓÛÙ. ∫ÒÙ˘ πˆ. ¡. ªÔ˘ÚÓ‹˜ ªÈ¯. ªÈ·Ô‡Ï˘ ∂ÌÌ. ™Ù·Ì·Ù¿Î˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ∫·Ù¤¯Ë˜ ∫ˆÓ. °. ∞ÓÙˆÓÈ¿‰Ë˜ πˆ. ∫. ∞ÓÙˆÓÈ¿‰Ë˜ ¡. §ÂÔÓ¿Ú‰Ô˜ ∂ÌÌ. º¤ÁηÚÔ˜ ∂. ∞ÏÂÍÈ¿‰Ë˜ ∂ÌÌ. ∞ÓÙˆÓÈ¿‰Ë˜ μ. ¡. ∫ÚËÙÈÎfi˜ ¡. º·Ú¿ÎÏ˘ ∂ÌÌ. ¢·Ï·Ú‹˜ ¢ËÌ. ƒÂ‚›ı˘ ªÈ¯. ™ÈÊÔ˘ÓÈfi˜ ¡ÈÎ. ™ÈÊÔ˘ÓÈfi˜ ¢. ªÔ˘Ú‰Ô‡Û˘ ª. ¡. ª·Ùı·›Ô˘ ∫Ï. ª·ÚÔ˘Ï¿˜ °. §ÂÙ¿Î˘ ™Ù. ∫ÔÏfiÚÔ˜ (;) ¡. ∫·Ú·Ì›Ó˘
– 145 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∞. ¶·ÓÙÂÏÈfi˜ ∫. ∫Ô‡˙Ô˜ ∫. ∫Ô˘ÙÔ‡˙Ô˜ ∑. ª·ÚÁÈfiÏÔ˜ ¶. π. ∫ÚËÙÈÎfi˜ ¢. μ·Ú‚¤Ï˘ ¢. ªˆÚ·˝Ù˘ ∂Ï. ºˆÎ¿˜ §. ΔۿΈӷ˜ ∂ÌÌ. ¡. ∫ÚËÙÈÎfi˜ ™Ù. ∂. μ·Ú‚·Ú‹˜ ∞ı. ∫¿Ô˜ ¢ÈÔÓ. ¢Ú·ÁÒÓ·˜ ª. §Ô˝˙Ô˜ ∞ÓÙ. π. ∫·ÌÔ‡Ú˘ ªÈ¯. ∫·Ú·Ï‹˜ ¢ËÌ. μ·ÎÚ¿ÙÛÔ˜ μ·Û. ∫. μ¿Ï·˜ πˆ. °‡ÏÔ˜ ÃÚ. ∞Ó‰Ú¤Ô˘ μ·ÁÁ¤Ï˘ ™ÙÚ¿Ù·˜ ªÈ¯. ¡ÈÎËÙ¿Î˘ ¢ËÌ. ™ÙÚ¿Ù·˜ °ÂÒÚ. ∫ÔÚÒÓ˘ ¡. ª·ÚÌ·Ú‹˜ πˆ. ΔÛÔ¯·Ï‹˜ ¡. ∫·ÛηϿ (;) §. º. §Ô˝˙Ô˜ °Ú. ª·ÎÚ¿ÙÛ˘ ¡ÈÎ. °. °·ÏÂÔ‡‰Ë˜ º. §Ô˝˙Ô˜ ∫ˆÓÛÙ. ª·Ú·‚¤ÏÈ·˜ πˆ. ™ÎÔ˘ÚÁÈ¿˜ ¢. ¶. ∫ÏÂÔ‡‰Ë˜
°. ∫Ô˘ÙÔ‡˙Ô˜ £ÂÔ‰. ΔÛÔ¯·Ï‹˜ ™. ∫·Ú¿Ó˘ °. ∫Ô˘ÙÔ‡˙Ô˜ °. º·ÛfiÏ˘ ™Ù. μ·Ú‚·Ú‹˜ ∞ÓÙ. °ÔÓȉ¿Î˘ °. ¡. ∫ÏÂÔ‡‰Ë˜ ∞ÓÙ. ¶. ∫ÏÂÔ‡‰Ë˜ §ÂˆÓ. ™Ù·ÚÓ¿˜ πˆ. ∫·ÌÔ‡Ú˘ πˆ. ¡. ∞ÚÁ˘ÚÔ‡ ∑·¯. §È·Ófi˜ °. ∞. ªÈΤÏ˘ ÃÚÈÛÙ. °Ú‡ÏÏ˘ §Ô˘Î¿˜ μÏ¿Û˘ §Ô˘Î¿˜ °Ú‡ÏÏ˘ £ÂÔÏ. °Ú‡ÏÏ˘ ™È‰. °Ú‡ÏÏ˘ ∏Ï. π. μÈÚ‚›Ï˘ ∂. ¶. π. ∂˘ÛÙ·ı›Ô˘ °ÂÒÚ. ∫·ÏÔÁÂÚ¿Î˘ ¢ËÌ. ∞. ∫·˙ÈÏȤÚ˘ ∂ÌÌ. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ª¿Ú. ∫. ª·Úο΢ ªÈ¯. ™Ù·Ú¿˜ ∞ÓÙ. ™ÙÚ¿Ù·˜ ¢ËÌ. ºÚ¿ÓÛ˘ ¡ÈÎ. π. ªÂÏÈ·Ófi˜ ∞ı. ∫·Ú·Î·ÙÛ¿Ó˘ μ·Û. π. ªÂÏÈ·Ófi˜ ∞. ∫. °ÎÏÂÔ‡‰Ë˜ ∫. ∞. ∫·ÏÔ‡‰Ë˜ ¢. μ. μ¿ÏÏ·˜
– 146 –
I™TOPIA
¶·Ó. ¢. μ¿ÏÏ·˜ ∂. ™Ê·¤ÏÔ˘ ªÈ¯. μÂÓ¤Ù˘ ºˆÙ. ºÔ˘ÛÎÔÁÈ¿ÓÓ˘ μ·Û. ∫Ô˘ÌÂÓÙÔ‡Ú·˜ ª·Ó. ∫·Ú·Ì·ÓÒÏ˘ πˆ. ¡. ªÔ˘ÚÓ‹˜ ¡ÈÎ. ∫. ª·ıÈ¿ °ÂÒÚ. ª·Úο΢ °ÂÒÚ. ºÏ‚¿Ú˘ ∞ÓÙ. ∫·ÏÔÁÈ¿ÓÓ˘ °È·Î. ª·ÚÔ˘Ï¿˜ ∂·Ì. ª·˘ÚÔ˘‰‹˜ ∞ı. ƒ‹Á·˜ ™·Ú. ¶Ô˘ÏȤ˙Ô˜ ¡ÈÎ. ™. ¶Ô˘ÏȤ˙Ô˜ μ·Û. ∫·ÌÈÓ¿Ú˘ πˆ¿. ƒ‹Á·˜ π¿Îˆ‚Ô˜ ∫ˆÛÙ‹˜ ÃÚÈÛÙ. ∫ԇ̷Ó˘ πˆ. ∫¿ÓÙÚÔ˜ ™Ù·‡ÚÔ˜ ªÈ¯ÂÏ‹˜ ™È‰ÂÚ‹˜ π. °Ú‡ÏÏ˘ ¡ÈÎ. ∫ԇ̷Ó˘ πˆ. ª·ÎÚ‹˜ μ·Û. ∫ԇ̷Ó˘ ∞fiÛÙ. ∫ԇ̷Ó˘ ¢ËÌ. °È·Ì·›Ô˜ ¡ÈÎfiÏ. ªÈ¯ÂÏ‹˜ ¢ËÌ. ∫Ô˘ÎÔ˘Ì¿Ú˘ ª·Ó. °È·Ì·›Ô˜ ¡ÈÎfiÏ. °·ÌÈÂÚ‹˜ ™·Ú¿ÓÙ˘ °È·Ì·›Ô˜ ¡ÈÎ. ∫Ô˘ÎÔ˘Ì¿Ú˘
¢. °·ÌÈÂÚ¿Î˘ ¡ÈÎ. °·ÌȤÚ˘ ¡ÈÎ. ¶Ô˘˙¿Ú˘ ∂˘Ú. ¶Ô˘˙¿Ú˘ °ÂÒÚ. ¶Ô˘˙¿Ú˘ ¡È΋ٷ˜ π. ¡ÈÎËÙ·Ú¿˜ °È¿ÓÓ˘ ¡. ¡ÈÎËÙ·Ú¿˜ ¶¤ÙÚÔ˜ ∫·Ì›ÙÛ˘ ∞ÓÙ. μ·ÛÈÏ¿Î˘ πˆ¿Ó. ∫·Ì›ÙÛ˘ °ÂÒÚ. ¶·‹ÏÈ·˜ ª·Ó. °·ÌÈÂÚ‹˜ °ÂÒÚ. ∫·ÌÔ˘ÚÔÁÈ¿ÓÓ˘ ∂ÌÌ. °ÂˆÚÁ‹˜ πˆ. ∫·Ú¿Ï˘ §. ª. §Ô˝˙Ô˜ ™. π. ∫ÂÊ·Ï¿˜ πˆ. ™. ∫ÂÊ·Ï¿˜ ∂Ì. ¢. ¡ÙÔ‡ÓÙ·˜ ¢ËÌ. °. ¡ÙÔ‡ÓÙ·˜ ¶·Ó. ¢. μ¿Ï·˜ πˆ¿ÓÓ. ΔۿΈӷ˜ ∞ı·Ó. ∂. ¶·ÓÂÏÈfi˜ (;) ∫ˆÓÛÙ. ∫ÔÓÙÔÁÈ¿ÓÓ˘ πˆ. ∫. ∫ÔÓÙÔÁÈ¿ÓÓ˘ ªÈ¯. °·ÌÈÂÚ‹˜ ¢ËÌ. ¶. μÈÔϤÓÙ˘ ª·Ù. μ·ÛÈÏ¿Î˘ πˆ. §·Ô˘ÓÙfi˜ ™ˆÙ. ª·ÁÔ˘Ï¿˜ ¢ËÌ. ΔÚÈ·ÓٷʇÏÏÔ˘ πˆ. μÈÔϤÓÙ˘ ª·Ù. μ·ÛÈÏ›Ԣ °È·. §·Û˘ÓÙfi˜
– 147 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
™ˆÙ. °Ú‡ÏÏ˘ ªÈ¯. °È·Ì·›Ô˜ ª·Ú. ∫·ÙÛÔ˘ÏȤÚ˘ ∫ˆÓ. π. °Ú‡ÏÏ˘ ∞ı. ∫. °Ú‡ÏÏ˘ ¡ÈÎ. ƒÔ‡ÛÛÔ˜ ª·Ó. ∞. ∫ÔÎfiÓ·˜ πˆ¿Ó. ∫·Ó¤Ï˘ πˆ. °·ÌÈÂÚ¿Î˘ ™Ù. °·ÌÈÂÚ¿Î˘ ¶¤ÚÔ˜ μÈÔϤÓÙ˘ °ÂˆÚ. ªÈ¯ÂÏ‹˜ °È·ÎÔ˘Ì‹˜ ªÈ¯ÂÏ‹˜ ¢ËÌ. ª¿ÚÎÔ˘ ¡ÈÎ. °ÂˆÚÁ¿Ú·˜ πˆ¿. ∫ÔÎÎfiÓ·˜ ™Ù. ∞. ∫ÔÎfiÓ·˜ πˆ¿ÓÓ˘ ¡. ∫ÔÎfiÏ˘ π¿Î. ™Ì¿Ï˘ π¿Î. ∫Ô˘ÙÔ‡˙Ô˜
°ÂÒÚ. ª¿Ó˘ ∂˘Ú. §. ™ÎÂ̤˜ ∞Ó·ÛÙ. °È¿ÓÓ·ÚÔ˜ ¡. °È¿ÓÓ·ÚÔ˜ μ·Û. °È¿ÓÓ·ÚÔ˜ μ·Û. ¢. ∫·Ú·ÁÎÈÔ˘Ï¤˜ °È·ÎÔ˘Ì‹˜ ∫Ô˘‚¿˜ ªÈ¯. ∫Ô˘‚¿˜ ¢ËÌ. ∫·ÌfiÛÔ˜ ™Ù. ¶··Ìȯ·‹Ï °ÂÒÚ. °·ÌÈÂÚ‹˜ ¡È΋ٷ˜ ¡ÈÎËÙ·Ú¿˜ ¶·ÓÙ. ∫·ÌfiÛÔ˜ °ÂÒÚ. ∫¿ÓÙÚÔ˜ ºÙ‹Ì˘ ∫Ô˘Ì¿Ú˘ ∞Ó‰Ú. ∫ÔÎfiÓ·˜ ∞ÓÙ. μÈÔϤÓÙ˘ ™Ù. ªËÙÈÏÔ‡Ó˘ °ÂÒÚ. ª. ¶·ÓÙÂÏÈfi˜ £ÂÔÏ. ª. ¶·ÓÙÂÏÈfi˜
ŸÙÈ ·ÎÚÈ‚¤˜ ·ÓÙ›‚·ÚÔÓ ∂Ó ¶¿Ù̈ ÙË 8 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1913 ΔÔ ¢Ë̷گȷÎfiÓ °·˙‹˜ ˘ÔÁÚ·Ê‹ ‰˘Û·Ó¿ÁÓˆÛÙË °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¡. ∫ÔÎÎÈÓ¿Î˘ ¢.μ. ™Ù·ÌÔ‡Ï˘ ∂·Ì. ª·ÁÔ˘Ï¿˜ ¢ËÌ. ∫·Ï·˚Ù˙‹˜
¢ÈÔÓ‡Û˘ °. M·˘ÚfiÁÈ·ÓÓ˘ K·ıËÁËÙ‹˜ KÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·˜ Ú. ¶Ú‡Ù·Ó˘ ÙÔ˘ ¢.¶.£.
– 148 –
I™TOPIA
XÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ ÚfiÍÂÓÔ˘ ™Ù·‡ÚÔ˘ §È¿ÙË Ô˘ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÈÁÎfiÁÎÓÈÙÔ ÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘.
– 149 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
– 150 –
I™TOPIA
– 151 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
– 152 –
I™TOPIA
– 153 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: ™Ù¿ı˘ KÏ‹Ì˘
I™TOPIA
∫ÈÚ΋ ¶·ÓÔÚÌ›ÙË
H A P X H T O Y T E § O Y ™ T H ™ I TA § I K H ™ K AT O X H ™ ™ T H N K A §Y M N O ¶ P O™ ¶ A £ E I E ™ ° I A E ¶ A N ATA • H T H ™ E K ¶ A I ¢ E Y ™ H ™ KAI E¶ANA§EITOYP°IA™ TøN ™XO§EIøN
∏
Mussolini ÛÙȘ 25 πÔ˘Ï›Ô˘ 1943 Î·È Ë ·Ó·Îˆ¯‹ (armistizio) Ô˘ ˘¤ÁÚ·„ ÛÙȘ 8 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ Ô Ó¤Ô˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ Ù˘ πÙ·Ï›·˜ Pietro Badoglio Ì ÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜, ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó Ó¤· ‰Â‰Ô̤ӷ ÛÙÔ ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ¯ÒÚÔ. ΔÔ ÔÏÈÙÈÎfi ̤ÏÏÔÓ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È Ï¤ÔÓ ·fi ÙȘ Û˘ÌÌ·¯ÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ. OÈ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ Â›Ó·È Ú·Á‰·›Â˜, ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·È Ù·¯‡Ù·Ù· Î·È Û ¯ÚfiÓÔ˘˜ ·Úfi‚ÏÂÙÔ˘˜. ™˘ÌÌ·¯›Â˜ ·ÓÙÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È Î·È ÔÈ πÙ·ÏÔ›, ·fi Û‡ÌÌ·¯ÔÈ, Á›ÓÔÓÙ·È Â¯ıÚÔ› ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ. OÈ μÚÂÙ·ÓÔ›, ·fi ÙËÓ ËÌÂÚÔÌËÓ›· Ù˘ ˘ÔÁÚ·Ê‹˜, ı¤ÙÔ˘Ó Û ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ «Accolade»,1 Ô˘ ›¯·Ó ÚÔÂÙÔÈÌ¿ÛÂÈ ·fi ÙÔ 1940 ÁÈ· Ù· ÓËÛÈ¿ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. ∏ ÛÙ¿ÛË ÙˆÓ ∞ÌÂÚÈηÓÒÓ Î·È ÙˆÓ ƒÒÛˆÓ ÛÙ· μÚÂÙ·ÓÈο Û¯¤‰È· Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ ·‰È¿ÊÔÚË. À’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ó· ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÚÒËÓ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·.2 OÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘˜, ¶Tø™H TH™ KYBEPNH™H™
1. ΔÔ Û¯¤‰ÈÔ «Accolade» ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡Û ÙȘ ÂÈı˘Ì›Â˜ ÙÔ˘ ΔÛfiÚÙÈÏ ÁÈ· ÙË ‰È¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ÙËÓ ÚÔÛ¤Ï΢ÛË Ù˘ ΔÔ˘ÚΛ·˜ ÛÙÔ Ï¢Úfi Ù˘ μÚÂÙ·Ó›·˜, ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙˆÓ ™ÙÂÓÒÓ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÛfiÓÙÔ˘ ηÈ, ΢ڛˆ˜, ÙËÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋ ΢ÚÈ·Ú¯›· ÛÙËÓ ÂÙÚÂÏ·ÈÔÊfiÚÔ ª¤ÛË ∞Ó·ÙÔÏ‹. °È· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· μÏ. ∑. ¡. ΔÛÈÚ·ÓÏ‹˜, πÙ·ÏÔÎÚ·Ù›· ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· 1912-1943. ∞ÏÏÔÙÚ›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, ƒfi‰Ô˜ 1998, Û. 260-265, fiÔ˘ Î·È Û¯ÂÙÈ΋ μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·. 2. μÏ. π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜, «¶Ò˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÙËÎ·Ó Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ÛÙÚ·ÙȈÙÈο Î·È ÔÏÈÙÈο ηٿ ÙÔ μã ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ fiÏÂÌÔ», ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο, Ù. ∂ã (1985)
– 155 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
·ÓÒÙÂÚ˜ ÙˆÓ μÚÂÙ·ÓÈÎÒÓ, ηÙÔÚıÒÓÔ˘Ó Ó· ÛÙ·ıÂÚÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ¯ÒÚÔ. ™ÙȘ 26 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1943 ÛÙÔ ÓËÛ› Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ô‚È‚¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ ÚÒÙ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙˆÓ ÕÁÁψÓ.3 ªÂÙ¿ ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÛÙË ƒfi‰Ô4 Î·È ÛÙËÓ ∫ˆ5 ·Ô¯ˆÚÔ‡Ó ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ·fi ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·È ÙÔ ÓËÛ› ηٷϷ̂¿ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜,6 ÛÙȘ 5 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1943. ΔËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛÙȘ 8 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1944, ÔÈ Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙ ˘¿Ú¯Ô˘Û˜ ·ÓÙÈÛÙ·ÛȷΤ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, «∂ıÓÈ΋ ŒÓˆÛȘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘» (∂.∂.∫.) Î·È «∂ıÓÈ΋ §·˚΋ ∞ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈ΋ ŒÓˆÛȘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘» (∂.§.∞.∂.∫.),7 ηْ ÂÓÙÔÏ‹ Ù˘ 249-254Ø ÙÔ˘ ȉ›Ô˘, «™ÂÏ›‰Â˜ ÈÛÙÔÚ›·˜», ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο, Ù. °ã (1982) 6571Ø ÙÔ˘ ȉ›Ô˘, «™ÙÈÁ̤˜ ·fi ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘», ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο, Ù.¢ã (1984) 91-93. 3. μÏ. π.∞. À. ∂Í., º. ∞. ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘/1943, ¤ÁÁÚ·Ê. Ì ·ÚÈıÌ. ÚˆÙ. ÂÌÈÛÙ. 561, 26 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1943, Û. 1,2, fiÔ˘ ·fi ÙÔ ÙÚÈÛ¤ÏÈ‰Ô ‰·ÎÙ˘ÏÔÁÚ·ÊË̤ÓÔ ·fiÚÚËÙÔ ¤ÁÁÚ·ÊÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÔÛÙ¤ÏÏÂÈ ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ¶ÚÔÍÂÓÂ›Ô Ù˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·˜ ÚÔ˜ ÙË μ·ÛÈÏÈ΋ ∂ÏÏËÓÈ΋ ¶ÚÂۂ›· Ù˘ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘, ÛÙȘ 26 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1943, ÏËÚÔÊÔÚԇ̷ÛÙ fiÙÈ: «...Oî A ò ÁÁÏÔÈ Î·› å‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ Ôî ‘ŒÏÏËÓ˜ A \ ÍȈ̷ÙÈÎÔ›, Ô¥ÙÈÓ˜ öÏ·‚ÔÓ Ì¤ÚÔ˜ Âå˜ Ù¿˜ âȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, âÁ¤ÓÔÓÙÔ àÓÙÈΛÌÂÓ· àÊ·ÓÙ¿ÛÙˆ˜ âÓıÔ˘ÛȈ‰áÓ âΉËÏÒÛÂˆÓ ÙÔÜ ÏËı˘ÛÌÔÜ, nÛÙȘ äÛ¿˙ÂÙÔ Ù¿˜ ¯Â›Ú·˜ ÙˆÓ, Ùfi ™Ù¤ÌÌ·, Ù‹Ó ™ÙÔÏ‹Ó ÙˆÓ. ¢È¿ Ó¿ A \ ӷʤڈ ñÌÖÓ öÓ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, âÎ ÙáÓ ÔÏÏáÓ ·ÚÔÌÔ›·˜ ʇÛˆ˜, Ù¿ ïÔÖ· ÌÔ› ‰ÈËÁ‹ıËÛ·Ó, ÙfiÓ ‘ŒÏÏËÓ· A \ Óı˘ÔÏÔ¯·ÁfiÓ nÛÙȘ qÙÔ â› ÎÂÊ·Ïɘ ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ A ò ÁÁÏˆÓ ∫ÔÌÌ¿ÓÙÔ˜ Âå˜ ∫¿Ï˘ÌÓÔÓ, ÙfiÓ âÛ‹ÎˆÛ·Ó Î·› ÙfiÓ ÌÂÙ¤ÊÂÚÔÓ Âå˜ Ùfi ÎÂÓÙÚÈÎfiÓ Î·ÊÂÓÂÖÔÓ, „¿ÏÏÔÓÙ˜ ÙfiÓ \EıÓÈÎfiÓ ≠YÌÓÔÓ, âÎÂÖ ‰¤ äÓÔ›¯ıË Î·› η̷ӛÙ˘, ÙfiÓ ïÔÖÔÓ â› öÙË Ê·›ÓÂÙ·È Âr¯ÔÓ ÎÚ˘Ì̤ÓÔÓ, âÓ àÓ·ÌÔÓFÉ Ùɘ ä̤ڷ˜ Ù·‡Ù˘ ...».
4. μÏ. Edoardo Fino, La tragedia di Rodi e dell’ Egeo, Terza edizione, Milano 1963, p. 119-152Ø Ã.π. ¶··¯ÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, πÛÙÔÚ›·, Ô.., Û. 581, 582. 5. μÏ. ∫.¢. ∫ÔÁÈfiÔ˘ÏÔ˜, «∏ ÈÙ·ÏÈ΋ ·Ó·Îˆ¯‹ 8/9/1943, ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ ÛÙÔÓ §ÈÓÔfiÙË Î·È Ë ‰›ÎË ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙËÁÔ‡ Muller», Δ· ∫ˆ·Î¿, 5 (1995) 312-369Ø μ. ÷Ù˙Ë‚·ÛÈÏ›Ԣ, πÛÙÔÚ›· Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ ∫ˆ, ∞Ú¯·›· – ªÂ۷ȈÓÈ΋ – ¡ÂfiÙÂÚË, ÂΉ. ¢‹ÌÔ˘ ∫ˆ, 1990, Û. 567-571. 6. μÏ. π.∞. À. ∂Í., º. ∞. ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘/1943, Ô.., Û. 3, fiÔ˘ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È: «...ó˜ ÌÔ› àÓ¤ÊÂÚÔÓ Ôî àÓˆÙ¤Úˆ ≠EÏÏËÓ˜ àÍȈ̷ÙÈÎÔ›, Ô¥ÙÈÓ˜ öÏ·‚ÔÓ Ì¤ÚÔ˜ Âå˜ ¬Ï·˜ Ù¿˜ âȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, Ôî \IÙ·ÏÔ› â› ÙáÓ ïÔ›ˆÓ â‚·Û›˙ÔÓÙÔ Ôî A ò ÁÁÏÔÈ, 剛ˆ˜ ‰È¿ Ù‹Ó àÌ˘Ó·Ó ÙáÓ Ó‹ÛˆÓ Ùɘ ™‡Ì˘ η› ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ·Ú‰fiıËÛ·Ó LÌ· Ùc ÁÂÚÌ·ÓÈÎFÉ âÈı¤ÛÂÈ, iÓ¢ Ôé‰ÂÌÈĘ àÓÙÈÛÙ¿Ûˆ˜...».
7. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 1927 Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËΠÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Ë ·ÓÙÈÛÙ·Ûȷ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË «∂ıÓÈ΋ ŒÓˆÛË ∫·Ï‡ÌÓÔ˘». ¶ÚˆÙÂÚÁ¿Ù˜ Ù˘ ›‰Ú˘Û‹˜ Ù˘ ÔÈ: °. ª¿ÁÎÔ˜, ∞ÓÙ.
– 156 –
I™TOPIA
∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∫˘‚¤ÚÓËÛ˘ Û˘Á¯ˆÓ‡ÔÓÙ·È Û ̛·. ÙË «¢ˆ‰ÂηÓËÛȷ΋ §·˚΋ ŒÓˆÛË ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÔηٿÛÙ·Û˘» (¢.§.∂.∂.∞.), Ì ·ÚÈÔ ÛÎÔfi «...ÙËÓ Ï‹ÚË ∂ıÓÈ΋ Ì·˜ ·ÔηٿÛÙ·ÛË ‰È· Ù˘ ÂÓÒÛˆ˜ ÌÂÙ¿ Ù˘ ªËÙÚfi˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜.».8 ∏ ¢.§.∂.∂.∞., ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙÔÓ Î‡ÚÈÔ ÛÎÔfi Ù˘, ·Ó¤Ï·‚ ÙË ÊÚÔÓÙ›‰· ÙÔ˘ ÂÈÛÈÙÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡9 Î·È ÙËÓ Â·Ó·ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Ì ÚfiÁÚ·ÌÌ· ηı·Ú¿ ÂÏÏËÓÈÎfi.
OÈÎÔÓfiÌÔ˘, ¡ÈÎ. ƒ‹Á·˜ Î·È ™·Î. ∞Ï·¯Ô‡˙Ô˜. ™ÎÔfi˜ Ù˘ Ë Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÙÔ˘ ∂ıÓÈÎÔ‡ ˙‹ÏÔ˘ ÙˆÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ Î·È Ë ‰È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ ȉ¤·˜ Ù˘ ŒÓˆÛ˘ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ΔÔÓ OÎÙÒ‚ÚË ÙÔ˘ 1940 ȉڇıËΠÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ÔÚÁ¿ÓˆÛËØ Ë «§·˚΋ ŒÓˆÛË ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÔηٿÛÙ·Û˘». ™ÎÔfi˜ Ù˘ Ë ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È Ë ŒÓˆÛ‹ Ù˘ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. °È· ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ∂.∂.∫. Ô π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ, ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ Û‡ÛÙ·Û‹˜ Ù˘ ‰È·ÙËÚÔ‡Û ٷÎÙÈ΋ ·ʋ Ì ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∫˘‚¤ÚÓËÛË, ·fi ÙËÓ ÔÔ›· Î·È Î·ıÔ‰ËÁÔ‡ÓÙ·Ó. ÕÙÔÌ· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û ˆ˜ Û˘Ó‰¤ÛÌÔ˘˜ ‹Ù·Ó Ù’ ·‰¤ÏÊÈ· °È¿ÓÓ˘ Î·È ™Î‡Ԙ ∫Ô˘ÙÚÔ‡Ï˘ Î·È Ô ∞ÓÙÒÓ˘ ∫Ô˘ÛÎÔ‡Ù˘. ŒÚÁÔ Ù˘, Û ÙÔÈÎfi ›‰Ô, Ë Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ¯ÚËÌ¿ÙˆÓ, Ì ٷ ÔÔ›· ‚ÔËıÔ‡Û ÙÔ˘˜ ΢ÓËÁË̤ÓÔ˘˜ ÁÈ· Ù· ÂıÓÈο ÙÔ˘˜ ÊÚÔÓ‹Ì·Ù· ·ÙÚÈÒÙ˜, Ë ·ÁÔÚ¿ ‚È‚Ï›ˆÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Î·È Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÛÙ‹ÚÈÍË ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Ô˘ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ÛÙÔ ÓËÛ› Î·È ‰›‰·ÛÎ·Ó ÎÚ˘Ê¿. §ÂÙÔ̤ÚÂȘ μÏ. π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜, πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Ù. ∞ã, ∞ı‹Ó· ¯.¯.Â., Û. 235-243Ø ÙÔ˘ ȉ›Ô˘, ΔÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ Î·È Ë ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ∞ı‹Ó· 1995, Û. 3641Ø ¡ÈÎ. ∫¯·ÁÈ¿˜-¡·›ıˆÓ·˜, ∂ıÓÈ΋ ∞ÓÙ›ÛÙ·ÛË ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ, °ÂÒÚÁÈÔ˜ ª¿ÁÎÔ˜, ÂΉ. ŸÌ‚ÚÔ˜, 1997, Û. 15 Î.Â. 8. μÏ. π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜ πÛÙÔÚ›·, Ô.., Û. 241, 242. 9. μÏ. ∞(گ›Ô) ¢(ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜) ∫(·Ï‡ÌÓÔ˘), μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ∂ÈÙÚÔ‹˜ ∂ÈÛÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ∂ηȉ‡Ûˆ˜, ∞ÚÈıÌ. Ú¿Í. 13/23 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1944, ¯.·.Û., fiÔ˘ Û¯ÂÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È fiÙÈ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜, ¤ÓÙÔÓÔ ˘‹ÚÍ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ˘ ÂÈÛÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, fiˆ˜ Î·È Û’ fiÏ· Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·. ªÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ·Ó·ÁοÛÙËΠӷ ÙÔ ÂÁηٷÏ›„ÂÈ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ÔʇÁÂÈ ÙÔÓ ·fi ÙËÓ Â›Ó· ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘. °Èã ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ¤ÌÂÈÓ·Ó ÛÙÔ ÓËÛ›, Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËΠÂÈÙÚÔ‹ ÂÈÛÈÙÈÛÌÔ‡, Ë ÔÔ›· Ì ÂÚ¿ÓÔ˘˜, ‚Ô‹ıÂÈ· ·fi ÙÔ ¢.∂.™. Î·È ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ÙÔ˘ ∫·˝ÚÔ˘, ÚÔÛ·ıÔ‡Û ӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·. ΔËÓ ÂÈÙÚÔ‹ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÔÈ: ·) ∫Ô˘ÓÙÔ‡Ú˘ ¡ÈÎ. ¶Úfi‰ÚÔ˜, ‚) °Ô‡Ó·Ú˘ ¢ËÌ. °Ú·ÌÌ·Ù¤·˜, Á) ∫·ÏÔÁÈ¿ÓÓ˘ ∞ÓÙ. ̤ÏÔ˜, ‰) OÈÎÔÓfiÌÔ˘ ∞ÓÙ. ̤ÏÔ˜, Â) ¢Ú¿ÎÔ˜ ™·Î. ̤ÏÔ˜, ÛÙ) ™·Ô˘Ó¿Î˘ ªÈ¯. ̤ÏÔ˜, ˙) ™·Ófi˜ ∫ˆÓ. ̤ÏÔ˜, Ë) ∫Ô˘ÓÙÔ‡Ú˘ ∂ÌÌ. ̤ÏÔ˜, ı) ∫fiÎÎÈÓÔ˜ πˆ¿Ó. ̤ÏÔ˜, È) ∫·ıÔÔ‡Ï˘ ¡ÈÎ. ̤ÏÔ˜ Î·È È·) ªÔ˘Ï·Ê¤ÓÙ˘ πˆ¿Ó. ̤ÏÔ˜. ∞fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ú·ÎÙÈÎÒÓ Ù˘ ÂÈÙÚÔ‹˜ Ì·˜ Á›ÓÂÙ·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ Û˘ÓÂ-
– 157 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
™ÙË Û‡ÛÎÂ„Ë Ù˘ 22·˜ OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1944 ·ÔÊ·Û›˙ÂÙ·È Ë Û‡ÛÙ·ÛË ÂÈÙÚÔ‹˜ Ì ·ÚÈÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ÙȘ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÁÈ· ÙÔ ¿ÓÔÈÁÌ· ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ. ™ÙËÓ ÂfiÌÂÓË Û‡Û΄Ë, Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÛÙȘ 30 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1944, ÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÎfiÈÌÔ Ó· ÚÔ‚Ô‡Ó Û ‰È¿‚ËÌ· ÛÙÔ °ÂÚÌ·Ófi ‰ÈÔÈÎËÙ‹ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ÏÔ¯·Áfi Weiss, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÙËÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ. ∫·Ù¿ ÙËÓ Â›Û΄‹ ÙÔ˘˜ ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ ÏfiÁÔ Î·È ÙÔ ÛÎÔfi Û‡ÛÙ·Û‹˜ Ù˘ Î·È ÙÔ˘ ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó ¿ÙÔÌ· ¤ÌÈÛÙ· ·fi ÙËÓ OÚÁ¿ÓˆÛË ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛ‹ Ù˘. O °ÂÚÌ·Ófi˜ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜, ÛÙȘ 31 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1944, Û˘ÌʈÓ› Ì ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË Ô˘ ÙÔ˘ Á›ÓÂÙ·È Î·È Ì ÚÔ΋ڢ͋ ÙÔ˘ ÔÚ›˙ÂÈ, ·fi ¿ÙÔÌ· Ô˘ ÙÔ˘ ›¯·Ó ÚÔÙ›ÓÂÈ, ˆ˜ ∂ÈÙÚÔ‹ ∂ÈÛÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ∂η›‰Â˘Û˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ÙÔ˘˜: ·) ªÔ˘Ï·Ê¤ÓÙË πˆ¿ÓÓË ‚) ∫Ô˘ÓÙÔ‡ÚË ¡ÈÎfiÏ·Ô Á) ∫Ô˘ÚÂ̤ÙË °ÚËÁfiÚÈÔ ‰) °ÂÚ¿ÎË ªÈ¯·‹Ï Â) ΔÔÌ¿˙Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ ÛÙ) ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ πÔÎÚ.
-
¢ÈÎËÁfiÚÔ ŒÌÔÚÔ ŒÌÔÚÔ ŒÌÔÚÔ μ˘ÚÛÔ‰¤„Ë ¢ÈÎËÁfiÚÔ.
˙) ∫·ÏÔÁÈ¿ÓÓË ∞ÓÙÒÓÈÔ - ŒÌÔÚÔ Ë) OÈÎÔÓfiÌÔ˘ ∞ÓÙÒÓÈÔ - º·ÚÌ·ÎÔÔÈfi ı) ª·Ú·ÁÎfi ¶¤ÙÚÔ - ŒÌÔÚÔ È) À„ËÏ¿ÓÙË μ·Û›ÏÂÈÔ - ÀÔ‰ËÌ·ÙÔ. È·) ∫Ô˘ÙÔ‡˙Ë ¶·ÓÙÂÏ‹ - ¶ÏÔ›·Ú¯Ô
¶Úfi‰ÚÔ Ù˘ ÂÈÙÚÔ‹˜ fiÚÈÛ ÙÔ ‰ÈÎËÁfiÚÔ ªÔ˘Ï·Ê¤ÓÙË πˆ¿ÓÓË. ÁÈ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ‚Ô‹ıÂÈ·˜ ·fi ÙÔ ¢ÈÂıÓ‹ ∂Ú˘ıÚfi ™Ù·˘Úfi ÙÔÓ ∫Ô˘ÓÙÔ‡ÚË ¡ÈÎfiÏ·ÔØ ÁÈ· Ù· Û¯ÔÏÈο ı¤Ì·Ù· ÙÔ °ÂÚ¿ÎË ªÈ¯·‹Ï Î·È ÁÈ· Ù· ÂÌÔÚÈο ÙÔÓ ∫Ô˘ÚÂ̤ÙË °ÚËÁfiÚÈÔ. ∫·ı‹ÎÔÓÙ· Ù˘ ∂ÈÙÚÔ‹˜, ·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂ӷ ϤÔÓ, ÔÚÈ˙fiÙ·Ó: ·) O ÂÈÛÈÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ‚) ∏ ¢È‡ı˘ÓÛË ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Î·È Á) ∏ ·ʋ Ì ÙÔ ¢ÈÂıÓ‹ ∂Ú˘ıÚfi ™Ù·˘Úfi ÁÈ· ÂÈÛÈÙÈÛÙÈ΋ ‚Ô‹ıÂÈ·.10 ¯›˙Ô˘Ó Ó· ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ÓËÛ› ÙÚÈ¿ÓÙ· ‰¿ÛηÏÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙·Ó ÛÔ‚·Úfiٷٷ ÔÈÎÔÓÔÌÈο Î·È ÂÈÛÈÙÈÛÙÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·. °È· ÙÔ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ›¯Â Û˘ÛÙ·ı›, ÂȉÈο ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜, «∂ÈÙÚÔ‹ Δ·Ì›Ԣ ¶ÚfiÓÔÈ·˜ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ∂ÏÏËÓԉȉ·Ûοψӻ. ª¿ÏÈÛÙ·, Ì ¤ÁÁÚ·Êfi Ù˘, ÛÙȘ 21 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1944, ˙ËÙÔ‡Û ¯ÚËÌ·ÙÈÎfi ‚Ô‹ıËÌ· «..âÎ ÙÔÜ ÂÚÈÛÛ‡̷ÙÔ˜ ÙÔÜ ÂåÛÚ·¯ı¤ÓÙÔ˜ âÎ Ùɘ ‰È·ÓÔÌɘ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ¢.E.™. ...¥Ó· Ùe ¯ÔÚËÁËıËÛfiÌÂÓÔ ÔÛeÓ ‰È·ÓÂÌËıÉ âÍ úÛÔ˘, Âå˜ ô·ÓÙ·˜ ÙÔf˜ âÓ K·Ï‡ÌÓˇˆ ÂñÚÈÛÎÔ̤ÓÔ˘˜ ^EÏÏËÓԉȉ·ÛοÏÔ˘˜...».
10. μÏ. π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜ πÛÙÔÚ›·, Ô.., Û. 252 Î.Â, fiÔ˘ Î·È ÌÂÙ·ÁÚ·Ì̤ӷ Ù· Ú·ÎÙÈο Ù˘ ¢.§.∂.∂.∞
– 158 –
I™TOPIA
∫·Ù¿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1943-1944 ‰ÂÓ Î·Ù¤ÛÙË ‰˘Ó·Ùfi Ó’ ·ÓÔ›ÍÔ˘Ó Ù· Û¯ÔÏ›·. OÈ Ì·ıËÙ¤˜ ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ·È ÛÙ· Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÓ·ÔÌ›ӷÓÙ˜ ÛÙÔ ÓËÛ› ‰·ÛοÏÔ˘˜. ΔÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1944-1945, Ì ڈÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ Ù˘ ¢.§.∂.∂.∞. ·ÔÊ·Û›˙ÂÙ·È Ë Â·Ó·ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ, ÌÂÙ¿ Î·È ÙË Û¯ÂÙÈ΋ ¿‰ÂÈ· ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ‰ÈÔÈÎËÙ‹, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ÀÔ˘ÚÁ›Ԣ ¶·È‰Â›·˜. ∏ ÚfiÙ·ÛË ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ πÙ·ÏÔ‡ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Dã Aprile ÁÈ· Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Î·È ÁÈ· ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ πÙ·ÏÈ΋˜ °ÏÒÛÛ·˜ ÛÙ· Û¯ÔÏ›·, ¿ÊËÓ ·‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ˘Â‡ı˘ÓÔ˘˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ.11 ™ÙË Û‡ÛÎÂ„Ë Ù˘ 31˘ OÎÙÒ‚ÚË 1944 ·ÔÊ·Û›˙ÂÙ·È Ó’ ·Ú¯›ÛÔ˘Ó ¿ÌÂÛ· Ù· Ì·ı‹Ì·Ù·. ΔËÓ ›‰È· ̤ڷ ηÏÔ‡ÓÙ·È fiÏÔÈ ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ÓËÛ› ÁÈ· Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ÂfiÌÂÓË Ù· Ì·ı‹Ì·Ù·. ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÔÚ›˙ÂÙ·È Ô ‰¿ÛηÏÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∑·˝Ú˘. ΔË ÌÈÛıÔ‰ÔÛ›· ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ô ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ OÈÎÔÓfiÌÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ Î·È ı· ÊÚfiÓÙÈ˙ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó‡ÚÂÛË ÙˆÓ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓˆÓ ÎÔÓ‰˘Ï›ˆÓ, ÒÛÙ ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ Ó· ÏËÚÒÓÔÓÙ·È Ù·ÎÙÈο. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÂÍÔ˘ÛÈÔ‰ÔÙ‹ıËÎÂ Ô ‰¿ÛηÏÔ˜ ∫·ıÔÔ‡Ï˘ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ Ó· ÛÙ›ÏÂÈ Û‹Ì· ÛÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ÁÈ· ÔÈÎÔÓÔ-
11. ΔËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ÂÊ·ÚÌfiÛÙËΠۇÛÙËÌ· Û˘Ó‰ÈÔ›ÎËÛ˘. ΔË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ‰ÈÔ›ÎËÛË ·ÛÎÔ‡Û·Ó ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, Ì ÚÒÙÔ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔÓ Urlichi Kleemann Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ ÛÙÚ·ÙËÁfi Otto Wagener, 25 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1944, ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘. ¶ÔÏÈÙÈÎfi˜ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ·Ú¤ÌÂÈÓÂ Ô πÙ·Ïfi˜ Igini Faralli. OÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ·‰È·ÊfiÚËÛ·Ó ÁÈ· Ù· ı¤Ì·Ù· Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ Î·È ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ ÂÈÎÂÓÙÚÒıËΠÛÙËÓ Î·Ù¿ ÙÔ ‰˘Ó·Ùfi ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ Ô¯‡ÚˆÛË ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ. ¢È·ÙËÚ›ٷÈ, ‚¤‚·È·, Ë ÈÙ·ÏÈ΋ ÓÔÌÔıÂÛ›·, ·ÏÏ¿ ¯ˆÚ›˜ ·˘ÛÙËÚfiÙËÙ·. ∏ ·ÓÔ¯‹ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Â¤ÙÚ ÙËÓ ·Ú·‚›·Û‹ Ù˘ ÂΠ̤ÚÔ˘˜ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ. ™ÙËÓ Ú¿ÍË, Ë ÔÏÈÙÈ΋ ÂÍÔ˘Û›· ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ‹Ù·Ó Ù˘È΋ Î·È ÛÎÈ҉˘. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙË ƒfi‰Ô, ÛÙ· ˘fiÏÔÈ· ÓËÛÈ¿ Ë ÙÔÈ΋ ÂÍÔ˘Û›·, ÌÂıÔ‰Èο, ›¯Â ÂÚȤÏıÂÈ ÛÙȘ ηٿ ÙfiÔ˘˜ ∂ÈÙÚÔ¤˜ Ô˘ ›¯Â ȉڇÛÂÈ Ë ¢.§.∂.∂.∞. ™’ fiÏË ÙË ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ∂ÈÙÚÔÒÓ ÛÙÚ¿ÊËÎÂ, ΢ڛˆ˜, ÛÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÈÙÈÛÙÈÎÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÛÙËÓ Â·Ó·ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ÀÔ˘ÚÁ›Ԣ ¶·È‰Â›·˜, ·Ú¿ ÙȘ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ. μÏ. π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜ πÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·, Ô.., Û. 113-115. ¶Ú‚Ï. Ã.π. ¶··¯ÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, πÛÙÔÚ›· Ù˘ ƒfi‰Ô˘2, ∞ı‹Ó· 1994, Û. 582,583.
– 159 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÌÈ΋ ÂÓ›Û¯˘ÛË. ŒÙÛÈ, ÙËÓ 1Ë ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1944, Ì ›ÛËÌË ÙÂÏÂÙ‹ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÙÔ˘ ¶·ÓfiÚÌÔ˘, ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ù· Ì·ı‹Ì·Ù·.12 OÈ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÁÈ· ·ӷÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ, οو ·fi ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ ÚԷӷʤڷÌÂ, ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· ‹Ù·Ó ‚‹Ì· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi. ∏ ·Ú¯‹ ›¯Â Á›ÓÂÈ. ∏ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ Î·È ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘˜ fï˜ ··ÈÙÔ‡Û ÔÏϤ˜ ·ÎfiÌ· ÚÔÛ¿ıÂȘ. ∏ ÚÔÛˆÚÈÓ‹ Â›Ï˘ÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÈÙÈÛÙÈÎÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Î·È Ù˘ ÌÈÛıÔ‰ÔÛ›·˜ ÙˆÓ ‰·ÛοψÓ,13 ‰ÂÓ Â·ÚÎÔ‡Û·Ó ÁÈ· ÙËÓ ÔÌ·Ï‹ Û˘Ó¤¯ÈÛË Ù˘ ÔÚ›·˜ ÙÔ˘˜. ∏ ˘ÔÁÚ·Ê‹ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÛÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜, 8 ª·˝Ô˘ 1945, ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ Î·È ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÌÈ·˜ Ó¤·˜, ·Î·ıfiÚÈÛÙ˘ Î·È ·Úfi‚ÏÂÙ˘, Ù˘ ·ÁÁÏÈ΋˜14. ∏ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·¯ÒÚËÛË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ·fi ÙÔ ÓËÛ› Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘15 Û‡ÛÙ·ÛË Ù˘ «∂ÏÏËÓÈ΋˜ ¶ÔÏÈÙÈ΋˜ ¢ÈÔÈ΋Ûˆ˜ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘» (∂.¶.¢.∫.),16
12. μÏ. π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜ πÛÙÔÚ›·, Ô.., Û. 254-257. 13. ΔÔ ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1945, Ì ÂÓ¤ÚÁÂȘ Ù˘ «∂ÈÙÚÔ‹˜ ∂ÈÛÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ∂η›‰Â˘Û˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘» ¤Êı·Û ÛÙÔ ÓËÛ› ÙÔ ÚÒÙÔ ÊÔÚÙ›Ô ‚Ô‹ıÂÈ·˜ ÙÔ˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ∂Ú˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡. ΔÔ ›‰ÈÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·, ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÌÈÛıÔ‰ÔÛ›·˜ ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Ï‡ıËÎÂ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔ ÁÈ· ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ¤ÙÔ˘˜ 19441945, ÌÂ Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∫˘‚¤ÚÓËÛ˘. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ë ∂Ú·ÓÈ΋ ∂ÈÙÚÔ‹ Ô˘ ›¯Â Û˘ÛÙ·ı› ÛÙÔ ÓËÛ›, ·fi ÙËÓ ÒÏËÛË ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Ô˘ ›¯Â ÛÙ›ÏÂÈ ·fi ÙÔ μÔ˘‰ÚÔ‡ÌÈ Ù˘ ª. ∞Û›·˜ ÂÏÏËÓÈÎfi ΢‚ÂÚÓËÙÈÎfi ÎÏÈÌ¿ÎÈÔ, ηÙfiÚıˆÛ ӷ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÈ ÈηÓfi ¯ÚËÌ·ÙÈÎfi ÔÛfi, Ô˘ Ó· ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ Ù·ÎÙÈ΋ ÌÈÛıÔ‰ÔÛ›· ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ. μÏ. π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜, πÛÙÔÚ›·, Ô.., Û. 258. 14. μÏ. π. ∫. ª·Ó¤Ù·, πÂÚfi˜ §fi¯Ô˜ 1942-1945, ÂΉ. §ÔÁÔı¤Ù˘, ∞ı‹Ó· 1995, Û. 265268. 15. ¶Ú‚Ï. ªÈ¯. π. ™·Ì¿ÚÎÔ˘, §¤ÚÔ˜, ∏ ª¿ÏÙ· ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ÃÚÔÓÈÎfi 1912 – 1948, ∞ı‹Ó· 20012, Û. 336-345 Î·È 354. 16. π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜, πÛÙÔÚ›·, Ô.., Û. 283, fiÔ˘ ÌÂÙ·ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ›‰Ú˘Û˘ Ù˘ ∂.¶.¢.∫., Ì ÙËÓ ·Ú·Î¿Ùˆ Û‡ÓıÂÛË: ¶Úfi‰ÚÔ˜ ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ OÈÎÔÓfiÌÔ˘ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔÈ ¶·ÓÙÂÏ‹˜ ∫ÔÓÙfi‰È·ÎÔ˜ ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ∫·ÏÔÁÈ¿ÓÓ˘ μ·Û›ÏÂÈÔ˜ À„ËÏ¿ÓÙ˘ ∏Ï›·˜ ¢Ô˘ÚfiÔ˘ÏÔ˜ ™Ù·Ì¿ÙÈÔ˜ ∫Ô˘ÙÔ‡˙˘
∞ÓÙÈÚfi‰ÚÔ˜ ªÈ¯·‹Ï °ÂÚ¿Î˘ ∂ÎÙÂÏÂÛÙÈ΋ ∂ÈÙÚÔ‹ ™Ù·Ì¿ÙÈÔ˜ ∫Ô˘ÙÔ‡˙˘ ™Î‡Ԙ ΔÛ·ÁοÚ˘ πˆ¿ÓÓ˘ Δ˘ÏÏÈ·Ó¿Î˘ ™Ù¤Ê·ÓÔ˜ ∫·˙Ô‡Ú˘
– 160 –
¶ÔÏÈÙÈÎfi˜ °Ú·ÌÌ·Ù¤·˜ πÔÎÚ¿Ù˘ ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜ ∂ȉÈÎÔ› °Ú·ÌÌ·Ù›˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ∫·ıÔÔ‡Ï˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∑·˝Ú˘
I™TOPIA
Ë ÔÔ›· ›¯Â ı¤ÛË ÙÔÈ΋˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘,17 ‰ÚÔÌÔÏÔÁ› ÙËÓ ÔÚ›· ÔÌ·ÏÔÔ›ËÛ˘ Î·È Â›Ï˘Û˘ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ. ªÂÙ¿ ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ·fi ÙÔ ÓËÛ›, Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ ›¯Â Á›ÓÂÈ ˘fiıÂÛË fiÏ˘ Ù˘ ∫·Ï˘ÌÓȷ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ™ÙȘ 18 ª·˝Ô˘ 1945 Ë ∂.¶.¢.∫., Ì ¤ÁÁÚ·Êfi Ù˘, «...ÛÙ¤ÏÏÔ˘Û· ÙeÓ ¯·ÈÚÂÙÈÛÌeÓ Ùɘ N‹ÛÔ˘ Úe˜ Ùe ñ̤ÙÂÚÔÓ ^YÔ˘ÚÁÂÖÔÓ [¶·È‰Â›·˜ ηd £ÚËÛÎÂ˘Ì¿ÙˆÓ] ·Ú·Î·ÏÂÖ ·éÙe ¬ˆ˜ Û‡ÛÂÈ à̤ۈ˜ ‰Èa ÙcÓ ‰È¿‰ÔÛÈÓ Ùɘ âηȉ‡Ûˆ˜ Âå˜ ÙcÓ ÓÉÛÔÓ Ì·˜, ì ïÔ›· ÙfiÛÔÓ ñ¤ÊÂÚÂÓ àe ÙcÓ à·ÈÛ›·Ó Ù˘Ú·ÓÓ›·Ó. ¶Úe˜ ÙÔÜÙÔ ·Ú·Î·ÏÂÖ ıÂÚÌfiٷٷ ¬ˆ˜ àÔÛÙ·ÏÔÜÓ ‰Èa ÙcÓ Î·ÙˆÙ¤Ú·Ó Î·d ̤ÛËÓ âη›‰Â˘ÛÈÓ ï âÛˆÎÏÂÈfiÌÂÓÔ˜ àÚÈıÌe˜ ‚È‚Ï›ˆÓ ηd ì àÓ¿ÏÔÁÔ˜ ÁÚ·ÊÈÎc ≈ÏË...».18
∏ ¿ÌÂÛË ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË ÙˆÓ ∂ÏÏËÓÈÎÒÓ ∞Ú¯ÒÓ ÛÙÔ ·›ÙËÌ· ÁÈ· ¯ÔÚ‹ÁËÛË Û¯ÔÏÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Î·È ˘ÏÈÎÔ‡,19 ¤Ï˘Ó ‚·ÛÈÎfi ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi Úfi‚ÏËÌ· ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Î·È ‰È¢ÎfiÏ˘Ó ηٿ Ôχ ÙËÓ ÔÌ·Ï‹ ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ¤ÙÔ˘˜, 1945-1946.
17. μÏ. π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜, πÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·, Ô.., Û. 115. 18. μÏ. ªÂÙ·ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÙÔ ¤ÁÁÚ·ÊÔ Ù˘ ∂.¶.¢.∫. (·fi ÙÔ ·Ú¯Â›Ô Ù˘ ¢.§.∂.∂.∞.) ÛÙÔ π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜, πÛÙÔÚ›·, Ô.., Û. 284. Î·È ÙÔ˘ ȉ›Ô˘, ΔÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘, Ô.., Û. 25, 26. 19. ™ÙȘ 25 ª·˝Ô˘ 1945, ÂÙ¿ Ë̤Ú˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ÚÔ·Ó·ÊÂÚÂÚÔ̤ÓÔ˘ ÂÁÁÚ¿ÊÔ˘ Ù˘ ∂.¶.¢.∫., ÙÔ À. ∂Í. Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Ì ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÒ˜ ›ÁÔÓ ¤ÁÁÚ·Êfi ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔ ÀÔ˘ÚÁ›ÔÓ £ÚËÛÎÂ˘Ì¿ÙˆÓ Î·È ∂ıÓÈ΋˜ ¶·È‰Â›·˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ·Ó¤ÊÂÚÂ: «òE¯ÔÌÂÓ ÙcÓ ÙÈÌcÓ Óa ¿Ó·ÎÔÈÓÒÛˆÌÂÓ ñÌÖÓ Î·ÙˆÙ¤Úˆ ηٿÏÔÁÔÓ ÙáÓ Âå˜ ëοÛÙËÓ ÓÉÛÔÓ Ùɘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ÊÔÈÙÔ‡ÓÙˆÓ Ì·ıËÙáÓ Î·d Óa ·Ú·Î·Ï¤ÛˆÌÂÓ ñÌĘ ¬ˆ˜, Âé·ÚÂÛÙÔ‡ÌÂÓÔÈ, àÔÛÙ›ÏËÙ ìÌÖÓ âÂÈÁçÓÙˆ˜ Ùa àÓ·ÏÔÁÔ‡ÓÙ· Âå˜ ·éÙÔf˜ ‰È‰·ÎÙÈÎa ‚È‚Ï›·, ηٷÏϋψ˜ Û˘Û΢·Ṳ̂ӷ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Óa ‰È·‚È‚·ÛıáÛÈÓ Âå˜ ÙeÓ ÚÔÔÚÈÛÌeÓ ÙˆÓ ‰Èa ÙÔÜ àÓ·¯ˆÚÔÜÓÙÔ˜ àÓÙÈÙÔÚÈÏÈÎÔÜ. [sic]
ƒO¢O™ Ì·ıËÙ·› 4.900 ÂÍ ˆÓ 80 ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘. ∫∞§Àª¡O™ » 1.500 ∫ø™ » 1.000 ™Àª∏ » 400 ∫∞ƒ¶∞£O™ » 400 §∂ƒO™ » 400
¶∞ΔªO™ Ì·ıËÙ·› ∫∞™™O™ » Δ∏§O™ » Ã∞§∫∏ » ∞™ΔÀ¶∞§∞π∞ » ¡π™ÀƒO™ »
400 300 180 160 500 200
μÏ. π.∞. À. ∂Í., º. ∞ã ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ (¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· Âη›‰Â˘ÛË) / 1945, ·ÚÈıÌ. ÂÁÁÚ¿Ê. 15266, 25 ª·˝Ô˘ 1945.
– 161 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∏ ‰ÚÔÌÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ ÁÈ· ÂÎÏÔÁ‹ ·ÈÚÂÙÒÓ ·ÓÙÈÚÔÛÒˆÓ Î·È Ë Â·Ó·ÊÔÚ¿ Û ÈÛ¯‡ ÙÔ˘ ıÂÛÌÔ‡ Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Û Ӥ· ‰Â‰Ô̤ӷ ÛÙÔÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ¯ÒÚÔ. ∏ Ó¤· ¢Ë̷گȷ΋ ∞Ú¯‹ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÌ·Ï‹ Î·È ·Ó·Ù˘Íȷ΋ ÔÚ›· Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. ∏ ÎÈÓËÙÔÔ›ËÛË Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÁÈ· ·ӷۇÛÙ·ÛË Î·È Â·Ó·‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ÛÙ‹ÚÈ͢, ·ÔÙÂÏÔ‡Û ı¤Ì· ¿ÌÂÛ˘ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ·˜. ¶ÚÒÙ· Î·È Î‡ÚÈ·, ··Ú·›ÙËÙÔ ÎÚ›ıËÎÂ Ë Â·Ó›‰Ú˘ÛË Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ™¯ÔÏÒÓ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ™ÙȘ 23 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1945 Û˘ÁηÏÂ›Ù·È Ï·˚΋ Û˘Ó¤Ï¢ÛË, ÛÙËÓ ÔÔ›· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó 177 ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ Ôϛ٘, Ì ÌÔÓ·‰ÈÎfi ı¤Ì· ÙËÓ ÂÎÏÔÁ‹ ∂ÊÔÚ›·˜ ™¯ÔÏÒÓ. ªÂÙ¿ ÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ˘Ô„ËÊÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi Ù˘ ∂ÍÂÏÂÁÎÙÈ΋˜ ∂ÈÙÚÔ‹˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÏÔÁ‹ ÙˆÓ ∂ÊfiÚˆÓ «... Û˘ÌÊÒÓˆ˜ Ùˇá K·ÓÔÓÈÛÌˇá Ùɘ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ âÎϤÁËÛ·Ó ó˜ \EÊÔÚ›· ™¯ÔÏgÓ ÙÂÙÚ·ÌÂÏ‹˜ âÈÙÚÔ‹ âÎ [ÙáÓ] Î.Î. ^IÔÎÚ¿ÙÔ˘˜ ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˘, KÒÛÙ· KÔ˘ÚÔ‡ÓË, Mȯ·‹Ï K·ÌÔ‡ÚË Î·d \Iˆ¿ÓÓÔ˘ M·ÁÎÏÉ...».20
™Â ÎÔÈÓ‹ Û‡ÛÎÂ„Ë Ù˘ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜, Ù˘ ∂.¶.¢.∫. Î·È fiÏˆÓ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ™¯ÔÏÒÓ,21 Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÛÙȘ 27 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1945, ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÔÈ ‰È·‰Èηۛ˜ ÁÈ· ÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. ∏ ÛÙ¿ÛË, ÔÈ ı¤ÛÂȘ ÙˆÓ Û˘ÌÌÂÙ·Û¯fiÓÙˆÓ Î·È Ë ‰È·‰Èηۛ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›ٷÈ, ‰ÈηȈ̷ÙÈο ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÛËÌ›· ÛÙ·ıÌfi ÛÙËÓ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ∞ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔχÙÈÌË ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ÁÈ· fiϘ ÙȘ ÓÂfiÙÂÚ˜ ÁÂÓȤ˜. ¶·Ú·‰›‰Ô˘Ó Ì·ı‹Ì·Ù· ÂıÓÈÛÌÔ‡, ·ÙÚȈÙÈÛÌÔ‡, ‹ıÔ˘˜ Î·È ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜, Ì ‰È·¯ÚÔÓÈ΋ ÈÛ¯‡. ªÂ ÙÔÓ ∞ã ¢ËÌÔÁ¤ÚÔÓÙ·, OÈÎÔÓfiÌÔ˘ ∞ÓÙÒÓÈÔ Ó· «... âÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙcÓ ÂÔ›ıËÛÈÓ ¬ÙÈ ì Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ùɘ \EÊÔÚ›·˜ ÙáÓ ™¯ÔÏáÓ ÌÂÙa Ùɘ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ıa ʤÚË àÛÊ·ÏᘠÙe àÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ùɘ ¬ÛÔÓ Ùe ‰˘Ó·ÙeÓ ÙÂÏÂÈÔÙ¤-
20. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈıÌ. Ú¿Í. 18, 23 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1945, Û. 80, 81. 21. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈıÌ. Ú·Í. 19, 27 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1945, Û. 81. Ÿˆ˜ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙ· Ú·ÎÙÈο Ù˘ Û˘Ó‰ڛ·Û˘, ÙÔ Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ °. ª·ÁÎÏ‹˜ ·Ó·ÁοÛÙËΠ۠·Ú·›ÙËÛË ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ˘Á›·˜. ΔË ı¤ÛË ÙÔ˘ ‹ÚÂ Ô ÚÒÙÔ˜ ÂÈÏ·¯ÒÓ ª. ™‚‡ÓÔ˜.
– 162 –
I™TOPIA
Ú·˜, ηÙa Ùe ÚÔÛ¯b˜ öÙÔ˜, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙáÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ...»,22 ÍÂÎÈÓÔ‡Ó
ÔÈ ÂÚÁ·Û›Â˜ Ù˘ Û‡Û΄˘. ∞ÏÏ¿ Î·È ÙÔÓ Úfi‰ÚÔ Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ Ó· ‰ËÏÒÓÂÈ «… ¬ÙÈ âÏ›˙ÂÈ Óa ÂRÚFË Âå˜ ÙcÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·Ó Û˘ÓÂÚÁ¿Ù·˜ ÂåÏÈÎÚÈÓÂÖ˜, ‰Èa ÙcÓ â͢Á›·ÓÛÈÓ Ùɘ ¶·È‰Â›·˜ Ùɘ Ó‹ÛÔ˘ Ì·˜. \E›Û˘ ¬ÙÈ Ú¤ÂÈ Óa ηٷ‚ÏËıFÉ Î¿ı ÚÔÛ¿ıÂÈ· ‰È’ ëÏÏËÓÔÚÂÂÛÙ¿ÙËÓ ÌfiÚʈÛÈÓ ÙáÓ K·Ï˘ÌÓÈÔ·›‰ˆÓ, ‰ÈfiÙÈ àe ÙcÓ K¿Ï˘ÌÓÔÓ Î·d ¿ÏÈÓ ıa âÎˉ‹ÛÔ˘Ó Ùa ÊáÙ· Âå˜ ÙcÓ ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔÓ, Ùa ÊáÙ· Ùɘ ηÈÓÔ‡ÚÁÈ·˜ Ùɘ ¢ËÌÔÎÚ·ÙÈÎɘ ¶·È‰Â›·˜...».23
¢Â›ÁÌ· ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ Î·È Ó¤Ô˘ Ó‡̷ÙÔ˜ Ô˘ ‹ıÂÏ·Ó Ó· ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË, ·ÔÙÂÏ› ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ô˘ ηıfiÚÈ˙ ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÚÔÛˆÈÎÔ‡, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ™¯ÔÏÒÓ. ∫·Ù¿ ÙÔÓ Úfi‰Úfi Ù˘ Ë ÂÎÏÔÁ‹ ¤Ú ӷ Á›ÓÂÈ Ì ‚¿ÛË: ·) Δ· ÂıÓÈο ÊÚÔÓ‹Ì·Ù·24 ÙˆÓ ˘Ô„ËÊ›ˆÓ ‚) ΔËÓ ËıÈ΋ ‰È·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ˘Ô„ËÊ›ˆÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙȘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȤ˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Á) ΔÔ Ó‡̷ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Ô˘ ¤Ú ӷ ‰È·Î·Ù¤¯ÂÈ ÙÔ˘˜ ˘Ô„ËÊ›Ô˘˜, ÁÈ· Ó· ‰È··È‰·ÁˆÁ‹ÛÔ˘Ó ÙË Ó¤· ÁÂÓÈ¿ ¤ÙÛÈ, ÒÛÙ ӷ ··ÏÏ·Á› Ë ÙÔÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ·fi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ›¯Â ‰È·ÌÔÚʈı› ̤¯ÚÈ ÙfiÙÂ. ™˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ÚÔÙ¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ·ÔÙÂÏ› Î·È Ë ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ Ù˘ ª. ™‚‡ÓÔ˘. ªÂ ÂÈÏÈÎÚ›ÓÂÈ· Î·È Â˘ı‡ÙËÙ· ÏfiÁÔ˘ «... Û˘ÓÈÛÙa âÎηı¿ÚÈÛÈÓ ¬ÏˆÓ ¬ÛˆÓ Û˘Ó¤‚·ÏÔÓ ÛÙcÓ ÚÔ·ÁˆÁcÓ ÙáÓ åÙ·ÏÈÎáÓ Û¯ÔÏÈÎáÓ âÓÂÓÚÁÂÈáÓ, âÈÙ˘Á¯¿ÓÔÓÙ˜ ÙÔÜÙÔ ‰È’ ñÂÚ‚ÔÏÈÎÔÜ ˙‹ÏÔ˘, âÎı¤ÙÔÓÙ˜ ÙÔf˜ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ ÙˆÓ öÓ·ÓÙÈ ÙáÓ åÙ·ÏÈÎáÓ àÚ¯áÓ ‰È’ çÏÈÁˆÚ›·Ó ηd ‰È’ âÎÊÔÚ‚ÈÛÌÔÜ Î·d â΂ȷÛÌáÓ ÙáÓ Û˘Ó·‰¤ÏÊˆÓ ÙˆÓ, Ôî ïÔÖÔÈ àÓ·Áη›ˆ˜ Û˘ÓÂÌÔÚÊÒÓÔÓÙÔ Úe˜ Ùa ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù¿ ÙˆÓ.
22. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈıÌ. Ú·Í. 19, Ô.. 23. ∞˘ÙfiıÈ. ∏ ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈÛË ‰È΋ ÌÔ˘. 24. ¢È¢ÎÚÈÓÈÛÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì fiÙÈ Ô fiÚÔ˜ «ÂıÓÈο ÊÚÔÓ‹Ì·Ù·» ÂÓ¤¯ÂÈ ÙË ÛËÌ·Û›· «·ÙÚȈÙÈο ÊÚÔÓ‹Ì·Ù·». ¶Ú‚Ï. °È·Ó. ¶Ô˘ÁÔ‡ÓÈ·˜, OÈ ÚÒÙ˜ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈΤ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·È‰Â›· ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο, Ù. πã (1992) 223.
– 163 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Na ÌcÓ ñÔÏÔÁ›ÛË Î·ÓÂd˜ ÔûÙÂ Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ·Ó ÔûÙ ÊÈÏ›·Ó ÔûÙÂ Û˘ÌʤÚÔÓ, ‰È·ÓÔ›ÁÔÓÙ˜ ÔûÙˆ Ó¤·Ó ÂÚ›Ô‰ÔÓ ÁÓËÛ›ˆÓ ^EÏÏËÓÈÎáÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Ìb ÚÔÛˆÈÎeÓ àËÏÏ·Á̤ÓÔ Î·d ÙÔÜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ñÔÏ›ÌÌ·ÙÔ˜ Ê·ÛÈÛÌÔÜ...».25
∞ÏÏ¿ Î·È Ô ∫. ∫Ô˘ÚÔ‡Ó˘ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ô˘ ı· ÂÎÏÂÁÔ‡Ó Î·È ı· ÛÙÂϯÒÛÔ˘Ó Ù· Û¯ÔÏ›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÚfiÙ˘· ·ÙÚȈÙÈÛÌÔ‡, ηÏÔ› ÔÈÎÔÁÂÓÂȿگ˜, Ì ηϋ ·ÁˆÁ‹ Î·È ËıÈο ÛÙÔȯ›·.26 ΔȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ™¯ÔÏÒÓ ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· Û˘ÌÏËÚÒÛÂÈ Î·È ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ Ù˘ ∂.¶.¢.∫. ∂ÌÌ. ∫Ô˘ÓÙÔ‡ÚË. Ÿˆ˜ ÚÔÙ›ÓÂÈ, ÙÔ Ù˘¯›Ô ÙÔ˘ ÈÙ·ÏÈÎÔ‡ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ƒfi‰Ô˘ (Magistrale) ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÚfiÛıÂÙÔ ÚÔÛfiÓ ÁÈ· fiÛÔ˘˜ ÙÔ Î·Ù›¯·Ó, ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ Û˘Ó·‰¤ÏÊˆÓ ÙÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Ì ÚÔÛˆÈÎfi ÎfiÛÙÔ˜ ·¤Ê˘Á·Ó Ó· ÙÔ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó, ·Ó Î·È ‹Ù·Ó ˘Ô¯ÚˆÙÈÎfi. O‡Ù ӷ ıˆÚËı› ·ÓÒÙÂÚÔ ÙÔ˘ ·ÔÏ˘ÙËÚ›Ô˘ ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, «... ηı’ ¬ÛÔÓ Ôî ÛÔ˘‰¿Û·ÓÙ˜ Âå˜ Ùe ¢È‰·ÛηÏÂÖÔÓ ^Pfi‰Ô˘ ‰bÓ àÂÎfiÌÈÛ·Ó ÌfiÚʈÛÈÓ ·È‰·ÁˆÁÈ΋Ó, ·Úa ÁÓáÛÈÓ Ùɘ \IÙ·ÏÈÎɘ ÁÏÒÛÛ˘ ...».27
∏ Úfi‚ÏÂ„Ë ÂÁÁÚ·Ê‹˜ ›ÛÙˆÛ˘ ÛÙÔÓ ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌfi Ù˘ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ÁÈ· ÙË ÌÈÛıÔ‰ÔÛ›· ÙÚÈ¿ÓÙ· ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Î·È ¤ÓÙ ηıËÁËÙÒÓ,28 ¤ÙÚ ӷ ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÚÔÛˆÈÎÔ‡. ™ÙË ‚¿ÛË ÙˆÓ ÚÔÙ¿ÛÂˆÓ Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ™¯ÔÏÒÓ Î·È Ù˘ ∂.¶.¢.∫., ÌÂ Ì˘ÛÙÈ΋ „ËÊÔÊÔÚ›·, ÚÔ¤‚ËÎ·Ó ÛÙËÓ ÂÎÏÔÁ‹ ÙˆÓ Î·ıËÁËÙÒÓ ÛÙË Û˘Ó‰ڛ·ÛË Ù˘ 27˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘. ∏ ÂÎÏÔÁ‹ ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ÔÚ›ÛÙËΠÁÈ· ÙËÓ ·Ì¤Ûˆ˜ ÂfiÌÂÓË Û˘Ó‰ڛ·ÛË. 25. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈıÌ. Ú¿Í. 19, Ô.., Û. 81, 82. ∏ ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈÛË ‰È΋ ÌÔ˘. 26. ∞˘ÙfiıÈ. 27. ∞˘ÙfiıÈ. 28. ∞Ó Î·È Ë ›ÛÙˆÛË ÛÙÔÓ ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌfi Ù˘ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ÚÔ¤‚Ï ÔÛfi ÌfiÓÔ ÁÈ· ¤ÓÙ ηıËÁËÙ¤˜, ÙÂÏÈο ÂÎϤ¯ÙËÎ·Ó ¤ÍÈ. ΔÔ ÂÈϤÔÓ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓÔ ÔÛfi ÚÔÂÚ¯fiÙ·Ó ·fi ‰ˆÚ¿ 100 ÏÈÚÒÓ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘ Ô˘ ›¯Â οÓÂÈ ÛÙÔ ¢‹ÌÔ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ Ô ƒfi‰ÈÔ˜ ¢ÂÚÁ¤Ù˘ ∫·˙Ô‡Ï˘ ªÈ¯·‹Ï, ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÁÈ· ÙËÓ ·È‰Â›·. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈıÌ. Ú¿Í. 19, Ô.., Û. 81. °È· ÙȘ ¢ÂÚÁÂۛ˜ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ∫·˙Ô‡ÏË ÛÙÔ ÓËÛ› Ù˘ ƒfi‰Ô˘ μÏ. Ã.π. ¶··¯ÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, πÛÙÔÚ›·, Ô.., Û. 505, 566.
– 164 –
I™TOPIA
™ÙË Û˘Ó‰ڛ·ÛË Ù˘ ÂfiÌÂÓ˘ Ë̤ڷ˜, 28 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1945, ÚÈÓ ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ÙˆÓ ‰·ÛοψÓ, ·ÔÊ·Û›ÛÙËÎÂ Ë Û˘ÌÏ‹ÚˆÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡Ó ÙˆÓ Î·ıËÁËÙÒÓ Ì ¤Ó· ·ÎfiÌ· ¿ÙÔÌÔ. ªÂ Ì˘ÛÙÈ΋ „ËÊÔÊÔÚ›· Î·È ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ ÂÎϤ¯ÙËÎÂ Ô ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜ πˆ¿ÓÓ˘ ™Î·Ú‰¿Û˘. ¢Â‡ÙÂÚÔ ı¤Ì· Ù˘ ›‰È·˜ Û˘Ó‰ڛ·Û˘, Ë ÂÎÏÔÁ‹ ‰·ÛοψÓ. Ÿˆ˜ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙÔ Û¯ÂÙÈÎfi Ú·ÎÙÈÎfi, Û’ fiÏ· Ù· ¿ÙÔÌ· Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ›¯Â ‰È·ÓÂÌËı› ηٿÏÔÁÔ˜ Ì ٷ ÔÓÔÌ·ÙÂÒÓ˘Ì· ÙˆÓ ˘Ô„ËÊ›ˆÓ Î·È Ù· ÚÔÛfiÓÙ· ÙÔ˘˜. ªÂÙ¿ ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÙˆÓ ‰È·‰ÈηÛÙÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ‰‡Ô Ì˘ÛÙÈΤ˜ „ËÊÔÊÔڛ˜, ÂÂȉ‹ ÛÙËÓ ÚÒÙË ÈÛÔ„‹ÊÈÛ·Ó ÔÈ ¤ÓÙ ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÈ Î·È ¤Ú ӷ ·ÔÎÏÂÈÛı› ¤Ó·˜. ΔÂÏÈο, ÁÈ· ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1945-1946, ÂÎϤ¯ÙËÎ·Ó ÙÚÈ¿ÓÙ· ¤Ó·˜ ‰¿ÛηÏÔÈ.29 OÈ Ú˘ıÌÔ› Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ Â›Ó·È ¤ÓÙÔÓÔÈ. OÈ Û˘Ó‰ÚÈ¿ÛÂȘ ‰È·‰¤¯ÔÓÙ·È Ë ÌÈ· ÙËÓ ¿ÏÏË, ۯ‰fiÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ∏ ‚Ô‡ÏËÛË ÙˆÓ ÚÔ·Ó·ÊÂÚÔÌ¤ÓˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÊÔÚ¤ˆÓ ÁÈ· Ù·ÎÙÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È ¤Î‰ËÏË. ¶·ÚfiÓ Û’ fiÏã ·˘Ù¿ Î·È ÙÔ Â·Ó·Û˘ÛÙË̤ÓÔ «™ˆÌ·ÙÂ›Ô ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘»30, Ì ¿Ô„Ë ÛÙË Ï‹„Ë ·ÔÊ¿ÛˆÓ.
29. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ˘ÁÈÔ‡˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È ·ÓȉÈÔÙÂÏÔ‡˜ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÚÔÛÊÔÚ¿˜ ·ÔÙÂÏ› Ë ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ‰·ÛοÏÔ˘ ·¿ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ÷Ù˙ˉ¿ÎË. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂͤٷÛË ÙˆÓ ·ÈÙ‹ÛÂˆÓ ÙˆÓ ˘Ô„ËÊ›ˆÓ «... àÓ·ÊÔÚÈÎᘠÌb ÙcÓ ñÔ„ËÊÈfiÙËÙ· ÙÔÜ îÂÚ¤ˆ˜ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ X’’¢¿ÎË ó˜ ‰ËÌԉȉ·ÛοÏÔ˘ àÔÊ·Û›˙ÂÙ·È ¬ˆ˜ ÔyÙÔ˜ ‰ÈÔÚÈÛıÂÖ ÌbÓ ó˜ ‰ËÌԉȉ¿ÛηÏÔ˜ ÁÈa Ùe Ì¿ıËÌ· ÙáÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎáÓ, àÏÏa ôÓ¢ ÌÈÛıÔf, ó˜ ö¯ˆÓ ÙcÓ ÚfiÛÔ‰ÔÓ ·éÙÔÜ âÎ Ùɘ îÂÚÔÛ‡Ó˘. Eå˜ ÂÚ›ÙˆÛÈÓ Ôf ‰bÓ â‰¤¯ÂÙÔ Óa âÚÁ·ÛıFÉ àÌÈÛıÂÖ, ÙfiÙÂ ï ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ‰bÓ ıa åÛ¯‡Ë...». ∫·È fiˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ
·fi Ù· ÔÓÔÌ·ÙÂÒÓ˘Ì· ÙˆÓ ÂÎÏÂÁÌ¤ÓˆÓ ÁÈ· ‰ÈÔÚÈÛÌfi ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ, Ô˘ ηٷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ Ú·ÎÙÈÎÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙÔ Ú·ÎÙÈÎfi Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Á›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂȘ ÛÙ· Û¯ÔÏ›·, ‰¤¯ıËΠӷ ˘ËÚÂÙ‹ÛÂÈ ¯ˆÚ›˜ ÌÈÛıfi. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈıÌ. Ú¿Í. 21, 28 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1945, Û. 92, 93 Î·È ·ÚÈıÌ. Ú·Í. 31, 25 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1945, Û. 108. 30. ¶·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¢.™.∫., ˆ˜ ›ÛËÌÔ˘ Î·È ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ˘ Û˘Ó‰ÈηÏÈÛÙÈÎÔ‡ ۈ̷Ù›Ԣ, Ì ÚfiÏÔ Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ηٿÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Î·È ÈηÓfi Ó· ÂËÚ¿˙ÂÈ ÛÙË Ï‹„Ë Û˘ÏÏÔÁÈÎÒÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ Ô˘ ›¯·Ó ¿ÌÂÛË Û¯¤ÛË Ì ÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË Î·È ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜, Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÛÙË Û˘Ó‰ڛ·ÛË Ù˘ ∂ÊÔÚÔ-¢ËÌ·Ú¯›·˜ Ù˘ 28˘ ª·˝Ô˘ 1918. Ÿˆ˜ ηٷÁÚ¿ÊÂ-
– 165 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
O ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ÚÔÛ¯¤˜ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜, Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ÙÔ Î·ı¤Ó· Î·È ÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ÙÔ˘˜, Â›Ó·È ÙÔ ı¤Ì· Ù˘ Û˘Ó‰ڛ·Û˘ Ù˘ 1˘ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1945. μ·ÛÈÎfi ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· Ó’ ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Ô˘, ηٿ ÙÔ˘˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜, ı· ¤¯ÂÈ ÙÔ Î¿ı ۯÔÏ›Ô. «...∫Ú›ÓÂÙ·È ÙÂÏÈÎᘠÛÎfiÈÌÔÓ Î·d çÚıeÓ Óa ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó Ùa ëÍɘ Û¯ÔÏÂÖ·, ÛÙcÓ ¶fiıÂÈ· 2 ëÍ·Ù¿ÍÈ·È ‰ËÌÔÙÈηd Û¯ÔÏ·d A \ ÚÚ¤ÓˆÓ Î·d ≤Ó· ¶·ÚıÂÓ·ÁˆÁ›ÔÓ, ÛÙcÓ ¯ÒÚ· Ì›· ëÍ·Ù¿ÍÈÔ˜ ‰ËÌÔÙÈÎc Û¯ÔÏ‹, ÌÚÔÛÙa Ì›· ÌÔÓÔÙ¿ÍÈÔ˜ j ‰ÈÙ¿ÍÈÔ˜ àÓ·ÏfiÁˆ˜ ÙáÓ Ì·ıËÙáÓ Ô‡ ıa ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛıÔÜÓ, ÛÙe μ·ıf Ì›· ÂÓٷٿÍÈÔ˜ j ëÍ·Ù¿ÍÈÔ˜, ÛÙcÓ æ¤ÚËÌÔÓ Ì›· ‰ÈÙ¿ÍÈÔ˜, ÛÙa ÛοÏÈ· Ì›· ÌÔÓÔÙ¿ÍÈÔ˜, ηd ÛÙcÓ Δ¤ÏÂÓÙÔ Ì›· ÌÔÓÔÙ¿ÍÈÔ˜ [sic].31 ∫·Ùa Ù·ÜÙ· Ùe Û‡ÓÔÏÔÓ ÙáÓ à¯ıËÛÔÌ¤ÓˆÓ ‰È‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ıa ÂåÓ·[È] ÙÚÈ¿ÓÙ· çÎÙÒ - öˆ˜ ÙÚÈ¿ÓÙ· âÓÓ¤·, âÓá Ùa ‰È·ı¤ÛÈÌ· ÙÔÜ ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌÔÜ ÂÚÈÒÚÈÛ·Ó Ùe ¢ËÌÔÙÈÎeÓ ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔÓ Âå˜ ÙcÓ âÎÏÔÁcÓ ÌfiÓÔÓ ÙÚÈ¿ÓÙ· ηd ëÓe˜ ‰ËÌԉȉ·ÛοψÓ...».32
O˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ·Ú¤Ì‚·ÛË Ô˘ οÓÂÈ Ô Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ «™ˆÌ·Ù›Ԣ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘», £ÂfiÊÈÏÔ˜ ¶·Ù¤ÏÏ˘, ÛÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˘ ÂÎÏÔÁ‹˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÚÔÛˆÈÎÔ‡, fiˆ˜ Î·È ÁÈ· Ù·È ÛÙ· Ú·ÎÙÈο, «... Ï·‚ÔÜÛ· ñ’ ù„ÂÈ ÙcÓ ÚÔÛÂ¯É âÎÏÔÁcÓ ÙÔÜ ‰È‰·ÎÙÈÎÔÜ ™ˆÌ·Ù›Ԣ ‰Èa Ùe ÚÔÛ¯b˜ öÙÔ˜ 1918-1019 ηd [...] àÂÊ¿ÛÈÛ Ùa ëÍɘ: 1ÔÓ K·Ùa Ùa˜ ÌÂÏÏÔ‡Û·˜ ‰È‰·ÛηÏÈÎa˜ âÎÏÔÁa˜ ı· ÚÔÙÈÌáÓÙ·È Ôî ‰È‰·ÛηÏÈÛÙ·d Ôî ö¯ÔÓÙ˜ Ù˘¯›ÔÓ ‰È‰·ÛηÏ›Ԣ 2ÔÓ Oî âʈ‰È·Ṳ̂ÓÔÈ Ìb Ù˘¯›ÔÓ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ àÓ·ÁÓˆÚÈṲ̂ÓÔ˘ ηd ö¯ÔÓÙ˜ Âé‰fiÎÈÌÔÓ ñËÚÂÛ›·Ó. 3ÔÓ Oî ôÓ¢ Ù˘¯›Ô˘ àÏÏ’ ö¯ÔÓÙ˜ àÓ·ÁÓˆÚÈṲ̂ÓËÓ Â˘‰fiÎÈÌÔÓ ˘ËÚÂÛ›·Ó ηd 4ÔÓ Oî àfiÊÔÈÙÔÈ ÙáÓ °˘ÌÓ·Û›ˆÓ ÚÔÙÈÌÔÌ¤ÓˆÓ ¿ÓÙÔÙ ·éÙáÓ Ìb àÓÒÙÂÚÔÓ ‚·ıÌeÓ». μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô Ú¿ÍÂˆÓ ∂ÊÔÚÔ-¢ËÌ·Ú¯›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1918, ·ÚÈıÌ. Ú·Í. 1/28 ª·˝Ô˘ 1918, Û. 144. 31. ∞fi Û‚·ÛÌfi ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ ·Ú·ı¤Ì·ÙÔ˜ ·ÔʇÁˆ ÙËÓ ÔÚıÔÁÚ·ÊÈ΋ ·Ú¤Ì‚·ÛË, ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ì¿ÏÈÛÙ· Ô˘ ‰ÂÓ ·ÏÏÔÈÒÓÂÙ·È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘. £¤Ïˆ Ó· ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ Ô Áڷʤ·˜ ÙÔ˘ Ú·ÎÙÈÎÔ‡, ·Ó fi¯È ·fi ¿ÁÓÔÈ·, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·fi ·ÚÔÛÂÍ›· ·ÓÔÚıÔÁÚ·Ê›. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÒ ‰Â ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ·fiÛ·ÛÌ· ˆ˜ ·Ú¿ıÂÌ·, ÂÂȉ‹ ı¤Ïˆ Ó· ÙÔÓ›Ûˆ ȉȷ›ÙÂÚ· ÙËÓ Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙË ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· Ù˘ ·fiÊ·Û˘. 32. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈıÌ. Ú·Í. 26/1 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1945, Û. 97, 98.
– 166 –
I™TOPIA
fiÛÔ˘˜ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·Ó ÂÈϤÔÓ, ÌÂÙ¿ ÙÔÓ Î·ıÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Ô˘ ı· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó. ŒÌÂÈÚÔ˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, Ì ηı·ÚfiÙËÙ· ÛΤ„˘ ‰È¢ÎÚ›ÓÈ˙ fiÙÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÙÚÈ¿ÓÙ· ¤Ó· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ô˘ ‰ÈÔÚ›ÛÙËÎ·Ó ÛÙȘ 28 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘, Ô ÈÂÚ¤·˜ ÷Ù˙ˉ¿Î˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜, Ô Á˘ÌÓ·ÛÙ‹˜ ªÈ¯·‹Ï ¶··Ìȯ·‹Ï Î·È Ë ÓËÈ·ÁˆÁfi˜ ÷ÚÎÔ‡ÙÛË ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›Ó·, ÏfiÁˆ Ù˘ ÂȉÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó Ù¿ÍÂȘ. ŒÙÛÈ, ÚԤ΢Ù ¤ÏÏÂÈÌÌ· ÙÚÈÒÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ·fi ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÂÎÏÔÁ‹ Î·È ÂÈÚfiÛıÂÙ·, ¿ÏÏˆÓ ‰¤Î· ÁÈ· ÙËÓ Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ı¤ÛˆÓ, Ë ÌÈÛıÔ‰ÔÛ›· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ, ·fi 1˘ ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ̤¯ÚÈ 30 πÔ˘Ó›Ô˘ 1946, ··ÈÙÔ‡Û ÔÛfi 250.000 ÈÙ·Ï. ÏÈÚÂÙÙÒÓ ÂÈϤÔÓ.33 °È· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎ·Ó ·ÔÊ·Û›ÛÙËΠӷ Á›ÓÔ˘Ó ÂÎÎÏ‹ÛÂȘ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ∫·Ï˘ÌÓÈ·ÎÔ‡˜ Û˘ÏÏfiÁÔ˘˜ ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡ ÁÈ· ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÂÓ›Û¯˘ÛË. ¡· Û˘ÁÎÏËı› ÛÙȘ 7 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ Û˘Ó¤Ï¢ÛË ÙÔ˘ ∫·Ï˘ÌÓÈ·ÎÔ‡ Ï·Ô‡ ÛÙÔÓ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ «™Ï¤ÓÙÈÙ», Ì ı¤Ì· «ΔÔ Û¯ÔÏÈÎfiÓ ∑‹ÙËÌ·». ™ÙË Û˘Ó¤Ï¢ÛË Ó· ÁÓˆÛÙÔÔÈËıÔ‡Ó ÔÈ ÂÓ¤ÚÁÂȘ Ô˘ ›¯·Ó Á›ÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ Î·È ÔÈ ·ÔÊ¿ÛÂȘ Ô˘ ›¯·Ó ·Úı›. ¡· ˙ËÙËı› Ë ¤ÁÎÚÈÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÎÔÈÓÔÔÈËı› Ë ·fiÊ·ÛË ÙÔ˘˜ ÁÈ· ‰ÈÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÂÚ¿ÓÔ˘, Ì ÛÎÔfi ÙË Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÙÔ˘ ÔÛÔ‡ Ô˘ ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó ÁÈ· ÙÔ ‰ÈÔÚÈÛÌfi Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎÔ‡ ·ÚÈıÌÔ‡ ‰·ÛοψÓ. ¡· ÛÙ·Ï› ¤ÁÁÚ·ÊÔ ÛÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ¶·È‰Â›·˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜34, Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Ó· ˙ËÙÂ›Ù·È Ë ·fiÛ·ÛË Û ۯÔÏ›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÙˆÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ô˘ ›¯·Ó ηٷʇÁÂÈ ÛÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ÁÈ· Ù· ÂıÓÈο ÙÔ˘˜ ÊÚÔÓ‹Ì·Ù·.35
33. ∞˘ÙfiıÈ. 34. §ÂÙÔ̤ÚÂȘ ÁÈ· ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·ӷ·ÙÚÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ μÏ. π.∞. À. ∂Í., º. ∞ã ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ / 1945, ÀfiÌÓËÌ· ηıËÁËÙ‹ ª.¢. μÔÏÔÓ¿ÎË Ù˘ 8˘ OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1945, ÚÔ˜ ÙÔÓ ÀÔ˘ÚÁfi ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜. ¶Ú‚Ï. °È¿ÓÓ˘ °Ô‡Ó·Ú˘, ™ÎfiÚȘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÌÔ˘, ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο, Ù. ∑ã (1988) 382. 35. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈı. Ú·Í. 26, Ô.., Û. 98, fiÔ˘ Î·È Ù· ÔÓÔÌ·ÙÂÒÓ˘Ì· ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ô˘ ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·Ó ÁÈ· ·fiÛ·ÛË ÛÙ· Û¯ÔÏ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‹Ù·Ó: ·) ¢¿ÛηÏÔÈ: ∑ÂÚ‚Ô‡ £ÂÌÂϛӷ, ª·˚ÏϷο΢ ªÈΤ˜, ∫·‚Ô˘ÎÏ‹ ∫·ÏÔÙ›Ó·, ªÈÏÏ‹Ú˘ ™·ÎÂÏÏ¿ÚÈÔ˜, ™Ù·ı¤·˜ £Âfi‰ˆÚÔ˜, °ÂÚ·ÎÈfi˜ ªÈ¯·‹Ï, ¶ÈÎÚ·Ì̤ÓÔ˘ ∂ÈÚ‹ÓË, ∞ÌÔÚÁ›ÓÔ˜
– 167 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ŸÛ· ›¯·Ó ·ÔÊ·ÛÈÛı› ÛÙË Û˘Ó‰ڛ·ÛË Ù˘ 1˘ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Ù· ı¤Ì·Ù· Ù˘ Û˘Ó¤Ï¢Û˘ ÙÔ˘ ∫·Ï˘ÌÓÈ·ÎÔ‡ Ï·Ô‡ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙȘ 7 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1945, ÛÙËÓ ·›ıÔ˘Û· ÙÔ˘ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˘ «™Ï¤ÓÙÈÙ». ¶·ÚfiÓÙ˜, ÂÎÚfiÛˆÔÈ Ù˘ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜, Ù· ̤ÏË Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ™¯ÔÏÒÓ Î·È ÚÔÛηÏÂṲ̂ÓÔ˜, «ÙÈÌ‹˜ ¤ÓÂÎÂÓ», Î·È Ô ÕÁÁÏÔ˜ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜ ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Î. ª¿ÚÎÂÚ.36 «...^H ·úıÔ˘Û· ÙÔÜ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˘ qÙÔ ñÂÚÏ‹Ú˘ àe ‰ËÌfiÙ·˜ ∫·Ï˘ÌÓ›Ô˘˜ ...».37 ∂ÈÛËÁËÙ‹˜ ÛÙ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ηÏÂ›Ù·È Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ Ô ∫·Ï˘ÌÓÈ·Îfi˜ Ï·fi˜, Ô μã·ÓÙȉ‹Ì·Ú¯Ô˜ ¡ÈÎ. ∫Ô˘ÓÙÔ‡Ú˘. £¤Ì·Ù· ÛÙ· ÔÔ›· ˙ËÙ¿ ÙËÓ ¤ÁÎÚÈÛË, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ·fi„ÂȘ Î·È ÙȘ ÚÔı¤ÛÂȘ Ù˘ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ Î·È Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ™¯ÔÏ›ˆÓ, ›ӷÈ: ·) ∏ ¿ÌÂÛË Â·Ó·ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· fiÏˆÓ ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó ÛÙÔ ÓËÛ›, ÚÈÓ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ÈÙ·ÏÈÎÒÓ ÂÚÈÔÚÈÛÙÈÎÒÓ Ì¤ÙÚˆÓ. ‚) ∏ ›‰Ú˘ÛË ‰‡Ô Ó¤ˆÓ ÌÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓØ ¤Ó· ÛÙËÓ Δ¤ÏÂÓ‰Ô Î·È ¤Ó· ÛÙ· ™Î¿ÏÈ·. Á) ∏ ¤ÁÎÚÈÛË ÁÈ· ÚfiÛÏË„Ë Â›ÎÔÛÈ Î·ıËÁËÙÒÓ Î·È Û·Ú¿ÓÙ· ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ÁÈ· Ï‹ÚË ÛÙÂϤ¯ˆÛË ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ. ‰) ∏ ¤ÁÎÚÈÛË ÁÈ· ‰È¿ıÂÛË ÙÔ˘ 60% ÙˆÓ Ù·ÎÙÈÎÒÓ ÂÛfi‰ˆÓ ÙÔ˘ ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘, ÁÈ· ÙËÓ ÏËڈ̋ ¤ÍÈ Î·ıËÁËÙÒÓ Î·È ÙÚÈ¿ÓÙ· ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ·fi ÙÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi Ù·Ì›Ô. Â) ∏ ¤ÁÎÚÈÛË ÙÔ˘ ‰È·‚‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ¶·È‰Â›·˜ Ù˘ πˆ¿ÓÓ˘. ‚) ∫·ıËÁËÙ¤˜: ∫ˆÏ¤ÙÙ˘ ¢ÚfiÛÔ˜, ∑ÂÚ‚fi˜ ∞ÓÙÒÓÈÔ˜, ¶··ÁˆÚÁ›Ô˘ ªÈ¯·‹Ï, ∫Ô˘ÙÔ‡˙˘ ™Ù·Ì¿ÙÈÔ˜, ∫Ô˘ÎÔ‡Ï˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜, ∑·˝Ú˘ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï, ∑·˝Ú˘ πˆ¿ÓÓ˘, ∫·ÚÈÒÙ˘ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï Î·È ∫·ÎÎÈ¿˜ πˆ¿ÓÓ˘. §ÂÙÔ̤ÚÂȘ ÁÈ· ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·ӷ·ÙÚÈÛÌÔ‡. μÏ. π.∞. À. ∂Í., º. ∞ã ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ / 1945, ÀfiÌÓËÌ· ηıËÁËÙ‹ ª.¢. μÔÏÔÓ¿ÎË Ù˘ 8˘ OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1945, ÚÔ˜ ÙÔÓ ÀÔ˘ÚÁfi ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜. ¶Ú‚Ï. °È¿ÓÓ˘ °Ô‡Ó·Ú˘, ™ÎfiÚȘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÌÔ˘, ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο, Ù. ∑ã (1988) 382. 36. ™ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ˘ Ù˘ ÌÈÛıÔ‰ÔÛ›·˜ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ë ∞ÁÁÏÈ΋ ¢ÈÔ›ÎËÛË ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ı¤ÏËÛ ӷ ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈο. ŸÌˆ˜, Ë ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·, Ë ∂ÊÔÚ›· ™¯ÔÏÒÓ Î·È Ë ∂.¶.¢.∫., ‰ÂÓ ·Ô‰¤¯ıËÎ·Ó ÙËÓ ÚÔÛÊÔÚ¿ Ù˘ ÁÈ·Ù› ›ÛÙ¢·Ó fiÙÈ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ı· ¯ÂÈÚ·ÁˆÁÔ‡ÛÂ Î·È ı· ¤ıÂÙ ÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË ˘fi ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙˆÓ ÕÁÁψÓ. μÏ. π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜, πÛÙÔÚ›·, Ô.., Û. 310. 37. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈıÌ. Ú¿Í. 27, 7 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1945, Û. 99.
– 168 –
I™TOPIA
∂ÏÏ¿‰·˜, ÁÈ· ·fiÛ·ÛË Û ۯÔÏ›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ·Ó·Áη›Ô˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ÛÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Û˘ÌÏËÚˆıÔ‡Ó Ù· ÎÂÓ¿ Î·È ÛÙ) ∏ ¤ÁÎÚÈÛË ÙˆÓ ÂÎÎÏ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó ÛÙÔ˘˜ ∫·Ï˘ÌÓÈ·ÎÔ‡˜ Û˘ÏÏfiÁÔ˘˜ ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡ ÁÈ· ·ÔÛÙÔÏ‹ ÂÌ‚·ÛÌ¿ÙˆÓ, Ì ÛÎÔfi ÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘.38 ¢Â›ÁÌ· ·˘ÍË̤Ó˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¢ı‡Ó˘ ·ÔÙÂÏ› Ë ÚfiÙ·ÛË ÙÔ˘ ·ÏÔ‡ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘ ÔÏ›ÙË °¿ÚÁ·ÏË ¶·Ó·ÁÈÒÙË39 Î·È Ë ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ™¯ÔÏÒÓ ™‚‡ÓÔ˘ ªÈ¯·‹Ï, Ô˘ οÓÔ˘Ó Î·Ù¿ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÙˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Î·È ÚÈÓ ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ¤ÁÎÚÈÛË. ∂ÓÛ˘Ó·›ÛıËÙ· Ô ÚÒÙÔ˜ ÚÔÙ›ÓÂÈ ÙË ‰ÈÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÂÚ¿ÓÔ˘ ÌÂٷ͇ fiÏˆÓ ÙˆÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚˆı› ÙÔ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓÔ ÔÛfi ÁÈ· ÙË ÌÈÛıÔ‰ÔÛ›· ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ. ∞ÏÏ¿ Î·È ÙÔ Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· Ô˘ ¤‰ÈÓ·Ó ¿ÓÙÔÙ ÔÈ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ ÛÙ· ı¤Ì·Ù· Ù˘ ·È‰Â›·˜. ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó ÛÙÔ ÓËÛ›, ÚÈÓ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ Ì¤ÙÚˆÓ ÙÔ˘ De Vecchi. ™˘ÌʈÓ› Ì ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË ÁÈ· ‰ÈÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÂÚ¿ÓÔ˘ Î·È Û˘ÓÈÛÙ¿ ÙË ÁÂÓÓ·›· Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ fiψÓ.40 ªÂ Ù¤ÙÔÈÔ Îϛ̷ Ó· ÂÈÎÚ·Ù› ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ Û˘Ó¤Ï¢Û˘ ηÏÔ‡ÓÙ·È Ù’ ¿ÙÔÌ· Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó Ó’ ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó. «...Âå˜ âÚÒÙËÛÈÓ ÙÔÜ àÓÙÈηٷÛÙ¿ÙÔ˘ ÙÔÜ μã ¢ËÌÔÁ¤ÚÔÓÙÔ˜, âaÓ ì ™˘Ó¤Ï¢ÛȘ âÁÎÚ›ÓÂÈ Ùe ôÓÔÈÁÌ· ¬ÏˆÓ ÙáÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ ηd ÙcÓ ‰ÈÂÓ¤ÚÁÂÈ·Ó ÙÔÜ ÚÔÙ·ı¤ÓÙÔ˜ âÚ¿ÓÔ˘, ¬ÏÔÈ Ôî ·Ú¢ÚÈÛÎfiÌÂÓÔÈ ‰Èa ‚Ôɘ, ïÌÔÊÒÓˆ˜ ηd ÌÂÙã âÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌÔÜ âΉËÏÒÓÔ˘Ó ÙcÓ öÁÎÚÈÛ›Ó ÙˆÓ ...».41
38. ∞˘ÙfiıÈ. 39. ¶Ú‚Ï. °È¿ÓÓ˘ ¶Ô˘ÁÔ‡ÓÈ·˜, OÈ ÚÒÙ˜ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈΤ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ... ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, Ô.., Û. 227, fiÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË ÙÔ˘ ¶. °¿ÚÁ·ÏË ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «..ŒÙÛÈ, ¤Ó·˜ ·Ïfi˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ·fi ÙË ÃÒÚ· (Î·È Â›Ó·È ·ÍÈÔÚfiÛ¯ÙÔ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Â›Ó·È ·ÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ Î·È ·fi ÙÔ ÃˆÚÈfi, ¤ÙÚÂÍ·Ó Ó· ¿ÚÔ˘Ó Ì¤ÚÔ˜ ÛÙË Ï·˚΋ ™˘Ó¤Ï¢ÛË ÁÈ· ÙËÓ ¶·È‰Â›·, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· fiÙÈ Î¿ÓÔ˘Ó ÚÔÙ¿ÛÂȘ!) Ô ÌÔ˘Ï·Ú¿˜ ÏÔÈfiÓ ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ °¿ÚÁ·Ï˘ ÚÔÙ›ÓÂÈ Ó· ‰ÈÂÓÂÚÁËı› ¤Ú·ÓÔ˜ Û’ fiÏÔ ÙÔ ÓËÛ›, ÁÈ· Ó· Ì·˙¢ÙÔ‡Ó Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È...»
40. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈıÌ. Ú¿Í. 27, Ô.., Û. 100. 41. ∞˘ÙfiıÈ. ∏ ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈÛË ‰È΋ ÌÔ˘. Ÿˆ˜ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ Ú·-
– 169 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∞·Ú·›ÙËÙ˜ ÁÈ· ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Î·È ÔÈ ·ÔÊ¿ÛÂȘ Ô˘ ·›ÚÓÔÓÙ·È ÛÙË Û˘Ó‰ڛ·ÛË Ù˘ 17˘ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1945. OÈ ÂÁÁڷʤ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ·ÔÊ·Û›ÛÙËΠӷ Á›ÓÔ˘Ó ·fi 20 ¤ˆ˜ 30 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘. Δ· ‰È‰·ÎÙÈο Ù¤ÏË Î·ıÔÚ›ÛÙËÎ·Ó Û 50 ÈÙ·Ï. ÏÈÚ¤Ù˜ ÁÈ· ÙË ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë Âη›‰Â˘ÛË Î·È Û 500 ÈÙ·Ï. ÏÈÚ¤Ù˜ ÁÈ· ÙÔ Á˘ÌÓ¿ÛÈÔ. ∏ ¤Ó·ÚÍË ÙˆÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ ÔÚ›ÛÙËΠÁÈ· ÙËÓ 1Ë OÎÙÒ‚ÚË.42 ΔÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ˘ ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡ ‰¤Î· ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ·ÎfiÌ·, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·Ó ÁÈ· ÙËÓ Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ÎÂÓÒÓ ı¤ÛÂˆÓ ÛÙ· Û¯ÔÏ›· Ô˘ ›¯Â ·ÔÊ·ÛÈÛı› Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó, ··Û¯ÔÏ› Î·È ·˘Ù‹ ÙË Û˘Ó‰ڛ·ÛË. ΔË Ï‡ÛË ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ‰ÒÛÂÈ Ë ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛË ÙÔ˘ ÔÛÔ‡ Ô˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËΠ·fi ÙÔÓ ¤Ú·ÓÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ Î·È Û˘Ó¯È˙fiÙ·Ó, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ‰ÈηÈÔÏÔÁË̤Ó˜ ÂÚÈÎÔ¤˜ ÛÙÔ˘˜ ÌÈÛıÔ‡˜ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ. ™‡Ìʈӷ Ì fiÛ· ηٷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙÔ Ú·ÎÙÈÎfi, ̤¯ÚÈ ÙËÓ Ë̤ڷ Ù˘ Û˘Ó‰ڛ·Û˘, ÙÔ ÔÛfi Ô˘ ›¯Â Û˘ÁÎÂÓÙÚˆı› ·fi ÙÔÓ ¤Ú·ÓÔ ·ÓÂÚ¯fiÙ·Ó Û 150.000 ÈÙ·Ï. ÏÈÚ¤Ù˜. ∏ ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛË Â›Û˘ 18.000 ÈÙ·Ï. ÏÈÚÂÙÒÓ, ÏfiÁˆ ¯·ÌËÏfiÙÂÚÔ˘ ÌÈÛıÔ‡ Û ٤ÛÛÂÚȘ ÓÂÔ‰ÈfiÚÈÛÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜43 Î·È 10.500 ÏÈÚÂÙÒÓ ·fi ÙË ÌË ·fi‰ÔÛË ÌÈÛıÔ‡ Û ÙÚÂȘ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘˜ ηıËÁËÙ¤˜ Ô˘ ›¯·Ó ·ӷ·ÙÚÈÛı› ·fi ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ·’ fiÔ˘ Î·È Â›¯·Ó ÌÈÛıÔ‰ÔÙËı› ÁÈ· ÙÔ Ì‹Ó· ™Â٤̂ÚÈÔ, ¤ÙÚ ÙËÓ ÚfiÛÏË„Ë ÙˆÓ ·Ú·¿Óˆ ‰¤Î· ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Ì¤¯ÚÈ Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ¤ÙÔ˘˜. ™ËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Î·È ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÚÔ˜ Ì›ÌËÛË ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ¿Ó‰Ú· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ‹ıÔ˜, ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·, ÔÏÈÙÈ΋ ¢ıÈÍ›· ηÈ
ÎÙÈÎÔ‡ Ù˘ ›‰È·˜ Û˘Ó‰ڛ·Û˘ «… ïÚ›˙ÂÙ·È âÈÙÚÔc ‰ÈÂÓÂÚÁ›·˜ ÙÔÜ âÚ¿ÓÔ˘ àÔÙÂÏÔ˘Ì¤ÓË âÎ ÙáÓ Î˘Ú›ˆÓ K·Ú·Ê˘ÏÏ¿ÎË A \ ÓÙˆÓ›Ô˘, ™‚‡ÓÔ˘ Mȯ·‹Ï, K·ÌÔ‡ÚË Mȯ·‹Ï, T¿Ù·ÚË A \ ÓÙÒÓË Î·d ™Ï·ÁÎÔ‡ÓÈ· NÈ΋ٷ, ì ïÔ›· àÚ¯›˙ÂÈ à̤ۈ˜ [Ó¿] âÁÁÚ¿ÊFË Âå˜ Î·Ù¿ÏÔÁÔÓ Ùa˜ ÂåÛÊÔÚa˜ ÙáÓ ·ÚÂÛÙÒÙˆÓ..».
42. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈıÌ. Ú¿Í. 28, 17 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1945, Û. 101. 43. ∞˘ÙfiıÈ, fiÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «...∫·ıÔÚÈÛÌe˜ ÌÈÛıÔÜØ ÙeÓ ‰ËÌԉȉ·ÛÎ¿ÏˆÓ μ·˙·Ó¤ÏÏË, ∫ÏÂÈÔ̇ÙË, ∫ˆÏ¤ÙÙË Î·d °·ÏÔ˘˙É. Δe ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔÓ Ï·‚eÓ ñ’ ù„ÈÓ ÙÔ˘, ¬ÙÈ Ôî ó˜ ôÓˆ ‰È‰¿ÛηÏÔÈ ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ‰Èa ÚÒÙËÓ ÊÔÚ¿Ó, âÓá Ôî ôÏÏÔÈ ‰ËÌԉȉ¿ÛηÏÔÈ ö¯Ô˘Ó ÔÏÏáÓ âÙáÓ ñËÚÂÛ›·Ó, ηıÔÚ›˙ÂÈ ÙcÓ ÌÈÛıÔ‰ÔÛ›·Ó ·éÙáÓ Âå˜ ÏÈÚ¤Ù·˜ 2300 ÌËÓÈ·›ˆ˜..».
– 170 –
I™TOPIA
·ÌÂÚÔÏË„›·, ·ÔÙÂÏ› Ë ÛÙ¿ÛË Ô˘ ÙËÚ› Ô ∞ã ¢ËÌÔÁ¤ÚÔÓÙ·˜ ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ OÈÎÔÓfiÌÔ˘ ηٿ ÙË ‰È·‰Èηۛ· ÙˆÓ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎÒÓ ‰ÈÔÚÈÛÌÒÓ. ∂Âȉ‹ Ù‡¯·ÈÓÂ Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÈÏ·¯Ô‡Û· ÁÈ· ‰ÈÔÚÈÛÌfi ‰·ÛοϷ Ó· Â›Ó·È Û˘ÁÁÂÓ‹˜ ÙÔ˘, Ì ·ÚÚËÛ›· «...âͤÊÚ·ÛÂÓ ÙcÓ ÁÓÒÌËÓ ¬ÙÈ âÂȉc ηd ï à‰ÂÏÊe˜ Ù˘ ÂrÓ·È ï ÌfiÓÔ˜ Ê·ÚÌ·ÎÔÔÈe˜ ÛÙcÓ ∫¿Ï˘ÌÓfi Ô˘ àÔ̤ÓÂÈ ÁÈa Óa ¿ÚFË ÙcÓ ÎÂÓÔıÂ›Û·Ó Úe ìÌÂÚáÓ ı¤ÛÈÓ ¢È¢ı˘ÓÙÔÜ ÙÔÜ ¢ËÌÔÙÈÎÔÜ º·Ú̷ΛԢ, ÁÈ’ ·éÙe ‰bÓ Ú¤ÂÈ Óa ‰ÈÔÚÈÛÙFÉ Î·d ì à‰ÂÏÊc ÙÔ˘ ¡›ÎË, ‰ÈfiÙÈ ÙfiÙ ıa ñ¿ÚÍFË Ùe ôÙÔÔÓ Óa ÂrÓ·È ÙÚ›· ̤ÏFË Ùɘ ·éÙɘ ÔåÎÔÁÂÓ›·˜ ‰ÈÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ¢ËÌÔÙÈÎÔd ñ¿ÏÏËÏÔÈ, âÓá ñ¿Ú¯Ô˘Ó ηd ôÏϘ ÔåÎÔÁ¤ÓÂȘ ôÍȘ ñÔÛÙËڛ͈˜ ‰Èa ‰ÈÔÚÈÛÌeÓ ëÓe˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ì¤ÏÔ˘˜ ÙˆÓ ó˜ ¢ËÌԉȉ·ÛοÏÔ˘...». ∫·› ·Ú¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ÚfiÙ·Û‹ ÙÔ˘ ̋Π۠„ËÊÔÊÔÚ›· Î·È ‰ÂÓ ˘ÂÚ„ËÊ›ÛÙËÎÂ, «…ï ∞Ô˜ ¢ËÌÔÁ¤ÚˆÓ ÌÂÈÔ„ËÊÂÖ âd Ùɘ àÔÊ¿Ûˆ˜ Ù·‡Ù˘ ηd ˙ËÙÄ ¬ˆ˜ àÓ·ÁÚ·ÊFÉ Âå˜ Ùa Ú·ÎÙÈÎa ì âÓ ÌÂÈÔ„ËÊ›· ÁÓÒÌFË ÙÔ˘ ·≈ÙË ...»44.
£¤Ì· Ù˘ ÌÂÈÎÙ‹˜ Û˘Ó‰ڛ·Û˘ Ù˘ 25˘ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1945 Â›Ó·È ÔÈ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂȘ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Î·È ÂÈÛÙ·ÙÚÈÒÓ Û οı ۯÔÏ›Ô. ªÂ ‚¿ÛË ÙȘ ÂÈÏÔÁ¤˜ Ô˘ ›¯·Ó Á›ÓÂÈ ÙÔÔıÂÙ‹ıËηÓ: ∞ã ¢ËÌÔÙÈ΋ ™¯ÔÏ‹ ¶fiıÈ·˜ ∑·˝Ú˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜, ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ª·ÓÈ¿ ∫·ÏÏÈfiË ∫ˆÏ¤ÙÙË-¶·ÛÙÚÈÎÔ‡ ∫·ÏÏÈfiË μ·Úο ∞ÈηÙÂÚ›ÓË ª·ÎÚÈÏÏÔ‡ ∂˘Ú˘‰›ÎË ∫·ÛÛ¿Ú·˜ πˆ¿ÓÓ˘
μã ¢ËÌÔÙÈ΋ ™¯ÔÏ‹ ¶fiıÈ·˜ ∫Ô˘ÏÈ·Ófi˜ ™Ù¤ÏÈÔ˜, ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ∫ÔÚÙ¤ÛË ¡ÔÌÈ΋ ∫·ÌÔ˘Ú¿ÎË ∂ÈÚ‹ÓË ΔÛ·ÁοÚ˘ £ÂfiÊÈÏÔ˜ ∫ÏÂȉÔ̇Ù˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ΔËÏÈ·ÎÔ‡ ¡ÔÌÈ΋
μÔ˘‚¿ÏÂÈÔ ¶·ÚıÂÓ·ÁˆÁÂ›Ô ª›ÏÏË ∂˘·ÁÁÂÏ›·, ¢È¢ı‡ÓÙÚÈ· °·ÏÔ˘˙‹ ∂ÈÚ‹ÓË OÏ˘Ì›ÙÔ˘ ∂ÈÚ‹ÓË ªÂÏÈÛÛ¿ ∞ÚÁ˘ÚÒ ∫ˆÏ¤ÙÙË ∫·ÏÏÈfiË ∫·ÌÔ˘Ú¿ÎË ∂ÈÚ‹ÓË
¢ËÌÔÙÈ΋ ™¯ÔÏ‹ ÃÒÚ·˜ ∫·ıÔÔ‡Ï˘ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜, ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ∫Ô˘ÏÈ·Ófi˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ΔÛ¿Ô˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¶·ÛÛ¿˜ πˆ¿ÓÓ˘ ÷ÏΛÙÔ˘ ¡ÔÌÈ΋ ªÂÏ¿ ª·Ú›·
44. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈıÌ. Ú¿Í. 28, 17 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1945, Û. 101-102.
– 171 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
™¯ÔÏ‹ μ·ı¤ˆ˜ ∫ˆÏ¤ÙÙË ª·Ú›·, ¢È¢ı‡ÓÙÚÈ· ∫ˆÏ¤ÙÙË ∂ÈÚ‹ÓË, ¶··ÓÙˆÓ¿Î˘ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ OÏ˘Ì›ÙÔ˘ ¡›ÎË ∫Ô˘ÙÚÔ‡ÏË ∫·Ù›ÁΈ.45
∫Ô˘ÛÎÔ‡ÙË ∫·ÙÂÚ›Ó· ª›ÏÏË ª·Ú›· ΔËÏÈ·ÎÔ‡ ¡ÔÌÈ΋-∂˘ÊËÌ›·
ΔËÓ ÚfiıÂÛË ÙˆÓ ˘Â‡ı˘ÓˆÓ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ÁÈ·, ηٿ ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ, Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ë ·fiÊ·ÛË Ô˘ ¿ÚıËΠÛÙËÓ ›‰È· Û˘Ó‰ڛ·ÛË,46 Ì ÙËÓ ÔÔ›· ‰ÈfiÚÈÛ·Ó ÁÈ· ÙÔ Ì¿ıËÌ· Ù˘ Á˘ÌÓ·ÛÙÈ΋˜ ÙÔÓ ¶··Ìȯ·‹Ï ªÈ¯·‹Ï Î·È ÙË Ã·ÏÎÔ‡ÙÛË ™Ù·Ì·Ù›·, ÁÈ· ÙÔ Ì¿ıËÌ· ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÙÔÓ ÈÂÚ¤· ÷Ù˙ˉ¿ÎË ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ Î·È ÁÈ· ÂÈÛÙ¿ÙÚȘ Û¯ÔÏ›ˆÓ ÙȘ: ·) §ÂϤÎË ª·Ú›·, ÛÙÔ ¡ÈÎËÊfiÚÂÈÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ Ì ÌÈÛıfi 700 ÈÙ·Ï. ÏÈÚ¤Ù˜ ‚) ª¤ÏÏ· £ÂÌÂϛӷ, ÛÙÔ μÔ˘‚¿ÏÂÈÔ ¶·ÚıÂÓ·ÁˆÁÂ›Ô » 1000 » Á) ∫·ÛÛ¿Ú· ª·Ú›·, ÛÙË ∞ã ¢ËÌÔÙ. ™¯ÔÏ‹ ¶fiıÈ·˜ » 700 » ‰) ∫¤ÊÔ˘ ∂ÈÚ‹ÓË, ÛÙË μã ¢ËÌÔÙ. ™¯ÔÏ‹ ¶fiıÈ·˜ » 700 » Â) °·ÏÔ˘˙‹ ∫·ÏÔÙ›Ó·, ÛÙÔ ™¯ÔÏÂ›Ô ÙÔ˘ μ·ı‡ » 700 » ÛÙ) ΔÚÈÎÔ›ÏË ª·Ú›·, ÛÙÔ ™¯ÔÏÂ›Ô Ù˘ æÂÚ›ÌÔ˘ » 200 » ˙) μÔ˘‚¿ÏË ∂ϤÓË, ÛÙÔ ™¯ÔÏÂ›Ô ÙÔ˘ ªÚÔÛÙ¿ » 200 » Ë) ª·ÁÎÏ‹ ª·Ú›·, ÛÙÔ ™¯ÔÏÂ›Ô Ù˘ ΔÂÏ¤Ó‰Ô˘ » 200 » ı) ΔÚÈÎÔ›ÏË ∫·ÏÔÙ›Ó·, ÛÙÔ ™¯ÔÏÂ›Ô ÙˆÓ ™Î·ÏÈÒÓ » 200 » È) Ëڷ ∏Ï›· ∫Ô˘ÓÙÔ‡ÚË, ÛÙÔ ™¯ÔÏÂ›Ô Ù˘ ÃÒÚ·˜ » 700 »47
ΔÂÏÈο, ÙËÓ Â·Ó·ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Î·È ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙˆÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ ¯·ÈÚÂÙ›˙ÂÈ ÛÙȘ 15 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1945 Ì ÂÁ·ÎÏÈfi Ù˘ Ë ∂ÊÔÚ›· ™¯Ô-
45. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, ·ÚÈı. Ú¿Í. 31, 25 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1945, Û. 107, 108. 46. μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, Ô.., Û. 108. 47. ¢Â›ÁÌ· ‰È¿Ê·Ó˘ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÂÌÈÛÙÔÛ‡Ó˘ Ô˘ ‰Â›¯ÓÂÈ Ë ∫·Ï˘ÌÓȷ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ ÙˆÓ ‰·ÛοψÓ, ηٷ‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÛ· ηٷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙË ÛËÌ›ˆÛË Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ Ú·ÎÙÈÎÔ‡. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È, ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ °Ô‡Ó·Ú˘ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ Î·È ∫·ıÔÔ‡Ï˘ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ÙÔ˘ ∑·¯·Ú›·, Ô˘ ˘ËÚÂÙÔ‡Û·Ó ·ÔÛ·Ṳ̂ÓÔÈ Ô ÚÒÙÔ˜ ˆ˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù¤·˜ ÛÙÔ ¶ÚˆÙÔ‰ÈÎÂ›Ô Î·È Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ˆ˜ ˘·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ ÛÙËÓ ÙÔÈ΋ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·, «...η›ÙÔÈ ıˆÚÔÜÓÙ·È ó˜ ‰È‰¿ÛηÏÔÈ âÓ âÓÂÚÁ›÷·, Ôé‰ÂÌ›·Ó ¯ÚËÌÙÈÎcÓ à·›ÙËÛÈÓ ıa ö¯Ô˘Ó âΠ̤ÚÔ˘˜ Ùɘ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜.
– 172 –
I™TOPIA
ÏÒÓ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÙËÓ ÔÔ›· ˘ÔÁÚ¿ÊÂÈ Ô Úfi‰Úfi˜ Ù˘ π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜. ªÈ· ÂÁ·ÎÏÈÔ˜ Ë ÔÔ›· ·ÔÙÂÏ› ÎÒ‰Èη ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ‰ÂÔÓÙÔÏÔÁ›·˜, Ì ÓÔ˘ıÂۛ˜ ÚÔ˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜ Î·È Ì·ıËÙ¤˜. ŒÓ· ΛÌÂÓÔ ÛÙÔ ÔÔ›Ô, Ì ·ÎÚÈ‚ÔÏÔÁË̤ÓË ÛΤ„Ë, ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È Ô ÔÚ·Ì·ÙÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Ô˘, ÂȉÈο ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜, ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «...¡¤ÔÈ ‰ÚfiÌÔÈ, Óa ÙÔÈ ÌÚÔÛÙ¿ Û·˜ àÓÔÈÁ̤ÓÔÈ. ∫·d Û’ ·éÙÔf˜ ηÏÂÖÛı Óa ÌÉÙÂ. ∫·d ıa ÌÉÙ ·éÚÈ·ÓÔd ÔÏÖÙ˜ Ùɘ ∫ÔÈÓˆÓ›·˜. ™‹ÌÂÚ· Û·„ÂÙ Ìb ˙ÉÏÔ ÛÙa Ì·ı‹Ì·Ù¿ Û·˜, ÌÔÚÊáÛÙ Ùd˜ „˘¯b˜ Û·˜. •¤ÚÂÙ Ҙ, ¯ˆÚd˜ ÌfiÚʈÛË, ‰bÓ ñ¿Ú¯ÂÈ Û˘Ó›‰ËÛË, ‰b ‰›‰ÂÙ·È §Â˘ÙÂÚÈ¿. ª¿ıÂÙ Óa Û¤‚ÂÛıÂ, Óa âÎÙÈÌÄÙ·È Î·d Ó’ àÁ·ÄÙ ÙÔf˜ ÁÔÓÈÔ‡˜ Û·˜, Ù’ à‰¤ÚÊÈ· Û·˜, ÙÔf˜ Û˘ÁÁÂÓÂÖ˜ Û·˜. ¶ÂÚÈ‚¿ÏÂÙ Ìb Û‚·ÛÌe ÎÈã àÁ¿Ë ÙÔf˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜ Û·˜. ¶ÔÏÖÙ˜ èʤÏÈÌÔÈ ·ûÚÈÔ ‰bÓ ÌÔÚÂÖ Óa ÂrÛıÂ, iÓ Û‹ÌÂÚ· ‰bÓ ÂrÛı ÂéÂÈıFÉ ·È‰È¿, ηÏÔd Ì·ıËÙ¤˜, Û‡ÓÙÚÔÊÔÈ Û¯ÔÏÈÎÔ›. \EÁÒ, Ôf Ûb ̤ӷ ‰fiıËΠì ÌÂÁ¿ÏË ÙÈÌc âÚÁ¿ÙË Î·ÈÓÔ‡ÚÈ·˜ ˙ˆÉ˜ Óa ÛĘ ÚÔÛʈӋۈ ηıg˜ ÙÒÚ·, ≈ÛÙÂÚ· àe ÙcÓ âÔ¯c ÙÔÜ ™ÎfiÙÔ˘˜, Óa ‰Â¯ıÉÙÂ, ^EÏÏËÓfiÔ˘Ï· Ùɘ ^EÏÏËÓÈΈٿÙ˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Ì·˜, ÛÙcÓ àı¿Ó·ÙË ÁÏáÛÛ· Ì·˜ Ù‹ ÌfiÚʈۋ Û·˜, ö¯ˆ Óa ÛĘ á. ^H ª¿Ó· ¶·ÙÚ›‰· Ûb ÛĘ àÙÂÓ›˙ÂÈ Ìb ‚ϤÌÌ·Ù· ÁÂÌ¿Ù· ÛÙÔÚÁ‹. ≠OÔÈÔ ÚÄÁÌ· ÂrÓ·È ‰˘Ó·Ùe Óa ÛĘ ÚÔÛʤÚFË ÁÈa ÙcÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Û·˜ ÙÚÔÊ‹, ÁÈa Ù‹ ÛÊ˘ÚËÏ¿ÙËÛË ÙÔÜ ¯·Ú·ÎÙÉÚ· Û·˜ ÛÙ‹ §Â˘ÙÂÚÈ¿, ÁÈa Óa Ì¿ıÂÙ¤ ˆ˜ “ì ÚÔÎÔc ‰bÓ ÂrÓ·È ÁÈa ÙÔf˜ ‰Ô‡ÏÔ˘˜, ì ÚÔÎÔc ÁÈa ÙÔf˜ âχıÂÚÔ˘˜ ÁÈa ÌĘ!” £a ÛĘ Ùe ÚÔÛʤÚÂÈ, J ηÈÓÔ‡ÚÈ· ηd âÏȉÔÊfiÚ· ∑ˆ‹! ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 15 \OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1945».48
¢Ú.∫ÈÚ΋˜ ¶·ÓÔÚÌ›Ù˘ ™¯ÔÏÈÎfi˜ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ¶.E.
‚) ™ÎÔe˜ Ùɘ ñÔÛ¿Ûˆ˜ ÂrÓÂ ì ·ÚÂÌfi‰ÈÛȘ ‰ÈÂÈÛ‰‹Ûˆ˜ Í¤ÓˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Âå˜ Ù¿˜ ôÓˆ ı¤ÛÂȘ, ÛÙÔȯ›ˆÓ ‰˘Ó·Ì¤ÓˆÓ Óa ·Ú·‚Ï¿„ˆÛÈ ≈„ÈÛÙ· ÙÔÈÎa Û˘ÌʤÚÔÓÙ·. Á) A \ Ê’ w˜ ì̤ڷ˜ àÊ˘ËÚÂÙ‹ÛˆÛÈÓ ÔyÙÔÈ ·éÙÔ‰Èη›ˆ˜ ıa ηٷϿ‚ˆÛÈÓ Ù¿˜ ÚÔÙ¤Ú·˜ ·éÙáÓ ı¤ÛÂȘ âÓ Ù·Ö˜ ¢ËÌÔÙÈη֘ ™¯ÔÏ·r˜...» μÏ. ∞.¢.∫., μÈ‚Ï›Ô ¶Ú¿ÍÂˆÓ ¢ËÌÔÁÂ-
ÚÔÓÙ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1945, Ô.. 48. μÏ. π. ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜, ¶·Ú·ÈÓ¤ÛÂȘ ÚÔ˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜ Î·È Ì·ıËÙ¿˜, ÂÚ. ∂χıÂÚ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, ¤ÙÔ˜ ∞ã, Ù¯. 7 (¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ˜ 1945) 34, 35. OÈ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›ÛÂȘ ‰ÈΤ˜ ÌÔ˘.
– 173 –
I™TOPIA
∫ˆÛÙfiÔ˘ÏÔ˜ ¢ËÌ‹ÙÚ˘
Δ∞ πΔ∞§π∫∞ ∫Δπƒπ∞ Δ∏™ ∫∞§Àª¡OÀ
Ÿ
ı· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ·˘Ù‹ Ì ÂÚ›Ô˘ 23.000 ηÙÔ›ÎÔ˘˜ (23.200 Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ ™ÎÂ‡Ô ∑ÂÚ‚fi) ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Û ÏËı˘ÛÌfi ÓËÛ› Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. ∏ ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ Â›Ó·È «¤Ó· ÓËÛ› Ì ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ·ÁÔÚ¿ Î·È ‚ÈÔÙ¯ÓÈο ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ·, Ô˘ ¿ÌÂÛ· ‹ ¤ÌÌÂÛ· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ÂÓ·Û¯fiÏËÛË ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ì ÙËÓ ÛÔÁÁ·ÏÈ›·, ¤Ó· ·ÓıÚÒÈÓÔ ‰˘Ó·ÌÈÎfi ·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂÓÔ ·fi ÓÙfiÈÔ˘˜, ·ÏÏ¿ Î·È Í¤ÓÔ˘˜ Ô˘ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙ· ÛοÊË Î·È ¤Ó· ·ÚÈıÌfi ÌÈÎÚfiÙÂÚˆÓ ‹ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÒÓ, ÂÂÓ‰˘ÙÒÓ Î·È ÂÌfiÚˆÓ.» (∂. OÏ˘Ì›ÙË ) O ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·˘Ùfi˜ ·ÎÏÔ˜ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ Î·È Ë ÚÔ·ÙÔ˘Û· ¢ËÌÂÚ›·, ı· ·Ê‹ÛÂÈ ¤ÓÙÔÓ· Ù· ·ÔÙ˘ÒÌ·Ù· Ù˘ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ, Ì ÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡ Ù˘ ¶fiıÈ·˜ Î·È ÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË ÔÏ˘¿ÚÈıÌˆÓ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÒÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ Ì ˘ÎÓ‹ ‰fiÌËÛË. ŒÙÛÈ Ô ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi˜ – ·˘Ù‹ Ë ·ÈÛıËÙÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ¢ËÌÂÚÔ‡ÓÙÔ˜ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ – ı· ΢ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈ ÛÙÔ ÓËÛ› Î·È ı· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÙËÓ ÚfiÛÔ„Ë ÂÓfi˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡, Ô˘ ·ÏÒÓÂÙ·È ·ÛÊ˘ÎÙÈÒÓÙ·˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÔÚÂÈÓÔ‡˜ fiÁÎÔ˘˜. ªÂ ·˘Ùfi ÙÔ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎfi ÎÙÈÚÈ·Îfi ·fiıÂÌ· ı· ¤ÚıÂÈ ·ÓÙÈ̤وԘ Ô ÔÏÂÔ‰ÔÌÈÎfi˜ Î·È ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎfi˜ ÈÙ·ÏÈÎfi˜ ۯ‰ȷÛÌfi˜. O Û˘Ì·Á‹˜ ÚÔ¸¿Ú¯ˆÓ ÔÏÂÔ‰ÔÌÈÎfi˜ ÈÛÙfi˜ Ì ÙȘ ÂÚÈÔÚÈṲ̂Ó˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ¯ˆÚÔÙ·ÍÈ΋˜ ¤ÎÙ·Û˘, ÂÌÔ‰›˙ÂÈ ÙȘ ÈÙ·ÏÈΤ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ Ô˘ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ Ë ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ ·ÔÈÎÈÔÎÚ·ÙÈÎÔÔ›ËÛ˘ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘. ŒÙÛÈ Ë Â¤Ì‚·ÛË ı· ÂÚÈÔÚÈÛÙ› ÛÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË ‰ËÌÔÛ›ˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ Ô˘ ÂÈÏÂÎÙÈο ÙÔÔıÂÙË̤ӷ, ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ó ‰›ÎË ÛÎËÓÈÎÒÓ Ó· TA N T O 1 9 1 2 O I I TA § O I
– 175 – ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: ™Ù¿ı˘ KÏ‹Ì˘
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛοÛÔ˘Ó ÙËÓ ÓÂÔÎÏ·ÛÈ΋ Î·È ÔÚıfi‰ÔÍË ÚfiÛÔ„Ë ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Î·È Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ˆ˜ ˘Ú‹Ó·˜ ÌÈ·˜ ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋˜ ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ ÂÓfi˜ foro italico. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ¯ˆÚÔıÂÛ›· ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎÒÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ (¢ÈÔÈÎËÙ‹ÚÈÔ, ¢Ë̷گ›Ô-∞ÁÔÚ¿, §ÈÌÂӷگ›Ô) Ô˘ ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÂÈÏÂÎÙÈο ÒÛÙ ӷ Ó›ÁÔ˘Ó ÙȘ ‰˘Ô ÔÚıfi‰Ô͘ ÂÎÎÏËۛ˜, Ô˘ ‰ÂÛfi˙Ô˘Ó ÛÙËÓ ·ÎÙÔÁÚ·ÌÌ‹ ÙÔ˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡. ™˘ÓÔÏÈο ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÛÙ· ˘„ÒÌ·Ù· Û ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ (º˘Ï¿ÎÈ·, ˘ÚÔ‚ÔÏ·Ú¯›Â˜, ÔÈ΋̷ٷ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ·Ôı‹Î˜) Î·È ¤¯Ô˘Ó Û‹ÌÂÚ· ۯ‰fiÓ Î·Ù·ÚÚ‡ÛÂÈ, ı· ·ÓÂÁÂÚıÔ‡Ó ÔÎÙÒ ‰ËÌfiÛÈ· ÎÙ›ÚÈ· ·fi Ù· ÔÔ›· Û‹ÌÂÚ· ÛÒ˙ÔÓÙ·È Ù· ¤ÍÈ. OÈ ÚÒÙ˜ ÈÙ·ÏÈΤ˜ ˘ËÚÂۛ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÙÔ 1912, ı· ÛÙÂÁ·ÛÙÔ‡Ó Û ÚÔ¸¿Ú¯ÔÓÙ· ÎÙ›ÚÈ·, fiˆ˜ ÙÔ ÈÙ·ÏÈÎfi Ù·¯˘‰ÚÔÌÂ›Ô Ô˘ ı· ÛÙÂÁ·ÛÙ› ÛÙÔ ÎÙ›ÚÈÔ Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ΔÚ¿Â˙·˜ ÛÙËÓ Ï·Ù›· ÷ڷϿÌÔ˘˜. ∏ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ ı· ÂÁηÈÓÈ·ÛÙÔ‡Ó ÙÔ 1934 Ì ·ÊÔÚÌ‹ ÙËÓ 12Ë Â¤ÙÂÈÔ Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ÔÚ›·˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ƒÒÌË, Ô˘ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÙËÓ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ Ù˘ πÙ·Ï›·˜ Û ÌÈÏÈÙ·ÚÈÛÙÈÎfi Î·È ÔÏÂÌÈÎfi ¤ıÓÔ˜ «nazione militarista e querriera» ∞˘Ù‹ Ë È‰ÂÔÏÔÁÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ÛÙÚÔÊ‹ ı· ÂÎÊÚ·ÛÙ› Î·È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ, Ì ÙËÓ ˘ÈÔı¤ÙËÛË Ù˘ «·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ ÙÔ˘ ηٷÎÙËÙ‹» Î·È ÙÔ˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡ÓÙÔ˜ «Ú·ÛÈÔÓ·ÏÈÛÌÔ‡» ÛÙËÓ Ê·ÛÈÛÙÈ΋ ÌËÙÚfiÔÏË. ™Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ÔÈ ·ÏÔ› ΢‚ÈÎÔ› fiÁÎÔÈ, ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ı· ˘ÈÔıÂÙËı› ·fi ÙÔÓ Ê·ÛÈÛÌfi, Û˘Ó·ÓÙÔ‡Ó ˆ˜ ÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘˜ ·ÏÔ‡˜ fiÁÎÔ˘˜ Ù˘ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ Î·È Â˘Ù˘¯Ò˜ ·ÔÎÙÔ‡Ó ÌÂÛÔÁÂȷο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰›ÓÔ˘Ó ·ÓÙÈÊ·ÙÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·ÈÛıËÙÈ΋˜ ÂÓۈ̿وÛ˘.
1. ¢ÈÔÈÎËÙ‹ÚÈÔ
O
Mario Lago ı· ÂÈÛÎÂÊÙ› Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÔ ÓËÛ› Ì·˙› Ì ÙÔÓ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· Florestano di Fausto ÁÈ· Ó· ÂÈϤÍÂÈ ÙËÓ ı¤ÛË ·Ó¤ÁÂÚÛ˘ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ¢ÈÔÈÎËÙËÚ›Ô˘ (Delegazione del governo) ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙÔ˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡. ΔÔ ÚÒÙÔ ÎÙ›ÚÈÔ ı· ·ÓÂÁÂÚı› ÙÔ 1928 Û ۯ¤‰ÈÔ ÙÔ˘ Flore-
– 176 –
I™TOPIA
stano di Fausto Î·È ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙËÓ Î˘Ú›·Ú¯Ë Ù¿ÛË Ù˘ «·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ ÙÔ˘ ÚÔÛÙ¿ÙË». ΔÔ ÔÚıÔÁÒÓÈÔ ·˘Ùfi ÎÙ›ÚÈÔ Ì ¤ÓÙÔÓ· ÂÓÂÙÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ÛÙÔȯ›· Î·È Ù· Î˘Ì·ÙÈÛÙ¿ ·Ú·¤Ù· Ì ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÔÚÈÂÓÙ·ÏÈÛÌÔ‡ ı· ÈηÓÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙȘ ‰ÈÔÈÎËÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ ̤¯ÚÈ ÙÔ 1932. ΔfiÙÂ Ô Lago Û˘ÓÔ‰Â˘Ì¤ÓÔ˜ ·fi ÙÔ Ù¯ÓÈÎfi ÂÈÙÂÏÂ›Ô ÙÔ˘ ı· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÈ Ï‡ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÛÙ¤Á·ÛË ÙÔ˘ Ù·¯˘‰ÚÔÌ›Ԣ, ÙÔ˘ ÚˆÙÔ‰ÈΛԢ, ÙˆÓ Î·Ú·ÌÈÓÈ¤ÚˆÓ Î·ıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË ÌÈ·˜ ηıÔÏÈ΋˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜. ∏ ¤ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÎÔ‡ ÎÙÈÚ›Ô˘ ÙÔ˘ ¢ÈÔÈÎËÙËÚ›Ô˘ ÒÛÙ ӷ ÛÙÂÁ¿ÛÂÈ ÙȘ ·˘Í·ÓfiÌÂÓ˜ ·Ó¿ÁΘ Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ Ï¤ÔÓ
– 177 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÌfiÓÈÌ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο, ı· ۯ‰ȷÛÙ› ·fi ÙÔÓ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· Armando Bernabiti. ∞˘Ùfi˜ ·Ó·ÁηṲ̂ÓÔ˜ Ó· ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙ› ÛÙ· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ·Ú¯È΋˜ ÌÔÚÊ‹˜, ı· ÂÂÎÙ›ÓÂÈ ÙÔ ÎÙ›ÚÈÔ ÛÙȘ ‰˘Ô Ï¢ڤ˜ ÙÔ˘ Ì ‰˘Ô ÙÚÔ‡ÏÔ˘˜ Ô˘ Ó›ÁÔ˘Ó ÙÔÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Î·È Î¿ÔÈ· Ú·ÛÈÔÓ·ÏÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›·. ™Ù· ‰È·ÎÔÛÌËÙÈο ÛÙÔȯ›· ·fi º·ÁÈ¿Ó˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈÎÔ‡ ÛÙ¤ÌÌ·ÙÔ˜ ÛÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÎÙ›ÚÈÔ, ı· ÚÔÛÙÂı› ¤Ó· ·ÓÙ›ÛÙÔȯÔ
– 178 –
I™TOPIA
ÙˆÓ Î·Ú·ÌÈÓÈ¤ÚˆÓ ÛÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË. ΔÔ ÎÙ›ÚÈÔ ı· ÂÁηÈÓÈ·Ûı› ÛÙȘ 3 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1934 ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ΢‚ÂÚÓ‹ÙË. °È· ÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË ÙÔ˘ ¢ÈÔÈÎËÙËÚ›Ô˘, Û‡Ìʈӷ Ì ̷ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘ §Â˘Ù¤ÚË μÔÁÈ·Ù˙¿ÎË ı· ηÙ‰·ÊÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎfi ÎÙ›ÚÈÔ ÙÔ˘ º·Ú̷ΛԢ, ηıÒ˜ Î·È Ù· ·Ú·‹ÁÌ·Ù· Ù˘ ·ÁÔÚ¿˜.
2. ¢Ë̷گ›Ô-∞ÁÔÚ¿
Δ
ËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ Ì ÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ ¢ÈÔÈÎËÙËÚ›Ô˘, ı· ·Ó·ÙÂı› ÛÙÔÓ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· Rodolfo Petracco Ë ·Ó¤ÁÂÚÛË ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ¢ËÌ·Ú¯Â›Ô˘ Î·È Ù˘ ∞ÁÔÚ¿˜. ΔÔ ÎÙ›ÚÈÔ ı· ıÂÌÂÏȈı› ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1933 Î·È ı· ÂÁηÈÓÈ·ÛÙ› ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1934 ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ Lago Ô˘ ·ÚÂÌÈÙfiÓÙˆ˜ Û ·˘Ù‹Ó ÙÔ˘ ÙË Â›Û΄Ë, ı· ÂÁηÈÓÈ¿ÛÂÈ Î·È ¿ÏÏ· ÎÙ›ÚÈ· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ·Ú·Î¿Ùˆ. ™Â ·˘Ùfi ÙÔ ÎÙ›ÚÈÔ Ô˘ ı· ·ÓÂÁÂÚı› ÌÂÙ¿ ·fi ÂÎÙÂٷ̤Ó˜ ÂȯˆÌ·ÙÒÛÂȘ, ‰›Ï· ÛÙÔ ¢ÈÔÈÎËÙ‹ÚÈÔ ÂÍ·Ê·Ó›˙ÔÓÙ·˜ ÔÙÈο ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·, Ë ÂÈÎÚ¿ÙËÛË ÙÔ˘ Ú·ÛÈÔÓ·ÏÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó‹˜ ÙfiÛÔ ÛÙ· ÔÚıÔÁÒÓÈ· ÎÙ›ÚÈ· Ù˘ ·ÁÔÚ¿˜ fiÛÔ
– 179 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Î·È ÛÙ· ‰È·ÎÔÛÌËÙÈο ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ‡ÚÁÔ˘ Ì ÙÔÓ ÙÚÔ‡ÏÔ. ∏ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ Û˘Ó¿ÊÂÈ· Ì ÙÔÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÙÔ˘ ¢ÈÔÈÎËÙËÚ›Ô˘ ÂÍ·ÓÙÏÂ›Ù·È ÛÙÔ Û¯‹Ì·, ηıÒ˜ Â‰Ò ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ÛˆÏ‹Ó˜ ÛÙ· ÎÈÁÎÏȉÒÌ·Ù· ÙÔ˘ Ì·ÏÎÔÓÈÔ‡ Î·È Ù· ·Ú¿ı˘Ú· ·Ó·‚ÈÒÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ˘ÚÁ›ÛÎÔ˘˜ ÙˆÓ ÙÔÍÔÙÒÓ ÛÙ· ÌÂ۷ȈÓÈο οÛÙÚ·. ™ÙËÓ Messagero di Rodi Ù˘ 247-1934 ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ÙÔ ÎÙ›ÚÈÔ Î·È ÔÈ ¯Ú‹ÛÂȘ ÙÔ˘, fiÔ˘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÔÏ˘ÙÂÏÔ‡˜ ηʤ –Ì·Ú ÙÔ ÚÒÙÔ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, Ô˘ Ì¿ÏÈÛÙ· ‰È·ı¤ÙÂÈ Î·È ÙËÓ ÚÒÙË Ì˯·Ó‹ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ηʤ - espresso.
3. º·Ú̷ΛÔ
™
Ù· ̤۷ ÙÔ˘ πÔ˘Ï›Ô˘ ÙÔ˘ 1932, Ô ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ Ù˘ labori publici (¢ËÌÔÛ›ˆÓ ŒÚÁˆÓ) Giuseppe Miari Ì·˙› Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ‰ËÌfiÛÈÔ˘˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡˜ ı· ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó ÙËÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ‡ Ê·Ú̷ΛԢ ÛÙË ∫¿Ï˘ÌÓÔ. ø˜ ÙÔÔıÂÛ›· ı· ÂÈϯı› Ô ÎÂÓÙÚÈÎfi˜ ‰ÚfiÌÔ˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙËÓ ¶fiıÈ· Ì ÙÔ ÃˆÚÈfi, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ ÛÙ·ıÌfi ÙˆÓ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙˆÓ. ΔÔ Ê·ÚÌ·ÎÂ›Ô Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·È ·›ıÔ˘Û· È·ÙÚÈÎÒÓ ÂÍÂÙ¿ÛÂˆÓ ı· ÎÙÈÛÙ› Û ۯ¤‰È· ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· Armando Bernabiti Î·È ˘fi ÙËÓ ÂÔÙ›· ÙÔ˘ Ì˯·ÓÈÎÔ‡ Miari. ™Ù· ̤۷ ÙÔ˘ ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1932 Ô Lago ı· ÂÈÛÎÂÊı› ÙÔ ¤ÚÁÔ Ô˘ ı· ÔÏÔÎÏËÚˆı› ÙËÓ ÂfiÌÂÓË ¯ÚÔÓÈ¿. ΔÔ º·ÚÌ·ÎÂ›Ô ı· ηÙ‰·ÊÈÛÙ› ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ¯Ô‡ÓÙ·˜ ·fi ÙÔÓ ÙfiÙ ‰‹Ì·Ú¯Ô ¡. ¶È˙¿ÓÈ·, Ô ÔÔ›Ô˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ «∏ ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ Î·È ÔÈ ··ÓÙ·¯Ô‡ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ» ˘Âڷ̇ÓÂÙ·È ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘.
– 180 –
I™TOPIA
4. ∞ÁÔÚ¿ ÛÙÔ ÃˆÚÈfi
Œ
ã ¢ηÈÚ›· Ù˘ 12˘ ÂÂÙ›Ԣ ·fi ÙËÓ ªÂÁ¿ÏË ¶ÔÚ›· ÛÙËÓ ƒÒÌË Ë M di R ·Ó·ÁÁ¤ÏÏÂÈ ÙËÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ¿ÏψÓ, Î·È Ù˘ ÌÈÎÚ‹˜ ·ÁÔÚ¿˜ ÛÙÔ ÃˆÚÈfi Ô˘ ı· ÎÙÈÛÙ› ÙÔ 1934 Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ÏËÚÔÊÔڛ˜, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· Ô˘ ۯ‰›·Û ÙÔ ÎÙ›ÚÈÔ.
5. ™¯ÔÏ›Ô
∏
M di R Ù˘ 27˘ ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1934 ·Ó·ÁÁ¤ÏÏÂÈ ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÂÓfi˜ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ÎÙÈÚ›Ô˘ ‰›Ï· ÛÙÔÓ ÎÂÓÙÚÈÎfi ‰ÚfiÌÔ Ô˘ ÂÓÒÓÂÈ ÙÔ
– 181 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÈÚÈfi Ì ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ, ·fi ÙËÓ ÂÙ·ÈÚ›· Sardelli Î·È Û ۯ¤‰È· ÙÔ˘ A Bernabiti. ΔÔ ÎÙ›ÚÈÔ Ô˘ ÎÙÈṲ̂ÓÔ Û ڢıÌfi ÌÂÛÔÁÂÈ·ÎÔ‡ Ú·ÛÈÔÓ·ÏÈÛÌÔ‡, ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ٷ ·Ï·ÙÛ›Ó· ÙÔ˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ÛÙ˘Ï ÛÙÔ §·ÎΛ Ù˘ §¤ÚÔ˘ ·Ú¿ Ì ۯÔÏ›Ô, ı· ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ 1934 Î·È ı· ÂÁηÈÓÈ·ÛÙ› ·fi ÙÔÓ Lago ÛÙȘ 2-11-34. ™ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Ô˘ ÛÙÂÁ¿˙ÂÈ ÙÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi Û¯ÔÏÂ›Ô Î·È ‰È¢ı‡ÓÂÙ·È ·fi ÙȘ ·‰ÂÏʤ˜ ÙÔ˘ Ù¿ÁÌ·ÙÔ˜ Sacro Cuore (πÂÚ¿˜ ηډ›·˜), ÙÔ 1939 ı· ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Î·È ÙÚ·Â˙·Ú›·.
6. ¢ËÌfiÛÈ· ∞Ô¯ˆÚËÙ‹ÚÈ·
™
Ù· ·Ú¯Â›· ÙÔ˘ °∞∫ - ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û¯¤‰È· ÙÔ˘ π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1934 Ì ÙËÓ ¤Ó‰ÂÈÍË «Latrine di Calino» Ì¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· A. Bernabiti. ™ÙËÓ M di R Ù˘ 28-10-1934 ÛÙÔÓ ›Ó·Î· Ì ٷ ¤ÚÁ· ÁÈ· ÙËÓ 12Ë Â¤ÙÂÈÔ, ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÁÈ· Ù· ÂÁη›ÓÈ· ÛÙȘ 24 πÔ˘Ï›Ô˘ Ù˘ ›‰È·˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜ ÂÓfi˜ «ÎÙÈÚ›Ô˘ Ì ·Ô¯ˆÚËÙ‹ÚÈ· Ô˘ ηٷÛ΢¿ÛÙËΠÁÈ· Ó· Â͢ËÚÂÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ˘ÁÈÂÈÓ‹ ÙˆÓ ÂÚÁ·˙fiÌÂÓˆÓ ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ.» ∞˘Ù‹ Ë ÂÁηٿÛÙ·ÛË Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ›Ûˆ ·fi ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ÍÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô «OÏ˘Ì›Î», ·ÚÁfiÙÂÚ· ηÙ‰·Ê›ÛÙËÎÂ Î·È ÌÔÚÊÔÏÔÁÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ·fi ¤Ó· ÙÚÔ‡ÏÔ, ·Ó¿ÏÔÁÔ Ì ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘ ¢ÈÔÈÎËÙËÚ›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ¢ËÌ·Ú¯Â›Ô˘.
7. ∫Ù›ÚÈÔ ÙˆÓ ∫·Ú·ÌÈÓȤڈÓ
Δ
Ô ÎÙ›ÚÈÔ ÙˆÓ Î·Ú·ÌÈÓÈ¤ÚˆÓ Ô˘ ·ÓÂÁ¤ÚıËΠÙÔ 1936 ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÈÚÈÔ‡ Â›Ó·È ·ÁÓÒÛÙÔ˘ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· ·ÏÏ¿ Ë ÌÔÚÊÔÏÔÁ›· Ù˘ Ô›ÛıÈ·˜ fi„˘ Ì ÙÔ˘˜ ËÌÈ΢ÏÈÓ‰ÚÈÎÔ‡˜ ‡ÚÁÔ˘˜, Ô˘ ·Ú·¤ÌÂÈ ÛÙÔ ı¤·ÙÚÔ ¶Ô˘ÙÛ›ÓÈ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, Èı·ÓÔÏÔÁ› ˆ˜ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· ÙÔÓ Armando Bernabiti. ΔÔ ‰ÈÒÚÔÊÔ ÎÙ›ÚÈÔ ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚÔ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ, ηıÒ˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ ÙËÓ Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈ΋ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ÙˆÓ ÛÙ·˘ÚÔÊfiÚˆÓ, Ì ÙÔ˘˜ ‡ÚÁÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ¯Ú‹ÛË Ù˘ «Ê›ÓÙ· ȤÙÚ·» ÛÙȘ ·„›‰Â˜ Ù˘ ÂÈÛfi‰Ô˘, ̤۷ ·fi ÌÈ· ÌÔÓÙ¤ÚÓ· Ì·ÙÈ¿.
– 182 –
I™TOPIA
∞ÔÙÂÏ› ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ‰Â›ÁÌ· Ù˘ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ ÙÔ˘ ηٷÎÙËÙ‹ Ô˘ ˘ÈÔıÂÙ› ÙÔÓ Ú·ÛÈÔÓ·ÏÈÛÌfi Ì ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ ÈÔÙÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ.
8. ΔÔ §ÈÌÂӷگ›Ô
Δ
Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÎÙ›ÚÈÔ Ô˘ ·ÓÂÁ¤ÚıËΠÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ Ù˘ ¶fiıÈ·˜ ÙÔ 1936 Û ۯ¤‰È· Èı·ÓfiÓ ÙÔ˘ Rodolfo Petracco ·ÔÙÂÏ› ϤÔÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔ˘ Ú·ÛÈÔÓ·ÏÈÛÌÔ‡ Ô˘ ˘ÈÔıÂÙÂ›Ù·È ·fi ÙÔ Ê·ÛÈÛÙÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ Î·È ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ÛÙËÓ ∫Ù‹ÛË, Ì ÙȘ ÌÂÛÔÁÂȷΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi-ÂÓÂÙÈÎfi ‰È¿ÎÔÛÌÔ. ∞ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ¤Ó· ÔÚıÔÁÒÓÈÔ ‡ÚÁÔ Û ÙÚ›· ›‰·, Ì ÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ÈÛÔÁ›Ԣ Ó· ÂÈÌË·ÓÂÙ·È ÚÔ˜ ÙËÓ ı¿Ï·ÛÛ· Ì ÙȘ ·Ôı‹Î˜ ÙÔ˘ ÙÂψÓ›Ԣ. ™ÙÔ ÎÙ›ÚÈÔ ÛÙÂÁ¿-
– 183 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛÙËÎ·Ó ÙÔ ÏÈÌÂӷگ›Ô, ÙÔ ÙÂψÓÂ›Ô Î·È Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·. ΔÔ ÎÙ›ÚÈÔ ÎÙ›ÛÙËΠÛÙËÓ ·Ô‚¿ıÚ· ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ¡ÈÎfiÏ· Ô˘ ÙËÓ ÂÚÈfiÚÈÛ ÔÙÈο. ∞ÏÏ¿ ÂÂȉ‹ Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ Â›Ó·È Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ, ı· ¤ÚıÂÈ Ë ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÚÔ¯ÂÈÚfiÙËÙ· Ó· ¿ÚÂÈ ÂΉ›ÎËÛË ÁÈ· ÙÔÓ ·ÛÊ˘ÎÙÈÎfi ÂÚÈÔÚÈÛÌfi Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ·fi ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜. ªÈ· ·ÌÊÈ‚fiÏÔ˘ ·ÈÛıËÙÈ΋˜ ·›ıÔ˘Û· ·Ó·ÌÔÓ‹˜, Ô˘ ϤÔÓ ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›ٷÈ, ı· Ê˘Ù¢Ù› ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ·ÏÈfi ÎÙ›ÚÈÔ Ó›ÁÔÓÙ·˜ ÙÔ ·ÈÛıËÙÈο Î·È ÔÙÈο. KˆÛÙfiÔ˘ÏÔ˜ ¢ËÌ‹ÙÚ˘ ¶ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ˜ IÛÙÔÚÈÎÔ‡ AÚ¯Â›Ô˘ §¤ÚÔ˘
– 184 –
I™TOPIA
ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ∂ÌÌ. ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˘
∞¶O Δ∏ ª∞Ã∏ Δ∏™ §∂ƒOÀ (ºıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ˘ 1943)*
§
§EPO™, 26 ™E¶TEMBPIOY 1943.
∞ÔÊÚ¿‰· Ë̤ڷ. ◊Ù·Ó ‚Ú·‰¿ÎÈ, fiÙ·Ó ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔÓ Δ·ÍÈ¿Ú¯Ë ÁÈ· ÂÓÙ·ÊÈ·ÛÌfi ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ã∂ÏÏËÓ˜ Î·È ÕÁÁÏÔ˘˜ Ó·‡Ù˜. ◊Ù·Ó Ï›ÁÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ËÚˆÈÎÔ‡˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ ÙÔ˘ ¯ÈÏÈÔ‰ÔÍ·Ṳ̂ÓÔ˘ ·ÓÙÈÙÔÚÈÏÏÈÎÔ‡ Ì·˜ «μ. O§°∞» Î·È ÙÔ˘ ·ÁÁÏÈÎÔ‡ «π¡Δƒ∂¶π¡Δ». ΔÈ ÎfiÛÌÔ˜, ÙÈ Û˘ÁΛÓËÛË, ÙÈ ‰¿ÎÚ˘· ÙfiÙ ÁÈ· Ù· ·‰ÈÎÔ¯·Ì¤Ó· ·ÏÏËοÚÈ· Ì·˜! ™· Ó‡-
* ΔÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ΛÌÂÓÔ «∞¶O Δ∏ ª∞Ã∏ Δ∏™ §∂ƒOÀ» – ·È‰Èο ‚ÈÒÌ·Ù· Î·È ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ, Ô˘ ηٷÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó ·ÓÂÍ›ÙËÏ· Î·È Ô‰˘ÓËÚ¿ ÛÙËÓ ·È‰È΋ ÌÓ‹ÌË ÙÔ‡ Û˘ÓÙ¿ÎÙË ÙÔ˘, ηٿ Ù· ÊÔ‚ÂÚ¿ ÁÂÁÔÓfiÙ·, Ô˘ ‰È·‰Ú·Ì·Ù›ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ ÁÂÈÙÔÓÈÎfi Ì·˜ ÓËÛ› Ù˘ §¤ÚÔ˘, ÙÔ 1943 Î·È Ô˘ Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ¤˙ËÛ ÙÔÓ ·fi˯fi ÙÔ˘˜, ÙË ÛÎÔÙÂÈÓ‹ ÂΛÓË ÂÚ›Ô‰Ô – ÁÚ¿ÊÙËΠÙÔ 1993, ÛÙËÓ ÂÓÙËÎÔÛÙ‹ ¤ÙÂÈÔ ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ, ·fi ÙÔÓ §¤ÚÈÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ÃÚ‹ÛÙÔ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ Î·È ‚Ú·‚‡ıËΠ·fi ÙÔÓ ¢‹ÌÔ §ÂÚ›ˆÓ. ¢ÂÓ ¤¯ÂÈ ‰ËÌÔÛÈ¢ı› ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. ∫·È ˆ˜ ·˘ıÂÓÙÈ΋ Ì·ÚÙ˘Ú›· ÂÓfi˜ 12¯ÚÔÓÔ˘ ÙfiÙ ·ÁÔÚÈÔ‡ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ. O ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜ Î·È Ë ∫·Ï˘ÌÓÈ¿ Û‡˙˘Áfi˜ ÙÔ˘ £¤ÌȘ ∫·Ú·Ê˘ÏÏ¿ÎË Â›Ó·È Ì¤ÏË Ù˘ ã∂ÓˆÛ˘ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ∞ÙÙÈ΋˜, ηıÒ˜ ›Û˘ Î·È Ù˘ ∂ÛÙ›·˜ ¡¤·˜ ™Ì‡ÚÓ˘, ÙÔ˘ ÂÚÈÒÓ˘ÌÔ˘ ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡, ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ‡ Î·È πÛÙÔÚÈÎÔ‡ π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜, Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ Ô ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎfi˜ ∂ÏÏËÓÈÛÌfi˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ Ù˘ ™Ì‡ÚÓ˘, ÙÔ 1922. ∞Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó Î·È ÔÈ ‰˘Ô ÙÔ˘˜ ÔχÏ¢ÚË ·ÍÈfiÏÔÁË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÿ‰Ú˘Ì·. Œ¯Ô˘Ó ÙËÓ ÂÈ̤ÏÂÈ· Ù˘ μÈ‚ÏÈÔı‹Î˘, ÙËÓ ÔÔ›· ÊÚfiÓÙÈÛ·Ó Ó· ÂÌÏÔ˘Ù›ÛÔ˘Ó Î·È Ì ̛· Ï‹ÚË ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ «∫·Ï˘ÌÓÈ·ÎÒÓ ÃÚÔÓÈÎÒÓ», ηıÒ˜ ›Û˘ Î·È ÙˆÓ ªÔ˘Û›ˆÓ Ù˘ ∂ÛÙ›·˜ Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙË ™˘ÓÙ·ÎÙÈ΋ ∂ÈÙÚÔ‹ Ù˘ ÂÙ‹ÛÈ·˜ ¤Î‰ÔÛ˘ ÙÔ˘ ÔÌÒÓ˘ÌÔ˘ ¶ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ Ù˘. ¶ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Â›Û˘ ·ÓȉÈÔÙÂÏÒ˜ ÔχÙÈ̘ ˘ËÚÂۛ˜ ÛÙÔ °ËÚÔÎÔÌÂ›Ô Ù˘ π. ªËÙÚÔfiψ˜ ¡. ™Ì‡ÚÓ˘.
– 185 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¯ÙˆÛ ¤ÓȈı· ÎÚ˘¿‰Â˜ Î·È ‹ÌÔ˘Ó Î·Ù·Ï˘Ë̤ÓÔ˜. O ·Ù¤Ú·˜ ÌÔ˘ › fiÙÈ ÔÈ ÎÚ˘¿‰Â˜ Î·È ÁÂÓÈο Ë ·‰È·ıÂÛ›· ÌÔ˘ ‹Ù·Ó ·fi ÙË Ï‡Ë Î·È ÙË ÛÙÂÓÔ¯ÒÚÈ· ÌÔ˘. £˘Ì¿Ì·È Ô˘ ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ÙÔ˘˜ Ù¿ÊÔ˘˜ ÙˆÓ ËÚˆÈÎÒÓ ·˘ÙÒÓ ·ÏÏËηÚÈÒÓ, ÔÈ §ÂÚÈÔ› ¤ÛÙËÛ·Ó ÌÂÁ¿ÏË ÈӷΛ‰· Ì ¯È·ÛÙ› ˙ˆÁÚ·ÊÈṲ̂Ó˜ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Î·È ÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ ÛËÌ·›· Î·È Ì ÎÂÊ·Ï·›·, ÌÂÁ¿Ï· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙËÓ ÂÈÁÚ·Ê‹ «∞¡¢ƒø¡ ∂¶πº∞¡ø¡ ¶∞™∞ °∏ Δ∞ºO™». ™Â οı ¢ηÈÚ›· οӷÌ ÛÙ· ·ÏÏËοÚÈ· Ì·˜ Â˘Ï·‚Èο ÌÓËÌfiÛ˘Ó· Î·È ¿ÓÙÔÙ ÛÙÔ˘˜ Ù¿ÊÔ˘˜, Ô˘ ÊÈÏÔÍÂÓÔ‡Û·Ó Ù· ÈÂÚ¿ ÎfiÎηϿ ÙÔ˘˜, ˘‹Ú¯Â ÌÈ· ·ÓıÔ‰¤ÛÌË ‹ ¤Ó· ÛÙÂÊ¿ÓÈ ·fi §¤ÚÈη ÏÔ˘ÏÔ‡‰È·. ∞Ú¯¤˜ OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ’43 ¤ÂÛ·Ó ÔÈ ÚÒÙ˜ ‚fî˜ ÛÙ· ÎÚ¿Û‰· Ù˘ fiÏ˘. ∞˘Ùfi ÙÔ ıˆڋ۷ÌÂ, Î·È Ôχ ÛˆÛÙ¿, Û·Ó ÚÔÂȉÔÔ›ËÛË Î·È ·Ú¯›Û·Ì ÔÌ·‰Èο Ó· ÂÁηٷÏ›ԢÌ ٷ Û›ÙÈ· Ì·˜ Î·È Ó· ÙÚ˘ÒÓÔ˘Ì ÛÙ· ηٷʇÁÈ·. OÈ πÙ·ÏÔ› ÚԂϤÔÓÙ·˜ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ, ›¯·Ó ÊÙÈ¿ÍÂÈ ·ÚÎÂÙ¿, ·ÏÏ¿ ÙÒÚ· ‰ÂÓ Â·ÚÎÔ‡Û·Ó Î·È Ô Ôχ˜ ÎfiÛÌÔ˜ Î·Ù¤Ê˘Á ÛÙȘ ÛËÏȤ˜. ÕÏÈÓ‰·, ¶·Ó·ÁȤ˜, ¢˘Ô §ÈÛοÚÈ·, ∫Ú˘Êfi˜, °Ô‡ÚÓ·, ∫fiÎηÏË Î·È ¢Ú˘ÌÒÓ·˜ Á¤ÌÈÛ·Ó ÎfiÛÌÔ. ∞fi ·ÁÓ¿ÓÙÈ· ÏÔÈfiÓ ÙÒÚ· ÔÈ Î·¸Ì¤ÓÔÈ ÔÈ §ÂÚÈÔ› ¤‚Ï·Ó, ÙÔ ¤Ó· ÌÂÙ¿ ÙÔ ¿ÏÏÔ, Ó· ıÂÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙȘ ‚fî˜, ÂÎ ıÂÌÂÏ›ˆÓ, Ù· Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜. ¶ÂÚÈ̤ӷÌ οı ÊÔÚ¿ Ó· ηٷϷÁÈ¿ÛÂÈ (ηٷηı‹ÛÂÈ) Ë ÛÎfiÓË, Ì ÛÊÈÁ̤ÓË Î·Ú‰È¿, ÁÈ· Ó· ‰Ô‡Ì ÔÈÔ˜ ‹Ù·Ó ¿ÏÈ Ô «Ù˘¯ÂÚfi˜», Ô˘ ¿ÊËÛ ۛÙÈ ›Ûˆ ÙÔ˘ ʇÁÔÓÙ·˜ Î·È Û›ÙÈ ‰Â ı¿ `‚ÚÈÛΠÛÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘. ΔÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈfi Ì·˜, ÊÙÈ·Á̤ÓÔ ·fi ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ ÛÙËÓ ¿Ú¯‹ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘, ‹Ù·Ó ηٷ‰ÚÔÌ›˜, οو ·fi ÙÔÓ Δ·ÍÈ¿Ú¯Ë. ∂›¯Â ‰˘Ô ÂÈÛfi‰Ô˘˜ Î·È ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜ ·ÓÔ›¯ÙËÎÂ Î·È ÙÚ›ÙË Â›ÛÔ‰Ô˜ Ì ÚÔÛˆÈ΋ ÂÚÁ·Û›·. ΔȘ Ó‡¯Ù˜ ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ ·Ó¤‚·ÈÓ·Ó Î·È ÎÔÈÌfiÓÙ·Ó ÛÂ Û˘ÁÁÂÓÈÎfi Û›ÙÈ. ∂Ì›˜ Ù· ·È‰È¿, ÂÂȉ‹ ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· Í˘Ó¿Ì ÙË Ó‡¯Ù· Î·È Ó· ÙÚ¤¯Ô˘Ì ÛÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ (ηÙ‚·›ÓÔÓÙ·˜ Ì¿ÏÈÛÙ· Î·È ÛοϷ), ÎÔÈÌfiÌ·Ûı·Ó ̤۷. ∞ÏÒÓ·Ì ٷ ÛÙÚˆÛ›‰È· Ì·˜ ÛÙÔ ¯ÒÌ· Î·È ÎÔÈÌfiÌ·Ûı·Ó ·¿Óˆ. OÈ Û˘Óı‹Î˜ ‹Ù·Ó ¿ıÏȘ. ∞fi ÙÚfiÊÈÌ·, Ì ÙȘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ ·Ôı‹Î˜ ·ÓÔȯ٤˜ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘Ó¯›˜ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ‡˜, ‚ÔÏ¢fiÌ·Ûı·Ó οˆ˜. ∞fi ηı·ÚÈfiÙËÙ· fï˜ Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ì¤Û· ÛÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ ‹Ù·Ó ÊÚÈÎÙ‹. °Â̛۷Ì „›-
– 186 –
I™TOPIA
Ú˜. ã∏Ù·Ó ÙfiÛÔ ÔÏϤ˜, Ô˘ Ì·˜ ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· ÙȘ ηٷÔÏÂÌ‹ÛÔ˘ÌÂ. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ì fiÏ· Ù· ̤۷, ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ìˉ¤Ó. ã∂ÏÂÈ ÙÔ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ, ÙÔ Û·Ô‡ÓÈ. ªfiÏȘ Ù¤ÏÂȈÛÂ Ë ÂÚȤÙÂÈ· Î·È ‚Á‹Î·Ì ·fi ÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ, ÚÒÙ· ÂÁÒ Î·È ÌÂÙ¿ Ë ·‰ÂÏÊ‹ ÌÔ˘, ¤Û·Ì ÛÙÔ ÎÚ‚‚¿ÙÈ Ì ·Ú¿Ù˘ÊÔ. ŸÙ·Ó Û˘Ó‹Ïı·ÌÂ, Ì·˜ ÎÔ‡Ú„·Ó Û‡ÚÚÈ˙· «ÁÈ· Ó· ‰˘Ó·ÌÒÛÔ˘Ó Ù· Ì·ÏÏÈ¿ Ì·˜». ™ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ̷ηڛÙË ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ∏Ï›·, Ô˘ ‹Ù·Ó ·¤Ó·ÓÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·fi ÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈfi Ì·˜, ›¯Â ÂÁηٷÛÙ·ı› ÚÔÛˆÚÈÓ¿ ÙfiÙÂ Ë ‰È‡ı˘ÓÛË Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·˜ (Ô˘ ÙËÓ Â›¯·Ó ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÔÈ ã∞ÁÁÏÔÈ) Î·È ‹Ú¯ÂÙÔ Ù·ÎÙÈο Ì ¤Ó· ·ÓÔÈÎÙfi Ù˙È Ô ã∞ÁÁÏÔ˜ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ Ù˘ §¤ÚÔ˘, ÁÈ· Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔÓ πÙ·Ïfi ·ÛÙ˘ÓÔÌÈÎfi ‰È¢ı˘ÓÙ‹, «Û‡ÌÌ·¯Ô» È· ÙÒÚ·. ∂Ì›˜ Ù· ·È‰È¿ ÂÚÈ΢ÎÏÒÓ·Ì ·Ì¤Ûˆ˜ ÙÔ Ù˙È, Ô˘ Ô Ô‰ËÁfi˜ ÙÔ˘, ¤Ó· Ó·Úfi Ê·ÓÙ·Ú¿ÎÈ, ÊÚfiÓÙÈ˙ ӷ ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÈ Î¿Ùˆ ·fi ÌÈ· Ï˘Á·ÚÈ¿ (˘¿Ú¯ÂÈ ·ÎfiÌ·), ÁÈ· Ó· ÌËÓ ÙÔ ÂÈÛËÌ·›ÓÔ˘Ó Ù· ÁÂÚÌ·ÓÈο ·ÂÚÔÏ¿Ó·. ∞fi fiÏ· Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ÏËÛÈ¿˙·Ì ÙÔ Ù˙È, ÙÔ ∂ÁÁÏÂ˙¿ÎÈ ·˘Ùfi ͯÒÚÈ˙ Â̤ӷ, ¿ÓÙÔÙ ÌÔ˘ ÌÈÏÔ‡Û ÚfiÛ¯·Ú· Î·È ‹ÌÔ˘Ó Ô ÌfiÓÔ˜, Ô˘ ÌÔ˘ ¤ÙÚ Ó` ·Ó‚·›Óˆ ÛÙÔ Ù˙È. ªÈ· ÊÔÚ¿ ›‰Â ÙË ÌËÙ¤Ú· ÌÔ˘, Ô˘ ¿ÏˆÓ ٷ ÚÔ‡¯· ÌÂÙ¿ ÙË ÌÔÁ¿‰· Û ÁÂÈÙÔÓÈ΋ ·˘Ï‹ Î·È ÌÔ˘ ¯¿ÚÈÛ ۷ԇÓÈ Ï˘Û›Ì·ÙÔ˜ Û ÌÂÁ¿Ï˜ ϿΘ (ÔχÙÈÌÔ ‰ÒÚÔ ÙfiÙÂ) Î·È ÌÂÚÈο ϷοÎÈ· Û·Ô‡ÓÈ ÎfiÎÎÈÓÔ (Ê·ÈÓÈÎÔ‡ ÔͤԘ), Ô˘ ÙÔ ÁÓÒÚÈÛ· ÙfiÙ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿. MfiÏȘ Û‹Ì·ÈÓÂ Û˘Ó·ÁÂÚÌfi˜, Ì η٤‚·˙ ·fi ÙÔ Ù˙È Î·È Ì ÏfiÁÈ· Î·È Ì ÓÔ‹Ì·Ù· Ì ÚÔ¤ÙÚ ӷ Ùڤ͈ ÁÚ‹ÁÔÚ· ÛÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ, ÂÓÒ ÂΛÓÔ˜ ·Ú¤ÌÂÓ „‡¯Ú·ÈÌÔ˜ ·¿Óˆ ÛÙÔ Ù˙È, Û’ fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ‡, οو ·fi ÙË ÁÓˆÛÙ‹ Ï˘Á·ÚÈ¿. ∫¿ÔÙ ÙÔ ‰ÒÚÔ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÁÈ· ̤ӷ οÙÈ ÔχÙÈÌÔ. ªÔ˘ ¯¿ÚÈÛ ÙÚÂȘ ÛÔÎÔÏ¿Ù˜! £· Á¢fiÌÔ˘Ó ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÍ·›ÛÈÔ Â›‰Ô˜, Ô˘ ÌfiÓÔÓ ÂÍ ·ÎÔ‹˜ ‹ÍÂÚ· Î·È ÌfiÓÔÓ Û ÈÙ·ÏÈΤ˜ ‰È·ÊËÌ›ÛÂȘ ›¯· `‰ÂÈ! (Δ· ¯·Úԇȷ ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ, ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ, Ù· ¤ÏÂÁ·Ó ÂÈÚˆÓÈο «ÛÔÎÔÏ¿Ù˜»). ¢ÂÓ ÚfiÏ·‚· Ó· ÙÔÓ Â˘¯·ÚÈÛÙ‹Ûˆ ηϿ ηϿ Î·È Ó· ˙‹Ûˆ Ï›Á˜ ¯·ÚÔ‡ÌÂÓ˜ ÛÙÈÁ̤˜ Î·È ¯Ù‡ËÛÂ Ë Î·Ì¿Ó· ÙÔ˘ ∫¿ÛÙÚÔ˘. ™˘Ó·ÁÂÚÌfi˜! ΔÔ ∂ÁÁÏÂ˙¿ÎÈ ·Ì¤Ûˆ˜ Ì’ ¤Ûڈ͠ÚÔ˜ ÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ. ªfiÏȘ Ô˘ ̋η Î·È ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ¤ÊÙÔ˘Ó ÔÈ ‚fî˜. ã∂Ú ·˘Ù‹ ÙËÓ ÒÚ· Ó· ›̷Ûı fiÏÔÈ Î·ıÈÛÙÔ› οو ‹ ÙÔ Ôχ ·Ó·ÎÔ‡ÚÎÔ˘‰· (ÔÎÏ·‰fiÓ).
– 187 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∞·ÁÔÚ¢fiÙ·Ó ·˘ÛÙËÚ¿ Ó· Â›Ó·È Î·Ó›˜ fiÚıÈÔ˜. ŒÚ ӷ Û˘ÌÌÔÚʈıÒ. ∫¿ıËÛ· ·Ó·ÎÔ‡ÚÎÔ˘‰·. ∞¿Óˆ ÛÙÔ Êfi‚Ô ÌÔ˘ Î·È Ì˜ Û` ÂΛÓË ÙËÓ ÎÔÛÌÔ¯·Ï·ÛÈ¿ ͤ¯·Û· ÙȘ ÛÔÎÔÏ¿Ù˜, Ô‡ÙÂ Î·È ÌÔ˘ ¤Ú·Û ·fi ÙÔ Ì˘·Ïfi fiÙÈ Ì ÙË ˙¤ÛÙË ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜, ·ÊÔ‡ ÙȘ ›¯· ÛÙȘ Ùۤ˜ ÙÔ˘ ·ÓÙ·ÏÔÓÈÔ‡, ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÏÈÒÛÔ˘Ó. ¶Ò˜ Ó· ͤڈ Ù¤ÙÔȘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ, ·ÊÔ‡ ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ¤È·Ó· ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÌÔ˘ ÛÔÎÔÏ¿Ù·; ŸÙ·Ó οÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Ù¤ÏÂȈÛÂ Ô ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌfi˜ Î·È ‹Á· Ó· ‚Á¿Ïˆ ·fi ÙËÓ ÙÛ¤Ë ÙÔ ıËÛ·˘Úfi ÌÔ˘, ›‰· ÙÔ Î·Îfi Ô˘ ›¯Â Á›ÓÂÈ. ™ÔÎÔÏ¿Ù˜ Î·È ¯·ÚÙÈ¿ ›¯·Ó Á›ÓÂÈ ¤Ó·. ™ÙÂÓÔ¯ˆÚ‹ıËη ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÙÔ Â›¯· ÛÎÔfi Ó· ÂÚÈÊÚÔÓ‹Ûˆ ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ ÂÍ·›ÛÈÔ ¤‰ÂÛÌ· ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÂÓfi˜ ÌÈÎÚÔ‡ ·Ù˘¯‹Ì·ÙÔ˜. ªÂ ÔÏÏ‹ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Î·È ÚÔÛÔ¯‹, ͯÒÚÈÛ· ÙȘ ÛÔÎÔÏ¿Ù˜ ·fi Ù· ¯·ÚÙÈ¿ Î·È – ‰›ÓÔÓÙ·˜ ¤Ó· ̤ÚÔ˜ Î·È ÛÙ` ·‰¤ÏÊÈ· ÌÔ˘ – ÙȘ ηٷ‚Úfi¯ıÈÛ·… ªÔÚ› ‚¤‚·È· ̘ ÛÙË ÛÔÎÔÏ¿Ù· Ô˘ ͯÒÚÈÛ·, Ó· ˘‹Ú¯·Ó Î·È ÌÂÚÈο ˘ÔÏ›ÌÌ·Ù· ·fi ¯·ÚÙ›, ·ÏÏ¿ ÁÈ· ’Ì·˜ ÙfiÙ ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ ¯ˆÚ›˜ ÛËÌ·Û›·. ΔÔ ÛÙÔÌ¿¯È Ì·˜ ¿ÏÂı ¤ÙÚ˜… ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ı· ÍÂʇÁˆ Ï›ÁÔ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈο, ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ·Ú¤ÓıÂÛË: ∞̤ۈ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ §¤ÚÔ˘ ·fi ÙÔÓ ÕÁÁÏÔ Î·È πÙ·Ïfi ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÛÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ (¡Ô¤Ì‚Ú˘ `43), ηıÒ˜ ÛÙÂÎfiÌÔ˘Ó, ÚˆÈÓ‹ ÒÚ·, ÛÙÔ ·ÓËÊÔÚÈÎfi ‰ÚÔÌ¿ÎÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¿Óˆ ·fi ÙË ÁÓˆÛÙ‹ Ï˘Á·ÚÈ¿, ›‰· ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Û·Ó ·fi Ù· ã∞ÏÈÓ‰· ÛÙÔ §·ÎΛ ÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜ ·È¯Ì·ÏÒÙÔ˘˜. ∞Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Î·È Ô Î·Ïfi˜ ÌÔ˘ Ê›ÏÔ˜, ÊÔÚو̤ÓÔ˜ Ì’ ¤Ó· Á˘ÏÈfi ÛÙËÓ Ï¿ÙË, ÙÚ·‚Ô‡Û ¤Ó·˜ ̘ ÛÙÔ˘˜ ÔÏÏÔ‡˜, ÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ù˘ ·È¯Ì·ÏˆÛ›·˜. ŒÍˆ ·fi ÙÔ Á˘ÏÈfi ÙÔ˘ ÎÚÂÌfiÙ·Ó ¤Ó· ¿ÛÚÔ Î‡ÂÏÏÔ. O ηÈÚfi˜ ›¯Â „˘¯Ú¿ÓÂÈ È· (¡Ô¤Ì‚Ú˘) Î·È ÌÔ˘ ›¯Â ÊÔÚ¤ÛÂÈ Ë Ì¿Ó· ÌÔ˘ ÁÈ· ·ÏÙfi (Ô‡ Ë ÔÏ˘Ù¤ÏÂÈ· ÙÔ˘ ·ÏÙÔ‡!) ¤Ó· ·ÏÈfi Û·ÎοÎÈ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú·, Ô˘ ÌÔ˘ ÂÚ¯fiÙ·Ó Ò˜ οو ·fi Ù· ÁfiÓ·Ù·. ΔÔ ∂ÁÁÏÂ˙¿ÎÈ ÁÈ· ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Á‡ÚÈÛÂ, Ì ›‰Â, ÌÔ˘ Á¤Ï·Û fiˆ˜ ¿ÓÙ· Î·È Û‹ÎˆÛ ÂÏ·ÊÚ¿ ÙÔ ¯¤ÚÈ Û’ ·Ô¯·ÈÚÂÙÈÛÌfi. ™‹ÎˆÛ· ÎÈ ÂÁÒ ·Ì›ÏËÙÔ˜, ÈÎڷ̤ÓÔ˜, ‰ÂÈÏ¿ ÙÔ ‰ÂÍ› ÌÔ˘ ¯¤ÚÈ. Δ· Ì·Ó›ÎÈ·, Á˘ÚÈṲ̂ӷ ¿Óˆ, ÌÔ‡ ¤ÊÙ·Ó·Ó Ò˜ ÙÔ˘˜ ·ÁÎÒÓ˜, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ Ó· Ê·Ó› Ë ÎÈÙÚÈÓÈṲ̂ÓË ·fi ÙËÓ ÔÏ˘Î·ÈÚ›· Êfi‰Ú·. Δ· Ì¿ÙÈ· ÌÔ˘ ›¯·Ó ÏËÌÌ˘Ú›ÛÂÈ ‰¿ÎÚ˘·… ∂ΛÓÔ˜, ÛΤÙÔÌ·È, ¤‰ÂÈÍ ̤۷ Û ÙÚ·ÁÈΤ˜ ÛÙÈÁ̤˜ ÙËÓ ·Óıڈȿ ÙÔ˘. °È· ÙÔÓ ›‰ÈÔ, ÛÙÔ Ì·ÎÚfi ¯ÚfiÓÔ Ù˘ ·È¯Ì·ÏˆÛ›·˜ ÙÔ˘ ̤۷ ÛÙ· ··›ÛÈ· ÁÂÚÌ·ÓÈο ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁÎÂ-
– 188 –
I™TOPIA
ÓÙÚÒÛˆ˜, ‚Ú¤ıËΠ¿Ú·Á ÕÓıÚˆÔ˜; ∫Ï›ÓÂÈ Â‰Ò Ë ·Ú¤ÓıÂÛ‹ ÌÔ˘ Î·È Â·Ó¤Ú¯ÔÌ·È. ∫¿ÔÈ· ·’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ Ë̤Ú˜, ı˘Ì¿Ì·È, Û` ¤Ó· ‰È¿ÏÂÈÌÌ·, Ô˘ Ê¿ÓËΠˆ˜ οˆ˜ ›¯·Ó ÎÔ¿ÛÂÈ ÔÈ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ›, ‚Á‹Î·Ì ·fi ÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ, Ó· ¿ÚÔ˘Ì ϛÁÔ ·¤Ú·. ◊Ù·Ó ·ÔÁÂ˘Ì·Ù¿ÎÈ, fiÙ·Ó Í¿ÊÓÔ˘ ‚Ï¤Ô˘Ì ¤Ó· Ù˙È ÎÈ Â¿Óˆ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ Ì ¯·Î› ÛÙÔϤ˜ Î·È ÌÂÚ¤, Ô˘ ‰ÂÓ ¤ÌÔÈ·˙·Ó ÕÁÁÏÔÈ. ªÚÔÛÙ¿ Ì·˜ ÙÔ Ù˙È ¤ÎÔ„Â Ù·¯‡ÙËÙ·, ÛÙ·Ì¿ÙËÛ ÎÈ ·ÎÔ‡ÛÙËÎÂ Ë ÊˆÓ‹ ÙÔ˘ πÂÚÔÏÔ¯›ÙË Ô‰ËÁÔ‡, Ô˘ ›¯Â ÛËÎÒÛÂÈ Û ¯·ÈÚÂÙÈÛÌfi ÙÔ ‰ÂÍ› ÙÔ˘ ¯¤ÚÈ: «°ÂÈ¿ Û·˜, ·ÙÚÈÒÙ˜, ÁÂÈ¿ ¯·Ú¿»! ΔÔ ÙÈ ¤ÁÈÓ ÂΛÓË ÙË ÛÙÈÁÌ‹ ‰ÂÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È. ™Â ‰Â˘ÙÂÚfiÏÂÙ· ›¯·Ì ÔÏÈÔÚ΋ÛÂÈ ÙÔ Ù˙È, ÂÓÒ ÔÈ ·ÁηÏȤ˜ Î·È Ù· ÊÈÏÈ¿ ¤ÂÊÙ·Ó ‚ÚÔ¯‹. §›ÁÔ ¤ÏÂÈ„Â Ó· ÛËÎÒÛÔ˘Ì ÙÔ Ù˙È, fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ì ÙÔ˘˜ Ê·ÓÙ¿ÚÔ˘˜, ÛÙÔÓ ·¤Ú·. ¶ÔÏÏÔ› ¤ÎÏ·ÈÁ·Ó, ÂÓÒ ¤Ó·˜ ·ÎÔ‡ÛıËΠӷ ϤÂÈ: «ΔÔ ·›Ì· ÓÂÚfi ‰ÂÓ Á›ÓÂÙ·È ∫È ·Ó Á›ÓÂÙ·È, ‰ÂÓ ›ÓÂÙ·È».
∂ΛÓÔ ÙÔ «ÁÂÈ¿ Û·˜, ·ÙÚÈÒÙ˜…» ‹Ù·Ó Ô ÚÒÙÔ˜ ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¯·ÈÚÂÙÈÛÌfi˜ Ô˘ ·ÎÔ‡Á·ÌÂ. ™Ù· ÚfiÛˆ· ÙˆÓ ËÚˆÈÎÒÓ Ê·ÓÙ¿ÚˆÓ Ì·˜ ‚Ϥ·Ì ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ¶fiÛÔ ‚·ıÈ¿ Ù· ÓÈÒıÂÈ Î·Ó›˜ ·˘Ù¿ Ù· ·Ï¿ Ú·ÁÌ·Ù¿ÎÈ·, ·Ó ¤¯ÂÈ ˙‹ÛÂÈ ÛÙË ÛÎÏ·‚È¿… ªfiÓÔ ·˘Ùfi˜ ÌÔÚ› Ó· Ù· ÓÈÒÛÂÈ. ÕÏÏË ÊÔÚ¿ ¿ÏÈ ¤Ú·Û·Ó πÂÚÔÏÔ¯›Ù˜ Î·È Ì·˜ ÌÔ›Ú·Û·Ó ·fi ÌÈ· ¯ÚˆÌ·ÙÈÛÙ‹ ·Ê›Û· – Û‡ÓıÂÛË, Ô˘ ·Ú›ÛÙ·Ó οو Ù¿ÓΘ Î·È Â¿Óˆ ¤Ó· ÛÌ‹ÓÔ˜ ·fi ·ÂÚÔÏ¿Ó·. ªÂ ÎÂÊ·Ï·›· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ˘‹Ú¯Â ÂÈÁÚ·Ê‹: «∏ ™Àªª∞Ãπ∫∏ ¢À¡∞ªπ™ ∂π¡∞π ∏ ∂§∂À£∂ƒπ∞ ™∞™». ∞˘Ùfi ÂÓfi¯ÏËÛ Ôχ ÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·, Ô˘ ÊÚfiÓÙÈÛ ·Ì¤Ûˆ˜ Ó· Ì·˙¤„ÂÈ ·fi Ù· ¯¤ÚÈ· Ì·˜ fiÏÔ ÙÔ ¤ÓÙ˘Ô ·˘Ùfi ˘ÏÈÎfi. £˘Ì¿Ì·È Ô˘ ÁÈ· Ó· ÎÚ·Ù‹Ûˆ ÙË ‰È΋ ÌÔ˘ ·Ê›Û·, ›· ÛÙÔÓ πÙ·Ïfi ·ÍȈ̷ÙÈÎfi Ù˘ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·˜ fiÙÈ Â›Ó·È ÏÂڈ̤ÓË (›¯Â ÛÙ·ÌÒÛÂÈ Ì ϛÁÔ ·›Ì· ·fi ÙÔ ‰¿ÎÙ˘Ïfi ÌÔ˘) ÎÈ ÂΛÓÔ˜ ηٿ ϤÍË ÌÔ˘ ·¿ÓÙËÛÂ: “Cosi ha più valore” (¤ÙÛÈ ¤¯ÂÈ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·Í›·) Î·È ÌÔ˘ ÙËÓ ‹ÚÂ. OÈ ÂÓÙ·ÙÈÎÔ› ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ› ÂÓ Ùˆ ÌÂٷ͇ Û˘Ó¯›˙ÔÓÙ·Ó Î·È fiÏ· ÚÔÌËÓÔ‡Û·Ó ÂÈΛÌÂÓË ·fi‚·ÛË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ, ÁÈ· ηٿÏË„Ë Ù˘ §¤ÚÔ˘. ¶Ú·ÁÌ·ÙÈο, ÙË Ó‡¯Ù· Ù˘ 11 ÚÔ˜ 12 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ’43 ¿Ú¯ÈÛÂ
– 189 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ë ·Ô‚·ÙÈ΋ Âȯ›ÚËÛË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ. •ËÌÂÚÒÌ·Ù·, ÌfiÏȘ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ı·ÌÔʤÁÁÂÈ, Ë Â›‰ËÛË ˆ˜ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› οÓÔ˘Ó ·fi‚·ÛË, Û˘Óԉ¢fiÌÂÓË ·fi ÙȘ ·‰È¿ÎÔ˜ ηÓÔÓȤ˜, Ô˘ ·ÎÔ‡ÔÓÙ·Ó ·’ fiϘ ÙȘ Á‡Úˆ ˘ÚÔ‚ÔÏ·Ú¯›Â˜, Ì·˜ Á¤ÌÈÛ ÙÚfiÌÔ. ∂›¯·Ì ·ÎÔ‡ÛÂÈ ÁÈ· ÙȘ ‚·Ú‚·ÚfiÙËÙ˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È ÌfiÓÔÓ ‹ ÛΤ„Ë fiÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‚ÚÂıԇ̠۠ϛÁÔ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜, Ì·˜ ›¯Â ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ·ÓÈÎfi. ªÂ ÙÔ Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ʈٛ˙ÂÈ Ë Ì¤Ú·, ¿Ú¯ÈÛÂ Î·È ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì·˜ Ì·ÚÙ‡ÚÈÔ. ã∂Ó·˜ ·ÓËÏ‹˜ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌfi˜ Û` fiÏË ÙË §¤ÚÔ, Ô˘ ÁÈÓfiÙ·Ó ÈÔ ¤ÓÙÔÓÔ˜ ‚¤‚·È· ÛÙÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜, Ô˘ ›¯·Ó ÂÈÏÂÁ› ˆ˜ ÛËÌ›· ·Ô‚¿Ûˆ˜. ∫ÏÂÈṲ̂ÓÔÈ Û·Ó ÔÓÙÈÎÔ› ÛÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ, ¯ˆÚ›˜ Ê·˝, ¯ˆÚ›˜ ÓÂÚfi, Ì ÙÔ Êfi‚Ô Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÌÔ Ì¤Û· Ì·˜, ·ÎÔ‡Á·Ì ӷ ÛοÓ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈfi Ì·˜ ÔÈ Ô‚›‰Â˜, Ó· Û‚‹ÓÔ˘Ó ÔÈ Ï¿Ì˜ ÂÙÚÂÏ·›Ô˘ Î·È Ó· ·ÓÙÈÏ·ÏÔ‡Ó ÔÈ ¯ˆÌ¿ÙÈÓÔÈ ÙÔ›¯ÔÈ ÙȘ ÎÚ·˘Á¤˜ ·ÏÏÔÊÚÔÛ‡Ó˘ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Î·È ·È‰ÈÒÓ. ∏ ÈÔ ÊÔ‚ÂÚ‹ ÛÙÈÁÌ‹ ‹Ù·Ó ÙfiÙÂ, Ô˘ ÌÈ· ‚fiÌ‚· ÌÂÁ¿ÏˆÓ ‰È·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ¤ÛηÛ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¿Óˆ ·Ô ÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈfi Ì·˜. Δ· ¯ÒÌ·Ù·, Ô˘ ¤ÂÛ·Ó ·fi ÙËÓ ÔÚÔÊ‹ ÙÔ˘ Î·Ù·Ê˘Á›Ô˘ Ì¿˜ ÛΤ·Û·Ó, ÔÈ Ï¿Ì˜ Î·È Ù· ÎÂÚÈ¿ ¤Û‚ËÛ·Ó, Û‡ÓÓÂÊÔ ÛÎfiÓ˘ ÛËÎÒıËÎÂ, ·fiÏ˘ÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È ·ÏÒıËΠÁ‡Úˆ Î·È ÌfiÓÔÓ Ë ‰È·ÂÚ·ÛÙÈ΋ ʈӋ Ù˘ ΢ڷ-™ÙÂÏÈ·Ó‹˜ ÙÔ˘ ∫·ÚÏ·‚¿ ·ÎÔ‡ÛÙËÎÂ, Ô˘ ·Â˘ı˘ÓfiÌÂÓË ÛÙË ÌËÙ¤Ú· ÌÔ˘ ¤ÏÂÁÂ: «∞‰ÂÏÊ‹, Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· Ì·˜»! ∫·È ÂÈηÏÔ‡ÌÂÓË ÙË ªÂÁ·Ïfi¯·ÚË ÙÔ˘ ∫¿ÛÙÚÔ˘ ÈΤÙ¢Â: «™Î¤Ë ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ, ÛΤ·ÛÔÓ ËÌ¿˜ ˘fi ÙËÓ ÛΤËÓ ÙˆÓ ÙÂÚ‡ÁˆÓ ÛÔ˘». ™ÈÁ¿ ÛÈÁ¿ ¿Ú¯ÈÛÂ Ë ÛÎfiÓË Ó· ηٷοıÂÙ·È Î·È ÙfiÙ ‰È·ÎÚ›Ó·Ì ·Ì˘‰Ú¿ ̘ ÛÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È Ô ¤Ó·˜ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ. ÕÓ·„·Ó ÌÂÚÈÎÔ› ·Ó·Ù‹Ú˜ Î·È Û›ÚÙ· Î·È Ì ÔÏÏ‹ ¯·Ú¿ ‰È·ÈÛÙÒÛ·Ì ˆ˜ fiÏÔÈ, ‰fiÍ· Ùˆ £ÂÒ, ‹Ì·Ûı·Ó ηϿ. ΔÔ ·fiÁÂ˘Ì· Ù˘ ›‰È·˜ Ë̤ڷ˜, ¤ÂÛ·Ó ÛÙ· ã∞ÏÈÓ‰· °ÂÚÌ·ÓÔ› ·ÏÂÍÈÙˆÙÈÛÙ¤˜ ·fi ÌÂÁ¿Ï· ÌÂÙ·ÁˆÁÈο ·ÂÚÔÏ¿Ó·, Ô˘ ÂÙÔ‡Û·Ó ¯·ÌËÏ¿. ΔÔ ı¤·Ì· ‹Ù·Ó ÌÔÓ·‰ÈÎfi Î·È ÌÂÚÈÎÔ› ÙÔÏÌËÚÔ› ‚Á‹Î·Ó ·fi ÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ Î·È ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Ù· ÁÂÓfiÌÂÓ· Û·Ó Û ˙ˆÓÙ·Ó‹ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈ΋ Ù·ÈÓ›·. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÏÂÍÈÙˆÙÈÛÙ¤˜ ·˘ÙÔ‡˜ ˘‹ÚÍ·Ó Â‡ÎÔÏË Ï›· ÙˆÓ ·ÁÁÏÈÎÒÓ ÔÏ˘‚ÔÏ›ˆÓ, Ô˘ ‹Ù·Ó ηٿ۷ÚÙ· ÛÙ· ÕÏÈÓ‰·, fï˜ Ë Î‡ÚÈ· ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Â›¯ÂÓ ‹‰Ë ·Ô‚È‚·Ûı› ›Ûˆ ·fi ÙÔ ∞ÈÙ‡ÎÈ, ÛÙÔÓ ∫Ú˘Êfi, ›Ûˆ˜ Î·È Û ¿ÏÏ· ÛË-
– 190 –
I™TOPIA
Ì›· Î·È ÔÈ Ì¿¯Â˜ ÌÂٷ͇ ∞ÁÁÏÔ˚Ù·ÏÒÓ ·fi ÙÔ ¤Ó· ̤ÚÔ˜ Î·È °ÂÚÌ·ÓÒÓ ·fi ÙÔ ¿ÏÏÔ Â›¯·Ó ·Ú¯›ÛÂÈ. OÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ·fiÏ˘ÙÔ ¤ÏÂÁ¯Ô ÛÙÔÓ ·¤Ú·, ÚÔ¯ˆÚÔ‡Û·Ó ·ÚÁ¿ ·ÏÏ¿ ÛÙ·ıÂÚ¿ Î·È ‹‰Ë Ë Ì¿¯Ë ÂÌ·›ÓÂÙÔ ÛÙ· ÕÏÈÓ‰·. ΔÔ ∞ÈÙ‡ÎÈ Î·È ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ Î·ÙÂÏ‹ÊıËÛ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È ‚Ϥ·Ì ٷ ·ÁÁÏÈο ‚Ï‹Ì·Ù· ·fi ÙËÓ ˘ÚÔ‚ÔÏ·Ú¯›· ÛÙÔ ªÂÚÔ‚›ÁÏÈ, Ô˘ ¤ÛηÁ·Ó Ì ‰‡Ó·ÌË ÛÙÔ˘˜ ÙÔ›¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ∫¿ÛÙÚÔ˘ ÚÔÍÂÓÒÓÙ·˜ ·Û‹Ì·ÓÙ˜ ÊıÔÚ¤˜. ΔË Ó‡¯Ù· ‹Ïı·Ó Û˘ÌÌ·¯Èο ·ÓÙÈÙÔÚÈÏÏÈο, ·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ÎÈ ¤Ó· ÂÏÏËÓÈÎfi, ÙÔ «¶π¡¢O™» Î·È ‚ÔÌ‚¿Ú‰ÈÛ·Ó Ì ÙÚÔ¯ÈÔ‰ÂÈÎÙÈο ‚Ï‹Ì·Ù· ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÛÙ· ÕÏÈÓ‰·. ªÈ· Ô‚›‰· ¤ÂÛ Û ·Ú¿ı˘ÚÔ ÙÔ˘ ‡ÚÁÔ˘ ªÂÏϤÓË Î·È ÙÔ ‰È¤Ï˘ÛÂ. ∏ ˙ˆ‹ ÛÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ Û˘Ó¯È˙fiÙ·Ó Â› ÂÈÎÔÛÈÙÂÙÚ·ÒÚÔ˘ ‚¿Ûˆ˜ È·. ∂Λ ̤۷ ÂÁ›ÓÔÓÙÔ fiÏ· Ù· ··Ú·›ÙËÙ·: Ê·ÁËÙfi, ÔÙfi, ‡ÓÔ˜ Î·È ÙÔ˘·Ï¤ÙÙ· Ì ·Ú·‚¿Ó ¤Ó· ÛÂÓÙfiÓÈ. ªÔÚ› Ó· Ê·ÓÙ·Ûı› ηÓ›˜ ÙÈ Û˘Óı‹Î˜ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÂΛ ̤۷… ∫·È fï˜ ̤۷ ÛÙË ÁÂÓÈ΋ ·˘Ù‹ ·fiÁÓˆÛË Ô ·‰ÂÏÊfi˜ ÌÔ˘ ‰È·ÙËÚÔ‡Û ÙÔ Î¤ÊÈ ÙÔ˘ Î·È ÙÔ ËÁ·›Ô ¯ÈÔ‡ÌÔÚ. ªÂ Ù· ÏȈ̤ӷ ÎÂÚÈ¿ ¤ÊÙÈ·¯Ó «·ÏÂÍÈÙˆÙÈÛÙ¤˜» ‹ ¤ÏÂÁ ‰È¿ÊÔÚ˜ ¤ÌÌÂÙÚ˜ «Â˘¯¤˜» Û’ fiÛÔ˘˜ Á›ÓÔÓÙ·Ó ·›ÙÈÔÈ ÌfiÏ˘ÓÛ˘ Ù˘ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ·Ó·ÓÔ‹ Ì·˜. ∂Ó Ùˆ ÌÂٷ͇ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, ¯¿ÚË ÛÙËÓ ·ÂÚÔÔÚÈ΋ ˘ÂÚÔ¯‹ ÙÔ˘˜, ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó Û ‰È¿ÛÙËÌ· ‰‡Ô-ÙÚÈÒÓ ËÌÂÚÒÓ Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ∞Á›· ª·Ú›Ó· Î·È ÙÔÓ ¶Ï¿Ù·ÓÔ Î·È ÌÈ·Ó ·˘Á‹ ¤Êı·Û·Ó ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈfi Ì·˜. £˘Ì¿Ì·È ÙËÓ ÙÚÔÌ¿Ú· Ì·˜, fiÙ·Ó ‹ÏıÂ Ë ÌËÙ¤Ú· ÛÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ, Ô˘ ÎÔÈÌfiÌ·Ûı·Ó ÛÙڈ̷ÙÛ¿‰· ÛÙÔ ¯ÒÌ·, Ì·˜ ¤Ûڈ͠ÂÏ·ÊÚ¿ Ó· ͢ӋÛÔ˘ÌÂ Î·È Ì·˜ › ¯·ÌËÏfiʈӷ: «¶·È‰È¿, ÛËΈı›ÙÂ. ã∏Ïı·Ó ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›»! ™ËΈı‹Î·Ì «ÌÔÓfi‚ÚÔÓÙÔÈ» Ô˘ ϤÌ ÛÙË §¤ÚÔ Î·È È·Ṳ̂ÓÔÈ ¯ÂÚ¿ÎÈ Î·È Ù· ÙÚ›· ·‰¤ÏÊÈ· ‚Á‹Î·Ì ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ, fiÔ˘ ÌÈ· ÔÌ¿‰· ·Ó‡„ËÏˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÂÎÙÂÏÔ‡Û ‰È·Ù·Á¤˜ ÙÔ˘ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜, Ô˘ ‰È·ÎÚÈÓfiÙ·Ó ·fi ¤Ó· ·ÁοıÈ ÂÚ·Ṳ̂ÓÔ ÔÚÈ˙fiÓÙÈ· ÛÙÔ ÎÚ¿ÓÔ˜ ÙÔ˘, ÛÙÔ ‡„Ô˜ ÙÔ˘ ÌÂÙÒÔ˘. ∞ÊÔ‡ ‚Á‹Î·Ì fiÏÔÈ ·fi ÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ, Ì‹Î·Ó ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ¿ÓÔÏÔÈ, ÂÚ‡ÓËÛ·Ó Ì‹ˆ˜ ˘‹Ú¯·Ó ÕÁÁÏÔÈ ‹ πÙ·ÏÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ Î·È ‰È¤Ù·Í·Ó Ó· Í·Ó·ÌÔ‡ÌÂ. ª‹Î·Ì «·Ù›˜ ÌÂ, ·ÙÒ Û» ·fi ÙË ‚È·Û‡ÓË
– 191 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ì·˜, ÁÈ·Ù› ÓÔÌ›˙·Ì ˆ˜ ı· Ì·˜ ÂÎÙÂÏÔ‡Û·Ó, ¤ÙÛÈ Ô˘ ‹Ì·Ûı·Ó ·Ú·Ù·Á̤ÓÔÈ, ¤Íˆ ·fi ÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ, Û ÌÈ· ÛÂÈÚ¿. •Ë̤ڈÓ ȷ, fiÙ·Ó ¿Ú¯ÈÛ·Ó ÙË ÌÂÁ¿ÏË Â›ıÂÛ‹ ÙÔ˘˜ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Ì ÈÛ¯˘Ú‹ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ «§Ô˘ÊÙ‚¿ÊÊ», ÁÈ· Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙÔ ªÂÚÔ‚›ÁÏÈ, fiÔ˘ Î·È ÙÔ ·ÁÁÏÔ˚Ù·ÏÈÎfi ÛÙÚ·ÙËÁ›Ô. ŸÛÔ „‹ÏˆÓÂ Ô ‹ÏÈÔ˜, Ë Ì¿¯Ë ÂÌ·›ÓÂÙÔ. ΔÔ ªÂÚÔ‚›ÁÏÈ ‹Ù·Ó ÔÏfiÎÏËÚÔ Ó·ÚÎÔıÂÙË̤ÓÔ ·fi ÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜ Î·È ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ¿ÓÔÈÁ·Ó ‰ÚfiÌÔ Ì¤Û· ·fi ÙÔ Ó·ÚÎÔ¤‰ÈÔ. OÈ ·ÒÏÂȘ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÌÂÁ¿Ï˜. OÈ ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜ ÙfiÛÔÈ, Ô˘ ÔÈ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÔÊÔÚ›˜ ‰ÂÓ Â·ÚÎÔ‡Ó. °Èã ·˘Ùfi ηٷÊı¿ÓÔ˘Ó ÛÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈfi Ì·˜ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î·È ÂÈÛÙÚ·ÙÂ‡Ô˘Ó fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜, ÁÈ· Ó· ÌÂٷʤÚÔ˘Ó ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜ ÛÙÔ Úfi¯ÂÈÚÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ÂÎÛÙÚ·Ù›·˜, Ô˘ ›¯·Ó ÛÙ‹ÛÂÈ ¿Óˆ ·fi ÙË ‚Ú‡ÛË ÙÔ˘ ∫·ÏÈοÚË, ÛÙ· ™‹ÏÈ·. O ·Ù¤Ú·˜ ÌÔ˘ ‹Ú ̤ÚÔ˜, Ì·˙› Ì ÙÚÂȘ ¿ÏÏÔ˘˜, ÛÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÂÓfi˜ ‚·ÚÈ¿ ÙÚ·˘Ì·ÙÈṲ̂ÓÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡, ÂÓÒ Ù· ·ÁÁÏÈο ÔÏ˘‚ÔÏ›· ·fi ÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ı¤ÚÈ˙·Ó fi,ÙÈ ÂÎÈÓ›ÙÔ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ. ™ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ¤ÌÂÈÓ ϛÁÔ ›Ûˆ, ÚÔÛÔÈÔ‡ÌÂÓÔ˜ ۈ̷ÙÈ΋ ·Ó¿ÁÎË Î·È ‰ÚÔÌ·›Ô˜ ‹Ïı ÛÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ, Â˘Ù˘¯Ò˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· Á›ÓÂÈ ·ÓÙÈÏËÙfi˜. ∞Ó ÙÔÓ Ì˘Ú›˙ÔÓÙ·Ó ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, Û›ÁÔ˘Ú· ı· ÙÔÓ ÂÎÙÂÏÔ‡Û·Ó. OÈ ¿ÏÏÔÈ Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó Ò˜ ÙÔ ‚Ú¿‰˘. Δ¤ÏÔ˜ ÙÔ ªÂÚÔ‚›ÁÏÈ, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÛıÂÓ·Ú‹ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË, ¤ÂÛÂ Î·È ·Ì¤Ûˆ˜ ‹Ïı ‰È·Ù·Á‹ ·fi ÙÔ ÛÙÚ·ÙËÁÂ›Ô Ù˘ ª¤Û˘ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜, Ë §¤ÚÔ˜ Ó· ·Ú·‰Ôı›. ÕÁÁÏÔÈ Î·È πÙ·ÏÔ›, fiÛÔÈ ÌfiÚÂÛ·Ó, ‰È¤Ê˘Á·Ó ÛÙËÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ª. ∞Û›·, ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ·È¯Ì·ÏˆÙ›ÛıËηÓ. ∂›‰·Ì ÙÔÓ ÕÁÁÏÔ Î·È ÙÔÓ πÙ·Ïfi ‰ÈÔÈÎËÙ‹, Ô˘ ‹Á·ÈÓ·Ó Ì·˙› ¿Óˆ Û` ¤Ó· Ù˙È, Ó· ·Ú·‰ÔıÔ‡Ó ÛÙÔ °ÂÚÌ·Ófi ÛÙÚ·ÙËÁfi. ∞fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ, ÌfiÏȘ η٤Ϸ‚·Ó ÙË §¤ÚÔ, Ë Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÙˆÓ Ï›ÁˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ (ηÌÈ¿ ‰ÂηÂÓÙ·ÚÈ¿ fiÏÔÈ-fiÏÔÈ) Î·È Ë ¿ÌÂÛË ÂÈ‚›‚·Û‹ ÙÔ˘˜ Û ÏÔ›Ô ·fi ÙÔ §·ÎΛ ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÂÈÚ·È¿. ΔÔ˘˜ ¤Ú·Û·Ó ·fi ÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ì·˜, ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ÙË ÁÓˆÛÙ‹ Ï˘Á·ÚÈ¿, ÊÔÚو̤ÓÔ˘˜ Ì ÙȘ ·ÔÛ΢¤˜ ÙÔ˘˜, ıÏÈ‚ÂÚÔ‡˜ Â˙ÔfiÚÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ›‰· ٷϷȈÚË̤ÓÔ˘˜ Î·È Î·ÙËÊ›˜. O‡Ù ÙÔ˘˜ ͷӷ›‰·ÌÂ, Ô‡Ù ·ÎÔ‡ÛıËΠÔÙ¤ ÙÈ ·¤ÁÈÓ·Ó. ◊Ù·Ó fiÏÔÈ ÙÔ˘˜ ˘Ê·ÛÌ·Ù¤ÌÔÚÔÈ, ÌÈÎÚ¤ÌÔÚÔÈ, ·ÚˆÌ·ÙÔÒϘ ÎÏ. Δ· Ì·Á·˙È¿ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ·ÏÈfi ‰ÚfiÌÔ (ÈÔ Î¿Ùˆ Ï›ÁÔ ·fi ÙÔÓ ∂˘·ÁÁÂÏÈÛÌfi), Ô˘ ‹Ù·Ó ÙfiÙÂ Ô ÈÔ ÂÌÔÚÈÎfi˜ ‰Úfi-
– 192 –
I™TOPIA
ÌÔ˜ Ù˘ §¤ÚÔ˘. £˘Ì¿Ì·È ¤Ó·Ó ∏Ï›·, ÙÔ ÁÈÔ ÙÔ˘ ¢·ÓÈ‹Ï, ¤Ó·Ó ªÔ¯ÒÚ Î·È ¤Ó·Ó ªÂÓ·Ù¿Ú. ∞fi ÙÔ˘˜ Û˘Ó¯›˜ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ‡˜, fiÚÙ˜ Î·È ·Ú¿ı˘Ú· ›¯·Ó ‰È·Ï˘ı› Î·È ¤ÙÛÈ ·Ôı‹Î˜, Û›ÙÈ· Î·È Î·Ù·ÛÙ‹Ì·Ù· ‹Ù·Ó fiÏ· ·ÓÔÈÎÙ¿. OÈ ÕÁÁÏÔÈ Â›¯·Ó ·ÔıË·ÛÂÈ ÙÚfiÊÈÌ· ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ™Ù·˘ÚÔ‡, Ô˘ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ›¯Â ·‡ÛÂÈ Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ÂÊËÌÂÚÈ·Îfi˜ Ó·fi˜ Î·È ÔÈ ÂÓÔÚ›Ù˜ ÂÎÎÏËÛÈ·˙fiÌ·Ûı·Ó ¤ÎÙÔÙ ÛÙÔÓ ∂˘·ÁÁÂÏÈÛÌfi. O ÎfiÛÌÔ˜ ÏÔÈfiÓ ÙÒÚ· ¤ÂÛ ÛÙȘ ·Ôı‹Î˜ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Î·È ¤·ÈÚÓÂ Ô Î·ı¤Ó·˜ fi,ÙÈ Ê·ÁÒÛÈÌÔ ¤‚ÚÈÛÎÂ. O ·‰ÂÏÊfi˜ ÌÔ˘ ¤ÊÂÚ ÌfiÓÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ Û›ÙÈ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Û·ÎΛ ·Ï‡ÚÈ. OÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, ÛÙËÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË, ¤‰ÂÈÍ·Ó ·ÓÔ¯‹ Î·È ‰ÂÓ ÂÂÓ¤‚ËÛ·Ó Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙË ‰È·Ú·Á‹, ‚ϤÔÓÙ·˜ ›Ûˆ˜ ÙȘ ηٷÛÙÚÔʤ˜ Ô˘ ›¯·Ì ˘ÔÛÙ›. ∞ÔÊ¿ÛÈÛÂ Î·È Ô ·Ù¤Ú·˜ ÌÔ˘ Ó· ÙÚ¤ÍÂÈ Ò˜ ÙÔ ™Ù·˘Úfi, οÙÈ Ó· ʤÚÂÈ. ºı¿ÓÔÓÙ·˜ fï˜ οو ·fi ÙÔ ÙfiÙ ¢ÈÔÈÎËÙ‹ÚÈÔ (Û‹ÌÂÚ· ∂ÈÚËÓÔ‰ÈΛÔ), ›‰Â Ô˘ η٤‚·ÈÓ·Ó ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, ÂÓ ·Ú·Ù¿ÍÂÈ, ·fi ÙÔ ªÂÚÔ‚›ÁÏÈ, ¿ÓÔÏÔÈ ·ÎfiÌË Î·È ·ÁÚȈԛ, ÙÚ·ÁÔ˘‰ÒÓÙ·˜ Ù· ÂÈÓ›ÎÈ·, ÙÔ ÁÓˆÛÙfi ÂÌ‚·Ù‹ÚÈfi ÙÔ˘˜ «ÂÏ›, ÂÏ›, ÔÏ¿»!...ŒÓ·˜ Ì¿ÏÈÛÙ·, ÁÈ· ·ÛÙÂ›Ô ÚÔÊ·ÓÒ˜, ¤ÛÙÚ„ ÙÔ fiÏÔ Ì ÙËÓ ÍÈÊÔÏfiÁ¯Ë ηْ ¿ӈ ÙÔ˘ ÛËÌ·‰Â‡ÔÓÙ¿˜ ÙÔÓ ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÎÔÈÏÈ¿˜ Î·È ¤‚Á·ÏÂ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ÌÈ· ·ÂÈÏËÙÈ΋, ‰È·ÂÚ·ÛÙÈ΋, ÔÏÂÌÈ΋ ÎÚ·˘Á‹. O ·Ù¤Ú·˜ Ô Î·¸Ì¤ÓÔ˜, ¿ÓıÚˆÔ˜ ÊÈÏ‹Û˘¯Ô˜ Î·È ÂÈÚËÓÈÎfi˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÚÔÓÔËÙÈÎfi˜ Ôχ, ¤Î·Ì ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ Î·È ÙÚÔ¯¿‰ËÓ ÙÚ‡ˆÛ ÛÙÔ Û›ÙÈ. O‡Ù Ԣ Í·Ó·‚Á‹Î ȷ… ∂Ó Ùˆ ÌÂٷ͇ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ›¯Â ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ·fi ÙȘ ÛËÏȤ˜ Î·È Ô Î·ı¤Ó·˜ ÊÚfiÓÙÈ˙ ӷ ÊÙÈ¿ÍÂÈ ¿ÏÈ ÙÔ ÓÔÈÎÔ΢ÚÈfi ÙÔ˘. ™ÙÔ Û›ÙÈ Ì·˜ Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÔÚÙÔ·Ú¿ı˘Ú· ‰È·Ï˘Ì¤Ó·. ªfiÏȘ ηÙÂÏ‹ÊıË Ë §¤ÚÔ˜, Ô ·Ù¤Ú·˜ ‹Ú ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÌÔ˘ Ó· ¿Ó ӷ `‰Ô˘Ó ÙÈ Á›ÓÂÙ·È ÙÔ Û›ÙÈ Ì·˜. ªfiÏȘ Ì‹Î·Ó Ô ·‰ÂÏÊfi˜ ÌÔ˘ ¿ÎÔ˘Û ÛÙÔ ·ÓÒÈ Ì ÙÔ Í‡ÏÈÓÔ ¿ÙˆÌ· ‚‹Ì·Ù· ÌfiÙ·˜, Ô˘ ¤ÙÚÈ˙·Ó ¿Óˆ ÛÙÔ˘˜ ÂṲ̂ÓÔ˘˜ ÛÔ‚¿‰Â˜. ªÂ Ï›Á· ÂÏÏËÓÈο, Ï›Á· ÈÙ·ÏÈο Î·È ÔÏϤ˜ ¯ÂÈÚÔÓƠ̂˜ › ÛÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, fiÙÈ ÙÔ Û›ÙÈ ‹Ù·Ó ‰ÈÎfi Ì·˜. ΔÔ˘ ˙‹ÙËÛ·Ó Ó· ·Ó¿„ÂÈ ÛÙÔ ·Ú·ÎÔ‡˙ÈÓÔ, Ô˘ ›¯·Ì ¤Íˆ ÛÙËÓ ·˘Ï‹, ÙÔ Ù˙¿ÎÈ Ì ͇Ϸ, ¤‚·Ï ÛÙË ÊˆÙÈ¿ ¤Ó· ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ‹ÏÈÓÔ ÙÛÔ˘Î¿ÏÈ, fiÔ˘ ̤۷ ¤‚Ú·˙ ٷ ¯fiÚÙ· Ë ÌËÙ¤Ú· Î·È ÙÔ˘˜ ¤„ËÛ ÙÛ¿È. ŒÊ˘Á·Ó Ì ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔ
– 193 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Û›ÙÈ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, ◊Ì·ÛÙ·Ó Ù˘¯ÂÚÔ›, ÁÈ·Ù› ÙËÓ ÂÔ̤ÓË ÙÔ Úˆ›, Ô˘ Í·Ó·‹Á·Ó, ‰È›ÛÙˆÛ·Ó Ì ¤ÎÏËÍË Î·È ¯·Ú¿, fiÙÈ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÂÈÚ¿ÍÂÈ Ù›ÔÙÂ. ªÔ˘Ê¤˜, ÓÙÔ˘Ï¿È· Î·È ÙÚ›· ̷ԇϷ Ì fi,ÙÈ ÔχÙÈÌÔ Â›¯·ÌÂ, ‹Ù·Ó ¿ıÈÎÙ·. ∞fi ÙÈ ÎÔÈÓˆÓÈο ÛÙÚÒÌ·Ù· ÚÔ‹Ú¯ÔÓÙÔ ¿Ú·Á ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÂΛÓÔÈ, ÙÈ ·ÁˆÁ‹ ›¯·Ó ¿ÚÂÈ Î·È Ò˜ ›¯·Ó Á·ÏÔ˘¯Ëı›, ÒÛÙ ԇÙÂ Î·Ó ·fi ÂÚȤÚÁÂÈ· Ó· ·ÓÔ›ÍÔ˘Ó Î¿ÙÈ; ª¤Ú˜ Î·È Ì¤Ú˜ ¿Ï·È„ ‹ Ì¿Ó· ÌÔ˘ ÌÂÙ¿, Ó· Û˘ÓÂʤÚÂÈ ÙÔ Û›ÙÈ. O ·Ù¤Ú·˜ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÂÈÛ΢¿˙ÂÈ fiÚÙ˜ Î·È ·Ú¿ı˘Ú· Î·È ·Ú` fiÏÔ Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÛÈÙÔÌ·Ú·ÁÎfi˜, Ù¿`ÊÙÈ·Í ÙfiÛÔ Ù¤ÏÂÈ· fiÏ·, Ô˘ Ù¯ӛÙ˜ ÂȉÈÎÔ› ÙÔ˘ ¤‰ÈÓ·Ó ÌÂÙ¿ Û˘Á¯·ÚËÙ‹ÚÈ·. ∂›¯Â Ú·ÁÌ·ÙÈο “¯Ú˘Û¿ ¯¤ÚÈ·” Î·È Ì fi,ÙÈ Î·Ù·È·ÓfiÙ·Ó ‹ıÂÏ ӷ ÙÔ ÊÙÈ¿¯ÓÂÈ Ù¤ÏÂÈÔ. Δ¤ÏÂȈÓ ȷ Ë ÂÈÛ΢‹ ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡, fiÙ·Ó ÙÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛıËÎÂ Ë ÚÒÙË, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÚȤÙÂÈ· ÙˆÓ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÒÓ, ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÛÙÔ ¶·ÓÙ¤ÏÈ. ∏ ˙ˆ‹ ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ ¿Ú¯ÈÛ ӷ Î˘Ï¿ ÛÙÔÓ ·ÏÈfi Ú˘ıÌfi. ª· ÙÒÚ· ¿Ú¯È˙ ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ‰Ú¿Ì· Ù˘ ›ӷ˜… ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ∂. ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜ (Û˘ÓÙ·ÍÈÔ‡¯Ô˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜)
– 194 –
I™TOPIA
N›ÎÔ˘ NÈÎÔÏ¿Ô˘
∏ ∫ ∞ § À ª ¡ O™ ∫∞π ∏ ∂¶∞ƒÃπ∞ ∫∞§Àª¡OÀ ™Δπ™ O¡Oª∞ΔO£∂™π∂™ Δø¡ O¢ø¡ Δ∏™ ¶O§∏™ Δ∏™ ƒO¢OÀ
O
« ‰ÚfiÌÔ˜ ›¯Â ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚ›·...», ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È Ô Ù›ÙÏÔ˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜, ‹ ·ÓÙÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÔÏ˘ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈṲ̂ÓÔ ·fi fiÏÔ˘˜ Ì·˜, fiÌÔÚÊÔ ·˘Ùfi ÛÙ›¯Ô, «∏ ÈÛÙÔÚ›· ÂÓfi˜ ‰ÚfiÌÔ˘», ı· ‰È·ÈÛÙÒÓ·Ì fiÙÈ Ë ÈÛÙÔÚ›· ÂÓfi˜ ‰ÚfiÌÔ˘ ÍÂÎÈÓ¿ ÌÂÓ ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ·˘Ùfi˜ «ÁÂÓÓȤٷȻ ÔÏÂÔ‰ÔÌÈο, ¤¯ÂÈ fï˜ ˆ˜ ›ÛËÌË ·ÊÂÙËÚ›· Ù˘ ‡·ÚÍ‹˜ ÙÔ˘, ÙËÓ Ë̤ڷ Ô˘ ·˘Ùfi˜ ı· «‚·ÊÙÈÛÙ›» Î·È ı· ¿ÚÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·. ∫·È fi,ÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, οÙÈ ·Ó¿ÏÔÁÔ ÛËÌ·›ÓÂÈ Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜. ¶·›ÚÓÔ˘Ó fiÓÔÌ· ÁÈ· Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È, ·ÏÏ¿, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÁÈ· Ó· ÙÈÌÔ‡ÓÙ·È Î·È Î¿ÔÈÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ÙfiÔÈ, ‹ ÈÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ·, Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÎÚ·Ù¿Ì ÛÙË ı‡ÌËÛ‹ Ì·˜. ¢‡Ô Â›Ó·È ÔÈ Î‡ÚÈÔÈ ÛÎÔÔ› ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‰›ÓÂÙ·È ÔÓÔÌ·Û›· ÛÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ÌÈ·˜ fiÏ˘: O ¤Ó·˜ Â›Ó·È Î·ı·Ú¿ Ú·ÎÙÈÎfi˜ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi˜. ΔÔ fiÓÔÌ· ÂÓfi˜ ‰ÚfiÌÔ˘, Ì·˙› Ì ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙÔ˘ ÔÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ÎÙ›ÛÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û’ ·˘ÙfiÓ, ·ÔÙÂÏ› ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÔÏÂÔ‰ÔÌÈÎfi ÛÙ›ÁÌ· ·˘ÙÒÓ Ô˘ ηÙÔÈÎÔ‡Ó ‹ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÁÈ· ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ÏfiÁÔ ÙÔ ÎÙ›ÛÌ·, ·ÏÏ¿ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È ‚·ÛÈÎfi ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÁÈ· ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ Ù·¯˘‰ÚÔÌ›ˆÓ Î·È ÙËÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. O μ›ÎÙˆÚ O˘ÁÎÒ ÂÚȤÁÚ·Ê ÙÔ ‰ÚfiÌÔ Û·Ó ¤Ó· «ÔÌÊ¿ÏÈÔ ÏÒÚÔ, Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Ì ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·». O ¿ÏÏÔ˜ ÛÎÔfi˜ ¤¯ÂÈ ËıÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‚¿ÛË. ªÂ ÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ Û’ ¤Ó· ‰ÚfiÌÔ, Ë ÙÔÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·, ‰È· ÙˆÓ ÂÎÚÔÛÒˆÓ Ù˘
– 195 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ (·ÚÌfi‰ÈÔ ÁÈ· ÙȘ ÔÓÔÌ·ÙÔıÂۛ˜) Ù˘ οı fiÏ˘, ·Ô‰›‰ÂÈ ÙÈÌ‹ Û ÚfiÛˆ·, ÙfiÔ˘˜ ‹ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ËÌÂÚÔÌËӛ˜, Ô˘ Ë ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ‹ Ë ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ, ÙÔ ŒıÓÔ˜, ‹ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÔÏfiÎÏËÚÔ Â›Ó·È ¿ÍÈ· ÙÈÌ‹˜ Î·È ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÚÔ˜ Ì›ÌËÛË. ∏ ÂÚÁ·Û›· ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ˘fi‚·ıÚÔ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÔÓÙÔ˜, «O‰ÔÈÔÚÈÎfi ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ̤۷ ·fi Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ Ù˘», Ô˘ ÂΉfiıËΠ·fi ÙÔÓ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ ÙÔ 1998 Ô˘, ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È, (fiˆ˜ .¯. ÌÈ· ÂÎÙÂٷ̤ÓË ÈÛÙÔÚÈ΋ ·Ó·‰ÚÔÌ‹ ÛÙÔ ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ∑‹ÙËÌ·, ÛÙËÓ ΔÔÈ΋ ∞˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË Î·È ÛÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ), ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο Ì ÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ 675 ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ Î·È ÙˆÓ Ï·ÙÂÈÒÓ Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, (Ì ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·, ÏÂÍÈÎÔÁÚ·ÊË̤ӷ ‚ÈÔÁÚ·ÊÈο ÛÙÔȯ›·), ·fi ÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô, ̤¯ÚÈ ÙÔ 1998, Ì ÂӉȿÌÂÛÔ ÛÙ·ıÌfi Û’ ·˘Ùfi ÙÔ Ô‰ÔÈÔÚÈÎfi, ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ÙÔ ÚÒÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ƒÔ‰›ˆÓ, Ì ‰‹Ì·Ú¯Ô ÙÔÓ ·Â›ÌÓËÛÙÔ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ ∫·˙Ô‡ÏÏË, ·ÔÊ¿ÛÈÛ ӷ ·Ô‰ÒÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈο ÔÓfiÌ·Ù·, ÌÂÙÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·˜ Ù· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÈÙ·ÏÈο Ô˘ ›¯Â ÂÈ‚¿ÏÂÈ Ô πÙ·Ïfi˜ ηٷÎÙËÙ‹˜. ∞Ó·‰ÈÊÒÓÙ·˜ ÛÙÔÓ ÙÔÈÎfi Ù‡Ô Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘, ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì ·fi ·ÁÁÂϛ˜, ‰È·ÊËÌ›ÛÂȘ ‹ ¿ÏϘ ηٷ¯ˆÚ›ÛÂȘ ÔÓfiÌ·Ù· ‰ÚfiÌˆÓ Î·È Ï·ÙÂÈÒÓ, ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ÔÔ›· ›¯·Ó ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ·fi ÙËÓ ÚÔÊÔÚÈ΋ ¯Ú‹ÛË, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ¤Ó·˜ ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓÔ˜ ۯ‰ȷÛÌfi˜, Ô‡Ù οÔÈÔ ‰È¿Ù·ÁÌ· Ì ‚¿ÛË ÙÔ ÔÔ›Ô Ó· ›¯·Ó ·Ô‰Ôı› ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÔÓÔ̷ۛ˜. ™ËÌÂȈ٤ÔÓ fiÙÈ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹, ÙÔ 1923, Ù˘ ™˘Óı‹ÎË Ù˘ §ˆ˙¿Ó˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë πÙ·Ï›· ·ÔÎÙÔ‡Û ϋÚË Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ Ó‹ÛˆÓ, ›Û¯˘·Ó ÔÈ ÙÔ˘ÚÎÈΤ˜ ÔÓÔ̷ۛ˜, fiÔ˘ ·˘Ù¤˜ ˘‹Ú¯·Ó, Î·È ‚·ÛÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙËÓ ·Ú›ıÌËÛË, ηٿ Û˘Ó¯‹ ·‡ÍÔÓÙ· ·ÚÈıÌfi, ÙˆÓ ÛÈÙÈÒÓ, Û fiϘ ÙȘ Û˘ÓÔÈ˘ Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘. ∏ ÚÒÙË Â›ÛËÌË ·ÔÓÔÌ‹ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ÛÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Î·È ÙȘ Ï·Ù›˜ Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ¤ÁÈÓ ÙÔ 1939, fiÙ·Ó Ô ÙfiÙ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎfi˜ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, Cesare Maria De Vecchi, Conte di Val Cismon, fiˆ˜ Ô̈‰Ò˜ ˘¤ÁÚ·ÊÂ, «·Á·Ó·ÎÙÈṲ̂ÓÔ˜» ÂÂȉ‹ Ù· ˘ÊÈÛÙ¿ÌÂÓ· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ‰ÚfïÓ, ‰ÂÓ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÔÓÙ·Ó ÛÙ·
– 196 –
I™TOPIA
·ÈÛı‹Ì·Ù· ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ, ˆ˜ Ê·ÛÈÛÙÒÓ Î·È ‰ÂÓ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÔÓfiÌ·Ù· ËÚÒˆÓ Î·È ·ÔÛÙfiÏˆÓ ÙÔ˘ Ê·ÛÈÛÌÔ‡, ‚·ÛÈϤˆÓ Î·È ÈÔÙÒÓ, Ûη·Ó¤ˆÓ Ù˘ ÈÙ·ÏÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ŒıÓÔ˘˜ Î·È Ù˘ Ê·ÛÈÛÙÈ΋˜ ȉ¤·˜, Ô‡Ù ÔÓfiÌ·Ù· ڈ̷›ˆÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙfiÚˆÓ, Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ, ·Á›ˆÓ Î·È ÛÙÔ¯·ÛÙÒÓ, ‹ ÙÔˆÓ‡ÌÈ· Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ·ÔÈÎÈÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÛÙËÓ ∞ÊÚÈ΋, ·ÔÊ¿ÛÈÛ ӷ Ù· ·ÏÏ¿ÍÂÈ, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Û ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ ÛÙÔ «Messaggero di Rodi», ÛÙȘ 9 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1939. ŒÙÛÈ Ì ÙÔ Î˘‚ÂÚÓËÙÈÎfi ‰È¿Ù·ÁÌ· ˘’ ·Ú. 25, Ù˘ 6˘ ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1939, Ô De Vecchi, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Û˘ÌÏËÚÒÛÂÈ Î·È Ó· ·Ó·Î·Ù·Ù¿ÍÂÈ ÙȘ ˘ÊÈÛÙ¿ÌÂÓ˜ ÔÓÔÌ·ÙÔıÂۛ˜, ·Î˘ÚÒÓÂÈ fiÏ· Ù· ̤¯ÚÈ ÙfiÙ ÈÛ¯‡ÔÓÙ· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ Î·È ÙÔ˘˜ ÌÂÙÔÓÔÌ¿˙ÂÈ Ì Ӥ˜ ÔÓÔ̷ۛ˜, Ô˘ ÂͤÊÚ·˙·Ó ηχÙÂÚ· ÙȘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û˜, ÙfiÙÂ, ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ÛÙË ÌËÙÚÔÔÏÈÙÈ΋ πÙ·Ï›· Î·È ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ Î˘Ú›·Ú¯Ë Ê·ÛÈÛÙÈ΋ ȉÂÔÏÔÁ›· Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÂÚÈfi‰Ô˘. °È· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙˆÓ ÈÙ·ÏÈÎÒÓ ·˘ÙÒÓ ÔÓÔÌ·ÙÔıÂÛÈÒÓ, Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ Î·È ÙˆÓ Ï·ÙÂÈÒÓ Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ·ÓÂÚ¯fiÙ·Ó Û 191, ÁÈ· Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ, ·ÈÛ›ˆ˜ ÙÔ 1998, ËÌÂÚÔÌËÓ›· ¤Î‰ÔÛ˘ ÙÔ˘ «O‰ÔÈÔÚÈÎÔ‡», ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi 675, ‰Â›ÁÌ· Ù˘ ¤ÎÙ·Û˘ Ù˘ fiÏ˘ Î·È ‚¤‚·È· Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í‹˜ Ù˘. ™ÙȘ 8 ª·˚Ô˘ 1945, fiˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, ¤ÁÈÓ ÛÙË ™‡ÌË Ë ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, ÛÙȘ Û˘ÌÌ·¯ÈΤ˜ ‚ÚÂÙ·ÓÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Î·È ÛÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ §fi¯Ô˘, ÁÈ· Ó· ÙÂÏÂÛı› Ë ÚÒÙË Ê¿ÛË Ù˘ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ Î·È Ó· ·Ú¯›ÛÂÈ Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ μÚÂÙ·ÓÈ΋˜ ™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ¢ÈÔ›ÎËÛ˘. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ë fiÏË Ù˘ ƒfi‰Ô˘ ·¤ÎÙËÛ ÙÔ ÚÒÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi Ù˘ ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ, Ì ƒfi‰ÈÔ ¢‹Ì·Ú¯Ô Î·È ƒfi‰ÈÔ˘˜ ‰ËÌÔÙÈÎÔ‡˜ Û˘Ì‚Ô‡ÏÔ˘˜, Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹, Ì ‚¿ÛË Ù· ÙfiÙ ÈÛ¯‡ÔÓÙ·, ÙÚÈÒÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ Î·Ù¿ ÙÔ ıÚ‹ÛÎÂ˘Ì·, ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ Û˘Ì‚Ô‡ÏˆÓ. ΔÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi ·˘Ùfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ, ·Ú¿ Ù· ÛÔ‚·Ú¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ›¯Â Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ, ıÂÒÚËÛ ¿ÌÂÛÔ Î·ı‹ÎÔÓ ÙÔ˘ Ó· ÌÂÙÔÓÔÌ¿ÛÂÈ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÈÙ·ÏÈÎÔ‡˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Î·È Ï·Ù›˜, ·Ô‰›‰ÔÓÙ·˜ Û’ ·˘ÙÔ‡˜ ÂÏÏËÓÈο ÔÓfiÌ·Ù·, ·Ú¿ ÙȘ ·ÓÙÈÚÚ‹ÛÂȘ Ù˘ μÚÂÙ·ÓÈ΋˜ ™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ¢ÈÔ›ÎËÛ˘, Ô˘ ÂÈηÏ›ÙÔ ÏfiÁÔ˘˜ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ‰Èη›Ô˘, ÛÙËÓ Ú¿ÍË fï˜ ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ÈÛÔÚÚÔ›·˜ Î·È ÛÎÔÈÌfiÙËÙ·˜, ÁÈ· Ó· ÌË ‰˘Û·ÚÂÛÙ‹-
– 197 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛÂÈ ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜, Ì ÚfiÛ¯ËÌ· ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÂıÓÔًوÓ, «ÁÈ· ÙÔ Î·Ïfi Ù˘ ƒfi‰Ô˘». øÛÙfiÛÔ, ÌÂÙ¿ ·fi ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛÂˆÓ Î·È ÎˆÏ˘ÛÈÂÚÁÈÒÓ, ÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ, ÛÙȘ 17 ª·˚Ô˘, 1946, ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ ·fi ÙËÓ ÂÁηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ‰ËÌÔÙÈ΋˜ ·Ú¯‹˜, ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ ÙË ÌÂÙÔÓÔÌ·Û›· fiÏˆÓ ÙˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ Î·È Ï·ÙÂÈÒÓ Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ·Ú¿ ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÙË «ÂÓÙÔÏ‹» ÙÔ˘ μÚÂÙ·ÓÔ‡ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡ ·ÛÙÈÎÒÓ ˘Ôı¤ÛˆÓ. ∏ fiÏË Ù˘ ƒfi‰Ô˘ ı· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ, ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Î·È Ï·Ù›˜ Ì ÂÏÏËÓÈο ÔÓfiÌ·Ù·! Δ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ·˘Ù¿ ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·, Ï›Á· ¤¯Ô˘Ó ÌÂÙÔÓÔÌ·ÛÙ› Î·È ¿ÏÏ· ¤¯Ô˘Ó ÌÂÙ·ÊÂÚı› Û ¿ÏϘ Û˘ÓÔÈ˘ Ù˘ fiÏ˘. ŸÛÔ Ë fiÏË ÂÂÎÙÂÈÓfiÙ·Ó, Ù· ÂfiÌÂÓ· ¢ËÌÔÙÈο ™˘Ì‚Ô‡ÏÈ· Û˘Ó¤¯È˙·Ó ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ·fi‰ÔÛ˘ Ó¤ˆÓ ÔÓÔÌ·ÛÈÒÓ ÛÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Û˘ÓÔÈÎÈÒÓ, ÁÈ· Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ì ÙÔ 1998 ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi 675 ‰ÚfiÌˆÓ Î·È Ï·ÙÂÈÒÓ, ÂÓÒ Û‹ÌÂÚ· Ô˘ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÂÙ·È ·˘Ù‹ Ë ÂÚÁ·Û›·, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÚÎÂÙÔ› ‰ÚfiÌÔÈ Ô˘ ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·, ÁÈ· Ó· Â͢ËÚÂÙËıÔ‡Ó ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ, Ó· ‰È¢ÎÔÏ˘ÓıÔ‡Ó Ù· ∂ÏÏËÓÈο Δ·¯˘‰ÚÔÌ›·, ·ÏÏ¿ ÚÔ¿ÓÙˆÓ ÁÈ· Ó· ÙÈÌËıÔ‡Ó Ó¤· ÚfiÛˆ· Î·È ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷ΋˜ Î·È ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜, Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ. °È· ÏfiÁÔ˘˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ‰ÂÓ ı· ·Ó·ÊÂÚıԇ̠ÛÙËÓ Îˆ‰ÈÎÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ Î·Ù¿ ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÂÓfiÙËÙ˜, Ô‡Ù Û ÛÙ·ÙÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÌÂϤÙ˘, ı· ÂÚÈÔÚÈÛÙԇ̠ӷ ηٷÁÚ¿„Ô˘ÌÂ Î·È Ó· ·Ó·‰Â›ÍÔ˘Ì ÙËÓ ÂÚ›ÔÙË ı¤ÛË Ô˘ η٤¯ÂÈ Ë ÏÔ‡ÛÈ· Û ÈÛÙÔÚ›·, ·È‰Â›· Î·È ÔÏÈÙÈÛÌfi, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜, Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ë ∂·Ú¯›· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÛÙȘ ÔÓÔÌ·ÙÔıÂۛ˜ Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ÙfiÛÔ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ Ù˘, fiÛÔ Î·È Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÂÍÂ¯Ô˘ÛÒÓ ÚÔÛˆÈÎÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ ÙÔ˘˜.
– 198 –
I™TOPIA
O¡Oª∞Δ∞ ∞¶O ΔO ¡∏™π Δ∏™ ∫∞§Àª¡OÀ ÛÙȘ ÔÓÔÌ·ÙÔıÂۛ˜ Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘ (∫·Ùã ·ÏÊ·‚ËÙÈ΋ ÛÂÈÚ¿)
∑∂ƒμO™ ™Î‡Ԙ ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ (18751966), È·ÙÚfi˜, ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ Î·È ÚˆÙÂÚÁ¿Ù˘ ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. O ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜, ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÛÙȘ 19 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1875. ºÔ›ÙËÛ ÛÙÔ ™¯ÔÏ·Ú¯Â›Ô Ù˘ ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ¿˜ ÙÔ˘ Î·È ÛÔ‡‰·Û ȷÙÚÈ΋ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ Ì ÌÂÙÂη›‰Â˘ÛË ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô, μÂÚÔÏ›ÓÔ, μȤÓÓË, §ÂÈ„›· Î·È ¶·Ú›ÛÈ. ∂ÎϤ¯ıËΠ˘ÊËÁËÙ‹˜ ª·È¢ÙÈ΋˜, °˘Ó·ÈÎÔÏÔÁ›·˜ Î·È πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ π·ÙÚÈ΋˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ. ∞fi ÙÔ 1902 ˆ˜ ÙÔ 1910, ·Û¯ÔÏ‹ıËΠ̠ÂÈÚ·Ì·ÙÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ ÛÙË ™Ì‡ÚÓË ÁÈ· ÌÂÙ·ÌÔۯ‡ÛÂȘ ÔÚÁ¿ÓˆÓ ÙÔ˘ ·Ó‰Úfi˜, Ì ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂȘ Û ‰ÈÂıÓ‹ Û˘Ó¤‰ÚÈ· Î·È ÂΉfiÛÂȘ ÔÏÏÒÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Û˘ÁÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ. ªÂ ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜, ÙÔ 1912, ›‰Ú˘Û ÙÔÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ™‡ÏÏÔÁÔ ∞ıËÓÒÓ, Ì ÛÎÔfi ÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÙÔ˘ ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ∑ËÙ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙËÓ ŒÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∂ÎÚÔÛÒËÛ ÙË ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ ÛÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ù˘ ÂÈÚ‹Ó˘ ÙÔ 1918, Î·È ·ÁˆÓ›ÛÙËΠ·ÎÔ‡Ú·ÛÙ· Û fiÏ· Ù· ›‰·, ÔÏÈÙÈÎfi, ‰Èψ̷ÙÈÎfi Î·È ÎÔÈÓÔ‚Ô˘Ï¢ÙÈÎfi, ̤¯ÚÈ ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ‹ Ù˘. ∂ͤ‰ˆÛ ϋıÔ˜ ÌÂÏÂÙÒÓ, ÁÈ· Ó· ÚÔ‚¿ÏÂÈ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ, ΢ڛˆ˜ ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi. ∂ÎϤ¯ıËΠ‚Ô˘ÏÂ˘Ù‹˜ ∞ıËÓÒÓ, ÙÔ 1923, Ì ÙÔ ÎfiÌÌ· ÙˆÓ ºÈÏÂÏ¢ı¤ÚˆÓ Î·È Î·Ù¿ÚÙÈÛ ÓfiÌÔ ÁÈ· Ù· ÂıÓÈο ÎÏËÚÔ‰ÔÙ‹Ì·Ù·. ∂ÎÚÔÛÒËÛ ÛÙË μÔ˘Ï‹ ÙÔÓ ·Ï‡ÙÚˆÙÔ ∂ÏÏËÓÈÛÌfi. ∞ÁˆÓ›ÛÙËΠÁÈ· Ó· ·ÔÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ ·Ó·Î‹Ú˘ÍË ÙÔ˘ ∞˘ÙÔΤʷÏÔ˘ Ù˘ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. ªÂ ÙËÓ Î‹Ú˘ÍË ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ Î·Ù¤Ê˘Á ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ, fiÔ˘ ·Û¯ÔÏ‹ıËΠ̠ÙȘ ÌÂÙ·ÌÔۯ‡ÛÂȘ. ∞Ó·ÎËÚ‡¯ıËΠ›ÙÈÌÔ˜ ηıËÁËÙ‹˜ Û ÔÏÏ¿ ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ· Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜ Î·È ÙÈÌ‹ıËΠ̠ÙÔ ¯Ú˘Ûfi ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ
– 199 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙÈÌ‹˜ ÛÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ÃÂÈÚÔ˘ÚÁÈ΋˜ Ù˘ ª·‰Ú›Ù˘ ÙÔ 1952. ™Ô˘‰·›· È·ÙÚÈ΋ ÙÔ˘ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛË Â›Ó·È Ë ·Ó·ÊÂÚÔ̤ÓË ÛÙË «ÓfiÛÔ ÙˆÓ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰ˆÓ», ÁÓˆÛÙ‹ Î·È ˆ˜ ÓfiÛÔ˜ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡. OÈ ·ÁÒÓ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÙËÎ·Ó Î·È ÙÈÌ‹ıËΠ·fi ÙËÓ ∞η‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ Ì ÙÔ ·ÚÁ˘Úfi ·Ú¿ÛËÌÔ ÛÙȘ 25 ª·ÚÙ›Ô˘ 1948 Î·È ÙËÓ ·Ó·Î‹Ú˘Í‹ ÙÔ˘ Û «·Ú¯ËÁfi ÙÔ˘ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÔ‡ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ·ÁÒÓ·». ΔËÓ Ë̤ڷ Ù˘ ∂Óۈ̿وÛ˘ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ‹Ù·Ó ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ ∫ÂÓÙÚÈ΋˜ ¢ˆ‰ÂηÓËÛȷ΋˜ ∂ÈÙÚÔ‹˜ ∞ıËÓÒÓ ÁÈ· ÙËÓ Â›ÛËÌË ˘Ô‰Ô¯‹. ¶¤ı·Ó ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙÔ 1966. ∏ Ô‰fi˜ ‰fiıËΠ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ ÙÔ 1956, (Û ÌÈ· οıÂÙÔ Ù˘ ÎÂÓÙÚÈ΋˜ Ô‰Ô‡ ∫·Ó·‰¿), ÌÂÙÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ Ô‰fi §·ÓÙ¿Ó (ÂÎÚÔÛÒÔ˘ ÙÔ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ∂Ú˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡) ÙÔ (1947), Ô˘ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ Ù˘ ›¯Â ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋ ÔÓÔÌ·ÙÔıÂÛ›·, Via Vittorio Bottego, πÙ·ÏÔ‡ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡ Û ·ÔÛÙÔÏ‹ ÛÙËÓ ∂Ú˘ıÚ·›·, Ô˘ ηٷÎÚÂÔ˘ÚÁ‹ıËΠ·fi ÙÔ˘˜ ∞‚ËÛÛ˘ÓÔ‡˜, Ì fiÏË Û¯Â‰fiÓ ÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹. ∫∞£O¶OÀ§∏™ ªÈ¯·‹Ï (1902-1941), È·ÙÚfi˜ Î·È ‹Úˆ·˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘. O ªÈ¯·‹Ï ∫·ıÔÔ‡Ï˘, ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ È·ÙÚÔ‡ £¤ÌÂÏË, ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÙÔ 1902. ∂ÓıÔ˘ÛÈ҉˘ Î·È ÊÈÏfi·ÙÚȘ, ÔϤÌËÛ ˆ˜ ÂıÂÏÔÓÙ‹˜ ·Óı˘›·ÙÚÔ˜ Ì ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ∂ıÂÏÔÓÙÒÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ ÛÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi ̤وÔ. ªÂ ÙËÓ Î·Ù¿ÚÚ¢ÛË ÙÔ˘ ÌÂÙÒÔ˘, ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ ÂÎÛÙÚ·Ù¢ÙÈÎfi ™ÒÌ· ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË, fiÔ˘ Ì·¯fiÌÂÓÔ˜ ‰¤¯ıËΠ¯ıÚÈ΋ ÚÈ‹ ÔÏÔÔÏ˘‚fiÏÔ˘, ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙÔÓ ·ÎÚˆÙËÚÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ ÛÙ· ‰˘Ô fi‰È· Î·È ÙÔ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘ ·fi ·Î·Ù¿Û¯ÂÙË ·ÈÌÔÚÚ·Á›·. ∏ Ô‰fi˜ ‰fiıËΠ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ ÙÔ 1946, ·ÓÙ› Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ÔÓÔÌ·Û›·˜ Via Santa Maria della Vittoria (¶·Ó·Á›· Ù˘ ¡›Î˘), ÛÙÔ ¡ÈÔ¯ÒÚÈ, ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ ∫·ıÔÏÈ΋ ÂÎÎÏËÛ›· Ù˘ Santa Maria. ∫∞§∏¢O¡∏™ °ÂÒÚÁÈÔ˜ Î·È ∫∞§∏¢O¡∏ ∂ϤÓË, ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Ì ÔχÏ¢ÚË ‰Ú¿ÛË ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ Î·È Ù˘ ÈÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·˜.
– 200 –
I™TOPIA
O °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫·ÏˉfiÓ˘, ÙÔ˘ ¶ÔıËÙÔ‡, ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi ÕÚÁÔ˜ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÙÔ 1845 Î·È ÊÔ›ÙËÛ ˆ˜ ˘fiÙÚÔÊÔ˜ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ OÏ˘Ì›ÙÔ˘, Û °˘ÌÓ¿ÛÈÔ Î·È ‰È‰·ÛηÏÂ›Ô ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ. ∂ÚÁ¿ÛÙËΠˆ˜ ‰¿ÛηÏÔ˜ › 53 ¯ÚfiÓÈ· Û ÔÏÏ¿ Û¯ÔÏ›· Ù˘ ˘·›ıÚÔ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ∞Ê¿ÓÙÔ˘, ∫·Ï˘ıȤ˜, æ›ÓıÔ, ™¿Ï·ÎÔ, ªÂÛ·Ó·ÁÚfi, ÕÁÈÔ πÛ›‰ˆÚÔ, ∫ÔÛÎÈÓÔ‡, ª·ÏÒÓ·, ª¿Û·ÚÈ Î·È Û ¿ÏϘ ∫ÔÈÓfiÙËÙ˜, Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ÙÔ˘ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÛÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓԉȉ·ÛοÏÔ˘ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜. ¶ÚˆÙ·ÁˆÓ›ÛÙËÛ ÛÙ· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÛÙÔ «∞ÈÌ·ÙËÚfiÓ ¶¿Û¯·» ÙÔ˘ 1919. ΔÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ Û ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙˆÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·È‰Â›· ÙÔ˘ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡, ÙÔ‡ ·¤ÓÂÈÌ ÙÈÌËÙÈ΋ Û‡ÓÙ·ÍË ÙËÓ ÔÔ›· ÙÔ˘ ·Ú¤‰ˆÛÂ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÚfiÍÂÓÔ˜ ÛÙË ƒfi‰Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ¶·¿˜, Ì ÙÔÓ ªËÙÚÔÔÏ›ÙË ƒfi‰Ô˘, ÚÔÛʈÓÒÓÙ·˜ ÙÔÓ, «Ú‡Ù·ÓË» ÙˆÓ ‰È‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. ∏ ∫ÂÓÙÚÈ΋ ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋ ∂ÈÙÚÔ‹ ÙÔ‡ ·Ú¤Û¯Â ÙËÓ ¿‰ÂÈ· Ó· ȉڇÛÂÈ Â‚‰fiÌË Ù¿ÍË ÛÙ’ ∞Ê¿ÓÙÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÛÙÚ·Ù›· ÙÔ˘. ∂›¯Â ÏÔ‡ÛÈÔ Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎfi ¤ÚÁÔ. ¶¤ı·Ó ÙÔ 1940, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ·fi Ù· ÂÓÓ¤· ·È‰È¿ ÙÔ˘, ÙÚÂȘ ·ÎfiÌË ‰·ÛοÏÔ˘˜, ÙËÓ ∂ϤÓË, ÙÔÓ ™Ù·‡ÚÔ Î·È ÙËÓ ∞ÈηÙÂÚ›ÓË. ∂ϤÓË ∫·ÏˉfiÓË, ÚˆÙÔÎfiÚË ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∫·ÏˉfiÓË, ‰·ÛοϷ Î·È ·ÁˆÓ›ÛÙÚÈ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜ Ù˘, ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙ’ ∞Ê¿ÓÙÔ˘ ÙÔ 1892 ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ·Ó¿ÏÔÁË Ì ÙÔÓ ·Ù¤Ú· Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ÔÚ›·, Û˘Ó˘ËÚÂÙÒÓÙ·˜ Ì·˙› ÙÔ˘, ۯ‰fiÓ, Û fiÏ· Ù· Û¯ÔÏ›· Ù˘ ˘·›ıÚÔ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘. ΔÔ 1919 Û˘ÓÂÏ‹ÊıË ÛÙË ™¿Ï·ÎÔ, ·fi ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ ÁÈ· ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Ù˘ Î·È ÙËÓ ÚÔÙÚÔ‹ Ù˘ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Î·È ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ó· Ï¿-
– 201 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
‚Ô˘Ó Ì¤ÚÔ˜ ÛÙȘ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈÛ·Ó ÙÔ «∞ÈÌ·ÙËÚfiÓ ¶¿Û¯·». ∂› πÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·˜ ·ÔχıËΠ·fi ÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· Î·È Â·Ó‹Ïı ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Û˘ÌÏËÚÒÓÔÓÙ·˜ ¿Óˆ ÙˆÓ 40 ÂÙÒÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË. ∞Ó¤Ù˘Í ÏÔ‡ÛÈ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È ÊÈÏ·ÓıÚˆÈ΋ ‰Ú¿ÛË, ÂÎϤ¯ıËΠÚÒÙË Á˘Ó·›Î· ‰ËÌÔÙÈ΋ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ÛÙËÓ ∫ÔÈÓfiÙËÙ· ∞Ê¿ÓÙÔ˘ Î·È Úfi‰ÚÔ˜ Ù˘ ∂ÈÙÚÔ‹˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË ÙÔ˘ ¡·Ô‡ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞Ó‰Ú¤· ¶¤ı·Ó ÙÔ 1987. ∏ ÔÓÔÌ·Û›· Ù˘ Ô‰Ô‡, °ÂˆÚÁ›Ô˘ Î·È ∂ϤÓ˘ ∫·ÏˉfiÓË, ‰fiıËΠ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ ÛÙÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi ÙÔ˘ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ «∞fiÏψӻ, ÙÔ 2005. ∫ ∞ § À ª ¡ O™
∏ ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ·Ï·ÈfiÙÂÚË ÔÓÔÌ·Û›· ∫·Ï‡‰Ó·È, ÓËÛ› ÙˆÓ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰ˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ ÓÔÌfi ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ¤¯ÂÈ ¤ÎÙ·ÛË ÂÚ›Ô˘ 110 Ù.¯ÏÌ. Î·È ·¤¯ÂÈ 14 Ì›ÏÈ· ·fi ÙȘ ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈΤ˜ ·ÎÙ¤˜, 6 Ì›ÏÈ· ·fi ÙËÓ ∫ˆ Î·È 1 Î·È 1/3 ·fi ÙË §¤ÚÔ. ∂›Ó·È ÔÚÂÈÓ‹ Î·È ÂÙÚ҉˘, Ì ·ÎÙ¤˜, ÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚfi ÙÔ˘˜ ̤ÚÔ˜, ‚Ú·¯Ò‰ÂȘ Î·È ·fiÙÔ̘, Ì ÔÏÏÔ‡˜ ÎfiÏÔ˘˜ Î·È ·ÎÚˆÙ‹ÚÈ·. §ÈÌ¿ÓÈ· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Â›Ó·È Ù˘ ¶fiı·È·˜ Î·È Ù˘ ƒ›Ó·˜ (·Ó·ÙÔÏÈο), Ù˘ ¶·Ï·ÈÔÓ‹ÛÔ˘ (μ∞), ÙÔ˘ ¶Èı·ÚÈÔ‡ (μ) Î·È ÙˆÓ §ÈÓ·ÚÈÒÓ Î·È ÙÔ˘ ∂ÌÔÚÂÈÔ‡ (¢). OÈ Â‰ÈÓ¤˜ Ù˘ ÂÎÙ¿ÛÂȘ Â›Ó·È Ï›Á˜ Ì ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË ÙÔ ÏÂηÓÔ¤‰ÈÔ Ù˘ ¶fiıÈ·˜. ªÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÓËÛ›‰ˆÓ, ‚Ú·¯ÔÓËÛ›‰ˆÓ Î·È ‚Ú¿¯ˆÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. ™ÙÔ ‚fiÚÂÈÔ ¿ÎÚÔ Â›Ó·È Ù· °Ï·ÚÔÓ‹ÛÈ·, Ë ÓËÛ›‰· ¡ÂÚ¿, ÛÙÔ ÓÔÙÈfiÙÂÚÔ ·ÎÚˆÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Ô ÕÁÈÔ˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ (Ì ʿÚÔ), Ô ÕÁÈÔ˜ ∞Ó‰Ú¤·˜, Ë ∞Á›· ∫˘Úȷ΋ Ù· ∞¿Óˆ ÓËÛÈ¿, Ô ∫·Ï·‚Úfi˜, Ë ∫·ÏfiÏÈÌÓÔ˜, Ù· §ÈÌÓÈ¿ (Ù· ÁÓˆÛÙ¿ ÿÌÈ·), Ë ¶›ÙÙ·, Ë ∑ԇη Î.¿. ∏ Δ¤ÏÂÓ‰Ô˜, ÛÙ· ‰˘ÙÈο Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ·ÔÛ¿ÛÙËΠ·fi ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÈÛ¯˘Úfi ÛÂÈÛÌfi. Œ¯ÂÈ ¤ÎÙ·ÛË 4,64 Ù.¯. Î·È Ù· ÏÔ‡ÛÈ· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο Ù˘ ÌÓËÌ›·, ȉ›ˆ˜ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿, Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó fiÙÈ Â›¯Â ÌfiÓÈÌÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ·fi Ôχ ·ÏÈ¿.
– 202 –
I™TOPIA
∏ æ¤ÚÈÌÔ˜, (˘¿Ú¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚÔ Ï‹ÌÌ·, ÛÙȘ ÔÓÔÌ·ÙÔıÂۛ˜), ·¤¯ÂÈ 2,5 Ì›ÏÈ· ·Ó·ÙÔÏÈο ·fi ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ¤¯ÂÈ ¤ÎÙ·ÛË 14.615 Ù.¯. Î·È 70 ÂÚ›Ô˘ ηÙÔ›ÎÔ˘˜, Ô˘ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ÙËÓ ·ÏÈ›· Î·È ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÈÛÌfi. ¢˘ÙÈο ·fi ÙËÓ æ¤ÚÈÌÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë ÓËÛ›‰· ¶Ï·Ù‡ ‹ ¶Ï¿ÙË Ì ÔÚ˘¯Â›· ÔÚfiÏÈıÔ˘. ΔÔ ÓËÛ› Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ηÙÔÈ΋ıËΠ·fi ÙËÓ ÓÂÔÏÈıÈ΋ ÂÔ¯‹, fiˆ˜ Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó Ù· Â˘Ú‹Ì·Ù· Û ۋϷȷ, ·fi ÙÔ˘˜ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜. OÈ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Â›Ó·È ÔÈ ∫¿Ú˜, ·fi ÙËÓ ªÈÎÚ·Û›·, ÔÈ ∫Ú‹Ù˜, ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ÌÈÓˆÈ΋˜ ı·Ï·ÛÛÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, Î·È ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ·ÚÁfiÙÂÚ·, ›‰Ú˘Û ÂÏÏËÓÈ΋ ·ÔÈΛ·, Ô £ÂÙÙ·Ïfi˜, ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ∏Ú·ÎÏ¤Ô˘˜. O ŸÌËÚÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙȘ «∫·Ï‡‰Ó˜ Ó‹ÛÔ˘˜» Ó· ·›ÚÓÔ˘Ó Ì¤ÚÔ˜ ÛÙÔÓ ÙÚˆÈÎfi fiÏÂÌÔ. ∫·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÂÚÛÈÎÔ‡˜ ÔϤÌÔ˘˜ Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ˘fi ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· Ù˘ ‚·Û›ÏÈÛÛ·˜ Ù˘ ∞ÏÈηÚÓ·ÛÛÔ‡, ∞ÚÙÂÌÈÛ›·˜ ÎÈ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÚÔÛ¯ˆÚ› ÛÙËÓ ·ıËÓ·˚΋ Û˘ÌÌ·¯›·. OÈ Ï·Í¢ÙÔ› Ù¿ÊÔÈ, Ô˘ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÛÙÔ ÓËÛ›, Ù· ·ÔÌÂÈÓ¿ÚÈ· ÙÂȯÒÓ Î·È Ô¯˘ÚÒÛˆÓ, Ù· ·ÁÁ›·, ÎÔÛÌ‹Ì·Ù·, „ËÊȉˆÙ¿ ÎÏ. Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÙÔ ˘„ËÏfi Â›Â‰Ô ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â ÊÙ¿ÛÂÈ ÙÔ ÓËÛ› ηٿ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. OÓÔÌ·ÛÙfi ‹Ù·Ó ηٿ ÙÔ˘˜ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ÙÔ ÈÂÚfi ÙÔ˘ ∫·Ï˘‰Ó¤ˆ˜ ∞fiÏψÓÔ˜. ∞ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ Ë ÚˆÌ·˚΋ ΢ÚÈ·Ú¯›· ÎÈ Ô ÂίÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ∏ ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙȘ Ù‡¯Â˜ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ÛÙ· ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ¯ÚfiÓÈ· Î·È ˘ÔʤÚÂÈ ·fi ÙȘ Û˘Ó¯›˜ ÂÈÚ·ÙÈΤ˜ ÂȉÚÔ̤˜. ΔÔ 1313 ΢ÚȇÙËΠ·fi ÙÔ˘˜ πˆ·ÓÓ›Ù˜ πfiÙ˜. ΔfiÙ ¯Ù›ÛÙËΠÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ÈÚÈÔ‡ ηıÒ˜ Î·È ÙÔ «¶¤Ú· οÛÙÚÔ». OÈ ·ÊfiÚËÙ˜ ηٷȤÛÂȘ ¤Î·Ì·Ó ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ó· ·Ô‰Â¯ıÔ‡Ó ÛÙ· 1522 ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˘, ™Ô˘ÏÂ˚Ì¿Ó ÙÔ˘ ªÂÁ·ÏÔÚ‹, Ô˘ ÙÔ˘˜ ·Ú·¯ÒÚËÛ ·˘ÙÔÓÔÌ›· Î·È ÔÏÏ¿ ÚÔÓfiÌÈ·. ™ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821 ÔÈ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ ¤‰ÈˆÍ·Ó ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ Î·È ÙÔ ÓËÛ› ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ (˘fi ÙÔÓ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·) ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ì ÚÔÛˆÚÈÓfi ŒÎÙ·ÎÙÔ ∂›ÙÚÔÔ ÙÔÓ πˆ¿ÓÓË ∫ˆ-
– 203 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ϤÙÙË. ΔÔ ÚˆÙfiÎÔÏÏÔ ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘ ÙÔ˘ 1830 Í·Ó·‰›ÓÂÈ ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÛÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ·, Ì·˙› Ì fiÏ· Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·. Δ· ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1912 ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ ÓËÛȈÙÒÓ ÁÈ· ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ ·ÏÈÒÓ ÚÔÓÔÌ›ˆÓ ÎÈ ·fi ÙËÓ ı·̷ÙÈ΋ ¿ÓÔ‰Ô ÙÔ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡ ÂȤ‰Ô˘. ∏ ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë Ù˘ ÂÈÚ·Ù›·˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô Ù˘ Ó·˘ÙÈÏ›·˜, ÂÓÒ Ë ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÌÂٷʤÚÂÙ·È ÛÙÔÓ Ó¤Ô ·Ú·ı·Ï¿ÛÛÈÔ ÔÈÎÈÛÌfi. Δ· ÏÔ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Ù·ÍÈ‰Â‡Ô˘Ó ÛÙ· ·Ú¿ÏÈ· Ù˘ ∞ÊÚÈ΋˜, Ù˘ ∫Ú‹Ù˘ Î·È Ù˘ ∫‡ÚÔ˘ Î·È Ë ÛÔÁÁ·ÏÈ›· Î·È ÙÔ ÛÔÁÁÂÌfiÚÈÔ ·ÔʤÚÔ˘Ó ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÌÂÁ¿Ï· ΤډË. ∞ÎÔÏÔ˘ı› Ë ÈÙ·ÏÈ΋ ηٿÎÙËÛË (1912), Ô˘ ÙÂÚÌ·Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Î·È ÙËÓ ¤ÓˆÛË Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∫ÔÚ˘Ê·›· ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ˘‹ÚÍÂ Ô ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˜ ÁÈ·ÙÚfi˜, ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜. ¶ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· Î·È ÏÈÌ¿ÓÈ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Î·È Ù˘ ·گ›·˜ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Â›Ó·È Ë ÔÌÒÓ˘ÌË fiÏË, Ô˘ ϤÁÂÙ·È Î·È ¶fiıÈ·, fiÏË ÁÚ·ÊÈ΋ ¯ÙÈṲ̂ÓË ·ÌÊÈı·ÙÚÈο Û ϷÁȤ˜ ÏfiÊˆÓ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ. ™ÙËÓ ·Ú·Ï›·, Ë ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ ¤¯ÂÈ ÂÚ›Ù¯ÓÔ Ù¤ÌÏÔ, ‰Ô˘ÏÂ̤ÓÔ ·fi ÙÔÓ ÁÓˆÛÙfi Δ‹ÓÈÔ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ Î·È ÁχÙË °È·ÓÓÔ‡ÏË Ã·Ï¿. À¿Ú¯Ô˘Ó ·ÎfiÌË ·ÚÎÂÙ¿ ¯ˆÚÈ¿ Î·È ÔÈÎÈÛÌÔ›: ÙÔ ªÂÁ¿ÏÔ ÃˆÚÈfi, ·ÏÈ¿ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, ¯ÙÈṲ̂ÓË Î¿Ùˆ ·fi ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ. ™ÙË ‰˘ÙÈ΋ ·Ú·Ï›· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÈ ÁÚ·ÊÈÎÔ› ÔÈÎÈÛÌÔ›, ¶¿ÓÔÚÌÔ˜, ª˘ÚÙȤ˜, ª·ÛÔ‡ÚÈ, ∞ÚÁÈÓÒÓÙ·, ™Î¿Ï·, ∂ÌÔÚÈfi˜, Ì ˆÚ·›Â˜ ·ÎÚÔÁÈ·ÏȤ˜, ÂÎÎÏËÛ¿ÎÈ·, Û‹Ï·È· Î·È ÌÓËÌ›· Ì ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ. O μ·ı‡˜, Âȉ˘ÏÏȷ΋ ηٷڿÛÈÓË ÎÔÈÏ¿‰· ÛÙÔÓ Ì˘¯fi ÎÏÂÈÛÙÔ‡ fiÚÌÔ˘, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈο ·fi ÙËÓ fiÏË. ∫·Ù¿ ÙÔ 1912 Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ·ÚÈıÌÔ‡Û 25.000 ηÙÔ›ÎÔ˘˜. O ÏËı˘ÛÌfi˜ ÂÏ·ÙÙÒıËΠÛÙ· ÂfiÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ· Î·È Û‹ÌÂÚ· ÙÔ ÓËÛ› ¤¯ÂÈ ÏËı˘ÛÌfi 15.842 ηÙÔ›ÎÔ˘˜. OÈ ‚·ÛÈÎfiÙÂÚÔÈ fiÚÔÈ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi ÙË ÛÔÁÁ·ÏÈ›·. °Èã ·˘Ùfi Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ ÓËÛ› ÙˆÓ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰ˆÓ. OÈ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ ·¤ÎÙËÛ·Ó ÙË Ê‹ÌË ÙˆÓ ÈηÓfiÙÂÚˆÓ Ó·˘ÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ‚˘ıÔ‡ Û ‰ÈÂıÓ¤˜ ›‰Ô. Δ· ÛÊÔ˘ÁÁ¿ÚÈ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ¤ÁÈÓ·Ó ÔÓÔÌ·ÛÙ¿ Î·È ÂÚÈ˙‹ÙËÙ· Û’ fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ.
– 204 –
I™TOPIA
™‹ÌÂÚ·, ÛÙȘ ‰˘Ô ÎÔÈÏ¿‰Â˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ηÏÏÈÂÚÁÔ‡ÓÙ·È ÂÛÂÚȉÔÂȉ‹, ȉ›ˆ˜ Ì·ÓÙ·ÚÈÓȤ˜. ∫È Ô ÙÔ˘ÚÈÛÌfi˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Ì ÁÚ‹ÁÔÚÔ˘˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ Ù›ÓÔÓÙ·˜ Ó· Á›ÓÂÈ Ë Î‡ÚÈ· ÏÔ˘ÙÔ·Ú·ÁˆÁÈ΋ ÂÓ·Û¯fiÏËÛË ÙˆÓ Î·ÙԛΈÓ. ∏ ·گ›· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·È Ù· ÓËÛÈ¿ §¤ÚÔ, ¶¿ÙÌÔ, ∞ÛÙ˘¿Ï·È· Î·È §ÂÈ„Ô‡˜. ∏ Ô‰fi˜ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ·Ú¯Èο, ›¯Â ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›·, ·ÎÙ‹ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘§¤ÚÔ˘ Î·È Â›¯Â ‰Ôı› ÙÔ 1946, ÌÂÙÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋, Via Passeggiata della Punta, ÛÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ÙÔ ∂Ó˘‰Ú›Ô, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙË «Ì‡ÙË» (Punta) ÙÔ˘ ·ÎÚˆÙËÚ›Ô˘. ΔÔ 1992, Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ Î·È Ë §¤ÚÔ˜ ‹Ú·Ó ͯˆÚÈÛÙ‹ ÔÓÔÌ·Û›·, Û ‰‡Ô ·fi ÙÔ˘˜ οıÂÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Ù˘ Ï·Ù›·˜ °·‚ÚÈ‹Ï Ã·Ú›ÙÔ˘ (Ï·Ù›· ÂηÙfi ¯Ô˘ÚÌ·‰ÈÒÓ), Ì·˙› Ì ٷ ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘) Δ∏§π∞∫O™ §¿˙·ÚÔ˜ Î·È Δ∏§π∞∫O™ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜, È·ÙÚÔ› Î·È ·ÓÙÈÛÙ·ÛÈ·ÎÔ› Ì ÂıÓÈ΋ ‰Ú¿ÛË. O §¿˙·ÚÔ˜ ΔËÏÈ·Îfi˜ ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË (1902-1982), ¢‹Ì·Ú¯Ô˜ ƒfi‰Ô˘, ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÛÙȘ 12 ª·ÚÙ›Ô˘ 1902 Î·È ÊÔ›ÙËÛ ÛÙÔ ÂΛ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ. ™Ô‡‰·Û ȷÙÚÈ΋ ÛÙÔ ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ, Ì ÌÂÙ·Ù˘¯È·Î¤˜ ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙ· ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ· Ù˘ ¶·‚›· Ù˘ πÙ·Ï›·˜ (fiÔ˘ ·Ó·ÎËÚ‡¯ıËΠ‰È‰¿ÎÙˆÚ) Î·È ÙÔ˘ Goettingen °ÂÚÌ·Ó›·˜. ΔËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ¿Ú¯ÈÛ ÛÙË ƒfi‰Ô ·fi ÙÔ 1927 Î·È ÙË Û˘Ó¤¯ÈÛ ÌÂÙ¿ ÙËÓ Âη›‰Â˘Û‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi, ÙÔ 1938. ªÂ ÙËÓ Î‹Ú˘ÍË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘, ›‰Ú˘Û Ì ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘ ¡ÈÎfiÏ· Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÎÏÂÎÙÔ‡˜ ƒÔ‰›Ô˘˜ ·ÙÚÈÒÙ˜ ∞ÓÙÈÛÙ·Ûȷ΋ OÚÁ¿ÓˆÛË Ì ·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂ÓË Î·È Â›ÛËÌË ÂıÓÈ΋ ‰Ú¿ÛË. ∏ OÚÁ¿ÓˆÛË ÚÔ‰fiıËÎÂ Î·È ÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ΔËÏÈ·ÎÔ›, ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ OÚÁ¿ÓˆÛ˘, Ê˘Ï·Î›ÛÙËÎ·Ó Î·È Î·Ù·‰ÈοÛÙËÎ·Ó ÛÙȘ 27 ºÂ‚ÚÔ˘·-
– 205 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ú›Ô˘ 1943, Û ÂÎÙÔÈÛÌfi ÛÙËÓ πÙ·Ï›·, ÁÈ· Ù¤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·. ªÂٷʤÚıËÎ·Ó Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÙÚÈÒÙ˜ Û˘ÓÂÍfiÚÈÛÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÓËÛ› Ponza Ù˘ πÙ·Ï›·˜, fiÔ˘ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1945. ∞ÂÏ¢ıÂÚÒıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ Î·È Î·Ù¤Ê˘Á·Ó ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ, fiÔ˘ ‹Ú·Ó ̤ÚÔ˜ Û ·ÙÚȈÙÈΤ˜ ·ÔÛÙÔϤ˜. O §¿˙·ÚÔ˜ ΔËÏÈ·Îfi˜ ¤ÛÙÚ„ ÛÙË ƒfi‰Ô ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ 1945 Î·È ·Ó¤Ï·‚ ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË ÙˆÓ ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ÎÏÈÓÈÎÒÓ ÙÔ˘ ·ÁÁÏÈÎÔ‡ ÓÔÛÔÎÔÌ›Ԣ Î·È ÙÔ˘ ÓÔÛÔÎÔÌ›Ԣ ƒfi‰Ô˘ ̤¯ÚÈ ÙÔ 1959, Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁÈ΋ ÎÏÈÓÈ΋. ∂›ÙÈÌÔ˜ ¶ÚfiÍÂÓÔ˜ Ù˘ OÌÔÛÔӉȷ΋˜ °ÂÚÌ·Ó›·˜, ‰ÈÂÙ¤ÏÂÛÂ, ·ÎfiÌ·, ÚÒÙÔ˜ Úfi‰ÚÔ˜ Ù˘ ∫·Ï˘ÌÓȷ΋˜ ŒÓˆÛ˘, ·ÓÙÈÚfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ È·ÙÚÈÎÔ‡ ™˘ÏÏfiÁÔ˘ Î·È Úfi‰ÚÔ˜ Ù˘ ¶·È‰Ô‡ÔÏ˘ ∫·Ï¿ıÔ˘. ¢ÈÂÙ¤ÏÂÛ ¢‹Ì·Ú¯Ô˜ ƒfi‰Ô˘, ·fi ÙÔ ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ ˆ˜ ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1951, ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÙÂÙÚ·ÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ‰ËÌ¿Ú¯Ô˘ °·‚ÚÈ‹Ï Ã·Ú›ÙÔ˘. ΔÌ‹ıËΠ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ, ÙÔ 1970, Ì ÙÔ ·ÚÁ˘Úfi ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ ÙÈÌ‹˜, ÁÈ· ÙËÓ ·ÙÚȈÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘ ‰Ú¿ÛË Î·È, ÌÂÙ¿ ı¿Ó·ÙÔ, ÙÔ 1986, Ì ÙÔ ¯Ú˘Ûfi ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ ÙÈÌ‹˜. ¶¤ı·Ó ÛÙȘ 16 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1982. O ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ΔËÏÈ·Îfi˜ ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË (1894-1975), ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÛÙȘ 21 πÔ˘Ï›Ô˘ 1894 Î·È ÛÔ‡‰·Û ȷÙÚÈ΋ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ, Ì ÌÂÙ·Ù˘¯È·Î¤˜ ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ. ™ÙË ƒfi‰Ô ÂÁηٷÛÙ¿ıËΠÙÔ 1922 Î·È ·Ó¤Ù˘Í ÏÔ‡ÛÈ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. ¢ÈÂÙ¤ÏÂÛ Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ °˘ÌÓ·ÛÙÈÎÔ‡ ™˘ÏÏfiÁÔ˘ «¢È·ÁfiÚ·˜» (1927-1930) η Úfi‰ÚÔ˜ Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ OÚıÔ‰fiÍÔ˘ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·˜ ƒfi‰Ô˘ (1937). °È· ÙËÓ ·Ó˘Ô¯ÒÚËÙË fï˜ ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ Ó· ÌËÓ ÂÓ‰ÒÛÂÈ ÛÙȘ ȤÛÂȘ ÙÔ˘ πÙ·ÏÔ‡ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ΢‚ÂÚÓ‹ÙË, ÔÈ πÙ·ÏÔ› ‰È¤Ï˘Û·Ó ÙÔ ∫ÔÈÓÔÙÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ. ªÂ ÙËÓ Î‹Ú˘ÍË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘, ›‰Ú˘Û Ì ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘ §¿˙·ÚÔ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÎÏÂÎÙÔ‡˜ ƒÔ‰›Ô˘˜ ·ÙÚÈÒÙ˜ ∞ÓÙÈÛÙ·Ûȷ΋ OÚÁ¿ÓˆÛË Ì ·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂ÓË Î·È Â›ÛËÌË ÂıÓÈ΋ ‰Ú¿ÛË. ∏ OÚÁ¿-
– 206 –
I™TOPIA
ÓˆÛË ÚÔ‰fiıËÎÂ Î·È ÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ΔËÏÈ·ÎÔ›, ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ OÚÁ¿ÓˆÛ˘, Ê˘Ï·Î›ÛÙËÎ·Ó Î·È Î·Ù·‰ÈοÛÙËÎ·Ó ÛÙȘ 27 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1943, Û ÂÎÙÔÈÛÌfi ÛÙËÓ πÙ·Ï›·, ÁÈ· Ù¤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·. ªÂٷʤÚıËÎ·Ó Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÙÚÈÒÙ˜ Û˘ÓÂÍfiÚÈÛÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÓËÛ› Ponza Ù˘ πÙ·Ï›·˜, fiÔ˘ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1945, Ô˘ ·ÂÏ¢ıÂÚÒıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ Î·È Â¤ÛÙÚ„·Ó ÛÙË ƒfi‰Ô ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ 1945. ∫·Ù¿ ÙÈ ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ μÚÂÙ·ÓÈ΋˜ ™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ¢ÈÔ›ÎËÛ˘, Û˘ÓÂÚÁ¿ÛÙËΠ̠ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ∞ÔÛÙÔÏ‹ ÁÈ· ÙË Ì·Ù·›ˆÛË ÙˆÓ ·˘ÙÔÓÔÌÈÛÙÈÎÒÓ Û¯Â‰›ˆÓ, Ô˘ ˘¤ı·ÏÂ Ë μÚÂÙ·ÓÈ΋ ¢ÈÔ›ÎËÛË. O ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ΔËÏÈ·Îfi˜ ÂÍÂϤÁË ‰ËÌÔÙÈÎfi˜ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ÛÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ › ‰ËÌ·Ú¯›·˜ ªÈ¯·‹Ï ¶ÂÙÚ›‰Ë Î·È ‰ÈÂÙ¤ÏÂÛ Úfi‰ÚÔ˜ ÊÈÏ·ÓıÚˆÈÎÒÓ È‰Ú˘Ì¿ÙˆÓ Î·È Ù˘ ŒÓˆÛ˘ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ƒfi‰Ô˘. ΔÌ‹ıËΠ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ, ÙÔ 1970, Ì ÙÔ ·ÚÁ˘Úfi ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ ÙÈÌ‹˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÙÚȈÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘ ‰Ú¿ÛË. ¶¤ı·Ó ÛÙȘ 20 πÔ˘Ó›Ô˘ 1975. ∏ Ô‰fi˜ §¿˙·ÚÔ˘ Î·È ¡ÈÎfiÏ· ΔËÏÈ·ÎÔ‡ ‰fiıËΠ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ ÙÔ 1992, ÌÂÙÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÌ‹Ì· Ù˘ Ô‰Ô‡ πˆ¿ÓÓË ¢ÂÓ‰ÚÈÓÔ‡, ÚÒËÓ Via Generale Elia, πÙ·ÏÔ‡ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô (1917-1919). æ ∂ ƒ π ª O™
æ¤ÚÈÌÔ˜, ·fi ÙÔ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎfi À„›ÚÈÌÔ˜, ÌÈÎÚfi ÓËÛ¿ÎÈ 2,5 Ì›ÏÈ· ÛÙ· ¡.∞. Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Ì ¤ÎÙ·ÛË 14,6 Ù. ¯ÏÌ. À¿ÁÂÙ·È ÛÙËÓ ∂·Ú¯›· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. OÈ Î¿ÙÔÈÎÔ› Ù˘, ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ÙËÓ ·ÏÈ›· Î·È ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÈÛÌfi. ¡ËÛ› Ì Ôχ ˆÚ·›Â˜ ·ÌÌÔ˘‰È¤˜, ÚÔÛʤÚÂÙ·È ÁÈ· ‹ÚÂ̘ ‰È·ÎÔ¤˜. ∏ æ¤ÚÈÌÔ˜ ¤¯ÂÈ ÌÓËÌ›· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜. ¢˘ÙÈο ·fi ÙË æ¤ÚÈÌÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë ÓËÛ›‰· ¶Ï·Ù‡ ‹ ¶Ï¿ÙË Ì ÔÚ˘¯Â›· ÔÚfiÏÈıÔ˘. ∏ ÔÓÔÌ·Û›· Ù˘ Ô‰Ô‡ æÂÚ›ÌÔ˘ ‰fiıËΠ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ ÙÔ 1992, ÌÂÙÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ Ô‰fi ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎÔ‡ ∂Í¿Ú¯Ô˘ ¶·ÓÙÂÏ‹ÌÔÓÔ˜, Ô˘ ›¯Â ‰Ôı› ÙÔ 1946 ·ÓÙ› Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜, Via Generale Croce, ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô (1914-1917), Û ‰ÚfiÌÔ Ù˘ Ï·Ù›·˜ °·‚ÚÈ‹Ï Ã·Ú›ÙÔ˘ (Ï·Ù›· ÂηÙfi ¯Ô˘ÚÌ·‰ÈÒÓ).
– 207 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
O¡Oª∞Δ∞ ∞¶O Δ∏¡ ∂¶∞ƒÃπ∞ ∫∞§Àª¡OÀ ÛÙȘ ÔÓÔÌ·ÙÔıÂۛ˜ Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘ (∫·Ù’ ·ÏÊ·‚ËÙÈ΋ ÛÂÈÚ¿) ∞°∞£O¡∏™π
ΔÔ ∞Á·ıÔÓ‹ÛÈ Â›Ó·È Ë ‚ÔÚÂÈfiÙÂÚË ÓËÛ›‰· ÙÔ˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ Û˘ÌϤÁÌ·ÙÔ˜. μÚ›ÛÎÂÙ·È 20 Ì›ÏÈ· ·fi ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ Ù˘ ∞Á›·˜ ª·Ú›Ó·˜ Ù˘ §¤ÚÔ˘. °‡Úˆ ÛÙÔ ∞Á·ıÔÓ‹ÛÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÎÈ ¿ÏϘ ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜ ÓËÛ›‰Â˜: ∏ ¶›ÙÙ· ‹ ¶È¿ÙÔ Î·È, ·Ó·ÙÔÏÈÎfiÙÂÚ·, Ë ™ÙÚÔÁÁ˘Ï‹, ÙÔ ¶Ú¿ÛÔ, ÙÔ ¡ÂÚÔÓ‹ÛÈ, ÙÔ ∫·ÙÛ·Á¿ÓÈ Î·È ÓfiÙÈ· ÙÔ ∫Ô˘ÓÂÏÔÓ‹ÛÈ. ΔÔ ∞Á·ıÔÓ‹ÛÈ Â›Ó·È Ë ·Ú¯·›· ÀÂÙÔ‡Û·. ™ÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜ Î·È ÛÙ· ¯·Ú·ÎÙÈο ÙˆÓ ÂÚÈËÁËÙÒÓ Î·È ÁˆÁÚ¿ÊˆÓ ÙÔ˘ ªÂÛ·›ˆÓ· Î·È ÙˆÓ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ ÌÓËÌÔÓ‡ÂÙ·È ˆ˜ Agatonisi, Gatonisi, Gatonis Î·È Agathonisa. ΔÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÔÊ›ÏÂÈ Û ·ÚÂÙ˘ÌÔÏÔÁ›· ·fi ÙÔ Ê˘ÙˆÓ‡ÌÈÔ ∞ÁηıÔÓ‹ÛÈ. §›Á· ·Ú¯·›· Ï›„·Ó·, Ô˘ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÙÔ ÓËÛ›, Ì·˜ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó Ó· Èı·ÓÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë ÀÂÙÔ‡Û· ›¯Â ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ·fi Ù· Ôχ ·ÏÈ¿ ¯ÚfiÓÈ·. ∞ÏÏ¿ ηٿ ηÈÚÔ‡˜, ȉȷ›ÙÂÚ· Û ÂÔ¯¤˜ Ô˘ Ë ÂÈÚ·Ù›· ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô ·ÎÌ¿˙ÂÈ, Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÙÔ ∞Á·ıÔÓ‹ÛÈ ¤ÌÂÓ ÁÈ· ÌÂÁ¿Ï· ¯ÚÔÓÈο ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ·Î·ÙÔ›ÎËÙÔ. ∫·Ù¿ ÙÔÓ 13Ô ·ÈÒÓ· ÙÔ ÓËÛ› ·Ó‹Î ÛÙËÓ ªÔÓ‹ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ¯Ú˘Ûfi‚Ô˘ÏÏÔ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ∞Ó‰ÚÔÓ›ÎÔ˘ μã ÙÔ˘ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ˘ ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ 1292. ΔÔ ÓËÛ› Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂÔÈΛÛÙËÎÂ, ÌfiÓÈÌ·, ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ·fi ¶¿ÙÌÈÔ˘˜ Î·È ºÔ˘ÚÓÈÒÙ˜. ªÂ ÙËÓ ÂÓۈ̿وÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ ∞Á·ıÔÓ‹ÛÈ, ˆ˜ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·, ˘¿ÁÂÙ·È ‰ÈÔÈÎËÙÈο ÛÙÔÓ ¢‹ÌÔ ¶¿ÙÌÔ˘ Ù˘ ·گ›·˜ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ∞ÁηıÔÓ‹ÛÈ ‹ °¿‰·ÚÔ˜ (ÂÂȉ‹ ÙÔ Û¯‹Ì· ÙÔ˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì Á¿È‰·ÚÔ Ô˘ ηϿ˙ÂÈ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÔÙ·Ìfi ª·›·Ó‰ÚÔ). O ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Â›Ó·È ÙÔ ªÂÁ¿ÏÔ ÃˆÚÈfi (Û‹ÌÂÚ· 80 οÙÔÈÎÔÈ), ¯ÙÈṲ̂ÓÔ Û ÛËÌÂ›Ô Ô˘ Ó· ÌËÓ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ· Î·È ÙÔ˘˜ ÂÈÚ·Ù¤˜. ∞ı¤·ÙÔ ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ· Â›Ó·È Î·È ÙÔ
– 208 –
I™TOPIA
ªÈÎÚfi ÈÚÈfi (15 οÙÔÈÎÔÈ). O ÙÚ›ÙÔ˜ Î·È ÓÂfiÙÂÚÔ˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜, Ô Õ˘ °ÈÒÚÁ˘ (15 οÙÔÈÎÔÈ) ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔÓ Ì˘¯fi ÙÔ˘ ÔÌÒÓ˘ÌÔ˘ fiÚÌÔ˘. ∏ ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·, ÙËÓ ·ÏÈ›· Î·È ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÈÛÌfi. ∏ Ô‰fi˜ ∞Á·ıÔÓËÛ›Ô˘, ‰fiıËΠ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ ÙÔ 1980, Û ‰ÚfiÌÔ ÛÙË Û˘ÓÔÈΛ· «∞Ó¿ÏË„Ë». ∞™ΔÀ¶∞§∞π∞
ΔÔ ÓËÛ› Ù˘ ∞ÛÙ˘¿Ï·È·˜, ÍÂÎÔÌ̤ÓÔ ÛÙÔÓ ¯¿ÚÙË ·fi Ù· ˘fiÏÔÈ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÏËÛÈ¿˙ÂÈ ÚÔ˜ ÙËÓ Î˘ÎÏ·‰›ÙÈÎË ÁÂˆÊ˘ÛÈ΋ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, fï˜ ·Ó‹ÎÂÈ ÈÛÙÔÚÈο, ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈο Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈο, ÛÙËÓ Â·Ú¯›· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È ÛÙÔ ÓÔÌfi ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. OÈ ÓËÛ›‰Â˜ Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ ∞ÛÙ˘·ÏÈ¿ Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ÙÔ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎfiÙÂÚÔ ÔχÓËÛÔ ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, Ì ΢ÚÈfiÙÂÚ˜, ÙÔ ÃÔÓ‰ÚÔÓ‹ÛÈ ‹ ™ÎÚfiÊ·, Ë ∞Á›· ∫˘Úȷ΋, Ë ¶ÔÓÙÈÎÔ‡Û·, Ù· ºˆÎÔÓ‹ÛÈ·, ÔÈ ∫Ô˘ÓÔ‡ÔÈ, ÙÔ °ÏÈÓÔÓ‹ÛÈ, ÙÔ ΔËÁ¿ÓÈ, Ë ∑·ÊÔÚ¿, Ë ™‡ÚÓ·, Î.¿. ¶·Ï·ÈfiÙÂÚÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ ∞ÛÙ˘¿Ï·È·˜, ʤÚÔÓÙ·È ÔÈ ∫¿Ú˜ Ô˘ ÙËÓ ÔÓfiÌ·˙·Ó ¶‡ÚÚ· ÁÈ· ÙÔ ÎÔÎÎÈÓˆfi ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜ Ù˘. °È· ·ÈÒÓ˜ ÙÔ ÓËÛ› ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ Ó·˘ÙÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ÙÔ˘ ª›Óˆ· ÎÈ ·ÚÁfiÙÂÚ· ‰¤¯ÂÙ·È ∞¯·ÈÔ‡˜ ·Ô›ÎÔ˘˜, ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓÔ˘˜, ·fi Ù· ª¤Á·Ú· ‹, ηْ ¿ÏÏË Ì·ÚÙ˘Ú›·, ·fi ÙËÓ ∂›‰·˘ÚÔ. °È· ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ ∞ÛÙ˘¿Ï·È·, ÂÈο˙ÂÙ·È fiÙÈ ‰fiıËΠ·fi ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜, Ô˘ ÂÁηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó Û ÂÚÈÔ¯‹ fiÔ˘ ˘‹Ú¯Â ·Ï·ÈfiÙÂÚ· fiÏË (¿ÛÙ˘ ·Ï·ÈfiÓ). ∂›Ó·È fï˜ Èı·Ófi Ó· ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ·ÚÂÙ˘ÌÔÏÔÁÈÎfi ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÊÔÈÓÈÎÈ΋˜ Ϥ͢, Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙÔ ¯·ÌËÏfi ̤ÚÔ˜ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ‰˘Ô ˘„ÒÌ·Ù·. ΔËÓ ÊÔÈÓÈÎÈ΋ ÚԤϢÛË ÙÔ˘ ÙÔˆÓ˘Ì›Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ Ô Ì‡ıÔ˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Ë ∂˘ÚÒË Î·È Ë ∞ÛÙ˘¿Ï·È· ‹Û·Ó ı˘Á·Ù¤Ú˜ ÙÔ˘ ºÔ›ÓÈÎÔ˜. ∞fi ÙËÓ ∞ÛÙ˘¿Ï·È· ‹Ù·Ó Ô º¿Ï·ÚȘ, Ô˘ ÂÁηٷÛÙ¿ıËΠÛÙÔÓ ∞ÎÚ¿Á·ÓÙ· ÎÈ ¤ÁÈÓÂ Ô ‰È¿ÛËÌÔ˜ Ù‡Ú·ÓÓfi˜ ÙÔ˘, ηıÒ˜ ÎÈ Ô ·ıÏËÙ‹˜ Î·È ÔÏ˘ÌÈÔӛ΢, ∫ÏÂÔÌ‹‰Ë˜. ∏ ∞ÛÙ˘¿Ï·È·, ÁψÛÛÈο, Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È ÛÙË ÌÂÁ¿ÏË ‰ˆÚÈ΋ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·. ™Ù· ÌÂÙ¿ ÙÔ˘˜ ÂÚÛÈÎÔ‡˜ ÔϤÌÔ˘˜ ¯ÚfiÓÈ·, ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙËÓ ·ıËÓ·˚΋ Û˘ÌÌ·¯›·.
– 209 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∏ ı¤ÛË Ù˘ Â˘Ï›ÌÂÓ˘ ∞ÛÙ˘·ÏÈ¿˜ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô, ¤ÙÛÈ fiˆ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÌÔÚÈ΋ Ô‰fi ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ºÔÈÓ›ÎË, ∫‡ÚÔ, ƒfi‰Ô, ∫ˆ Î·È ∫Ó›‰Ô ·fi ÙË ÌÈ· ÌÂÚÈ¿ Î·È ÛÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ∂ÏÏ¿‰· ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ÚÔοÏÂÛ ÂÓˆÚ›˜ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ƒˆÌ·›ˆÓ ÎÈ Ë Û˘ÌÌ·¯›· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ‰‹ÌÔ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ Î·È ÛÙË ÚˆÌ·˚΋ Û‡ÁÎÏËÙÔ ÎÚ¿ÙËÛ ·ÈÒÓ˜, ·ÊÔ‡ ÔÈ ƒˆÌ·›ÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÙËÓ ∞ÛÙ˘·ÏÈ¿ ˆ˜ ÔÚÌËÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ÂÈÚ·ÙÒÓ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘. ªÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿Ï˘ÛË Ù˘ μ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ·fi ÙÔ˘˜ §·Ù›ÓÔ˘˜ Ë ∞ÛÙ˘¿Ï·È· ÂÚÈ‹ÏıÂ, ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1207, ÛÙÔÓ ÂÓÂÙÈÎfi Ô›ÎÔ ÙˆÓ Quirini ÎÈ ·ÚÁfiÙÂÚ· Î·È ÛÙÔ˘˜ Grimani. OÈ ÙÔÏÌËÚÔ› ·˘ÙÔ› Ù˘¯Ô‰ÈÒÎÙ˜ ÙÂÏÔ‡Û·Ó ˘fi ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ÂÓÂÙÈÎÔ‡ ÚÔÙÂÎÙÔÚ¿ÙÔ˘ Ù˘ ∫Ú‹Ù˘. ∏ ∞ÛÙ˘¿Ï·È· ¤ÌÂÈÓ ·Î·ÙÔ›ÎËÙË ÁÈ· ‰ÂηÂٛ˜ Î·È Í·Ó·Î·ÙÔÈ΋ıËΠÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ·. ΔÔ 1537 Ô ÊÔ‚ÂÚfi˜ Ó·‡·Ú¯Ô˜ ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘ Î·È ·Ï·Èfi˜ ÂÈÚ·Ù‹˜ μ·Ú‚·ÚfiÛÛ·˜ ı¤ÙÂÈ ‚›·ÈÔ Ù¤ÚÌ· ÛÙËÓ ÂÓÂÙÈ΋ ΢ÚÈ·Ú¯›·, ΢ÚȇÔÓÙ·˜ ÙÔ ÓËÛ›, Ô˘ ·fi ÙfiÙÂ Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È ÛÙ· ‰Ò‰Âη ÚÔÓÔÌÈÔ‡¯· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜ (Ì·ÎÙÔ‡) ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙËÓ Ù‡¯Ë ·ÎÔÏÔ˘ı› ÛÙ· ÂfiÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ Î·È ÈÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·˜, ̤¯ÚÈ ÙËÓ ¤ÓˆÛË Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. O ·ÚÈÔ˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜, Ë ÃÒÚ·, ÎÂ›Ù·È ÛÙË ı¤ÛË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ fiÏ˘, ¿Óˆ ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÛfi˙ÂÈ ÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ Ô˘ ›¯Â ·Ó·Î·ÈÓ›ÛÂÈ Ô πˆ¿ÓÓ˘ ¢ã Quirini, ÙÔ ÔÏ˘ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈṲ̂ÓÔ ·fi ÙË Ï·˚΋ ÌÔ‡Û· «Î¿ÛÙÚÔ Ù˘ ∞ÛÙÚÔ·ÏÈ¿˜». ™Â ÌÈÎÚ‹ ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi Â›Ó·È ÙÔ §È‚¿‰È, ‡ÊÔÚË ·Ú·ı·Ï¿ÛÛÈ· ÎÔÈÏ¿‰·. ™ÙÔ ‚fiÚÂÈÔ Ì¤ÚÔ˜ Â›Ó·È Ë ª·ÏÙÂ˙¿Ó·, ÌÂÁ¿ÏÔ Î·È ·ÛʷϤ˜ Ê˘ÛÈÎfi ÏÈÌ¿ÓÈ, Ì ÌÈÎÚfi ÔÈÎÈÛÌfi. ÕÏÏÔ˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Â›Ó·È ÙÔ μ·ı‡, Û ÁÚ·ÊÈÎfiÙ·ÙÔ ‚·ı‡ ÎfiÏÔ. ¶ÔÏÏ¿ ÌÂ۷ȈÓÈο ÂÚ›ȷ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÂÁηÙÂÛ·Ṳ́ӷ ÛÙÔ ÓËÛ›, ÂÓÒ ÔÈ ·Ú¯·›Â˜ ÂÈÁڷʤ˜ Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚÔ‡Ó fiÙÈ Ë ∞ÛÙ˘¿Ï·È· ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ·ÎÌ‹˜ Ù˘ ›¯Â Ï·ÌÚ¿ ÎÙ›ÚÈ·, Ú˘Ù·Ó›ÔÓ, ÛÙÔ¿ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿, ·ÁÔÚ·ÓfiÌÈÔÓ Î·È Ó·Ô‡˜ Ù˘ ∞ıËÓ¿˜, ÙÔ˘ ∞ÛÎÏËÈÔ‡, ÙÔ˘ ∞fiÏψӷ Î·È Ù˘ ªÂÓ‰ËÛ›·˜ ∞ÚÙ¤Ìȉ·˜. ∞ÍÈÔ·Ú·Ù‹ÚËÙÔ Â›Ó·È fiÙÈ ÛÙËÓ ∞ÛÙ˘·ÏÈ¿ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ê›‰È·. O ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙ‹˜ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ Ù· ·Ô‰ËÌËÙÈο Ô˘ÏÈ¿, Ô˘
– 210 –
I™TOPIA
ÛÙ·ıÌÂ‡Ô˘Ó Î·Ù¿ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÛÙËÓ ∞ÛÙ˘·ÏÈ¿, ¤¯Ô˘Ó ÂÍ·Ê·Ó›ÛÂÈ Ù· Ê›‰È·. ∏ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ï¤ÂÈ fiÙÈ Ù· Ê›‰È· ÂÍ·Ê·Ó›ÛÙËÎ·Ó ·fi ı·‡Ì· ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓÔ˘ ÙÔ˘ £ÂÔÏfiÁÔ˘. ΔÔ ÓËÛ› ›¯Â ¿ÓÙ· ·ÓÂÙ˘Á̤ÓË ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›· Î·È ÁˆÚÁ›·, Û‹ÌÂÚ· ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ·ÓÂÙ˘Á̤ÓÔ˜ ÙÔ˘ÚÈÛÌfi˜. ∞ÍÈÔı¤·Ù· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Â›Ó·È ÔÈ ÁÚ·ÊÈÎÔ› ·ÓÂÌfiÌ˘ÏÔÈ, Ù· ÌÔÓ·‰Èο ÛÈÙ¿ÎÈ· ÛÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ, ÔÈ ÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ú·Ï›Â˜ Î·È Ù· Ê˘ÛÈο ÏÈÌ¿ÓÈ·. ª¤Û· ÛÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ‰˘Ô ·ÏȤ˜ ÔÓÔÌ·ÛÙ¤˜ ÂÎÎÏËۛ˜, Ô Õ˘ °ÈÒÚÁ˘ Î·È Ë ¶·Ó·Á›· ÙÔ˘ ∫¿ÛÙÚÔ˘. OÓÔÌ·ÛÙfi ÚÔÛ·ÓËÌ· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Â›Ó·È Ë ¶·Ó·Á›· Ë ¶ÔÚÙ·˝ÙÈÛÛ·. ∏ Ô‰fi˜ ∞ÛÙ˘¿Ï·È·˜ ‰fiıËΠ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ ÙÔ 1946, ÌÂÙÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋, Via Generale Porta, ÛÙÚ·ÙËÁÔ‡, ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô (1919-1920) Û οıÂÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ù˘ Ï·Ù›·˜ °·‚ÚÈ‹Ï Ã·Ú›ÙÔ˘ (Ï·Ù›· ÂηÙfi ¯Ô˘ÚÌ·‰ÈÒÓ). °∂¢∂ø¡ ª·ÓÔ˘‹Ï (1851-1943), ‰È·Ú‹˜ ÌÂ۷ȈÓÔÏfiÁÔ˜ Î·È ÏfiÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜. °ÈÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ· πˆ¿ÓÓË °Â‰ÂÒÓ ·fi ÙË §¤ÚÔ, ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È ÛÔ‡‰·Û ÛÙË ÌÂÁ¿ÏË ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜ ™¯ÔÏ‹. À‹ÚÍ ̤Á·˜ ÷ÚÙÔÊ‡Ï·Í Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Î·È ¯ÚÔÓÔÁÚ¿ÊÔ˜ Ù˘, ηıÒ˜ Î·È ˘ÔÌÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ ÙÔ˘ ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô˘ πÂÚÔÛÔχ̈Ó. ∫·Ù¤ÁÚ·„Â Î·È Ù·ÍÈÓfiÌËÛ ÙË ÌÂ۷ȈÓÈ΋ Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÁÚ·ÌÌ·ÙÔÏÔÁ›·. À‹ÚÍÂ Ë ÊˆÓ‹ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ÛÙËÓ ¶‡ÏË Î·È ÛÙȘ ͤÓ˜ ÚÂۂ›˜. ∞fi ÙÔ 1921 ·Û¯ÔÏ‹ıËΠ̠ÙË ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·Ê›· ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, fiÔ˘ ›‰Ú˘Û ÙÔ ™‡ÏÏÔÁÔ ªÂ۷ȈÓÈÎÒÓ °Ú·ÌÌ¿ÙˆÓ, ÙÔ 1916, Î·È ÂÎϤ¯ıËΠ·ÓÙÂÈÛÙ¤ÏÏÔÓ Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ ∞η‰ËÌ›·˜ ∞ıËÓÒÓ, ÙÔ 1929. ™˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi˜ ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ Î·È Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ÁÔÓÈÌfiÙËÙ·˜ ̤¯ÚÈ Ù· ÂÓÂÓ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘, ¿ÊËÛ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ÛÙÔ ŒıÓÔ˜ 800 Ú·ÁÌ·Ù›˜ Î·È ¿ÚıÚ· ηٷÁÚ·Ì̤ӷ ÛÙËÓ ÂÂÙËÚ›‰· ÙÔ˘ ∫¤ÓÙÚÔ˘ ∂Ú‡Ó˘ ÙÔ˘ ªÂ۷ȈÓÈÎÔ‡ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡. O ª·ÓÔ˘‹Ï °Â‰ÂÒÓ, Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ¯ÚÔÓÔÁÚ¿ÊÔ˜ Î·È º·Ó·ÚÈÒÙ˘, ¤ı·Ó ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙÔ 1943. Δ· ÔÛÙ¿ ÙÔ˘ ÌÂٷʤÚıËÎ·Ó ÛÙË §¤ÚÔ ÛÙȘ 28 ª·˚Ô˘ 1982 ·fi ÙËÓ ÎfiÚË ÙÔ˘ ™ÔÊ›·, Û‡˙˘ÁÔ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ·fi ÙË ™‡ÌË, ∞ϤͷӉÚÔ˘ ∫·Ú·ÓÈÎfiÏ·, Á˘ÌÓ·-
– 211 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛÈ¿Ú¯Ë ÙÔ˘ μÂÓÂÙÔÎÏ›Ԣ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ ƒfi‰Ô˘ Î·È ÚÔ¤‰ÚÔ˘ ÙÔ˘ ∫¤ÓÙÚÔ˘ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ªÂÏÂÙÒÓ Î·È ∂ÈÌfiÚʈÛ˘ (∫.∂.ª.∂.). ∏ Ô‰fi˜ ‰fiıËΠ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ, ÙÔ 1992. £∂ª∂§∏™ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ (1772/701826), ºÈÏÈÎfi˜ Î·È ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ 1821, ·fi ÙËÓ ¶¿ÙÌÔ. ™Ô‡‰·Û ÛÙËÓ ¶·ÙÌÈ¿‰· ™¯ÔÏ‹ Î·È ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È ÂÚÁ¿ÛÙËΠÛÙË ªÔω·‚›· ˆ˜ ÔÈÎԉȉ¿ÛηÏÔ˜. ¶ÚÔÂÛÙfi˜ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘, ·ÓÙÈÚÔÛÒ¢Û ÙÔ «∫ÔÈÓfiÓ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘» ÛÙËÓ ¶fiÏË ÁÈ· ‰È¿ÊÔÚ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ ÙÔ˘. ª˘‹ıËΠÛÙË ºÈÏÈ΋ ∂Ù·ÈÚ›· ·fi ÙÔÓ ¶··ÊϤÛÛ· Î·È Û˘Ó‰¤ıËΠ̠ÙÔÓ ∞ϤͷӉÚÔ À„ËÏ¿ÓÙË. ∞ӤϷ‚ ÙË ·ÔÛÙÔÏ‹ Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ¿ÛÂÈ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô Î·È ÂÈÛΤÊıËΠٷ ÓËÛÈ¿ æ·Ú¿, ª˘ÙÈÏ‹ÓË, ™¿ÌÔ Î·È ¶¿ÙÌÔ, fiÔ˘ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ηÙ˯› ÙÔ˘˜ ‡ÔÚÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ¡ÈÛ‡ÚÔ˘ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÓËÛÈÒÓ. °È· ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȤ˜ ÙÔ˘ ·˘Ù¤˜ ηٷ‰ÈοÛÙËΠ۠ı¿Ó·ÙÔ ·fi ÙȘ ∞Ú¯¤˜ Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ Î·È ÎÚ‡ÊÙËΠÛÙËÓ ¶¿ÙÌÔ Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ Î‹Ú˘ÍË Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. ªÂ ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ ∞ÁÒÓ· ‹Ú ̤ÚÔ˜ ÛÙȘ Ó·˘ÙÈΤ˜ ÂȉÚÔ̤˜ ÛÙ· ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈο ·Ú¿ÏÈ· Î·È ÙÔ ™Â٤̂ÚË ÙÔ˘ 1822 ÛÙËÓ ¿ÏˆÛË Ù˘ ΔÚÈÔÏÈÙÛ¿˜. ∞ÓÙÈÚfiÛˆÔ˜ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘ ÛÙÔ μÔ˘Ï¢ÙÈÎfi, ÂÎϤ¯ıËΠÏËÚÂÍÔ‡ÛÈfi˜ Ù˘ ÙÔ 1824, ÛÙËÓ ∂ıÓÈ΋ ™˘Ó¤Ï¢ÛË. ¢Ú·ÛÙ‹ÚÈÔ Ì¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ μÔ˘Ï¢ÙÈÎÔ‡ ™ÒÌ·ÙÔ˜ Î·È Ì¤ÏÔ˜ ÔÏÏÒÓ ÂÈÙÚÔÒÓ, ›¯Â ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÛÙÔ ™ÒÌ· ÛÙȘ 25 ª·ÚÙ›Ô˘ 1825, ˘ÂÚ·ÛÈ˙fiÌÂÓÔ˜ Ù· ‰ÈηÈÒÌ·Ù· Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘. μڋΠ¤Ó‰ÔÍÔ ı¿Ó·ÙÔ ÛÙȘ ¿ÏÍÂȘ Ù˘ ÔÏÈÔÚÎË̤Ó˘ fiÏ˘ ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘, ÛÙȘ 26 ª·ÚÙ›Ô˘ 1826. ∏ Ô‰fi˜ £¤ÌÂÏË, ‰fiıËΠ·fi ÙÔÓ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ, ÙÔ 1969 Û οıÂÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ù˘ Ô‰Ô‡ ∞ÌÂÚÈ΋˜, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ O.Δ.∂.
– 212 –
I™TOPIA
§∂πæOπ
OÈ §ÂÈ„Ô› ‹ Ë §ÂÈ„Ò, ¤ÎÙ·Û˘ 17,3 Ù. ¯ÏÌ., Â›Ó·È ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÓËÛ› ÂÓfi˜ Û˘ÌϤÁÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ‚fiÚÂÈ· Ù˘ §¤ÚÔ˘ Î·È ·Ó·ÙÔÏÈο Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘, ¤Ó· ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ÔχÓËÛÔ, Ì 24 ‚Ú·¯ÔÓËÛ›‰Â˜, ÙÔ ª·ÎÚÔÓ‹ÛÈ, Ù· ∞ÛÚÔÓ‹ÛÈ·, ÙÔ ∫··ÚÔÓ‹ÛÈ, Ù· ∫·Ï·‚ÚˆÙ¿ ‹ ÿϷ‚Ú· (ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÎfiÏÔ˘ ÙˆÓ §ÂÈ„ÒÓ), ÙÔ ¶È¿ÙÔ, ÙÔ æˆÌfi, §‡Ú·, ¶ÈÏ¿ÊÈ, ºÚ¿ÁÎÔ˜, ™·Ú·ÎÈ·Ófi˜, ƒÂÊÔ‡ÏÈ·, ª¿ÏˆÌ·, Ë ∫Ô˘ÏÔ‡Ú· Î·È 6 ‚Ú¿¯Ô˘˜, fiÏ· Ì ÁÔËÙ¢ÙÈο ÔÓfiÌ·Ù·, Ô˘ ‰È¢ڇÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÂıÓÈÎfi ¯ÒÚÔ. ΔÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Â›Ó·È ·Ó¿Ú¯·ÈÔ. ªÂ ÙË ÌÔÚÊ‹ «§ÂÈ„›·» Û˘Ó·ÓÙÈ¤Ù·È Û ·Ú¯·›Â˜ ÂÈÁڷʤ˜. O ¶Ï›ÓÈÔ˜ ÙÔ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ˆ˜ §ÂÈ„Ò, §ÂÈ„›· Î·È §ÂÈ„fiÓ, ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÙÔ Ù·˘Ù›˙Ô˘Ó Ì ÙË Ì˘ıÈ΋ øÁ˘Á›·, ÙÔ ÓËÛ› Ù˘ ∫·Ï˘„Ò˜. ΔÔ ÓËÛ› ÂÔ›ÎÈÛ·Ó ¢ˆÚÈ›˜ Î·È ÿˆÓ˜, ηٿ ÙËÓ ÚˆÙÔ˚ÛÙÔÚÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô. ∏ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ §ÂÈ„ÒÓ Â›Ó·È ·Ó·fiÛ·ÛÙ· ‰Â̤ÓË Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÁÂÈÙÔÓÈÎÒÓ Ù˘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ ÓËÛÈÒÓ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘. ∏ ÁÂÈÙÓ›·ÛË Ì ÙÔ ÈÂÚfi ÓËÛ› Ì¿˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ô ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜ ‰È·‰fiıËΠÛÙÔ˘˜ §ÂÈ„Ô‡˜ ·fi ÙÔÓ ÚÒÙÔ ‹‰Ë ·ÈÒÓ· Ì.Ã. ™Ù· ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÔÈ §ÂÈ„Ô› ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙÔ «ı¤Ì·» ÙˆÓ ∫È‚˘Ú·ÈˆÙÒÓ. ΔÔÓ 11Ô ·ÈÒÓ· Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ ∞ϤÍÈÔ˜ ∞ã Ô ∫ÔÌÓËÓfi˜ Ì ¯Ú˘Ûfi‚Ô˘Ïfi ÙÔ˘, Ô˘ Ê˘Ï¿ÁÂÙ·È Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ÛÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ π. ªÔÓ‹˜ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘, ‰ˆÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ¶¿ÙÌÔ Î·È ÙÔ˘˜ §ÂÈ„Ô‡˜ ÛÙÔÓ ŸÛÈÔ ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ. ΔÔ ÓËÛ› ·ÎÔÏÔ˘ı› ÛÙ· ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ Ù‡¯Â˜ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘. ÀÔÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ºÚ¿ÁÎÔ˘˜, Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ÙÔ 1522 Î·È ÛÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜, ÙÔ 1912, ÁÈ· Ó· ÂÓˆı› ÙÂÏÈο Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ 1948, Ì·˙› Ì ٷ ¿ÏÏ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ ‹Ù·Ó 200 ÂÚ›Ô˘ οÙÔÈÎÔÈ. ™‹ÌÂÚ· ÔÈ §ÂÈ„Ô› ¤¯Ô˘Ó 606 ηÙÔ›ÎÔ˘˜, ÂÓÒ Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ıÂÚÈÓÔ‡˜ Ì‹Ó˜ Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ ·˘Í¿ÓÂÙ·È ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ›Û΄˘ ÙˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ ·fi ÙȘ ∏¶∞, ÙÔÓ ∫·Ó·‰¿, ÙËÓ ∞˘ÛÙÚ·Ï›·, ÙË °ÂÚÌ·Ó›·, ÙËÓ ∞ÙÙÈ΋, ÙË ƒfi‰Ô ÎÏ. Î·È ÙˆÓ ÙÔ˘ÚÈÛÙÒÓ, ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È Í¤ÓˆÓ. O ÔÈÎÈÛÌfi˜ ÙˆÓ §ÂÈ„ÒÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ Ì¤ÛÔ ÂÚ›Ô˘ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡,
– 213 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ÔÌÒÓ˘ÌÔ˘ ·¿ÓÂÌÔ˘ ÎfiÏÔ˘. ÕÏÏÔÈ ÔÈÎÈÛÌÔ› Â›Ó·È ÙÔ ∫Ô˘Û¤ÏÈÔ, Ë ∫·ÙÛ·‰È¿, Ë ¶·Ó·Á›· ÙÔ˘ ÿÚÔ˘, Ô ¶Ï·Ù‡˜ °È·Ïfi˜. OÈ ÔÈÎÈÛÌÔ› Î·È Ë ‡·ÈıÚÔ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Â›Ó·È ‰È¿Û·ÚÙ· ·fi ÂÎÎÏËÛȤ˜ Î·È ÍˆÎÎÏ‹ÛÈ·. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÂÓÔÚȷ΋ ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓË ÙÔ˘ £ÂÔÏfiÁÔ˘, ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ÙÔ˘ ™Ù·˘ÚÔ‡ Î·È ¿ÏÏ· ÂÎÎÏËÛ¿ÎÈ·, ÙÔ ÔÓÔÌ·ÛÙfiÙÂÚÔ ÚÔÛ·ÓËÌ· Î·È ·ÓËÁ‡ÚÈ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Â›Ó·È Ë ÁÚ·ÊÈ΋ ¶·Ó·ÁÈ¿ ÙÔ˘ ÿÚÔ˘, ¯ÙÈṲ̂ÓË Û ‚˘˙·ÓÙÈÓfi Ú˘ıÌfi ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ·. ∏ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁ‹˜ ¶·Ó·Á›·˜ ÙÔ˘ ÿÚÔ˘ Â›Ó·È ÚˆÙfiÙ˘Ë, ·ÊÔ‡ Ë ¶·Ó·Á›· ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ó· ÎÚ·Ù¿ ÙÔÓ ÃÚÈÛÙfi, fi¯È ‚Ú¤ÊÔ˜, ·ÏÏ¿ ÂÛÙ·˘ÚˆÌ¤ÓÔ ÎÈ ·’ ·˘Ùfi ÔÓÔÌ¿ÛÙËΠ¶·Ó·Á›· ÙÔ˘ ÿÚÔ˘. ™‹ÌÂÚ· ÔÈ §ÂÈ„Ô› Ì·˙› Ì ÙȘ Á‡Úˆ ÓËÛ›‰Â˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔÓ ‰‹ÌÔ §ÂÈ„ÒÓ, Ô˘ ˘¿ÁÂÙ·È ÛÙËÓ Â·Ú¯›· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈο ˘¿ÁÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·ÙÚÈ·Ú¯È΋ ÂÍ·Ú¯›· Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘. ∏ Ô‰fi˜ §ÂÈ„ÒÓ ‰fiıËΠ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ƒÔ‰›ˆÓ ÙÔ 1980, ÛÙË Û˘ÓÔÈΛ· «∞Ó¿ÏË„Ë». § ∂ ƒ O™
∏ §¤ÚÔ˜, ÓËÛ› Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ‚fiÚÂÈ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È ¯ˆÚ›˙ÂÙ·È ·’ ·˘Ù‹Ó Ì’ ¤Ó· ÛÙÂÓfi, ÙÔ ¢È·fiÚÈ, (‰›·˘ÏÔ˜ Ù˘ §¤ÚÔ˘), Ì ϿÙÔ˜ ¤Ó· Ì›ÏÈ, ηٿ۷ÚÙÔ ·fi ÓËÛ¿ÎÈ·. º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Î¿ÔÙ ٷ ‰˘Ô ÓËÛÈ¿ ‹Ù·Ó Âӈ̤ӷ. ∏ §¤ÚÔ˜ ÊËÌ›˙ÂÙ·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÏÏÔ‡˜ Î·È fiÌÔÚÊÔ˘˜ ÎfiÏÔ˘˜ Ù˘. ŒÓ·˜ ·’ ·˘ÙÔ‡˜, ÙÔ §·ÎΛ, Ô˘ ÊÈÏÔÍÂÓ› Î·È ÙÔ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ÏÈÌ¿ÓÈ, Â›Ó·È Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ Î·È ·ÛʷϤÛÙÂÚÔ˜ ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·. Œ¯ÂÈ ¤ÎÙ·ÛË (Ì·˙› Ì ÙȘ ÓËÛ›‰Â˜) 74, 17 Ù.¯ÏÌ. ™Ù· μ¢ Ù˘ §¤ÚÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë ÓËÛ›‰· ∞Ú¯¿ÁÁÂÏÔ˜ Ì ÔÏÏÔ‡˜ ÔÚÌ›ÛÎÔ˘˜ ÛÙ· ·Ú¿ÏÈ¿ Ù˘. ™ÙÔ ÔχÓËÛÔ Ù˘ §¤ÚÔ˘ ·Ó‹ÎÂÈ Â›Û˘ Ë ÓËÛ›‰· º·ÚÌ·ÎÔÓ‹ÛÈ, Ë §¤‚Èı· Î·È Ë ∫›Ó·ÚÔ˜. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ÓËÛ›‰Â˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ‚Ú·¯ÔÓËÛ›‰ˆÓ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ §¤ÚÔ. ™Ù· ÔÌËÚÈο ¯ÚfiÓÈ· Ì ÙÔ fiÓÔÌ· «∫·Ï‡‰Ó·È Ó‹ÛÔÈ», Èı·Ófiٷٷ, ÂÓÓÔÔ‡ÓÙ·È Ë §¤ÚÔ˜ Î·È Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜, Ô˘ ¤Ï·‚·Ó ̤ÚÔ˜ ÛÙËÓ ÙÚˆÈ΋ ÂÎÛÙÚ·Ù›·. ∞ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ˘˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ù· ‰˘Ô ÓËÛÈ¿ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ˆ˜ §ÂÚÔÎ¿Ï˘ÌÓÔ˜. ¶Ôχ ÓˆÚ›˜ fï˜, ·fi ÙÔÓ 6Ô .Ã.
– 214 –
I™TOPIA
·ÈÒÓ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ·˘ÙÔÙÂÏÒ˜ Ë ÔÓÔÌ·Û›· §¤ÚÔ˜ Ô˘ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙË Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. ∏ §¤ÚÔ˜ ηÙÔÈ΋ıËΠ·Ú¯Èο ·fi ÙÔ˘˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ∫¿Ú˜ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·fi ÙÔ˘˜ ¢ˆÚÈ›˜, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ fï˜ ¤‰ÈˆÍ·Ó ÔÈ ÿˆÓ˜ Ù˘ ªÈÏ‹ÙÔ˘ ÎÈ ¤Î·Ì·Ó ÙÔ ÓËÛ› ·ÔÈΛ· ÙÔ˘˜. ∞fi ÙÔÓ ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·Îfi fiÏÂÌÔ ÎÈ ¤ÂÈÙ·, ÛÙÔ˘˜ ·ÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓÔ‡˜, ڈ̷˚ÎÔ‡˜ Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, Ë §¤ÚÔ˜ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÙȘ Ù‡¯Â˜ Ù˘ ƒfi‰Ô˘. ΔÔ 1310 Ë §¤ÚÔ˜ ¤ÁÈÓ ÎÙ‹ÛË ÙˆÓ πÔÙÒÓ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓÔ˘ Î·È ÛÙ· 1522 ΢ÚȇıËΠ·fi Ù· ÙÔ˘ÚÎÈο ÛÙÚ·Ù‡̷ٷ ÙÔ˘ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˘ ™Ô˘ÏÂ˚Ì¿Ó ÙÔ˘ ∞ã ÎÈ ¤ÌÂÈÓ ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘˜ ̤¯ÚÈ ÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋ ηÙÔ¯‹ (1912). ∏ πÙ·Ï›· ÌÂÙ¤‚·Ï ÙË §¤ÚÔ Û ÔÏÂÌÈ΋ Ó·˘ÙÈ΋ Î·È ·ÂÚÔÔÚÈ΋ ‚¿ÛË Ì fiϘ ÙȘ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÂÓfi˜ ÈÛ¯˘ÚÔ‡ ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ÔÚÌËÙËÚ›Ô˘. ∞˘Ùfi ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· Á›ÓÂÈ ÙÔ ÓËÛ› ı¤·ÙÚÔ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ, ηٿ ÙÔÓ ¢Â‡ÙÂÚÔ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ Î·È Ó· ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÙ› ·ÓÂϤËÙ· ÙÔ §·ÎΛ ·fi ÙË ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ·ÂÚÔÔÚ›· (OÎÙÒ‚ÚÈÔ˜-¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ˜ 1943). ª·˙› Ì ٷ ˘fiÏÔÈ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· Ë §¤ÚÔ˜ ÂÓÒıËΠ̠ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ 1947. ™ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1967-1974 Ë §¤ÚÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠ·fi ÙÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ Ù˘ ¢ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜ ˆ˜ ÙfiÔ˜ ÂÍÔÚ›·˜ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓˆÓ. ΔÔ §·ÎΛ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ· ÙÔ Î‡ÚÈÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ̤۷ ÛÙÔÓ ÎÏÂÈÛÙfi ÔÌÒÓ˘ÌÔ ÎfiÏÔ. O ÔÈÎÈÛÌfi˜ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È ·fi Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ πÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·˜ (Porto Lago) Î·È ÛÒ˙ÔÓÙ·È ·ÚÎÂÙ¿ ·ÏÈ¿ ÈÙ·ÏÈο ÎÙ›ÚÈ·. OÈ πÙ·ÏÔ› ÙÔ Â›¯·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ˆ˜ ÔÏÂÌÈÎfi Ó·‡ÛÙ·ıÌÔ. ¶ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Â›Ó·È Ë ∞Á›· ª·Ú›Ó· (‹ fiÏË Ù˘ §¤ÚÔ˘), Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ÙÚÂȘ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜: ΔÔÓ ÔÌÒÓ˘ÌÔ ∞Á›· ª·Ú›Ó·, ÙÔÓ ¶Ï¿Ù·ÓÔ Î·È ÙÔ ¶·ÓÙ¤ÏÈ. ¶¿Óˆ ·fi ÙÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi ‰ÂÛfi˙ÂÈ ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ, ¯ÙÈṲ̂ÓÔ ÛÙ· ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ¯ÚfiÓÈ· Î·È ·Ó·Î·ÈÓÈṲ̂ÓÔ, ·ÚÁfiÙÂÚ·, ·fi ÙÔ˘˜ πfiÙ˜ Î·È ÙÔ˘˜ μÂÓÂÙÔ‡˜. º·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ ¯Ù›ÛÙËΠ¿Óˆ ÛÙ· ÂÚ›ȷ ·Ú¯·›·˜ ·ÎÚfiÔÏ˘ ÁÈ·Ù› ‚Ú¤ıËΠٿÊÔ˜ ÙÔ˘ 7Ô˘ .Ã. ·ÈÒÓ·. ∂Λ ̤۷ ÛÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ù˘ ∫˘Ú¿˜ (¶·Ó·ÁÈ¿˜ ÙÔ˘ ∫¿ÛÙÚÔ˘), ÔÏÈÔ‡¯Ô˘ Ù˘ §¤ÚÔ˘, ¯ÙÈṲ̂ÓÔ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ·.
– 215 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∏ ∞Á›· ª·Ú›Ó· Â›Ó·È ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Ì ÂÚ›ȷ ڈ̷˚ÎÔ‡ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘ ¯ÙÈṲ̂ÓÔ˘ ¿Óˆ ÛÙ· Ï›„·Ó· ·Ú¯·›·˜ fiÏ˘. ¡fiÙÈ· ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿Ù·ÓÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÔ ¶·ÓÙ¤ÏÈ, Ô ÙÚ›ÙÔ˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜, ÛÙÔÓ Ì˘¯fi ÙÔ˘ ÔÌÒÓ˘ÌÔ˘ ÎfiÏÔ˘. ™Â ·fiÛÙ·ÛË 3 ¯ÈÏÈÔ̤ÙÚˆÓ ·fi ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙÔ˘ ¶Ï·Ù¿ÓÔ˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ù· ÕÏÈÓÙ·, ÁÚ·ÊÈÎfi ¯ˆÚÈfi ¯ÙÈṲ̂ÓÔ Û ηٷڿÛÈÓÔ Âȉ˘ÏÏÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì ÌÂÁ¿ÏË ·ÌÌÔ˘‰È¿. ¡ÔÙÈfiÙÂÚÔ˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Â›Ó·È Ô •ËÚfiηÌÔ˜, 7 ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· ÓfiÙÈ· ·fi ÙËÓ ∞Á›· ª·Ú›Ó·. ™ÙÔ ‚ÔÚÈÓfi ¿ÎÚÔ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÔ ÌÈÎÚfi ¯ˆÚÈfi ¶·Úı¤ÓÈ. ∏ §¤ÚÔ˜ ¤¯ÂÈ ÏËı˘ÛÌfi 8.061 ηÙÔ›ÎÔ˘˜. ∞ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ¢‹ÌÔ §¤ÚÔ˘ Ô˘ ˘¿ÁÂÙ·È ÛÙËÓ ∂·Ú¯›· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ∏ Ô‰fi˜ §¤ÚÔ˘, ·Ú¯Èο, ›¯Â ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›·, ·ÎÙ‹ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ – §¤ÚÔ˘ Î·È Â›¯Â ‰Ôı› ÙÔ 1946 Û ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜, Via Passeggiata della Punta, ÛÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ÙÔ ∂Ó˘‰Ú›Ô, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙË «Ì‡ÙË» (Punta) ÙÔ˘ ·ÎÚˆÙËÚ›Ô˘. ΔÔ 1992, Ë §¤ÚÔ˜ Î·È Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ‹Ú·Ó ͯˆÚÈÛÙ‹ ÔÓÔÌ·Û›·, Û ‰‡Ô ·fi ÙÔ˘˜ οıÂÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Ù˘ Ï·Ù›·˜ °·‚ÚÈ‹Ï Ã·Ú›ÙÔ˘ (Ï·Ù›· ÂηÙfi ¯Ô˘ÚÌ·‰ÈÒÓ), Ì·˙› Ì ٷ ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘) ¶ ∞ Δ ª O™
¶¿ÙÌÔ˜, ÙÔ «πÂÚfi ÓËÛ›», Ë «πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘». •ËÚ‹ ÎÈ ¿ÁÔÓË, ¯ÚË̢ۛ۠ÛÙ· ڈ̷˚ο ¯ÚfiÓÈ· ˆ˜ ÙfiÔ˜ ÂÍÔÚ›·˜. ∂› ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ¢ÔÌÈÙÈ·ÓÔ‡ (81-96 Ì.Ã.), ÂÍÔÚ›ÛÙËΠÂΛ Ô ·Á·Ë̤ÓÔ˜ Ì·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡, πˆ¿ÓÓ˘ Ô £ÂÔÏfiÁÔ˜ ÎÈ ÂΛ ÂÌÓ‡ÛÙËΠÎÈ ¤ÁÚ·„ ÙËÓ ∞ÔÎ¿Ï˘„Ë, ›Ûˆ˜ Î·È ÙÔ ÊÂÚÒÓ˘ÌÔ ∂˘·ÁÁ¤ÏÈÔ. ∏ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ ÂΛÓÔ˘ ÛÙËÓ ¶¿ÙÌÔ ÂÓ¤Ó¢Û ÔÏÏÔ‡˜ ÈÛÙÔ‡˜ Ó· ÂÁηٷÏ›„Ô˘Ó Ù· ÂÁÎfiÛÌÈ·, Ó· ·ÊÈÂÚˆıÔ‡Ó ÛÙÔ £Âfi Î·È Ó· ÌÔÓ¿ÛÔ˘Ó ÂΛ, fiˆ˜ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ·fi Ù· ÂÚ›ȷ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ. ∏ ¶¿ÙÌÔ˜ Á›ÓÂÙ·È ÁÓˆÛÙ‹, Û ¢‡ÛË ÎÈ ∞Ó·ÙÔÏ‹, Ì ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÂΛ Ù˘ ªÔÓ‹˜ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓÔ˘ ÙÔ˘ £ÂÔÏfiÁÔ˘. O fiÛÈÔ˜ ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜, ·fi ÙË ¡›Î·È· Ù˘ μÈı˘Ó›·˜, ˙‹ÙËÛ ·fi ÙÔÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ∞ϤÍÈÔ ÙÔÓ ∞ã ÙÔÓ ∫ÔÌÓËÓfi Ó· ÙÔ˘ ·Ú·¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÙËÓ ¶¿ÙÌÔ ÁÈ· Ó· ÔÚÁ·-
– 216 –
I™TOPIA
ÓÒÛÂÈ, Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ÚfiÛÊ˘Á˜ ÌÔÓ·¯Ô‡˜, Ó¤Ô ÌÔÓ·ÛÙÈÎfi ‚›Ô. O ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ·˜ ˘¤ÁÚ·„ ۯÂÙÈÎfi ¯Ú˘Ûfi‚Ô˘ÏÔ ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1088, ÎÈ Ô ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜ ‹Ïı ÛÙËÓ ¶¿ÙÌÔ fiÔ˘ Û „ËÏfi ÏfiÊÔ Î·È ÛÙ· ÂÚ›ȷ ·Ú¯·›Ô˘ Ó·Ô‡ Ù˘ ∞ÚÙ¤ÌȉԘ ›‰Ú˘Û ÙËÓ ªÔÓ‹, ¯ÙÈṲ̂ÓË Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ÌÂ۷ȈÓÈÎÔ‡ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘ Ô˘ ‰ÂÛfi˙ÂÈ Û’ ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ÓËÛ›. ™Ù· 1207 ÔÈ μÂÓÂÙÔ› η٤Ϸ‚·Ó ÙËÓ ¶¿ÙÌÔ, ·ÏÏ¿ Û‚¿ÛÙËÎ·Ó ÙËÓ ªÔÓ‹, ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘˜. ∞fi ÙÔ 1158 Ë ªÔÓ‹ ÎËÚ‡¯ıËΠ™Ù·˘ÚÔËÁȷ΋, ‰ËÏ·‰‹ ÂÍ·ÚÙÒÌÂÓË ·fi ÙËÓ ªÂÁ¿ÏË ∂ÎÎÏËÛ›· Î·È Ô ÂοÛÙÔÙ ËÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ ‹Ù·Ó ŒÍ·Ú¯Ô˜ ÙˆÓ ¶·ÙÚȷگ›ˆÓ. ™Ù· 1713, Ô M·Î¿ÚÈÔ˜ K·ÏÔÁÂÚ¿˜, ¶¿ÙÌÈÔ˜ ‰È¿ÎÔÓÔ˜, ›‰Ú˘Û ÙËÓ ¶·ÙÌÈ¿‰· ™¯ÔÏ‹ ÛÙÔÓ ÂÚ›‚ÔÏÔ ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘ Ù˘ AÔηχ„ˆ˜. H Ê‹ÌË Ù˘ ™¯ÔÏ‹˜ Î·È ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ M·Î·Ú›Ô˘, Ô˘ ¤ÁÈÓÂ Ô ÚÒÙÔ˜ Û¯ÔϿگ˘ Ù˘ Î·È ‰›‰·Í ے ·˘Ù‹Ó ‰ˆÚ¿Ó, ̤¯ÚÈ Ù· 1737, ͤڷÛ ٷ fiÚÈ· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘ Î·È ÚÔÛ¤Ï΢Û ϋıÔ˜ Ì·ıËÙÒÓ. ™Ù· 1769, Ì ·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎfi ÛÈÁ›ÏÈÔ ÙÔ˘ £ÂÔ‰ÔÛ›Ô˘ Bã, Ë ™¯ÔÏ‹ ÔÓÔÌ¿ÛÙËΠ“KÔÈÓ‹ ™¯ÔÏ‹ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜”. ™Ù¿ÏıËΠے ·˘Ù‹Ó Ô ¶¿ÙÌÈÔ˜ ¢·ÓÈ‹Ï Ô KÂڷ̇˜, ¿ÓıÚˆÔ˜ Ì ϷÙÂÈ¿ ÌfiÚʈÛË Î·È ıÂÚÌ‹ ·Á¿Ë ÁÈ· ÙËÓ ·È‰Â›·, Ô˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙËÓ ¶·ÙÌÈ¿‰· ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ¿˜ ÙËÓ ˆ˜ ÌÈ·Ó ·fi ÙȘ Ï·ÌÚfiÙÂÚ˜ Û¯ÔϤ˜ ÙÔ˘ ˘fi‰Ô˘ÏÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡. °È· ‰È·ÎfiÛÈ· ÔÏfiÎÏËÚ· ¯ÚfiÓÈ· Ë ¶·ÙÌÈ¿‰· ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi Ê¿ÚÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÛÌfi. ∞fi ÙËÓ ¶·ÙÌÈ¿‰· ™¯ÔÏ‹ ÚÔ‹Ïı·Ó ÔÏÏÔ› ‰¿ÛηÏÔÈ ÙÔ˘ °¤ÓÔ˘˜, ·ÙÚȿگ˜ ÎÈ ·Ú¯ÈÂÚ›˜, Ô˘ ‚Ô‹ıËÛ·Ó ÛÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ·Ó‡„ˆÛË ÙÔ˘ ¯ÂÈÌ·˙fiÌÂÓÔ˘ ŒıÓÔ˘˜. ™Ù· 1901-1902 Ë ¶·ÙÌÈ¿‰· ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ˆ˜ IÂÚԉȉ·ÛηÏÂ›Ô Ì ÚÒÙÔ Û¯ÔÏ¿Ú¯Ë ÙÔÓ Mȯ·‹Ï M·Ï·Ó‰Ú¿ÎË. K·Ù¿ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ TÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ Ë ™¯ÔÏ‹ ÌÂٷʤÚıËΠÛÙË ™¿ÌÔ. H ¶·ÙÌÈ¿‰· ·ӷÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ÛÙ· 1947, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. ∞fi ÙËÓ ¶¿ÙÌÔ ‹Ù·Ó Ô ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï •¿ÓıÔ˜, ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÙÚÂȘ È‰Ú˘Ù¤˜ Ù˘ ºÈÏÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜. ™ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821 Ë ¶¿ÙÌÔ˜ ·ӷÛÙ¿ÙËÛ ÚÒÙË ·’ fiÏ· Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, Ì·˙› Ì ÙËÓ §¤ÚÔ, ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·È ÙËÓ πηڛ·. ¶¿ÙÌÈÔ˜ ‹Ù·Ó ›Û˘ ÎÈ Ô ËÚˆÈÎfi˜ ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ £¤ÌÂÏ˘. ™ÙË ªÔÓ‹ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘ Û˘Ó‹Ïı ÙÔ ¤ÎÙ·ÎÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙˆÓ ·ÓÙÈÚÔÛÒˆÓ ÙˆÓ 12 ÓËÛÈÒÓ, › ÈÙ·ÏÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜, ÛÙȘ 4 πÔ˘Ó›Ô˘ 1912, ÙÔ
– 217 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÔÔ›Ô Î·È Î‹Ú˘Í ÙËÓ «∞˘ÙfiÓÔÌË ¶ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘», Ì ÛÎÔfi ÙËÓ ¤ÓˆÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ Ì ÙË ÌËÙ¤Ú· ∂ÏÏ¿‰·. ¶ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Â›Ó·È Ë ÃÒÚ·, ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜, ¯ÙÈṲ̂ÓÔ˜ οو ·fi Ù· ÂÈ‚ÏËÙÈο Ù›¯Ë ÙÔ˘ ηÛÙÚÔÌÔÓ¿ÛÙËÚÔ˘ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓÔ˘ ÙÔ˘ £ÂÔÏfiÁÔ˘. ™’ ¤Ó· ·fi Ù· ·ÚÂÎÎÏ‹ÛÈ· Ê˘Ï¿ÁÂÙ·È Û ·ÚÁ˘Ú‹ Ï¿Úӷη ÙÔ ÛÂÙfi Û΋ӈ̷ ÙÔ˘ ÔÛ›Ô˘ ÃÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, ÙÔ ÈÔ ·ÎÚÈ‚fi ÎÂÈÌ‹ÏÈÔ Ù˘ ªÔÓ‹˜. ∞ÍÈfiÏÔÁË Â›Ó·È Ë μÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ ªÔÓ‹˜, Ì ÔÏÏ¿ Û¿ÓÈ· ΛÌÂÓ·, ÎÒ‰ÈΘ, ¤ÁÁÚ·Ê· Î·È ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ÌÔ˘Û›Ô. ªÔÓ·‰ÈÎfi ÏÈÌ¿ÓÈ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Â›Ó·È Ë ™Î¿Ï·, Û fiÚÌÔ ÛÙË Ì¤ÛË Û¯Â‰fiÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. ¡∞ Ù˘ ™Î¿Ï·˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ô ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ °Ú›ÁÔ˜, ÛÙÔÓ Ì˘¯fi ÔÌÒÓ˘ÌÔ˘ ÎfiÏÔ˘. O ∫¿ÌÔ˜, ÛÙ· ‚ÔÚÈÓ¿ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Â›Ó·È ÙÔ ÈÔ Â‡ÊÔÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. ∏ ¶¿ÙÌÔ˜ Ì·˙› Ì ٷ ÓËÛÈ¿ ∞ÚÎÈÔ› Î·È ª¿Ú·ıÔ ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ¢‹ÌÔ ¶¿ÙÌÔ˘. ¢ÈÔÈÎËÙÈο ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙËÓ Â·Ú¯›· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. Œ¯ÂÈ ¤ÎÙ·ÛË 45.039 ÛÙÚ¤ÌÌ·Ù· Î·È ÏËı˘ÛÌfi 2.715 ηÙÔ›ÎÔ˘˜. ∏ Ô‰fi˜ ¶¿ÙÌÔ˘, ·Ú¯Èο, ›¯Â ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›·, Ô‰fi˜ ¶¿ÙÌÔ˘-ÿÏ΢ Î·È Â›¯Â ‰Ôı› ÙÔ 1946 ÌÂÙÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋, Via Generale Marchi, ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1913-1914. ΔÔ 1992, Ë ¶¿ÙÌÔ˜ Î·È Ë Ã¿ÏÎË ‹Ú·Ó ͯˆÚÈÛÙ‹ ÔÓÔÌ·Û›·, Û ‰‡Ô ·fi ÙÔ˘˜ οıÂÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Ù˘ Ï·Ù›·˜ °·‚ÚÈ‹Ï Ã·Ú›ÙÔ˘ (Ï·Ù›· ÂηÙfi ¯Ô˘ÚÌ·‰ÈÒÓ), Ì·˙› Ì ٷ ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘) ¡›ÎÔ˜ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ Ù. ¶Úfi‰ÚÔ˜ Ù˘ ™Ù¤Á˘ °Ú·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È Δ¯ÓÒÓ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘
– 218 –
I™TOPIA
μπμ§πO°ƒ∞ºπ∞ μÔÏ·Ó¿Î˘ πˆ¿ÓÓ˘, πÛÙÔÚ›· ÙˆÓ §ÂÈ„ÒÓ ∑ÂÚ‚fi˜ ™Î‡Ԙ, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ (ªÂÁ¿ÏË ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ·) ∫fiÙÙÔÚÔ˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜, ∞Á·ıÔÓ‹ÛÈ, ∞ı‹Ó· 1995 ª·ÎÚ‹˜ ª·ÓfiÏ˘, ΛÌÂÓ· ·ÊÈÂÚˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ÂÈ̤ÏÂÈ· ‡Ï˘ Ù˘ «¢ˆ‰ÂηÓËÛȷ΋˜ ∞˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘», ÂÚÈÔ‰È΋˜ ¤Î‰ÔÛ˘ ΔÔÈ΋˜ ŒÓˆÛ˘ ¢‹ÌˆÓ Î·È ∫ÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ƒfi‰Ô˜. ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ ∫Ô˘ÌÔ˘Ó‰Ô‡ÚÔ˜, ·Ú¯ÈÌ·Ó‰Ú›Ù˘, ∏ §ÂÈ„Ò ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ¡›ÎÔ˜, O‰ÔÈÔÚÈÎfi ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ fiÏ˘ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ̤۷ ·fi Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ Ù˘, ¤Î‰ÔÛË ¢‹ÌÔ˘ ƒÔ‰›ˆÓ, ƒfi‰Ô˜ 1998 ™Î·Ó‰·Ï›‰Ë˜ ªÈ¯·‹Ï, ¢ˆ‰ÂηÓËÛȷ΋ ªÈÎÚÔÓËÛ›· ∞ÈÁ·›Ô˘ ∞ÈÓ›ÁÌ·Ù·», ¤Î‰ÔÛË ÀÂÙÔ‡Û· ™Î·Ó‰·Ï›‰Ë˜ ªÈ¯·‹Ï, O ÓËÛȈÙÈÎfi˜ ÌÈÎÚfiÎÔÛÌÔ˜ ÙÔ˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ·Ú¯ÈÂÏ¿ÁÔ˘˜ Δ·ÚÛÔ‡ÏË ∞ıËÓ¿: ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ºÚ·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˜ πÔÎÚ¿Ù˘, πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘
– 219 –
K A ยงY M N I A K A X P O N I K A
™KEYO™ ZEPBO™
™ K E Y O™ Z E P B O™
™E§I¢E™ A¶O TO EP°O TOY 1. E§EY£EPIA ¶ P ø T O ° E N H ™ ¶ A PA ° ø N T H ™ Z ø H ™ E ¶ I T H ™ ° H ™ 2 . H N O™ O™ T ø N ° Y M N ø N ™ ¶ O ° °A § I E ø N « N O™ O™ ™ K E Y O Y Z E P B O Y »
∂Î ÙÒÓ ÃÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ ÙÔ˘, Ì Û‚·ÛÌfi ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ∂È̤ÏÂÈ·, ™. ∞. Δ¿Ù·Ú˘. 2007
K A ยงY M N I A K A X P O N I K A
™KEYO™ ZEPBO™
¢fiÎÙÔÚÔ˜ ™Î‡Ԣ ZÂÚ‚Ô‡
E§EY£EPIA ¶ P ø T O ° E N H ™ ¶ A PA ° ø N T H ™ Z ø H ™ E ¶ I T H ™ ° H ™
Ÿ
EÈÛ‹ÁËÛȘ
ÙÔ ™ÙÂÚ¤ˆÌ· ·ÓÙÈÎÚ‡˙Ë, ÂÎ Ù˘ ·ÚÔfiÙÔ˘ Ù·‡Ù˘ ÂÈÛΤ„ˆ˜, ÙȘ ÚÒÙ˜ ÙÔ˘ ʈÙfi˜ ·ÎÙ›Ó˜, Ô °·Ï·Í›·˜ ηٿÏËÎÙÔ˜ ˆ¯ÚÈ¿ ¿Ú·˘Ù· Û˘ÁÎÂÎÈÓË̤ÓÔ˜. ∞ÓÔ›ÁÂÈ ‚Ú·‰¤ˆ˜ Ù·˜ ÌÂÁ¿Ï·˜ ÙÔ˘ O˘Ú·ÓÔ‡ ‡Ï·˜, ÚÔ¤ÌÂÈ ÙÂıÏÈÌ̤ÓÔ˜ ÙÔÓ ÈÛÙfiÓ Ê›ÏÔÓ Î·È ÚÔÛÊÈÏ‹ ÙÔ˘ Û‡ÓÙÚÔÊÔÓ ÙÔ ÛÎfiÙÔ˜, ÙÔ ÔÔ›ÔÓ ÙfiÛËÓ ÙÔ˘ ÚÔÛ‰›‰ÂÈ ¿ÓÙÔÙ ·›ÁÏËÓ, ÙfiÛËÓ ÌÂÁ·ÏÔÚ¤ÂÈ·Ó Î·È ¯¿ÚÈÓ ÙfiÛËÓ. ∫·È ·˘Ùfi˜, ÔÏÔ¤Ó ˆ¯ÚÂÒÙÂÚÔ˜ ηıÈÛÙ¿ÌÂÓÔ˜, ÔÈÔÓ› ÁËÚ¿ÛÎˆÓ ·ÏÌ·Ùˆ‰Ò˜, ηٿÎÔÔ˜ Î·È ÂÍËÓÙÏË̤ÓÔ˜ ÙÂÏ›ˆ˜, ·ÔÛ‡ÚÂÙ·È ÂȘ Ù· ‰ˆÌ¿ÙÈ¿ ÙÔ˘, ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È ‚·ıÌÈ·›ˆ˜ ÂȘ ÙÔ ¿ÂÈÚÔÓ Î·È ÙÔ ·¯·Ó¤˜. ΔfiÙ ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ Ë ÚÔ‰Ô‰¿ÎÙ˘ÏÔ˜ ∏Ò˜, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ·È‰‹ÌˆÓ ÂȘ ÙÔÓ ÔÚ›˙ÔÓÙ· οو ÂΛ ÂȘ ÙËÓ ÔÏ˘Ê›ÏËÙÔÓ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎ‹Ó ∞Ó·ÙÔÏ‹Ó, ·ÏÒÓÂÈ ·Ì¤Ûˆ˜ Ù· ÂÚ›ÊËÌ· ·Ú·¯ÓÔ˛Ê·ÓÙ· ÙÚ›¯·Ù¿ Ù˘ Î·È ÂÎÙ˘Ï›ÛÛÂÈ Â˘¯·Ú›ÛÙˆ˜ ÙÔ˘˜ ÔÓÔÌ·ÛÙÔ‡˜ ·ÂÈÚÔ¯ÚÒÌÔ˘˜ Ù˘ Ù¿ËÙ·˜, ¯¿ÚÌ· ÙˆÓ ÔÊı·ÏÌÒÓ Î·È Ë‰ÔÓ‹ ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛˆÓ. ∂Ó·ÏÏ¿ÛÛÂÈ ·˘ÙÔ‡˜ ·‰È·Îfiˆ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·˜ Ì›·Ó ÈÏÈÁÁÈÒ‰ËÓ ÔÛfiÙËÙ· Î·È ·Ó¤ÊÈÎÙÔÓ ÔÈfiÓ, ÂȉÂÈÎÓ‡ÂÈ Ì›·Ó ·ÏËıÒ˜ ı·˘Ì·ÛÙ‹Ó Î·È ·Ó˘¤Ú‚ÏËÙÔÓ Ù¤¯ÓËÓ Î·È ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ ¯ÚˆÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ ÙfiÛÔ˘˜ Î·È Û¯¤‰È· ÙÔÈ·‡Ù· ÒÛÙ ÂȘ ÙÔÓ ·Ú·ÙËÚËÙ‹Ó ÚÔηÏÂ›Ù·È Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈÎÒ˜ Ë Î·Ù¿ÏËÍȘ ‰È· ÙÔÓ ¿Êı·ÛÙÔÓ ÏÔ‡ÙÔÓ ÙˆÓ, ‰È· ÙËÓ ÏÂÙfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÔÈÎÈÏ›·Ó ·˘ÙÒÓ, ÂÓÒ fiÈÛıÂÓ Ù˘ ∞˘Á‹˜ ·ÎÔÏÔ˘ı›, ʈÙÔ‚fiÏÔ˜ Ù˘ Ë̤ڷ˜ ∫‡ÚÈÔ˜, Ô ˙ˆÔ‰fiÙ˘ ◊ÏÈÔ˜. O ºÔ›‚Ô˜ ηٷϋÛÛˆÓ ÙÔ ™‡Ì·Ó Ì ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ›Ó ÙÔ˘, Ô‰ËÁ› ÂȘ ÙÔ˘˜ ·¯·Ó›˜ ˆÎ·È·ÓÔ‡˜ ÙÔ˘ Ô˘Ú·ÓÔ‡ ÙÔ˘˜ ˘Ú‡ÓÔÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡ ›TA N TA ™ ¶ P ø ´ N A ™ ø P A ™
– 223 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ô˘˜, ʈٛ˙ÂÈ Î·È ıÂÚÌ·›ÓÂÈ ÙÔ ™‡Ì·Ó, ·Ó·Áο˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÛÙ¤Ú·˜ Ó’ ·Ô‚¿ÏˆÛÈ ¿Ú·˘Ù· ÙÔ ÊˆÙÔ‚fiÏÔÓ ÙˆÓ ÛÙ¤ÌÌ·, Ó· ıÚ·‡ÛˆÛÈ Î·È ·ÔÚÚ›„ˆÛÈ Ù·˜ ·ÎÙ›Ó·˜ ÙˆÓ, Ó· ÛÙÂÚËıÒÛÈ ÙÔ˘ ʈÙfi˜ Î·È Ù˘ Ï¿Ì„ÂÒ˜ ÙˆÓ, Ó· ·Ôı¿ÓˆÛÈ ·Ì¤Ûˆ˜ Î·È ·Í·Ê·ÓÈÛıÒÛÈ ÔÏÔÙÂÏÒ˜, ÂÓÒ ·˘Ùfi˜ ÔÏÔ¤Ó ˙ˆËÚfiÙÂÚÔ˜, ÔÏÔ¤Ó Ï·ÌÚfiÙÂÚÔ˜ Î·È ıÂÚÌfiÙÂÚÔ˜ ÔÏÔ¤Ó Î·ıÈÛÙ¿ÌÂÓÔ˜, ¯·Ú›˙ÂÈ ÙËÓ ˙ˆ‹Ó ÂȘ ÙËÓ º‡ÛÈÓ, ˙ˆÔÁÔÓ› ÂÓÙfiÓˆ˜ ÙËÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·Ó Î·È ÁÂÓÓ¿ ÙËÓ ¯·Ú¿Ó Î·È ÙÔ ÛÊÚ›ÁÔ˜ ·ÓÙÔ‡ ÂȘ ÙËÓ Á‹Ó ÂȘ ÙËÓ ı¿Ï·ÛÛ·, ÂȘ ÙÔÓ ·¤Ú·. ∫·È Ô Ì¤Ó º˘ÙÈÎfi˜ ÎfiÛÌÔ˜ Ù˘ Á‹˜ Î·È Ù˘ ı·Ï¿ÛÛ˘ ·Ó·Ó¤ÂÈ ÙfiÙ ÂÓÙfiÓˆ˜, ÔÈ ¯˘ÌÔ› ÙÔ˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó ÂÓÙfi˜, ÙÚ¤ÊÂÙ·È ·Ì¤Ûˆ˜, ÈÛ¯˘ÚÒ˜ Î·È ·˘Í¿ÓÂÈ. ΔfiÙÂ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Ù˘ ˙ˆÔÏÔÁÈ΋˜ Îϛ̷ÎÔ˜ Ù˘ Á˘ Î·È Ô ÂÓ¿ÏÈÔ˜ ÛÎÈÚÙ¿ Î·È ·Á·ÏÈ¿Ù·È, „¿ÏÏÂÈ ¿ÛÌ·Ù· Î·È ÙÔÓ›˙ÂÈ ıÔ‡ÚÈ· Î·È ·È¿Ó·˜ Î·È ‡ÌÓÔ˘˜ Î·È ıÂÚÌ·ÈÓfiÌÂÓÔ˜ ÙfiÙÂ Û˘Ó¤Ú¯ÂÙ·È Ï¤ÔÓ Î·È ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, ‚ϤÂÈ Ù· ÂÚ› ·˘ÙfiÓ, ·Ó¢ڛÛÎÂÈ ÙÚÔÊ‹Ó, ÚÔÊ˘Ï¿ÛÛÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍ›Ó ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ÙfiÛËÓ ·‰˘ÛÒËÙÔÓ ¤¯ıÚ·, ÈηÓÔÔÈ› Ù·˜ ·ÈÛı‹ÛÂȘ Î·È Ù· ÂÓÛÙÈÎÙ¿ ÙÔ˘, ‰È·ÈˆÓ›˙ÂÈ ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘ Î·È ·Ó·ÎÙ¿ Î·È ¯·›ÚÂÈ ÙËÓ Â·˘ÙÔ‡ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó. Δ· ÁÈÁÓfiÌÂÓ· ÙfiÙ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ï¿ ·ÈÛı‹Ì·Ù· Î·È ÁÂÁÔÓfiÙ· Û˘Ó‹ıË, ·ÏÏ¿ ÓfiÌÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ›, ÓfiÌÔÈ ··Ú¿‚·ÙÔÈ, ÓfiÌÔÈ, ÂȘ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÈı·Ú¯Ô‡ÛÈÓ ·Ôχو˜ Î·È ˘·ÎÔ‡ˆÛÈÓ fiÏ· ·ÓÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜ Ù· Ê˘Ù¿ Î·È Ù· ˙Ò· Ù˘ °‹˜ Î·È Ù˘ £·Ï¿ÛÛ˘, ÓfiÌÔÈ, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·ÎÔÏÔ˘ıÒÛÈ Ù·‡Ù· ··ÚÂÁÎϛو˜ ÂÎÙÂÏÒÛÈ Â·ÎÚÈ‚Ò˜, ˘ÂÚ·Û›˙ÔÓÙ· ÙÔ‡ÙÔ˘˜ ÏÂÈÛÙ¿ÎȘ Î·È Ì ·˘Ù‹Ó Ù·‡ÙËÓ ÙËÓ ˙ˆ‹Ó ÙˆÓ. ∏ „˘¯ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ΢ÙÙ¿ÚÔ˘ ÂÓ ÙË Ê‡ÛÂÈ, ‰È· Ó· ÌÂÙ·¯ÂÈÚÈÛıÒÌÂÓ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔÓ ÙÈÓ¿ fiÚÔÓ, ·˘Ùfi ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Î·ı’ ÂοÛÙËÓ Î·È ¤Î·Ï·È ·˘Ùfi ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÂȘ Ù ÙÔ º˘ÙÈÎfiÓ Î·È ÙÔ ∑ˆ˚ÎfiÓ μ·Û›ÏÂÈÔÓ. ¢ÈfiÙÈ Ô˘‰¤Ó Ê˘ÙfiÓ, Ô˘‰Â›˜ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÎÏÒÓ, Ô˘‰¤Ó ÎψӛÔÓ, ‹ Î·È ·ÏÔ‡Ó ÌfiÓÔ Ê˘ÙÈÎfiÓ ÙÔ‡ÙÔ˘ ·ÙÙ·ÚÔÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ˙‹ÛË ÔÙ¤, Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó’ ·˘ÍËı‹ Î·È ÔÏÏ·Ï·ÛÈ·Ûı‹ ‰ÂfiÓÙˆ˜, ¤ÛÙˆ Î·È Â¿Ó ÙÔ‡ÙÔ ¤¯ÂÈ ÂÚ› ·˘Ùfi ·Ú›ÛÙÔ˘˜ fiÏÔ˘˜ ·ÓÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜ ÙÔ˘˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ Î·È Ù·˜ ÚÔ˜ ÙÔ‡ÙÔ Û˘Óı‹Î·˜, ÔÙ·Ó ÛÙÂÚÂ›Ù·È ÙÔ‡ÙÔ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÔ˘, fiÙ·Ó ‰ÂÓ ‰‡Ó·Ù·È Ó’ ·Ó·Ó‡ÛË, fiˆ˜ Î·È fiÛÔÓ ÙÔ‡ÙÔ ı¤ÏÂÈ Î·È ‰‡Ó·Ù·È, fiÙ·Ó ‰ÂÓ ‰‡Ó·Ù·È Ó· ÂÎÙ·ı‹ fiÛÔÓ ı¤ÏÂÈ Î·È ËÌÔÚ‹, fiÙ·Ó ÙÔ˘ ··ÁÔÚ‡ÂÙ·È Ë ˙ˆ‹ Î·È Ë ·‡ÍËÛȘ, fiÛÔÓ ÔÈ ›‰ÈÔ› ÙÔ˘ ¯˘ÌÔ› Î·È ·È ÂÛˆÙÂÚÈη› ÙÔ˘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ ÂÈÙÚ¤Ô˘ÛÈ Î·È ÙÔ ˆıÔ‡ÛÈ ÚÔ˜ ÙÔ‡ÙÔ.
– 224 –
™KEYO™ ZEPBO™
∫·È ÂÂȉ‹ ÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› ÓfiÌÔÈ Â›Ó·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ¿ÓÙÔÙÂ Î·È ·ÓÙÔ‡, ÙÔ ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È ÂȘ ÙÔ ∑ˆ˚ÎfiÓ μ·Û›ÏÂÈÔÓ, ·ÏÏã ÂȘ ·Ê·ÓÙ¿ÛÙˆ˜ Ì›˙ÔÓ· Î·È ‰Èη›ˆ˜, ‚·ıÌfiÓ. ∫·È Ô‡Ùˆ˜, ÂÓÒ ÂȘ ÙËÓ Î·ÙˆÙ¿ÙËÓ ÙÔ˘ ∑ˆ˚ÎÔ‡ μ·ÛÈÏ›Ԣ Îϛ̷η, Ë ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Â›Ó·È ›ÛË ÚÔ˜ ÙËÓ ˙ˆ‹Ó Î·È ÙËÓ ‡·ÚÍÈÓ ·˘ÙÔ‡ Î·È ÙÔ ·›ÛıËÌ· ·˘Ù‹˜ Â›Ó·È ·ÏÔ‡Ó, ˘ÔÙ˘Ò‰Â˜ Î·È Â˘Ú›ÛÎÂÙ·È ÂȘ Ì›· ÂÌ‚Ú˘˚Î‹Ó ·ÏËıÒ˜ ηٿÛÙ·ÛÈÓ. ∂Êã fiÛÔÓ fï˜ Ù· ˙Ò· ·ÓÂÚ¯fiÌÂÓ· ÙËÓ Â·˘ÙÒÓ Îϛ̷η, ÏËÛÈ¿˙Ô˘ÛÈ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfiÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ › ÙÔÛÔ‡ÙÔÓ Â˘Ú›ÛÎÔÌÂÓ ÂȘ ·˘Ù¿ ÌÂÁ·Ï˘Ù¤Ú·Ó ÚÔ˜ ·˘Ù‹Ó ·Ó·ÏÔÁ›·Ó Î·È Û¯¤ÛÈÓ ÌÂÁ·Ï˘Ù¤Ú·Ó. ¢ÈfiÙÈ Ë ·Á¿Ë ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ·ÔÙÂÏ› ¤Ó ÙˆÓ ÛÔ˘‰·ÈÔÙ¿ÙˆÓ ·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ fiÏ˘ ηı’ fiÏÔ˘ ˙ˆ˚΋˜ Îϛ̷ÎÔ˜, ÂΉËÏÔ‡Ù·È fï˜, fiˆ˜ Î·È Ë ÌËÙÚÈ΋ ÙÔ˘ ˙ÒÔ˘ ·Á¿Ë, Ô˘¯› ‚‚·›ˆ˜ ηٿ ÙÔÓ ·˘ÙfiÓ ¿ÓÙÔÙ ÙÚfiÔÓ ÂȘ fiÏ· Ù· ˙Ò·. O‡Ùˆ, ÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ˆ¿ÚÈÔÓ, ÁÔÓÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂÓÔÓ Î·È Î·ıÈÛÙ¿ÌÂÓÔÓ ˆfiÓ, ¤¯ÂÈ ·fiÏ˘ÙÔÓ ·Ó¿ÁÎËÓ ¿ÓÙÔÙ ÌÈ¿˜ Ï‹ÚÔ˘˜ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ fiˆ˜ ˙‹ÛË, fiˆ˜ ·Ó·Ù˘¯ı‹, ÂÍÂÏȯı‹ Ï‹Úˆ˜, ‰È¤ÏıË Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ·˘ÙÔ‡ ÛÙ¿‰È· Î·È Ù¤ÏÔ˜ ·Ô‚‹ ¤Ó ·ÎÚÈ‚¤˜ ÔÌÔÈfiÙ˘ÔÓ ÙÔ˘ ÁÂÓÓ‹ÙÔÚfi˜ ÙÔ˘ fiÓ. ¶¿Û· ‰Â ‚›· Î·È ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ηٿ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÂÚ› ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍÈÓ ÙÔ˘, Ù·‡ÙË ÈÛÔ‰˘Ó·Ì› ÚÔ˜ ·˘ÙfiÓ ÙÔ‡ÙÔÓ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙfiÓ ÙÔ˘, ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÚÔ˜ ÂÎÙڈ̷ÙÈÎ‹Ó ÙÔ‡ÙÔ˘ ÂͤÏÈÍÈÓ Î·È ·Ú·ÌÔÚʈÙÈÎ‹Ó ÙÔ‡ÙÔ˘ ÂÌÊ¿ÓÈÛÈÓ Î·È ÂÏÏÂÈÌÌ·ÙÈÎ‹Ó ÙÔ‡ÙÔ˘ ‰Ú¿ÛÈÓ. ∫·È ÂÓÒ ˆ˜ ˆ¿ÚÈÔÓ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙÔ‡ÙÔ Ô˘‰ÂÌ›·Ó ·ÓÙ›‰Ú·ÛÈÓ ÂÌÊ·Ó‹, ÙÔ˘Ó·ÓÙ›ÔÓ fiÙ·Ó ÁÔÓÈÌÔÔÈËı‹, ·Ó·Ù˘¯ı¤Ó ÙÔ‡ÙÔ ¤¯ÂÈ ÔˆÛ‰‹ÔÙ ÔÓÙfiÙËÙ¿ ÙÈÓ¿ ÙfiÙ ·Ì¤Ûˆ˜ ÙÔ‡ÙÔ ·ÓÙȉڿ fiÛÔÓ Î·È fiˆ˜ ‰‡Ó·Ù·È ηٿ ·ÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÂÈ‚Ô˘Ï¢Ô̤ÓÔ˘ ÔˆÛ‰‹ÔÙ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙÔ˘ Ù·‡ÙËÓ, ‹ÙȘ ÈÛÔ‰˘Ó·Ì› ÚÔ˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ˙ˆ‹Ó ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ‡·ÚÍÈÓ ÙÔ˘ Ù·‡ÙËÓ. ΔÔ ÔÛÙÚÔÎfi‰ÂÚÌÔÓ ›ÓÓ·, ›Ó· ·Ú¯›ÛˆÌÂÓ ÂÎ ÙˆÓ Î·ÙˆÙ¤ÚˆÓ ‚·ıÌ›‰ˆÓ Ù˘ ÂÓ·Ï›Ô˘ ˙ˆÔÏÔÁÈ΋˜ Îϛ̷ÎÔ˜, ÌË ‰˘Ó¿ÌÂÓÔÓ Ó· ÎÈÓËı‹ Î·È ı¤ÏÔÓ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛË ÙËÓ ˙ˆ‹Ó ÙÔ˘, ÙËÓ ‡·ÚÍÈÓ Î·È ÙÔÓ ÔÏÏ·Ï·ÛÈÛÌfiÓ ÙÔ˘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ÔÏ˘·Ú›ıÌˆÓ ÙÔ˘ ¯ıÚÒÓ Î·È È‰›· ÙÔ˘ ÔÎÙ¿Ô‰Ô˜, ÂÚÈı¿ÏÂÈ Î·È Û˘ÓÙËÚ› ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÎÂχÊÔ˘˜ Ù˘ ÌÈÎÚÔ‡˜ ηÚΛÓÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÎÔÈÓÒ˜ ·Ì̛٘ Ù˘ ›Ó·˜ ηÏÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜, Ô›ÙÈÓ˜ ·Ú·ÛÈÙÔ‡ÓÙ˜ ÂÓ ·˘Ù‹, ÂͤگÔÓÙ·È ÙÔ˘ ÔÛÙÚ¿ÎÔ˘ Ù˘, Î·È ÂÈÙËÚÔ‡ÛÈ ÚÔÛÂÎÙÈÎÒ˜ Ù· ¤ÚÈÍ. ŸÙ·Ó ‰’ ·ÓÙÈÎÚ›ÛˆÛÈÓ Â¯ıÚfiÓ ÙÈÓ¿, ÙfiÙ ·Ṳ̂ӈ˜ ÂȉÔÔÈÔ‡ÛÈÓ
– 225 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
·˘Ù‹Ó, ÂÓ›ÔÙ ÌË ‰˘Ó¿ÌÂÓÔÈ Ó· Êı¿ÛˆÛÈ ÂÁη›Úˆ˜, Û΋ÙÔ˘ÛÈ Î·È Ú›ÙÔ˘ÛÈ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÔÛÙÚ¿ÎÔ˘ Ù˘ ÌÈÎÚfiÓ ÏÈı¿ÚÈÔÓ, ÔfiÙ ·‡ÙË, ÂȉÔÔÈÔ˘Ì¤ÓË Ô‡Ùˆ˜, Û˘ÁÎÏ›ÂÈ ÙÔ fiÛÙÚ·ÎfiÓ Ù˘ ¿Ú·˘Ù· Î·È Ô‡Ùˆ˜ Â›Ó·È ÙÂÏ›ˆ˜ ÂÍ·ÛÊ·ÏÈṲ̂ÓË ·fi ÙÔ˘ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘. Δ· Ì·Ï¿ÎÈ· Ï. ¯. fiˆ˜ Ë Û˘›·, Ë Ù·˘ı›˜, Ô ÔÎÙ¿Ô˘˜, fiÙ·Ó ·ÓÙÈÎÚ›ÛˆÛÈÓ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔÓ Ó· Û˘ÏÏËÊıÒÛÈ, ÌË ¤¯ÔÓÙ· Ô˘‰¤Ó ¿ÏÏÔ Ì¤ÛÔÓ ·Ì‡Ó˘, ·Ê‹ÓÔ˘ÛÈ ¿ÊıÔÓÔÓ ÙËÓ ÌÂÏ¿ÓËÓ ÙˆÓ, ÛÎÔÙ›˙Ô˘ÛÈ Ô‡Ùˆ˜ Ù· ‡‰·Ù·, fiÔ˘ ¢ڛÛÎÔÓÙ·È Î·È Ô‡Ùˆ˜ ··Ú·Ù‹ÚËÙ· Î·È ÌË ÔÚ·Ù¿ ‰ÈÔÏÈÛı·›ÓÔ˘ÛÈ ÚÔ ÙÔ˘ ¯ıÚÔ‡, ‰È·Ê‡ÁÔ˘ÛÈ Î·È Ô‡Ùˆ ¢Îfiψ˜ ÛÒ˙ÔÓÙ·È. OÈ ÌÈÎÚÔ› ȯı‡Â˜, ÂÓÒ ·ÓÙÈÎÚ‡˙ÔÓÙ˜ ÙËÓ ÙÚÔÊ‹Ó Û˘ÚÚ¤Ô˘ÛÈÓ ·ıÚfiÔÈ Î·È ¤ÚÈÍ ·˘Ù‹˜, Ó˘¯fiÌÂÓÔÈ ÂÎÙÂÏÔ‡ÛÈ ÌÈÎÚ¿ ·›ÁÓÈ·, ÙÔ˘Ó·ÓÙ›ÔÓ fiÙ·Ó ·ÈÛı·ÓıÒÛÈÓ fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· Û˘ÏÏËÊıÒÛÈ, ʇÁÔ˘ÛÈ ¿Ú·˘Ù· ·ÓÈÎfi‚ÏËÙÔÈ ‰È’ fiÏ˘ ·˘ÙÒÓ Ù˘ ‰˘Ó¿Ìˆ˜, ΢ÓËÁÒÌÂÓÔÈ ˘fi ı·Ï·ÛÛ›ˆÓ ÙÈÓÒÓ ıËÚ›ˆÓ, Ú›ÙÔÓÙ·È ÂȘ ÙËÓ ·ÎÙ‹Ó Î·È ÙÈÓ˜ ÙÔ‡ÙˆÓ ÎÚ‡ÙÔÓÙ·È ÂÓ›ÔÙ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ·ÌÌÒ‰Ô˘˜ ˘ı̤ÓÔ˜ ‹ Î·È ·Ó·Û˘ÚfiÌÂÓÔÈ Î·È ÛÙÂÚÔ‡ÌÂÓÔÈ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙˆÓ ·Û·›ÚÔ˘ÛÈÓ, ·Ó·Ó¤Ô˘ÛÈ ‚·ı‡Ù·Ù· Î·È ·ÔıÓ‹ÛÎÔ˘ÛÈÓ. ∂¿Ó fï˜ ‰È·Ê‡ÁˆÛÈ ˆ˜ Î·È ˙ÒÓÙ˜ ·ӤÏıˆÛÈ ÂȘ ÙËÓ ı¿Ï·ÛÛ·Ó, Ùfi٠ʇÁˆÛÈÓ ÂȘ Ù· ‚¿ıË ·˘Ù‹˜ Ù·¯‡Ù·Ù·, Â˘Ù˘¯Â›˜, ‰ÈfiÙÈ ÂÛÒıËÛ·Ó Î·È ÂχıÂÚÔÈ Â·Ó‹Ïı·Ó ÂȘ ÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ Î·È ÙÔ ˘‰¿ÙÈÓÔÓ μ·Û›ÏÂÈfiÓ ÙˆÓ. ∂Î ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ȯı‡ˆÓ ÙÈÓ¤˜, fiˆ˜ Ë ∑‡Á·ÈÓ·, ¤¯ˆÛÈ ÌÂıã ·˘ÙÒÓ ·ÁÁÂÏÈÔÊfiÚÔÓ È¯ı‡Ó, fiÛÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÙÔ‡ÙˆÓ ÂȘ ÙÈÓ· ÙÔ‡ÙˆÓ ·fiÛÙ·ÛÈÓ, ·ÓȯÓ‡ÂÈ Ù· ‡‰·Ù· Î·È fiÙ·Ó ·ÓÙÈÏËÊı‹ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔÓ ÂȉÔÔÈ› ·˘Ù‹Ó ηٷÏϋψ˜, ÔfiÙ ·‡ÙË Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ù· ‰¤ÔÓÙ· ̤ÙÚ· Î·È ÛÒ˙ÂÙ·È, ‰È· Ù˘ ‰ÈÔÏÈÛı‹Ûˆ˜ Î·È Ù˘ ÙÚÔ‹˜ ÂȘ ¿Ù·ÎÙÔÓ Ê˘Á‹Ó. ŒÙÂÚÔÈ ÙˆÓ È¯ı‡ˆÓ ¤¯ÔÓÙ˜ ̤Á· ÛÒÌ· Î·È ÎÔÏÔÛÈ·›·˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, fiˆ˜ ÔÈ Î·Ú¯·Ú›Â˜, ·ÓÙÈÎÚ›˙Ô˘ÛÈÓ ÂÈıÂÙÈÎÒ˜ Î·È ‚Ô˘ÏÈÌÈÒÓÙ˜ ¿ÓÙ· Ù· ÂÓ¿ÏÈ· ˙Ò·, ·Êfi‚ˆ˜ ‰Â Î·È ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔÓ ÂȘ Ù· ‚¿ıË ÙˆÓ ı·Ï·ÛÛÒÓ ˆ˜ ‰‡ÙËÓ. ∫·È ηْ ·Ú¯¿˜ ÌÂÓ ›ÛÙ·Ù·È Ô‡ÙÔ˜ ·¤Ó·ÓÙ› ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ÚÔۂϤÂÈ ·Ó·ÔÊ¿ÛÈÛÙÔ˜, ÌfiÏȘ fï˜ ·ÓÙÈÏËıÊ‹ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓfi ÙÔ˘ Î·È ‰È·ÎÚ›ÓË ·˘ÙfiÓ Û·ÊÒ˜, ÙfiÙ ÙÔ˘ ÂÈÙ›ıÂÙ·È Ï˘Û۷Ϥˆ˜ Î·È ÙÔÓ Î·Ù·Û·Ú¿ÛÛË, Á˘ÌÓfiÓ ÛÔÁÁ·ÏȤ· ‹ Î·È Ì˯·ÓÈÎfiÓ ‰‡ÙËÓ ÛηʷӉڤ·, ‰ÈfiÙÈ ÊÔ‚Â›Ù·È fiÙÈ ı· ÙÔ˘ ÛÙÂÚ‹ÛË – Î·È ÔÏÏ¿ÎȘ ÙÔ˘ ÛÙÂÚ› – ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙÔ˘, ‹ÙȘ Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ù·‡ÙË Ë ˙ˆ‹ ÙÔ˘.
– 226 –
™KEYO™ ZEPBO™
Δ· ·˘Ù¿ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Î·È ÂȘ Ù· ·ÌÊ›‚È·. O‡Ùˆ˜, ÔÈ ı·Ï¿ÛÛÈÔÈ ÙÔ˘ ¶fiÏÔ˘ ÂϤʷÓÙ˜, ÂÓÒ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘ÛÈÓ ‹Û˘¯ÔÈ Î·È ·‰È¿ÊÔÚÔÈ ÚÔ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ËÛ‡¯Ô˘ › ÙÔ˘ ¿ÁÔ˘ ÙˆÓ, ÂÚ¯fiÌÂÓÔÈ ÂÓ›ÔÙÂ Î·È ÂȘ ÂÏ·¯›ÛÙËÓ ÚÔ˜ ·˘ÙfiÓ ·fiÛÙ·ÛÈÓ Î·È Û¯Â‰fiÓ Â·Ê‹Ó, fï˜ fiÙ·Ó ›‰ˆÛÈÓ ·˘ÙfiÓ, fiÙÈ ˙ËÙ› Ó· ÙÔȘ ÛÙÂÚ‹ÛË ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙˆÓ, ÙfiÙ ηٿ ÙÔÓ ºÚ›ÓÙ˙ÔÊ ¡¿ÓÛÂÓ: «øÚ›ÔÓÙ·È ·ÁÚ›ˆ˜, ·Ó·Ù·Ú¿ÛÛÔ˘ÛÈ ÙÔ ‡‰ˆÚ ‰·ÈÌÔÓȈ‰Ò˜, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÛÈ ·Ó‰·ÈÌfiÓÈÔÓ, ‰ÂÈÎÓ‡Ô˘ÛÈÓ ÂÈıÂÙÈο˜ ‰È·ı¤ÛÂȘ Ì ÙÚÔÌÂÚ¿ Ô˘ÚÏÈ¿ÛÌ·Ù·, ÌË ‰˘ÛÙ¿˙ÔÓÙ˜ Ó· ÚÈÊıÒÛÈ Î·Ù¿ ÙˆÓ Î˘ÓËÁÒÓ Î·È ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ï¤Ì‚ˆÓ, ÂÓ›ÔÙ ¿Ó¢ ÚÔÎÏ‹Ûˆ˜ ÙÈÓfi˜». ∫·È ·ÏÏ·¯Ô‡, Ô ·˘Ùfi˜ ·Ú·ÙËÚËÙ‹˜ ÁÚ¿ÊÂÈ: «OÈ ı·Ï¿ÛÛÈÔÈ ÂϤʷÓÙ˜ ÙÒÚ· (ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ÊfiÓÔÓ ‰‡Ô ÙˆÓ Û˘ÓÙÚfiÊˆÓ ÙˆÓ) ¤¯Ô˘ÛÈÓ ÂÍ·ÁÚȈı‹ ÙÂÏ›ˆ˜ Î·È Â΂¿ÏÏÔ˘ÛÈ ÙfiÛÔÓ ¿ÁÚÈ· Ô˘ÚÏÈ¿ÛÌ·Ù·, ÒÛÙ ·ÓÙÈÏ·ÏÔ‡ÛÈ Ù· ¤ÚÈÍ ‚Ô˘Ó¿... ŒÓ·˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÛÂÓÈÎfi˜, Ôχ ËÏÈÎȈ̤ÓÔ˜, ˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È, Ì·›ÓÂÙ·È Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈÎÒ˜. flڷȘ-ÒڷȘ ·Ó·ÛËÎÒÓÂÙ·È ÂȘ ÙÔ ¿ÎÚÔÓ ÙÔ˘ ÔÁÎÔ¿ÁÔ˘ Î·È Ú›ÙÂÙ·È ÂȘ ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ì·˜, ÚÔۂϤˆÓ ÂÓÙ·ÙÈÎÒ˜ Ù· ÙÒÌ·Ù· ÙˆÓ Û˘ÓÙÚfiÊˆÓ ÙÔ˘, Ù· ÔÔ›· Ê·›ÓÂÙ·È ˆÛ› Ó· ı¤ÏË Ó· ··Á¿ÁÂÈ». ∂ÓÙÔÓfiÙÂÚÔÓ Û˘Ó·ÓÙÒÌÂÓ ÙÔ ·›ÛıËÌ· ÙÔ‡ÙÔ, Ù˘ ·Á¿Ë˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó Î·È ÙËÓ ˙ˆ‹Ó ·Ú¿ ÙÔȘ ÈÛ¯˘ÚÔÙ¤ÚÔȘ ·ÌÊÈ‚›ÔȘ. O‡Ùˆ˜ Ô ÈÔfiÙ·ÌÔ˜, ¤¯ˆÓ ÎÔÏÔÛÛÈ·›·Ó ‰‡Ó·ÌÈÓ, ÂÈÙ›ıÂÙ·È ·ÚfiÎÏËÙÔ˜ Î·È ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ ıˆÚ› ÂÈΛӉ˘ÓÔÓ Â¯ıÚfiÓ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘. ∫·È Û˘Ó·ÓÙÒÓ ÌÂÓ ·˘ÙfiÓ ÂÓ Ùˆ ‡‰·ÙÈ ÙÔÓ Û˘ÓÙÚ›‚ÂÈ Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈÎÒ˜ Î·È Î·Ù·ÙÚÒÁÂÈ ·˘ÙfiÓ ·Î·ÚÈ·›ˆ˜. ŸÙ·Ó ‰’ ·ÓÙÈÎÚ›ÛË ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔÓ Â› Ù˘ ۯ‰›·˜ ‹ ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔÏÔ›Ô˘ ΢ÓËÁ› ·˘ÙfiÓ ÂÈÌfiÓˆ˜ Î·È ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ·ÁÚ›·˜ Ù·˜ ÂÈıÂÙÈο˜ ·˘ÙÔ‡ ‰È·ı¤ÛÂȘ. OÛ¿ÎȘ ‰Â ÊÔÓ¢ıÒÛÈÓ ÈÔfiÙ·ÌÔÈ, ÔÈ ÂÈ˙ÒÓÙ˜ ·˘ÙÒÓ ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·È, Ê·›ÓÂÙ·È, ‚·ı‡Ù·Ù· ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔÓ ÙˆÓ Û˘ÓÙÚfiÊˆÓ ÙˆÓ, ‰ÈfiÙÈ Ô˘ÚÏÈ¿˙Ô˘ÛÈÓ ·ÁÚ›ˆ˜ Î·È ÁÔÂÚÒ˜ fiÏËÓ ÙËÓ Ó‡¯Ù·, ˆÛ› Ó· ÌÔÈÚÔÏÔÁÔ‡ÛÈ ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ ÙˆÓ. ø˜ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÈ ÚÔ ÙÈÓfi˜ Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·ÔÛÙÔÏ‹ Citroen ÂȘ ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹Ó ÙÔ˘ O˘¿ÓÙ· Δ˙·Ï¤ Î·È Ù·˜ fi¯ı·˜ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ŒÏÔ˘˜ ª·Ú O˘¿ÓÙ˙· Ù˘ ∫ÂÓÙÚÈ΋˜ ∞ÊÚÈ΋˜: «ŸÙ·Ó – ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ÊfiÓÔÓ ÙÈÓÒÓ ÙˆÓ ÂÓ ·˘Ù‹ ÈÔÔÙ¿ÌˆÓ – ·Ó¤ÙÂÈÏÂÓ Ë ™ÂÏ‹ÓË, Ù· Ù¤Ú·Ù· ÂÍ‹ÏıÔÓ Ù˘ Ï›ÌÓ˘ Î·È ‹Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÂÚÈÏ·ÓfiÓÙ·È ÂȘ Ù·˜ fi¯ı·˜, Ì˘ÎÒÌÂÓ· ·ÁÚ›ˆ˜. ∂ÓfiÌÈ˙ ηÓ›˜ ̤۷ ÂȘ ÙÔ Â͈ÙÈÎfiÓ ÂÚÈ-
– 227 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
‚¿ÏÏÔÓ, fiÙÈ Â˘Ú›ÛÎÂÙ·È ÂȘ ηÌÌ›·Ó μ·ÏÔ˘ÚÁ›·Ó Ó‡ÎÙ·. Δ· ·¯‡‰ÂÚÌ· ÎÙ˘Ô‡ÛÈ ÌÂÙ¿ ›ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ Î·È Î¿ÌÓÔ˘ÛÈ Ó· ÙÚ¤ÌË fiÏË Ë ¤ÎÙ·ÛȘ ¤ÚÈÍ. ΔÔ ¤ÓıÈÌÔÓ ÍÂʈÓËÙfiÓ ‰È·ÚΛ ¤ˆ˜ Ù· ¯·Ú¿ÁÌ·Ù·. ΔÔ Úˆ›… ÔÈ ÈÔfiÙ·ÌÔÈ ‚fiÛÎÔ˘ÛÈÓ ·Ì¤ÚÈÌÓÔÈ ÂȘ ÙË Ï›ÌÓËÓ».* Δ· ¤ÓÙÔÌ· ÚÔ˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍÈÓ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È Ù· ÙÂÚ¿ Î·È ÙÔ˘˜ fi‰·˜ ÙˆÓ ÚÔ˜ Ê˘Á‹Ó, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘˜ ÚÔÛ·ÎÙÚ›‰·˜ ÙˆÓ Î·È ÙÔ ‰ËÏËÙ‹ÚÈfiÓ ÙˆÓ ÌÂÙ·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È, fiÙ·Ó ‰È·ı¤ÙÔ˘ÛÈ ÙÔÈÔ‡ÙÔ, fiˆ˜ ÚÔÊ˘·¯ıÒÛÈ Î·È ˙‹ÛˆÛÈÓ. Δ· ÙËÓ¿ ÂÓÒ ÂȘ ÙËÓ ËÏÈfiÏÔ˘ÛÙÔÓ Ë̤ڷ Â›Ó·È Ï¿Ï·, „¿ÏÏÔ˘ÛÈ ‡ÌÓÔ˘˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó Î·È ÙËÓ ˙ˆ‹Ó, ÙÚ·ÁÔ˘‰Ô‡ÛÈ ÙËÓ ¯·Ú¿Ó Î·È ÙÔÓ ¤ÚˆÙ·, ÂÓ Î·ÈÚÒ ı˘¤ÏÏ˘ Î·È Î·Ù·ÈÁ›‰Ô˜ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘ÛÈ Ù·‡Ù· ¿Ï·Ï·, Û˘ÛÙ¤ÏψÓÙ·È ÂȘ Ù·˜ ʈÏ¿˜ ÙˆÓ Î·È ˘ÔÙÔÓıÔÚ›˙Ô˘ÛÈ ÌÈÎÚ¿˜ ʈӿ˜ Êfi‚Ô˘, Û˘ÛÙÔÏ‹˜ Î·È Ï‡Ë˜. ŸÙ·Ó ·ÓÙÈÎÚ‡ÛˆÛÈ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔÓ Ó· Û˘ÏÏËÊıÒÛÈ Î·È ·ÔϤۈÛÈ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙˆÓ, ÙfiÙ ÙÚ¤ÔÓÙ·È ÂȘ ¿Ù·ÎÙÔÓ Ê˘Á‹Ó. ™˘ÏÏ·Ì‚·ÓfiÌÂÓ· Ù˘¯fiÓ, ˙ËÙÔ‡ÛÈÓ ÂÈÌfiÓˆ˜ Ó· ‰È·Ê‡ÁˆÛÈ Î·È ·Ó·ÎÙ‹ÛˆÛÈ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙˆÓ, ·ÊÈÒÌÂÓ· ‰’ ÂχıÂÚ· ‹ ‰È·Ê‡ÁÔÓÙ·, ›Ù·ÓÙ·È ÈÏÈÁÁȈ‰Ò˜ Î·È Ù·¯‡Ù·Ù· ‰ÈÔÏÈÛı·›ÓÔ˘ÛÈ, ÎÚ˘ÙfiÌÂÓ· ÂȘ Ù· ‚¿ıË ÙÔ˘ ‰¿ÛÔ˘˜ ‹ ¯¿ÓÔÓÙ·È ÂȘ ÙÔ ¿ÂÈÚÔÓ, οو ÂΛ, ¤Ú·Ó ÙÔ˘ ΢·ÓÔ‡ Ô˘Ú·ÓÔ‡, ÂÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ· ·ÓÂ˘Ù˘¯‹ ÂȘ ÙËÓ ÊˆÏÂ¿Ó ÙˆÓ. ∫·È Ë ¯ÂÏȉÒÓ, fiÙ·Ó, ÂÈÛÙÚ¤ÊÔ˘Û·, Û˘Ó·ÓÙ‹ÛË ÂÚË̤̈ÓËÓ ÙËÓ ÊˆÏÂ¿Ó Ù˘, ıÚËÓ› › ÙË Û˘Ìʈڿ Î·È ÙË ·ÔÛÙÂÚ‹ÛÂÈ ÙˆÓ Ù¤ÎÓˆÓ Ù˘, fiÙ·Ó ‰’ ·ÓÙÈÏËÊı‹ fiÙÈ ¿ÏÏË ÊˆÏ¿ ·ÒÏÂÛ ÙÔÓ ·Ù¤Ú· Î·È ÙËÓ ÌËÙ¤Ú· Ù˘ Î·È fiÙÈ ÂÓÙfi˜ ·˘Ù‹˜ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ÔÚÊ·Ó¿ ÌÈÎÚ¿, Ù· ÔÔ›· ‰ÂÓ ‰‡Ó·ÓÙ·È ¤ÙÈ Ó· ÂÙ¿ÍÔ˘Ó, ‰È·ÙÚ·ÊÔ‡Ó Î·È ˙‹ÛˆÛÈ, ÙfiÙ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ·˘Ù‹ ·˘ıÔÚÌ‹Ùˆ˜ Ó· ·Ó·ıÚ¤„Ë Î·È ÌÂÁ·ÏÒÛË Ù· ÌÈÎÚ¿ ÔÚÊ·Ó¿, Ó· ÙÔ˘˜ ‰ÒÛË ÙÚÔÊ‹Ó Î·È Ó· Ù· Ì¿ıË Ó· ÂÙÒÛÈÓ, Ó’ ·Ó¢ڛÛΈÛÈ ÙËÓ ÙÚÔÊ‹Ó ÙˆÓ Î·È Ó· ˙‹ÛˆÛÈ, ‰›‰Ô˘Û· Ô‡Ùˆ˜ ÂÓ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·Ó˘ÂÚ‚Ï‹ÙÔ˘ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜ Î·È ÊÈÏ·ÏÏËÏ›·˜ ı·˘Ì·ÛÙ‹˜. ∂¿Ó ÂÈÛ¤ÏıˆÌÂÓ ÂȘ ÙÔ ¿ÁÚÈÔÓ ‰¿ÛÔ˜, ÙÔÓ ·ÏËı‹ ·˘ÙfiÓ ¡·fiÓ Ù˘ º‡Ûˆ˜, ‚ϤÔÌÂÓ ÌÂٷ͇ ÔÏÏÒÓ ÂӉȷÊÂÚfiÓÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Î·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ, ¿ÙÈÓ· ÂÎÙ˘Ï›ÛÛÔÓÙ·È ÂÓÒÈfiÓ Ì·˜, fiÙÈ Ô ÂÚˆ‰Èfi˜ Î·È ÙÔ ÙËÓfiÓ ¶Ï˘‚È¿, Ô˘ ÌfiÓÔÓ ÂӉȷʤÚÔÓÙ·È ‰È· ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎ‹Ó ÙˆÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó Î·È ÙËÓ ˙ˆ‹Ó ÙˆÓ, ·ÏÏã ÂÎÙ›ÓÔÓÙ· ÙÔ ÂӉȷ-
– 228 –
™KEYO™ ZEPBO™
ʤÚÔÓ ÙˆÓ, ··ÏÏ¿ÛÛÔ˘ÛÈ ÙÔÓ ÈÔfiÙ·ÌÔÓ ÙˆÓ ·Ú·Û›ÙˆÓ ·˘ÙÔ‡, ÚÔÂȉÔÔÈÔ‡ÓÙ˜ ÙÔÓ ÂÚ› ÂÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ù˘¯fiÓ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÔ˘. ∫·È ‰È· ÙÔ‡ÙÔ ÂȘ ¿Û·Ó ΛÓËÛÈÓ, ÂȘ ¤Ó‰ÂÈÍÈÓ Êfi‚Ô˘ ‹ Ù·Ú·¯‹˜ ÙÈÓfi˜ ÙˆÓ ÙÂÚˆÙÒÓ Ê›ÏˆÓ ÙÔ˘, Ô ÈÔfiÙ·ÌÔ˜ ÂÁ›ÚÂÙ·È ÂÎ Ù˘ Ó¿Ú΢ ÙÔ˘ – Ô ‡ÓÔ˜ ÙÔ˘ Ô˘‰¤ÔÙÂ Â›Ó·È ·fiÏ˘ÙÔ˜ Î·È ‚·ı‡˜ – Î·È Û‡‰ÂÈ ¿Ú·˘Ù· ÂȘ ÙÔÓ ÔÙ·ÌfiÓ ‹ ÙËÓ Ï›ÌÓËÓ, fiˆ˜ ÂΛ ÚÔÊ˘Ï·¯ı‹ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ‡‰·ÙÔ˜ Î·È ÙÔ˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÙÔ˘. ΔËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙˆÓ ·ÁÚÈÔ‚Ô˘‚¿ÏˆÓ Ù˘ ∫ÂÓÙÚÒ·˜ ∞ÊÚÈ΋˜ ÚÔÛٷهÂÈ Â›Û˘ Ô˘¯› ÌfiÓÔÓ Ë ÎÔÏÔÛÛÈ·›· ·˘ÙÒÓ ÚÒÌË, Ù· Ôͤ· Τڷٷ Î·È ·È ÔÏ·› ÙˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ¤Ó ȉȷ›ÙÂÚÔÓ ÙËÓfiÓ, fiÂÚ ˙Ë ÔÈÔÓ› ÂÓ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÒ ÌÂÙã ·˘ÙÔ‡, ÙÔ ÔÔ›ÔÓ ÙÔ˘˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› ¿ÓÙÔÙÂ Î·È ÙÔ˘˜ ÚÔÂȉÔÔÈ› ÂÚ› ÙÔ˘ ÂÂÚ¯Ô̤ÓÔ˘ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘. ΔÔ ÙËÓfiÓ ∫·Ï¿Ô – Kalao Ù˘ ∞ÊÚÈ΋˜ – ÙÔ ÔÔ›ÔÓ ¤¯ÂÈ ÌÈÎÚfiÓ Ï·ÈÌfiÓ, Ú¿ÌÊÔ˜ ·È¯ÌËÚfiÙ·ÙÔÓ Î·È Ê¤ÚÂÈ ÂȘ ÙËÓ ·Ú¯‹Ó Ù˘ ÚÈÓfi˜ ÙÔ˘ Ì›·Ó ÔÛÙÂÒ‰Ë ·fiÊ˘ÛÈÓ ˆ˜ ÎÚ¿ÓÔ˜, Ë ÔÔ›· ÙÔ˘ ‰›‰ÂÈ ÙËÓ fi„ÈÓ ÙËÓÔ‡ Ù˘ ∞Ôηχ„ˆ˜, ¢ڛÛÎÂÙ·È ¿ÓÙÔÙ ÂÓ ÛÙÂÓ‹ ·ʋ Î·È ÔÈÔÓ› Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÒ ÌÂÙ¿ ÙˆÓ ÛÙÚÔ˘ıÔÎ·Ì‹ÏˆÓ Î·È ÙˆÓ ·ÁÚÈÔÁ¿ÏˆÓ, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÚÔÛٷهÂÈ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó Î·È ÙËÓ ˙ˆ‹Ó. ΔÚÒÁÔÓ È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ ÙÔ˘˜ fiÊÂȘ, ¤¯ÂÈ ÔÍ˘Ù¿ÙËÓ fiÚ·ÛÈÓ Î·È ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ·fi Ôχ Ì·ÎÚ¿˜ ·ÔÛÙ¿Ûˆ˜ Î·È ÙËÓ ÂÏ·¯›ÛÙËÓ ‡ÔÙÔÓ Î›ÓËÛÈÓ ÙˆÓ ˘„ËÏÒÓ ¯fiÚÙˆÓ, ‹ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓ ¿ÓıÚˆÔÓ, ›Ù·Ù·È ·Ì¤Ûˆ˜ ÂȘ Ù· ‡„Ë, Â΂¿ÏÏÂÈ Ì›·Ó ȉȿ˙Ô˘Û·Ó ÊˆÓ‹Ó Î·È ÙfiÙ ·È ÛÙÚÔ˘ıÔοÌËÏÔÈ, ÔÈ ·ÁÚÈÔ‚Ô‡‚·ÏÔÈ ‹ ˆÙ›‰Â˜, ·È ÔÔ›·È ¢ڛÛÎÔÓÙ·È ¿ÓÙÔÙ ÏËÛ›ÔÓ ÙÔ˘, ÚÔÂȉÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ·Ì¤Ûˆ˜ ÂÚ› ÙÔ˘ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘, ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ ·˘Ù·› ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂȘ ı¤ÛÈÓ, ¤ÓÂη Ù˘ ηٷÛ΢‹˜ ÙˆÓ, Ó’ ·ÓÙÈÏËÊıÒÛÈ Î·È ¿Ú·˘Ù· ÚÔÊ˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È. Δ· ÂÚÂÙ¿ ‰ÂÈÎÓ‡Ô˘ÛÈ ¿ÓÙÔÙ ¤ÓÙÔÓÔÓ ÙËÓ Â·˘ÙÒÓ ·Á¿ËÓ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó, ·ÓÙȉÚÒÓÙ· ‰È’ fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·È ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ Î·Ù¿ Ù˘ ÛÙÂÚ‹Ûˆ˜ Ù·‡Ù˘ ‹ ÙÔ˘ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡ ·˘Ù‹˜, ÌÂÙ·¯ÂÈÚÈ˙fiÌÂÓ· ÙÔ˘˜ Ô‰fiÓÙ·˜ ÙˆÓ, ÙÔ˘˜ fi‰·˜ Î·È ÙÔÓ ÈfiÓ ·˘ÙÒÓ, ÂÓÒ fiÙ·Ó Â›Ó·È ÔÏÈṲ̂ӷ ‰È· ÌÂÁ¿Ï˘ ‰˘Ó¿Ìˆ˜, fiˆ˜ Ô ›ıˆÓ, Ô ‚fi·˜, Ô ÎÚÔÙ·Ï›·˜, ÙfiÙ ·ÓÙÈÎÚ›˙Ô˘ÛÈ ÙÔÓ Â¯ıÚfiÓ ·Êfi‚ˆ˜ Î·È ÂÈÙ›ıÂÓÙ·È ÚÔÎÏËÙÈÎÒ˜ Î·È ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÌÂÙ·¯ÂÈÚÈ˙fiÌÂÓ· ¿ÓÙÔÙÂ Î·È ÙÔ ÊÔ‚ÂÚfiÓ ·˘ÙÒÓ ‰ËÏËÙ‹ÚÈÔÓ, ˆ˜ ̤ÛÔÓ ·Ì‡Ó˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÂÈı¤Ûˆ˜ ·ÚÔÎÏ‹ÙÔ˘, fiˆ˜ Ë ‰È„¿˜, Ë ÎfiÌÚ·, Ë ¤¯È‰Ó·, Ë ÔÔ›· fiÙ·Ó ÎÈÓ‰˘-
– 229 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ó‡Ë, ÎÚ‡ÙÂÈ Ù· ÌÈÎÚ¿ Ù˘ ÂÓÙfi˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÛÙfiÌ·Ùfi˜ Ù˘, fiˆ˜ ÚÔÊ˘Ï¿ÍË ÙËÓ ÂÏ¢ıÚ›·Ó Î·È ÙËÓ ˙ˆ‹Ó ÙˆÓ Î·È Â›Ù· ·Ì‡ÓÂÙ·È Ê‡ÁÔ˘Û· ÚÔÙÚÔ¿‰ËÓ, ‹ Î·È ÂÈÙÈıÂ̤ÓË ·ÁÚ›ˆ˜ Î·È ÊÔ‚ÂÚ¿. £· ηıÈÛÙ¿ÌËÓ ÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜ Û¯ÔÈÓÔÙÂÓ‹˜, Â¿Ó ‹ıÂÏÔÓ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿Ûˆ ÂÓÙ·‡ı· ¿ÂÈÚ· ÙÔÈ·‡Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ· Î·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÂÓ ÙË º‡ÛÂÈ, ¿ÙÈÓ· ›ıÔ˘ÛÈÓ ·‰ÈÛÙ¿ÎÙˆ˜, fiÙÈ ÂÓ ÙË Î·ÙˆÙ¤Ú· ˙ˆÔÏÔÁÈ΋ Îϛ̷ÎÈ Ë ·Á¿Ë ÙÔ˘ ˙ÒÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÔ‡Ó ÎÔÈÓfiÓ ¤ÓÛÙÈÎÙÔÓ, ·ÏÏ¿ ¿ıÔ˜ ÛÊÔ‰ÚfiÓ, ÙÔ ÔÔ›ÔÓ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ÙÔ‡ÙÔ ‚·ı‡Ù·Ù· Î·È fiÂÚ ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È ‰È’ fiÏˆÓ ·˘ÙÔ‡ ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·È Ì ΛӉ˘ÓÔÓ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, ÁÓˆÚ›˙ÔÓ ¿ÚÈÛÙ· fiÙÈ ÂÏ¢ıÂÚ›· ‰È’ ·˘Ùfi Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ù·‡ÙË Ë ‡·ÚÍ›˜ ÙÔ˘, ·˘Ù‹ Ù·‡ÙË Ë ˙ˆ‹ ÙÔ˘. ∫·ı’ fiÛÔÓ ·ÓÂÚ¯fiÌÂı· ÙËÓ ˙ˆÔÏÔÁÈÎ‹Ó Îϛ̷η, › ÙÔÛÔ‡ÙÔÓ ·Ó¢ڛÛÎÔÌÂÓ ÂÓÙÔÓfiÙÂÚÔÓ ÙÔ ·›ÛıËÌ· Ù˘ ·Á¿Ë˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó, ÙËÓ ÔÔ›·Ó Ù· ıËÏ·ÛÙÈο ˘ÂÚ·Û›˙ÔÓÙ·È ‰È· Ù˘ Ê˘Á‹˜, ‰È· ÙˆÓ ÎÂÚ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ÔÓ‡¯ˆÓ ÙˆÓ, ‰È· ÙˆÓ ÔÏÒÓ Î·È ÙˆÓ Ô‰fiÓÙˆÓ ÙˆÓ, ‰È’ fiÏˆÓ ·ÓÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜ ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ, ¿ÙÈÓ· Ù·‡Ù· ‰‡Ó·ÓÙ·È Ó· ‰È·ı¤ÙˆÛÈÓ. ∏ ÕÚÎÙÔ˜ ˘ÂÚ·ÛÈ˙Ô̤ÓË ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó Ù˘ Ô˘¯› ÌfiÓÔÓ ·Ì‡ÓÂÙ·È ÎÚ·ÙÂÚÒ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÂÈÙ›ıÂÙ·È ·ÁÚ›ˆ˜, ·Ï·›Ô˘Û· ̤¯ÚÈ ı·Ó¿ÙÔ˘. ŸÙ·Ó ‰Â ˘Ô·„Ë, Ù· Ù˘¯fiÓ ˘¿Ú¯ÔÓÙ· ÌÈÎÚ¿ Ù˘ ‰ÂÓ ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÔÓÙ·È ÙÔ˘ ÙÒÌ·ÙÔ˜ Ù˘ ÌËÙÚfi˜ ÙˆÓ, ·ÏÏ¿ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó Î¿Ô˘ ÏËÛ›ÔÓ ÎÏ·›ÔÓÙ˜ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔÓ ·˘Ù‹˜. «∂ÓÒ ÂÁ‰¤ÚÓ·Ì ÙËÓ ∞ÚÎÔ‡‰·, ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ¡¿ÓÛÂÓ, Ù· ·ÚÎÔ˘‰fiÔ˘Ï· Ù˘ ¤ÎÔ‚·Ó ‚fiÏٷȘ ÂȘ ÌÈÎÚ¿Ó ·fiÛÙ·ÛÈÓ, ÎÏ·˘ıÌÈÚ›˙ÔÓÙ· Û˘Ó¯Ҙ …Î·È fiÙ·Ó ÂÛ˘Ó¯›Û·ÌÂÓ ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔÓ Ì·˜, ·ÚËÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÌÂı· ·fi Ù· ·ÚÎÔ˘‰fiÔ˘Ï·, Ù· ÔÔ›· Ì ÙÔ˘˜ Ï˘ÁÌÔ‡˜ ÙˆÓ ÂÙ¿Ú·ÛÛÔÓ ÙËÓ ı·Ó¿ÛÈÌÔÓ ÛȈ‹Ó, Ô˘ ÂÏ·Ó¿ÙÔ ·ÓÙÔ‡».* ∏ ηÁÎÔ˘ÚÒ, ¤¯Ô˘Û· Û˘Ó‹ıˆ˜ Ì‹ÎÔ˜ ÙÚÈÒÓ Ì¤ÙÚˆÓ Î·È ‚¿ÚÔ˜ ÂηÙfiÓ ¯ÈÏÈÔÁÚ¿Ì̈Ó, ηٷ‚¿ÏÏÂÈ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο˜ ÊÚÔÓÙ›‰·˜ ‰È· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó Ù˘. ŸÙ·Ó ‰Â ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÙ‹ Î·È ·ÓÙÈÏËÊı‹ fiÙÈ ‰ÂÓ ‰‡Ó·Ù·È Ó· Ûˆı‹ ϤÔÓ, ÙfiÙ Â΂¿ÏÏÂÈ ÂÎ ÙÔ˘ ÎfiÏÔ˘ Ù˘, ÂÎ Ù˘ ı‹Î˘, ‰È· Ù˘ ÔÔ›·˜ Â›Ó·È ˘fi Ù˘ ʇÛˆ˜ ÂÊԉȷṲ̂ÓË Î·È fiÔ˘ ·‡ÙË Ê¤ÚÂÈ ¿ÓÙÔÙ ٷ ÌÈÎÚ¿ Ù˘, ̤¯ÚȘ Ô˘ ‰˘ÓËıÒÛÈ Ù·‡Ù· Ó· ‚·‰›ÛˆÛÈ, Â΂¿ÏÏÂÈ Ù·‡Ù· Ù¿¯ÈÛÙ·, ı¤ÙÂÈ ·˘Ù¿ ÂȘ ÙÈ ·ÛʷϤ˜ ̤ÚÔ˜ Î·È ¤ÂÈÙ· ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ‰È· Ó· ·Ôı¿ÓË ·¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ¯ıÚÔ‡ Ù˘ Î·È Ô‡Ùˆ Ó· ·ÔÙÚ¤„ÂÈ
– 230 –
™KEYO™ ZEPBO™
ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹Ó ÙÔ‡ÙÔ˘ ·fi ÙˆÓ Ù¤ÎÓˆÓ Ù˘, Ù· ÔÔ›· ÓÔÌ›˙ÂÈ fiÙÈ ·‡ÙË ¤ÛˆÛÂÓ Ô‡Ùˆ˜, ÚÔÊ˘Ï¿Í·Û· ·˘Ù¿ ÂȘ ·ÛʷϤ˜ ̤ÚÔ˜. μÚ·¯˘ÏÔÁ›·˜ ¯¿ÚÈÓ, ·˜ ηٷϛˆÌÂÓ ÙËÓ fiÏËÓ ˙ˆÔÏÔÁÈÎ‹Ó Îϛ̷η Î·È ·ÚÔÚÒÓÙ˜ ·ÂÈÚ›·Ó fiÏËÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÔ‡ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÂÚÈÙÒÛˆÓ, fiÔ˘ ÙÔ ˙ÒÔÓ Î·È ÙËÓ ˙ˆ‹Ó ÙÔ˘ ·˘Ù‹Ó ı˘ÛÈ¿˙ÂÈ ¯¿ÚÈÓ Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ÙÔ˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙˆÓ Ù¤ÎÓˆÓ Î·È ÙˆÓ Û˘ÓÙÚfiÊˆÓ ÙÔ˘, ·˜ ¤ÏıˆÌÂÓ, ‚Ú·¯ÈÏÔÁ›·˜ ¯¿ÚÈÓ, ·Ì¤Ûˆ˜ ÂȘ ÙÔ ÏËÛȤÛÙÂÚÔÓ ÚÔ˜ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔÓ ˙ÒÔÓ Î·È Ì¿ÏÏÔÓ fiÌÔÈÔÓ ·˘ÙÒ, ÙÔÓ ›ıËÎÔÓ. «O ÌÈÎÚfi˜ Î·È ¯·ÚÈÙÔ̤ÓÔ˜ ›ıËÎÔ˜ ª·Î¿Ô, Ë ı‹Ï· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ıËÏ¿˙Ô˘Û· Ù· ÌÈÎÚ¿ Ù˘, ·ÎÚÈ‚Ò˜ fiˆ˜ Î·È ·È Á˘Ó·›Î·È˜, fiÙ·Ó ˙ËÙ‹ÛË ÙȘ Ó· ÙÔ˘ ·Ê·ÈÚ¤ÛË ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ·˘ÙÔ‡, Ó· ÙÔÓ Û˘ÏÏ¿‚Ë, ‹ Ó· ÙÔ˘ ÂÈÙÂı‹, ÙfiÙ ·Ì¤Ûˆ˜ ÙÚ¤ÂÙ·È ÂȘ ¿Ù·ÎÙÔÓ Ê˘Á‹Ó, ÛηÚÊ·ÏÒÓÂÈ Â¿Óˆ ÂȘ Ù· ‰¤Ó‰Ú· Î·È ÊˆÓ¿˙ÂÈ ·ÁÚ›ˆ˜, Â΂¿ÏÏˆÓ ÁÔÂÚ¿˜ ÎÚ·˘Á¿˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ΢ÓËÁÔ‡, ¯ÂÈÚÔÓÔÌÒÓ ·ËÏËÙÈÎÒ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ Î·È ÌÔÚÊ¿˙ˆÓ ·Ú·‰fi͈˜. O ΢ÓÔΤʷÏÔ˜ ›ıËÎÔ˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙÔ˘ ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È ‰È· Ù˘ Ù·¯Â›·˜ Ê˘Á‹˜ Î·È ÙÔ˘ ı·˘Ì·ÛÙÔ‡ ·ÎÚÔ‚·ÙÈÎÔ‡ ÛηÚÊ·ÏÒÌ·ÙÔ˜ ÂȘ Ù·˜ ÎÔÚ˘Ê¿˜ ÙˆÓ ‰¤Ó‰ÚˆÓ. ∞ÏÏ¿ Î·È fiÙ·Ó ¤¯ÂÈ ÌÂıã ·˘ÙÔ‡ ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿Ó ÙÔ˘, ÔÏÏ¿ÎȘ ̤ÓÂÈ Úfi ÙÔ˘ ¯ıÚÔ‡, ËÚˆ˚Îfi˜ Ù·‡Ù˘ ÚfiÌ·¯Ô˜ Î·È ›ÛÙ·Ù·È ÚÔ ÙÔ˘ ÂÂÚ¯Ô̤ÓÔ˘ ΢ÓËÁÔ‡, fiˆ˜ ÚÔÛÂÏ·ÛË ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ‡ÙÔ˘ Î·È ›ÙÂÈ ·˘Ùfi˜ ‰È· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍË Î·È Î·Ï‡„Ë ÙËÓ ˘Ô¯ÒÚËÛÈÓ, ÙËÓ ˙ˆ‹Ó Î·È ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó Ù˘ ÔÈÎÔÁÂÓ›·˜ ÙÔ˘. ŸÙ·Ó ‰Â Ù˘ÊÂÎÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ‰ÂÓ ÊÔÓ¢ı‹ ¿Ú·˘Ù·, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛı‹, ÙfiÙ ›ÙˆÓ ηχÙÂÈ ‰È· Ù˘ ¯ÂÈÚfi˜ ÙÔ˘ ÙÔ ·ÈÌÔÚÚ·ÁÔ‡Ó ÙÚ·‡Ì· ÙÔ˘, ı¤ÏˆÓ Ô‡Ùˆ Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛË ÙÔ ÂΛıÂÓ Ú¤ÔÓ ·›Ì· ÙÔ˘, ÂÓÒ ÙÔ ÚfiÛˆfiÓ ÙÔ˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ fiÏÔÓ ÙÔÓ fiÓÔÓ Î·È fiÏÔÓ ÙÔÓ Û·Ú·ÁÌfiÓ, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ‰È· ÙÔÓ ÛÎÏËÚfiÓ ı¿Ó·ÙfiÓ ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ¯ˆÚÈÛÌfiÓ ÙÔ˘ ÂÎ ÙˆÓ ÔÈΛˆÓ ÙÔ˘. ∞ÔıÓ‹ÛÎˆÓ ‰Â ¤¯ÂÈ ÙËÓ ÎÂÊ·Ï‹Ó ÙÔ˘ ·ÎÔ˘ÌÈṲ̂ÓËÓ Â¿Óˆ ÂȘ ÙËÓ ¯Â›Ú·Ó ÙÔ˘, ˆÛ› Ó· ÎÔÈÌ¿Ù·È».* O °ÔÚ›ÏÏ·˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙËÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹Ó ÎÚ·˘Á‹Ó, fiÙ·Ó ·ÎÔ‡Ë
* (∞ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ ·ÔÛÙÔÏ‹˜ Citroen ˘fi ÙˆÓ ·Ú¯ËÁÒÓ ·˘Ù‹˜ Î. Î. Ã¿Ô˘·ÚÓÙ Î·È ¡Ù˘ÌÚ¤˚Á 1927 )
– 231 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙȘ, ÓÔÌ›˙ÂÈ fiÙÈ ·ÎÔ‡ÂÈ Î¿ÔÈÔÓ ‰Ú¿ÎÔÓ ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ Ó· ÂÈ›ÙË ÙÔ˘ ı‡Ì·Ùfi˜ ÙÔ˘, fiÙ·Ó ¯¿ÛË ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙÔ˘, fiÙ·Ó Û˘ÏÏËÊı‹ ‹ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛı‹, ·Ì¤Ûˆ˜ ÎÏ·›ÂÈ Î·È ıÚËÓ› ˆ˜ ¿Ïψ˜ ÌÈÎÚfi ·È‰›ÔÓ. OÈ Û·ÛÌÔ› ÙÔ˘ fiÓÔ˘ ÙÔ˘, Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Î·Ï‡ÙÂÈ ÙÔ ÚfiÛˆfiÓ ÙÔ˘ ‰È· ÙˆÓ ¯ÂÈÚÒÓ ÙÔ˘, ·ÎÚÈ‚Ò˜ fiˆ˜ ÙÔ ÌÈÎÚfiÓ ·È‰›ÔÓ, ÙÔ ÔÔ›ÔÓ ÊÔ‚Â›Ù·È Ù· ÎÙ˘‹Ì·Ù·, ÔÈ ÔÊı·ÏÌÔ› ÙÔ˘, ÂȘ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Ë ·ÁˆÓ›· ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘, ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÚÔ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È, Ô ·ÁÒÓ ·˘ÙÔ‡ fiˆ˜ ˙‹ÛË Î·È Ë Â›ÌÔÓÔ˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ Ó· Û˘ÁÎÚ·Ù‹ÛË ÙÔ ÂÎÚ¤ÔÓ ·›Ì· ÂÎ ÙÔ˘ ÙÚ·‡Ì·Ùfi˜ ÙÔ˘, ÂÌÔÈÔ‡ÛÈ ‚·ı˘Ù¿ÙËÓ fiÓÙˆ˜ ÂÓÙ‡ˆÛÈÓ. ¶fiÛ· Î·È fiÛ· ı·˘Ì¿ÛÈ· Î·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÒ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Î·È ‰È‰·ÎÙÈÎÒٷٷ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ‰ÂÓ ı· ˉ‡Ó·Ùfi ÙȘ Ó· ·Ú·ı¤ÛË, ‰È· Ó’ ·Ô‰Â›ÍË Î·Ù¿ ÙÚfiÔÓ Û·Ê‹, ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔÓ Î·È ·Ôχو˜ ηÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎfiÓ, fiÙÈ Ë ·Á¿Ë ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÂȘ fiÏËÓ ÙËÓ º‡ÛÈÓ, ÙfiÛÔÓ ÂȘ ÙÔ º˘ÙÈÎfiÓ fiÛÔÓ Î·È ÂȘ ÙÔ ∑ˆ˚ÎfiÓ μ·Û›ÏÂÈÔÓ, ‰ÂÓ Â›Ó·È ¤Ó ·ÏÔ‡Ó ÎÔÈÓfiÓ ¤ÓÛÙÈÎÙÔÓ, ·ÏÏ¿ ¿ıÔ˜ ÛÊÔ‰ÚfiÓ, ¿ıÔ˜ ÙÔ ÔÔ›ÔÓ ÈÛÔ‰˘Ó·Ó› ÚÔ˜ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ·Á¿ËÓ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ ˙ˆ‹Ó, Â›Ó·È ÈÛÔ‰‡Ó·ÌÔÓ Î·È ÈÛ¿ÍÈÔÓ ÚÔ˜ ·˘Ù‹Ó ÙÔ˘ ÙËÓ ‡·ÚÍÈÓ Î·È ÛˆÙËÚ›·Ó ÙÔ˘. ∫·È Ô˘ÙˆÛ› ‚·ı‡Ù· ·ÈÛı·ÓfiÌÂÓÔÓ ÙÔ ˙ÒÔÓ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙÔ˘, ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È Ù·‡ÙËÓ ‰È’ ÔÏˆÓ ·˘ÙÔ‡ ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌˆÓ, ‰È’ fiÏˆÓ ·ÓÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜ ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ ‰È’ ÒÓ Â›Ó·È ÂÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔÓ ˘fi Ù˘ º‡Ûˆ˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ΛӉ˘ÓÔÓ ·ÎfiÌË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, ·ÊÔ‡ ·‡ÙË ‰È’ ·˘Ùfi Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ë ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘. ΔO ∞π™£∏ª∞ Δ∏™ ∂§∂À£∂ƒπ∞™ ¶∞ƒ∞ Δø ∞¡£ƒø¶ø
O
¿ÓıÚˆÔ˜ ·Ó·Ê·Ó›˜ › Ù˘ °‹˜, ˆ˜ fiÓ ÏÔÁÈÎfiÓ –Homo Sapiens– ›¯Â ‚‚·›ˆ˜ ÙËÓ ·Á¿ËÓ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÂȘ ·Â›Úˆ˜ Ì›˙ÔÓ· ‚·ıÌfiÓ ·ÓÙfi˜ ÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ¿ÏÏÔ˘ ηو٤ÚÔ˘ ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡. ªË ¤¯ˆÓ fï˜ ÎÔÏÔÛÛÈ·›·˜ ۈ̷ÙÈο˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, fiˆ˜ ˘ÂÚ·Û›˙Ë Ù·‡ÙËÓ, Ìˉ¤ ‰È·ı¤ÙˆÓ ÙÂÚ¿, fiˆ˜ ÈÙ¿ÌÂÓÔ˜ ‰È·Ê‡ÁË ÙÔÓ Â·ÂÈÏÔ‡ÓÙ· ·˘ÙfiÓ Î›Ó‰˘ÓÔÓ, ÌË ¤¯ˆÓ ÚÔ‚ÔÛΛ‰·, Á·Ì„Ô‡˜ fiÓ˘¯·˜, Ôͤ· Τڷٷ, ÈÛ¯˘Ú¿˜ ÔÏ¿˜, ¤ÓÙÔÓÔ ‰ËÏËÙ‹ÚÈÔÓ, Ê˘ÛÈÎ‹Ó Ù¤ÏÔ˜ ÚÒÌËÓ,
– 232 –
™KEYO™ ZEPBO™
fiˆ˜ ·ÓÙ·ÂͤÏıË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙfiÛˆÓ ıËÚ›ˆÓ, ÙfiÛˆÓ ÔÚ·ÙÒÓ Î·È ·ÔÚ¿ÙˆÓ Â¯ıÚÒÓ, ·ÊÔ‡ Ë º‡ÛȘ ÙfiÛÔÓ ÊÂȉˆÏ‹ ÂÊ¿ÓË ·˘ÙÒ ÂÚ› ÙËÓ ÛˆÌ·ÙÈÎ‹Ó ÙÔ˘ ÂÚÈ‚ÔÏ‹Ó, ÌÂÙ¯ÂÈÚ›ÛıË Ô‡ÙÔ˜ ÚÔ˜ Û˘ÌÏ‹ÚˆÛÈÓ ÙˆÓ ·ÙÂÏÂÈÒÓ ÙÔ˘ ÙÔ‡ÙˆÓ, ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘, ÙÔ ÌfiÓÔ ‰ËÏ·‰‹ Ú¿ÁÌ·, fiÂÚ ·ÊÂȉҘ ˆ˜ ¤‰ˆÎÂÓ ·˘ÙÒ ÙÔ £Â›ÔÓ. ∫·È ·Ú·Ï·Ì‚¿ÓˆÓ ÙÔ fiÛÙÚ·ÎÔÓ Ù˘ ¯ÂÏÒÓ·˜ Ô‡ÙÔ˜ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÈ ÙËÓ ÚÒÙËÓ ·˘ÙÔ‡ ·Û›‰·, ÌÂÙ·ÔÈÒÓ ‰Â ÙÔ˘˜ Ï›ıÔ˘˜ ÚÔÛÔÚ›˙ÂÙ·È ¿ÚÈÛÙ· ·Ì˘ÓÙÈο, ·ÏÏ¿ Î·È ı·˘Ì¿ÛÈ· ÔÏÏ¿ÎȘ ÂÈıÂÙÈο fiÏ·. ¶Ú¤ÂÈ ÂÈÌÂÏÒ˜ ÙȘ Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛË ÙÔÓ ·Ï·ÈfiÙ·ÙÔÓ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ÔÏÈÙÈÛÌfiÓ, Ú¤ÂÈ ÌÂÙ¿ ÚÔÛÔ¯‹˜ fiψ˜ ȉȷÈÙ¤Úˆ˜ Ó· ÂÚ¢ӋÛË Ù· ·Ï·Èfiٷٷ ÙˆÓ Ó‹ÛˆÓ ·˘Ù‹˜ ÛÙÚÒÌ·Ù·, ¿ÙÈÓ· ·Ó·ÁfiÌÂÓ· ÂȘ ÙËÓ Î·ı·ÚÒ˜ ÏÈıÈÎ‹Ó ÂÔ¯‹Ó, ÂÍÈÎÓÔ‡ÓÙ·È Ì¤¯ÚÈ Ù˘ ‰ÂοÙ˘ ÙÂÙ¿ÚÙ˘ .X. ¯ÈÏÈÂÙËÚ›‰Ô˜ Î·È ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÈ Î˘Ú›ˆ˜ ÂȘ Ù· ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚ· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ΤÓÙÚ· Ù˘ ∫Ú‹Ù˘, ÙËÓ ∫ÓˆÛfiÓ Î·È ÙËÓ º·ÈÛÙfiÓ, ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔÓ, ÙËÓ ƒfi‰ÔÓ Î·È ÙËÓ ∫ÒÓ, ‰È· Ó· ›‰Ë ȉ›ÔȘ fiÌÌ·ÛÈ Î·È ÂÈÛı‹ ·ÎÚ·‰¿ÓÙˆ˜, fiÙÈ ÔÈ Ù˘ Óˆ٤ڷ˜ ·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ Î·È ÓÂÔÏÈıÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜ ÚfiÁÔÓÔÈ ËÌÒÓ Ô‡ÙÔÈ, ÂÏ¿ÙÚ¢ÔÓ ÙËÓ ·ÙÔÌÈÎ‹Ó ÙˆÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó Î·È ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó Ù˘ Ê˘Ï‹˜ ÙˆÓ, ˆ˜ ·ÏËı‹ ıÚËÛΛ·Ó Î·È ˘ÂÚËÛ›˙ÔÓÙÔ Ù·‡ÙËÓ Ì¤¯ÚÈ ı·Ó¿ÙÔ˘, ¤¯ÔÓÙ˜ ˆ˜ fiÏ· ÌfiÓÔÓ ÙÔ˘˜ ‚Ú·¯›ÔÓ·˜ Î·È ÙÔ˘˜ fi‰·˜ ÙˆÓ, ¤Ó Úfi·ÏÔÓ ‹ Ï›ıÔ˘˜, ‚Ú·‰‡ÙÂÚÔÓ ‰’ ¤Ó ÙfiÍÔÓ Î·È ‚¤ÏË, ÂÓ Ò ˙ÒÓÙ˜ Á˘ÌÓÔ› ·˘ÙÔ›, Ô‡Ù ÂÓ‰‡Ì·Ù· ¤ÊÂÚÔÓ, Ô‡Ù ηχÌÌ·Ù· ›¯ÔÓ, fiÏË ‰’ ·˘ÙÒÓ Ë ÈÌ·ÙÈÔı‹ÎË ‹ÙÔ ÙÔ ‰¤ÚÌ· ÙˆÓ Î·È ÌfiÓÔÓ ·˘Ùfi. ∂Ș ÙÔ˘˜ ÚˆÙÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ‡ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ·˜ ÙˆÓ, fiÛÔÈ ÙÔ‡ÙˆÓ ·Ó‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙÔ, ‰È· Ù˘ ۈ̷ÙÈ΋˜ ÙˆÓ ÚÒÌ˘, ‰È· Ù˘ ·Ó‰Ú›·˜ Î·È ÁÂÓÓ·ÈfiÙËÙfi˜ ÙˆÓ, ‰È· ÙÔ˘ ÚÈ„ÔÎÈÓ‰‡ÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎÔ‡ ÙˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ‰È· Ù˘ ÔÏÂÌÈ΋˜ ÙˆÓ Ù¤¯Ó˘, ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÔ› Ì·¯ËÙ·›, ÁÂÓÓ·›ÔÈ ÚfiÌ·¯ÔÈ Î·È ÚÈ„ÔΛӉ˘ÓÔÈ ÔÏÂÌÈÛÙ·›, Ô‡ÙÔÈ Â‚¿ÏÏÔÓÙÔ Â› ÙˆÓ ÏÔÈÒÓ Ô›ÙÈÓ˜ ÙfiÙ ·ÓÂÁÓÒÚÈ˙ÔÓ ÂȘ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfiÓ Ù˘ ۈ̷ÙÈ΋˜ ÙˆÓ ÚÒÌ˘, ÙÔ È‰·›ÙÂÚÔÓ Ù˘ ÔÏÂÌÈ΋˜ ÙˆÓ ·Í›·˜, ÂıÂÒÚÔ˘Ó ·˘ÙÔ‡˜ ·Í›Ô˘˜ ÙÈÌ‹˜ Î·È Â·›ÓˆÓ, ÂÛ¤‚ÔÓÙÔ ·˘ÙÔ‡˜, ÎÔÈÓÒ˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÂÁÓÒÚÈ˙ÔÓ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ Î·È μ·ÛÈÏ›˜ ÙˆÓ Î·È Â͇ÌÓÔ˘Ó ÙËÓ ·Ó‰Ú›·Ó Î·È ÁÂÓÓ·ÈfiÙËÙ¿ ÙˆÓ. O ÙˆÓ ÓÂÔÏÈıÈÎÒÓ ÙÔ‡ÙˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÚˆÙfiÁÔÓÔ˜ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ¿ÓıÚˆÔ˜ ·ÈÛı·Óı›˜ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎËÓ ÙÔ˘ £Â›Ô˘, –Â›Ó·È ÙÔ ÚÒÙÔ Ù¤ÎÓÔÓ
– 233 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜– ÂıÚ‹Û΢ÛÂÓ Ê˘ÛÈÔÏ·ÙÚÈÎÒ˜, ¢ÚÈÛÎfiÌÂÓÔ˜ ·ÎfiÌË ÂȘ ÙÔÓ ºÂÙȯÈÛÌfiÓ, ›ÛÙ¢ÛÂÓ ˆ˜ ¤¯ÔÓÙ· ı›·Ó ‰‡Ó·ÌÈÓ ‰È¿ÊÔÚ· Ù˘ º‡Ûˆ˜ ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÂÛ¤‚È˙Â Î·È ÂÏ¿ÙÚ¢ ÙÔ˘˜ ‚Ú¿¯Ô˘˜, Ù· Û‹Ï·È· Ì ÙÔ˘˜ ÛÙ·Ï·ÎÙ›Ù·˜ ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙ·Ï·Á̛ٷ˜ ÙˆÓ, Ù· Ô˘Ú¿ÓÈ· ÛÒÌ·Ù·, ÙÔ˘˜ ÌÂÙˆڛٷ˜ Ï›ıÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÔÙ·ÌÔ‡˜, Ù·˜ ËÁ¿˜, Ù· ‰¤Ó‰Ú· Î·È ÂÓ Á¤ÓÂÈ ÂÛ¤‚È˙ Ì ÂÈηÛÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·. ŸÙ·Ó ‰’ ÂÛ¯ËÌ¿ÙÈÛÂ Î·È ¤ÓÓÔÈ·Ó ÙÈÓ¿ ˘¿Ú͈˜ ÙÔ˘ ı›Ԣ Î·È ËÛı¿ÓıË ÙËÓ ·Ó¿ÁÎËÓ Ó· ¤¯ÂÈ Û˘Ì‚ÔÏÈÎfiÓ ÙÈ ÔÌÔ›ˆÌ· ÙÔ‡ÙÔ˘, ÚÔ¤‚Ë Î·È ÂȘ ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹Ó ·ÌfiÚÊˆÓ ÙÈÓÒÓ Î·È ·Í¤ÛÙˆÓ ·ÓıÚˆÔÌfiÚÊˆÓ ÂȉˆÏ›ˆÓ ˘Ô‰ËÏÔ‡ÓÙˆÓ Î·È ÂÎÚÔÛˆÔ‡ÓÙˆÓ ÙÔ £Â›ÔÓ, ˘fi ÌÔÚÊ‹Ó Á˘Ó·ÈΛ·Ó. ∂›Ó·È Ë “£Â¿ ª‹ÙËÚ”, Ë “ª‹ÙËÚ °Ë”, Ë ÚfiÁÔÓÔ˜ Ù˘ “ªÈÓÒ·˜ £Â¿˜”. μÚ·‰‡ÙÂÚÔÓ, fiÙ·Ó ‹Ú¯ÈÛ ӷ Ê·ÓÙ¿˙ÂÙ·È ÙËÓ £Â›·Ó ¢‡Ó·ÌÈÓ ˘fi ·ÓıÚˆ›ÓËÓ Î·È ‰Ë Á˘Ó·ÈΛ·Ó ÌÔÚÊ‹Ó, ÙÔ˘˜ ‰Â ıÂÔ‡˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚˆÔÌfiÚÊÔ˘˜, ÙfiÙ ηÙÂÛ··ÛÂÓ Â›‰ˆÏ· ÙÔ‡ÙˆÓ ‹ÏÈÓ· ÛÙ·ÙÔËÁÈο Î·È ÌË, ¿ÙÈÓ· ÂÙÔÔı¤ÙË ÂȘ Ù· ÙÂ̤ÓË Î·È ÙÔ˘˜ ‚ˆÌÔ‡˜ ÙÔ˘, ÙfiÙ ·ÓÂÊ¿ÓË Î·È ÂÂÎÚ¿ÙËÛÂÓ Ë ·Ï·ÈÔÙ¿ÙË ÌËÙÚÈ·Ú¯È΋ ıÚËÛΛ· ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ, fiÔ˘ Ë Î˘Ú›· Î·È ›Ûˆ˜ ÌÔÓ·‰È΋ £ÂfiÙ˘ ÂȘ ÙÔ ∞ÈÁ·›ÔÓ fiÏÔÓ ‹ÙÔ Ë “£Â¿ Ù˘ º‡Ûˆ˜”, Ë “ª‹ÙËÚ °‹”, Ë “£Â¿ °‹”, Ë “ªÂÁ¿ÏË ª‹ÙËÚ”, ‹ÙȘ ˆ˜ “£Â¿ Ù˘ º‡Ûˆ˜” ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÎÚ·ÙÔ‡Û· ¿ÓıË, ÂÓÒ ˆ˜ “£Â¿ Ù˘ °ÂÓÓ‹Ûˆ˜” Î·È Ù˘ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ·Ú›ÛÙ·Ù·È Ì ÛÊÚÈÁÒÓÙ·˜ Ì·ÛÙÔ‡˜ Î·È ·¯Â›˜ ÁÏÔ˘ÙÔ‡˜, ‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Û· ÙÔ˘˜ Ì·ÛÙÔ‡˜ Ù˘, ‹ ÙÔÓ ¤ÙÂÚÔÓ ÌfiÓÔÓ ÙÔ‡ÙˆÓ, ÂÓ›ÔÙ ‰Â Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜ Î·È ÙËÓ ‹‚ËÓ ·˘Ù‹˜ ‰È· Ù˘ ¯ÂÈÚfi˜, ÂÓ Ò ˆ˜ “O˘Ú·Ó›· ¢‡Ó·ÌȘ” ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È ÎÚ·ÙÔ‡Û· ÂÚÈÛÙÂÚ¿Ó, ˆ˜ ÃıÔÓ›· ‰Â ÎÚ·Ù› ÂȘ Ù·˜ ¯Â›Ú·˜ Ù˘ fiÊÂȘ. ø˜ £Â¿ fï˜ Ù˘ ∂Ï¢ıÂÚ›·˜, ˆ˜ ¶ÔÏÂÌÈ΋ Î·È ¶·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌÔ˜ £Â¿, ÎÚ·Ù› ÙÔ Û‡Ì‚ÔÏÔÓ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È Ù˘ ÈÛ¯‡Ô˜ Ù˘, ÙÔÓ ‰ÈÏÔ‡Ó ¤ÏÂÎ˘Ó Î·È ÙÔ ‰fiÚ˘. ªÂÙ¿ ÙÔ˘˜ ÓÂÔÏÈıÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, Ô›ÙÈÓ˜ Ï‹ÁÔ˘ÛÈ Î·Ù¿ ÙËÓ ÙÂÙ¿ÚÙËÓ .X. ¯ÈÏÈÂÙËÚ›‰·, ·ÎÔÏÔ˘ı› Ô ∞ÈÁ·›Ô˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, Ô ∞ÈÒÓ ÙÔ˘ OÚ˘¯¿ÏÎÔ˘ – Age de Bronze –. O‡ÙÔ˜ ¤¯ˆÓ ÂÓÓ¤· ¿ÏÏ· ÛÙÚÒÌ·Ù· Ù˘ ¯·ÏÎÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜, Ù· ÔÔ›· ¯ˆÚÈ˙fiÌÂÓ· ·Ó¿ ÙÚ›·, ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÈ Ù·˜ ÙÚ›˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ‹ÙÔÈ: ÙËÓ ¶ÚˆÙÔÂÏÏ·‰ÈÎ‹Ó ‹ ¶ÚˆÙÔÌÈÓˆ˚Î‹Ó ÂÔ¯‹Ó (3000-2200 .X.), ÙËÓ ªÂÛÔÂÏÏ·‰ÈÎ‹Ó ‹ ªÂÛÔÌÈÓˆ˚Î‹Ó ÂÔ¯‹Ó (2200-1600 .X.)
– 234 –
™KEYO™ ZEPBO™
Î·È ÙËÓ ÀÛÙÂÚÔÂÏÏ·‰ÈÎ‹Ó ‹ ÀÛÙÂÚÔÌÈÓˆ˚Î‹Ó ÂÔ¯‹Ó (1600-1100 .X.), ‹ÙȘ Û˘Ó‹ıˆ˜ Î·È ª˘ÎËÓ·˚΋ ηÏ›ٷÈ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ¤¯ÔÓÙ· Ï‹ÚË Û˘Ó·›ÛıËÛÈÓ Ù˘ ·Í›·˜ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÔ˘, ¤ÙÔÈÌÔÓ ‰Â Î·È ÈηÓfiÓ Ó· ı˘ÛÈ·Ûı‹ ·Ó¿ ¿Û·Ó ÛÙÈÁÌ‹Ó ˘¤Ú ·˘Ù‹˜, ÙÔ˘˜ ‰Â Ù·‡Ù˘ ÚÔÛٿٷ˜ Î·È ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¿˜ ÁÂÚ·›ÚÂÈ, ÙÈÌ¿ Î·È Î·È ˘ÌÓ› Ô‡ÙÔ˜. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÚÒÙËÓ ·˘Ù‹Ó ÂÚ›Ô‰Ô ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Î·Ï˘Êı‹ ·ÎfiÌË Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, Ô ‰’ ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÂÁΤʷÏÔ˜ Ù· ·˘ÙÔ‡ ·ÈÛı‹Ì·Ù· ‰ÂÓ ‰‡Ó·Ù·È ¤ÙÈ Ó· ηٷÁÚ¿„Ë Â› ÙÔ˘ ËÏÔ‡ ‹ ÙÔ˘ Ï›ıÔ˘, ÙÔ˘ Í‹ÏÔ˘ ‹ ÙÔ˘ ÔÛÙÔ‡ Î·È ‰È· ÙÔ‡ÙÔ ‰¤ÔÓ Ó· ηٷʇÁˆÌÂÓ ÂȘ ÙËÓ Ù¤¯ÓËÓ, ÙËÓ ÚÒÙËÓ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ıÚËÛΛ·Ó ÙÔ˘ ·ÓıÚˆ›ÓÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ ıËÁ·Ù¤Ú· Î·È ÚÂÛ‚˘Ù¤Ú·Ó ·‰ÂÏÊ‹ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÂÈÛÙËÌÒÓ, ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ‹Ó Î·È ‚ÔËıfiÓ ÙÔ‡ÙˆÓ. ∫·Ù¿ ÙËÓ ªÂÛÔÂÏÏ·‰ÈÎ‹Ó fï˜ ‹ ªÂÛˆÌÈÓˆ˚Î‹Ó ÂÔ¯‹Ó (2000 .X.) ¤¯ÔÌÂÓ ¤Ó ·ÁÁ›ÔÓ ÂÎ ÛÙ·ٛÙÔ˘ Ï›ıÔ˘ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÔ‡ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ‰È· ÙËÓ ı·˘Ì·Û›·Ó ·Ó¿ÁÏ˘ÊÔÓ ·Ú¿ÛÙ·Û›Ó ÙÔ˘. ∂ÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Â¿ÓÔ‰Ô˜ ÔÏÏÒÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÂÍ Â˘Ù˘¯Ô‡˜ ÙÈÓfi˜ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›·˜ ‹ ›Ûˆ˜ «ÏÈÎÌËÙ‹ÚˆÓ», ‰ËÏ·‰‹ ÙˆÓ ÏȯÓÈ˙fiÓÙˆÓ ÙÔÓ Û›ÙÔÓ, Ô›ÙÈÓ˜ ‚·‰›˙ÔÓÙ˜ Ú˘ıÌÈÎÒ˜, ¤¯Ô˘ÛÈÓ ÂȘ ÙÔ Ì¤ÛÔÓ Ì›·Ó ÔÌ¿‰· ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÛÙÒÓ, Ô›ÙÈÓ˜ „¿ÏÏÔ˘ÛÈÓ ‡ÌÓÔÓ, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ù·˜ ϤÍÂȘ ÓÔÌ›˙ÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ ı· ·ÎÔ‡ÛË Ó· ÂͤگÔÓÙ·È ˙ˆÓÙ·Ó·› ·fi Ù· ‰È¿Ï·Ù· ÛÙÒÌ·Ù· ÙˆÓ ·‰fiÓÙˆÓ, ¯ˆÚ›˜ fï˜ Î·È Ó· ÁÓˆÚ›˙ˆÌÂÓ ÙÈ ÏfiÁÔ˘˜ Î·È ÚÔ˜ Ù›Ó· ·Â˘ı‡ÓÔÓÙÔ Ô‡ÙÔÈ. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÔ¯‹Ó Ù·‡ÙËÓ (2000 .X.) ‹ÙȘ Ô˘¯› ÌfiÓÔÓ ªÂÛÔÂÏÏ·‰È΋ Î·È ªÂÛÔÌÈÓˆ˚΋ ηÏ›ٷÈ, ·ÏÏ¿ Î·È ¯·Ï΋ Î·È ÚÒ˚ÌÔ˜ ª˘ÎËÓ·˚΋ ηÏ›ٷÈ, ÁÓˆÚ›˙ÔÌÂÓ ÂÎ ÙÔ˘ ıÚ‡ÏÔ˘ ÌfiÓÔÓ Î·È Ù˘ ·Ú·‰fiÛˆ˜, fiÙÈ Ô μ·ÛÈχ˜ Ù˘ ∂ÏÂ˘Û›ÓÔ˜ ∂‡ÌÔÏÔ˜ Û˘Ó¤ıÂÛÂÓ ‡ÌÓÔÓ ÂÎ ÔÏÏÒÓ ¯ÈÏÈ¿‰ˆÓ ÛÙ›¯ˆÓ ÚÔ˜ ÙËÓ ¢‹ÌËÙÚ·Ó. ¶ÔÏÏ¿ ›Û˘ ı· ÂÌ·Óı¿Ó·ÌÂÓ, Â¿Ó Ë‰˘Ó¿ÌÂı· Ó’ ·Ó·ÁÓÒÛˆÌÂÓ ÙÔ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚÔÓ Ù˘ ∫Ú‹Ù˘ ÁÚ·ÊÈÎfiÓ Û‡ÛÙËÌ·, ÙÔ ‰È· ÁÚ·ÊÈÎÒÓ Û˘Ì‚fiÏˆÓ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfiÓ ‹ ȉÂÔÁÚ·ÊÈÎfiÓ, Ô‡ÙÈÓÔ˜ Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ‹ ۇ̂ÔÏ· ·ÚÂÙËÚ‹ıËÛ·Ó ÂȘ ÛÊÚ·Á›‰·˜, ªÂÛ·›·˜ ªÈÓˆ˚΋˜ ÂÔ¯‹˜, ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ·Ó·ÎÙfiÚÔ˘ Ù˘ ∫ÓˆÛÔ‡, ÙÔ˘ ÂÈÎÔÛÙÔ‡ .¯. ·ÈÒÓÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÂȘ ‹ÏÈÓ· Ú·‚‰›· ÙڛϢڷ ‹ ÙÂÙÚ¿Ï¢ڷ, ·ÏÏ¿ Î·È ÂȘ ‰ÈÛοÚÈ· ‚ÂÏ¿ÚÈ·, ÔÈ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ‡ÙÔ˘, (ÂÚ› ÙÔ˘˜ 150 ), Â›Ó·È ÂÈÎfiÓ˜ ·ÓıÚˆ›ÓˆÓ ÌÂÏÒÓ, ÏÔ›ˆÓ, ÔÈÎÈÒÓ, ı˘ÚÒÓ, ·ÛÙ¤ÚˆÓ, ÛÂÏ›Ó˘, ·Úfi-
– 235 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙÚÔ˘, χڷ˜, ‰ÈÏÔ‡ ÂϤΈ˜ Î.Ï.. ∞ÏÏ’ Ô‡ÙÂ Î·È ÙÔ ÁÚ·ÌÌÈÎfiÓ ∫ÚËÙÈÎfiÓ ÁÚ·ÊÈÎfiÓ Û‡ÛÙËÌ· ÁÓˆÚ›˙ÔÌÂÓ, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ù· 75-90 ÛËÌ›· ‰ËÏÔ‡ÛÈ Û˘ÏÏ·‚¿˜ ‹ ϤÍÂȘ ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘˜ ‹ ›Ûˆ˜ Î·È ÌfiÓÔÓ ÊıfiÁÁÔ˘˜ Î·È Ô‡ÙÈÓÔ˜ ‰Â›ÁÌ·Ù· Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÙ¤Ú·˜ ÌÔÚÊ‹˜, Ë ÔÔ›· ·ÓÂÊ¿ÓË ÂÚ› ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ªÂÛÔÌÈÓˆ˚΋˜ ÂÔ¯‹˜ (ÂÚ› ÙÔ 1700 .X. ), ÚÔÂÏıfiÓ ÂÎ ÙÔ˘ ÚÔÌÓËÛı¤ÓÙÔ˜ ȉÂÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡, ¢ڤıËÛ·Ó Î·È ÂȘ ÙËÓ ª‹ÏÔÓ, ÙËÓ £‹Ú·Ó, Ù·˜ ª˘Î‹Ó·˜, Ù·˜ £‹‚·˜, ÙÔÓ OÚ¯ÔÌÂÓfiÓ, ÙËÓ ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔÓ. ∫·È Ë ÂͤÏËÍȘ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÂÂÎÚ¿ÙËÛÂÓ ÌÂÓ ÂÓ ∫ÓˆÛÒ Î·Ù¿ ÙÔ Ì¤ÛÔÓ Ù˘ ÀÛÙÂÚÔÂÏÏ·‰È΋˜ ‹ ÀÛÙÂÚÔÌÈÓˆ˚΋˜ ÂÔ¯‹˜ – ÂÚ› ÙÔ 1500 .X. – ÈӷΛ‰Â˜ ÙÔ‡ÙÔ˘ ¢ڤıËÛ·Ó ÌÂÓ ·Î¤Ú·È·È ‹ ÙÂÌ·¯ÈÛÌ¤Ó·È ÔÏÏ·› ¯ÈÏÈ¿‰Â˜, ·Ú·Ì¤ÓÔ˘ÛÈÓ fï˜ Ù· ÁÚ·Ù¿ Ù·‡Ù· ÌÓËÌ›· ÙÂÏ›ˆ˜ ËÌ›Ó ¿ÁÓˆÛÙ· Î·È Ô˘‰¤Ó ¤ÙÈ ·Ôηϋ„·ÓÙ· ËÌ›Ó. ∞ÏÏ¿ Ì‹ˆ˜ ÁÓˆÚ›˙ÔÌÂÓ Â¿Ó Â›Ó·È Â›˜ ˘¤ÚÔ¯Ô˜ ‡ÌÓÔ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó, ÚÔ˜ ÙÔÓ £ÂfiÓ, ‹ ¿ÏÏÔ ÙÈ, Ô ÂÚ›ÊËÌÔ˜ ‹ÏÈÓÔ˜ ‰›ÛÎÔ˜ Ù˘ º·ÈÛÙÔ‡, fiÛÙȘ ·Ó¢ÚÂı›˜ ÂȘ ÛÙÚÒÌ· ªÂÛÔÌÈÓˆ˚ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ù˘ ∫Ú‹Ù˘, ¤¯ÂÈ ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ȉÂÔÁÚ·ÊÈο ¤ÓÙ˘· Î·È ÂȘ Ù·˜ ‰‡Ô ·˘ÙÔ‡ fi„ÂȘ, ‰È·ÌÔÚʈ̤ӷ ÂȘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ú·ÁÌ·ÙÈο˜, ·›ÙÈÓ˜ ‚·›ÓÔ˘ÛÈ ÛÂÈÚÔÂȉҘ ÂÎ Ù˘ ÂÚÈÊÂÚ›·˜ ÙÔ˘ ‰›ÛÎÔ˘ ÂȘ ÙÔ Î¤ÓÙÚÔÓ ·˘ÙÔ‡; O‡Ùˆ˜ Ë ∂ÏÏËÓÈ΋ °ÏÒÛÛ· Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ ÂȘ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌËÓ Ôχ ÚÈÓ ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ Ù˘ ‰Â˘Ù¤Ú·˜ .X. ¯ÈÏÈÂÙËÚ›‰Ô˜, ÔfiÙ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯ÔÓ Î·Ó ·ÎfiÌË ÂÓ ·˘Ù‹ ÁÚ·Ù¿ ÁψÛÛÈο ÌÓËÌ›·, ÂÁ¤ÓÓËÛÂÓ fï˜ ·‡ÙË ÂÎ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ÙËÓ Ï˘ÚÈÎ‹Ó Ô›ËÛÈÓ, ‹ÙȘ ‹ÙÔ ‡ÌÓÔ˜ ηْ ·Ú¯¿˜ ÌÂÓ ÚÔ˜ ÙÔ £Â›ÔÓ, ›ٷ ‰Â ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ Ù˘ Ê˘Ï‹˜ Î·È Ù˘ ∂ıÓfiÙËÙÔ˜, ÙÔ˘˜ ‹Úˆ·˜ ÙˆÓ Ì·¯ÒÓ ‰È· ÙËÓ ·˘ÙÔÙ¤ÏÂÈ·Ó, ÙËÓ ∂ıÓÈÎ‹Ó ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·Ó Î·È ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙÔ˘ ŒıÓÔ˘˜. ΔÔ ÂÚȈÚÈṲ̂ÓÔÓ fï˜ Ï·›ÛÈÔÓ Ù˘ ÔÈ‹Ûˆ˜ Ù·‡Ù˘ η٤ÛÙË Ù·¯¤ˆ˜ ·Ó·ÚΤ˜, ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ‹ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÈÛ·¯ı‹ ÂÓ ·˘Ù‹ fiÏË Ë ÈÛÙÔÚ›· ‹ Ì¿ÏÏÔÓ Ô ıÚ‡ÏÔ˜ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ËÚÒˆÓ. ΔfiÙ ÂÁÂÓÓ‹ıË Ë ∂È΋ Ô›ËÛȘ ÂÎ ÙÔ˘ ¤ˆ = ϤÁˆ, ‰ÈËÁԇ̷È. ¶Ô›ËÛȘ ÂÍ ·ÛÌ¿ÙˆÓ ÔÏÈÁÒÙÂÚÔÓ ÌÂÓ ÂÓıÔ˘ÛȈ‰ÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÓ ‰ÈËÁËÌ·ÙÈÎÒÓ, ¿ÙÈÓ· Â͇ÌÓÔ˘Ó Ù·˜ Ú¿ÍÂȘ ˆÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÙÈÓÒÓ ËÚÒˆÓ ‹ ·Ú¯ËÁÒÓ, ‹ ‹Û·Ó ‡ÌÓÔÈ ÚÔÛˆÈÎÔ› ÚÔ˜ ·˘ÙÔ‡˜. ∫·È Ù· Û‡ÓÙÔÌ·, ˆ˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ Ï·˚ο Ù·‡Ù· ¿ÛÌ·Ù· Û˘ÁÎÂÓÙÚÔ‡ÌÂÓ· Î·È „·ÏÏfiÌÂÓ· ˘fi ÂȉÈÎÒÓ ·ÔȉÒÓ, Ô›ÙÈÓ˜ ÂÁÓÒÚÈ˙ÔÓ Î·ÏÒ˜ ÙËÓ Û˘Ó›‰ËÛÈÓ, ÙÔ˘˜ ıÚ‡ÏÔ˘˜,
– 236 –
™KEYO™ ZEPBO™
·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ˙ˆ‹Ó Î·È ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›·Ó ÙÔ˘ Ï·Ô‡, ·ÂÙ¤ÏÔ˘Ó Ù· ÌÂÁ¿Ï· Ï·˚ο ÔÈ‹Ì·Ù·, Ù· ÔÔ›· ‹Û·Ó ÙÔ Î·ı’ ·˘Ùfi ŒÔ˜. ∫·È ÙÔ Û‡ÓÔÏÔÓ ÙˆÓ ÂÒÓ ÙÔ‡ÙˆÓ ·ÂÙ¤ÏÂÛÂÓ ÙËÓ ÂÈÎ‹Ó ËÌÒÓ Ô›ËÛÈÓ. O‡Ùˆ˜ ÂÓÒ Ë Ï˘ÚÈ΋ Ô›ËÛȘ ‹ÙÔ ·Ôχو˜ ·ÓıÚˆ›ÓË Ë ÂÈ΋ Ô›ËÛȘ ¤ÁÈÓÂÓ ·Ôχو˜ ÂıÓÈ΋, Ù˘ ÔÔ›·˜ Ë Á¤ÓÂÛȘ ·Ó¿ÁÂÙ·È ÂȘ ÙÔÓ OÚʤ· Î·È ÙÔ˘˜ ·Ï·ÈÔÙ¿ÙÔ˘˜ ‡ÌÓÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ΢ڛˆ˜ ¿Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔ˘ OÌ‹ÚÔ˘, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ù· ¤Ë Â›Ó·È ÙÔ ·Ú¯·ÈfiÙ·ÙÔÓ Î·È ÛÔ˘‰·ÈfiÙ·ÙÔÓ ÌÓËÌ›ÔÓ Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, Ë ÚÒÙË Î·È ·Ï·ÈÔÙ¿ÙË ËÁ‹ Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ πÛÙÔÚ›·˜, Û˘ÓÙÂı¤ÓÙ· ÙÌËÌ·ÙÈÎÒ˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÙÒÓ 1100-700 .X. ∂Ș Ù· OÌËÚÈο ¤Ë fiÔ˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Ë ˙ˆ‹ Î·È Ë ÚÒÙË ·Ó¿Ù˘ÍȘ Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ Ê˘Ï‹˜ Î·È ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÙ·È ÙÔ ËÚˆ˚ÎfiÓ ¤Ô˜, ÙÔ ¿‰ÔÓ Ù· ÎϤ· ÙˆÓ ËÚÒˆÓ, Û˘Ó·ÓÙÒÌÂÓ ÙÔÓ ÌÂÓ O‰˘ÛÛ¤·Ó fiÛÙȘ: “¢·ÈÙ› Ù ٤ÚÂÈÙ·È Î·È ·Ôȉ‹˜ ‡ÌÓÔÓ ·ÎÔ‡ˆÓ” O‰. £ã 429. μϤÔÌÂÓ ÙÔÓ ∞fiÏψӷ, fiÛÙȘ: “O˘‰¤ ÙȘ ı˘Ìfi˜ ‰‡·ÙÔ ‰·ÈÙfi˜ …… Ô˘ ÌÂÓ ÊfiÚÌÈÁÁÔ˜ ÂÚÈηÏϤԘ ËÓ ¤¯ã ∞fiÏÏˆÓ ªÔ˘Û¿ˆÓ ‰’ ·È ¿·È‰ÔÓ ·ÌÔÈ‚fiÌÂÓ·È Â› ηϋ”. πÏÈ¿‰· ∞. 604. ∫·È ·ÓÙÈÎÚ‡˙ÔÌÂÓ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ·˜, Ô›ÙÈÓ˜ „¿ÏÏÔ˘ÛÈ ·È¿Ó·˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ∞fiÏψӷ, ‡ÌÓÔÓ ›Ó· ·‡ÛË ÙÔÓ ÏÔÈÌfiÓ, ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Â›¯Â ¤Ì„ÂÈ ·˘ÙÔ›˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ÊfiÓÔÓ ÙÔ˘ ŒÎÙÔÚÔ˜, ÚÔ˜ Â͇ÌÓËÛÈÓ Ù˘ ӛ΢. “OÈ ‰Â ·ÓË̤ÚÈÔÈ ÌÔÏ‹ ıÂfiÓ ÈÏ¿ÛÎÔÓÙÔ, ηÏfiÓ ·Â›‰ÔÓÙ˜ ·È‹ÔÓ·, ÎÔ‡ÚÔ˜ ∞¯·ÈÒÓ, ̤ÏÔÓÙ˜ ÂοÂÚÁÔÓ Ô ‰Â ÊÚ¤Ó· Ù¤Ú·Ù’ ·ÎÔ‡ˆÓ” πÏÈ¿‰· ∞. 473 ΔÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ ‡ÌÓÔ˘ ÂÓˆÚ›˜ ÌÂÙËÓ¤¯ıË Î·È ÂȘ ¿ÏÏÔ˘˜ £ÂÔ‡˜, ÙÔÓ ¢›·, ÙÔÓ ∞ÛÎÏËÈfiÓ, ÙÔÓ ∞fiψӷ, ÙÔÓ ¶ÔÛÂȉÒÓ·, ÙÔÓ ÕÚËÓ Î·È ‹Úˆ·˜, Úfi ¿ÓÙˆÓ ‰’ „¿ÏÂÙÔ ÚÔ Ù˘ Ì¿¯Ë˜ ˆ˜ ıÔ‡ÚÈÔ˜ ·È¿Ó, ˆ˜ ÔÏÂÌËÛÙ‹ÚÈÔÓ ¿ÛÌ·: ¶·È¿Ó· ÔÈ‹Ûı·È, ÂÍ¿ÚÍÂÛı·È
•ÂÓÔÊ. ∂ÏÏËÓ. 2,4 17 & 7,4 36
‹ ∂Í¿Ú¯ÂÈÓ ·È¿Ó·
•ÂÓÔÊ. ∫˘ÚÔ˘ 3,3 58 & 7,12 19
– 237 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¶·È¿Ó· ηٿ ÙÔ˘˜ ÎÏ·ÛÛÛÈÎÔ‡˜ ÙÔ‡ÙÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ¤¯ÔÌÂÓ Î·È ·ÏÒÛÈÌÔÓ: «¶‡ÚÁÔ˘˜ ÂÂÌ‚¿˜ Î’ ·ÔÎËÚ˘¯ı›˜ ¯ıÔÓ› ·ÏÒÛÈÌÔÓ ·È¿Ó, ÂÂÍȷί¿Û·˜, ÛÔÈ Í˘ÌʤÚÂÛı·È Î·È ÎÙ·ÓÒÓ ı·ÓÂ›Ó ‡Ï·˜.» ∞ÈÛ¯‡ÏÔ˘ ÂÙ¿ › £‹‚·È˜ 634 Œ¯ÔÌÂÓ ·È¿Ó· ıÔ‡ÚÈÔÓ Î·Ù¿ ÙËÓ Ì¿¯ËÓ: «O‡ Á·Ú ˆ˜ Ê˘Á‹ ·È¿Ó, Â͇ÌÓÔ˘Ó ÛÂÌÓfiÓ ŒÏÏËÓ·˜ ÙfiÙÂ. ·ÏÏ’ ÂȘ Ì¿¯ËÓ ÔÚÌÒÓÙ˜ ¢„‡¯ˆ ıÚ¿ÛÂÈ Û¿ÏÈÁÍ ‰’ ·˘Ù‹ ¿ÓÙÈ Â·›ÓÈ Â¿ÊÏ·ÁÂÓ». ∞ÈÛ¯‡ÏÔ˘ ¶¤ÚÛ˜ 392. Œ¯ÔÌÂÓ ·È¿Ó· ÂÚ› ÙÔÓ ¶ÔÛÂȉÒÓ·, ÔÓ ¤„·ÏÏÔÓ ÔÈ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ·È (•ÂÓÔÊÒÓÙÔ˜ ∂ÏÏËÓÈο 4, 7, 14.) Î·È ¤¯ÔÌÂÓ ·È¿Ó· ÌÂÙ¿ ÙËÓ Ì¿¯ËÓ, ÓÈÎËÙ‹ÚÈÔÓ ‡ÌÓÔÓ (∞ÈÛ¯‡ÏÔ˘ ¶¤ÚÛ˜ 393) & (•ÂÓÔÊÒÓÙÔ˜ ∫‡ÚÔ˘ 4,1 6) ∂Í¿Ú¯ÂÈÓ ·È¿Ó·˜ ÂÈÓÈΛԢ (¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘ ƒˆÌ‡ÏÔ˜ 16). ŸÙ·Ó Ù· ̤۷ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 480 .X. Ë ∂ÏÏ¿˜ Î·È Ë ∞Û›· ·ÓÙÈ̤وÔÈ ÂȘ ÙËÓ ™·Ï·Ì›Ó· ‰ÈÂ͉›ÎÔ˘Ó Ù· Û΋ÙÚ· Ù˘ ÔÈÎÔ˘Ì¤Ó˘, ÂÓÒ ÔÈ ‰‡Ô ·ÓÙ›·ÏÔÈ ÛÙfiÏÔÈ ·Ú·ÙÂÙ·Á̤ÓÔÈ fiÓÙ˜ ¤ÌÂÈÓ·Ó Â› ÙÈÓ· ¯ÚfiÓÔÓ ·Î›ÓËÙÔÈ ·¤Ó·ÓÙÈ ·ÏϋψÓ, ‰ÈfiÙÈ ÂοÙÂÚÔ˜ ›¯Â Û˘ÌʤÚÔÓ Ó’ ·Ú¯›ÛË Ô ·ÓÙ›·ÏÔ˜ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, ÔÈ ÌÂÓ ŒÏÏËÓ˜, ›Ó· Ô‡Ùˆ˜ ÔÈ ¶¤ÚÛ·È ÂÈÛ¤ÏıˆÛÈÓ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÛÙÂÓˆÙ¤ÚÔ˘ ÏÈ̤ÓÔ˜ Ù˘ ™·Ï·Ì›ÓÔ˜, ÔÈ ‰Â ¶¤ÚÛ·È, ›Ó· ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÚÔÂÏ¿ÛˆÛÈÓ ÂȘ ÙÔÓ ÔˆÛÔ‡Ó Â˘Ú‡ÙÂÚÔÓ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ÛÙÔÌ›ˆÓ ÙÔ˘ ÔÚıÌÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, ·›ÊÓ˘ ·ÓÙ‹¯ËÛ ÚÒÙÔ˜ Ô ·È¿Ó ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ÂÛ‹Ì·ÓÂÓ Ë Û¿ÏÈÁÍ ÙÔ˘ ∂˘Ú˘‚È¿‰Ô˘ ÙËÓ ¤ÊÔ‰ÔÓ, ·ӤϷ‚ÔÓ ÙÔ ÛËÌ›ÔÓ ·È Û¿ÏÈÁÁ˜ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙËÁÒÓ Î·È ÙfiÙ ·Ó‚fiËÛ·Ó Ù· ÏËÚÒÌ·Ù· Î·È „¿ÏÏÔÓÙ· ÙÔÓ ‡ÌÓÔÓ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Ù˘ ¶·ÙÚ›‰Ô˜, ÒÚÌËÛÂÓ ÚÔ˜ Ù· ÂÌÚfi˜ Ë fiÏË ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿Ù·ÍȘ, ·Ó·‚ÔÒÛ·:
– 238 –
™KEYO™ ZEPBO™
ø ·›‰Â˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ›Ù ÂÏ¢ıÂÚÔ‡Ù ·ÙÚ›‰’, ÂÏ¢ıÂÚÔ‡Ù ‰Â ·›‰·˜, Á˘Ó·›Î·˜, ıÂÒÓ Ù ·ÙÚÒˆÓ ¤‰Ë ı‹Î¿˜ Ù ÚÔÁfiÓˆÓ. ¡˘Ó ˘¤Ú ¿ÓÙˆÓ ·ÁÒÓ. ∞ÈÛ¯‡ÏÔ˘ ¶¤ÚÛ·È ŸÙ·Ó ‰Â ÙÔ ¤·Ú ÙÔ˘ 470 .X. ·ÓÙ›ÎÚ˘Û·Ó Î·È ¿ÏÈÓ ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÙËÓ ·ÂÈÚÔÏËı‡Ó ∞Ó·ÙÔÏ‹Ó, ‹ÙȘ ‹ÏıÂÓ ÂȘ Ù· ÈÂÚ¿ ÙˆÓ Â‰¿ÊË, fiˆ˜ ÙÔȘ ·Ê·ÈÚ¤ÛË ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó ÙˆÓ, fiˆ˜ ÙÔ˘˜ ÂÍ·Ó‰Ú·Ô‰›ÛË Î·È ÙÔ˘˜ ˘Ô‰Ô˘ÏÒÛË, ¤ÛÂ˘Û·Ó Ô‡ÙÔÈ ÂȘ ÙÔÓ ª·Ú·ıÒÓ· Î·È ÙfiÙÂ Ô ÔϤ̷گԘ, ·ÊÔ‡ ÚÔÛ‹ÓÂÁΠÙËÓ ÚÔ ÂοÛÙ˘ Ì¿¯Ë˜ ÓÂÓÔÌÈṲ̂ÓËÓ Â˘Ï·‚‹ ı˘Û›·Ó ÂȘ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘, Ù· ‰Â ÈÂÚ¿ ÛÊ¿ÁÈ· Û˘Ì‚Ô˘Ï¢ı¤ÓÙ· ÂÚÈ ÙÔ˘ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ·ÁÒÓÔ˜, ·¤‚ËÛ·Ó ·›ÛÈ·, ÙfiÙÂ Ô ªËÏÙÈ¿‰Ë˜ ËÁfiÚ¢ÛÂÓ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ Ôϛٷ˜ Î·È ·Ú‹ÁÁÂÈÏÂÓ Ó· ¤ÏıˆÛÈ Ô‡ÙÔÈ ‰ÚÔÌ·›ÔÈ Î·Ù¿ ÙÔ˘ ¯ıÚÔ‡, ›Ó· ·ÔʇÁˆÛÈ ÙËÓ ·fi ÙˆÓ È¤ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÙÔÍÔÙÒÓ Â›ıÂÛÈÓ Î·È Â˘ı‡˜ ·Ì¤Ûˆ˜ ·ÓÙ‹¯ËÛÂÓ Ô ·È¿Ó, Ô ‡ÌÓÔ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó Ù˘ ¶·ÙÚ›‰Ô˜, ÔfiÙÂ Î·È ÂÛ‹Ì·Ó·Ó ·È Û¿ÏÈÁÁ˜ Î·È ÚÔÂÙ¿ıËÛ·Ó ·È ·Û›‰Â˜ Î·È ÂÍÒÚÌËÛÂÓ ˆ˜ ηٷÚÚ¿ÎÙ˘ Ë ∂ÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿Ù·ÍȘ ‰È· Ó· ÁÚ¿„Ë Ì›·Ó ÙˆÓ ÂÚÈÊ·ÓˆÙ¤ÚˆÓ ÛÂÏ›‰ˆÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ fiÏ˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙÔ˜ Î·È ÛÒÛË ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfiÓ Ù˘ OÈÎÔ˘Ì¤Ó˘. ŒÎÙÔÙÂ Ô ⁄ÌÓÔ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ∂Ï¢ıÂÚ›·Ó Ù˘ ¶·ÙÚ›‰Ô˜, ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÔ‡ ‰¿ÊÔ˘˜, ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ Î·È Ù¤ÎÓˆÓ ÙˆÓ ÂÊÂÛÙ›ˆÓ ıÂÒÓ ˘‹ÚÍÂ Î·È Â›Ó·È ÙÔ ¤Ì‚ÏËÌ· ·ÓÙfi˜ ·ÓÂÙ˘Á̤ÓÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜ Î·È ·ÓÙfi˜ ÌÂÌÔÚʈ̤ÓÔ˘. ¶·ÙÚfi˜ ‰Â Î·È ÌËÙÚfi˜ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ ·¿ÓÙˆÓ, ÙÈÌÈÒÙÂÚfiÓ ÂÛÙ› Ë ¶·ÙÚ›˜ Î·È ÛÂÌÓÒÙÂÚÔÓ Î·È ·ÁÈÒÙÂÚÔÓ Î·È ÂÓ Ì›˙ÔÓÈ ÌÔ›Ú· Î·È ·Ú¿ ıÂÔ›˜ Î·È ·Úã ·ÓıÚÒÔȘ…… Dr. ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ EÈ̤ÏÂÈ· ™.A. T¿Ù·ÚË
– 239 –
K A ยงY M N I A K A X P O N I K A
™KEYO™ ZEPBO™
¢fiÎÙÔÚÔ˜ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡
∏ ¡ O™ O™ Δ ø ¡ ° À ª ¡ ø ¡ ™¶O°°∞§π∂ø¡ ◊ “ ¡ O™ O™ ™ K E Y O Y ° . ∑ E P B O Y ”
À
ÙˆÓ Á˘ÌÓÒÓ ÛÔÁÁ·ÏȤˆÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÌÂÓ ÓÔÛÔÏÔÁÈÎ‹Ó ÔÓÙfiÙËÙ· ÙÂÏ›ˆ˜ ȉȷÈÙ¤Ú·Ó Î·› ·˘ÙÔÙÂÏ‹, ‹ÙȘ ¤¯ÂÈ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Û·ÊÒ˜ ˆÚÈṲ̂ÓÔ˘˜, ȉ›Ô˘˜ η› Û˘ÌÏËÚÒÌ·Ù· ›‰È·. ∏ ÓfiÛÔ˜ ·‡ÙË Ô‡Û· ÙÂÏ›ˆ˜ ÂȉÈ΋ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ÓfiÛÔ˜, ÔÊ›ÏÂÙ·È Â›˜ ·›ÙÈÔÓ ›‰ÈÔÓ Î·› ·Ó·Ê·›ÓÂÙ·È ·Ú¿ ÙÔ›˜ Á˘ÌÓÔ›˜ ÛÔÁÁ·ÏȇÛÈ Î·ı’ fiÓ ¯ÚfiÓÔÓ Ô‡ÙÔÈ ÂÍ·ÛÎÔ‡ÛÈ Ùfi ·˘ÙÒÓ Â›ÔÓÔÓ ¤ÚÁÔÓ, ·ÏȇÔÓÙ˜ ÙÔ‡˜ ÛfiÁÁÔ˘˜ ›˜ Ù¿ ·Ú¿ÏÈ· Ù‹˜ ∞ÊÚÈ΋˜, Ù‹˜ ™˘Ú›·˜, Ù‹˜ ∫‡ÚÔ˘, ‹ ÙÒÓ Ó‹ÛˆÓ ÙÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘ ¶ÂÏ¿ÁÔ˘˜. Δ‹Ó ÓfiÛÔÓ Ù·‡ÙËÓ, Ô‡Û·Ó ÙÂÏ›ˆ˜ ¿ÁÓˆÛÙÔÓ, ·ÚÔ˘Û›·Û· Ùfi ÚÒÙÔÓ ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ‡ π·ÙÚÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ÂÓ ÙÒ μã ¶·ÓÂÏÏËÓ›ˆ π·ÙÚÈÎÒ ™˘Ó‰ڛˆ ∞ıËÓÒÓ ÙfiÓ ª¿˚ÔÓ ÙÔ‡ 1903 η› ÌÂÙã ÔÏ›ÁÔÓ ÂÓÒÈÔÓ Ù‹˜ ∞η‰ËÌ›·˜ Ù‹˜ π·ÙÚÈ΋˜ ÂÓ ¶·ÚÈÛ›ÔȘ η› ¤ÎÙÔÙ ¿ÓÙ˜ ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ·Ó·ÁÚ¿ÊÔ˘ÛÈÓ Â·ÎÚÈ‚Ò˜ η› ÙÂÏ›ˆ˜ ·˘Ù‹Ó. ¶O TON OPON NO™O™
πÛÙÔÚÈÎfiÓ Ù‹˜ ÓfiÛÔ˘. °ÓˆÛÙfiÓ Â›Ó·È fiÙÈ Ë ·ÏÈ›· ÙÒÓ ÛfiÁÁˆÓ ‰ÈÂÓÂÚÁÂ›Ù·È Î˘Ú›ˆ˜ ‰ÈÙÙÒ˜. ◊ÙÔÈ, ‰È¿ ÛηʿӉڈÓ, ÂÚ› ÙÒÓ ÔÔ›ˆÓ ‰¤Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ‚‚·›ˆ˜ ÂÓÙ·‡ı·, ‹ ÌÂÙ¿ Á˘ÌÓÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜, ÔfiÙÂ Ô ·Ïȇ˜ ÂÓ ·‰·ÌÈ·›· ÂÚÈ‚ÔÏ‹ ¢ÚÈÛÎfiÌÂÓÔ˜ ‚˘ı›˙ÂÙ·È Â›˜ Ù‹Ó ı¿Ï·ÛÛ·Ó, Ù‹ ‚ÔËı›· ϷΈÙÔ‡ ÂÈÌ‹ÎÔ˘˜ Ï›ıÔ˘ ‚¿ÚÔ˘˜ 12-15 Ôο‰ˆÓ, fiÔ˘ η› ·Ú·Ì¤ÓˆÓ ¯ÚÔÓÈÎfiÓ ÙÈ ‰È¿ÛÙËÌ· ›˜ ÙfiÓ ‚˘ıfiÓ, ·Ó¿ÏÔÁÔÓ Ù‹˜ ÂÓÙ¿Ûˆ˜ Ù‹˜ ‰˘Ó¿Ìˆ˜ ÙÒÓ Ó¢ÌfiÓˆÓ ÙÔ˘, ·Ó·˙ËÙ›, ¢ڛÛÎÂÈ Î·› ÂÍ¿ÁÂÈ ÙÔ‡˜ ÛfiÁÁÔ˘˜. ∏ ÓfiÛÔ˜ ÙÒÓ Á˘ÌÓÒÓ ÛÔÁÁ·ÏȤˆÓ, Ì·ÎÚ¿Ó ÙÔ‡ Ó’ ·Ó·Ê·›ÓËÙ·È Â›˜
– 241 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙÔ‡˜ ¿ÏÏÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÛÔÁÁ·ÏÈ›˜, ‰È¿ ÏfiÁÔ˘˜, Ò˜ ·Ó·ÁڿʈÌÂÓ Î·ÙˆÙ¤Úˆ, ÙÔ˘Ó·ÓÙ›ÔÓ ‰¤Ó Û·Ó›˙ÂÈ ·Ú¿ ÙÔ›˜ Á˘ÌÓÔ›˜ ÛÔÁÁ·ÏȇÛÈ, η›ÙÈ Î·Ù·‚¿ÏÏÔ˘ÛÈÓ Ô‡ÙÔÈ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ‹Ó ÚÔÛÔ¯‹Ó, fiˆ˜ ·ÔʇÁÔ˘ÛÈ Ùfi ÚÔηÏÔ‡Ó ·˘Ù‹Ó ·›ÙÈÔÓ, fiÂÚ ÙÚ¤ÌÔ˘ÛÈ Î·› ÊÔ‚Ô‡ÓÙ·È Ò˜ ¿ÏÏËÓ ¯ÔÏ¤Ú·Ó ‹ ·ÓÒÏËÓ. ™˘ÌˆÌ·ÙÔÏÔÁ›·. O ÛÔÁÁ·Ïȇ˜, fiÛÙȘ ÚÔÛ‚ϋıË ˘fi ÙÔ‡ ÓÔÛÔÁfiÓÔ˘ ·ÈÙ›Ô˘, ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È Â˘ı‡˜ ÌÂÙ¿ Ù‹Ó ÚÔÛ‚ÔÏ‹Ó ÎÓÈÛÌfiÓ Î·› η‡ÛÔ˜ ¤ÓÙÔÓÔÓ Î·Ù¿ Ùfi ̤ÚÔ˜ Ù‹˜ ϋ͈˜, ¿ÙÈÓ· ‚·ıÌÈ·›ˆ˜ ÂÂΛÓÔÓÙ·È Î·› ηıÔÏÈ·ÔÓÙ·È. ªÈÎÚ¿ ÂÊÂÏΛ˜ ÎÂÚ·ÙÒ‰Ô˘˜ Û˘ÛÙ¿Ûˆ˜ ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ùfi ÏËÁ¤Ó ̤ÚÔ˜, ÂÓÒ Ù‹Ó ¤ÚÈÍ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·Ó Î·Ù¤¯ÂÈ ÂÚ˘ıÚfiÙ˘, ‹ÙȘ ÂÓ ‚Ú·¯˘Ù¿Ùˆ ¯ÚfiÓˆ ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÂÙ·È Úfi˜ Ùfi ‚·ı˘¤Ú˘ıÚÔÓ, Ùfi ˘Ô··ÓÔÓ, Ùfi ΢·ÓÔ‡Ó, ˘ÔÌ¤Ï·Ó Î·› Ù¤ÏÔ˜ Ùfi ÙÂÏ›ˆ˜ Ì¤Ï·Ó ¯ÚÒÌ·. ∏ ÂÚ› Ùfi Ï‹ÁÌ· ÙÔ˘Ù¤ÛÙÈÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·, ›˜ ¤ÎÙ·ÛÈÓ ÙÔÈ·‡ÙËÓ ‹ ÙÔÛ·‡ÙËÓ, ·Ó·ÏfiÁˆ˜ Ù‹˜ ÔÈfiÙËÙÔ˜ η› Ù‹˜ ÔÛfiÙËÙÔ˜ ÙÔ‡ ÈÔ‚fiÏÔ˘ ÙÔ‡ ÈÔ‡ η› Ù‹˜ ¯ÒÚ·˜ ÙÔ‡ Ï‹ÁÌ·ÙÔ˜, ÛÊ·ÎÂÏÔ‡Ù·È ÙÂÏ›ˆ˜ η› ·Ô›ÙÂÈ, ηٷÏÂ›Ô˘Û· ‚·ı‡ ÙÚ·‡Ì· ·ÊıfiÓˆ˜ ˘ÔÚÚÔÔ‡Ó, fiÂÚ Ù‹ Û˘Ó‹ıÂÈ ·ÛËÙÈ΋ η› ·ÓÙÈÛËÙÈ΋ ·ÁˆÁ‹ η› ıÂڷ›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ È‰›·Ó fiψ˜ ·ÓÙÔ¯‹Ó. ™·ÓÈÒÙÂÚÔÓ ·Ó·Ê·›ÓÔÓÙ·È ÂÚ› Ùfi Ï‹ÁÌ· ÔÏÏ·Ï¿ ·ÔÛÙ‹Ì·Ù·, ¿ÙÈÓ· ·Û˘Ì̤ÙÚˆ˜ ΛÌÂÓ· η› Û¯È˙fiÌÂÓ· ·Ô‚¿ÏÏÔ˘ÛÈÓ ¿ÊıÔÓÔÓ ‡ÔÓ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ· ·ÓÙ›ÛÙ·ÛÈÓ ÙÈÓ¿ Ù‹ ÂÔ˘ÏÒÛÂÈ Î·› Ù‹ ·ÔıÂڷ›·. Δ‹Ó ÚÒÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛÈÛÓ Ù‹˜ ÓfiÛÔ˘ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› ¤ÓÙÔÓÔ˜ ˘ÚÂÙÈ΋ ΛÓËÛȘ ÌÂÙ¿ ÊÚÈΛˆÓ, ‹ÙȘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› η› ηٿ Ù¿˜ ÚÒÙ·˜ Ù‹˜ ÓfiÛÔ˘ Ë̤ڷ˜ ̤¯ÚÈ Ù‹˜ ·ÔÙÒÛˆ˜ ÙÔ‡ ÛʷΤÏÔ˘ η› Ù‹˜ ‰È·Óԛ͈˜ ÙÒÓ ·ÔÛÙËÌ¿ÙˆÓ, Û˘Óԉ¢Ô̤ÓË ˘fi ηÚË‚·Ú›·˜, ‰›„˘, η› ÂÓÙfiÓÔ˘ η̿ÙÔ˘. ∞ÈÙÈÔÏÔÁ›·. ¶ÏËÛ›ÔÓ Ù‹˜ Ú›˙˘ ÙÒÓ ÛfiÁÁˆÓ Û˘Ó‹ıˆ˜, ÂÓ›ÔÙ η› › Ù‹˜ ÂÈÊ·Ó›·˜ ·˘ÙÒÓ È‰›· › ΢ÂÏÔÂȉÒÓ ÌÔÚÊÒÓ ·Ú·ÛÈÙ› ˙ÒÔÓ ÙÈ ·Ó‹ÎÔÓ Â›˜ Ù‹Ó Ù¿ÍÈÓ ÙÒÓ ˙ˆ·ÓıÒÓ (∫ÔÈÏÂÓÙÂÚˆÙ¿) η› Ù‹Ó ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·Ó ÙÒÓ ∞ÎÙÈÓȉÒÓ. ΔÔ‡ÙÔ Â˘Ú›ÛÎÂÙ·È ÂÓ ·ÊıÔÓ›·, ÔfiÙ·Ó ÔÈ ÛfiÁÁÔÈ Ê‡ÔÓÙ·È Â›˜ ̤ÚË fiÔ˘ ˘¿Ú¯Ô˘ÛÈÓ ¿ÊıÔÓ· ʇÎË ‹ ˙ÒÛÈ ÂÓÙfi˜ ÈχԘ. Δfi ˙ÒÔÓ ÙÔ‡ÙÔ ·ÂηϤ۷ÌÂÓ ·ÎÙ›ÓÈÔÓ Ô˘¯› ÌfiÓÔÓ ÂÎ Ù‹˜ Ù¿-
– 242 –
™KEYO™ ZEPBO™
͈˜ ›˜ ‹Ó ·Ó‹ÎÂÈ ·ÏÏ¿ η› ȉ›· ‰ÈfiÙÈ Ê¤ÚÂÈ Â› Ù‹˜ ·˘ÙÔ‡ ÂÈÊ·Ó›·˜ η› Ô‡Ùˆ˜ ÂÈÂ›Ó ÙÔ‡ ÚÔÛÒÔ˘ ·˘ÙÔ‡, ‰ÈÏ‹Ó Û‡ÌÌÂÙÚÔÓ ÛÂÈÚ¿Ó Ï¢ÎÒÓ ÓËÌ·ÙÔÂȉÒÓ ·ÎÙ›ÓˆÓ, Ù¿˜ ÔÔ›·˜ ‰›ÎËÓ ÚÔ‚ÔÏÒÓ ÂÎÙ›ÓÂÈ ‹ Û˘Ó¤ÏÎÂÈ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓ ÙfiÙ ˘ÔÛÙÚfiÁÁ˘ÏÔÓ Û¯‹Ì·. ™˘Ó‹ıˆ˜ ·ÏȇÔÌÂÓ Ùfi ·ÎÙ›ÓÈÔÓ ÙÔ‡ÙÔ Â›˜ ‚¿ıÔ˜ ‰¤Î· ̤¯ÚÈ ÙÂÛÛ·Ú¿ÎÔÓÙ· ÔÚÁ˘ÈÒÓ Î·› Û˘ÓÙËÚÔ‡ÌÂÓ ·˘Ùfi ÂÓÙfi˜ ı·Ï·ÛÛ›Ô˘ ‡‰·ÙÔ˜ ηÓÔÓÈÎÒ˜ ÂÓ·ÏÏ·ÛÛÔ̤ÓÔ˘. ŸÙ·Ó ‰¤ ·Ô‚ÈÒÛË ÂÍÔȉ·›ÓÂÙ·È ÙÔ‡ÙÔ ÔÈÎÈÏÏÔÛ¯‹Ìˆ˜ η› ηı›ÛÙ·Ù·È ·fi Ê·Èfi¯ÚÔ˘Ó ‹ ˘ÔÌÂÏ·Ófi¯ÚÔ˘Ó ÂÓÙfiÓˆ˜ Î·Ù¤Ú˘ıÚÔÓ Î·› Ôȉ·Ï¤ÔÓ. ∂ÓÙfi˜ ÔÈÓÔÓ‡̷ÙÔ˜ Ùfi ·ÎÙ›ÓÈÔÓ Û˘ÚÚÈÎÓÔ‡Ù·È, ÛÌÈÎÚ‡ÓÂÙ·È Î·› ÌÂÙ¿ ÔÏ›Á·˜ ÌfiÏȘ ÒÚ·˜ ηı›ÛÙ·Ù·È Û¯Â‰fiÓ ·ÁÓÒÚÈÛÙÔ, ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙÔÓ ÌfiÓÔÓ Ùfi ·˘ÙÔ‡ ¯ÚÒÌ·. Δfi ·ÎÙ›ÓÈÔÓ, ·Ó‹ÎÔÓ Èı·ÓÒ˜ ›˜ ÙÔ Sigarsia Rosea, ¤¯ÂÈ Ì‹ÎÔ˜ 0.5 ̤¯ÚÈ 4 ÂÎÌ. η› ÂÎÎÚ›ÓÂÈ ‰È¿ ÙÔ‡ ÛÙfiÌ·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡, fiÂÚ Â˘Ú›ÛÎÂÙ·È Â›˜ Ùfi ̤ÛÔÓ Ù‹˜ ÂÈÊ·Ó›·˜ ÙÔ˘, ¤Ó ˘ÁÚfiÓ ÛÈÂÏÒ‰Ô˘˜ Û˘ÛÙ¿Ûˆ˜ η› ¯ÚÔÈ¿˜, Ù¿ Ì¿Ï· ÈÔ‚fiÏÔÓ. Δfi ˘ÁÚfiÓ ÙÔ‡ÙÔÓ ÂÚ¯fiÌÂÓÔÓ Â›˜ ¿ÌÂÛÔÓ Â·Ê‹Ó ÌÂÙ¿ ÙÚ·˘Ì·ÙÈ΋˜ ÙÈÓfi˜ ÂÈÊ·Ó›·˜ ÙÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔ‡ ‰‡ÙÔ˘ ÌfiÓÔÓ Î·ı·ÚfiÓ Î·› ·ÌÈÁ¤˜ ‹ η› ÂÓ¤¯ÔÓ ÂÈı‹ÏÈ· Ù‹˜ ÂÈÊ·Ó›·˜ ÙÔ‡ ·ÎÙÈÓ›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ η› ·ÔÚÚÔÊÒÌÂÓÔÓ ÚÔηÏ› Ù‹Ó ÚÔÌÓËÛıÂ›Û·Ó ÎÏÈÓÈÎ‹Ó ÂÈÎfiÓ·, ηٿ Ùfi Ì¿ÏÏÔÓ ‹ ‹ÙÙÔÓ, ¤ÓÙÔÓÔÓ, ·Ó·ÏfiÁˆ˜ ÙÔ‡ ÔÛÔ‡ η› ÙÔ‡ ÔÈÔ‡ ÙÔ‡ ÈÔ‡ ·˘ÙÔ‡. ∫·› Ë ÙÔÍÈÎfiÙ˘ ÙÔ‡ ˘ÁÚÔ‡ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÙÔ‡ ·ÎÙÈÓ›Ô˘ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Ô˘¯› ÌfiÓÔÓ ÂÎ Ù‹˜ ÔÈfiÙËÙÔ˜ ÙÔ‡ ‰¿ÊÔ˘˜ fiÔ˘ ʇÂÙ·È Ô ÛfiÁÁÔ˜ η› ·Ú·ÛÈÙ› Ùfi ·ÎÙ›ÓÈÔÓ, ·ÏÏ¿ η› ÂÎ Ù‹˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ‡ ¤ÙÔ˘˜ ηı’ ‹Ó ÂÁ¤ÓÂÙÔ Ë ÚÔÛ‚ÔÏ‹ ˘’ ·˘ÙÔ‡. ∞ÎÙ›ÓÈÔÓ ·Ú·ÛÈÙÔ‡Ó Â›˜ ÛfiÁÁÔÓ, fiÛÙȘ ËÏȇıË Â›˜ ̤ÚÔ˜ fiÔ˘ ·ÊıÔÓÔ‡Ó Ù¿ ʇÎË Î·› Ë Èχ˜ Â›Ó·È ÔÏÏÒ ‰ËÏËÙËÚȈ‰¤ÛÙÂÚÔÓ ¿ÏÏÔ˘, fiÂÚ ·Ó¢ڤıË Â›˜ Ù‹Ó Ú›˙·Ó ÛfiÁÁÔ˘ ·ÏÈ¢ı¤ÓÙÔ˜ › ÙÈÓÔ˜ ÚÔÂͤ¯ÔÓÙÔ˜ ÙÔ‡ ˘ı̤ÓÔ˜ Ù‹˜ ı·Ï¿ÛÛ˘ ‚Ú¿¯Ô˘. ∂›Û˘ ÁÓˆÛÙfiÓ Ù˘Á¯¿ÓÂÈ, fiÙÈ ÙfiÓ Ì‹Ó· ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔÓ Ùfi ·ÎÙ›ÓÈÔÓ ÙÔ‡ÙÔ, fiÂÚ ÔÈ ÛÔÁÁ·ÏÈ›˜ ηÏÔ‡ÛÈ ÛÎÔ˘Ï›ÎÈ, Â›Ó·È ‰ËÏËÙËÚÈÔ‰¤ÛÙ·ÙÔÓ Î·› fiÙÈ Ô ÚÔÛ‚ÏËı›˜ ˘’ ·˘ÙÔ‡ ›˜ Ù‹Ó ÂÔ¯‹Ó Ù·‡ÙËÓ ˘ÔʤÚÂÈ Ôχ, ‰ÈfiÙÈ Ë ÂԇψÛȘ ÙÔ‡ ÙÚ·‡Ì·ÙÔ˜ ‚Ú·‰‡ÓÂÈ, Ô ÛÊ¿ÎÂÏÔ˜ Â›Ó·È ÂÎÙÂٷ̤ÓÔ˜, Ù¿ ·ÔÛÙ‹Ì·Ù· ÔÏÏ¿ η› ÌÂÁ¿Ï· η› ÂÓ Á¤ÓÂÈ Ë fiÏË ÎÏÈÓÈ΋ ÂÈÎÒÓ Ï›·Ó ‚·Ú›·. ∂Óı˘ÌÔ‡ÌÂı· Ó¤ÔÓ ÙÈÓ¿ ÛÔÁÁ·ÏȤ·, fiÛÙȘ ÚÔÛ‚ÏËı›˜ Úfi ÙÈÓˆÓ ÂÙÒÓ ˘fi Ù‹˜ ÓfiÛÔ˘ Ù·‡Ù˘ ηٿ Ù‹Ó ÚÔÛı›·Ó ÌÔ›Ú·Ó Ù‹˜ fiÛı˘,
– 243 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
›‰Â ÙÂıÏÈÌ̤ÓÔ˜ η› ÂÚ›Ï˘Ô˜ Ùfi ‰¤ÚÌ· ÙÔ‡ ¤Ô˘˜ ·˘ÙÔ‡ Ó¿ ÛÊ·ÎÂÏÔ‡Ù·È Î·› Ó¿ ·Ô›ÙÂÈ ··Í¿·Ó. ™ÌÈÎÚfiÓ ‰¤ ÌÂÙ¿ Ù·‡Ù· ·Ú¤ÌÂÈÓÔÓ ÙÂÏ›ˆ˜ Á˘ÌÓ¿ η› ÂÛÙÂÚË̤ӷ ηχÌÌ·ÙÔ˜ Ù¿ ÛËÚ·ÁÁÒ‰Ë ÛÒÌ·Ù·, ¿ÙÈÓ· ÌÂÙ¿ Ù‹˜ Ô˘Ú‹ıÚ·˜ ÂÛ¯ËÌ¿ÙÈ˙ÔÓ ¤Ó ı·˘Ì¿ÛÈÔÓ fiÓÙˆ˜ ·Ó·ÙÔÌÈÎfiÓ ·Ú·Û··ÛÌ·. O ¿Û¯ÔÓ ÂΛÓÔ˜ ÌÂÙ¿ ÔÎÙ¿ÌËÓÔÓ fiÏËÓ ÓÔÛÈÏ›·Ó È¿ıË ÙÂÏ›ˆ˜, ¤¯ˆÓ Ï‹ÚÂȘ Ù¿˜ ·˘ÙÔ‡ ۈ̷ÙÈο˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ η› ÈηÓfiÙËÙ·Ó. Δfi ·ÎÙ›ÓÈÔÓ ÙÔ‡ÙÔ Ê¤ÚÔ˘ÛÈ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÂıã ·˘ÙÒÓ ÍËÚfiÓ ÔÈ ÛÔÁÁ·ÏÈ›˜ ÂÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ˜ ÂÎ ÙˆÓ ·Ú·Ï›ˆÓ Ù˘ ∞ÊÚÈ΋˜, Ù‹˜ ∫Ú‹Ù˘, Ù˘ ∫‡ÚÔ˘ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ Ó‹ÛˆÓ ÙÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘, fiÔ˘ Ô‡ÙÔÈ ·ÏȇԢÛÈ ÙÔ˘˜ ÛfiÁÁÔ˘˜. •ËÚ·›ÓÔ˘ÛÈ ÙÔ‡ÙÔ ·Ê·ÈÚÔ‡ÓÙ˜ ÌÂÙ¿ ÚÔÛÔ¯‹˜ ÂÎ ÙˆÓ ÓˆÒÓ ÛfiÁÁˆÓ ÙÔ ·ÎÙ›ÓÈÔÓ, ¿Ì· ÙË ·ÏÈ›· ·˘ÙÔ‡, ‰È·ÂÚÒÛÈÓ Â›Ù· ‰È¿ ÙÈÓÔ˜ ÌÈÎÚ¿˜ ‚ÂÏfiÓ˘ Î·È ÂÍ·ÚÙÒÛÈ ‰È· Ó‹Ì·ÙÔ˜ ÔÏÏ¿ ÙÔÈ·‡Ù·, ÙÔ ÂÓ ÌÂÙ¿ ÙÔ ¿ÏÏÔÓ, ‰›ÎËÓ ÎÔÌ‚ÔÏÔÁ›Ô˘. ∫·È ÂÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ˜, ÌÂÙ·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È ÙÔ‡ÙÔ Â›˜ Ù·˜ Ó‹ÛÔ˘˜ ÙˆÓ ÔÈ ÛÔÁÁ·ÏÈ›˜ ˆ˜ ‰Ú·ÛÙÈÎÒÙ·ÙÔÓ ‰ËÏËÙ‹ÚÈÔÓ ÙˆÓ Î·ÙÔÈÎȉ›ˆÓ ˙ÒˆÓ, ΢ÓÒÓ È‰›· Î·È Á·ÏÒÓ. ¶Úfi˜ ÙÔÓ ÛÎÔfiÓ ÙÔ‡ÙÔÓ Ù¤ÌÓÔ˘ÛÈ ÙÔ ÍËÚfiÓ ·ÎÙ›ÓÈÔÓ ÂȘ ÛÌÈÎÚ¿ ÙÂÌ¿¯È· ı¤ÙÔ˘ÛÈÓ ·˘Ù¿ ÂÓÙfi˜ ˙‡Ì˘ ‹ „‡¯·˜ ¿ÚÙÔ˘, ÂÓ›ÔÙ ÂÓÙfi˜ ÎÚ¤·ÙÔ˜ η› ¯ÔÚËÁÔ‡ÛÈÓ Â›˜ Ù¿ ˙Ò·, Ù¿ ÔÔ›· ÂÓÙfi˜ ÏÂÙÒÓ ÙÈÓˆÓ ·fi Ù‹˜ Ï‹„ˆ˜ ·ÔıÓ‹ÛÎÔ˘ÛÈ Ô‡Ùˆ ÌÂÙ¿ Û·ÛÌÒÓ. O Richet ·ÁÓÔÒÓ Ù‹Ó ËÌÂÙ¤Ú·Ó ÓfiÛÔÓ, ÂÛÔ‡‰·ÛÂ Ù‹Ó ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·Ó ÙÒÓ ˙ˆ·ÓıÒÓ Î·› ȉ›· ÙÒÓ ·ÎÙÈÓȉÒÓ, ÂÎ ÙÒÓ ÔÔ›ˆÓ η› ·Â¯ÒÚÈÛ ‰‡Ô ·ÏηÏÔÂȉ‹, ÔÓÔÌ¿Û·˜ Ùfi Ì¤Ó ÙÔ‡ÙˆÓ Congestine ‹ÙÔÈ Û˘ÌÊÔÚ›ÓËÓ, Ò˜ ÚÔηÏÔ‡Û·Ó ˘ÂÚ·ÈÌ›·Ó η› Û˘ÌÊfiÚËÛÈÓ, Ùfi ‰’ ¤ÙÂÚÔÓ Thalassine, ‹ÙÔÈ £·Ï·ÛÛ›ÓËÓ, ‹ÙȘ ÚÔηÏ› ÎÓËÛÌÔÓ‹Ó Î·› Ô‰·Í˘ÛÌfiÓ. ∏Ì›˜ ‰¤Ó ÓÔÌ›˙ÔÌÂÓ Ùfi ÁÂ Ó‡Ó ¤¯ÔÓ, fiÙÈ Ù¿ ‰‡Ô Ù·‡Ù· ·ÏηÏÔÂȉ‹ η› ÌfiÓÔÓ ·˘Ù¿ ÚÔηÏÔ‡ÛÈ Î·› Ù‹Ó ËÌÂÙ¤Ú·Ó ÎÏÈÓÈÎ‹Ó Û˘Ó‰ÚÔÌ‹Ó, ÁÓˆÛÙÔ‡ fiÓÙÔ˜ fiÙÈ Ë Û˘ÌÊÔÚ›ÓË ÙÂÏ›ˆ˜ ηı·Ú¿ ·Ô¯ˆÚÈÛı›۷ ÂÓ ÙÒ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›ˆ, ‰¤Ó ·Ú‹Á·ÁÂÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÒ˜ ÂÈÌ‹ Û˘ÌÊfiÚËÛÈÓ Î·› ȉ›· ÙÔ‡ Á·ÛÙÚÂÓÙÂÚÈÎÔ‡ ۈϋÓÔ˜ η› Ô˘¯› ÛÊ¿ÎÂÏÔÓ ‹ ¿ÏÏËÓ ÙÔÈÎ‹Ó Ï›·Ó ¤ÓÙÔÓÔÓ ˘ÂÚ·ÈÌ›·Ó. ∂Ô̤ӈ˜ ÂÓ ÙÒ ÈÒ ÙÔ‡ ËÌÂÙ¤ÚÔ˘ ·ÎÙÈÓ›Ô˘, Â¿Ó ˘¿Ú¯Ë, ı¿ ¢ڛÛÎËÙ·È Â›˜ ÂÏ·¯›ÛÙËÓ ÔÛfiÙËÙ· η› ‰¤Ó ÚÔηϋ, ÂÈÌ‹ ÂÏ·ÊÚ¿Ó ˘ÂÚ·ÈÌ›·Ó η› ϤÔÓ Ô‡. ∏ ÏÂÙÔÌÂÚ‹˜ fiıÂÓ ÙÔ‡ ÈÔ‡ ÙÔ‡ ·ÎÙÈÓ›Ô˘ ¤Ú¢ӷ ¯ËÌÈÎÒ˜ η› ÌÈÎÚÔÛÎÔÈÎÒ˜ η› Ë Â·ÎÚÈ‚‹˜ ÙÔ‡
– 244 –
™KEYO™ ZEPBO™
·ÎÙÈÓ›Ô˘ ·Ó·ÙÔÌÈ΋ ¤Ú¢ӷ η› ÌÂϤÙË ÚfiÎÂÈÙ·È ËÌ›Ó Úfi˜ ÂÍ‹ÁËÛÈÓ ÙÔ‡ ÛʷΤÏÔ˘ η› Ù‹˜ fiÏ˘ ÎÏÈÓÈ΋˜ ÂÈÎfiÓÔ˜, Ò˜ Úfi˜ Â›Ï˘ÛÈÓ Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ‡ ÚÔÛ¯ԇ˜ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜. ∏ ‰¤ ÙfiÛÔÓ ·Ù˘¯Ò˜ ÎÏËı›۷ ı·Ï·ÛÛ›ÓË Èı·ÓÒ˜ Ì¤Ó Ó¿ ˘¿Ú¯Ë η› ÂÓ ÙÒ ÈÒ ÙÔ‡ ·ÎÙÈÓ›Ô˘ η› ·˘Ù‹ Ó¿ Â›Ó·È ÂΛÓË, ‹ÙȘ ÚÔηÏ› ÙfiÓ ·Ó·Ê·ÈÓfiÌÂÓÔÓ ÂÓ Ù‹ ·ÚÔ‡ÛË ÓfiÛˆ ÎÓÈÛÌfiÓ, ÁÓˆÛÙÔ‡ fiÓÙÔ˜ fiÙÈ ·‡ÙË ÂÓ˘¿Ú¯ÂÈ Â›˜ ¿·Û·Ó Ù‹Ó ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·Ó ÙÒÓ ·Î·ÏËÊÒÓ ‹ ÎÓȉÒÓ. ∫·› ÂÎÏ‹ıË ·‡ÙË Ô‡Ùˆ˜ ¤Î·Ï·È, ÂÂȉ‹ ‰¤Ó ¤¯ÂÈ ‚‚·›ˆ˜ Î·Ï‹Ó Ù‹Ó ·Ê‹Ó, ·ÏÏ¿ ıÈÁÔ̤ÓË ÚÔηÏ› ÎÓÈÛÌfiÓ. ∂Âȉ‹ ‰¤ ÁÓˆÛÙ‹ Â›Ó·È ·fi ·˘ÙÒÓ ÙÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÙÔ‡ πÔÎÚ¿ÙÔ˘˜ η› ÙÔ‡ ¢ÈÔÛÎÔÚ›‰Ô˘, ¤‰ÂÈ ÓÔÌ›˙ˆ Ó¿ ÔÓÔÌ·Ûı‹ Ùfi Ù·‡Ù˘ ·ÏηÏÔÂȉ¤˜, “·Î·ÏËÊ›ÓË” ‹ “ÎÓȉ›ÓË” η› Ô˘¯› ı·Ï·ÛÛ›ÓË, fiÂÚ fiÓÔÌ· Ô˘‰ÂÌ›·Ó ‚‚·›ˆ˜ Û¯¤ÛÈÓ ¤¯ÂÈ Úfi˜ ÙfiÓ ÎÓÈÛÌfiÓ Î·› Ù¿ ÙÔ‡ÙÔ˘ Û˘ÌÙÒÌ·Ù·. ¶ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ Ù‹˜ ÓfiÛÔ˘. £¤ÏÔÓÙ˜ ·Ú¯ÈÎÒ˜ Ó¿ ‚‚·ÈˆıÒÌÂÓ ·ÎÚ·‰¿ÓÙˆ˜ ÂÚ› Ù‹˜ ·ÈÙÈÔÏÔÁ›·˜ Ù‹˜ ÓfiÛÔ˘, Â˙ËÙ‹Û·ÌÂÓ Ó’ ·Ó··Ú·Á¿ÁˆÌÂÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÒ˜ Ù·‡ÙËÓ, fiÂÚ Î·› ÂÂÙ‡¯·ÌÂÓ Â·ÓÂÈÏËÌ̤ӈ˜ η› ÙÂÏ›ˆ˜. ¶Úfi˜ ÙÔ‡ÙÔ Ï·Ì‚¿ÓÔÌÂÓ ÌÂıã ËÌÒÓ ÂÓÙfi˜ ÏÔ›Ô˘ ·ӷ, ÙÔ‡ ÔÔ›Ô˘ ͢ڛ˙ÔÌÂÓ ÂÈÌÂÏÒ˜ Ù‹Ó ÎÔÈÏ›·Ó η› ·Ê·ÈÚÔ‡ÌÂÓ ·˘Ù‹˜ fiÏ·˜ Ù¿˜ ÙÚ›¯·˜. ∞Ïȇ۷ÓÙ˜ ‰¤ Ùfi ·ÎÙ›ÓÈÔÓ, Ï·Ì‚¿ÓÔÌÂÓ ·˘Ùfi ‰È¿ ÙÈÓÔ˜ ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁÈ΋˜ Ï·‚›‰Ô˜ η› ÎÚ·ÙÔ‡ÓÙ˜ ÂÛÙÚ·Ì̤ÓËÓ Ù‹Ó ÚÔÛı›·Ó ·˘ÙÔ‡ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·Ó, ÚÔÛÙÚ›‚ÔÌÂÓ Ùfi ÛÙfiÌÈÔÓ ·˘ÙÔ‡ › Ù‹˜ Á˘ÌÓ‹˜ ÙÚȯÒÓ ÂÈÊ·Ó›·˜ ÙÔ‡ ΢Ófi˜. O Èfi˜ ÙÔ‡ ·ÎÙÈÓ›Ô˘, ÛÈÂÏÒ‰Ô˘˜ Ò˜ ¿ÓÙÔÙÂ Û˘ÛÙ¿Ûˆ˜ η› ¯ÚÔÈ¿˜ ˘ÔχÎÔ˘ ηχÙÂÈ Ô‡Ùˆ ÌÔ›Ú·Ó ÙÈÓ¿ Ù‹˜ ÎÔÈÏ›·˜ ÙÔ‡ ˙ÒÔ˘, ‹ÙȘ ÌÂÙã ÔÏ›ÁÔ˘ ηı›ÛÙ·Ù·È Î·Ù¤Ú˘ıÚÔ˜ η› Ï›·Ó ÎÓÈÛÌ҉˘. ÃÚfiÓÔÓ ‰¤ ÙÈÓ· ÌÂÙ¿ Ù·‡Ù· ·Ó·Ê·›ÓÔÓÙ·È ÌÈÎÚ·› ÊχÎÙ·ÈÓ·È, ·›ÙÈÓ˜ ÂÓÔ‡ÌÂÓ·È Úfi˜ ·ÏÏ‹Ï·˜, ÌÂÁÂÓı‡ÓÔÓÙ·È ·ÚÔ˘ÛÈ·˙fiÌÂÓ·È Ï‹ÚÂȘ ÔÚÚÒ‰Ô˘˜ ˘ÁÚÔ‡. Δ‹Ó ‰Â˘Ù¤Ú·Ó ÙÔ‡ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜ ËÌ¤Ú·Ó ÂÓ›ÔÙÂ, Û˘ÓËı¤ÛÙÂÚÔÓ Ù‹Ó ÙÚ›ÙËÓ ‹ ÙÂÙ¿ÚÙËÓ Î·› ¤ÌÙËÓ ËÌ¤Ú·Ó ·Ó·Ê·›ÓÔÓÙ·È Â› Ù‹˜ ηΈı›Û˘ ¯ÒÚ·˜ ÙÔ‡ ˙ÒÔ˘ ·fiÛÙËÌ· ‹ ·ÔÛÙ‹Ì·Ù·, ¿ÙÈÓ· Û¯·˙fiÌÂÓ· ·Ô‚¿ÏÏÔ˘ÛÈÓ ¿ÔÛÌÔÓ ‡ÔÓ. ∂Ó›ÔÙ ηٿ Ùfi ¯ÚÔÓÈÎfiÓ ÙÔ‡ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È Ï‹Ú˘ η› Ô ÛÊ¿ÎÂÏÏÔ˜ ÂÎÙ¿Ûˆ˜ ÙÔÈ·‡Ù˘ η› ÙÔÛ·‡Ù˘ η› ηٿ Ùfi Ì¿ÏÏÔÓ ‹ ‹ÙÙÔÓ Î˘ÎÏÔÙÂÚ‹˜. ŒÛÙÈÓ fiÙ fï˜ Ô ÛÊ¿ÎÂÏÏÔ˜ ‚Ú·‰‡ÓÂÈ Ó’ ·Ó·-
– 245 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ê·Ó‹ Ï‹Ú˘ η› ·Ô›ÙÂÈ ÔÏ›ÁÔÓ ‚Ú·‰‡ÙÂÚÔÓ, Ù‹Ó Â‚‰fiÌËÓ ‹ ÔÁ‰fiËÓ Ë̤ڷÓ. ¢È¿ÁÓˆÛȘ. ∏ ‰È¿ÁÓˆÛȘ Ù‹˜ ÓfiÛÔ˘ Â›Ó·È Â‡ÎÔÏÔ˜, fiÙ·Ó Ï¿‚Ë ÙȘ ˘’ fi„ÈÓ: ¶ÚÒÙÔÓ, Ùfi ¿ÁÁÂÏÌ· ÙÔ‡ ¿Û¯ÔÓÙÔ˜, ¿Ó ÙȘ Ù˘Á¯¿ÓÂÈ ÛÔÁÁ·Ïȇ˜ ‹ ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛÈÓ Úfi˜ ÓˆÔ‡˜ η› ¿ÚÙÈ ·ÏÈ¢ı¤ÓÙ·˜ ÛfiÁÁÔ˘˜. ¢Â‡ÙÂÚÔÓ, fiÙ·Ó ·Ó·ÌÓËÛı‹ Ùfi ÈÛÙÔÚÈÎfiÓ ÙÔ‡ ÓÔÛ‹Ì·ÙÔ˜. ∞˘Ùfi˜ ‰ËÏÔÓfiÙÈ Ô ¿Û¯ˆÓ ı¿ ÁÓˆÛÙÔÔÈ‹ÛË ËÌ›Ó Ùfi ÓfiÛËÌ¿ ÙÔ˘, ‰ÈfiÙÈ fiÏÔÈ ÔÈ ÛÔÁÁÏ·È¢ÙÈÎÔ› ÏËı˘ÛÌÔ› ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÛÈÓ ¿ÚÈÛÙ· Ù‹Ó ÓfiÛÔÓ ÙÔ‡ “™ÎÔ˘ÏÈÎÈÔ‡ ÙÔ‡ ™ÊÔ˘ÁÁ·ÚÈÔ‡”, ¤¯ÔÓÙ˜ Ô‡ÙÔÈ ÈÎÚÔÙ¿ÙËÓ Â›Ú·Ó Î·› ·Ó¿ÌÓËÛÈÓ ·˘Ù‹˜. ¶ÚfiÁÓˆÛȘ. Δfi ÚÔÁÓˆÛÙÈÎfiÓ Ù‹˜ ÓfiÛÔ˘ Â›Ó·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ηÏfiÓ. ∫·› ˘ÔʤÚÔ˘ÛÈ Ì¤Ó Ôχ ÔÈ ÛÔÁÁ·ÏÈ›˜, fiÛÔÈ ÚÔÛ‚¿ÏÔÓÙ·È ˘fi Ù·‡Ù˘, fiÙ·Ó ÂÎÚÈ˙Ô‡ÓÙ˜ ÙÔ‡˜ ÛfiÁÁÔ˘˜ ›˜ Ù¿ ‚¿ıË ÙÒÓ ı·Ï·ÛÛÒÓ Î·› ·ÚfiÛÂÎÙÔÈ ÂÈÛ¿ÁÔ˘ÛÈ ÙÔ‡ÙÔ˘˜ ·ÔÙfï˜ ÂÓÙfi˜ Ù‹˜ ‰ÈÎÙ˘ˆÙ‹˜ ·fi¯Ë˜ ÙˆÓ, ‹ÙȘ ÎÚ¤Ì·Ù·È ÂÎ ÙÔ‡ Ï·ÈÌÔ‡ ÙˆÓ, ¯ˆÚ›˜ ÚfiÙÂÚÔÓ Ó¿ ηı·Ú›ÛˆÛÈÓ, ··ÎÚÈ‚Ò˜ η› ÙÂÏ›ˆ˜ Ù‹Ó Ú›˙·Ó ÙÒÓ ÛfiÁÁˆÓ ÂÎ ÙÒÓ Ù˘¯fiÓ ÂΛ ·Ú·ÛÈÙÔ‡ÓÙˆÓ ·ÎÙÈÓ›ˆÓ.OÈ ÔˆÛ‰‹ÔÙ fï˜ ÚÔÛ‚·ÏfiÌÂÓÔÈ ˘fi Ù‹˜ ÓfiÛÔ˘ Ù·‡Ù˘ ‰¤Ó ‰È·ÙÚ¤¯Ô˘ÛÈ Û˘Ó‹ıˆ˜ ΛӉ˘ÓÔÓ ˙ˆ‹˜. £Âڷ›·. OÈ Á˘ÌÓÔ› ÛÔÁÁ·ÏÈ›˜ ÈÛÙ‡ԢÛÈ ÂÌÂÈÚÈÎÒ˜ η› ‚‚·ÈÔ‡ÛÈ fiÙÈ, ıÂÚÌ¿ › ÙÔ‡ ÙfiÔ˘ Ù‹˜ ÚÔÛ‚ÔÏ‹˜ ÂÈı¤Ì·Ù·, ‹ ¿ÊıÔÓÔÈ Î·Ù·ÈˆÓ‹ÛÂȘ ‰È¿ ı·Ï·ÛÛ›Ô˘ ‡‰·ÙÔ˜ ÛÔ˘‰·›ˆ˜ ‚ÔËıÔ‡ÛÈ ÙfiÓ ·ÛıÂÓ‹. ∏Ì›˜ ·Ô‰ÔÎÈÌ¿˙ÔÓÙ˜ ¿ÓÙ· Ù·‡Ù· Ò˜ ÂÌÂÈÚÈο η› ¿ÛÎÔ·, Û˘ÓÂÛÙ‹Û·ÌÂÓ ÂÓ Ù‹ ȉȷÈÙ¤Ú· ËÌ›Ó ·ÙÚ›‰È Ó‹Ûˆ ∫·Ï‡ÌÓˆ Ù‹˜ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, fiÔ˘ η› Ù¿ ÂÓÓ¤· ‰¤Î·Ù· ÙÒÓ ··ÓÙ·¯Ô‡ ÙÔ‡ ∫fiÛÌÔ˘, Á˘ÌÓÒÓ ÛÔÁÁ·ÏȤˆÓ ¢ڛÛÎÔÓÙ·È, Ù‹Ó ¿ÌÂÛÔÓ ¯Ú‹ÛÈÓ Â˘Ú˘ÒÓ ·ÈÌ·ÙËÚÒÓ Û¯ËÛÌÒÓ Â› ÙÔ‡ ÙfiÔ˘ Ù‹˜ ÚÔÛ‚ÔÏ‹˜, ÂÈ˙ËÙÔ‡ÓÙ˜ Ù‹Ó ·ÌÂÛÔÓ ÂÍ·ÁˆÁ‹Ó ÙÔ‡ ÈÔ‡ η› ›ٷ, Ù‹Ó ·˘ÛÙËÚ¿Ó ÙÔ‡ ÙÚ·‡Ì·ÙÔ˜ ÂÚÈÔ›ËÛÈÓ. ∂ȉÈÎÔ‡ fï˜ Ê·ÚÌ¿ÎÔ˘ ÂÍÔ˘‰ÂÙÂÚÔ‡ÓÙÔ˜ Ù‹Ó ‰ËÏËÙËÚÈÒ‰Ë ÙÔ‡ ÈÔ‡ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·Ó Î·› ‰‡Ó·ÌÈÓ, ÛÙÂÚÔ‡ÌÂı· ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ¤ÙÈ, Ì‹ ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù‹Ó ÏÂÙÔÌÂÚ‹ ÙÔ‡ ÂÎÎڛ̷ÙÔ˜ ÙÔ‡ ·ÎÙÈÓ›Ô˘ ¯ËÌÈÎ‹Ó Û‡ÛÙ·ÛÈÓ Î·› ÙfiÓ ÙÚfiÔÓ Ù‹˜ ÂÍÔ˘‰ÂÙ¤ÚˆÛˆ˜ ·˘ÙÔ‡. ∫·› Ù‹Ó ¤ÏÏÂÈ„ÈÓ
– 246 –
™KEYO™ ZEPBO™
Ù·‡ÙËÓ Ù‹˜ ËÌÂÙ¤Ú·˜ ·ÚÔ‡Û˘ ÓfiÛÔ˘, ÔÊ›ÏÔÌÂÓ Â›˜ Ùfi ·›ÛÙ¢ÙÔÓ ÁÂÁÔÓfi˜, fiÙÈ ·fi ‰ÂηÙÂÙÚ·ÂÙ›·˜ ·Ú·Ì¤ÓÔÌÂÓ Ì·ÎÚ¿Ó Ù‹˜ ÁÂÓÂÙ›ڷ˜ ËÌÒÓ Ó‹ÛÔ˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ η› fiÏ˘ Ù‹˜ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, fiÓÙ˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜ ÂÍfiÚÈÛÙÔ˜ ˘fi Ù‹˜ ΢ÚÈ¿Ú¯Ô˘ ÙÒÓ Ó‹ÛˆÓ πÙ·Ï›·˜ ¤ÓÂη ÙÒÓ ÂıÓÈÎÒÓ ËÌÒÓ ˘¤Ú Ù‹˜ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÒÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ ·ÁÒÓˆÓ. O‡Ùˆ Ì‹ ‰˘Ó¿ÌÂÓÔÈ Ó¿ ÂÈÛÙÚ¤„ˆÌÂÓ Â›˜ Ù‹Ó Ó‹ÛÔÓ, fiÔ˘ ηٿ ¯ÈÏÈ¿‰·˜ ·ÚÈıÌÔ‡ÓÙ·È ÔÈ Á˘ÌÓÔ› ÛÔÁÁ·ÏÈ›˜, Ë ‰¤ ÓfiÛÔ˜ ηı’ ¤Î·ÛÙÔÓ ı¤ÚÔ˜ ηٿ ‰Âο‰·˜ ·ÚÈıÌ› Ù¿˜ ·˘Ù‹˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ÛÙÂÚÔ‡ÌÂı· ÔÏÏÒÓ Î·› ÂÛÔ˘‰·ÛÌ¤ÓˆÓ Î·› ÌÂÌÂÏÂÙËÌ¤ÓˆÓ ÓÔÛÔÏÔÁÈÎÒÓ Ù·‡Ù˘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛˆÓ. ∂Ï›˙ÔÌÂÓ fiÙÈ Â›˜ Ùfi ÚÔÛ¯¤˜ ̤ÏÏÔÓ ı¿ ÂÈÙÚ¤„Ë ËÌ›Ó Ù‹Ó Â¿ÓÔ‰ÔÓ Â›˜ Ù‹Ó Ê›ÏËÓ ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ·, fiÔ˘, fiÏÔÈ Û¯Â‰fiÓ ÔÈ ÁËÚ·ÈfiÙÂÚÔÈ ÛÔÁÁ·ÏÈ›˜ ʤÚÔ˘ÛÈ Î·› Ì›·Ó ‹ ÏÂÈÔÙ¤Ú·˜ Ô˘Ï¿˜, ȉ›· ›˜ ÙfiÓ ıÒڷη η› Ù¿˜ ¯Â›Ú·˜, ·ÓÂÍ›ÙËÏÔÓ ‰Â›ÁÌ· ·Ï·ÈÔÙ¤Ú·˜ ÙÔ‡ ·ÎÙÈÓ›Ô˘ ÚÔÛ‚ÔÏ‹˜, fiˆ˜ Ô‡Ùˆ˜ › ÙfiÔ˘ ı¿ ‰˘ÓËıÒÌÂÓ Ó¿ Û˘ÌÏËÚÒÛˆÌÂÓ Ù‹Ó fiÏËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹Ó ËÌÒÓ ÌÂϤÙËÓ Î·› ¤ÚÂ˘Ó·Ó Ù‹˜ ÂӉȷÊÂÚÔ‡Û˘ Ù·‡Ù˘ ÓfiÛÔ˘, ‹ÙȘ ÙfiÛÔÓ ‰ÂÈÓÒ˜ Ï‹ÙÙÂÈ ÙÔ‡˜ ÛÔÁÁ·ÏÈ¢ÙÈÎÔ‡˜ ËÌÒÓ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜. ¢Ú ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ EÈ̤ÏÂÈ· ™.A. T¿Ù·ÚË
– 247 –
K A ยงY M N I A K A X P O N I K A
™KEYO™ ZEPBO™
KÔ˘ÓÙÔ‡ÚË K·ÏÏÈfi˘ KÔ˘ÓÙÔ‡ÚË AÓ·ÛÙ·Û›Ô˘
Δ∂á∏ ∫∞π ¶O§πΔπ∫∏: ∏ ¶∂ƒπ¶Δø™∏ ΔOÀ ™∫∂ÀOÀ ∑∂ƒμOÀ
Δ
¶ÂÚ›ÏË„Ë
Ó· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ Î·È Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ Ì›· fi¯È ȉȷ›ÙÂÚ· ÚԂ‚ÏË̤ÓË ‰È¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ÔÏ˘Û¯È‰Ô‡˜ ‰Ú¿Û˘ ÙÔ˘ ÁÈ·ÙÚÔ‡, ηıËÁËÙ‹ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Î·È ÂıÓÈÎÔ‡ ·ÁˆÓÈÛÙ‹, ™Î‡Ԣ °. ∑ÂÚ‚Ô‡. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÛÙ‹ÚÈ͢ Ù˘ ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ Î·È ÚÔÒıËÛ˘ ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÂıÓÈ΋ ¯ÂÈڷʤÙËÛË Ì¤Ûˆ Ù˘ Ù¤¯Ó˘. ∂ÍÂÙ¿˙ÂÙ·È ÎÚÈÙÈο ÙÔ Ï·›ÛÈÔ È‰ÂÒÓ Î·È Ë ÛÎÔÔıÂÛ›·, ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡, Ó· ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙ‹ÛÂÈ Î·È Ó· ‰È·Ó›ÌÂÈ ÛÙÔ¯Â˘Ì¤Ó·, Û ∂ÏÏ¿‰· Î·È Â͈ÙÂÚÈÎfi, ¤ÚÁ· ηٿ Ù· ÚfiÙ˘· Ù˘ ÎÏ·ÛÛÈ΋˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘, ΢ڛˆ˜ ·Ó··Ú·ÁˆÁ¤˜ ·Ú¯·›ˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÁÏ˘ÙÒÓ, ÛÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙ· ‰Ô˘ÏˆÌ¤Ó· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, Ì ·ÒÙÂÚÔ ÔÏÈÙÈÎfi ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ‹ ÙÔ˘˜. ∂ÓÙÔ›˙ÂÙ·È Â‡ÎÔÏ· ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ÎÂÓfi ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ·˘Ù‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ∑ÂÚ‚Ô‡. °È· ÙËÓ ÔÏfiÏ¢ÚË ‰È·‡Á·Û‹ Ù˘ Î·È ÁÈ· Ì›· ·ÍÈfiÈÛÙË ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·ÔÙ›ÌËÛË Ù˘ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘ÏÈÒÓ ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡ ··ÈÙ›ٷÈ, ·Ú¯Èο, ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ ıˆÚËÙÈÎÔ‡ ÂÚÌËÓ¢ÙÈÎÔ‡ Ï·ÈÛ›Ô˘ Î·È Ì›· ·Ó›¯Ó¢ÛË ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ Î·È, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ë Û˘ÏÏÔÁ‹ ·ÚÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ıÂÛË, ÙȘ ηٷÛ΢·ÛÙÈΤ˜ Î·È Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ÚԉȷÁڷʤ˜ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ, ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Í›·, ÙÔ ÎfiÛÙÔ˜, ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ÙÔÔO ¶APON ¶ONHMA ºI§O¢O •EI
– 249 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ı¤ÙËÛË Î·È ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÙÔ˘˜ ηٿÛÙ·ÛË, ̤ۈ ηÈ, fiÔ˘ ‰˘Ó·Ùfi, ÌÈ·˜ ·˘ÙÔ„›·˜1. ¶·ÚfiÏ· ·˘Ù¿, ÚÔÛ‚Ï¤Ô˘ÌÂ Ë ·ÚÔ‡Û· ÂÚÁ·Û›· Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÛËÌÂ›Ô ÂÎΛÓËÛ˘ ÁÈ· ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ Û˘ÛÙËÌ·ÙÔÔÈË̤ÓË ¤Ú¢ӷ ÛÙËÓ Ù˘¯‹ ·˘Ù‹ Ù˘ ‰Ú¿Û˘ ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡, Ô˘ ›¯Â ˆ˜ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Â‰Ú·›ˆÛË ÊÈÏÔ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ Îϛ̷ÙÔ˜ Û ∂ÏÏ¿‰· Î·È Â͈ÙÂÚÈÎfi, ÂÍ·›ÚÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘ ÓËÛȈÙÈÎÔ‡ ·˘ÙÔ‡ ϤÁÌ·ÙÔ˜ ÛÙÔ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ηÈ, ηْ ¤ÎÙ·ÛË, Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ Î·È fiÏÔ˘ ÙÔ˘ ÂχıÂÚÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘.
™‡ÓÙÔÌ· ‚ÈÔÁÚ·ÊÈο ÛÙÔȯ›·
O
™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ ÁÂÓÓ‹ıËΠÙËÓ 19 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1875. °ÔÓ›˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ Î·È Ë ¡ÈÎËÙ¿‰ÂÓ· ∑ÂÚ‚Ô‡. ™Ù· ÚÒÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, ¤˙ËÛ ۯÂÙÈο ¿ÓÂÙ·, ηıÒ˜ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ȉÈÔÎÙ‹Ù˘ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰ÈÎÔ˘, Ì·˙› Ì ÙÔÓ ·‰ÂÚÊfi ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙfi‚Ô˘ÏÔ. ŸÙ·Ó, fï˜, ÙÔ Î·˝ÎÈ ‚Ô‡ÏÈ·Í Û ÌÈ· ηٷÈÁ›‰·, Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ∑ÂÚ‚Ô‡ ÁÓÒÚÈÛ ÙËÓ ÂÓ›· Î·È ÙȘ ÛÙÂÚ‹ÛÂȘ. O ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ ·Ó·ÁοÛÙËΠӷ ‚ÔËı¿ ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ ˆ˜ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿˜, ÒÛÔ˘ ·˘Ùfi˜ ˘¤ÛÙË ÙË ÓfiÛÔ ÙˆÓ ÛÔÁÁ·ÏȤˆÓ. ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ ÂÈÌÔÓ‹ Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜ ÙÔ˘ Ó· ÌËÓ ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙÔ ·ÙÚÔ·Ú¿‰ÔÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ·, ·ÏÏ¿ Ó· Á›ÓÂÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜, ÙÔÓ ¤ÛÙÚ„ ÛÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. ºÔ›ÙËÛ ÛÙÔ ΔÂÙÚ·Ù¿ÍÈÔ ÙfiÙ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È Ì ÛÎÏËÚ¤˜ Î·È Â›ÌÔÓ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ ÙȘ Á˘ÌÓ·ÛȷΤ˜ ÙÔ˘ ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙÔ °ã °˘ÌÓ¿ÛÈÔ Ù˘ ¶Ï¿Î·˜, ·fi fiÔ˘ ·ÔÊÔ›ÙËÛ Ì ·ÔÏ˘Ù‹ÚÈÔ «ÕÚÈÛÙ·». ΔÔ 1892 ÁÚ¿ÊÙËΠÛÙËÓ π·ÙÚÈ΋ ™¯ÔÏ‹ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜. ΔÔ 1893 Á›ÓÂÙ·È ¿ÌÈÛıÔ˜ ˘Ô‚ÔËıfi˜ ÛÙÔ ¶·ıÔÏÔÁÈÎfi ΔÌ‹Ì· ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ª·Îο. ΔÔ 1897, ¤¯ÔÓÙ·˜ Ï¿‚ÂÈ ÙÔ Ù˘¯›Ô Ù˘ π·ÙÚÈ΋˜ Ì «ÕÚÈÛÙ·», ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ ¤ÌÌÈÛıÔ˜ ‚ÔËıfi˜ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ˆ˜ 1. ΔÔ Ì¤ÚÔ˜ ·˘Ùfi Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ‰Â ÛÙ¿ıËΠÂÊÈÎÙfi Ó· Ú·ÁÌ·Ùˆı› ·fi ÙÔ˘˜ ÁÚ¿ÊÔÓÙ˜ ÏfiÁˆ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÒÓ Î·È ·Ó˘¤Ú‚ÏËÙˆÓ, ÛÙËÓ ·ÚÔ‡Û· ÂÚ›Ô‰Ô, ‰˘ÛÎÔÏÈÒÓ ÛÂ Â›Â‰Ô ¯ÚfiÓÔ˘, ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂˆÓ Î.¿.
– 250 –
™KEYO™ ZEPBO™
∂ÈÌÂÏËÙ‹˜ ÛÙÔÓ ∂˘·ÁÁÂÏÈÛÌfi, ̤¯ÚÈ ÙÔ 1900. ∫·Ù¿ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ·˘Ùfi (1898), ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÙËÓ ÚÒÙË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÌÂϤÙË Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «¢‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·ÈÌ·ÙÔıÒÚ·ÎÔ˜ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÎÔ‡ ÌÂÙ¿ ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋˜ ÙˆÓ ÂÓ Ùˆ ∂ÏÏËÓÔÙÔ˘ÚÎÈÎÒ ÔϤ̈ ÙÔ˘ 1897 ÙÚ·˘Ì¿ÙˆÓ», Ù· ÔÔ›· Ô ›‰ÈÔ˜ ıÂÚ¿Â˘ÛÂ. ΔÔÓ ›‰ÈÔ ¯ÚfiÓÔ ‰ËÌÔÛȇÂÈ ÙË ÌÂϤÙË ÙÔ˘ «Ô πÔÎÚ¿Ù˘ Î·È Ù· ÂÈı¤Ì·Ù· ¶Ú›˙ÓÈÙ˜», ÛÙËÓ ÔÔ›· ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ fiÙÈ Ù· ÂÈı¤Ì·Ù· ‰ÂÓ Ù· ÂÊˇÚÂ Ô ·˘ÛÙÚÈ·Îfi˜ È·ÙÚfi˜ ¶Ú›˙ÓÈÙ˜ ÙÔ 1815 ·ÏÏ¿ Ô πÔÎÚ¿Ù˘. ΔÔ 1900 Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ ÙȘ ÛÔ˘‰¤˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô, ÙÔ μÂÚÔÏ›ÓÔ, ÙË μȤÓÓË, ÙË §ÂÈ„›· Î·È ÙÔ ¶·Ú›ÛÈ. ΔÔ 1902 ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÂÎϤÁÂÙ·È ·Ì„ËÊ› ˘ÊËÁËÙ‹˜ Ù˘ ª·È¢ÙÈ΋˜, °˘Ó·ÈÎÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ π·ÙÚÈ΋˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ. ΔËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ ÌÂÙ·‚·›ÓÂÈ ÛÙË ™Ì‡ÚÓË, fiÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› ÂÈÚ¿Ì·Ù· Û Û·ÏÔ˘˜ ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·ÌfiÛ¯Â˘ÛË ÁÂÓÓËÙÈÎÒÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ù· ÔÚ›ÛÌ·Ù· Ù· ·ÚÔ˘Û›·Û ÙÔ 1909 ÛÙÔ ¢ÈÂıÓ¤˜ π·ÙÚÈÎfi ™˘Ó¤‰ÚÈÔ Ù˘ μÔ˘‰·¤ÛÙ˘, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ «ÂÓÔÊı·ÏÌÈÛÌfi˜» Î·È «ÌÂÙ·ÌfiÛ¯Â˘ÛȘ». OÈ ‰È·ÈÛÙÒÛÂȘ ÙÔ˘ ∑ÂÚ‚Ô‡ ¤‰ˆÛ·Ó ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÒıËÛË ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ È·ÙÚÈÎfi ÙÔ̤· Î·È ¿Óˆ Û’ ·˘Ù¤˜ ÛÙËÚ›¯ıËΠÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ‰È¿ÛËÌÔ˘ ƒˆÛÔÁ¿ÏÏÔ˘ ÁÈ·ÙÚÔ‡, ™ÂÚÁÎ¤È μÔÚÔÓÒÊ. ΔÔÓ ∞Ú›ÏË ÙÔ˘ 1912, ÔÈ πÙ·ÏÔ›, Û˘Ó·ÓÙÒÓÙ·˜ ‰˘ÛÎÔϛ˜ ÛÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ ∫˘ÚËÓ·˚΋˜ Î·È Ù˘ ΔÚÈÔÏ›Ùȉ·˜ ÛÙÔÓ fiÏÂÌfi ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, ηÙ¢ı‡ÓÔÓÙ·È ÚÔ˜ Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, Ù· ÔÔ›· Î·È Î·Ù·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÔÚÈÛÙÈÎÒ˜ ÙÔ ª¿ÈÔ, Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ. O ∑ÂÚ‚fi˜, ·Ú¯Èο ÂÓıÔ˘ÛÈ·Ṳ̂ÓÔ˜ Ì ÙȘ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ, ηÏ› ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÓËÛÈÒÙ˜ ÛÙËÓ ÎÏÈÓÈ΋ Ô˘ ‰È·ÙËÚÔ‡Û ÛÙËÓ Ô‰fi μÔ˘ÎÔ˘ÚÂÛÙ›Ô˘ 9 Î·È μ·Ï·ˆÚ›ÙÔ˘. ∂Λ, Û˘ÓÙ¿ÛÛÔ˘Ó Î›ÌÂÓÔ, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘˜ Ó· ÂÓˆıÔ‡Ó Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ·ÔÊ·Û›˙Ô˘Ó Ó· ȉڇÛÔ˘Ó ÙÔÓ «∞ÈÁ·ÈÔÂÏ·Á›ÙÈÎÔ ™‡ÏÏÔÁÔ» ÁÈ· ÙËÓ Â˘fi‰ˆÛË ÙÔ˘ ÛÙfi¯Ô˘ ÙÔ˘˜. ∞ÎÔÏÔ˘ı› ÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÔÈ ¢ˆ‰ÂηӋÛÈÔÈ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ fiıÔ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ¤ÓˆÛË Ì ÙË ÌËÙ¤Ú·-∂ÏÏ¿‰·, fï˜ ÙÔ ·›ÙËÌ¿ ÙÔ˘˜ ·ÔÚÚ›ÙÂÙ·È ·fi ÙËÓ πÙ·Ï›·. O ·ÁÒÓ·˜ ÙÔ˘ ηٿ Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ‰Èψ̷ÙÈÎfi Úfi‚ÏËÌ·, Ì ·fiÙÔÎÔ Ô ∑ÂÚ‚fi˜ Ó· ÂÍ·Ó·ÁηÛÙ› Ó· ÂÁηٷÏ›„ÂÈ ÙËÓ ·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋ ÙÔ˘ ı¤ÛË. ™Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó, ·ÊÔÛÈÒÓÂÙ·È
– 251 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈο ÛÙË Ì¿¯Ë ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. ΔÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1917, ȉڇÂÈ ÙÔ ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ™‡ÏÏÔÁÔ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÙÔ˘ «‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜» Î·È ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ. Δ·Íȉ‡ÂÈ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ, fiÔ˘ ‰ËÌÔÛȇÂÈ ÛÙ· ·ÁÁÏÈο ÙË «§Â˘Î‹ μ›‚ÏÔ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘» ηıÒ˜ Î·È ¿ÏÏ· ÛËÌ·ÓÙÈο ¤ÚÁ·, ÂÓÒ, ̤ۈ ¿ÚıÚˆÓ ÛÙÔÓ Δ‡Ô Î·È ‰È·Ï¤ÍÂˆÓ ÛÙË Geographica Society, ÚÔˆı› ÙÔ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ·ÁÒÓ·. ™˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ Ì ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ‰·¿Ó˜ ÛÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ Ù˘ ∂ÈÚ‹Ó˘ ÙÔ˘ ¶·ÚÈÛ›Ô˘, ·Ú¿ ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ, ÂÓÒ, Ù¤ÏÔ˜, Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙÔ μÂÓÈ˙¤ÏÔ ÛÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹ Ù˘ ™˘Óı‹Î˘ ÙˆÓ ™Â‚ÚÒÓ ÙÔ 1920, ·Ó Î·È ‰È·ÊˆÓ› Ì ÙÔ fiÙÈ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÂÊ·ÚÌfiÛÈÌË ¿Ì· ÙË ˘ÔÁÚ·Ê‹ Ù˘, ·ÏÏ¿ ·Ú¤ÂÌ Û ¤ÁÎÚÈÛË ·fi ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Î·È ÈÙ·ÏÈ΋ μÔ˘Ï‹ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·. ª¿ÏÈÛÙ·, Ô μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜, Û ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘ ∑ÂÚ‚Ô‡ ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÂχıÂÚ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, ÙÔ˘ ¯¿ÚÈÛ ÙÔ ÛÙ˘ÏÔÁÚ¿ÊÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ˘¤ÁÚ·„ ÙË Û˘Óı‹ÎË! ΔÔ 1922 ‚Ú·‚‡ÂÙ·È Ì ÙÔ ÃÚ˘Ûfi ™Ù·˘Úfi ÙÔ˘ ™ˆÙ‹ÚÔ˜. ™ÙȘ ÂÎÏÔÁ¤˜ Ù˘ ¢ã ™˘ÓÙ·ÎÙÈ΋˜ ™˘Ó¤Ï¢Û˘ ÙÔ˘ 1923, ÂÎϤÁÂÙ·È ‚Ô˘ÏÂ˘Ù‹˜ ∞ıËÓÒÓ Ì ÙÔ˘˜ ºÈÏÂχıÂÚÔ˘˜ Î·È ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ÚÔ‰ڛ· ÙÔ˘ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Ù˘ ΔÌ‹Ì·ÙÔ˜. ¶ÂÙ˘¯·›ÓÂÈ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ ÛÔ˘‰·ÛÙÒÓ ÛÙ· ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ· ¯ˆÚ›˜ ÂÍÂÙ¿ÛÂȘ ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ Â›ÛÔ‰fi ÙÔ˘˜ ÛÙȘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ Û¯ÔϤ˜, ¤Ú· ·fi ÙÔÓ Î·ıÔÚÈṲ̂ÓÔ ·ÚÈıÌfi. ∞fi ÙÔ ‚‹Ì· Ù˘ μÔ˘Ï‹˜ οÓÂÈ ÔÏϤ˜ ·ÁÔÚ‡ÛÂȘ ˆ˜ ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ ·Ï‡ÙÚˆÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡. ΔÂÚ¿ÛÙÈ· ˘‹ÚÍÂ Ë Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙˆÓ ÂıÓÈÎÒÓ ÎÏËÚÔ‰ÔÙËÌ¿ÙˆÓ Î·È ‰ˆÚÂÒÓ. ªÂ ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙˆÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ «·ÔÎ¿Ï˘„» ÂÚÈÔ˘Û›· ‰ÈÛÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ‰Ú·¯ÌÒÓ, Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ÌfiÚÂÛ ӷ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÂÈ Ï‹ıÔ˜ ¤ÚÁˆÓ, ÛÙ· ÔÔ›· ı· ·Ó·ÊÂÚıԇ̠·Ú·Î¿Ùˆ. ∏ ¿ÓÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ ªÔ˘ÛÔÏ›ÓÈ Î·È ÙÔ˘ Ê·ÛÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ë πÙ·Ï›· Ó· ÛÎÏËÚ‡ÓÂÈ ÙË ÛÙ¿ÛË Ù˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· Î·È Ó· ÂÍ·ÔχÛÂÈ ÚÔÛÂÎÙÈο ÌÂÏÂÙË̤ÓË Î·È Û¯Â‰È·Ṳ̂ÓË ÂÎÛÙÚ·Ù›· ·ÊÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1930, Ô ∑ÂÚ‚fi˜, ÛÙÔ˘˜ ÎfiÏÔ˘˜ Ù˘ ∫ÔÈÓˆÓ›·˜ ÙˆÓ ∂ıÓÒÓ ÛÙË °ÂÓ‡Ë, ÚˆÙÔÛÙ¿ÙËÛ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·ÓÙÈ-ÈÙ·ÏÈÎÔ‡ Û˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ ΔÛ¤¯ˆÓ, ™ÏÔ‚¿ÎˆÓ, ™¤Ú‚ˆÓ, Δ˘ÚÔϤ˙ˆÓ, ™ÏÔ‚¤ÓˆÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ Ô˘ ˘¤-
– 252 –
™KEYO™ ZEPBO™
ÊÂÚ·Ó ·fi ÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋ ηٷ›ÂÛË. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÌÂÙ¤‚Ë ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ, fiÔ˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯Â ÛÙÔ ∞ÓÙÈÊ·ÛÈÛÙÈÎfi ™˘Ó¤‰ÚÈÔ – ÌÂÙ›¯·Ó ‰È¿ÊÔÚ˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÊ·ÛÈÛÙÈÎÔ‡ ·ÁÒÓ· Î·È ÊÈÏÂχıÂÚÔÈ πÙ·ÏÔ›. ªÂÙ¿ ÙËÓ ‹ÙÙ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, Ô ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ ηٷʇÁÂÈ ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ, Ì ÔÏϤ˜ ı·Ó·ÙÈΤ˜ ηٷ‰›Î˜ ÂȘ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜. £· ÂÈÛÎÂÊı› ÙËÓ ∫¤Ó˘·, ÙÔ μÂÏÁÈÎfi ∫ÔÁÎfi, ÙÔ ™Ô˘‰¿Ó Î·È ¿ÏϘ ¯ÒÚ˜, fiÔ˘ ı· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÂÈ ÔÏϤ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ Î·È ÂÈÚ¿Ì·Ù·. ª¿ÏÈÛÙ·, ÛÙ· Ù·Í›‰È· ÙÔ˘ ·˘Ù¿ ·Ó¤Ù˘Í ÙË Ì¤ıÔ‰Ô Ù˘ ÙËÏÂͤٷÛ˘2. ™ÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ϋıÔ˜ ¿ÚıÚˆÓ Î·È ¤Î·Ó ڷ‰ÈÔʈÓÈΤ˜ ÔÌÈϛ˜ ÁÈ· ÙÔ ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ∑‹ÙËÌ·. ªÂ ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, Ô ∑ÂÚ‚fi˜ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· Î·È ÂÈÛΤÙÂÙ·È, ÌÂÙ¿ ·fi 35 ¯ÚfiÓÈ· ÂÍÔÚ›·˜, ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘, ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, fiÔ˘ Ô Ï·fi˜ Î·È ÔÈ ÙÔÈΤ˜ ∞Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ÂÈÊ˘Ï¿ÛÛÔ˘Ó ˘Ô‰Ô¯‹ ‹Úˆ·. ΔÔ 1946, Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ μã ·fi ÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ÙÔ˘ ·¤ÓÂÈÌ ÙÔ ·Ú¿ÛËÌÔ ÙÔ˘ Δ·ÍÈ¿Ú¯Ë ÙÔ˘ Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ™ˆÙ‹ÚÔ˜. ™ÙȘ 25 ª·ÚÙ›Ô˘ 1948 Ë ∞η‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ ÙÔÓ ÙÈÌ¿ Ì ÙÔ ·ÚÁ˘Úfi ·Ú¿ÛËÌÔ. ΔÔ 1950 ¤ÁÈÓ ‰È‰¿ÎÙˆÚ Ù˘ μ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞η‰ËÌ›·˜ Ù˘ πÛ·Ó›·˜ Î·È ÙÈÌ‹ıËΠ̠ÙÔ ¯Ú˘Ûfi ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ Ù˘ ÙÈÌ‹˜. ΔÔ 1952 ÛÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ù˘ ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛÙË ª·‰Ú›ÙË ¤Ï·‚ ÙÔ ÚÒÙÔ ¯Ú˘Ûfi ‚Ú·‚Â›Ô Ì ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ ÙÈÌ‹˜, ÂÓÒ ÙËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ ÛÙÔ °ã ‰ÈÂıÓ¤˜ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ È·ÙÚÈ΋˜ ÙÔ˘ ·¤ÓÂÈÌ·Ó ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Ù˘ È·ÙÚÈ΋˜. ΔÔ ›‰ÈÔ ¤ÙÔ˜, Ë μÔ˘Ï‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ „‹ÊÈÛ ӷ ÙÔ˘ ‰Ôı› ÙÈÌËÙÈ΋ Û‡ÓÙ·ÍË ÛÙ· 3/4 ÙÔ˘ ÌÈÛıÔ‡ ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘. O ∑ÂÚ‚fi˜, ·Ú¿ ÙÔ ÚÔ¯ˆÚË̤ÓÔ Ù˘ ËÏÈΛ·˜ ÙÔ˘, Û˘Ó¤¯ÈÛ ӷ ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ηٷÛ΢¿ÛÂÈ ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁÈο ÂÚÁ·Ï›·, Ì ٷ ÔÔ›· ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÙ‡¯ÂÈ ·Ó·›Ì·ÎÙ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ. •·ÊÓÈο, fï˜, ÂÓÒ ÂÚÁ·˙fiÙ·Ó ¿Óˆ ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÂÓfi˜ ·Ó·›Ì·ÎÙÔ˘ ·Ì˘Á‰·ÏÔÙfiÌÔ˘, ÙÔÓ ¤È·Û ÛÎÔÙÔ‰›ÓË Î·È ¤ÓȈÛ ÙÔ ¤Ó· Ì¿ÙÈ ÙÔ˘ Ôχ ‚·Ú‡ ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ fiÚ·Û‹ ÙÔ˘ ÂÏ·Ùو̷ÙÈ΋. ¶·Ú¿ ÙȘ ‰‡Ô ¯ÂÈÚÔ˘Ú2. ΔÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∑ÂÚ‚Ô‡ ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÔ̤· ıˆÚÂ›Ù·È Ì›˙ÔÓÔ˜ ÛËÌ·Û›·˜, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ·Ô‰Ôı› Ô Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘ «·Ù¤Ú·» Ù˘ ÙËÏÂ˚·ÙÚÈ΋˜.
– 253 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÁÈΤ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ, ÛÙȘ Ôԛ˜ ˘Ô‚Ï‹ıËÎÂ, ¤¯·Û ÙÂÏ›ˆ˜ ÙËÓ fiÚ·Û‹ ÙÔ˘. Δ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, Ù· ¤Ú·ÛÂ Ù˘ÊÏfi˜, ¤ÓËÙ·˜, ηıÒ˜ ›¯Â ÍÔ‰¤„ÂÈ fiÏË ÙÔ˘ ÙËÓ ÂÚÈÔ˘Û›· ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘- ̤¯ÚÈ Î·È Û ÙÔÎÔÁχÊÔ˘˜ ›¯Â ηٷʇÁÂÈ, ÁÈ· Ó· ‚ÚÂÈ ¯Ú‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ‚È‚Ï›ˆÓ Ô˘ ı· ÚÔˆıÔ‡Û·Ó ÙÔÓ ·ÁÒÓ·. O ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔÓ ‚ڋΠÂÁηٷÏÂÏÂÈÌ̤ÓÔ Î·È Í¯·Ṳ̂ÓÔ ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1966 ÛÙÔ ∞ÛÎÏËÈÂ›Ô μԇϷ˜, fiÔ˘ ÙÔ˘ ›¯Â ÚÔÛʤÚÂÈ «Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ» Ô ÙfiÙ Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ∂Ú˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡ Î·È ÚÒËÓ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜, ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ °ÂˆÚÁ·ÎfiÔ˘ÏÔ˜. ∏ ÛÔÚfi˜ ÙÔ˘ ÌÂٷʤÚıËΠ̠·ÂÚÔÏ¿ÓÔ ÛÙËÓ ∫ˆ ÎÈ ·fi ÂΛ ÛÙËÓ ·Á·Ë̤ÓË ÙÔ˘ ·ÙÚ›‰·, ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. O ÎfiÛÌÔ˜ ›¯Â η٤‚ÂÈ Î·Ù¿ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜, ÁÈ· Ó· ˘Ô‰Â¯ı› ÙË ÛÔÚfi ÙÔ˘, ‰Âο‰Â˜ η˝ÎÈ· ‚Á‹Î·Ó ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ÚÔ¸·ÓÙ‹ÛÔ˘Ó, ÂÓÒ Ô ÙfiÔ˜ Û›ÛÙËΠ·fi ÙË Ú›„Ë ‰˘Ó·ÌÈÙÒÓ. ∫ˉ‡ÙËΠ̠fiϘ ÙȘ Ú¤Ô˘Û˜ ÙÈ̤˜ ÛÙÔ ÂÎÎÏËÛ¿ÎÈ ÙÔ˘ ™Ù·˘ÚÔ‡, ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ £¤ÚÌ·, Û‡Ìʈӷ Ì ‰È΋ ÙÔ˘ ÂÈı˘Ì›·.
¶ÔÏÈÙÈ΋ - ∂ıÓÈ΋ ¢Ú¿ÛË
O
™Î‡Ԙ °. ∑ÂÚ‚fi˜ ·ÊÔÛ›ˆÛ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈÓ. Ÿˆ˜ ÚԷӷʤÚıËÎÂ, ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ ∞Ú›ÏË 1912, ÚˆÙÔÛÙ¿ÙËÛ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ «∞ÈÁ·ÈÔÂÏ·Á›ÙÈÎÔ˘ ™˘ÏÏfiÁÔ˘», Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÙˆÓ Ó‹ÛˆÓ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ·fi Ù· ÔÔ›· Ë πÙ·Ï›· ı· ÂΉ›ˆÎ ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜, Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ™ÙÔ˘˜ μ·ÏηÓÈÎÔ‡˜ ÔϤÌÔ˘˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó, Ô ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ ˘ËÚÂÙ› ÂıÂÏÔÓÙÈο ˆ˜ ÏÔ¯·Áfi˜ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ 10Ô˘ ÔÚÂÈÓÔ‡ ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁ›Ԣ Î·È ı· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ ÛÙȘ Ì¿¯Â˜ ÙÔ˘ OÛÙÚfi‚Ô˘, ¢Ú›ÛÎÔ˘, ∞ÂÙÔÚ¿¯Ë˜, Δ˙Ô˘Ì·ÁÈ¿˜ Î·È ¡Â˘ÚÔÎÔ›Ô˘. ∞ÔÛÙÚ·Ù‡ÂÙ·È ¤¯ÔÓÙ·˜ Ï¿‚ÂÈ Ù· ·Ú¿ÛËÌ· ÙÔ˘ ∞ÚÁ˘ÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡ ÙÔ˘ ™ˆÙ‹ÚÔ˜ Î·È ÙÔ˘ ÃÚ˘ÛÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡ ÙÔ˘ ¶·Ó·Á›Ô˘ Δ¿ÊÔ˘. O ∑ÂÚ‚fi˜, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¿ÚÓËÛË Ù˘ πÙ·Ï›·˜ Ó· ‰Â¯Ù› ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ı· ÛÙÚ¤„ÂÈ Ù· ˘Ú¿ ÙÔ˘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ Ì οı ̤ÛÔ Ô˘ ‰È¤ıÂÙÂ. ∏ ÈÙ·ÏÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË, Û·ÊÒ˜ ÂÓÔ¯ÏË̤ÓË ·fi ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ∑ÂÚ‚Ô‡, ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú‹ıËΠÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ΢-
– 254 –
™KEYO™ ZEPBO™
‚¤ÚÓËÛË Ì¤Ûˆ Ù˘ ÚÂۂ›·˜ Ù˘ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·. ΔÔ 1914, ¶Ú‡Ù·Ó˘ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ ‹Ù·Ó Ô ™‡ÚÔ˜ §¿ÌÚÔ˜. ∞˘Ùfi˜ οÏÂÛ ÙÔ ∑ÂÚ‚fi ÛÙÔ ÁÚ·ÊÂ›Ô ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ › fiÙÈ ÂÎÙÂÏ› ‰‡Ô ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù·, Ù· ÔÔ›· ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û ۇÁÎÚÔ˘ÛË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ·˘Ùfi ÙÔ˘ ·ÓÂÈÛÙËÌÈ·ÎÔ‡ ηıËÁËÙ‹ ÎÈ ·˘Ùfi ÙÔ˘ ÛÊÔ‰ÚÔ‡ ÔϤÌÈÔ˘ Ù˘ πÙ·Ï›·˜. O ¶Ú‡Ù·Ó˘ ÂÍ‹ÁËÛ ÛÙÔ ∑ÂÚ‚fi fiÙÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ‰Èψ̷ÙÈΤ˜ ÚÔÛÙÚÈ‚¤˜ Î·È fiÙÈ ı· ¤Ú ӷ ÂÈϤÍÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋ ı¤ÛË Î·È ÙËÓ ÂıÓÈÎÔ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË. ª¿ÏÈÛÙ·, ÙÔ˘ ·Ú›¯Â ¯ÚfiÓÔ, ÁÈ· Ó· ÛÎÂÊÙ› Ì „˘¯Ú·ÈÌ›· ÔÈÔ ‰ÚfiÌÔ ı· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ. ŸÌˆ˜, Ô ∑ÂÚ‚fi˜, ¯ˆÚ›˜ Ó· ‰ÈÛÙ¿ÛÂÈ, ·¿ÓÙËÛ ˆ˜ ÂÍ‹˜: «™·˜ ¢¯·ÚÈÛÙÒ ıÂÚÌÒ˜, ·ÏÏ¿ ÌÂٷ͇ Ù˘ Ù˘Ú·ÓÓÔ˘Ì¤Ó˘ ·ÙÚ›‰Ô˜ ÌÔ˘ Î·È Ù˘ ˘fi ·Ó¿Ù˘ÍÈÓ ÂÏÏËÓÈ΋˜ È·ÙÚÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Û·˜ ‰ËÏÒ ÂÈۋ̈˜ fiÙÈ ÚÔÙÈÌÒ ÙËÓ ÚÒÙËÓ Î·È Ï˘Ô‡Ì·È ‚·ı‡Ù·Ù· ·Ô¯ˆÚÈ˙fiÌÂÓÔ˜ Ù˘ ‰Â˘Ù¤Ú·˜»3. ∞˘Ù‹ ‹Ù·Ó Ë ·¿ÓÙËÛË ÙÔ˘ Û˘ÓÂȉËÙÔ‡ ·ÙÚÈÒÙË, Ô ÔÔ›Ô˜, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ «ª›· ∞›ÛÙ¢ÙÔ˜ ∑ˆ‹» ¯·ÈÚ¤ÙËÛ ÙÔÓ ¶Ú‡Ù·ÓË Î·È ¤Ê˘Á ‚Ô˘ÚΈ̤ÓÔ˜. ¢ÂÓ ‹Ù·Ó ‰È·ÙÂıÂÈ̤ÓÔ˜ Ó· ÂÎÔÈ‹ÛÂÈ Ù· ȉ·ÓÈο ÙÔ˘, Ì ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘. ΔÔ 1917, fiˆ˜ ¤¯Ô˘Ì ·Ó·Ê¤ÚÂÈ, ȉڇÂÈ ÙÔ ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ™‡ÏÏÔÁÔ ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈÓ, ÙÔ 1918 ÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ Ù˘ ∂ÈÚ‹Ó˘ Î·È ÙÔ 1920 Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙÔ μÂÓÈ˙¤ÏÔ ÛÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹ Ù˘ ™˘Óı‹Î˘ ÙˆÓ ™Â‚ÚÒÓ. ∏ ÔÏÈÙÈ΋ ·‹¯ËÛË ÙÔ˘ ∑ÂÚ‚Ô‡ ‹Ù·Ó Ù¤ÙÔÈ·, Ô‡Ùˆ˜ ÒÛÙÂ, ÛÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÙÔ 1922, Ô ¶Ú¤Û‚˘ Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜ ÙÔ˘ ˙‹ÙËÛ ӷ ÌÂÛÔÏ·‚‹ÛÂÈ Î·È Ó· ›ÛÂÈ ÙÔÓ ¶Ï·ÛÙ‹Ú· Î·È ÙÔ °ÔÓ·Ù¿, Ó· ÌËÓ ÚÔ‚Ô‡Ó Û η̛· ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÂÚ¯fiÌÂÓÔÈ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, ÚÔÙÔ‡ Û˘ÓÂÓÓÔËıÔ‡Ó Ì ÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË. ΔÔ 1923, ˆ˜ ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈÔ˜ ∞ıËÓÒÓ Î·È ¶ÂÈÚ·ÈÒ˜ ÛÙËÓ ¢ã ∂ıÓÔÛ˘Ó¤Ï¢ÛË Î·È Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Ù˘ ΔÌ‹Ì·ÙÔ˜, ı· ÚÔÛʤÚÂÈ ÔχÙÈ̘ ˘ËÚÂۛ˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∂›¯Â ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ∂ıÓÈÎÒÓ ∫ÏËÚÔ‰ÔÙËÌ¿ÙˆÓ Î·È ¢ˆÚÂÒÓ. ΔÔ ‡„Ô˜ Ù˘ ·Í›·˜ ÙÔ˘˜ ·Ú¤ÌÂÓ ¿ÁÓˆÛÙÔ Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ. O ∑ÂÚ‚fi˜ ‹Úı ·ÓÙÈ̤وԘ Ì ٷ ÁÚ·Ó¿˙È· Ù˘ ÁÚ·ÊÂÈÔÎÚ·Ù›·˜ Î·È ÙËÓ ·ÚÔı˘Ì›· ÙˆÓ ‰ËÌÔÛ›ˆÓ
3. μÏ. ∑ÂÚ‚fi˜, ™. ª›· ·›ÛÙ¢ÙÔ˜ ˙ˆ‹, ÛÂÏ. 54.
– 255 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ Î·È ˘ËÚÂÛÈÒÓ Ó· ÙÔÓ Û˘ÌÚ¿ÍÔ˘Ó ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘4, ÔÈ ‰ËÌfiÛȘ ˘ËÚÂۛ˜ «¤¯Ô˘ÛÈ ÌÂÛ¿Ó˘ÎÙ· ηٿ ÙÔ ‰Ë ÏÂÁfiÌÂÓÔÓ». O ∑ÂÚ‚fi˜ ·ÔÎ¿Ï˘„ ÙË ‰¤ÛÌ¢ÛË Ì˘ıˆ‰ÒÓ ÔÛÒÓ ·fi Ù· ÎÏËÚÔ‰ÔÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ¤ÌÂÓ·Ó ·ÓÂÓÂÚÁ¿ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ȉȈÙÒÓ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙÚ·Â˙ÒÓ. ∏ ÂÚÈÔ˘Û›· Ô˘ ‚Á‹Î ÛÙÔ Êˆ˜ ˘ÔÏÔÁ›ÛÙËΠÚfi¯ÂÈÚ· ÛÙ· 5 ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ¯Ú˘Û¤˜ ‰Ú·¯Ì¤˜(!) Î·È ·fi ·˘Ù‹Ó ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛÂ Ë ∞η‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ, ÎÙ›ÛÙËΠÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ∂Ú˘ıÚfi˜ ™Ù·˘Úfi˜, Ë ™È‚ÈÙ·Ó›‰ÂÈÔ˜ ™¯ÔÏ‹ Δ¯ÓÒÓ Î·È ∂·ÁÁÂÏÌ¿ÙˆÓ, Ë ™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋ §¤Û¯Ë ∞ıËÓÒÓ, Ó·˘ËÁ‹ıËΠÙÔ ÔÏÈÙ·ÁˆÁfi ÕÚ˘ Î·È Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠϋıÔ˜ ·ÎfiÌË ¤ÚÁˆÓ. ∏ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤Ï¢ÛË ·Ì„ËÊ› ÙÔ˘ ·¤ÓÂÈÌ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ «∂ıÓÈÎÔ‡ ∂˘ÂÚÁ¤ÙË». ∞Í›˙ÂÈ ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì fiÙÈ Ô ∑ÂÚ‚fi˜ ˘‹ÚÍ ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÌÓ¢ÛÙ¤˜ Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙÂÏ›Ԣ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ›‰Ú˘Û˘ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ıÂÚÌ¿, ·Ú¿ ÙÔ Ï‹ıÔ˜ ÙˆÓ ·ÓÙȉڿÛˆÓ, ȉ›ˆ˜ ÂÎÚÔÛÒˆÓ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ. O ∑ÂÚ‚fi˜, Û fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ηÙÔ¯‹˜ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈÓ, ‰ÂÓ ¤·„ ӷ Û˘ÁÁÚ¿ÊÂÈ ¿ÚıÚ·, ‚È‚Ï›·, Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› ‰È·Ï¤ÍÂȘ, Ó· Ì¿¯ÂÙ·È ÁÂÓÈο ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙ· ‰ÈÂıÓ‹ ÊfiÚ· Î·È ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ. π‰È·›ÙÂÚË ÌÓ›· Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ ÛÙËÓ ·Ú·ÛËÌÔÊfiÚËÛ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ ‚·ÛÈÏÈ¿ °ÂÒÚÁÈÔ μã ÙÔ 1946 Ì ÙÔ ·Ú¿ÛËÌÔ ÙÔ˘ Δ·ÍÈ¿Ú¯Ë ÙÔ˘ Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ™ˆÙ‹ÚÔ˜. ª¿ÏÈÛÙ·, Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ › ÙÔ ÂÍ‹˜ ¿ÎÚˆ˜ ÙÈÌËÙÈÎfi: «™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ ı· ÂÈ ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ Î·È ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ ı· ÂÈ ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜». O ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜, ηٿ ÙËÓ ·Ú·ÛËÌÔÊfiÚËÛ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ∞η‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ Ì ÙÔ ∞ÚÁ˘Úfi ¶·Ú¿ÛËÌÔ, ÛÙȘ 25 ª·ÚÙ›Ô˘ 1948, ·Ó·ÎËÚ‡¯ıËΠ«·Ú¯ËÁfi˜ ÙÔ˘ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÔ‡ ·ÁÒÓ· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘». ∏ ȉȷ›ÙÂÚË ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘, Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜, ÙÔÓ ·Ú·ÛËÌÔÊfiÚËÛ Ì ÙÔ ¯Ú˘Ûfi ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ, ÙÔÓ ·Ó·Î‹Ú˘Í «¿ÍÈÔ Ù˘ Î·Ï˘ÌÓȷ΋˜ ·ÙÚ›‰·˜» Î·È ·Ó¿ÚÙËÛ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·›ıÔ˘Û· Û˘Ó‰ÚÈ¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ‰ËÌÔÙÈÎÔ‡ Û˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘. ™¯ÂÙÈο ÚfiÛÊ·Ù·, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÛÙ‹ıËΠ·Ó‰ÚÈ¿ÓÙ·˜ ÙÔ˘, Ô 4. °È· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‚Ï. ∑ÂÚ‚fi˜, ™. ∂ÈÎÔÓÔÁÚ·ÊË̤ÓË Ë ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ Î·È Ë ¢ã ™˘ÓÙ·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤Ï¢ÛȘ, ∞ı‹Ó·, 1930.
– 256 –
™KEYO™ ZEPBO™
ÔÔ›Ô˜ ÎÔÛÌ› ÙËÓ ÎÂÓÙÚÈ΋ Ï·Ù›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Î·È ı˘Ì›˙ÂÈ ÛÙȘ ÓÂfiÙÂÚ˜ ÁÂÓȤ˜ ˆ˜ Ù· ȉ·ÓÈο ÙÔ˘ Û‹ÌÂÚ· ËÁ¿˙Ô˘Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ Î·È ÙȘ ı˘Û›Â˜ ÙÔ˘ ¯ı˜ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÚÔÛˆÈÎÔًوÓ, fiˆ˜ Ô ™Î‡Ԙ °. ∑ÂÚ‚fi˜5.
Δ¤¯ÓË, ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ªÈ· Û‡ÓÙÔÌË ÁÂÓÈ΋ ıÂÒÚËÛË
ø
˜ ηٷÛÙ·ÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋, Ë ÔÏÈÙÈ΋ Î·È Ë ÈÛÙÔÚÈ΋. O ηÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ÌÂÙ·ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ ÔÏ˘‰‡Ó·ÌÔ Ï¤ÁÌ· ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈÎÒÓ, ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ –ÙÔÓ ÂÌÂÈÚÈÎfi ÎfiÛÌÔ– ·ÏÏ¿ Î·È Û˘ÏÏÔÁÈÎÒÓ Î·È ·ÙÔÌÈÎÒÓ ‰È·ÓÔËÌ¿ÙˆÓ Î·È Û˘Ó·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ Û ¤ÚÁÔ Ù¤¯Ó˘, ÛÙÔÓ ÂȉÈÎfi ·˘Ùfi ˘ÔÌÓËÌ·ÙÈÛÌfi ÛÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ Î·È ÂÛˆÙÂÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ÀÈÔıÂÙÒÓÙ·˜ ÎÚÈÙÈ΋ ‹ ·ÎfiÌ· Î·È ÂÈÎÚÈÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË, Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ȯÓËÏ·Ù› ÙÔÓ Î·ÈÚfi ÙÔ˘, ÙÔÓ ·Ó·Ù¤ÌÓÂÈ, ÙÔÓ Â·Ó·ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ. ¢Ú· ·ÎfiÌ· Î·È ·ÔÎ·Ï˘ÙÈο. ªÂ ÙË ‰È·ÏÂÎÙÈ΋ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË Î·È Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘, Ë Ù¤¯ÓË ‰ÈÂΉÈΛ ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙËÓ Ô˘Û›· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ¤ÎÊÚ·Û˘, Û˘Ì‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ Î·È ÛÙËÓ ·˘ÙÔÛ˘ÓÂȉËÛ›· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ÕÚ·, «Ë Ù¤¯ÓË, ˆ˜ ÔÏ˘‰·›‰·ÏË ‰Ú¿ÛË, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÔÙ¤ in vacuum. ∞ÎfiÌ· ÎÈ Ë ÂÚÈÒÓ˘ÌË «·˘ÙÔÓÔÌ›· Ù˘ Ù¤¯Ó˘» Â›Ó·È ¿ÚÚËÎÙ· Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓË Ì ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ˆ˜ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎÔ‡ ·Ú·ÁfiÌÂÓÔ˘. ∏ ÈÛÙÔÚÈ΋ Î·È Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË Û˘ÓÂÒ˜ ÂÓ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ ÂÈηÛÙÈÎfi ·Ú·ÁfiÌÂÓÔ, ÂÈ΢ÚÒÓÔÓÙ·˜ ˆ˜ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Â›Ó·È ‰ÈÊ˘‹˜ Ô ÔÓÙÔÏÔÁÈÎfi˜ ˘Ú‹Ó·˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ù¤¯Ó˘, Ô˘ ·ÍÈÒÓÂÈ, ‚¤‚·È·, Ó· Â›Ó·È ·˘ÙfiÓÔÌÔ˜, ‰›¯ˆ˜ Ó· ·‡ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÎÔÈÓˆÓÈ-
5. °È· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÛÙÔȯ›· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡ ‚Ï. ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ∫ÔÓÙ¿ÎÔ˜ – ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ∫Ô˘ÓÙÔ‡Ú˘ «™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ ı· ÂÈ ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ Î·È ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ ı· ÂÈ ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜»: ¶·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋ Î·È ÂÓˆÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡ ÛÂÏ. 163-175 ÛÙÔ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘, ¶Ú·ÎÙÈο 4Ô˘ ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ™˘Ó‰ڛԢ πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ∂η›‰Â˘Û˘ (¶¿ÙÚ·, 6-8 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 2006), ÂΉ. Gutenberg, ∞ı‹Ó· 2008
– 257 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Îfi˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎfi˜. ª¤Ûˆ Ù˘ ‰È·ÏÂÎÙÈ΋˜ ·˘Ù‹˜, Î·È Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ‰È·ÌËÓ‡ÂÈ ˆ˜ ¤¯ÂÈ Û˘ÓÂȉËÙfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÔÈÎÈÏÒÓ˘ÌÔ˘ ÚfiÏÔ˘ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Á›ÁÓÂÛı·È.»6 ∏ Ù¤¯ÓË ·ÔηχÙÂÈ-·ÈÛıËÙÔÔÈ›Έ‰ÈÎÔÔÈ›, Ì ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÛËÌ·›ÓÔÓÙÔ˜-ÛËÌ·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ Î·È ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi-ÂıÓÈÎfi ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi. º·ÓÙ¿˙ÂÈ Â‡ÏÔÁÔ, Ì ‚¿ÛË Ù· ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤ÓÙ·, ˆ˜ Ë Ù¤¯ÓË ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ÔÈΛÏÔ˘˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ Û˘Ó‰È·ÏÏ·Á‹˜ Î·È ·ÏÏËÏԉȷÌfiÚʈÛ˘ Ì ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÛÊ·›Ú˜ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÓfiËÛ˘ Î·È Ú¿Í˘ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋. πÛÙÔÚÈο, Ù¤ÙÔȘ ÎÚ˘ÛÙ·ÏÏÒÛÂȘ, Û˘Ó·ÈÓÂÙÈΤ˜ ‹ Û˘ÁÎÚÔ˘ÛȷΤ˜, ˘‹ÚÍ·Ó, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, Ô ¡·ÙÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜, «Ë Ù¤¯ÓË ÁÈ· ÙËÓ Ù¤¯ÓË» Î·È Ë «ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¤ÓË Ù¤¯ÓË» Ì ÌÂÈÎÙ¿ ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·, Ô˘ Î˘Ì·›ÓÔÓÙ·Ó ·fi ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÌÓ¢ÛÌ¤ÓˆÓ Î·È ÌÂÁ·ÏfiÓÔˆÓ ¤ÚÁˆÓ (∑ÔÏ¿, ªÈÏϤ, ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ™Ô˘ÚÂÌ·ÙÈÛÙ¤˜, ∫ÔÓÛÙÚÔ˘ÎÙÈ‚ÈÛÙ¤˜ Î.¿., ̤¯ÚÈ ÙËÓ ÚÔÎÏËÙÈο ηÎfiÁÔ˘ÛÙË Î·È Úfi‰ËÏ· ÂÍ·ÚÙË̤ÓË ·fi ȉÂÔÏÔÁ›Â˜- ȉÂÔÏÔÁ‹Ì·Ù· Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ º·ÛÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ¡·˙ÈÛÌÔ‡ ηÈ, Û ÌÂÁ¿ÏÔ ÔÛÔÛÙfi, ÙÔ˘ À·ÚÎÙÔ‡ ™ÔÛÈ·ÏÈÛÌÔ‡). ∞fi ÙȘ ··Ú¯¤˜ Ù˘ ÓˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜, ʈٛÛÙËΠÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfiÙÂÚ· Ë ÔÏ˘‰‡Ó·ÌË Î·È ÔÏ˘Â›Â‰Ë ·˘Ù‹ Û¯¤ÛË. ΔËÓ ·ÚÔ‡Û· ÂÚÁ·Û›·, Û ·ÈÛıËÙÈÎfi Î·È ‰Â˘ÙÂÚ¢fiÓÙˆ˜ ȉÂÔÏÔÁÈÎfi ›‰Ô, ı· ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ Ô ·fi˯Ԙ ÙÔ˘ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡, ÂȉÈÎfiÙÂÚ·, ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ÛÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ Ó· ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› Î·È Ó· ÌÔÈÚ¿˙ÂÈ Û ¯ÒÚÔ˘˜ ·ÚÔ˘˜, ‰È·Ú‹ ȉڇ̷ٷ Î·È ÚfiÛˆ· ·ÓÙ›ÁÚ·Ê· ¤ÚÁˆÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘, fiˆ˜ ÚÔÙÔ̤˜ Î·È ÔÏfiۈ̷ ·Á¿ÏÌ·Ù· ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙË ‹ ¤ÚÁ· ËÚˆÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ·ÈÛıËÙÈÎÒÓ Î·Ù·‚ÔÏÒÓ, fiˆ˜ ÙÔ ÁÏ˘Ùfi ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙÔÓ ¶¿ÙÌÈÔ ºÈÏÈÎfi ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï •¿ÓıÔ7.
6. ∫Ô˘ÓÙÔ‡ÚË ∫.: ∞ÌÂÚÈ΋ 1945-1970. ÃÚfiÓÔ˜, ª¤ÁÂıÔ˜, £ÓËÙfiÙËÙ·: Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ Mark Rothko, ¢È‰. ¢È·ÙÚÈ‚‹, ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ÈÁ·›Ô˘, 2007, Û. 89. 7. O ∑ÂÚ‚fi˜ Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ù˘ ÂηÙÔÓÙ·ÂÙËÚ›‰·˜ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ηٷÛ··Û ·fi ÂÓÙÂÏÈÎfi Ì¿ÚÌ·ÚÔ ÙÔ ¿Á·ÏÌ· ÙÔ˘ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï •¿ÓıÔ˘, ÙÔ ÔÔ›Ô ÙÔÔıÂÙ‹ıËΠÛÙËÓ Ï·Ù›· ∫ÔÏˆÓ·Î›Ô˘. ª¿ÏÈÛÙ·, ·Ú‹ÁÁÂÈÏ ӷ ¯·Ú·¯ıÔ‡Ó ÛÙ· ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ÌÓËÌ›Ԣ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈÓ. ∏ Ê·ÛÈÛÙÈ΋ ÈÙ·ÏÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË ·ÓÙ¤‰Ú·Û ·Ì¤Ûˆ˜ Î·È ··›ÙËÛ ÙË ‰È·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿-
– 258 –
™KEYO™ ZEPBO™
°È·Ù› Ë ÂÈÏÔÁ‹ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ Î·È ‰È·ÓÔÌ‹˜ ¤ÚÁˆÓ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘ ·ÏÏ¿ Î·È Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ó¤ˆÓ ¤ÚÁˆÓ ηٿ Ù· ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈο ÚfiÙ˘·;
A
Ó Î·È Â›Ó·È Â‡ÎÔÏ· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌÔ ÙÔ ÚËÙfi ΛÓËÙÚÔ ÙˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎÒÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘ÏÈÒÓ ÙÔ˘ ∑ÂÚ‚Ô‡, Ë ÚÔÒıËÛË, ‰ËÏ·‰‹, Ù˘ «ÂÓۈ̿وÛ˘», ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠·Ú¿ Ó· ÂÓÙ¿ÍÔ˘Ì ÙÔ ÛÎÂÙÈÎfi ÙÔ˘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ì›·˜ ¿ÁÈ·˜ ÛÙ¿Û˘ Ô˘ Û˘ÌʇÚÂÈ ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ÙÔ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi. °È· Ó· ÂÈÙ¢¯ı› Ë ÚfiÎÏËÛË ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ˙‹ÙËÌ· ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi Ì· Î·È ÛÙËÓ ÙfiÙ ÂÏÏËÓÈ΋ ÔÏÈÙ›·, Ì ·ÒÙÂÚÔ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ¯ÂÈڷʤÙËÛË ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ Î·È ÙËÓ ¤ÓÙ·Í‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ÎÔÚÌfi ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, Ê·ÈÓfiÙ·Ó Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈÎfi ηÈ, ΢ڛˆ˜, ··ÈÙËÙ¤Ô Ó· ÚÔÙ·¯ı› Ô ÂÓÔÔÈËÙÈÎfi˜ ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘ ˆ˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ÁËÁÂÓÔ‡˜ Î·È ·Ù·Ï¿ÓÙ¢Ù˘. μÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔÓ ÈÛ¯˘Úfi ·fiË¯Ô ÙÔ˘ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡8, Ù˘ ›ÛËÌ˘ Î·È ÂÓÛ˘Ó›‰ËÙ˘, ·fi ÙËÓ ‚·ÛÈÏ›· ÙÔ˘ ŸıˆÓ·, ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ Ó· Û˘Ó‰Âı› ηٿ ·fiÏ˘ÙÔ ÙÚfiÔ Ô ÓÂfiÙÂÚÔ˜ ÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ Ì ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. ∞˘Ù‹ Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÌÔÚ› Ó· ȉˆı› ˘fi ÙËÓ ¤Ô„Ë,
ÙˆÓ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ, fiˆ˜ Î·È ¤ÁÈÓÂ. ÀÂÓı˘Ì›˙Ô˘Ì Û ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô fiÙÈ Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙÔ˘ ∂Ï¢ıÂÚ›Ô˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ ›¯Â ÂÈϤÍÂÈ, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù‹ÚËÛ˘ ÙˆÓ ‰Èψ̷ÙÈÎÒÓ ÈÛÔÚÚÔÈÒÓ, Ó· ÂÁηٷÏ›„ÂÈ ÙÔ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ˙‹ÙËÌ·, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ¤ÊÂÚ ÙÔ ∑ÂÚ‚fi Û ڋÍË Ì ÙÔ μÂÓÈ˙¤ÏÔ. O ∑ÂÚ‚fi˜, ˆÛÙfiÛÔ, ‰ÂÓ ¤ÌÂÈÓ ·‰Ú·Ó‹˜. §›Á˜ ̤Ú˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· Í·Ó·¯¿Ú·Í ٷ ÔÓfiÌ·Ù·. ∞ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·˘Ù‹˜ ÙÔ˘ Ù˘ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ ‹Ù·Ó Ó· ÙÔÓ ı¤ÛÔ˘Ó Û ηْ Ô›ÎÔÓ ÂÚÈÔÚÈÛÌfi Î·È Ó· Í·Ó·Û‚‹ÛÔ˘Ó Ù· ÔÓfiÌ·Ù·. O ∑ÂÚ‚fi˜ Ù· ¯¿Ú·Í ·ÚÁfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙÚ›ÙË ÊÔÚ¿ Î·È ‰Â ‰ÈÂÁÚ¿ÊËÛ·Ó ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î‹Ú˘ÍË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÔ˚Ù·ÏÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘. 8. °È· ÙÔ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi ˆ˜ ΛÓËÌ· Î·È ˆ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙË ÓÂÒÙÂÚË ÂÏÏËÓÈ΋ Ù¤¯ÓË ‚ϤÂ, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ: ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ· «πÛÙÔÚ›· Ù˘ Δ¤¯Ó˘ Larousse», Ù. 1, ÂΉ. μÈ‚ÏÈfiÚ·Ì·, ∞ı‹Ó· 1994. πˆ. °È·ÓÓfiÔ˘ÏÔ˜, °. ∫·ÙÛÈ·ÌÔ‡Ú·, ∞. ∫Ô˘ÎÔ˘˙¤ÏË, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔÓ ∂ÏÏËÓÈÎfi ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi, ÙfiÌÔ˜ μã: ™ËÌ·ÓÙÈÎÔ› ™Ù·ıÌÔ› ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ÂΉ. ∂∞¶, ¶¿ÙÚ· 2000. ¢. ºÈÏÈ›‰Ë˜, Δ¤¯Ó˜ π: ∂ÏÏËÓÈΤ˜ ∂ÈηÛÙÈΤ˜ Δ¤¯Ó˜, ∂ÈÛÎfiËÛË Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ Î·È ¶ÔÏÂÔ‰ÔÌ›·˜, ÙfiÌÔ˜ ¢, πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ Î·È ¶ÔÏÂÔ‰ÔÌ›·˜, ÂΉ. ∂∞¶, ¶¿ÙÚ· 2001.
– 259 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
·ÊÂÓfi˜, Ù˘ ÈÛ¯˘Ú‹˜ ÂÈÚÚÔ‹˜ Ô˘ ·ÛÎÔ‡Û ·ÎfiÌË Ë ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ÛÙÔÓ Â˘Úˆ·˚Îfi ÎfiÛÌÔ Î·È, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘, ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡: Ò˜ ·˘Ùfi˜ Û˘Ó‰¤ıËΠ̠ÙËÓ ·Ó¿‰˘ÛË ÙˆÓ ÂıÓÈÎÈÛÌÒÓ Ô˘ ÂÈ˙ËÙÔ‡Û·Ó ÈÛÙÔÚÈο ÂÚ›ÛÌ·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ·ڈۋ ÙÔ˘˜. ∏ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ù¤¯ÓË, ηıÒ˜ ÂÈÛÚ¿ÙÙÂÙ·È Û¯ËÌ·ÙÈο, ÛÙÂÚÂÔÙ˘Èο, ÂÍȉ·ÓÈ΢ÙÈο Î·È ÊÔÚÙÈṲ̂ӷ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈο ·fi ÙÔ Ï·fi, ȉ›ˆ˜ ÙÔÓ ˘fi‰Ô˘ÏÔ, ̤ۈ Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘, Ù˘ ¿Ú¯Ô˘Û·˜ Ù¿Í˘, Ù˘ ‰È·ÓfiËÛ˘ Î·È Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜, fi¯È ‰›¯ˆ˜ ·ÓÙÈÓƠ̂˜, Â›Ó·È ‚·ıÈ¿ ÂÁÁÂÁÚ·Ì̤ÓË ÛÙË Û˘ÏÏÔÁÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÚfiÛÏË„Ë ·fi ÙÔ Ï·fi, ÂÎÏ›ÂÈ, ‚¤‚·È·, ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Ô˘ «˘ÂÚ·Ó·ÏËÚÒÓÂÙ·È», ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÈ Î·Ó›˜, ·fi ÙË ıÂÚÌ‹ ›ÛÙË ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡. O ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜, fï˜, ‰ÂÓ ˘ÔÏÂÈfiÙ·Ó ÁÓˆÛÙÈο, ÙÔ˘Ó·ÓÙ›ÔÓ. ∏ ·ÙÚȈÙÈ΋ ˙¤ÛË ÙÔ˘ Û˘ÌÏËÚˆÓfiÙ·Ó ·fi ¿ÚÙÈ· ηٿÚÙÈÛË Û ÔÏÏÔ‡˜ ÙÔÌ›˜ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÙÔ‡ Î·È ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙË Â˘Ú˘Ì¿ıÂÈ·. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜-ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ÛÎÔÔıÂÛ›·˜ ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡, Ù˘ Û˘Ó·ÚÌÔṲ̂Ó˘ Ì ÙÔ ˙ˆÓÙ·Ófi Ó‡̷ ÙÔ˘ ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡, Ë ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ù¤¯ÓË Á›ÓÂÙ·È Ì¤Á· ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÔ‡ ·˘ÙÔÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡, ÂÈÎfiÓ·- ۇ̂ÔÏÔ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Î·È ÎÏÂȉ› ÁÈ· ÙËÓ Ô˘ÙÔ›· ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜, ηıÒ˜ ÚÂۂ‡ÂÈ Ë ÓˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·. ∏ Δ¤¯ÓË, ‰ËÏ·‰‹, «ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ», ·ÏÏ¿ Î·È ÂÓۈ̷ÙÒÓÂÈ ÙËÓ ÂıÓÈÎÈÛÙÈ΋ ȉÂÔÏÔÁ›·. ∏ Δ¤¯ÓË È‰ÂÔÏÔÁÈÎÔÔÈ›ٷÈ, ·Ó·‚ÈÒÓÂÈ ÙÔ «·Ú¯·›Ô ÂÏÏËÓÈÎfi ı·‡Ì·», ÂÍ¢ÁÂÓ›˙ÔÓÙ·˜ Ù· ÔÏÈÙÈο ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ ÏÔÁÈο ÂÏÏfi¯Â˘·Ó ÛÙȘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ ÙÔ˘ ∑ÂÚ‚Ô‡. ∏ ÂÈı˘Ì›· Ù˘ Ï·˚΋˜ Ì¿˙·˜ ÁÈ· ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù·ÎÙÔÔÈÂ›Ù·È Û ̛· ÂÓÈ·›· ȉÂÔÏÔÁ›· Ô˘ ÔÚÈÔıÂÙÂ›Ù·È Î·È Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ ÌÔÚʈ̿وÓ. OÈ ÙÔÈΤ˜ ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ˜ «ÂÓÈ·ÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È» Î·È ·ÓÙÈÚÔÙ¿ÛÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂıÓÈ΋, ϤÔÓ, ȉÂÔÏÔÁ›· ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙÔÓ (ÁfiÓÈÌÔ) ηٷÎÂÚÌ·ÙÈÛÌfi Ù˘ ÂÙÂÚfiÙËÙ·˜. ∂ȉÈο, Ô ·Ú¯·›Ô˜ ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·Ó ·Ó¤Î·ıÂÓ ˆ˜ ·ÈÛıËÙÈο ¿ÚÙÈÔ˜, ÓÂ˘Ì·ÙÈο Ì·ÁÓËÙÈÎfi˜, ÔÈÎÈÏÒÓ˘Ì· ·Ô‰ÔÙÈÎfi˜ ηÈ, ¿Óˆ ·fi fiÏ·, ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÈÌÔ˜ ÁÈ· ÔÏÈÙÈ΋ «ÚÔ·Á¿Ó‰·». ™ÙË ÛÊ·›Ú· Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜, ·Ú¯Èο ‹Ù·Ó Ë ‚·˘·ÚÔÎÚ·Ù›· Ô˘ ›¯Â ÂÓÛÙÂÚÓÈÛÙ› ˆ˜ ·˘Ù·fi‰ÂÈÎÙ˜ ÙȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ηٷ‚ÔϤ˜ ÙÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡
– 260 –
™KEYO™ ZEPBO™
ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Ì ÙÔ ÛÎÂÙÈÎfi fiÙÈ ·˘Ùfi˜ ‹Ù·Ó ηÙãÔ˘Û›·Ó ÂÏÏËÓÈÎfi˜ Î·È Ë ∂ÏÏ¿‰· ›¯Â (Î·È ÚÔ·ӷÛÙ·ÙÈο) «È‰ÂÔÏÔÁÈÎÔÔÈ‹ÛÂÈ» ÙÔ fiÙÈ ÓÔÌÈÌÔÔÈÂ›Ù·È de jure Ó· ÂÍ·ÚÁ˘ÚÒÛÂÈ Ù· ÔÏÈÙÈÛÌÈο Ù˘ ÔÊÂÈÏfiÌÂÓ· Û ÔÏÈÙÈÎfi ›‰Ô. ∞˜ ÌËÓ Í¯ӿÌ ˆ˜ ÔÈ ÓÂÔÂÏÏËÓÈΤ˜ ÛÔ˘‰¤˜ Î·È Ô ÊÈÏÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ Û˘Ó‰¤ıËÎ·Ó ·ÓÂ˘Úˆ·˚ο Ì ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ Û ËıÈÎfi, ÌÔÚʈÙÈÎfi, ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÔÏÈÙÈÎfi Â›Â‰Ô (Û ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ì ·ÓÙÈÊ¿ÛÂȘ Î·È ·ÓÙÈÓƠ̂˜, Ù˘ °·ÏÏÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘, Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜ Î.¿.). O ·Ú¯·›Ô˜ ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ›ӷÈ, ›Û˘, ‰È‰·ÎÙÈÎfi˜, ÁÈ·Ù› Û˘Ì‚ÔÏÔÔÈ› ηÈ, ηٿ Û˘Ó¤ÂÈ·, Û˘ÁÎÚÔÙ› ‡ÎÔÏ· Ì˯·ÓÈÛÌfi «¯ÂÈÚ·ÁÒÁËÛ˘» Ù˘ Û˘ÏÏÔÁÈ΋˜ ÌÓ‹Ì˘. ŸÏ· Ù· ·Ú·¿Óˆ Ê·ÓÙ¿˙Ô˘Ó ›Ûˆ˜ Û‹ÌÂÚ· «ÂÈÏ‹„ÈÌ·» ˘fi ÙÔ Ú›ÛÌ· Ù˘ fi„ÈÌ˘ ÌÂÙ·ÓˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ·ÁÎÔÛÌÈÔÔ›ËÛ˘, ·ÏÏ¿ ÙfiÙ ‹Ù·Ó ·Î·Ù·Ì¿¯ËÙ·, ÏÔÁÈο Î·È sine qua non. Δ· Û‡Á¯ÚÔÓ· Ú‡̷ٷ ÛΤ„˘ ÚÔÙ¿ÛÛÔ˘Ó ÙÔ ÙÔÈÎfi Î·È ÙÔ «¿ÏÏÔ» ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ «fiÏÔ˘», fiˆ˜ ηÓÔÓ·Ú¯Ô‡ÛÂ Ë ÓˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·. ¶¿ÓÙˆ˜, Â›Ó·È ¿ÍÈÔ ÏfiÁÔ˘ fiÙÈ Ô ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ ¤ÏÂÍ ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙËÓ ·Ó¿ıÂÛË ¤ÚÁˆÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ·ÈÛıËÙÈÎÔ‡ ÛÙ›ÁÌ·ÙÔ˜ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ ÙÔ˘ ÙÔÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ Ô˘ ·ÂÈÎfiÓÈ˙·Ó ÙËÓ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ‰È·‡Á·˙·Ó ÙȘ ÙÔÈΤ˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ˜9. ¢‡Ô ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ÔÈ ‚·ÛÈÎÔ› ÂÚÌËÓ¢ÙÈÎÔ› ¿ÍÔÓ˜ Ù˘ ÂÌÌÔÓ‹˜ ÙÔ˘ ∑ÂÚ‚Ô‡. ™ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’30, fiÔ˘ ΢ڛˆ˜ ‰Ú· «ÔÏÈÙÈÛÙÈο», ÙÔ ·›ÙËÌ· ÁÈ· ·Ó·˙‹ÙËÛË Ù˘ «ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ·˜» ·Ó·‚È‚¿˙ÂÈ ÙÔ Ï·˚Îfi ÔÏÈÙÈÛÌfi ÛÙË ÛÊ·›Ú· ÙÔ˘ Ô˘ÛÈÒ‰Ô˘˜ ÙÂÎÌËÚ›Ô˘ «·ÏËıÈÓ‹˜» ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜. ∏ §·ÔÁÚ·Ê›· ¤¯ÂÈ ·fi ÔÏϤ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ηٷÍȈı› ˆ˜ ÂÈÛÙ‹ÌË ·ÏÏ¿ Î·È ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎfi˜ Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ ÛÙÔÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ «ÙÈ Â›Ó·È ÂÏÏËÓÈÎfi» (ª¤Á·˜, ¶ÔÏ›Ù˘ Î.¿.). ŸÌˆ˜, ÛÙËÓ Ï¿ÛÙÈÁÁ· Ù˘ ·ÍÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÎÚ›Û˘ ÌÈ·˜ ÌÂÁ¿Ï˘ ÌÂÚ›‰·˜ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Î·È ‰È·ÓÔËÙÒÓ, ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È Í¤ÓˆÓ, Ë ·ÓıÔÌÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓË ·›ÁÏË, ÙÔ ·‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢ÙÔ Î‡ÚÔ˜, ¿Ú· Î·È Ë ·ÍÈ·ÎÔ‡ Ù‡Ô˘ ÂÈıÒ ÂÁÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙ· ˘¤Ú ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ‰Ë ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡. ¢Â Á›-
9. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ٷ ¤ÚÁ· ÙÔ˘ «∏ ƒfi‰Ô˜ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘», «OÈ ⁄ÌÓÔÈ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘».
– 261 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÓÂÙ·È ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· «›ÛË ÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË» ÙˆÓ ‰È¿ÊÔÚˆÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ ‰È·Ù˘ÒÛˆÓ. Δ· ·‰È·ÊÈÏÔÓ›ÎËÙ· ÚˆÙ›· ·Ó‹Î·Ó ÛÙÔÓ ÎÏ·ÛÈÎfi ÎfiÛÌÔ Î·È ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘, ÌÈ· Ù¤¯ÓË fiˆ˜ Ë ÁÏ˘ÙÈ΋, ÂȉÈÎfiÙÂÚ· Ë ·Á·ÏÌ·ÙÔÔÈ›·, Ô˘ ÂÚ›‚ÏÂÙË ·ÚıÚÒÓÂÈ Î·È ÔÏÈÙÈ΋-ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÂÈıÒ ÛÙË ‰ËÌfiÛÈ· ÛÊ·›Ú·. ∂ÂÎÙ›ÓÔÓÙ·˜ ÙË ÛΤ„Ë Ì·˜, ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Ô ·ÒÙÂÚÔ˜ ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡ ‹Ù·Ó Ë ÂÈÛÙÚ¿Ù¢ÛË Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÂıÓÈÎÒÓ ÛÙfi¯ˆÓ, ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Ù˘ ‰È¤ÁÂÚÛ˘ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎÔ‡ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ Î·È ÙË Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ıË «ÂÓۈ̿وۋ» ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜, ‹Ù·Ó ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓÔ, ¿ÏÈ ÛÙÔ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ Îϛ̷ Ù˘ ÓˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜, Ó· ÂȉÈÒÎÂÙ·È Û ¤Ó· ÌÂÏÏÔÓÙÈο ÂÓÔÔÈË̤ÓÔ ¤ıÓÔ˜-ÎÚ¿ÙÔ˜ (ÙËÓ ·Î¤Ú·È·, ϤÔÓ, ∂ÏÏ¿‰· Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·), Ó· Û˘ÓÙÂÏÂÛÙ› Ë ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ «·Ó·Î¿ı·ÚÛË» -ÔÌÔÁÂÓÔÔ›ËÛË. OÈ ÙÔÈΤ˜ ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ˜, Ì ÙËÓ ÂÙÂÚÔÁ¤ÓÂÈ· Ù˘ ȉÈÔÛ˘ÛÙ·Û›·˜ Î·È ÙȘ ·ÔÎÏ›ÛÂȘ ÙÔ˘˜, «ÂÈÛ¤Ú¯ÔÓÙ·È» ÛÙËÓ ÎÂÓÙÚÈ΋ ÂıÓÈ΋ ·Ê‹ÁËÛË Î·È ·ÊÔÌÔÈÒÓÔÓÙ·È «ÛȈËÚ¿». ™ÙÔ Û‡Ì·Ó ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÔ‡ ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓÔ˘ Ë ÎÏ·ÛÈ΋ Ù¤¯ÓË Û˘ÁÎÔÏÏ¿ Î·È ·Ó·‚·Ù›˙ÂÈ. ∞˜ ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘ÌÂ, ÙÒÚ· ÂÛÙÈ·Ṳ̂ӷ ÙȘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ Ù˘ «ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ‰Èψ̷ٛ·˜» ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÂÌÌÔÓ‹ Ì ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙË, ÂÓ‰ÂÈÎÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘, ·Ú¯Èο, ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÎÚ›˙ˆÛË ÙÔ˘ ηٿ ·Ú¿‰ÔÛË «¶Ï¿Ù·ÓÔ˘ ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙË» ÛÙËÓ ∫ˆ10.
10. «∞fi Ù˘ 22·˜ fï˜ ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ 1912 Î·È Ù˘ ·Ô‚È‚¿Ûˆ˜ ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ ÂȘ ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔÓ ˘‹ÚÍ ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfiÓ ‰¤Ó‰ÚÔÓ, Ô ·‰˘ÛÒËÙÔ˜ ¯ıÚfi˜ ÙˆÓ πÙ·ÏÒÓ, Ô›ÙÈÓ˜ ·ÓÂ˙‹ÙÔ˘Ó ÂÈÌfiÓˆ˜ ÌÈ·Ó ·ÏËıÔÊ·Ó‹ ·ÈÙ›·Ó, fiˆ˜ Û˘ÓÙÚ›„ˆÛÈ Î·È ÂÍ·Ê·Ó›ÛˆÛÈÓ ·˘Ùfi, ‰È·ÎfiÙÔÓÙ˜ Ô‡Ùˆ Ù·˜ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ Û˘Á¯ÚfiÓˆÓ ∫ÒˆÓ Î·È ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ ÚÔ˜ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·Ó ÙˆÓ, ÙËÓ ÎÏ·ÛÈÎ‹Ó ÙˆÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfiÓ ÙˆÓ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È ÙÔÓ πÔÎÚ¿ÙË ÙˆÓ. ∫·È ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ ·Ú¿ ÙËÓ ·ÁÚÔÈΛ·Ó ÙˆÓ, ÌÂÙ¯ÂÈÚ›ÛıËÛ·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÒ˜ Î·È ÂÚÈÂÔÈ‹ıËÛ·Ó È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ ÙËÓ ¶Ï¿Ù·ÓÔÓ ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙÔ˘˜, Ô˘¯› ÌfiÓÔÓ, ‰ÈfiÙÈ ‹ÙÔ Î·È Â›Ó·È ÙÔ ·Ú¯·ÈfiÙ·ÙÔÓ Î·È ÈÂÚfiÓ ‰¤Ó‰ÚÔÓ Ù˘ fiÏ˘ ∂˘ÚÒ˘ Î·È Û˘Ì¿Û˘ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ‰ÈfiÙÈ Â›ÛÙ¢ÔÓ ÙÔÓ πÔÎÚ¿ÙËÓ ˆ˜ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ‹Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹Ó ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·, ·ÊÔ‡ ÔÈ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ› ÙˆÓ ÂÁÓÒÚÈ˙ÔÓ Ù·
– 262 –
™KEYO™ ZEPBO™
O Ì·ÚÌ¿ÚÈÓÔ˜ πÔÎÚ¿Ù˘ Ô˘ ·Ú‹ÁÁÂÈÏÂ Ô ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ ‰ÂÓ Â˘Ù‡¯ËÛ ӷ ·ÚıÚÒÛÂÈ ÙÔÓ ·ÈÛıËÙÈÎfi-ÔÏÈÙÈÎfi ÙÔ˘ ÏfiÁÔ ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ- ηْ ·Ó·ÏÔÁ›·, Ë ˘fi‰Ô˘ÏË ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙË ı· ¤Ú ӷ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ «Î·Ú‰È¿˜» ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜11. ·ı¿Ó·Ù· ·˘ÙÔ‡ ¤ÚÁ·, Ù· ÔÔ›· ÔÈ ÕÚ·‚˜ Ù˘ πÛ·Ó›·˜ ÚÒÙÔÈ Â›¯ÔÓ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ Î·È ÁÓˆÛÙÔÔÈ‹ÛÂÈ ÂȘ ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·. ¢È¿ ÙÔ‡ÙÔ ÙÔÓ ·ÂοÏÔ˘Ó πÔÎÚ¿ÙËÓ ª¤ËÓ, Î·È ·fi ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓÔ˜ ÙÔÓ ·ÂÈÎfiÓÈ˙ÔÓ ÂȘ Ù· ™Ô˘ÏÙ·ÓÈο ·Ó¿ÎÙÔÚ· Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘fiψ˜ ˆ˜ ÃfiÙ˙·, ʤÚÔÓÙ· ÂȘ ÙËÓ ÎÂÊ·Ï‹Ó ÙÔ˘ÚÎÈÎfiÓ ÙÔ˘ÚÌ¿ÓÈ, Ì ÁÂÓÂÈ¿‰· ÛÊËÓÔÂȉ‹ Î·È Î·ı‹ÌÂÓÔÓ Â› ÙÔ˘ ÎÔÏÔÛÛÈ·›Ô˘ Ì·ÁÈÎÔ‡ ÙËÓÔ‡ ÌÂÙ¿ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÂÌÂϤٷ ÙËÓ Ê‡ÛÈÓ Î·È ËÚ‡ӷ Ù· ÓÔÛ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. ΔËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù·‡ÙËÓ Â‰ËÌÔÛ›Â˘Û· ÂȘ ¯ÈÏÈ¿‰·˜ ·ÓÙ›Ù˘· ÂÏÏËÓÈÛÙ› Î·È ·˘ÙÔÙÂÏ‹˜ Á·ÏÏÈÛÙ› Î·È ‰ˆÚÂ¿Ó ‰È¤ÓÂÈÌ· ÂȘ fiÏ· Ù· ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ·, Ù·˜ π·ÙÚÈο˜ ™¯ÔÏ¿˜, Ù· πÓÛÙÈÙÔ‡Ù· Î·È ÂȘ Ù·˜ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ Ù˘ π·ÙÚÈ΋˜ ·ÌÊÔÙ¤ÚˆÓ ÙˆÓ ∏ÌÈÛÊ·ÈÚ›ˆÓ, ÙÈÌ‹˜ ¤ÓÂÎÂÓ Î·È Â˘Ï·‚›·˜ ‰Â›ÁÌ· ÚÔ˜ ÙÔÓ ·ı¿Ó·ÙÔÓ ·Ù¤Ú· […] ªÂÙ¿ ÔÏÏ¿ Û˘Ì‚Ô‡ÏÈ· Î·È ‰È·‚Ô‡ÏÈ· ÙÔÈο Î·È ÁÂÓÈο, Û˘ÛΤ„ÂȘ Î·È Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÂÈÛ‹ÌÔ˘˜ Î·È ·ÓÂÈÛ‹ÌÔ˘˜, ÔÈ πÙ·ÏÔ› ·ÂÙfiÏÌËÛ·Ó Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ Ì¤Á· Î·È ·›ÛÙ¢ÙÔÓ ·ÓÔÛÈÔ‡ÚÁËÌ·, ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹Ó, ÙËÓ ÂÍÔ˘ı¤ÓˆÛÈÓ Î·È ÂÍ·Ê¿ÓÈÛÈÓ Ù˘ ¶Ï·Ù¿ÓÔ˘ ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È ÂÚÈfiÓÈÛ·Ó Ù·‡ÙËÓ ÂÎ Ù˘ Ú›˙˘, ‚¤‚·ÈÔÈ fiÓÙ˜ fiÙÈ ÙÔ ˘ÔÏÂÈfiÌÂÓÔÓ Ù·‡Ù˘ ÂÈ Ù˘ Á˘ ̤ÚÔ˜ ı· ÂÍËÚ·›ÓÂÙÔ ˘fi ÙÔ˘ ËÏ›Ô˘, ı· ·ÔÛ˘ÓÂÙ›ıÂÙÔ Î·È ı· ÂÍËÊ·Ó›˙ÂÙÔ ÙÂÏ›ˆ˜. O‡Ùˆ ÙÔ ·Ï·ÈfiÙ·ÙÔÓ, ÙÔ ·Ú¯·ÈfiÙ·ÙÔÓ Î·È ÈÂÚÒÙ·ÙÔÓ ‰¤Ó‰ÚÔÓ Ù˘ fiÏ˘ ∂˘ÚÒ˘, ·ÏÏ¿ Î·È Û˘Ì¿Û˘ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙÔ˜, ÂÚÈÔÓ›ÛıË ÂÁÎÏËÌ·ÙÈÎÒ˜, Ë ‰Â ÎÔÚ˘Ê‹ ·˘ÙÔ‡ Î·È Ô ÎÔÚÌfi˜ ÙÔ˘ ÂοËÛ·Ó Î·È ÂÍËÊ·Ó›ÛıËÛ·Ó. ∫·È ÙÔ Î·Ù·ÏÂÈÊı¤Ó ËÌ›Ó «∫Ô‡ÙÛÔ˘ÚÔ» ÙÔ‡ÙÔ Ù˘ ¶Ï·Ù¿ÓÔ˘ ÚÔÛ·ıÔ‡ÌÂÓ Ó· ·Ó·˙ˆÔÁÔÓ‹ÛÔÌÂÓ ¿ÛÂÈ ‰˘Ó¿ÌÂÈ.» (∑ÂÚ‚fi˜ 1959, 80-84). 11. «¶ÚÔÛÎÏËı›˜ Ó· Ï¿‚ˆ ̤ÚÔ˜ ÂȘ ÙÔ ÂÓ ∞ı‹Ó·È˜ ̤ÏÏÔÓ Ó· Û˘Ó¤ÏıË ¢ÈÂıÓ¤˜ π·ÙÚÈÎfiÓ ™˘Ó¤‰ÚÈÔÓ Ù˘ ™˘ÁÎÚÈÙÈ΋˜ ¶·ıÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ 1936, ÂÓfiÌÈÛ· ηı‹ÎÔÓ ÌÔ˘ Ó· ηٷÛ΢¿Ûˆ ȉ›· ‰·¿ÓË ÙÔ ªÓËÌ›ÔÓ ÙÔ‡ÙÔ ¯¿ÚÈÓ ·˘ÛÙËÚÒÓ π·ÙÚÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÛÎÔÒÓ, ÂÎÙÂϤÛˆ˜ ÂÈÙ·ÎÙÈÎÔ‡ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ÌÔ˘ ¯Ú¤Ô˘˜, ·ÏÏ¿ Î·È ‰È·ÊˆÙ›Ûˆ˜ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ÁÓÒÌ˘ ÙÔ˘ Ù ÂÛˆÙÂÚÈÎÔ‡ Î·È Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡ ÂÚ› ÙˆÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ, Ù·˜ ÔÔ›·˜ ÚÔÛ‹ÓÂÁÎÂÓ ÂȘ ÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈÛÌfiÓ Î·È ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· Ë ∫ˆ˜ Î·È Ë fiÏË ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜. ΔÔ ªÓËÌ›ÔÓ Û˘ÓÂÊÒÓËÛ· ÌÂÙ¿ Ù˘ ÙfiÙ ∫˘‚ÂÚÓ‹Ûˆ˜ fiÙÈ ı· ÂÙÔÔı¤ÙÔ˘Ó ¤ÌÚÔÛıÂÓ Ù˘ ∞η‰ËÌ›·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ‹ Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ μÈ‚ÏÈÔı‹Î˘. ŸÙ·Ó fï˜ ‹ÏıÔÓ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ó· ηχ„ˆÛÈ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜, ÙfiÙÂ Û˘Ó‹ÓÙËÛ· Ì›·Ó ¿Î·ÌÙÔÓ ¿ÚÓËÛÈÓ Ù˘ ΢‚ÂÚÓ‹Ûˆ˜, ‹ÙȘ, ÓÔÌ›˙ˆ, ÂÎ¿Ï˘Ù ̛·Ó ¿ÏÏËÓ ÙÔÈ·‡ÙËÓ Ù˘ πÙ·Ï›·˜, Ë ÔÔ›· Âã Ô˘‰ÂÓ› ÏfiÁˆ ‰¤¯ÂÙÔ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·Ó ÙÔ˘ Ì·ÚÌ·Ú›ÓÔ˘ πÔÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÂȘ ÙÔ Î¤ÓÙÚÔÓ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÔÓÙÔ˜ ÛÙÂÓÙÔÚ›ˆ˜, fiÙÈ Â›Ó·È ¢ˆ‰ÂηӋÛÈÔ˜ ηÈ
– 263 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∏ ‰˘ÛÌÂÓ‹˜ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÙÔÔı¤ÙËÛ˘ ÙÔ˘ ÈÔÎÚ¿ÙÂÈÔ˘ ·Ó‰ÚÈ¿ÓÙ· ‰ÂÓ ·Ôı¿ÚÚ˘Ó ÙÔ ∑ÂÚ‚fi. Δ· ¢‹ÎÔ· ÒÙ· Ô˘ ·Ó·˙ËÙÔ‡Û ›Ûˆ˜ Ó· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi12.
fiÙÈ ·Ú·Î·Ï› Î·È ÈÎÂÙ‡ÂÈ Î·È ‰¤ÂÙ·È Î·È ÂÎÏÈ·Ú› ÙÔ˘˜ ¿ÓÙ·˜ ‰È¿ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·Ó Ù˘ Ì·ÚÙ˘ÚÈ΋˜ ÙÔ˘ ·ÙÚ›‰Ô˜. ∫·È ÂÂȉ‹ ·Ó¿Áη Î·È ıÂÔ› ›ıˆÓÙ·È, ËÓ·ÁοÛıËÓ ÚÔ Ù˘ ‚›·˜ Î·È Ù˘ ·‰ËÚ›ÙÔ˘ ·Ó¿Á΢ Ó· ÙÔÔıÂÙ‹Ûˆ ÙÔ ªÓËÌ›ÔÓ Î·È ÙÔ ¿Á·ÏÌ· ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ì·ÎÚ¿Ó Ù˘ ÚˆÙ¢ԇÛ˘ ÂȘ ÙÔ °Ô˘‰›, fiÔ˘ Î·È ¤ÎÙÔÙ ¢ڛÛÎÂÙ·È ÂȘ ÙÔ Ì¤ÛÔÓ ÙˆÓ ∂ÚÁ·ÛÙËÚ›ˆÓ Ù˘ π·ÙÚÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜.» (∑ÂÚ‚fi˜ 1959, 100). 12. «ªË ·Ó¯fiÌÂÓÔ˜ ÙËÓ ÚÔÛ‚ÔÏ‹Ó Ù·‡ÙËÓ Ù˘ πÙ·Ï›·˜, Û˘ÓÂΤÓÙÚˆÛ· fiÏ·˜ ÌÔ˘ Ù·˜ ˘ÔÏÔ›Ô˘˜ ÔÈÈÎÔÓÔÌÈο˜ Ùˆ¯Èο˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Î·È Î·ÙÂÛ··Û· ÂÎ ¶ÂÓÙÂÏÈÎÔ‡ Ì·ÚÌ¿ÚÔ˘ Ó¤ÔÓ ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎÔ‡ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜ ¿Á·ÏÌ· ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÙÔ ÔÔ›ÔÓ ·ıÔÚ‡‚ˆ˜ ÌÂÙ·ÎƠ̂۷˜ ÂȘ ¶·ÚÈÛ›Ô˘˜, ÂÙÔÔı¤ÙËÛ· ¿ÓˆıÂÓ ÙÔ˘ ¶ÚÔ‰Ú›Ԣ ·˘Ù‹˜ (·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ∞η‰ËÌ›· Ù˘ π·ÙÚÈ΋˜). ªË ‰˘Ó¿ÌÂÓÔ˜ Ó· ÂÈÛ·Á¿Áˆ ÙÔ‡ÙÔ ‰È¿ Ù˘ Û˘Ó‹ıÔ˘˜ ı‡Ú·˜, ‹ÙȘ Â›Ó·È ÌÈÎÚ¿, ËÓ·ÁοÛıËÓ Ó· ‰È·Óԛ͈ ÙËÓ ÔÚÔÊ‹Ó ·˘Ù‹˜ Î·È ‰È¿ ÎÔÏÔÛÛÈ·›Ô˘ ÁÂÚ·ÓÔ‡ Ó· ηٷ‚È‚¿Ûˆ Î·È ÙÔÔıÂÙ‹Ûˆ ·˘Ùfi ÂȘ ÙËÓ Â·˘ÙÔ‡ ÔÈΛ·Ó ı¤ÛÈÓ, fiÔ˘ ¤ÎÙÔÙ ÚÔ‰Ú‡ÂÈ ÙˆÓ ÂÈÛ‹ÌˆÓ ÛÔÊÒÓ Û˘Ó‰ÚÈ¿ÛÂˆÓ Ù˘ ÂÚÈÊ‹ÌÔ˘ Ù·‡Ù˘ π·ÙÚÈ΋˜ ∞η‰ËÌ›·˜ […] ∫·È ÙÔ‡ÙÔ fiÓÙˆ˜ ÂÁ¤ÓÂÙÔ ·ÓËÁ˘ÚÈÎÒٷٷ ÂÓÒÈÔÓ ÙˆÓ ÂÈÛ‹ÌˆÓ π·ÙÚÈÎÒÓ ÚÔÛˆÈÎÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ·ÓÙÈÚÔÛˆÂÈÒÓ Û˘Ì¿Û˘ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙÔ˜ ÙÔ 1937 […] ™·Ú¿ÓÙ· ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘˜ Ë̤ڷ˜ ·Ú¤ÌÂÈÓ· ÂÓ ¶·ÚÈÛ›ÔȘ ‰È¿ ÙËÓ ÂÁηٿÛÙ·ÛÈÓ ÙÔ˘ ·Á¿ÏÌ·ÙÔ˜ Î·È Ù·˜ ÂÔÚÙ¿˜ Î·È ·ÓËÁ‡ÚÂȘ ÙˆÓ ·ÔÎ·Ï˘ÙËÚ›ˆÓ ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙÔ˘˜. ŒÏ·‚ÔÓ ÂÓÂÚÁfiÓ Ì¤ÚÔ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔ˘ ÂÓ ¶·ÚÈÛ›ÔȘ ڤۂˆ˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ÂȘ ÔÏÏ¿ ›ÛËÌ· Á‡̷ٷ Ù˘ ÔÏÔÌÂÏ›·˜ Ù˘ ∞η‰ËÌ›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÂȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ȉȈÙÈο ÙÔÈ·‡Ù· ÙˆÓ ÛÔ˘‰·ÈÔÙ¤ÚˆÓ ·˘Ù‹˜ ÌÂÏÒÓ. ∞ÓÙ‹ÏÏ·Í· ÂΛ ÁÓÒÌ·˜ Î·È Û˘ÛΤ„ÂȘ, ÚԂϤ„ÂȘ Î·È Û¯¤‰È· Î·È ·Ó·¯ˆÚÒÓ ÂΛıÂÓ Â›¯ÔÓ ‰ÒÛÂÈ ÚËÙ‹Ó ÙËÓ ˘fiÛ¯ÂÛÈÓ ÂȘ ÙÔÓ ¶Ú‡Ù·ÓÈÓ Ù˘ ™ÔÚ‚fiÓÓ˘ Ó· ÂÎÙÂϤۈ ÙËÓ ÙÔÛ¿ÎȘ Î·È ÙfiÛËÓ ıÂÚÌ‹Ó ·˘ÙÔ‡ ·Ú¿ÎÏËÛÈÓ Ó· ÚÔÈΛۈ Î·È ÏÔ˘Ù›Ûˆ ÙËÓ ™ÔÚ‚fiÓÓËÓ Ì ̛·Ó ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›·Ó ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÙËÓ ÔÔ›·Ó Î·È ÂÍÂÙ¤ÏÂÛ· ÂȘ ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎfiÓ Ì¤ÁÂıÔ˜ ‰È¿ ÙÔ˘˜ ‰È‰¿ÎÙÔÚ·˜ Ù˘ π·ÙÚÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ªÂÙÂÓÂÁÎÒÓ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù·‡ÙËÓ ÙÂÏ›ˆ˜ ·ıÔÚ‡‚ˆ˜ ÂȘ ÙÔ˘˜ ¶·ÚÈÛ›Ô˘˜ ‰È¿ ÙÔÓ Êfi‚ÔÓ Ù˘ πÙ·Ï›·˜ Î·È ·Ó·ÚÙ‹Û·˜ ·˘Ù‹Ó ÂȘ ÙËÓ ÔÈΛ·Ó ·˘Ù‹˜ ı¤ÛÈÓ, ‰ÂÓ Ë˘Ù‡¯ËÛ· Ó· ·Ú·ÛÙÒ ÂȘ Ù·˜ ÂÈÛ‹ÌÔ˘˜ ÂÔÚÙ¿˜ ÙˆÓ ·ÔÎ·Ï˘ÙËÚ›ˆÓ Ù˘, ·ÏÏã Ô‡ÙÂ Î·È Ë Û‚·ÛÙ‹ ¶Ú˘Ù·Ó›· Ù˘ ™ÔÚ‚fiÓÓ˘ ˢη›ÚËÛ ӷ ÂÎÙÂϤÛË ÙÔÈ·‡Ù·˜, ¤ÓÂη ÙÔ˘ ÂÓ Ùˆ ÌÂٷ͇ ÂÎÚ·Á¤ÓÙÔ˜ ‰Â˘Ù¤ÚÔ˘ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ÔϤÌÔ˘, fiÛÙȘ ÙfiÛ·˜ Û˘ÌÊÔÚ¿˜, ÙfiÛËÓ ‰˘ÛÙ˘¯›·Ó Î·È Î·Ù·ÛÙÚÔÊ¿˜ ÙfiÛ·˜ ÂÂÛÒÚ¢ÛÂÓ ÂȘ ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· ۇ̷۷Ó.» (∑ÂÚ‚fi˜ 1959, 104-108)
– 264 –
™KEYO™ ZEPBO™
¶Ô‡ ·ÔÛÎÔÔ‡Û ·˘Ù‹ Ë «ÔÏÈÙÈ΋ ‰È· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡»;
£
· ϤÁ·Ì ˆ˜ Ë ÛÙfi¯Â˘ÛË ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡ ‹Ù·Ó ÙÚÈÛ˘fiÛÙ·ÙË: ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙ· ¤ÚÁ· Ô˘ ‰ÈÔ¯¤Ù¢ ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi, Ô ∑ÂÚ‚fi˜ Ú¤ÂÈ Ó· ‰›ˆÎÂ, ̤ۈ ·˘ÙÒÓ, ÙËÓ ÂÌÊ·ÙÈ΋ ˘fiÌÓËÛË Ù˘ ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ, ¤ÚÁÔ ‰˘Û¯ÂÚ¤˜, Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë ÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋ ηÙÔ¯‹ Ì ٷ ·ÏÏËϤӉÂÙ· ÚÔηχÌÌ·Ù· ÙÔ˘ «·ÂÏ¢ıÂÚˆÙ‹», ÙÔ˘ «ÔÌfiÙÈÌÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡» ηÈ, Ù¤ÏÔ˜, ÙÔ˘ «de facto ΢ڛ·Ú¯Ô˘». Δ· Ù¯ÓÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ı· Û˘ÓÙÂÏÔ‡Û·Ó, ηٿ ÙÔ Â˘ÎÙ·›Ô, ÛÙËÓ ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈÛË ÙÔ˘ ·ÎÚ·ÈÊÓÔ‡˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈÓ, ÌÈ·˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ·Ófiı¢Ù˘ Î·È ·Ù·Ï¿ÓÙ¢Ù˘, ·ÓÂËÚ¤·ÛÙ˘ ·fi ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÂÚȤÙÂȘ Î·È ‰È·‰Ô¯ÈΤ˜ ηٷÎÙ‹ÛÂȘ, ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔÓÙ·˜, ‰È·Ì¤ÛÔ˘ Ù˘ Ù¤¯Ó˘, ÙËÓ Â·ÓÂȂ‚·›ˆÛË Ù˘ ·‰È¿ÏÂÈÙ˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜, ÂıÓÔÊ˘ÏÂÙÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. ∂ȉÈÎfiÙÂÚ·, Ì ÙËÓ ÂȉÈ΋ ıÂÌ·ÙÈ΋ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ, Ô ∑ÂÚ‚fi˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂÈηÏÂ›Ù·È ÙË Û¯Â‰fiÓ Î·ıÔÏÈ΋ ·Ô‰Ô¯‹, ÙÔ Û‚·ÛÌfi Î·È ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ˆ˜ ·Íȷ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ‚¿Û˘ ÙÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ™˘ÓÂΉԯÈο, Ù· ÓËÛÈ¿ ÂÓÛ·ÚÎÒÓÔ˘Ó Î·È ÂÎÚÔÛˆÔ‡Ó ÙÔ ·Ú¯·›Ô ÂÏÏËÓÈÎfi Ó‡̷, ·ÊÔ‡ ˘‹ÚÍ·Ó ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˜ ÙfiÔ˜ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈο ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÚÔÛˆÈÎÔًوÓ, fiˆ˜ Ô πÔÎÚ¿Ù˘. ™ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎÒÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘ÏÈÒÓ ÙÔ˘ ∑ÂÚ‚Ô‡, ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ú·‚ϤÂÙ·È, ‚¤‚·È·, Ë ÏËıˆÚÈ΋ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Î·È Ë ÂÁÓˆṲ̂ÓË ·fi ÙÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ Ù¿ÛË Ó· ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È Î·È ·ÙÔÌÈο ̤ۈ ÙÔ˘ ÔÏ˘‰È¿ÛÙ·ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ˆ˜, ÂÓ ÚÔÎÂÈ̤ӈ, ª·È΋ӷ˜ ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ, ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ Ì ÙÔÓ ÂıÓÈÎfi ÙÔ˘ ÚfiÏÔ. OÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂÈηÛÙÈΤ˜ Î·È ÁÏ˘ÙÈΤ˜ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙË ˘ËÚÂÙÔ‡Ó Î·È ˆ˜ ˘ÔÌÓ‹ÛÂȘ Ù˘ È·ÙÚÈ΋˜ ȉÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ‰ˆÚËÙ‹. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÙÔÈ΋ ·‹¯ËÛË ÙˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎÒÓ ·˘ÙÒÓ ·Ó·ı¤ÛˆÓ, ÛÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·È Ù· ˘fiÏÔÈ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, ›Ûˆ˜ Ô ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ Ó· ‰›ˆÎ ÙËÓ ·Ó‡„ˆÛË ÙÔ˘ ηٷÔÓË̤ÓÔ˘ ËıÈÎÔ‡, ÙËÓ ÂÓ‰˘Ó¿ÌˆÛË ÂıÓÈ΋˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘ Î·È ÙËÓ ¿ÎÙˆÛË ÂıÓÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Ì ÙÔ ·Ï¿Óı·ÛÙÔ Û˘ÓÂÎÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi Ù˘ Ù¤¯Ó˘ Ù˘ ·Ú¯·Èfi-
– 265 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙËÙ·˜. º·›ÓÂÙ·È Èı·Ófi Ó· ıˆÚÔ‡ÛÂ Ô ∑ÂÚ‚fi˜ Ù· ¤ÚÁ· ·˘Ù¿ Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ ÛÙËÓ «Î·Ù·Û΢‹» Û˘ÏÏÔÁÈ΋˜ ÌÓ‹Ì˘ Ô˘ Ó· ÂÁÎÔÏÒÓÂÈ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ˆ˜ ·ÊÂÙËÚȷ΋ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ∫·Ù’ ·Ó·ÏÔÁ›· Î·È ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ŒÏÏËÓ˜ Â›Ó·È fi¯È ÌfiÓÔ ÔÈ ‰ÈηȈ̷ÙÈÎÔ› ÎÏËÚÔÓfiÌÔÈ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ¿ÍÈÔÈ Û˘Ó¯ÈÛÙ¤˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ, ÊÙ¿ÓÂÈ Ó· ÂÏ¢ıÂÚˆıÔ‡Ó. ∏ ÚÔÁÔÓÈ΋ ·›ÁÏË Û˘ÓÙ·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ·‰È¿„¢ÛÙË ˘fiÛ¯ÂÛË ˆ˜ ı· Á›ÓÂÈ ÌÔ¯Ïfi˜ ›ÂÛ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂıÓÈ΋ ¯ÂÈڷʤÙËÛË. ∏ ÙÚ›ÙË ‰È¿ÛÙ·ÛË Ù˘ «ÔÏÈÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡», ·Ó ‰ÂÓ Â›Ó·È Ôχ ÙÔÏÌËÚfi Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙ› ¤ÙÛÈ Ë ÂÍÂÙ·˙fiÌÂÓË ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡ Ó· ¯ÔÚËÁ› Î·È Ó· ‰ˆÚ›˙ÂÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ¤ÚÁ· Ù¤¯Ó˘ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ‡ÊÔ˘˜ ÛÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ Î·È Û ÂÈÏÂÁ̤ÓÔ˘˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡˜ ÊÔÚ›˜ ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡, Ú¤ÂÈ Ó· ·ÊÔÚÔ‡Û ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜. O ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ ˘‹ÚÍ ÛÙÂÓfi˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˘ ÙÔ˘ ∂Ï¢ıÂÚ›Ô˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ Î·È ÚÔÛ·ıÔ‡Û ӷ ÂÎÌÂÙ·ÏÏ¢ı› ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘, ÁÈ· Ó· ÚÔˆı‹ÛÂÈ ÙÔ «‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ˙‹ÙËÌ·». OÈ Û¯¤ÛÂȘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘- ∑ÂÚ‚Ô‡ ‰È·Ù·Ú¿¯ıËηÓ, fiÙ·Ó Ô ÚÒÙÔ˜ ¿ÏÏ·Í ÛÙ¿ÛË ÛÙÔ ı¤Ì· ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈÓ, ÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ë ÔÏÈÙÈ΋ Û˘Á΢ڛ· ‰ÂÓ Â˘ÓÔ› ÙË ‰ÈÂΉ›ÎËÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·È ÙË Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Ì ÙËÓ πÙ·Ï›·. ∞˘Ù‹Ó ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ ÛÙ¿Û˘ ÙÔ˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ ‰ÂÓ ÙË Û˘Á¯ÒÚËÛ ÔÙ¤ Ô ∑ÂÚ‚fi˜, ˆÛÙfiÛÔ ‰ÂÓ ¤·„ Ì οı ‰˘Ó·Ùfi ÙÚfiÔ Û οı ÂÏÏËÓÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË Ó· ˘ÔÌÈÌÓ‹ÛÎÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÛÙ‹ÚÈ͢ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηÓËÛ›ˆÓ. ∏ Ù¤¯ÓË ·Ú¤¯ÂÈ, ÏÔÈfiÓ, ÙËÓ ·ÊËÁËÌ·ÙÈ΋ ‰ÔÌ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂΉ›ÏˆÛË ÙˆÓ ÂıÓÈÎÒÓ ·ÈÙËÌ¿ÙˆÓ. ∏ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ù¤¯ÓË, Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ‰È·ı¤ÙÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ·˘ıÂÓÙ›·˜ Î·È ÙÔ Î‡ÚÔ˜ ÙÔ˘ ηıÔÏÈο ·Ô‰ÂÎÙÔ‡. ∏ ‰Èψ̷ٛ· ‰‡Ó·Ù·È Ó· ·ÛÙÔ¯‹ÛÂÈ, ·ÊÔ‡ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ› ηٿ ‚¿ÛË ÁˆÔÏÈÙÈο Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈο. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ÂÈÛÙÚ·Ù¢fiÌÂÓÔ ·fi ÙË ‰Èψ̷ٛ· ÙÂÎÌ‹ÚÈÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜, ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ·Ï˘ÙÚˆÙÈÛÌÔ‡, ·˘Ùfi ıˆÚ·Î›˙ÂÙ·È ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ Ì ÙËÓ Â›ÎÏËÛË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘, Ô˘ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ ı˘ÌÈÎfi Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Î·È Ù˘ ͤÓ˘ ÎÔÈÓ‹˜ ÁÓÒÌ˘, ˆ˜ ‚¿Û˘ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Î·È ÙˆÓ Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ.
– 266 –
™KEYO™ ZEPBO™
∞ÍÈÔÏfiÁËÛË ÚˆÙÔ‚Ô˘ÏÈÒÓ ∑ÂÚ‚Ô‡ Û‹ÌÂÚ·
¶
·Ú·ÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÂÏ·ÊÚ¿ ÙÔÓ ÃÒÏÌ‚·¯, Ì·ıËÙ‹ ÙÔ˘ ¡Ù˘ÚΤÌ, ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ (ηٿ ÙËÓ ¿Ô„Ë Ì·˜ Î·È ÔÈ ÂıÓÈΤ˜) ÔÌ¿‰Â˜ Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÎfiÓ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ηٷÛÙÚÒÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· Û˘ÌÂʈÓË̤ÓË ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜. ¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ΔÔÈ΋˜ πÛÙÔÚ›·˜ ÛÙË ‰È·‡Á·ÛË ÙˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ, ÙˆÓ ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ Î·È ÙˆÓ ‰È·ÌÔÚʈÙÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ-ȉÂÔÏÔÁËÌ¿ÙˆÓ, ÒÛÙ ӷ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ÙÔ «Û˘ÌÂʈÓË̤ÓÔ ·ÚÂÏıfiÓ»; «ªÔÚ› Ë ÌÂϤÙË Ù˘ ÙÔÈ΋˜ πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ∂η›‰Â˘Û˘, ȉ›ˆ˜ fiÙ·Ó ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÓÙÈΛÌÂÓfi Ù˘ ÁÂÁÔÓfiÙ· ‹ ¯ÚÔÓÈΤ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ȉȷ›ÙÂÚ˘ ¢·ÈÛıËÛ›·˜, fiˆ˜ ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜, Ó· ÂÓ·ÚÌÔÓÈÛÙ› ·ÊÂÓfi˜ Ì ÙȘ Ӥ˜ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈΤ˜ ·ÍÈÒÛÂȘ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ì ÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌ¤ÓˆÓ Î·È ·ÓÔȯÙÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ, ÁÈ· ··ÁΛÛÙÚˆÛË ·fi ÙËÓ ÂıÓÔÏ·ÁÓ›· Î·È ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ȉÂÔÏÔÁËÌ·ÙÈÎÒÓ ÛÙÂÚÂÔÙ‡ˆÓ; ªÔÚ› Ó· ÂÍ¢ÚÂı› ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ Ô˘ Ó· ÂÍÔ‚ÂÏ›ÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÂÏ·ÛÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ·Ó·¯ÚÔÓÈÛÙÈÎÔ‡ ÙÔÈÎÈÛÌÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙ› Á‡Úˆ ·fi ÙÔ «ÛÒÌ·» Ù˘ ÂıÓÔÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘, Ô˘, ˆ˜ ÚÔ˚fiÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ, Û˘Ó¤‚·Ï ÛÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ «ÂÏÏËÓÈÎfiÙËÙ·˜» ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ; ∂›Ó·È Û ı¤ÛË Ë ÈÛÙÔÚÈ΋ ı¤·ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ «ÂÓ ÛÌÈÎÚ‡ÓÛÂÈ» ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ó· ·ÊÔ˘ÁÎÚ·ÛÙ›, ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË «ÙÔ˘ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˘», Î·È ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÚfiÎÏËÛË «ÙÔ˘ ·ÂÚÈfiÚÈÛÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ·ÓÔȯÙÔ‡», fiˆ˜ ·˘Ùfi ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ Ì¤Û· ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ˘ÂÚÂıÓÈÎfiÙËÙ·˜;»13 ™Â ·˘Ùfi ÙÔ Ï¤ÁÌ· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÒÓ ÎÈÓÂ›Ù·È Î·È Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ·ÔÙÈÌËı› Û‹ÌÂÚ· Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡ Ó· ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Î·È Í¤ÓË ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÎÔÈÓfiÙËÙ·, ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒÌË Î·È, Û ÙÂÏÈÎfi ÛÙ¿‰ÈÔ, ÙË ‰Èψ̷ٛ· ˘¤Ú Ù˘ ¯ÂÈڷʤÙË13. ∫ÔÓÙ¿ÎÔ˜ ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜, ∫Ô˘ÓÙÔ‡Ú˘ ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜, ΔÛÈfiÁη˜ °ÚËÁfiÚ˘ «∂ÓˆÙÈο ÎÈÓ‹Ì·Ù· Î·È Âη›‰Â˘ÛË: ΔÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· «Ù˘ ·ӿÛÙ·Û˘ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ» ÙÔ 1926» ÛÙÔ £¤Ì·Ù· πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ∂η›‰Â˘Û˘, Ù¢¯. 3, ÛÂÏ. 4748, ÂΉ. ∞ÙÚ·fi˜, ∞ı‹Ó· 2004.
– 267 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Û˘ ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂÎ·Ó‹ÛˆÓ Î·È Ù˘ ÚÔÛ¿ÚÙËÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜, ‰È·Ì¤ÛÔ˘ ¤ÚÁˆÓ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘ Ì ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷΤ˜ ·Ó·ÁˆÁ¤˜. ∏ Û‡ÏÏË„Ë ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡ Ó· ÂÈÛÙÚ·Ù‡ÛÂÈ ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ¤ÚÁˆÓ Ù¤¯Ó˘, ηٿ Ù· ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈο ÚfiÙ˘·, ÙË Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ıË Î·Ù·Û΢‹ ÔÏÏÒÓ ·ÓÙÈÁÚ¿ÊˆÓ ÙÔ˘˜ Î·È ÙË ‰È·ÛÔÚ¿ ÙÔ˘˜ Û η›ÚÈ· ÛËÌ›· ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ·›ÁÏ˘ ·ÏÏ¿ Î·È Ï‹„˘ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ ÎÚ›ÓÂÙ·È ·Ó·ÓÙ›ÚÚËÙ· ˆ˜ Ô͢‰ÂÚ΋˜. ªÔÚ›, ˆ˜ ÚÔ˜ ÙȘ ȉÂÔÏÔÁÈΤ˜ Ù˘ ·ÊÂÙËڛ˜, Ó· ÂÓ·ÚÌÔÓ›˙ÂÙ·È Ï‹Úˆ˜ Ì ÙËÓ ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓË ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ŸıˆÓ· ¿ÌÂÛË Î·È ·fiÏ˘ÙË Û˘Ó¿ÚÙËÛË Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Ì ÙËÓ ·Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘, ·ÏÏ¿ ·˘Ù‹ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ‹Ù·Ó Ë Î˘Ú›·Ú¯Ë, ·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂ÓË, ÂÏÏ·‰Èο Î·È ‰ÈÂıÓÒ˜, Î·È Û˘ÁÎÚÈÙÈο ϤÔÓ ÙÂÏÂÛÊfiÚ· ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÚÔÒıËÛ˘ ÂıÓÈÎÒÓ ‰Èη›ˆÓ, ˘fi ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘. £· Ê¿ÓÙ·˙ ¿ÛÙÔ¯Ë ÚÔ‚ÔÏ‹ (projection), ÁÂÈÙÓÈ¿˙Ô˘Û· ÙÔÓ ·Ó·¯ÚÔÓÈÛÌfi, Ë ÂÓÔ¯ÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡ ÁÈ· ·Î·Ù¤ÚÁ·ÛÙË ·Ú¯·ÈÔÏ·ÙÚ›·. ¶›Ûˆ ·fi οı ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·, Ì ‚¿ÛË ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈο ÚfiÙ˘·, Ô˘ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡ÛÂ, ÎÚ˘‚fiÙ·Ó Ë ÂÓÛ˘Ó›‰ËÙË ÔÏÈÙÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ Ó· ÂÓÂÚÁÔÔÈËı› Ë ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈο ·Ô‰ÂÎÙ‹ ˆ˜ ‰È·¯ÚÔÓÈο ÎÔÚ˘Ê·›· ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ù¤¯ÓË ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· Ù˘ ÂÈÛÊÚ¿ÁÈÛ˘ Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ‰ÈÂΉ›ÎËÛ˘ Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ¯ÂÈڷʤÙËÛ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ·Ú·ı¤Û·Ì ·Ú·¿Óˆ. ∂ÈϤÔÓ, Ë Ï¤ÔÓ ÚÔÛÊÈÏ‹˜ Î·È Â·Ó·Ï·Ì‚·ÓfiÌÂÓË ıÂÌ·ÙÈο ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ÂÓÛ¿ÚΈÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ‚Ϥ„ÂˆÓ ‹Ù·Ó Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ πÔÎÚ¿ÙË, Ô˘ ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÙÔ ·ÌÈÁÒ˜ ·ÈÛıËÙÈÎfi Î·È Û˘Ûۈ̷ÙÒÓÂÈ ÙÔ ·Ú¯·›Ô Î·È Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Ó‡̷ Î·È ÙË ÚËÙ‹ ‰È·Ù‡ˆÛË- ‰È·Î‹Ú˘ÍË, ‰È· Ù˘ Ù¤¯Ó˘, Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. ∏ ÂıÓÈ΋ ·Ó¿ÁÎË Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ˘·ÁÔÚ‡ÂÈ ÙËÓ «Î·Ù·ÏÏËÏfiÙÂÚË» ÁÈ· ÙÔÓ ›‰ÈÔ Î·È ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi Û˘ÁΛÌÂÓÔ ÂÈÏÔÁ‹ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ·ÔÙ‡ˆÛ˘. ∏ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, Ë ·Ó¿‰ÂÈÍË Ù˘ ÌÈÎÚÔ˚ÛÙÔÚ›·˜, Ù· Ó¤· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ‰Â‰Ô̤ӷ, Ë Â·ÓÂͤٷÛË ÙˆÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚˆÓ ˘fi ÙÔ Ú›ÛÌ· Î·È Ù˘ ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜ Î·È Ô ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÛΤÙÂÛı·È, ηٿ Ù· ÚÔÙ¿ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÌÔÓÙÂÚÓÈ-
– 268 –
™KEYO™ ZEPBO™
ÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ·ÁÎÔÛÌÈÔÔ›ËÛ˘, ¤¯Ô˘Ó ı¤ÛÂÈ ˘fi ÛÔ‚·Ú‹ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË, Û˘¯Ó¿ ıÂÌÈÙ‹, ÙËÓ È‰¤· ÌÈ·˜ ·Ù·Ï¿ÓÙ¢Ù˘ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·. £· ‹Ù·Ó ÂӉȷʤÚÔÓ Ó· ›¯·Ì ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙË ÛÙ¿ÛË Ù˘ ÙfiÙ ÙÔÈ΋˜ ÎÔÈÓ‹˜ ÁÓÒÌ˘ ÚÔ˜ ÙȘ ÂÍÂÙ·˙fiÌÂÓ˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ ∑ÂÚ‚Ô‡, ÒÛÙ ӷ ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ì ηٿ fiÛÔ Â›¯·Ó ·‹¯ËÛË Ù¤ÙÔȘ ȉ¤Â˜ Î·È ‰Ú¿ÛÂȘ fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ “Âϛٔ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙË Ï·˚΋ ‚¿ÛË. ¶¿ÓÙˆ˜, Ë ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡ Ó· ‰È·ÌÔÈÚ¿˙ÂÈ ·ÓÙ›ÁÚ·Ê· ·Ú¯·›ˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ Û η›ÚÈÔ˘˜ ‰ËÌfiÛÈÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜, ÛËÌ·ÓÙÈο ȉڇ̷ٷ Î·È ÚfiÛˆ· ÈÛ¯‡Ô˜, ÁÈ· Ó· ÚÔˆıËıÔ‡Ó Ì ÈÔ Â‡ÏËÙÔ ÙÚfiÔ ÂıÓÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ, Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È Î·È Û‹ÌÂÚ· ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ËÁÂÛ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ˆ˜ ΛÓËÛË ·‚ÚÔÊÚÔÛ‡Ó˘ Û ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ͤÓÔ˘˜. ∫·Ù¿ ÙË Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÚÒËÓ ÀÔ˘ÚÁÔ‡ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, £¿ÓÔ˘ ªÈÎÚÔ‡ÙÛÈÎÔ˘, «Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ Â›Ó·È Ë ‚·ÚÈ¿ ‚ÈÔÌ˯·Ó›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜». ŒÓ·˜ ‰ÔÎÈÌ·Ṳ̂ÓÔ˜, ·Ó ηÈ, ηٿ ÙËÓ ÎÚ›ÛË Ì·˜, Ì¿ÏÏÔÓ ·Úˆ¯Ë̤ÓÔ˜ ÙÚfiÔ˜ ÂÈıÔ‡˜ ÁÈ· Ù· ÂÏÏËÓÈο «‰›Î·È·» ›Ûˆ˜ Ó· Â›Ó·È ·ÎfiÌ· Ë ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ù¤¯ÓË. O ∑ÂÚ‚fi˜ ·ÚıÚÒÓÂÈ ¤Ó· ÂÌÊ·ÙÈÎfi Î·È ‰˘Ó·ÌÈÎfi ÎÈ fi¯È ÙfiÛÔ ·Ú·ÎÏËÙÈÎfi οÏÂÛÌ·, ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÙÔ˘ ÂÏ˘ÙÈÎÔ‡ «ªË, ·Ú·Î·ÏÒ Û·˜, ÌË ÏËÛÌÔÓ¿Ù ÙË ¯ÒÚ· ÌÔ˘». ∏ «ÔÏÈÙÈ΋ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡», Ù˘ ÔÔ›·˜ ÌÈ· ÚˆÙfiÏÂÈ· ¤ÎÊÚ·ÛË ·ÔÂÈÚ¿ıËΠӷ ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÂÈ Ô ∑ÂÚ‚fi˜, ·ÔÙÂÏ› Û‹ÌÂÚ·, Û ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ·ÁÎÔÛÌÈÔÔ›ËÛ˘, sine qua non ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Î·È ÂÊ·ÚÌÔṲ̂ÓË ‚Ô‡ÏËÛË Î¿ı ÚÔËÁ̤ÓÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ΔÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÔÈ ‰‡Ô ÌÂÙ·‚·ÙÈΤ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ·fi ÙÔÓ 20Ô ÛÙÔÓ 21Ô ·ÈÒÓ· ÊÈÏÔͤÓËÛ·Ó Ì›· «¤ÎÚËÍË ÌÓ‹Ì˘» ˆ˜ ¤Ó· ΢ڛ·Ú¯Ô ·›ÙËÌ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜. OÚÁ·ÛÌÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Î·È Û˘Ó¯‹˜ ·Ó¤ÁÂÚÛË ÌÔ˘Û›ˆÓ Î·È ÌÓËÌ›ˆÓ ÂÈÛÊÚ·Á›˙Ô˘Ó ÙË ÚÔ‹- ·Ó¿ÁÎË ·˘Ù‹. ∏ ÌÓ‹ÌË, ·ÙÔÌÈ΋ ‹ Û˘ÏÏÔÁÈ΋, ηıÈÛÙ¿ Î·È ÙËÓ Ù¤¯ÓË «Â›‰ÈÎÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ» Î·È «‰È·Î‡‚Â˘Ì·» Û ÔÏϤ˜ ˙˘ÌÒÛÂȘ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ˙ˆ‹˜. ™Â Ì›· ÂÔ¯‹, ÏÔÈfiÓ, ¤ÓÙÔÓˆÓ ·ÓÙÈÓÔÌÈÒÓ, Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜, Ì ¤ÌÊ·ÛË ÙÔ Î·ıËÌÂÚÈÓÒ˜ Û˘Ó¤Ú¯ÂÛı·È Û ‰ËÌfiÛÈÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜, ÎÏËÚÔ‰fiÙËÌ· Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ÌÂÏÂÙ¿Ù·È Û ÏËıÒÚ· Û˘Ó‰ڛˆÓ ÛÙ· ÁÂÚÌ·ÓÈο Î·È ·ÌÂÚÈηÓÈο ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ·. ™ÙÔÓ ·ÓÙ›Ô‰·, Ë Û‡Á¯ÚÔÓË
– 269 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∂ÏÏ¿‰·, ˆ˜ ÎÚ¿ÙÔ˜- Ô˘Ú·Áfi˜, Û˘¯Ó¿ ¯Ï¢¿˙ÂÙ·È ÛÙ· ‰ÈÂıÓ‹ ÊfiÚ· ·ÔÊ¿ÛˆÓ. ™Â ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ, Ë «ÔÏÈÙÈ΋ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡» ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌ· ÙË ı¤ÛË Ù˘, fi¯È ˆ˜ ·ÔÏ›ıˆÌ· ·Ú¯·ÈÔÏ·ÙÚ›·˜ ·ÏÏ¿ ˆ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÓÔËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛ˘ ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜, ˆ˜ ÌÈ·, ·Ó¿ÌÂÛ·, Û ¿ÏϘ, Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ˘fiÌÓËÛË ÙÔ˘ Ô˘ÛÈÒ‰Ô˘˜ Ô˘ ·ÎfiÌ· ÂÚȤ¯ÂÈ Ô ÂÏÏËÓÈÛÌfi˜. ∫Ô˘ÓÙÔ‡ÚË ∫·ÏÏÈfiË ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜, ‰Ú. πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ Δ¤¯Ó˘
∫Ô˘ÓÙÔ‡Ú˘ ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜, ˘fiÙÚÔÊÔ˜ π.∫.À. ˘. ‰Ú. πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ∂η›‰Â˘Û˘
– 270 –
™KEYO™ ZEPBO™
μπμ§πO°ƒ∞ºπ∞ ∑ÂÚ‚fi˜, ™. (1930) ∂ÈÎÔÓÔÁÚ·ÊË̤ÓË Ë ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ Î·È Ë ¢ã ™˘ÓÙ·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤Ï¢ÛȘ (∞ı‹Ó·). ∑ÂÚ‚fi˜, ™. (1934) OÈ ⁄ÌÓÔÈ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ (∞ı‹Ó·). ∑ÂÚ‚fi˜, ™. (1959) ª›· ·›ÛÙ¢ÙÔ˜ ∑ˆ‹ (∞ı‹Ó·). ∑ÂÚ‚fi˜, ™. (1959-1960) ∂Ù·‚Ú¿‚¢ÙÔ˜ Ë ª›· ∞›ÛÙ¢ÙÔ˜ ∑ˆ‹ ∫.Ï.. (∞ı‹Ó·). §ÔÁÔı¤Ù˘, ª. (1983) OÈ ¢ˆ‰ÂηӋÛÈÔÈ ÛÙÔÓ ∫ÔÈÓÔ‚Ô˘Ï¢ÙÈÎfi μ›Ô Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ (18211981) (∞ı‹Ó·). ¶·Ù¤ÏÏ˘, °. (1990) ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜, ∞ÊȤڈ̷, ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο, ÙfiÌ. £ã, ÛÛ. 12-32 (∞ı‹Ó·). ∞Ú¯Â›Ô ¶ÚÔÊÔÚÈÎÒÓ ª·ÚÙ˘ÚÈÒÓ (∫Ô˘ÓÙÔ‡Ú˘ ∞Ó., ∫ÔÓÙ¿ÎÔ˜ ∞Ó.). Gellner, E. (2002) ∂ıÓÈÎÈÛÌfi˜, ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, ¶›ÛÙË Î·È ∂ÍÔ˘Û›· (∞ı‹Ó·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·). ∫ÔÓÙ¿ÎÔ˜, ∞Ó. & ∫Ô˘ÓÙÔ‡Ú˘, ∞Ó. & ΔÛÈfiÁη˜, °Ú. (2004) ∂ÓˆÙÈο ÎÈÓ‹Ì·Ù· Î·È Âη›‰Â˘ÛË: ΔÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· «Ù˘ ·ӿÛÙ·Û˘ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ» ÙÔ 1926, £¤Ì·Ù· πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ∂η›‰Â˘Û˘, Ù¢¯. 3, ÛÂÏ. 47-65 (∞ı‹Ó·, ∞ÙÚ·fi˜). ∫ÔÓÙ¿ÎÔ˜, ∞Ó. & ∫Ô˘ÓÙÔ‡Ú˘, ∞Ó. (2004) «∞Ï˘ÙÚˆÙÈÛÌfi˜-£ÚËÛΛ·-∂η›‰Â˘ÛË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1935- 1937», 3Ô ¢ÈÂıÓ¤˜ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ∂η›‰Â˘Û˘ (¶¿ÙÚ·). ∫ÔÓÙ¿ÎÔ˜, ∞Ó. & ∫Ô˘ÓÙÔ‡Ú˘, ∞Ó. (2008) «™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜ ı· ÂÈ ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ Î·È ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ ı· ÂÈ ™Î‡Ԙ ∑ÂÚ‚fi˜»: ¶·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋ Î·È ÂÓˆÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ™Î‡Ԣ ∑ÂÚ‚Ô‡, πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘, ¶Ú·ÎÙÈο 4Ô˘ ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ™˘Ó‰ڛԢ πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ∂η›‰Â˘Û˘, (¶¿ÙÚ·, 6- 8 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 2006), ÛÂÏ. 163- 175 (∞ı‹Ó·, Gutenberg). ∫Ô˘ÓÙÔ‡ÚË, ∫. (2007) ∞ÌÂÚÈ΋ 1945-1970. ÃÚfiÓÔ˜, ª¤ÁÂıÔ˜, £ÓËÙfiÙËÙ·: Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ Mark Rothko, ¢È‰. ¢È·ÙÚÈ‚‹, ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ÈÁ·›Ô˘ (ƒfi‰Ô˜). §Â °ÎÔÊ, ∑. (1998) πÛÙÔÚ›· Î·È ÌÓ‹ÌË (∞ı‹Ó·, ¡ÂʤÏË). §¤Îη˜, ¶. (2001) ΔÔ ¶·È¯Ó›‰È Ì ÙÔÓ ÃÚfiÓÔ, ÂıÓÈÎÈÛÌfi˜ Î·È ÓÂÔÙÂÚÈÎfiÙËÙ· (∞ı‹Ó·, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·). ºÈÏÈ›‰Ë˜, ¢. (2001) «Δ¤¯Ó˜ π: ∂ÏÏËÓÈΤ˜ ∂ÈηÛÙÈΤ˜ Δ¤¯Ó˜, ∂ÈÛÎfiËÛË Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ Î·È ¶ÔÏÂÔ‰ÔÌ›·˜», ÙfiÌÔ˜ ¢, πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ Î·È ¶ÔÏÂÔ‰ÔÌ›·˜ (¶¿ÙÚ·, ÂΉ. ∂.∞.¶.) ÃÚ‹ÛÙÔ˘, ÃÚ. (1970) £ÂˆÚ›· Î·È πÛÙÔÚ›· Ù˘ ÓÂÒÙÂÚ˘ Δ¤¯Ó˘ (∞ı‹Ó·).
– 271 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÏÏÈ¿˜
§ A O ° PAº I A
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¶›Ó·Î·˜: °È¿ÓÓË XÂÈÏ¿
O ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿˜ °È¿ÓÓ˘ TÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏÔ˜, Ô˘ ÛÙ· 1888, ·ÓÔȯٿ Ù˘ BÂÁÁ¿˙˘ ‚Ô˘ÙÒÓÙ·˜, ‚Ú¤ıËΠÛÙ· ÛˆıÈο Û΢Ïfi„·ÚÔ˘. ™ÒıËÎÂ, ÁÈ·Ù› Ë ‚·ÚÈ¿ ÛηӉ·ÏfiÂÙÚ· ˘Ô¯Ú¤ˆÛ ÙÔ „¿ÚÈ Ó· ÙÔÓ ÍÂÚ¿ÛÂÈ ˙ˆÓÙ·Ófi.
§ A O ° PAº I A
Iˆ¿ÓÓË AÓÙ. XÂÈÏ¿
¶ O Y N A ™ E ºA E I T O æA P I ¶·Ó¿Ú¯·È· Ë Î·Ù¿Ú·: «¶Ô˘ Ó· Û ʿÓ ٷ „¿ÚÈ·.»
(ÊÒÎËÛÈ Î·È È¯ı‡ÛÈ Î‡ÚÌ· ÁÂÓ¤Ûı·È.) O‰. O 480 ΔÚÔÊ‹ ÙˆÓ „·ÚÈÒÓ Ó· Á¤ÓÂȘ ÎÈ ·Ó ·ÎfiÌ· ·’ ·˘Ù¿ ÁÏ˘ÙÒÛÂȘ Î·È Û’ ·ÎÚÔÁÈ¿ÏÈ ÂÚËÌÈÎfi Û ڛÍÂÈ ÙÔ ¿ÁÚÈÔ Î‡Ì·, Ó· Û ηٷ۷ڿÍÔ˘Ó ÔÈ ·ÁÚÈ¿Ó˜ ÊÒÎȘ, Ô˘ ‚Á·›ÓÔ˘Ó Ó· ÏÈ·ÛÙÔ‡Ó. ∂ÚÌËÓ¢ÙÈ΋ ·fi‰ÔÛË π. ÃÂÈÏ¿˜
Δ
ÎÈ ·¿ÓıÚˆÔ ·fi ¤Ó·Ó ÓÈÁÌfi fiÔ˘ Ù’ ¿„˘¯Ô ÛÒÌ·, ÙÔ˘Ì·ÓÈ·Ṳ̂ÓÔ ‚ÔÏÔ‰¤ÚÓÂÈ, ¿Ù·ÊÔ ÎÈ ¿ÎÏ·ÊÙÔ, ÛÙ· Ì·ÓÈ·Ṳ̂ӷ ·̷ٷ ‹ ÍÂ·Ú·Ï˘Ì¤ÓÔ Î·È ÍÂÛÙÔ˘È·Ṳ̂ÓÔ Ó· Ú¤ÌÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÚÂÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ‚˘ıÔ‡˜, ÒÛÔ˘ Ù· „¿ÚÈ·, ÌÈÎÚ¿ ‹ ÌÂÁ¿Ï·, Ó· ηٷ۷ڿÍÔ˘Ó ÙȘ ۿȘ Û¿ÚΘ. ∞ÎfiÌË fï˜ ÈÔ ÊÔ‚ÂÚ‹ Î·È ‚·ÚÈ¿ Ë ı·Ï·ÛÛÈÓ‹ ηٿڷ: «¶Ô˘ Ó· Û ʿÂÈ ÙÔ æ¿ÚÈ.» Ô˘ ÂÎÛÙÔÌÂ›Ù·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜,ȉ›ˆ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Á˘ÌÓÔ‡˜ ‚Ô˘Ù˯ٿ‰Â˜ (Ú‚ÂÚÂÙ˙‹‰Â˜ Î·È ÛηÓÙ·Ï¿‰Â˜) fiÔ˘ ‚Ô˘ÙÔ‡Û·Ó «Â˜ fiÓÙÔÈÔ ‚·ı‡Ó fiÚÔÓ» Û ‚·ıÈ¿ ÓÂÚ¿ ·ÓÔȯً˜ ı¿Ï·ÛÛ·˜, Û ̷‡Ú· ÎÈ ¿·Ù· ÓÂÚ¿. ºÔ‚ÂÚ‹, ÙÚ·ÁÈ΋, ÌÔÈÚ·›· ÁÈ· ÙÔÓ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿ Ë ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÙÔ Î‹ÙÔ˜ – ÙÔ ıÂÚÈfi – Ô Î·Ú¯·Ú›·˜ – ÙÔ Û΢Ïfi„·ÚÔ – Ô Û·ÏÔ˜ – ÙÔ „¿ÚÈ ÔÚÌÔ‡Û ·ÚfiÛÌÂÓ·, Û·Ó ·˘Ùfi˜ ‚Ô˘ÙÔ‡ÛÂ Î·È Î·Ù¤‚·ÈÓ ÚÔ˜ ÙÔ ‚˘ıfi ‹ ÛÙÔ ÁÚ‹ÁÔÚÔ ·Ó¤‚·ÛÌ¿ ÙÔ˘, ηıÒ˜ ÔÈ Û˘ÓÙÚÔÊÔÓ·‡Ù˜ (ÔÌfiÛÙÔÏÔÈ) ÎÔ˘¿‰Â˜ ÙÔÓ ÙÚ·‚Ô‡Û·Ó Û‚¤ÏÙ· ·’ ÙË ‚¿Úη Î·È ÙÔÓ ¤·ÈÚÓ·Ó ¿Óˆ Ì ÙÔ ÛηÓÙ·ÏfiÛ¯ÔÈÓÔ (ı·Ì¿ ‰ÂÛÌfiÓ). ΔÚÔÌ·¯ÙÈ΋ Ë ÛÙÈÁÌ‹ ÁÈ· ÙÔÓ ‰‡ÛÌÔÈÚÔ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿ Ô˘ ÙÔ˘ Ï¿¯·ÈÓ ӷ ‘ÚıÂÈ ·ÓÙÈ̤وԘ, ÌÔ‡ÚË Ì ÌÔ‡ÚË, Ì ÙÔ ÈÔ ÊÔ‚ÂÚfi ÛÙË I¶OTE ¶IO ™K§HPO
– 275 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ıˆÚÈ¿, ÂÏÒÚÈÔ ı·Ï·ÛÛÈÓfi ıÂÚÈfi (‰‡ÛÌÔÚÔ˜ ·ÓÙÈ¿·Û· ‰˘Û‰ÂÚÎ¤È ıËÚ› ÂÏÒÚˆ ), Ì ÙÔÓ ÈÔ ·‰˘ÛÒËÙÔ ·ÁÚÈÔıËÚÂ˘Ù‹ Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ (·ËÓ¤Ô˜ ¿ÁÚ˘ ). OÚÌÔ‡Û ÙÔ ÏÔÈfiÓ ÙÔ æ¿ÚÈ Ì ‚›· (ÎËÙÂ›Ë Ù ‚›Ë) Î·È Ì ٷ ÎÔÊÙÂÚ¿ ÙÔ˘ Û·ÁfiÓÈ·, ‰˘Ô-ÙÚÂȘ ÓÙ¿Ó˜ ÙȘ ÛÂÈÚ¤˜ Ù· ‰fiÓÙÈ·, ͤۯÈ˙ ۿÚΘ, ¤ÎÔ‚Â ÎÈ ·ÚÔ‡Û ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ÎÚ¤·˜,¿Ú·˙ ÎÔ˘Ù¿Ï˜,Ô‰¿ÚÈ· Î·È Ì’ ¤Ó· Ù›Ó·ÁÌ· ¤ÎÔ‚Â ÛÙË Ì¤ÛË ·ÓıÚÒÔ˘˜ (‰¤Ì·˜ ËÌȉ¿ÈÎÙÔÓ). ∫·Ó¤Ó·˜ ‰Â ÁχوÓÂ Û·Ó ÙÔ˘ Ï¿¯·ÈÓ ٤ÙÔÈÔ Î·Îfi Û˘Ó·¿ÓÙËÌ·! ∫È ·Ó¤‚·˙·Ó ·’ ÙË ‚¿Úη ¤ÓÙÚÔÌÔÈ ÔÈ Û˘ÓÙÚÔÊÔÓ·‡Ù˜ ÎÔ˘¿‰Â˜, ¿ÏÏÔÙ˜ ÙÔ ¿‰ÂÈÔ-ÎÔÌ̤ÓÔ ÛηÓÙ·ÏfiÛ¯ÔÈÓÔ (ÙÔ˘˜ ‹Ú ÙÔ æ¿ÚÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Ì·˙› Ì ÙÔ ÛηÓÙ¿ÏÈ ), ¿ÏÏÔÙ˜ ÙÔ ÛηÓÙ¿ÏÈ ÌÔÓ·¯fi Ì ٷ ‰fiÓÙÈ· ÙÔ˘ ıÂÚÈÔ‡ ¯·Ú·Á̤ӷ ÛÙÔ Ì¿ÚÌ·ÚÔ, Ϙ ÎÈ ‹Ù·Ó ·fi ηϤÌÈ ÂÏÂοÓÔ˘, ¿ÏÏÔÙ˜ ÌfiÓÔ ÙËÓ ÎÔ˘Ù¿Ï· ÙÔ˘ ηÎÔÚ›˙ÈÎÔ˘ Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘ ÌÏÂÁ̤ÓË ÛÙË Á¿Û·, Ó· ÎÚ·Ù¿ ·ÎfiÌ· ÛÊÈÎÙ¿ ÙÔ ÛÙÂÚÓfi ÛÊÔ˘ÁÁ¿ÚÈ Ô‡ ã‚Á·ÏÂ, ¿ÏÏÔÙ˜ ÌÈÛfi ÎÔ˘Ê¿ÚÈ Ì ٷ ÛˆıÈο (ÏÂÌfiÓÈ· ÎÈ ¿ÓÙÂÚ·) ¯˘Ì¤Ó·, Ó’ ·¯Ó›˙Ô˘Ó ÌÚÔ˜ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘˜, ÎÈ fiÛ· ̤ÏË ‰ÂÓ ÌÚfiηÌ Ӓ ·Ú¿ÍÂÈ ÛÙÔ ‚›·ÈÔ ÌÔ˘ÓÙ¿ÚÈÛÌ¿ ÙÔ˘ Ô ÊÔ‚ÂÚfi˜ ÊÔÓÈ¿˜, Ô˘ ÌÂı˘Ṳ̂ÓÔ˜-Ï˘ÛÛ·Ṳ̂ÓÔ˜ ·’ ÙË Á‡ÛË Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Û¿Úη˜, ÙËÓ ÔÛÌ‹ ÙÔ˘ ·›Ì·ÙÔ˜, ÍÂÓ¤ÚÈ˙ ˆ˜ ¿Óˆ ÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ÎÈ ¤ÁÏÂÈÊÂÚÔ˘ÊÔ‡Û Ϸ›Ì·ÚÁ· ÙÔ ·›Ì· Ô‡ ’ÙÚ¯ ·’ Ù· ÌÔ‡ÓÈ· Ù˘ ÎÔ˘·ÛÙ‹˜ ‹ ‰·ÁÎÔ‡ÛÂ Û˘ÓÙ·Ú¿ÛÛÔÓÙ·˜ ÙËÓ Î·Ú¤Ó· ÙÔ˘ ÏÔÈ·Ú›Ô˘ Îfi‚ÔÓÙ·˜ Ù· ‹·Ù· fiÏÔ˘ ÙÔ˘ ÏËÚÒÌ·ÙÔ˜. ∫È Ô ‰‡ÛÌÔÈÚÔ˜, Ô ¿ÓıÚˆfi˜ ÙÔ˘˜ (Û‡ÓÙÚÔÊÔ˜, ·‰ÂÏÊfi˜,, Û˘ÁÁÂÓ‹˜, Û˘ÓÙÔ›Ù˘) Ó· Í„˘¯¿ ÍÂÌÂÚ‰ÈṲ̂ÓÔ˜ ÌÚÔ˜ ÛÙ· ¤ÓÙÚÔÌ· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘˜, ̘ ÛÙ· ηٷ̷و̤ӷ ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔ˘ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Î·ÌÈ¿ ‚Ô‹ıÂÈ·, ÂΛ ·ÓÔȯٿ ÛÙÔ ¤Ï·ÁÔ˜, Ì›ÏÈ· Ì·ÎÚÈ¿ ·’ ÙȘ Ì·‡Ú˜ ÂÚËÌȤ˜ Ù˘ ∞Ú·È¿˜ ‹ Ù· ÂÚËÌÔÓ‹ÛÈ· Ì ÙÔ˘˜ ηÎÔÙÚ¿¯·ÏÔ˘˜ ·ÁÚÈÂ̤ÓÔ˘˜ ο‚Ô˘˜. ∫È ÔÈ Û˘ÓÙÚÔÊÔÓ·‡Ù˜ Û˘ÁÎÏÔÓÈṲ̂ÓÔÈ ·’ ÙÔ ÊÚÈÎÙfi ı¤·Ì· (ÎÈ ÔÌfiÛÙÔÏÔÈ ¤Û·Û·Ó ¿Ó‰Ú˜ ÔÈÎÙÚfiÓ È‰Â›Ó), Ì¿˙¢·Ó Ù’ ·ÔÌÂÈÓ¿ÚÈ·, ÙÔ ıÏÈ‚ÂÚfi ¤·ıÏÔÓ (Ï˘ÁÚfiÓ ¿ÂıÏÔÓ) Ô˘ ηٿÊÂÚ·Ó Ó· ¿ÚÔ˘Ó – Ó· ÁÏ˘ÙÒÛÔ˘Ó ·fi ÙÔ æ¿ÚÈ, ÙÔ Ù‡ÏÈÁ·Ó Û ÌÈ· Ú·ÛÛ¿ ‹ ÛÙË ÌÔ˘Û·Ì·‰È¿ Ù˘ Ù¤ÓÙ·˜ ÁÈ· Ó· ¿Ó ÁÈ·Ïfi, Ó’ ·ÓÔ›ÍÔ˘Ó Ì ٷ ¯¤ÚÈ·, ÂΛ ÛÙÔÓ Ó¿ÌÌÔ Î·Ù¿ÁÈ·Ï· ¤Ó· ÌÓËÌÔ‡ÚÈ ÁÈ· Ó· ı¿„Ô˘Ó Ù· Ï›„·Ó· ÙÔ˘ ‰˘ÛÙ˘¯ÈṲ̂-
– 276 –
§ A O ° PAº I A
ÓÔ˘ Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘ (˜ ¯¤ÚÛÔÓ Î·Ù¿ÁÔÓÙ·È Ï›„·Ó· ‰˘ÛÙ‹ÓÔÈÔ ÂÙ·›ÚÔ˘ ÂÚÈÎϤÔÓÙ˜.) Î·È Ì ‰¿ÎÚ˘· ÛÙ· Ì¿ÙÈ·, Ì ÙËÓ Î·Ú‰È¿ ‚·ÚÈ¿, Ì ÙËÓ „˘¯‹ ıÏÈÌ̤ÓË Ó· Í·ÓÔȯÙÔ‡Ó ÛÙÔ ¤Ï·ÁÔ˜ ÁÈ· ÙË ‚Ô˘ÙÈ¿ Ù˘ ˙‹Û˘, ÁÈ· ÙÔ ÌÂÚÔο̷ÙÔ. (Δ· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ·Ú¯·›· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ¿ÚıËÎ·Ó ·fi Ù· «∞ÏÈ¢ÙÈο» ∫ÂÊ. ∂ã ÙÔ˘ OÈ·ÓÔ‡. ) •ÂÂÚÓÒÓÙ·˜ ¤ÛÙˆ Î·È ÙËÓ ·Ú·ÌÈÎÚ‹ ÚfiıÂÛË ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜, Ô˘ Ù· ›‰È· Ù· Û˘Ì‚¿ÓÙ· ÙˆÓ „·ÚÔÊ·ÁˆÌ¤ÓˆÓ, ÔÈ ıÚ‡ÏÔÈ Î·È ÔÈ ·Ú·‰fiÛÂȘ ÁÂÓÓÔ‡Ó Á‡Úˆ ·’ ·˘Ù¿, ı· ÂȯÂÈÚ‹Ûˆ Ó· ÂÍÈÛÙÔÚ‹Ûˆ Ù· Ú·ÁÌ·ÙÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· fiˆ˜ ·˘Ù¿ ηٷÁÚ¿ÊËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ – ηٷÁÚ·Ê›˜ Ù˘ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰È΢ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ (Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô˘ ·ÈÒÓ·) ÙÔÓ ∫¿ÚÔÏÔ ºÏ¤ÁÂÏ Î·È ÙÔÓ °È¿ÓÓË °ÂÚ¿ÎË, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ™‡Ì˘ ÙÔÓ ¢. ÷‚È·Ú¿ Î·È °. °ÂˆÚÁ¿. £· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÓÈÛÙ› fiÙÈ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜ Á˘ÌÓÔ› Ì Ú‚¤Ú· Î·È ÛηÓÙ·ÏfiÂÙÚ·, ηÙÂÍÔ¯‹Ó ·’ fiÏ· Ù· ÛÊÔ˘ÁÁ·ÚÔÓ‹ÛÈ· ‹Ù·Ó ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ Î·È ÔÈ ™˘ÌÈ·ÎÔ› Î·È ÔÈ ‰˘Ô ÈÛ¿ÍÈÔÈ ÛÙÔ ‚Ô‡ÙıÔ˜! °È· ÙÔ æ¿ÚÈ ÁÚ¿ÊÂÈ ÏÔÈfiÓ Ô °. °ÂÚ¿Î˘ ÛÙȘ «™ÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰ÈΘ ÈÛÙÔڛ˜»ÙÔ˘ (1902-1905): «™¿ÓÈ· Û˘Ó·ÓÙ¿ Ô ‚Ô˘Ù˯ً˜ Û΢Ïfi„·Ú· ÛÙËÓ ª·ÚÌ·ÚÈ¿, Û·ÓÈfiٷٷ ·ÎfiÌ· Ó· Û˘Ì‚Â› Ó· Ê¿ÂÈ ¿ÓıÚˆÔ ÙÔ „¿ÚÈ Î·È ·˘Ùfi ÁÈ·Ù› ÔÈ ÛÊÔ˘ÁÁ·ÚfiÙÔÔÈ – Ù· ÓÂÚ¿ Â›Ó·È ÊˆÙÂÈÓ¿ Î·È Ì·Ï·Î¿. ∞¤Ú·ÓÙË ·ÌÌÔ˘‰È¿ - Ì·ÁÈ¿‰Â˜ Ì ʇÎÈ·, ÙÚ·Á¿Ó˜, ÏÔ˘ÚÈ¿, ηڛÓ˜, ¯·ÌËϤ˜ Ú˯ԷÙȤ˜ Ì ηϿ ÛÊÔ˘ÁÁ¿ÚÈ·, Ù· ÈÔ ÊÔÚÌ¿‰·, „ÈÏÔÚÔ‡ıÔ˘Ó·, „ÈÏfi·Ó·. Δ· Û΢Ïfi„·Ú· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Ô‡ Ó· ʈÏÈ¿ÛÔ˘Ó, Ô‡ Ó· ÎÚ˘ÊÙÔ‡Ó; °È’ ·˘Ùfi Î·È ÛÙ· ÙfiÛ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ ™ÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰ˆÓ Ì·˜, ÌfiÓÔ ¤Ó·Ó ¿ÓıÚˆÔ ¤Ê·Á ÙÔ Û΢Ïfi„·ÚÔ. ΔÔ °È¿ÓÓË ÙÔ ¢Â̤ÏÈ.» ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ π. ¶ÂÚÒÓË ÙÔ «¢Â̤ÏÈ» Ô˘ ¤ÁÈÓ «Î·Ù¿ ÙÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1893 ‚ÔÚ¿ ÙÔ˘ ηگ·Ú›Ô˘ ·Ú¿ ÙËÓ ·ÎÙ‹Ó Ù˘ μ·Ú‚·Ú›·˜ ÏËÛ›ÔÓ Ù˘ ΔÚÈfiψ˜», fiˆ˜ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ∫.ºÏ¤ÁÂÏ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ: «Δ· ‰˘ÛÙ˘¯‹Ì·Ù· Â›Ó·È ÙfiÛÔ Û¿ÓÈ· ÒÛÙ ‰ÂÓ Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ˘fi„Ë ˘fi ÙˆÓ ÛÔÁÁ·ÏȤˆÓ. ∂›Ó·È ‰Â ÂÎ ÙˆÓ Û·ÓÈˆÙ¿ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfi-
– 277 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙˆÓ Â¿Ó Î·Ù¿ ÙÔ ·ÚfiÓ ı¤ÚÔ˜ (1903) Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ‰˘Ô ‰˘ÛÙ˘¯‹Ì·Ù· Ì ı‡Ì·Ù· ÙÔÓ ª·ÓfiÏË °·Ï·ÓÔÌ¿ÙË – ÙÔ «μÔÏ¿ÚÈ» Î·È ÙÔÓ ª¿ÙÛÔ. ∞˘Ù¿ ¤ÁÈÓ·Ó ÛÙ· ÓÂÚ¿ Ù˘ ∫Ú‹Ù˘». ∏ ›‰È· ‰È·›ÛÙˆÛË Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÙ·È Î·È ·fi ÙÔ °. °ÂˆÚÁ¿, ™˘ÌÈ·Îfi ÛÔÁÁ¤ÌÔÚ· ÛÙË ‚Ú·‚Â˘Ì¤ÓË ·fi ÙËÓ ∞η‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ ÌÂϤÙË ÙÔ˘ «¶ÂÚ› ÛfiÁÁˆÓ, ™ÔÁÁ·ÏÈ›·˜ Î·È ™ÔÁÁÂÌÔÚ›Ô˘» (1935): « ∂Î ÙˆÓ Á˘ÌÓÒÓ ‰˘ÙÒÓ – ÛÔÁÁ·ÏȤˆÓ ‰ÂÓ ¤¯ÔÌÂÓ Î·ı’ fiÏËÓ ÙË ÂÓ ÏfiÁˆ ÂÚ›Ô‰ÔÓ (1866-1915) ÂÈÌ‹ ÌfiÓÔÓ 8-10 ı‡Ì·Ù· ÂÓ fiψ, ˆÓ Ù· ‹ÌÈÛË ÂΠηگ·ÚÈÒÓ Î·È Ù’ ¿ÏÏ· ‹ÌÈÛË ÂÍ ·ˆÏ›·˜ ÙˆÓ ¯ÂÈÚÒÓ ÙˆÓ ÂÎ ÙÔ˘ ÛηӉ·Ï›Ô˘ (Û¯ÔÈÓ›Ô˘ ‰È Ô‡ ‰¤ÓÔ˘Ó ÂÎ ÙÔ˘ ηÚÔ‡ Ù˘ ¯ÂÈÚfi˜ ÙÔÓ Á˘ÌÓfiÓ ‰‡ÙË )». ∞ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙÔÓ ¢. ÷‚È·Ú¿, ηٷÁڷʤ· ÙÔ˘ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰ÈÎÔ˘ ¯ÚÔÓÈÎÔ‡ Ù˘ ™‡Ì˘ ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·Ó¤Ó· ı·Ó·ÙËÊfiÚÔ Û˘Ì‚¿Ó Á˘ÌÓÔ‡ ‰‡ÙË ™˘ÌÈ·ÎÔ‡ ·fi ηگ·Ú›·, ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÂÈı¤ÛÂȘ ÌÈÎÚÒÓ ·Ú·ÎÙÈÎÒÓ Û΢Ïfi„·ÚˆÓ Ì ÛÔ‚·ÚÔ‡˜ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌÔ‡˜. Δ· ı‡Ì·Ù· Áχو۷Ó, ¤ÁÈÓ·Ó ‹ÚˆÂ˜ ÁÈ· ‰ÈËÁ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÎÚ·ÛÈÔ‡… Ì ÔÏϤ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜. ∞ÏËÛÌfiÓËÙÔ ‚¤‚·È· ̤ÓÂÈ ÙÔ ıÚ˘ÏÈÎfi Û˘Ì‚¿Ó ÙÔ˘ «„·ÚÔÊ·ÁˆÌ¤ÓÔ˘» ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿ °È¿ÓÓË ΔÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏÔ˘, Ô‡ ’¯Â ÙÔ ·Ú·ÙÛÔ‡ÎÏÈ ÙÔ «§·Ù¿ÚÈ». ΔÔ Û˘Ì‚¿Ó ¤ÁÈÓ ηٿ ÙÔ Î·ÏÔη›ÚÈ ÙÔ˘ 1888-89 ÛÙ· ÓÂÚ¿ Ù˘ ª·ÚÌ·ÚÈ¿˜,ÛÙËÓ ΔÚÈÔÏ›Ùȉ· ·ÓÔȯٿ ÛÙ· O‚Ú·›Èη. O Á˘ÌÓfi˜ ·˘Ùfi˜ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿˜, ηÙ‚·›ÓÔÓÙ·˜ Û·Ó ‚ÔÏ›‰· ÛÙÔ ‚˘ıfi Ì ÙÔ ÛηÓÙ¿ÏÈ (30 Ì 35 ÔÚÁȤ˜ ), ¯ÒıËΠÛÙ· ÛˆıÈο æ·ÚÈÔ‡. º·›ÓÂÙ·È ˆ˜ Ë ‚·ÚÈ¿ ÛηÓÙ·ÏfiÂÙÚ· ¯Ù‡ËÛ ÙÔ æ¿ÚÈ ÛÙÔÓ ÔÈÛÔÊ¿ÁÔ Ô˘ ÙÔÓ Í¤Ú·Û ·Ì¤Ûˆ˜ Î·È Î·ıÒ˜ ·˘Ùfi˜ ¤‚Á·ÈÓ ÙÔ˘ ͤÛÎÈÛÂ-¯¿Ú·Í ‚·ıÈ¿ Ì ٷ ÎÔÊÙÂÚ¿ ‰fiÓÙÈ· ÙÔ ¿Óˆ ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÛÒÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘. O «Ó¤Ô˜ πˆÓ¿˜» ÛÒıËÎÂ Î·È ¤Î·Ì fiÚÎÔ Ó· ÌËÓ Í·Ó·‚Ô˘Ù‹ÍÂÈ. ™ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ fï˜ Û˘Ó·ÁÂÚÌfi ÙˆÓ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰ˆÓ, fiÔ˘ fiÏË Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ÙÛÔ˘ÚÌ¿ÚÈÛ ÁÈ· ÙÔ «ÛÊÔ˘ÁÁ¿ÚÈ», ¿ÙËÛ ÙÔÓ fiÚÎÔ ÙÔ˘, ÌÂÙ¿ ·fi ‰Âη¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ· Î·È Í·Ó·‚Ô‡ÙËÍÂ. ◊Ù·Ó Ë ¯ÚÔÓÈ¿ ÙÔ˘ 1903 Ô˘ ¯Ù‡ËÛ·Ó ¿ÏÈ Ù· Û΢Ïfi„·Ú·. Δ· ·Ú¿ÙËÛÂ, ‹Ú ÎÔ˘› ÛÙÔÓ ÒÌÔ Û·Ó ÙÔÓ ÚÔÊ‹ÙË ∏Ï›· ÎÈ ¤ÁÈÓ ηÁÈ¿Ê˘, ÌÈÎÚÔ¤ÌÔÚÔ˜ Ô˘ Ì’ ¤Ó· ÙÚ¯·ÓÙ‹ÚÈ ÎÔ˘‚·ÏÔ‡Û ÂÌÔÚ‡̷ٷ ·’ ÙËÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ∞Ó·ÙÔÏ‹ Î·È Ù· Á‡Úˆ ÓËÛÈ¿. ¶¤ı·Ó Ì˜ ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ ÙÔ 1945 ÛÙË ÌÂÁ¿ÏË Â›Ó· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ™Ù· 1897 ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È Î·È ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi Ô˘ ¤Ó· ÌÈÎÚfi (7-8
– 278 –
§ A O ° PAº I A
Ôο‰Â˜) ·ÏÏ¿ ¿ÁÚÈÔ Û΢Ïfi„·ÚÔ-Û΢ÏfiÁ·ÙÔ˜ Ô˘ ÂÈÙ¤ıËΠÛÙÔÓ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿ ª·ÓÒÏË ŒÏÏËÓ· ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ ÙÔÓ ·Ó¤‚·˙·Ó ¿Óˆ. ΔÔÓ ‰¿ÁΈÛ ÛÙËÓ ˆÌÔÏ¿ÙË Î·È ÙÔ˘ ’ÎÔ„Â ¤Ó· ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÎÚ¤·˜ ˆ˜ ÂηÙfi ‰Ú¿ÌÈ·. ΔË ÁχوÛ ̷ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÁÂÈ¿ÓÂÈ Ë ÏËÁ‹ Î·È Ó· Í·Ó·‚Ô˘Ù‹ÍÂÈ. °È ·˘Ùfi ÙÔÓ ¤ÛÙÂÈÏ·Ó ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Ì ÙÔ ·Î¤ÙıÔ, ÌÂÛÔηÏfiηÈÚ·. (∞fi ÙȘ ™ÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰ÈΘ ÈÛÙÔڛ˜ ÙÔ˘ °. °ÂÚ¿ÎË.) ŒÓ· ·ÚfiÌÔÈÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi ‰ËÌÔÛȇÙËΠÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· «Δ·¯˘‰ÚfiÌÔ˜» Ù˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·˜ ÛÙȘ 9-12-1906 fiÔ˘: «∂Ó ª¿ÚÛ· ª·ÓÙÚÔ‡¯ ÌÂÙÂʤÚıË ÚÔ˜ ÓÔÛËÏ›· ÂȘ ÔÌÔÁÂÓ‹˜ ÛÔÁÁ·Ïȇ˜ ÂÎ ™‡Ì˘, ªÈ¯·‹Ï ∫·Ú·Î·ÙÛ¿Ó˘ ηÏÔ‡ÌÂÓÔ˜, fiÛÙȘ ÂÙÚ·˘Ì·Ù›ÛıË ˘fi ηگ·Ú›Ô˘, ηı’ ËÓ ÛÙÈÁÌ‹Ó Â˘ÚÈÛÎfiÌÂÓÔ˜ ÂȘ ÙÔÓ ‚˘ıfiÓ Ù˘ ı·Ï¿ÛÛ˘ ηÙÂÁ›ÓÂÙÔ ÙÔ ¤ÚÁÔÓ ÙÔ˘. O ·ıÒÓ ·ÊËÁ›ÙÔ fiÙÈ ¿Ï„ Ì ÙÔ ÊÔ‚ÂÚfi ΋ÙÔ˜. ∫¿ı ÊÔÚ¿ Ô˘ Ô Î·Ú¯·Ú›·˜ ÒÚÌ· Ì ·ÓÔȯÙfi ÙÔ ÛÙfiÌ·, Ô ‰‡Ù˘ ÚfiÙ·ÛÛ ÙËÓ ÛηÓÙ·ÏfiÂÙÚ· ÂȘ ÙÔ˘˜ ÊÔ‚ÂÚÔ‡˜ Ô‰fiÓÙ·˜. ŒÙÛÈ ÁχوÛ ÌfiÓÔ Ì ÙÚ·‡Ì·Ù· ÂȘ ÙÔ ÛÒÌ· ȉ›ˆ˜ ÂȘ ÙÔ˘˜ ‚Ú·¯›ÔÓ·˜ ÂÎ ÙˆÓ ‰ËÁÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ΋ÙÔ˘˜.» (∞Ó·‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· «™˘ÌÈ·Îfi˜» ∞Ú. Ê. 209, ª¿ÚÙÈÔ˜-∞Ú›ÏÈÔ˜ 2008 ∞˜ ·ÚÌÂÓ›ÛÔ˘ÌÂ, fï˜, ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË Î·È ÛÙË ¯ÚÔÓÈ¿ 1903 fiÔ˘ Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ÙÔ ›‰ÈÔ Î·ÏÔη›ÚÈ, ¿Óˆ Û ÙÚÂȘ ‚‰ÔÌ¿‰Â˜, Ù· ‰‡Ô ÙÚ·ÁÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ μÔÏ·ÚÈÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ª¿ÙÛÔ˘. °È· Ù· ÓÂÚ¿ Ù˘ ∫Ú‹Ù˘ ÁÚ¿ÊÂÈ ¿ÏÈ Ô °. °ÂÚ¿Î˘: «™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ٷ ̷Ϸο ÓÂÚ¿ Ù˘ ª·ÚÌ·ÚÈ¿˜, fiÔ˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ηÙÔÈ΋ÛÔ˘Ó ÌÂÁ¿Ï· „¿ÚÈ· Û·Ó ÙÔ˘˜ ηگ·Ú›Â˜, Ù· ÓÂÚ¿ Ù˘ ∫Ú‹Ù˘ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÓËÛÈÒÓ Ì·˜, Ì ÙȘ ¿ÁÚȘ ·ÎÙ¤˜, Ù· Û‹Ï·È·, ÙȘ ÙÚÔÌ·¯ÙÈΤ˜ ¯·Ú¿‰Ú˜ Î·È Ù· ¿·Ù· ÓÂÚ¿ Â›Ó·È fi,ÙÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· Ù· ıÂÚÈfi„·Ú· Î·È Î·ÙÔÈÎÔ‡Ó ÌfiÓÈÌ· ÂΛ fiˆ˜ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ¤¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙˆı› ·fi ÙÔ˘˜ ‚Ô˘Ù˯ٿ‰Â˜ Ì·˜. ™’ ¤Ó· ̤ÚÔ˜ Ô‡ ‘¯ÂÈ ‚ÚÂı› ÌÈ· ÊÔÚ¿ „¿ÚÈ ÙÔ ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ¿ÓÙ· ÂΛ Á‡Úˆ, Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹. ∞fi‰ÂÈÍË fiÙÈ ÂΛ ¤¯ÂÈ ÙË ÊˆÏÈ¿ ÙÔ˘ Î¿Ô˘.» O ÔÈËÙ‹˜ Ù˘ ÛÊÔ˘ÁÁ·ÚÔÛ‡Ó˘ °. °ÂÚ¿Î˘ ηٷÁÚ¿ÊÂÈ Ù· ‰˘Ô ·˘Ù¿ ÂÚÈÛÙ·ÙÈο, ÙÔ˘ ª·ÓÒÏË °·Ï·ÓÔÌ¿ÙË Î·È ÙÔ˘ ª¿ÙÛÔ˘, ÛÙȘ «™ÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰ÈΘ πÛÙÔڛ˜» ÙÔ˘. ∂ÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·È ÂÚÈÏËÙÈο Ù· ·ÚÈ· ÛÙÔȯ›·:
– 279 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∂›ÎÔÛÈ ‰‡Ô ÙÔ˘ ª·˚Ô‡, ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË ÛÙÔÓ ∫·„¿ ÙÔÓ ∞˚ – °È¿ÓÓË, οو ÛÙÔÓ ª·ÎÚ‡ °È·Ïfi, ηٷڷ̤ÓË ÒÚ·, ‚ڋΠÙÔ æ¿ÚÈ ÙÔÓ Ì·Î·Ú›ÙË ÙÔ ª·ÓÒÏË °·Ï·ÓÔÌ¿ÙË, Ô‡ ’Ù·Ó ÛÙÚÔÁÁ˘Ïfi˜ Û·Ó ÙÔ ‚ÔÏ¿ÚÈ. ΔÔÓ ‚ڋΠÙËÓ ÒÚ· Ô˘ Û΢ÊÙfi˜ ÛÙÔ ‚˘ıfi ·Û¿Ù¢ ÁÈ· ÙÔ ÛÊÔ˘ÁÁ¿ÚÈ. ™·Ó ¯·Û¿ÈÎÈ· Ì·¯·›Ú· ÙÔÓ ¤ÎÔ„Â ÛÙ· ‰˘Ô Î·È ÙÔ˘ ‹Ú ÙÔÓ ÎÔÚÌfi, ÎÂÊ¿ÏÈ Î·È ‰ÂÍ¿ ¯¤Ú·. ΔÚ·ÓÙ¿¯ÙËΠÙÔ ÛηÓÙ·ÏfiÛ¯ÔÈÓÔ, Û‚¤ÏÙ· ÔÈ ÎÔ˘¿‰Â˜ ÙÔÓ ‹Ú·Ó ¿Óˆ. ΔÔ˘˜ ÎfiËÎÂ Ë ·Ó¿Û· ÛÙÔ ÊÚÈÎÙfi ı¤·Ì·. ™ÙË Á¿Û· ÙÔ˘ ÛηÓÙ·ÏfiÛ¯ÔÈÓÔ˘ ÌÏÂÁ̤ÓË Ë ÌÈ· ¯¤Ú·, Ë ˙ÂÚ‚‹, Ì ÙÔ ÌÈÛÔÊ·ÁˆÌ¤ÓÔ ·ÚÈÛÙÂÚfi Ï¢Úfi, Ù· ‰˘Ô ÙÔ˘ fi‰È· ÎÈ Ë ÛηÓÙÏfiÂÙÚ· ¯·Ú·Á̤ÓË ·fi Ù· ÎÔÊÙÂÚ¿ ‰fiÓÙÈ· ÙÔ˘ ıÂÚÈÔ‡. Δ‡ÏÈÍ·Ó Ù’ ·ÓıÚÒÈÓ· ÎÚ¤·Ù· ÛÙË ÌÔ˘Û·Ì·‰È¿ Ù˘ ‚¿Úη˜, ‹Á·ÓÂ Î·È ÙÔÓ ı¿„·Ó Ì Ôχ ÎÏ·ÌÔ‡ÚÈÔ ÛÙËÓ πÂÚ¿ÂÙÚ·. ∞˘ÙfiÙ˘ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô °. °ÂÚ¿Î˘ Ô˘ ΛÓË ÙË ¯ÚÔÓÈ¿ ‹Ù·Ó ÙÛÔ˘ÚÌ·ÚÈṲ̂ÓÔ˜ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿˜. ¢ÂÓ ¤Ú·Û·Ó ÔÏϤ˜ ̤Ú˜ Î·È ÛÙȘ 13 πÔ˘Ó›Ô˘ 1903 ÛÙË μÚˆÌfiÛηϷ ·ÓÔȯٿ, ÛÙÔ ›‰ÈÔ Ì¤ÚÔ˜ Ô˘ ¤Î·Ì ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ÙÔ ıÂÚÈfi„·ÚÔ, Û˘Ó¤‚Ë ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ·Ù‡¯ËÌ·. ÿıËÎÂ Ô ª¿ÛÙÔ˜, Ï‚ÂÓÙ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·È ‚Ô˘Ù˯ً˜ η¿ÙÛÔ˜. ã∂ÁÈÓ Ï›· ÙÔ˘ ıÂÚÈÔ‡ Î·È Ô‡Ù ʿÓËÎÂ Ë Ê·ÓÈ¿ ÙÔ˘. ∫È ¤ÁÈÓ ̷‡ÚË Î·ÙÔÈÎÈ¿ ÙÔ˘, ÙÔ˘ ηگ·Ú›· Ë ÎÔÈÏÈ¿. Δ· ‰˘Ô ·˘Ù¿ ÂÚÈÛÙ·ÙÈο, ÙÔ ¤Ó· ¿Óˆ ÛÙ’ ¿ÏÏÔ, ÙÚÔÌÔÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÙÔ˘˜ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜. A’ ÙÔÓ ·ÓÈÎfi ÙÔ˘˜ ÛÎfiÚËÛ·Ó Û·Ó Ù· ΢ÓËÁË̤ӷ Ô˘ÏÈ¿ Û’ ¿ÏÏÔ˘˜ ÛÊÔ˘ÁÁ·ÚfiÙÔÔ˘˜ ‹ ¤Î·Ì·Ó ¤ÙÚ· ÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÎÈ ¤ÌÂÈÓ·Ó ÛÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜. ¶Ô‡ Ó· Á˘Ú›˙Ô˘Ó ÛÙ· ¤Ï·Á· Ì ‚¿ÚΘ ÊÂÏÔ‡ÎÈ· ÛÙË Ì¿ÓËÙ· ÙˆÓ Î˘Ì¿ÙˆÓ; ŒÙÛÈ Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó ÙÔ ‚Ô‡ÙıÔ˜… «£¤Ï·Ì ‰Â ı¤Ï·Ì ¤Ú ӷ Ê·ÈÓfiÌ·ÛÙ ÁÂÓÓ·›ÔÈ, ÚÔ·ÓÙfi˜ ÙÔ ÊÈÏfiÙÈÌÔ! ¶ÔÈÔ˜ ÌÔÚÔ‡Û Ӓ ·Ó¯Ù› Ù¤ÙÔÈ·Ó Î·ÙËÁÔÚ›·, fiÙÈ Â›Ó·È ‰ÂÈÏfi˜;» ∞ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ Â›Ó·È fiÙÈ Ù· ‰˘Ô ·˘Ù¿ ÂÚÈÛÙ·ÙÈο «…Û˘ÁΛÓËÛ·Ó ÙËÓ ∂ÓÙÈÌÒÙ·ÙÔÓ μÔ˘Ï‹Ó ÙˆÓ ∫ÚËÙÒÓ, ÙÔȘ Ï›·Ó ÊÈÏÔÛÙfiÚÁˆ˜ ˘¤Ú ÙˆÓ ÛÔÁÁ·ÏȤˆÓ ÌÂÚÈÌÓÒÛ·, „‹ÊÈÛÂÓ 500 ‰Ú¯ ÚÔ˜ ηٷ‰›ˆÍÈÓ Î·È ÂÍÔÏfiıÚ¢ÛÈÓ ÙÔ˘ ÂÈÎÈÓ‰‡ÓÔ˘ ηگ·Ú›Ô˘.» ∫¿ÚÔÏÔ˜ ºÏ¤ÁÂÏ. ¶¤Ú·Û·Ó ‰‡Ô ηÏÔη›ÚÈ· (1905) Î·È ÛÙ· Ê·ÚÌ·ÎÂÚ¿ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Èη ÏË̤ÚÈ· Ù˘ ∫Ú‹Ù˘, ¿ÏÈ ‰˘Ô Ó¤· ı‡Ì·Ù·, Ô £ÂÔÊ›Ï˘ Ô ª·˙ÒÚÔ˜ Î·È Ô ¡È΋ٷ˜ ™Ï·ÁÁÔ‡ÓÈ·˜
– 280 –
§ A O ° PAº I A
◊Ù·Ó 2 ÙÔ˘ πÔ‡ÏË μ·ÚÈ¿ ηٷڷ̤ÓË ÒÚ· Û·Ó ¤Û·Ì fiÏÔÈ Ì ÊfiÚ· ÌÈ· ¤ÙÚ· Ì Ôχ ÛÊÔ˘ÁÁ¿ÚÈ Î·È Ì·˜ ˆÛÌ‹ÛÙËΠÙÔ „¿ÚÈ Ì’ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ·Ó·Ù·Ú·¯‹ ÙÔÓ £ÂÔÊ›ÏË ÙÔ ª·˙ÒÚÔ Ï‚¤ÓÙË ‚Ô˘Ù˯ً Ì·ÁÁÈfiÚÔ ÙÔÓ Î·Ù·›ÓÂÈ ÌÔÓÔÌÈ¿˜ Î·È Ï‡ÂÈ ÛÙÔÓ ·ÊÚfi ÙÔ „¿ÚÈ Á˘Ú‡ÔÓÙ·˜ ÎÈ ¿ÏÏÔÓ Ó· ¿ÚÂÈ Ô Û·ÚÎÔÊ¿ÁÔ˜ Ô ÊÔÓÈ¿˜. ……………………………..
¢˘Ô Ì‹Ó˜ ¤Ú·Û·Ó ÂÚ›Ô˘. ™ÙËÓ ∫Ú‹ÙË, ÛÙËÓ ∞ÁÈ¿ ∂ÈÚ‹ÓË ‰Ô‡Ï¢·Ó ÙÚ›· ηχÌÓÈη η˝ÎÈ·. ÷ڿ ıÂÔ‡, οÏÌ· Á·Ï‹ÓË Î·È Ù· ÓÂÚ¿ ηı¿ÚÈ· Î·È ·ÛÙÚÈο. ¶Úfi‚·Ï ͷÊÓÈο ÙÔ ıÂÚÈfi. ™ÙË ‚Ô˘ÙÈ¿ οو Ô ¡È΋ٷ˜ Ô ™Ï·ÁÁÔ‡ÓÈ·˜. ŸÏÔ ÙÔ ÙÛÔ‡ÚÌÔ ·fi ¿Óˆ ›‰Â ÙÔ Ù¤Ú·˜ ÙÔ ·Ú·ÎÙÈÎfi Ó· Á˘ÚÔʤÚÓÂÈ Î·È Ó’ ·ÎÔ˘Ì¿ Ì ÙÔ ··›ÛÈÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘ ÙÔ ÛηÓÙ·ÏfiÛ¯ÔÈÓÔ, ηڷ‰ÔÎÒÓÙ·˜ Ó’ ÔÚÌ‹ÍÂÈ ÙÔ ı‡Ì· ÛÙ’ ·Ó¤‚·ÛÌ·. ¶ÚÔÙÔ‡ ÙÛÈÌ‹ÛÂÈ ÙÔÓ Ï‚¿ÚÔ˘Ó Î·È Ì ÎÔ˘Ú¿ÁÈÔ ÙÔÓ Û·Ï¿ÚÔ˘Ó ‚Ô‹ı· ÃÚÈÛÙ¤ Î·È ¶·Ó·ÁÈ¿! …………………………………
∫·È ηıÒ˜ ÙÔ ı‡Ì· ÈÛÔÊ·Ú›˙ÂÈ ÚÔ˜ Ù· ¿Óˆ, ÚÈÓ ¤ÓÙ ¤ÍÈ ÔÚÁȤ˜ Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·, ÔÚÌ¿ÂÈ Ù’ ¿ÁÚÈÔ ıÂÚÈfi Î·È Ï˘Û۷Ϥ· ÙÔÓ ·Ú¿˙ÂÈ. ∫¿ÓÂÈ ÌÚÔ˜ ÙÔ æ¿ÚÈ Ó· ÙÔÓ ¿ÚÂÈ Û˘˙ÒÓÙ·ÓÔ, ‚Ú›ÛÎÂÈ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ·’ ÙÔ ÛηÓÙ·ÏfiÛ¯ÔÈÓÔ. §˘ÛÛ·Ṳ̂ÓÔ ·’ ÙÔ ·›Ì· Î·È ÙȘ Û¿ÚΘ ÛÌ›ÁÂÈ Ù· ‰fiÓÙÈ·, ÙÔÓ Îfi‚ÂÈ Î·È ÙÔÓ Î·Ù·›ÓÂÈ… ÌfiÓÔ ÙÔ ¯¤ÚÈ ¤Íˆ ·Ê‹ÓÂÈ Ô˘ Ì ÙË Á¿Û· ÛÙÔ Û¯ÔÈÓ› Û‚¤ÏÙ· ÙÔ Û‡ÚÔ˘Ó ‰Â̤ÓÔ
– 281 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ì· ÙÔ ıÂÚÈfi ÁÏ˘Î·Ì¤ÓÔ ÂÙÈ¤Ù·È ¿Óˆ ·’ ÙÔÓ ·ÊÚfi Ô˘ ÊÙÂÚˆÙfi ›¯Â ÂÙ¿ÍÂÈ Ì· ‰ÂÓ ÚÔÊÙ·›ÓÂÈ Ó· Ù’ ·Ú¿ÍÂÈ ÁÈ· Ó· ÙÔ Î·Ù·È› ÎÈ ·˘Ùfi. ªÂ Û·Ú·ÁÌfi ÙËÓ ¿ÏÏË Ì¤Ú· ·Ó Ó· Îˉ¤„Ô˘Ó ÙË ¯¤Ú·»
*** ¶¤Ú·Û·Ó Ù· ¯ÚfiÓÈ·. ΔÔ ÛοʷӉÚÔ – Ë «ªË¯·Ó‹» Î·È ÙÔ ºÂÚÓ¤˙– ÙÔ «ªË¯¿ÓËÌ·» ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÛÙË ÛÊÔ˘ÁÁ·ÚÔÛ‡ÓË. ŸÌˆ˜ ÔÈ «ÛηÓÙ·Ï¿‰Â˜», ÔÈ Á˘ÌÓÔ› ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜ ÂÈ̤ÓÔ˘Ó Ó· ‚Ô˘ÙÔ‡Ó, ·Ú¿ ÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ ·’ Ù· „¿ÚÈ·, ÛÙ’ ¿ÁÚÈ· ‚·ıÈ¿ ÓÂÚ¿, ˆ˜ Ù· ̤۷ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1950. Δ· ÚˆÙÈÓ¿ Û˘Ì‚¿ÓÙ· Ì ÙÔ˘˜ „·ÚÔÊ·ÁˆÌ¤ÓÔ˘˜, Ï›ÁÔ Ôχ, ͯ¿ÛÙËÎ·Ó ‹ ¤Ú·Û·Ó ÛÙË ÛÊ·›Ú· ÙÔ˘ ıÚ‡ÏÔ˘. ™ÙË ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰ÈÎË È¿ÙÛ· ÎÔ˘‚ÂÓÙÈ·˙fiÙ·Ó, ¤ÙÛÈ ·fiÚÈÛÙ·, Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÛÙ· ¯ÚÔÓÈο ›ıÂÛË æ·ÚÈÔ‡ Û Á˘ÌÓfi ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿. «¡·È, ‹Ù·Ó ÎÈ Ô ª¿Ú·Î·˜ Ô ¡ÈÎfiÏ·˜ Ô˘ ÙÔÓ ¤Ê·Á ÙÔ æ¿ÚÈ ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ.» Δ›ÔÙ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ. OÈ ·ÏÈÔ› ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜ ¤Ê¢Á·Ó ¤Ó·˜ – ¤Ó·˜ ·’ ÙË ˙ˆ‹ Î·È ¤·ÈÚÓ·Ó ÔÏÏ¿ Ì·˙› ÙÔ˘˜. ∫È ·Ï›ÌÔÓÔ ‰ÂÓ ÙÔ˘˜ «„·Ú¤„·Ì» ÛˆÛÙ¿, ‰ÂÓ Î·Ù·Ê¤Ú·Ì ӷ ‰È·ÛÒÛÔ˘Ì ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ÏÔ‡ÙÔ Ô˘ ÎÔ˘‚·ÏÔ‡ÛÂ Ô Î·ı¤Ó·˜ ͯˆÚÈÛÙ¿! flÛÔ˘ ‹ÚıÂ Ë ÛÙÈÁÌ‹ Ó· ÍÂηı·ÚÈÛÙ› ÎÈ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi. ™Â ˯ÔÁÚ·ÊË̤ÓË ÎÔ˘‚¤ÓÙ· – Ì·ÚÙ˘Ú›· Ô˘ ›¯· Ì ÙÔÓ Î·ÂÙ¿Ó ªÈ¯¿ÏË ºÚ¿ÁÎÔ ÙÔ˘ ∞ÁËÛ›Ï·Ô˘ (1907-2004) ÙËÓ «∫·Ú‰ÂÚ›Ó·», ·˘Ùfi ‹Ù·Ó ÙÔ ·Ú·ÓfiÌÈ Ô˘ ÙÔ˘ã ‰ˆÛ·Ó ÔÈ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜, ÂÍÈÛÙÔÚÒÓÙ·˜ ÌÔ˘ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÛÙË ÛÊÔ˘ÁÁ·ÚÔÛ‡ÓË ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, fiψ˜ ·Úfi‚ÏÂÙ· Î·È ÛÙÔ Û˘ÁÎÏÔÓÈÛÙÈÎfi ı·Ó·ÙÈÎfi ÙÔ˘ ª¿Ú·Î·. «… ¶ÂÓ‹ÓÙ· ¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ· ηÂÙ¿ÓÈÔ˜, ·’ Ù· ‰ÂηÙÚ›· ÌÔ˘ Ô˘ ÌÔ‡ ãηÌ ‚¿Úη Ô ·Ô‡˜ ÛÔ˘ Ô ª·ÛÙÚÔ-°È¿ÓÓ˘ Ô °Ï¿ÚÔ˜ ÁÈ· ÙÚÂȘ ¯Ú˘Û¤˜ ϛژ, ›ÎÔÛÈ ¤ÓÙ Ì Á˘·Ï¿‰ÈÎÈ· ‚¿Úη Î·È ÙÚÈ¿ÓÙ· ÌÂ
– 282 –
§ A O ° PAº I A
«ªË¯¿ÓËÌ·» ‰ÂÓ ¤¯·Û· ¿ÓıÚˆÔ. ªfiÓÔ ÛÙ· 1938 ÌÔ˘ ¤Ê·Á ÙÔ æ¿ÚÈ ÙÔÓ ¡ÈÎfiÏ· ÙÔÓ ª¿Ú·Î·. ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ, ÛÙÔÓ Î¿‚Ô ∞ÚÓ·Ô‡ÙıË. ¢Ô˘Ï‡·Ì ÎÔÓÙ¿-ÎÔÓÙ¿ Ù¤ÛÛÂÚȘ Á˘·Ï¿‰ÈΘ ‚¿ÚΘ Ì ÙÔ ÛηÓÙ¿ÏÈ. ∂Ì›˜, Ô Ã·Ï›ÎÔ˜, Ô ¢È·Ì·ÓÙ‹˜ Î·È Ô ¡¿Î˘. OÎÙÒ ÓÔÌ·Ù·›ÔÈ Û οı ‚¿Úη. ªÂ ÙÔ Ô˘ ‚Ô‡ÙËÍÂ Ô ª¿Ú·Î·˜, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ó· ·ÙÒÛÂÈ Î·È ÙÔÓ fiÚÌËÍ ÙÔ æ¿ÚÈ. °ÎÚÈ˙ˆfi ’Ô ¿Óˆ ÎÈ ¿ÛÚÔ ’Ô Î¿Ùˆ, Ì ‰˘Ô ÓÙ¿Ó˜ ‰fiÓÙÈ·. Δfi ’‰· ’Ô˘ ÙÔ Á˘·Ï›. ºÒÓ·Í·: –μÚÂ, ÁÚ‹ÁÔÚ· ¿Óˆ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. æ¿ÚÈ! ™ÙÔ ÚÂ̤Ù˙ÈÔ, Ì·ÁÁÈfiÚÔ˜ ÎÔ˘¿˜ Ô ªÈ¯¿Ï˘ Ô ƒ¿‰Ô˜, ÛÙËÓ Ú‡ÌÓË ¿Óˆ ÎÔ˘·¤ÏÈ ‹Ù·Ó …‰Â ı˘ÌÔ‡Ì·È Ù’ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ … ¶È¿Óˆ ÎÈ ÂÁÒ ÙÔ ÛηÓÙ·ÏfiÛ¯ÔÈÓÔ. §Â‚·›ÚÓ·Ì ̒ fiÛË ‰‡Ó·ÌË Â›¯·ÌÂ. ΔÔ æ¿ÚÈ ÌÔ˘ÓÙ¿ÚÈ˙Â Î·È ¤ÎÔ‚Â ÎÔÌÌ¿ÙÈ·. •·ÊÓÈο, ÙÔ æ¿ÚÈ Û·Ó ¿ÓıÚˆÔ˜ ¤ÎÔ„Â ÙÔ ÛηÓÙ·ÏfiÛ¯ÔÈÓÔ. ™Ù· ‰˘Ô ̤ÙÚ· Ô˘ ÏËÛ›·˙ ÙË ‚¿Úη ÙÔÓ ·Ú¿ÙËÛÂ. ªÂ ÙË ÊfiÚ· Ô˘ ÂÚ¯fiÙ·Ó ¿Óˆ Ô ª¿Ú·Î·˜ ¤Ï„Â. ã∂ÁÓ„· Î·È ÙÔÓ ‹Ú· ÛÙËÓ ÎÔ˘‚¤ÚÙ·. •Â„‡¯ËÛ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Ì·˜ ·fi ·ÈÌÔÚÚ·Á›·. ∫·È Ó· ‰ÂȘ Ô˘ ÙÔ æ¿ÚÈ Ï‡ÛÛ·ÍÂ Î·È ‰·ÁÎÔ‡Û ÙË ‚¿Úη ·fi ›Ûˆ! ™ËÎÒÛ·Ì ÙÔ ·Ó› ¿Óˆ-οو Ó· Ì·˜ ‰Ô˘Ó ÔÈ ¿ÏÏÔÈ (ÔÈ ¿ÏϘ ‚¿ÚΘ) ˆ˜ Ê¿ÓËΠæ¿ÚÈ Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ‚Ô˘ÙȤ˜ ÙÔ˘˜, ÌËÓ ÙÔ˘˜ ¯·Ï¿ÛÂÈ ÎÈ ·˘ÙÒÓ Î·Ó¤Ó· ¿ÓıÚˆÔ. ∂Ì›˜ ‹Á·Ì ÛÙËÓ ÔÏÈÙ›·, ‰ÒÛ·Ì ·Ó¿ÎÚÈÛË ÛÙÔÓ ÕÁÁÏÔ ‰ÈÔÈÎËÙ‹, ˆ˜ ¤·ıÂ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·È ‹Á·ÌÂ Î·È ÙÔÓ Îˉ¤„·Ì Û ÓÂÎÚÔÙ·Ê›Ô. ΔËÓ ¿ÏÏË Ì¤Ú· ·ÏÏ¿Í·Ì ÙfiÔ. ∫·‚·Ù˙¿Ú·Ì ÛÙ·‚¤ÓÙÔ˘ Óã·ÔʇÁÔ˘Ì ÙÔ æ¿ÚÈ. ¶ÂÚ¿Û·Ì fï˜ ·fi ÙÔÓ ÙfiÔ Ô˘ ¯¿Û·Ì ÙÔÓ ª¿Ú·Î· Î·È Ú›Í·Ì ηϷ‰Ô‡ÚÈ. ∂Λ ‹Á·ÓÂ, fiˆ˜ Ì·˜ ›·Ó, ÔÈ ÓÙfiÈÔÈ „·Ú¿‰Â˜ Î·È ¤È·Û·Ó ÙÔ æ¿ÚÈ, ÙÔ ‚·ÏÛ¿ÌˆÛ·Ó Î·È Ùfi ‘‚·Ï·Ó ¿Óˆ ÛÙÔ ÌÓ‹Ì· ÙÔ˘ ̷ηڛÙË. O ª¿Ú·Î·˜ ‹Ù·Ó ¿Ù˘¯Ô˜, fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ·Ù› ÙÔ˘ ’Ï·¯Â ÙÔ æ¿ÚÈ, ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Î·È ÙÔ Ó¤ÙÈ – Ë ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘ Ó· ‚Ô˘Ù‹ÍÂÈ. ™ÙÔ Ó¤ÙÈ ‹Ù·Ó Ó· ‚Ô˘Ù‹ÍÂÈ Ô ª·ÓÒÏ˘ ÙÔ ™ÊÔÓÙ‡ÏÈ ·fi ÙÔÓ ∂ÌÔÚÂÈfi. ∞˘Ùfi˜, ΛÓË ÙË Ì¤Ú·, ΛÓË ÙË ÛÙÈÁÌ‹ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÛÙ· ηϿ ÙÔ˘. ∫Ú‡ˆÓÂ, ›¯Â Û‡ÁÎÚ˘· Î·È ¤‚Ë¯Â Û˘Ó¯Ҙ. ¶ÔÓÔ‡ÛÂ Î·È Ù’ ·˘ÙÈ¿ ÙÔ˘. ΔÔÓ Û˘ÌfiÓÂÛÂ Ô ª¿Ú·Î·˜ ηȅ ‹Ú ÙË ‚Ô˘ÙÈ¿ ÙÔ˘ ¿Óˆ ÙÔ˘. ∞˘Ù¿ ¤¯ÂÈ Ë ·ÏÈÔ˙ˆ‹. ¢ÂÓ Í¤ÚÂȘ ÙÈ ı· ÛÔ˘ Ï¿¯ÂÈ! ***
– 283 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¶ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ÁÈ· Ó· ÔÏÔÎÏËÚˆı› ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ì ٷ æ¿ÚÈ· Î·È ÙÔ˘˜ æ·ÚÔÊ·ÁˆÌ¤ÓÔ˘˜ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡ÌÂ Î·È ÛÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙·Ó ·’ Ù· Û΢Ïfi„·Ú· ÎÈ ¿ÏÏ· ı·Ï·ÛÛÈÓ¿ ıÂÚÈ¿ Î·È ÔÈ «ÛηʷӉÚÔ‰‡Ù·È»-«ÛηʷӉÚÔÌ˯·ÓÈÎÔ›». ∞fi ÁÚ·Ù¿ ÛÙÔȯ›·, ·ÏÏ¿ Î·È ·’ fiÛ· ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜, ·fi ÙfiÙ Ԣ ̋ΠÛÙË ÛÊÔ˘Á·ÚÔ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ ÛοʷӉÚÔ (1863 - 64) Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÙÔ ºÂÚÓ¤˙ – ªË¯¿ÓËÌ· (1919-20), ‰ÂÓ ·ÎÔ‡ÛÙËΠÔÙ¤˜ Ó· Û˘Ì‚Â› ηӤӷ ‰˘ÛÙ‡¯ËÌ· ·fi æ¿ÚÈ. Ÿ¯È fiÙÈ ¤·„·Ó Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È æ¿ÚÈ·, ȉ›ˆ˜ ÛÙȘ ı·Ï·ÛÛÈÓ¤˜ ÎÔ˘ÛÙ¤Ú˜ Ù˘ ∫Ú‹Ù˘, ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ Ì·˜ Î·È Ù˘ ∫‡ÚÔ˘ – οı ‰‡Ù˘ ¤¯ÂÈ Ó· ‰ÈËÁËı› ÎÈ ¤Ó· ÚÔÛˆÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜ – ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› ÔÈ ‰‡Ù˜ Ù˘ ªË¯·Ó‹˜, ÓÙ˘Ì¤ÓÔÈ, ÚÔÛÙ·ÙÂ˘Ì¤ÓÔÈ Ì˜ ÛÙÔ Ï·ÛÙȯ¤ÓÈÔ Î·È ·‰È¿‚ÚÔ¯Ô ÊfiÚÂÌ· Ù˘ ÛÙÔÏ‹˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ì ÙËÓ ¿ÓÂÛË ÙÔ˘ Ì˯·ÓÈÎÔ‡ ·Á¤Ú·, Ô˘ ÙÔ˘˜ ¤ÙÚ ӷ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÁÈ· ÔÏÏ‹ ÒÚ· ÛÙÔ ‚˘ıfi, ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó’ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ÙÔ ıÂÚÈfi. ã∂ÙÛÈ Û·Ó ÙÔ˘˜ Ï¿¯·ÈÓ ÙÔ Û˘Ó·¿ÓÙËÌ· Î·È Ë ‚·ÚÈ¿ ÛÎÈ¿ ÙÔ˘ «Û·ÏÔ˘» ÙÔ˘˜ ÛΤ·˙Â, Ë ÊÔ‚ÂÚ‹ ÎÈ ·‰˘ÛÒËÙË ıˆÚÈ¿ ÙÔ˘ ÙÔ˘˜ Á¤ÌÈ˙ ÙÚfiÌÔ, ηıÒ˜ ÙÔ˘˜ Á˘ÚfiÊÂÚÓ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ʤÚÂÈ ‚ÔÏÈο Î·È Ó· ÔÚÌ‹ÍÂÈ, Ë ÚÒÙË ÙÔ˘˜ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ‹Ù·Ó Ó· ηÌÔ˘ÊÏ·ÚÈÛÙÔ‡Ó ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ‚Ú¿¯Ô˘˜ Ì ÛÈÏÈ¿‰Â˜ ‹ Ó· ÎÔÏÏ‹ÛÔ˘Ó ÛÙ· ÚÈ˙¿ ÎÔÊÙ‹˜ Ú¤ÛÙ·˜ Î·È Ó· ÂȉÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ·Ì¤Ûˆ˜ ÙÔ˘˜ ·¿Óˆ ÛÙÔ Î·˝ÎÈ Ì ÙÔÓ ÎÔÏ·Ô‡˙Ô. ¢˘Ô ÙÛÈÌ‹Ì·Ù· – ÙÚ·‚‹ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ Û¯ÔÈÓÈÔ‡ Î·È ÌÂÙ¿ ÙÚ·‚˯ٿ Û˘Ó¯Ҙ ¤‰ÈÓ·Ó ÙÔ Û‹Ì·: – æ¿ÚÈ, ΛӉ˘ÓÔ˜, ·Ê‹ÛÙ Ì οو. ∞Á¤Ú· …! ΔÔ ÎÔ˘Ì¿ÓÙÔ ÎÈ Ô ÎÔÏ·Ô˘˙¤Ú˘ ‹ÍÂÚ·Ó Ò˜ Ó· ¯ÂÈÚÈÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË. ¢ÂÓ ‹Ù·Ó ÁÈ ·˘ÙÔ‡˜ Ë ÚÒÙË ÊÔÚ¿! ãOÏÔ ÙÔ Ï‹ÚˆÌ· ÛÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Î·È Û’ ÂÈÊ˘Ï·Î‹. °Ú‹ÁÔÚÔ Á‡ÚÈÛÌ· Ù˘ Úfi‰·˜, Ó· ‰›ÓÂÈ Ë Î¿Û· – Ë ·ÂÚ·ÓÙÏ›· ÌfiÏÈÎÔ ·Á¤Ú·, Ó· ’¯ÂÈ Î¿Ùˆ Ô ‰‡Ù˘ Ó’ ·Ó·Ó¤ÂÈ Ì ¿ÓÂÛË Î·È ÙÔ Î·˝ÎÈ ·›ÎÔ˘, ¿Óˆ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·’ ÙȘ ÌÔ˘ÚÌÔ˘Ï‹ıÚ˜ Ù˘ ‚·Ú‚¿Ú·˜ Ô˘ Û¯ËÌ¿ÙÈ˙·Ó ÛÙÔ ÍÂÓ¤ÚÈÛÌ¿ ÙÔ˘˜ ·ÏˆÓȤ˜, ÛËÌ¿‰È ˆ˜ Ô ‰‡Ù˘ ¤ÌÂÓ ÛÙ¿ÛÈÌÔ˜ ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙfiÔ. ∫È ÛοϷ ÙÔ˘ η˚ÎÈÔ‡ ηÙ‚·Ṳ̂ÓË ÛÙÔ ÓÂÚfi Î·È Ù· Ì·ÚÎÔ‡ÙÛ· – Ô ·ÂÚÔۈϋӷ˜ ʤÚÌ· Ù· ÌfiÛÈη ÎÈ Ô ÎÔÏ·Ô‡˙Ô˜ ʤÚÌ· ÎÈ ·˘Ùfi˜ Ó· ‰Â¯Ù› ¿ÌÂÛ· Ù·
– 284 –
§ A O ° PAº I A
ÌËӇ̷ٷ ÙÔ˘ Ì˯·ÓÈÎÔ‡ Ô˘ ÏÔ˘Ê·Á̤ÓÔ˜ ÛÙËÓ ÎÚ˘„ÒÓ· ÙÔ˘ ÂÚ›ÌÂÓ ÂÓ·ÁÒÓÈ· Ó· ÍÂÁÎÚÂÌÈÛÙ› ÙÔ Û΢Ïfi„·ÚÔ. ∫È ·˘Ùfi Ó· ÙÔÓ Á˘ÚÔʤÚÓÂÈ,Ó· Ï·ÁÈ¿˙ÂÈ Ù· ÙÂÚ‡ÁÈ· ÙÔ˘, Ó· ͇ÓÂÙ·È ÛÙ· Ì·ÚÎÔ‡ÙÛ·,Óã ·ÓÔÈÁÔÎÏ›ÓÂÈ Ù· ÊÔ‚ÂÚ¿ Û·ÁfiÓÈ· ÙÔ˘, ¤ÙÔÈÌÔ Ó· ‚ÚÂÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ô˘ ÂÚ›ÌÂÓÂ. ãøÚ· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÙÔ ˙‡ÁˆÌ· ÙÔ˘ ‰‡ÙË ÛÙÔÓ ‚˘ıfi, ÒÛÔ˘ ÙÔ æ¿ÚÈ ‚·ÚÈÂÛÙË̤ÓÔ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÔÚÌ‹ÍÂÈ, ¤ÊÂÚÓ ӈ¯ÂÏÈο ÙË ‚fiÏÙ· ÙÔ˘ Î·È Ï·ÓÈ¿ÚÔÓÙ·˜ ¯¿ÓÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ËÎÙfi Á·Ï¿˙ÈÔ ÙÔ˘ ‚˘ıÔ‡. ∫È Ô ‰‡Ù˘ Ì·˜, Ì ÙÔ Ô˘ ÛÈÁÔ˘Ú¿ÚÈ˙ ȷ ˆ˜ Ô Î›ÓÙ˘ÓÔ˜ Ó· Í·Ó·Á˘Ú›ÛÂÈ ÙÔ Û΢Ïfi„·ÚÔ ¤Ê˘ÁÂ, ¤‰ÈÓ ‚È·ÛÙÈο ÙÔ Û‡ÓıËÌ·: – ΔÔ æ¿ÚÈ ¤Ê˘ÁÂ. ¶¿ÚÙ Ì ̿ÓÈ-Ì¿ÓÈ ¿Óˆ! °È· fiÙ ÙÔÓ ·Ó¤‚·˙·Ó, ÁÈ· fiÙ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙËÓ ÎÔ˘‚¤ÚÙ· ÙÔ˘ η˚ÎÈÔ‡ ηӤӷ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ¯ÚÔÓÔÌÂÙÚ‹ÛÂÈ! ΔÔ ÌfiÓÔ Ô˘ ¤ÌÂÓ ‹Ù·Ó Ó· ÛÙ·˘ÚÔÎÔÈÔ‡ÓÙ·È, Ó· ¿ÚÔ˘Ó ·Ó¿Û· ÎÈ Ô ¿ÓıÚˆfi˜ ÙÔ˘˜ Ó· ÍÂÏ·¯Ù·Ú‹ÛÂÈ ·’ ÙËÓ ÙÚÔÌ¿Ú· ÙÔ˘. ∏ ÔχˆÚË ·Ó·ÁηÛÙÈ΋ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ ‚˘ıfi ¤‚·Ï Û ‰ÔÎÈÌ·Û›· ÙȘ ·ÓÙÔ¯¤˜ ÙÔ˘. O Ì˯·ÓÈÎfi˜ ·Á¤Ú·˜ Ô˘ ·Ó¿Ó ÙÔ˘ Ï¿ÓÙ·Í ٷ Ó¢ÌfiÓÈ· ÎÈ Ô Î›Ó‰˘ÓÔ˜ Ó· ÍÂÌÔ˘Î¿ÚÂÈ «¯Ù‡Ô˜» – ÓfiÛÔ˜ ÙˆÓ ‰˘ÙÒÓ ·’ ÙÔ ÁÚ‹ÁÔÚÔ ·Ó¤‚·ÛÌ¿ ÙÔ˘, ¯ˆÚ›˜ «Ô͢ÁfiÓÔ» – ·ÔÛ˘Ì›ÂÛË Î·ÈÚÔÊ˘Ï·ÎÙÔ‡ÛÂ. ∂Í·ÈÚÂÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ ¤¯ÂÈ Î·È Ë Ì·ÚÙ˘Ú›· Ô˘ ÌÔ˘ ¤‰ˆÛÂ Ô ™Î‡Ԙ ∞. ™‰Ú¤Á·˜, ¯ÚfiÓÈ· ÌÔÙÔÚ›ÛÙ·˜ ÛÙ· ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Èη η˝ÎÈ· ·fi 14 ¯ÚÔÓÒÓ. ∫Ú›Óˆ ˆ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ηٷÁÚ·Ê›, ÁÈ· Ó· ÌË ÏËÛÌÔÓËı› Î·È ¯·ı›: – «ãOˆ˜ ‰Ô˘Ï‡·Ì ÛÙ· ÓÂÚ¿ Ù˘ ∫Ú‹Ù˘ Ì·˜ ˙˘ÒÓÂÈ-ÛÙÚÈÌÒ¯ÓÂÈ Ô «Û·ÏÔ˜», ¤Ó· ıÂÚÈfi ˆ˜ Î·È ‰È·ÎfiÛȘ Ôο‰Â˜, ªË¯·ÓÈÎfi οو ÛÙÔ ‚˘ıfi, ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ ÙÂÏ›ˆÓÂ Ë ‚Ô˘ÙÈ¿ ÙÔ˘. ƒÂ ¿ÓÙ ӷ ÙÔÓ ·Ú·Ù‹ÛÂÈ Î·È Ó· ʇÁÂÈ; ª·! ∫fiÓÙ¢ ӷ Ï·ÓÙ¿ÍÂÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ οو. ¶¿Óˆ ·fi ÒÚ· Î·È Ù· ÓÂÚ¿ ‚·ıÔ˘Ïˆ¿. ãO͈ ·fi ÙȘ ÙÚÈ¿ÓÙ· ¤ÓÙ ÔÚÁȤ˜! ¡· ÙÔÓ ¿ÚÔ˘Ì ¿Óˆ ÎÈ fi, ÙÈ Á›ÓÂÈ; ∫·Ó¤Ó·˜ ‰ÂÓ ÙÔ ÚÈÛοÚÈ˙Â. ∞˘Ùfi ‹Ù·Ó Ô˘ ÂÚ›ÌÂÓÂ Ô Î·Ú¯·Ú›·˜. ¡· Ì·˜ ÙÔÓ ·Ú¿ÍÂÈ ÛÙÔ ÁÚ‹ÁÔÚÔ ·Ó¤‚·ÛÌ·. ÃÚÂÈ·˙fiÙ·Ó ·ÂÌÔÓ‹ Î·È ·ÓÙÔ¯‹ ÛÙ· Ó‡ڷ. ¡· ‰Ô‡Ì ÙÈ ı· Á¤ÓÂÈ! §›ÁÔ ÈÔ Ì·ÎÚÈ¿ Ì·˜ ‰Ô‡ÏÂ˘Â Ë ‚¿Úη ÙÔ Î·Áη‚› ÁÈ· Ó· È¿ÛÂÈ ÛÊÔ˘ÁÁ·ÚfiÙÔÔ˘˜. ΔÔ ÎÔ˘Ì¿ÓÙÔ Ì·˜, ͇ÓÈÔ ¤ÎÔ‚Â ÙÔ Ì˘·Ïfi ÙÔ˘,
– 285 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙÔ˘˜ οÓÂÈ ÛÈÓÈ¿ÏÔ Ó¿ ’ÚıÔ˘Ó ÎÔÓÙ¿. ™¯›˙ÂÈ ÌÈ·-‰˘Ô ÏÔ˘Ú›‰Â˜ ¿ÛÚË Ú·ÛÛ¿ – ÛÂÓÙfiÓ·, ÙȘ ‰¤ÓÂÈ Û’ ¤Ó· Û¯ÔÈÓ›, ‚¿˙ÂÈ ÎÈ ¤Ó· ‚¿ÚÔ˜ Î·È ÚÔÛÙ¿˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ÎÔ˘¿‰Â˜ Ó· ÙȘ ÙÚ·‚Ô‡Ó ›Ûˆ ·’ ÙË ‚¿Úη. ª·˜ Î·È Ù’ ¿ÛÚÔ ·Ó› ÍÂÁÂÏ¿ÛÂÈ ÙÔÓ «Û·ÏÔ» Î·È ÙÔÓ ·Ú·Û‡ÚÂÈ Ì·ÎÚÈ¿! ª‹Î· ÎÈ ÂÁÒ ÛÙÔ Î·Áη‚› Ó· ÎÚ·ÙÒ ÙÔ Û¯ÔÈÓ›. ∫¿Ó·Ì ÎÔÓÙÔ‚fiÏÙÈ· ηÈ... Í·ÊÓÈο ÎÂÈ· Ô˘ ÙÚ·‚Ô‡Û·Ì ÎÔ˘È¿ ¤Ó· ÎÔ¿‰È ‰ÂÏÊ›ÓÈ· ÍÂÂÙ¿¯ÙËΠÌÚÔÛÙ¿ Ì·˜. ¢˘Ô-ÙÚÂȘ ÔÚÁȤ˜ ·’ ÙËÓ ÏÒÚË Ì·˜. ªÚfiη̷ ÎÈ Â›‰· ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ‰ÂÏÊ›ÓÈ Ì ηٷʷÁˆÌ¤ÓË Î·È Î·Ù·Ì·ÙˆÌ¤ÓË ÙË ÌÔ‡ÚË ÙÔ˘. ¢ÂÓ ¤Ú·Û ϛÁË ÒÚ· Î·È ÌÈ· ÎÔÎÎÈӛϷ ·fi ·›Ì· ¤Ï„ ÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· Ì·˙› Ì ÙȘ ÌÔ˘ÚÌÔ˘Ï‹ıÚ˜ ÙÔ˘ Ì˯·ÓÈÎÔ‡ Ì·˜. ¶¿ÂÈ, ÛÎÂÊًηÌÂ, ÙÔÓ ¤Ê·ÁÂ Ô Û·ÏÔ˜ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. ¶·Ú·Ï‡Û·Ì ·fi ÙÔ Êfi‚Ô Ì·˜! ∫·ıÒ˜ fï˜ Ï¢ڛ˙·Ì ÙÔ Î·˝ÎÈ Ì·˜, ›‰·Ì ÙÔ Ì˯·ÓÈÎfi Ì·˜ Ó· ÍÂÓÂÚ›˙ÂÈ Î·È ÛÙ· Û‚¤ÏÙ· Ó· ÙÔÓ ·›ÚÓÔ˘Ó ¿Óˆ, ÔÏÔ˙ÒÓÙ·ÓÔ ÎÈ ·Â›Ú·¯ÙÔ. ™·Ó ·Ó‚‹Î·Ì ÛÙËÓ ÎÔ˘‚¤ÚÙ· Ì¿ı·Ì ٷ ηı¤Î·ÛÙ·. Ÿˆ˜ ‹Ù·Ó οو ˙˘(Á)ˆÌ¤ÓÔ˜ Ô Ì˯·ÓÈÎfi˜ Î·È Ô Û·ÏÔ˜ ÙÔÓ Á˘ÚfiÊÂÚÓÂ, ¤Ó· ÎÔ¿‰È ‰ÂÏÊ›ÓÈ· fiÚÌËÍ ηٷ¿Óˆ ÛÙÔ ıÂÚÈfi. ÕÊÔ‚· Û·Ó Û·˝Ù˜ ÙÔ˘ Ú›¯ÓÔÓÙ·Ó ÛÙ· ÏÂ˘Ú¿. ¶¿Ï¢·Ó ÙÔ˘ ÛÎÔÙˆÌÔ‡, ÒÛÔ˘ οÔÈÔ ·’ ·˘Ù¿ ηٿÊÂÚ ӷ ¯Ù˘‹ÛÂÈ ÙÔÓ Î·Ú¯·Ú›· οو ·’ ÙÔ ÙÂÚ‡ÁÈÔ Î·È Ó· ÙÔ˘ Û¯›ÛÂÈ ÙÔ Û˘ÎÒÙÈ, ÙË ÈÔ ÓfiÛÙÈÌË ÙÚÔÊ‹ ÁÈ· Ù· ‰ÂÏÊ›ÓÈ·! ¡· ÏÔÈfiÓ ÁÈ·Ù› ÙÔ Î·Ù·Ì·ÙˆÌ¤ÓÔ ·’ ÙÔ Û΢ÏÔ¿ÏÂÌ· ‰ÂÏÊ›ÓÈ, Ó· Î·È ÙÔ Î·Ù¿ ˆ˜ ÛÒıËÎÂ Ô Ì˯·ÓÈÎfi˜ Ì·˜, Ô˘ ÈÔ ¿ÛÚÔ˜ ÎÈ ·’ ÙȘ ÏÔ˘Ú›‰Â˜ Ù˘ Ú·ÛÛ¿˜, Ô˘ ÈÔ ÚÈÓ Û¤ÚÓ·Ì ÛÙÔ ‚˘ıfi, ‚·ÚÈ·Ó¿Û·ÈÓÂ Î·È Û˘Ó¯Ҙ ÛÙ·˘ÚÔÎÔÈfiÙ·Ó Î·È Â˘ÏÔÁÔ‡Û ٷ ‰ÂÏÊ›ÓÈ· Ô˘ ÙÔÓ ¤ÛˆÛ·Ó: «∫·Ï¿ ÙÔ Ï¤Ó ˆ˜, ÎÂÈ· Ô˘ Ê·›ÓÔÓÙ·È ‰ÂÏÊ›ÓÈ· ‰ÂÓ Ï·ÌÔ˘Ú›˙Ô˘Ó Û΢Ïfi„·Ú·», ÌÔÓÔÏÔÁÔ‡Û ÙÔ ÎÔ˘Ì¿ÓÙÔ. ¶Ô‡ Ó· ÁÓÒÚÈ˙·Ó ÔÈ ÁÓ‹ÛÈÔÈ ·fiÁÔÓÔÈ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ «ÛÔÁÁ¤ˆÓÛÔÁÁÔÙfïӻ ÙÔ˘ OÈ·ÓÔ‡, ˆ˜ ÙÔ‡Ù· Ù· ÏfiÁÈ· ηٷÁÚ¿ÊËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÁÈ· ÙÔ «ÈÂÚfi æ¿ÚÈ» ÙÔÓ ∞Óı›·. «ãOÔ˘ ‰’ ·Ó ·Óı›·˜ ÔÚ·ı‹, ԢΠ¤ÛÙÈÓ ıËÚ›ÔÓ Ò Î·È ÛËÌ›ˆ ¯ÚÒÌÂÓÔÈ Î·Ù·ÎÔÏ˘Ì‚ÒÛÈÓ ÔÈ ÛÔÁÁ›˜ Î·È Î·ÏÔ‡ÛÈÓ ÈÂÚÔ‡˜ ȯı›˜ ÙÔ‡ÙÔ˘˜.» °È· ÙÔ˘˜ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ Ë ›‰È· ·ÁˆÓ›· ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÛÙËÓ Î¿ı ‚Ô˘ÙÈ¿ Î·È ÎÔÈÓ‹ Ë ÌÔ›Ú· ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó¿ ’‚ÁÂÈ ÙÔ ÛÊÔ˘ÁÁ¿ÚÈ.
– 286 –
§ A O ° PAº I A
∂ÎÙfi˜ fï˜ ·fi Ù· ÊÔ‚ÂÚ¿ Û΢Ïfi„·Ú·, ÔÈ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜ Á˘ÌÓÔ› ‹ Î·È Ì ÊfiÚÂÌ·-ÛÙÔÏ‹, ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙·Ó ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ ÎÈ ·fi ¿ÏÏ· ıÂÚÈfi„·Ú· Ô˘ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ʤÚıËÎ·Ó ·ÂÈÏËÙÈο ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜, fiˆ˜ ÌÂÁ¿Ï· Û·Ï¿¯È·, (·È)ÌÔ‚fiÚ˜ Î·È ÂÈıÂÙÈΤ˜ Ṳ̂ÚÓ˜-Û̇ӷÈÚ˜ Ì ÎÔÊÙÂÚ¿ Û·Ó ÍÔ˘Ú¿ÊÈ ‰fiÓÙÈ·, Ì ÌÂÁ¿Ï· ¯Ù·fi‰È· Ô˘ Ì ٷ ‰˘Ó·Ù¿ ÏÔοÌÈ· ÙÔ˘˜ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÙÔ˘˜ ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· ¿ÓÙ· ÛÙÔ ‚˘ıfi, Ì ·ÁÚÈ¿Ó˜ ÊÒÎȘ, ȉ›ˆ˜ fiÙ·Ó ·˘Ù¤˜ ‹Ù·Ó ÊÚÂÛÎÔÁÂÓÓË̤Ó˜ ÎÈ Ô ‰‡Ù˘ ÏËÛ›·˙ ÙË ÊˆÎÈÔÛËÏÈ¿ ÙÔ˘˜, ¿Óˆ ÛÙÔ ÊˆÎÈÔı‹Ï·ÛÌ·. ∫·È ¿ÏÈ ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ·Í›˙ÂÈ Ó· ηٷÁÚ·Ê› ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ °È¿ÓÓË °. ΔÛ·ÁοÚË ·’ ÙÔ μ·ı‡. ΔÔ «ΔÛ·ÁηڿÎÈ», Ì ÙÔ Ô˘ ¿ÙˆÛ ÛÙË ‚Ô˘ÙÈ¿ ÙÔ˘, ‚Ú¤ıËΠ¿Óˆ ÛÙË Ú¿¯Ë ÂÓfi˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ Û·Ó ·ÏÒÓÈ Û·Ï·¯ÈÔ‡ Ô‡ ãÙ·Ó Í·ÏˆÌ¤ÓÔ Î·È ÌÈÛÔ¯ˆÌ¤ÓÔ ÛÙÔÓ ·ÌÌÔ˘‰ÂÚfi ‚˘ıfi. ΔÔ Û·Ï¿¯È ÙÚÔÌÔÎÚ·ÙË̤ÓÔ ÙÚ·ÓÙ¿¯ÙËÎÂ, ÓÂÛËÎÒıËÎÂ Î·È Ê‡ÁÔÓÙ·˜ Ù›Ó·Í ‚ÈÙÛ›˙ÔÓÙ·˜ ÙË ÛÔ˘‚ÏÂÚ‹ Û·Ó Î·ÚÊÔ‚ÂÏfiÓ· ÓÔ˘Ú¿ ÙÔ˘. ∏ ÓÔ˘Ú¿ ͤۯÈÛ ÙÔ ÊfiÚÂÌ· ÛÙË ÌÂÚÈ¿ ÙÔ˘ ÁfiÓ·ÙÔ˘, Ô˘ ÙÔ˘ ÙÔ Û·Î¿Ù„Â. ΔËÓ ÏËÁ‹ ·˘Ù‹, Ô˘ ‰ÂÓ ¤ÁÂÈ·Ó ÔÙ¤˜ Î·È ÙÔÓ Ù·Ï·ÈˆÚÔ‡Û fiÏË ÙÔ˘ ÙË ˙ˆ‹, Ô °È¿ÓÓ˘ ÙÂÏÈο ÙËÓ ‹Ú ̷˙› ÙÔ˘, fiˆ˜ ‹Ú·Ó Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÎÈ fiÏÔÈ ÔÈ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜ «Û΢ÏÔ‚Ô˘ÙÒÓÙ·˜» ı‡ÌËÛ˜ ÁÈ· ·Úı¤ÓÔ˘˜ ÎÈ ·ÎÔ‡ÚÛ¢ÙÔ˘˜ ÛÊÔ˘ÁÁ·ÚfiÙÔÔ˘˜, Ì ‚Ô˘ÙȤ˜ Û’ ¿·Ù· ÓÂÚ¿ fiÔ˘ ‰ÂÓ Ù· Ì·Ù¿‰Â Ì·ÙÈ¿ ·ÓıÚÒÔ˘, Ì ÛÊÔ˘ÁÁ·ÚÔ·fi¯Â˜ Ì¿Ï· ÁÈÔÌ¿Ù˜, Ì ı·Ï·ÛÛԷϤ̷ٷ Î·È Û΢ÏÔÊ·ÁˆÌ¤ÓÔ˘˜ Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘˜! ™ÙË ÌÓ‹ÌË fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ Ë ·ÚÔ‡Û· ÌÂϤÙË – ηٷÁÚ·Ê‹. πˆ¿ÓÓ˘ ∞ÓÙ. ÃÂÈÏ¿˜ ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜, ™Â٤̂Ú˘ 2008
– 287 –
K A ยงY M N I A K A X P O N I K A
§ A O ° PAº I A
°È¿ÓÓË KÔ˘ÏÏÈ¿
ΔO ¢π∞∑À°πO (ÌÈÎÚfi ı·ÙÚÈÎfi)
H ‰ÈÎËÁfiÚÔ˜ οıÂÙ·È ÛÙÔ ÁÚ·ÊÂ›Ô Î·È Ì·›ÓÔ˘Ó Ì›· ÎfiÚË Ì ÙËÓ Ì¿ÓÓ· Ù˘. ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∫·ÏË̤ڷ. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∫·ÏË̤ڷ, §Èϛη ÌÔ˘. ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∫˘Ú›· ª·Ú›Î·, ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ó· ·Ú·Ì›ÓÂÙ ÁÈ·Ù›
Ë ‰È·‰Èηۛ· ·ÊÔÚ¿ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÙÔ ˙¢Á¿ÚÈ. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∫·È ı· ʋΈ ÙÔ ·È› ÌÔ˘ Ó· Ù· ‚ÚÂÈ Ì ÙÔÓ Ï‡ÎÔ; (·ÁÚÈÂ̤ӷ) ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∫˘Ú›· ª·Ú›Î· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ó¤Ó·˜ χÎÔ˜. ΔÔ ı¤Ì· Â›Ó·È ÍÂηı·ÚÈṲ̂ÓÔ Î·È ·Ô̤ÓÔ˘Ó ÔÈ ˘ÔÁڷʤ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∞ fi¯È §Èϛη ÌÔ˘! ªÂ ÙËÓ ‰È·ÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ·ÈÙ˙Ô‡ Ì·˜ ‰ÂÓ ·›˙ˆ! ŒÚ¯ÂÙ·È ¤Ó·˜ Á˘Èfi˜ Ì ÙËÓ Ì¿ÓÓ· ÙÔ˘ ∫·ÏË̤ڷ. μϤˆ fiÙÈ ‹Ì·ÛÙ ··ÚÙ›·. ∂ÁÒ ÂÈ̤ӈ fiÙÈ ÔÈ ÌËÙ¤Ú˜ Ú¤ÂÈ Ó· ʇÁÂÙÂ Î·È Ó· Ì›ÓÂÈ ÌfiÓÔ ÙÔ ˙¢Á¿ÚÈ ÁÈ· ÙȘ ˘ÔÁڷʤ˜. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : §Èϛη ÌÔ˘, ÌÈ· ¯·Ú¿ ÔÏÈÙÈṲ̂ÓÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‹Ì·ÛÙÂ, (οıÂÙ·È) ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∂ÓÙ¿ÍÂÈ, ·ÏÏ¿ ı· ÌÔ˘ ˘ÔÛ¯Âı›Ù fiÙÈ ‰ÂÓ ı· ÔÌÈÏ›ÙÂ. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ∂ÓÓÔÂ›Ù·È §Èϛη ÌÔ˘... ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : §ÔÈfiÓ ‚Ú›ÛÎÂÛıÂ Â‰Ò ÁÈ· ÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ Û˘Ó·ÈÓÂÙÈÎÔ‡ ‰È·˙˘Á›Ô˘ Û·˜. Δ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· Û˘ÌʈÓËıÔ‡Ó Â›Ó·È Ë ÂÈ̤ÏÂÈ· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡, Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ÁÔÓ¤· Ì ÙÔ ·È‰› Î·È Ë ‰È·ÙÚÔÊ‹. ∫Ï·ÛÛÈο ÙËÓ ÂÈ̤ÏÂÈ· ÙËÓ ¢π∫∏°OƒO™:
– 289 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¤¯ÂÈ Ë ÌËÙ¤Ú· Î·È ÓÔÌ›˙ˆ ˆ˜ ¤¯Ô˘Ì ηٷϋÍÂÈ. À¿Ú¯ÂÈ Î·ÌÌÈ¿ ‰È·ÊˆÓ›·; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : §Èϛη ÌÔ˘, ÙËÓ ÂÈ̤ÏÂÈ· ÌÔÚԇ̠ӷ ÙËÓ ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ì ÌÈ· ¯·Ú¿ ÎÈ ÂÌ›˜, ÁÈ·Ù› ÙÛ· ¯‹Ú· Ô˘ ’Ì·È, ÌÔÚÒ Ó· ·Û¯ÔÏÔ‡Ì·È fiÏÔ ÙÔ 24ˆÚÔ Ì ÙÔ ·È‰› Ì·˜. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ª····; OÚÊ·Ófi 'Ô Ì¿ÓÓ· Â›Ó·È ÙÔ ·È› Ì·˜ ÎÈ ‹ËÚ˜ ÊfiÚ·; ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∞Ó Û˘Ó¯›ÛÂÙ ¤ÙÛÈ ı· ·Ó·ÁηÛıÒ Ó· Û·˜ ‰ÈÒ͈. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : §Èϛη ÌÔ˘ Ó· ¯·Ú›˜! £· ·›ÍÔ˘Ì Ì ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Î·È ÙË ÌfiÚʈÛË Ù˘ ÂÁÁÔÓ‹˜ ÌÔ˘; ¢ÂÓ ı· ·Ó¯ıÒ Î·ÌÌ›· ˘Ô¯ÒÚËÛË. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ¶ÔÈ· ÌfiÚʈÛË ∫·Ù›Ó· ÌÔ˘; ΔË ¢Â˘Ù¤Ú· ‰ËÌÔÙÈÎÔ‡ ‹‚Á·Ï· ÁÒ, ÙËÓ ÚÒÙË ‹‚Á·Ï˜ ÂÛ‡. ΔÔ §‡ÎÂÈÔ ‹‚Á·ÏÂ Ë ÎfiÚË ÌÔ˘, ÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ Ô ÁÈÔ˜ ÛÔ˘. ¢ÂÓ Ó·È ÓÙÚÔ‹ ·ÏÏ¿ ÌË Ì·˜ ÚÔÛ‚¿ÏÏÂȘ ÎÈfiÏ·˜! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ◊‚Á˜ ª·Ú›Î· ÌÔ˘ ηÌÌÈ¿ ‚fiÚÙ· ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi; ∂ÁÒ ÌÈ· ‚ÔÏ¿ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ÌÈ· Ì ÙÔÓ ¤Ó· ·¿, ÌÈ· Ì ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÓÔ›ÂÈ ÙÔ Ì¿ÙÈ ÌÔ˘ ÛÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ÕÌ· ‚ÚÂÈ ÙÔ ·È› Ì·˜ Î·È ¤Ó· ÚÔÎÔ̤ÓÔ ¿ÓÙÚ· Û·Ó ÙÔ ·Ù¤Ú· Ù˘, Ô‡Ù Ì ÙÔ˘˜ ·¿Â˜ ‰ÂÓ ı· ‰ÂÈ ÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi. ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : §˘¿Ì·È ·ÏÏ¿ ˘Ô¯ÚÂÔ‡Ì·È Ó· ‰È·Îfi„ˆ! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ƒÂ §Èϛη ÌÔ˘, ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ ‹Ì·ÛÙÂ! (¿ÁÚÈ·) £· ÙË ‚¿ÏÔ˘Ì ÙË ÊˆÓ‹ Ì·˜ ·ÏÏ¿ ı· Ù· ‚ÚÔ‡ÌÂ Î·È ÔÏÈÙÈṲ̂ӷ. ∫·È ÌfiÓÔ ÁÈ· Ù· ÈÂÚ¿Ù· Î·È Î·‚Ô˘Ú‰ÈÛÙ¿ Ê·ÁÈ¿ Ô˘ οÓÔ˘ÛÈ, ÙËÓ ÂÈ̤ÏÂÈ· Ú¤ÂÈ Ó· ÙËÓ ¿ÚÔ˘Ì ÂÌ›˜. ∞‡ÚÈÔ ÌÂı·‡ÚÈÔ ı· ÙÚ˘‹ÛÂÈ ÙÔ ÛÙÔÌ·¯¿ÎÈ ÙÔ˘ ·ÈÙ˙Ô‡. ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∫˘Ú›· ∫·Ù›Ó·, fiÙ·Ó Ë ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ˘¿Ú¯ÂÈ ÙfiÙ ‰ÂÓ Á›ÓÂÙ·È ·ÏÏÈÒ˜ (¤ÓÙÔÓ·). ΔÔ Î·Ù·Ï·‚·›ÓÂÙÂ; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ∫·È ÁÈ·Ù› ‰Â ÌÔ˘ ÙÔ Ï˜ ÙfiÛË ÒÚ·; ¢ÈÎËÁfiÚÔ˜ Â›Ì·È ÁÈ· Ó· ÙÔ Í¤Úˆ; ◊Ú ӷ ÌÔ˘ ÙÔ Â›Ù ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹! ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ™˘ÌʈÓԇ̠fiÙÈ ÙËÓ ÎˉÂÌÔÓ›· ÙËÓ ·›ÚÓÂÈ Ë Ì¿ÓÓ·; °Ó¤ÊÔ˘Ó fiÏÔÈ Î·Ù·Ê·ÙÈο ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘˜ øÚ·›·! ™˘Ó¯›˙Ô˘Ì Ì ÙËÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· Ì ÙÔ ·È‰›.
¢π∫∏°OƒO™:
– 290 –
§ A O ° PAº I A
™˘ÁÓÒÌË §Èϛη ÌÔ˘. ºÙfi Ô˘ ˜ Ì ÙË ÎˉÂÌÔÓ›· Ù˘ Ì¿ÓÓ·˜; Â›Ó·È ·Ôχو˜ Û›ÁÔ˘ÚÔ; ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∞Ôχو˜ ΢ڛ· ∫·Ù›Ó·... Î·È ·Ú·Î·ÏÒ Ó· ÙÔ ‰È·ÛÙ·˘ÚÒÛÂÙÂ Î·È ·fi ·ÏÏÔ‡. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ™Â ÈÛÙ‡ˆ Ú ÎÔ¤ÏÏ· ÌÔ˘! ∞ÏÔ›ÌÔÓÔ ÏÈ·. ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∏ Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· Ì ÙÔ ·È‰› Û˘Ó‹ıˆ˜ Â›Ó·È ÌÈ· ÊÔÚ¿ ÙËÓ Â‚‰ÔÌ¿‰·, Ì ‰Èη›ˆÌ· ‰È·Ó˘ÎÙ¤Ú¢Û˘ ÛÙËÓ ÙÚÈÂÙ›·. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ÿÓÙ· Ô˘ ϤÂȘ §Èϛη ÌÔ˘; ™˘Ó¿ÓÙËÛË ı· ‚¿ÏÂȘ ηıËÌÂÚÈÓ¿ Î·È ‚Ï¤Ô˘ÌÂ! ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ÕÓÙ ӷ ÙÔ ‚¿ÏÔ˘Ì 2 ÊÔÚ¤˜ ÙËÓ Â‚‰ÔÌ¿‰·! O‡Ù ÂÌ›˜ Ô˘ ›̷ÛÙ ÛÙ· Û›ÙÈ· Ì·˜ ‰ÂÓ ‚Ï¤Ô˘Ì ηıËÌÂÚÈÓ¿ Ù· ·È‰È¿ Ì·˜. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ªÈ· ‚ÔÏ¿ ÙË ‚‰ÔÌ¿‰· ÌÈ· ¯·Ú¿ ›ӷÈ! ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ¡· ԇ̠2 ÊÔÚ¤˜, ΔÂÙ¿ÚÙË Î·È ™¿‚‚·ÙÔ Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ÈÔ ÏÔÁÈÎfi; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÂÚ›ÙˆÛË! £· Âı˘Ìԇ̠ÌÂȘ ÙÔ ·È› Ì·˜ Î·È ı· ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ì 3 ÔÏfiÎÏËÚ˜ ̤Ú˜ ÁÈ· Ó· ÙÔ ‰Ô‡ÌÂ; ¢ÂÓ ÙË ı¤ÏÔ˘Ì ÙË ˙ˆ‹ Ì·˜. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∞˜ ‹Û·ÛÙÔ ¿ÍÈÔÈ! ∫·È ı· ÙÚ¤¯Ô˘Ì 2 ÊÔÚ¤˜ ÙË ‚‰ÔÌ¿ ™Î¿ÊË-§·Ê¿ÛÈ Ó· Ë·ÈÓÔʤÚÓÔÌ ÙÔ ·È›; ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : O ·Ù¤Ú·˜ ı· ÙÔ ·›ÚÓÂÈ Î˘Ú›· ∫·Ù›Ó·! ∂Û›˜ ı· ÙÔ ËÁ·›ÓÂÙÂ; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ∫¿Ì ÙÔ §Èϛη ÌÔ˘ ¢Â˘Ù¤Ú·-ΔÂÙ¿ÚÙË-™¿‚‚·ÙÔ Ì·˜ Î·È ·ÔʇÂÈ Î·¤Ó· ÈÂÚ¿ÙÔ Î·È Î·‚Ô˘Ú‰ÈÛÙfi! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : (·ÁÚÈÔÎÔÈÙ¿˙ÂÈ) ∫·Ù›Ó· ÌÔ˘, οÙÛ ÛÙ· ‰‡Ô ÌË ÙÔ Î¿Ô˘Ì ¤Ó·. ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ªÈÏ‹ÛÙ ÎÈ ÂÛ›˜ Ú ·È‰È¿! ∫·Ù·Ï‹ÁÔ˘Ì ÛÙȘ ‰‡Ô; ª∞¡¡∞-2:
fiÏÔÈ ÁÓ¤ÊÔ˘Ó Î·Ù·Ê·ÙÈο ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : øÚ·›·!. ...™˘Ó¯›˙Ô˘Ì Ì ÙË ‰È·ÙÚÔÊ‹. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ™˘ÁÓÒÌË §Èϛη ÌÔ˘! ºÙfi Ô˘ ˜ Ì ÙȘ 2
ÊÔÚ¤˜ ›ӷÈ
·Ôχو˜ Û›ÁÔ˘ÚÔ; ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∞Ôχو˜ ΢ڛ· ∫·Ù›Ó·... Î·È ·Ú·Î·ÏÒ Ó· ÙÔ ‰È·ÛÙ·˘ÚÒÛÂÙÂ.
– 291 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
™Â ÈÛÙ‡ˆ, Ú ÎÔ¤ÏÏ· ÌÔ˘! ·ÏÔ›ÌÔÓÔ È·! ∫È fiÙ·Ó §Èϛη ÌÔ˘ ¿ÚÔ˘Ó ÙÔ ÌˆÚfi Ì·˜ ÙÔ ™¿‚‚·ÙÔ ÁÈ· ‡ÓÔ... Î·È ÎÚ¿ÍÂÈ 'Ô ÙËÓ Â›Ó·, „Ô˜ ı· ÙÔ˘ ‰ÒÎÂÈ ÙÔ ‚˘˙›; ∏ ·ÏÈ¿ ÙÔ˘ ÁÈ· Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘; ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∫˘Ú›· ª·Ú›Î· Ë ‰È·Ó˘ÎÙ¤Ú¢ÛË ı· ÈÛ¯‡ÛÂÈ fiÙ·Ó ı· Á›ÓÂÈ 3 ¯ÚÔÓÒÓ. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ¶Â˜ ÌÔ˘ ÙÔ, Ú ÎÔ¤ÏÏ· ÌÔ˘, ÎÈ ‹·ı· ÂÁÎÂÊ·ÏÈÎfi ÙfiÛËÓ ÒÚ·! ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ª· ÙÔ Â›·. ∂Û›˜ ‰ÂÓ ÙÔ Î·Ù·Ï¿‚·ÙÂ. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∫È fiÙ·Ó ÙÔ ·È› Â›Ó·È ÎÚ˘ˆÌ¤ÓÔ Ì ٷ Ï·ÈÌ¿ ÙÔ˘; ı· Ê‹ÓÂÈ ÙË ‚Ú¿ÛË ÙÔ˘ Î·È ı· ÎfiÊÙÂÈ ÛÙÔ §·Ê¿ÛÈ; ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∂ÓÓÔÂ›Ù·È fiÙÈ fiÙ·Ó Â›Ó·È ¿ÚÚˆÛÙÔ ‰Â ı· ΢ÎÏÔÊÔÚ›. ∫˘Ú›· ª·Ú›Î· ÙÔ 2 Â›Ó·È ÙÔ Ù˘ÈÎfi. ÕÓ ÙÒÚ· ÂÛ›˜, ÌÂٷ͇ Û·˜, ı¤ÏÂÙ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‹ ÏÈÁfiÙÂÚÔ, Â›Ó·È ‰Èη›ˆÌ· Û·˜. ¶ÔÏÈÙÈṲ̂ÓÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›ÛÙÂ Î·È Ú¤ÂÈ Ó· Ù· ‚Ú›ÛÎÂÙ ‹ÚÂÌ· ÁÈ· ÙÔ Î·Ïfi ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ∫È ¿Ì· Âı˘Ìԇ̠ÙÔ ·È› Î·È ÙÔ ı¤ÏÔ˘Ì ÈÔ Ù·ÎÙÈο, ÌÔÚԇ̠ÔÏÈÙÈṲ̂ӷ Ó· ÙÔ ¤¯Ô˘ÌÂ, Â; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∫·Ù›Ó· ÌÔ˘ 2 Â›Ó·È ÙÔ Î·ÓÔÓÈÎfi. ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ¶¿Ì ÛÙË ‰È·ÙÚÔÊ‹. ∏ ‰È·ÙÚÔÊ‹ Û˘Ó‹ıˆ˜ Î˘Ì·›ÓÂÙ·È ÌÂٷ͇ 200 Î·È 300 ¢ÚÒ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ÂÈÛfi‰ËÌ· ÙÔ˘ ·Ù¤Ú·. ΔËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÊÔÚ¿ ›·Ì 230 ¢ÚÒ! ™˘ÌʈÓԇ̠ÛÙ· 230; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : Δ· η˙¿ÓÙÈ· Ì·˜ Â›Ó·È 'Ô ÙË ÌÈ· ¿ÓÙ·! ∫¿Ì ٷ §Èϛη ÌÔ˘ 200. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ÕÌ· Ù· η˙¿ÓÙÈ· Û·˜ Â›Ó·È ÈÎڷ̤ӷ Ó· Îfi„ÂÙ ٷ Â͈ÙÂÚÈο Î·È Ó· ÛÎÂÊÙ›Ù ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ·ÈÙ˙Ô‡ Û·˜! ¢Â ÌÔ˘ Ϙ §Èϛη ÌÔ˘..; ›ÓÙ· Ô˘ ÌÚÔÏ·‚·›ÓÂȘ Ì 230 Â˘Ú¿; ÙȘ ¿Ó˜; Ù· Á¿Ï·Ù·; ÙÔ˘˜ ÁÈ·ÙÚÔ‡˜; Ù· Ê¿Ú̷η; ÙȘ Ô‡‰Ú˜; Ù· ·È¯Ó›‰È·; ÁÈ· Ù· ÚÔ˘¯·Ï¿ÎÈ· ÙÔ˘; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ¡ÙÈÈÈ Ï¿Ù ÌÔ˘; ∫·È οı ̤ڷ ı· ÎfiÊÙÂÙ ÛÙÔ˘˜ ÁÈ·ÙÚÔ‡˜; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ºÙ¿ÓÂÈ Û ∫·Ù›Ó· ÌÔ˘ ÙÔ 50¿ÚÈÎÔ ¿Ì· ʈӿÍÂȘ ÙÔÓ ·È‰›·ÙÚÔ ÙÔ ‚Ú¿‰˘; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : À¿Ú¯ÂÈ Î·È Ë Ì¤Ú· ª·Ú›Î· ÌÔ˘! ∫·È ÙÔ ‚È‚ÏÈ¿ÚÈÔ ÙÔ˘ ª∞¡¡∞-2: ª∞¡¡∞-1:
– 292 –
§ A O ° PAº I A
›ÓÙ· ÚfiÏÏÔ ·›˙ÂÈ; £· ÂÚÈ̤ÓÂÙ ӷ ηί·ÚÒÛÂÈ ÙÔ ·È› ÁÈ· Ó· ÙÔ ‰ÂÈ ÁÈ·ÙÚfi˜; ÕÏÏÔ Â›Ó·È ¿ÏÈ ÊÙÔ! ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ∞ÎÔ‡ÛÙ Ì ۷˜ ·Ú·Î·ÏÒ. Δ· 230 ‰ÂÓ Â›Ó·È ÔÏÏ¿, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·È Ï›Á·. ∞ÊÔ‡ ÔÈ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔϘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ÏÔÁÔ ÔÛfiÓ. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : OÈ ¿ÓÓ˜ Ú¤ÂÈ Ó· 'Ó·È ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘; ¢ÂÓ ÌÔÚ›Ù ӷ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÙ ÙȘ ¿ÓÂÓ˜; ª·Î¿ÚÈ ÙÒÚ· Ì ٷ Ï˘ÓÙ‹ÚÈ· ÙÔ Ï‡Ì· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·Ó‡ÎÔÏÔ. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ¡ÙÈ Ùı˘ÌËÙÈÎfi; ÕÌ· ı¤ÏÂȘ, Ó· ÛÔ˘ ÙȘ ‰ÒÓÔ˘Ì ¿Ï˘Ù˜ Î·È Ó· Ì·˜ ÙȘ ÛÙÚ¤ÊÂȘ Ï˘Ì̤Ó˜! ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ¢Â Á›ÓÔÓÙ·È ·˘Ù¿ ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∂Ì›˜ ˙ËÙԇ̠400 Â˘Ú¿ ·Ó Î·È ı¤Ï·Ì ӷ ˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì 500! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ∫ÔÌ̤ÓË Â›Ó·È Ë fiÚÔÍ‹ Û·˜! ∫È ›ÓÙ· Ô˘ ı· οÓÂÈ ÙÔ ·È›; ™Ù· ÌÔ˘˙Ô‡ÎÈ· ı· Ë·›ÓÂÈ; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ªÂ ÙËÓ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ÂÙÚÂÏ·›Ô˘ ›ÓÙ· Ô‡ 'Ó·È Ù· 400 Â˘Ú¿; ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : °È· ÙÔ ÂÈÛfi‰ËÌ· ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· Ù· 400 ¢ÚÒ Â›Ó·È ÔÏÏ¿ ΢ڛ· ª·Ú›Î·. ÌÔ˘. ı· ı¤Ï·Ù ӷ Û˘Ó¤‚·ÈÓ ·˘Ùfi ÛÙÔ ÁÈÔ Û·˜; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ª·Î¿ÚÈ Ó· ÌÔÈ¿˙·ÛÈ Ô‡ÏÔÈ ÙÔ˘ ÁÈÔ‡ ÌÔ˘! ∞fi fiÔ˘ ÂÚÓ¿ Â›Ó·È Ï˜ ÎÈ Ë¤Ú·ÛÂ Ô ∂˘ÊÚ¿Ù˘ ÔÙ·Ìfi˜. ∫¿ÔÈÔÈ ¿ÏÏÔÈ Â›Ó·È Ï˜ ÎÈ Ë¤Ú·ÛÂ Ô Δ›ÁÚ˘. ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : ™˘ÌʈÓ›Ù ӷ Ì›ÓÔ˘Ì ÛÙ· 250; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∞ÛÙÂȇÂÛıÂ! ΔÔ ÈÔ Ï›ÁÔ Ô˘ ÌÔÚÒ Â›Ó·È 300 ·ÏÏ¿ ÔÈ ÁÈ·ÙÚÔ› ı· Â›Ó·È ÙÔ˘ ·Ù¤Ú·. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ÕÚÚˆÛÙÈ¿ÚÈÎÔ Â›Ó·È Ì·ı¤˜ ÙÔ ·È› ÎÈ ËχÛ۷͘ Ì ÙÔ˘˜ ÁÈ·ÙÚÔ‡˜; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∫·È Ô˘ ͤÚÔ˘Ì ›ÓÙ· Ô˘ ÍËÌÂÚÒÓÂÈ ·‡ÚÈÔ; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ∫·ÏÔÌÂÏÂÙ¿ ÎÈ ¤Ú¯ÂÙ·È! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : 300 ·Î·Ù¤‚·Ù· ÎÈ ÔÈ ÁÈ·ÙÚÔ› ÙÔ˘ ·Ù¤Ú·! ¶ ∞ Δ ∂ ƒ ∞ ™ : ∂ÓÙ¿ÍÂÈ! (‰˘Ó·Ù¿ ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘) ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ¡Ù¿ÍÂÈ; (‰˘Ó·Ù¿ Î·È ·Á·Ó·ÎÙÈṲ̂ÓË) ¡· Ô ÌÚÔ‡ÎÏ˘! ◊„·Û 2 ̤Ú˜ ÙÛÈÔ‡Ú˜ Î·È ÓÔÌ›˙ÂÈ fiÙÈ Î¿ı ̤ڷ ı· 'Ó·È ¶¿Û¯·!
– 293 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∫È ¿Ì· Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ·ÈÙ˙Ô‡ ϤÂÈ ÓÙ¿ÍÂÈ; ›ÓÙ· Ô˘ ÌÂډ‡ÂÛ·È ÙÒÚ· Û˘; ¢ π ∫ ∏ ° O ƒ O ™ : §˘¿Ì·È ·ÏÏ¿ ‰È·ÎfiÙˆ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ¡· ‰È·ÙÚÔÊ‹! °È· ¤Ó· ÛÙÔÌ·¯¿ÎÈ ÌÈ· ÌÈÙÈÏÈ¿ Á˘Ú¤‚ÁÔ˘ÛÈ 300 Â˘Ú¿. ¢Â ϤÙ fiÙÈ ı¤ÏÂÙ ӷ ‚Á¿ÏÂÙ ÙÔ Ê·› Û·˜ Ô‡ÏÔÈ Ì·˙›! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∂Ì›˜ ‹Ì·ÛÙ ¯ÔÚÙ·Ṳ̂ÓÔÈ! ¢ÂÓ Î·Ù·‰Â¯Ô‡Ì·ÛÙ ӷ ÁÂÌ›˙ÔÌ ÙȘ ˙¿ÓÙ˜ Ì·˜ Ì ٷ ÁÏ˘Î¿ ÙˆÓ ÌÓËÌÔÛ˘ÓÒÓ! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ¶ÂÚÈÛ‚Á¿ÌÂÓ· ›ӷÈ! ΔÚ¿‚· Ó· ÍÂÏËÚÒÛÂȘ Ù˘ ·ÓË„¿˜ ÌÔ˘ ÙȘ ÎÔ˘ÚÙ›Ó˜, Ô˘ ÙȘ ¤¯ÂȘ ·Ï¤ÚˆÙ˜ 5 ¯ÚfiÓÈ· Î·È ÌÂÙ¿ Ó· ÌÈÏ¿˜! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∞Ú› ÔȘ; ∫›Ó˜ Ô˘ ËıÚ‡„·ÛÈ ÛÙÔ ÚÒÙÔ Ï‡Ì·; ∏ ÔÈfiÙËÙ· ‚Ϥˆ fiÙÈ Â›Ó·È ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÈ¿! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ÕÌ· ‰ÂÓ ÛÔ˘ Ú¤ÛÔ˘ÌÂ, Ó· οÓÂȘ ·Ú¤· Ì ÙȘ ·ÂÚʤ˜ ÛÔ˘ Ô˘ ’Ó·È Ô‡ÏË ÙËÓ Ë̤ڷ Ì ٷ Ì¿ÁÈ·! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ∞Ú› ‰ÂÓ ¿ÂȘ ̤¯ÚÈ ÙË §¤ÚÔ · ‚ÚÂȘ ÙËÓ ·ÂÚÊ‹ Î·È ÙË ı›· ÛÔ˘; O˘ Ô˘ Ó· ÌËÓ ÍËÌÂÚˆı›ÙÂ! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ∞Ï¿È Î·È ‰ÂÓ ÙËÓ ÂÙ¿ÍÂȘ ÙËÓ Î·Ù¿Ú· ÛÔ˘; ∞ÏÏ¿ ¤ÙÛÈ Î·Î·Ó·ıÚÂÌ̤Ó˜ ›ÛÙÂ Ô ÁÂÓÓ‹ÛÔ˘ Û·˜! O˘ Ô˘ Ó· ÌË ‚ÚÂÈ ·Ó¿·„Ë Ë „˘Û‹ Û·˜. ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ¡· ‚Ú›ÛÎÔÌ· ÔÈ ÏˆÏÏÔ› ÌÚÔÛÙ¿ Ì·˜! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ∞ ψÏÏ·Ùı›˜!. ...∫¿ÙÈ ËͤڷÛÈ Ô˘ Û·˜ ‚Á¿ÏÏ·ÛÈ „·ÎÈ¿! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ΔÔ „·Î› Â›Û·È Û˘! ΔÛÔÏÔ‡  ÙÛÔÏÔ‡! 1 ‰¿¯Ù˘ÏÔ Ë ÛÎfiÓË ÛÙË „·ÙÔı‹ÎË! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ∂ÁÒ ‰Â ÏÔ‡˙ÔÌ·È ÌÈ· ÊÔÚ¿ ÙÔ Ì‹Ó·! ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 1 : ÃÚÈÛÙ¤ ÌÔ˘, ›ÓÙ· Ô˘ ÙËÓ ‹Î·Ì˜ ¿ıÚˆÔ Î·È ‰ÂÓ ÙËÓ ‹ÊËÓ˜ Ì·..ÌÔ‡Ó·; ª ∞ ¡ ¡ ∞ - 2 : ∫·Ï‡ÙÂÚ· Ì·..ÌÔ‡Ó· ·Ú¿ ÛÎÚfiÊ·! ª∞¡¡∞-1:
O ÁÈÔ˜ Î·È Ë ÎfiÚË Î·ı›˙ÂÈ Ô Î·ı¤Ó·˜ ÙËÓ Ì¿ÓÓ· ÙÔ˘ ÛÙÔ Î¿ıÈÛÌ·, ÎÔÈÙ¿˙ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, È¿ÓÔÓÙ·È ¯¤ÚÈ-¯¤ÚÈ Î·È ·Ô¯ˆÚÔ‡Ó. °È¿ÓÓË KÔ˘ÏÏÈ¿
– 294 –
§ A O ° PAº I A
¢¿ÊÓ˘-M·Ú›·˜ BÔ˘‚¿ÏË
¶∞¡∞°π∞ ∏ Ãø™Δ∏
μ
·Ó¿‚ÔÓÙ·˜ Ù’ ·ÛÙ¤ÚÈ·. Δ· ÊÒÙÈÛ ¤Ó·-¤Ó· Û·Ó ·ÁηÏÈ¿ ·Ó¤ÌÔÚÊË, ηٷ‰›ÎË ÙÔ˘˜, ÁÂÌ¿ÙË Â˘¯¤˜ Î·È ·Û¯·ÏȤ˜. ª·, ·ÛÙÚfiÊÂÁÁÔ ÁÏ˘Îfi ÌÔ˘ ˜ ÌÔ˘, ÔÈ· ›Ӓ Ë „·ÏÌÔ˘‰È¿; ¶Ô‡ı ÁÂÌ›˙ÂÈ Ô Ô˘Ú·Ófi˜ ÙÔ ÕÁÈÔ ÙÔ ¶ÔÙ‹ÚÈ; ¢ÚÔÛÂÚ‹, Í¿ÁÚ˘ÓË ·Ó¿Û· Ê›ÏËÛ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·˜ Ù· ¯Â›ÏË Ì·Ï·Î¿: ¤Ï·! ∫È ÂΛÓÔÈ, ÌÔÓ¿ÎÚÈ‚ÔÈ, fiÚıÈÔÈ, ͢ÓËÙÔ›, Ì ÙË ¯·Ú¿ Ó· ÚÔ‚ÔÏ¿ ÛÙȘ ÊϤ‚˜ ÙÔ˘˜, ÍÂ̇ÙÈÛ·Ó ·’ ÙÔ ·¿ÁÎÈÔ ÙˆÓ ÓÔÈÎÔ΢ÚÈÒÓ ÙÔ˘˜ Ì’ ¤Ó·Ó Ì·ÁÓ‹ÙË ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿. ∂ÏÈΈÙfi, ¯ˆÌ¿ÙÈÓÔ ÙÔ ÛÔοÎÈ Ô˘ ‹Á·˙ ·’ Ù· ÛÎÏËÚ¿ ‚Ô˘Ó¿ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ μ·ıÈÔ‡ ÙÔ˘˜ οÏÂÛÂ, ÎÈ ÂΛÓÔÈ ÙÔ ‹Ú·Ó ÛȈËÏ¿, Ì ÙËÓ ÁÈÔÚÙ‹ ÛÙ· Ì¿ÙÈ·, ̤¯ÚÈ Ó· ÚÔÛ΢ӋÛÂÈ ÛÙËÓ ¿ÎÚË Ù˘ ¢ı›·˜ ÙÔ˘ ÙÔ ÓÂÚfi – ¤Ó·˜ ¿ÌʈÙÔ˜ „›ı˘ÚÔ˜ ıÚÈ¿Ì‚Ô˘ ˆ˜ ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ. §·ÌÚ‹ ÍË̤ڈÓÂ Ô £Âfi˜, ÌÔÓ·‰È΋, ÙÚ·Ó‹ ÎÈ ·Èı¤ÚÈ·. ™ÈˆÔ‡Û·Ó Ù· ÎÂÚ¿ÎÈ· Ù· „ËÏfiÏÈÁÓ· ÛÙ· ¯¤ÚÈ·, ÂÚ›ÌÂÓ·Ó, ÎÈ ·Á·Ô‡Û·Ó ÌÔÓ¿¯· ÂΛÓË ÙË ÛÙÈÁÌ‹, ·fi ÙËÓ ¿ÓÔÈ· ÙÔ˘ ÛÎÔÙ·‰ÈÔ‡ ÛÙËÓ ·‡Ú· ÙÔ˘ ʈÙfi˜ Û·Ó ı· ÂÚÓÔ‡Û·Ó. ÕÓÙÚ˜, Á˘Ó·›Î˜ Î·È ·È‰È¿ ·ıfiÚ˘‚· ΢ÏÔ‡Û·Ó, Ï‹ı·ÈÓ·Ó, ÎÈ fiÏÔ ·ÎÔ˘ÁfiÙ·Ó Ë ¯·Ú¿ ›Û· ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜: ¤Ï·! ÕÓÔÈÍ’ Ù· ÛÏ¿¯Ó· Ë ÂÎÎÏËÛÈ¿, Ë ª¿Ó· Ë ¶Ï·Ù˘Ù¤Ú· ∫È ·ÁοÏÈ·Û ٷ ÛÏ¿¯Ó· Ù˘ ÛÙ˘ ¯·ÚÌÔÓ‹˜ ÙË Ì¤Ú· ¶ÏÔ˘ÌÈÛÙ¤˜ ʈӤ˜, „·ÏÌÔ›, Î·È Á¤ÏÈ· Ù˘ ∞Ó¿ÛÙ·Û˘ ·ÓÙ‹¯ËÛ·Ó ÙÔ ÌÂÛÔÓ‡¯ÙÈ ˆ˜ ¤Ú· Ì·ÎÚÈ¿, ÎÈ ·ÏÒıËÎ·Ó Û·Ó ı˘ÌÈ·Ùfi. μÚfiÓÙËÛ·Ó ÔÈ A £Y ¶ § OY T H A ™ T PAæ ’ H N Y X T I A
– 295 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
η̿Ó˜ ˙ˆÓÙ·Ó¤˜ ̘ ÛÙÔÓ ·ÓËÁ˘ÚÈÒÙÈÎÔ ·¤Ú· Ù˘ ·Á¿Ë˜, ÎÈ ÔÈ Î·Ú‰È¤˜ ‰È·Ï¿ÏËÛ·Ó ÛÙ· ¤Ú·Ù· Ï¢Τ˜ ÙËÓ ¿¯Ú·ÓÙË ¶ËÁ‹ ÙÔ˘˜, ÙËÓ ÌÂÙ¿ÁÁÈÛ·Ó ÛÙÔ ÓÂÚfi. ª·ÎÚÈ¿, ‚·ıÈ¿, ÁÏ˘Î¿ ÂΛÓË ¤Ù·ÍÂ, ÎÔχÌËÛ ÎÈ Â¯¿ıË, ̘ ÛÙÔ˘ ·ÊÚÔ‡ ÙËÓ ·ÁηÏÈ¿, ÛÙˆÓ Ó·˘ÙÈÎÒÓ Ù· ¿ıË... °Ô˘ÚÁÔ‡ÚÈÛÂ Ë ı¿Ï·ÛÛ· οو ·’ ÙËÓ Í·ÛÙÂÚÈ¿ Ù˘, „·¯Ô˘Ï‡ÔÓÙ·˜ Ù· ‚Ú¿¯È· ÛÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È. ∞ÚÁ¿, Ù· ¯¤ÚÈ· Ù· ÂÈÚ·ÙÈο ‚Ô˘Ù‹Í·Ó ÙËÓ ¿Á΢ڷ ÛÙ· Ú˯¿. M’ ·ÛÙÚ·ÊÙÂÚ¤˜ Ì·ÙȤ˜ ÁÓ¤„·Ó ·Ó·ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ·ıfiÚ˘‚·, Î·È ‚Á‹Î·Ó ÛÙË ÛÙÂÚÈ¿. ΔÔ ÌÔÓÔ¿ÙÈ ‹Ù·Ó Á˘ÌÓfi, Î·È Ë Ï·ÁÈ¿ ÌÔÓ¿¯Ë. μ·ÚÈ¿ ·Ó¿Û·ÈÓÂ Ë ÁË Î·ıÒ˜ ηÏÔÎÔÈÌfiÙ·Ó, ÎÈ ¿ÏˆÓ ÙÔ ÎÔÚÌ› Î˘Ì·ÙÈÛÙfi, ¯·Ì¤ÓÔ Ì¤Û· ÛÙÔ˘ ‡ÓÔ˘ Ù˘ ÙË ÏËÛÌÔÓÈ¿. ŒÓ· ‚‹Ì·, ÎÈ ¿ÏÏÔ ‚‹Ì·, ÌÂÁ¿ÏÔ ÛÙ·ıÂÚfi, ÍÂÚ‹ ·Ó¿Û·, ÙÚÈ˙Ô‚ÔÏÔ‡Û·Ó Ù· ¯·ÌfiÎÏ·‰· ÎÈ ÔÈ ¤ÙÚ˜ οو ·’ Ù· fi‰È·, ÎÔÊÙ¿, ‰˘Ó·Ù¿ Î·È Ú˘ıÌÈο ÏÈÎÓ›˙ÔÓÙ·Ó Ù· ÛÒÌ·Ù· ÛÙËÓ ·ÓËÊÔÚÈ¿, ÛηÚÊ¿ÏˆÓ·Ó ·Ì›ÏËÙ· ÙÔ ‚Ô˘Ófi, ÎÈ ¤·È˙·Ó Ù· ıËοÚÈ· ÙÔ˘˜ ¿Óˆ ÛÙȘ ÛηÏÈÛÙ¤˜, ÔχÙÈ̘ ˙ÒÓ˜, Ô˘ ÛÔ‡ÚˆÓ·Ó Ù· Ô˘Î¿ÌÈÛ· ÛÙË Ì¤ÛË –ÎÔÊÙ¿, ÛÙÂÁÓ¿ Î·È Ú˘ıÌÈο, Ì ÙÔ ÏÂÙfi ÙÔ˘˜ ıËÛ·˘Úfi ÙÔÓ Ï›Ô, ÙÔÓ Î˘ÚÙfi ÎÈ ·ÛÙÚ·Ô‚fiÏÔ, ÙÔÓ Ì’ ·ÎÚ›‚ÂÈ· Î·Ï˘Ì̤ÓÔ ·’ ÙÔÓ ¯·ÏÎfi, ÙÔ Û›‰ÂÚÔ Î·È ÙÔ ¯Ú˘Û¿ÊÈ – ÏÈÁÓfi Ï›‰È, Í·ÎÔ˘ÛÙfi, ’ ·Ó¤‚·ÈÓ ·ÚÁ¿-·ÚÁ¿ ÚÔ˜ ÙËÓ ÎÔÚÊ‹, ÎÈ ·Ó¿‰Â˘Â ÙÔ Êfi‚Ô... OÈ ™·Ú·ÎËÓÔ›. ¢fiÏȘ „˘¯¤˜, ·ÚÁ¿-·ÚÁ¿ ·Ó¿‰Â˘·Ó ÙÔ Êfi‚Ô. ÕÁÚÈÔÈ, ÌÔÓfiÊı·ÏÌÔÈ, ‚Ô˘‚Ô›, Û·Ó Ù· ÛÙÔȯÂÈ¿ ÁÏÈÛÙÚÔ‡Û·ÓÂ, Ó· ÌËÓ Í˘Ó‹ÛÔ˘Ó Ê‡ÏÏÔ. ªÂÏ·¯ÚÈÓ¿ Ù· ÌÚ¿ÙÛ· ÙÔ˘˜ ·Ó·ÌÂÙÚÔ‡Û·Ó ÙÔ ÓËÛ› ̤۷ ÛÙÔ Ì·‡ÚÔ ÔÚ›˙ÔÓÙ· – ÁÔÚÁ¿ ÚÔÊÙ¿Û·Ó ÙÔ ‰È¿ÛÂÏÔ Î·È ÚÔ‚ÔÏ‹Û·Ó ÙË ÚÂÌ·ÙÈ¿ ·’ ÙËÓ ¿ÏÏË. ∫¿Ùˆ ·’ ÙÔ ıfiÏÔ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ‚¿‰È˙·Ó. ªÂ˜ ÛÙËÓ ·Ó¿ÓÔÈ· Ù˘ ÛȈ‹˜, Ô˘ ÛÎfiÚÈ˙ ٷ ̇ڷ Ù˘ ÛÙÔ ‰È¿Ê·ÓÔ ·¤Ú·. ∫¿Ùˆ ·’ ÙÔ ‚ϤÌÌ· Ù’ Ô˘Ú·ÓÔ‡, Ô˘ ·ÁÚ˘ÓÔ‡Û ·ÎÚÔ‚·ÙÒÓÙ·˜ ÛÙÔ ÎÂÓfi. ªÂ˜ ÛÙ˘ ¶·Ó·ÁÈ¿˜ ÙËÓ ·ÁηÏÈ¿, Î·È ÛÙˆÓ ∞Á›ˆÓ ÙȘ ÓfiÙ˜. ∞ÛÙÚfiÊÂÁÁÔ, ÁÏ˘Îfi ÌÔ˘, ˜ ÌÔ˘, ÔÈ· ›Ӓ Ë „·ÏÌÔ˘‰È¿; ¶ÔÈÔ ÙˆÓ ∞Á›ˆÓ ÙÔ ı¿Ì·; ºˆÓ‹ Ô˘ ‰ÂÓ ·ÎÔ‡ÛÙËΠ¤ÛÎÈÛ ÙË Á·Ï‹ÓË. ◊¯Ô˜ ÏÂÙfi˜, Á˘Ó·ÈΛԘ, ÛˆÙ‹ÚÈÔ˜, ·fi ÙÔ ÛÙfiÌ· ÙÔ˘ ‚Ô˘ÓÔ‡ ÎÚ˘Ê¿ ‚Á·Ï̤ÓÔ˜. ∫›ÓËÛ' Ë ·‡Ú· ÙÔ˘ ∞ÚÈÏ›Ô˘ Ì Ù˘ Ó˘¯ÙÈ¿˜ ÙË ÁÏÒÛÛ·, Î·È ‹Ú ·ÓıÚÒÈÓË ÌÔÚÊ‹, ·Èı¤ÚÈ· ÎÈ ·ÁÈ·Ṳ̂ÓË. ∫‡ÏËÛ ÊÚ¤ÛÎÈ·, ˙ˆÓÙ·Ó‹, ÚfiÏ·‚ ÙÔ
– 296 –
§ A O ° PAº I A
Ì·ÓÙ¿ÙÔ, ÛΤ·Û ̒ ¤ÁÓÔÈ· ÙËÓ ÂÎÎÏËÛÈ¿ Î·È Û·Ó ÙËÓ Â›‰·Ó ÔÈ ıÓËÙÔ› ›·Ó “Ë ∞Á›· ∂ÈÚ‹ÓË”! ∫¿Ùˆ ·’ ÙÔ ıfiÏÔ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ·Á¿ÏÏÈ·˙’ Ë Î·Ú‰È¿ ÙÔ˘˜. ∫È ¿ÓÔÈÍÂ Ë ÁË Ù· ÛÏ¿¯Ó· Ù˘, Ë ª¿Ó· Ë ¶Ï·Ù˘Ù¤Ú·, Î·È ¯ÒıËΠοو Ë ÂÎÎÏËÛÈ¿, ÌËÓ Â‡ÚÂÈ Ì·‡ÚË Ì¤Ú·... μ·ı‡ÏÔ˘ÙË ¿ÛÙÚ·„Â Ë Ó˘¯ÙÈ¿ ÎÈ ¤Ï·Ì„ ÙÔ ÊÂÁÁ¿ÚÈ. ∫¿Ù·ÛÚÔ, Ô˘Ô˘Ï¤ÓÈÔ, ÛÙÚÔÁÁ˘Ïfi, ÁÏ˘ÎÔÏ¿ÏËÛ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÎÈ ·Û¿ÛÙËΠÙÔ˘˜ ÏfiÊÔ˘˜. ∫·È Ë ·˘Á‹ ÚÔ‰fiÂÏË, ·¯ÓÔ˛Ê·ÓÙË, Û·Ù¿ÏËÛ ٷ οÏÏË Ù˘ ÙË ÁË ÁÈ· Ó· ʈٛÛÂÈ. •‡ÓËÛ’ Ë Ì¤Ú·, ·ÏËÛ ͷӿ, Ù·Ó‡ÛÙËÎ·Ó ÔÈ Î¿ÌÔÈ ÛÙÔ˘ ËÏÈÔ‡ ÙÔ Î¿ÏÂÛÌ·, Ú·Û›ÓÈÛ·Ó Ù· ¯·Ìfi‰ÂÓÙÚ· Î·È ÌÔÛ¯Ô‚fiÏËÛ·Ó ÔÈ Ì·ÓÙ·ÚÈÓȤ˜. ª¤Û’ ·’ ÙÔ ¯ÒÌ· Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·, ÙÔÓ ‹ÏÈÔ ‰ÂÓ ÙÔÓ Â›‰Â. ™ÙÔ˘ οو ÎfiÛÌÔ˘ ÙȘ ÛËÏȤ˜, Ë „·ÏÌÔ˘‰È¿ ·ÎÔ˘ÁfiÙ·Ó. ª¤Ú˜ ÔÏϤ˜ Î·È Ó‡¯Ù˜ ¤Ú·Û·Ó, Î·È ÙÚ·ÁÔ‡‰ËÛ·Ó Ú˘ıÌÈο ¿Óˆ ÛÙ˘ Ï¿Û˘ ÙÔ ‰·ÓÙÂϤÓÈÔ ÛÙÚÒÌ·. ÃÈÏÈfi¯ÚÔÓÔ ÙÔ ¯ÒÌ· οو ·’ Ù· ¤ÏÌ·Ù· ·Ó··‡ÙËΠϛÁÔ-Ï›ÁÔ ÛÙÔÓ Î·ÈÚfi, ÎÈ ·Ê¤ıËΠÛÙÔÓ ·Á¤Ú·. ªÔÓfiÙÔÓ· Û˘ÓıÏ›‚·Ó ÙÔ˘˜ ÎfiÎÎÔ˘˜ ÙÔ˘ ·‰È¿ÊÔÚ· Ù· ‚‹Ì·Ù· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ - fiÏÔÈ ÙÔ ÂÚ·ÙÔ‡Û·ÓÂ, fiÏÔÈ ÙÔ ÙÚÈÁ˘ÚÓÔ‡Û·Ó, ηӤӷ˜ ‰ÂÓ ÙÔ Î¿Ù¯Â, Ì· fiÏÔ ·˘Ùfi ÌÈÏÔ‡ÛÂ: ∞¯ ÏÈ‚¿ÓÈ· ÌÂı˘ÛÙÈ΋, ·fiÚ·Ù· ·ÁÈÔΤÚÈ·, ∫Ú˘Êfi ÚÔÛ΢ÓËÙ¿ÚÈ ÌÔ˘ ÎÈ ·Ó›ˆÙ „·Ï̤ ÌÔ˘! ªfiÏȘ Í·ÏÒÛˆ ÛÙÔ ÛÙÚ·Ù›, ÛÙÔ Ï¿ÙˆÌ·, ÛÙÔÓ ›ÛÎÈÔ, ¶ÓÔ‹ ÁÏ˘ÎÈ¿ Î·È ıÂ˚΋ Ù· ̇¯È· ÌÔ˘ ÛÎÏ·‚ÒÓÂÈ...
¶ÔÈÔ˜ ‰ÂÓ, ÁÚÔÈο ÙÔ ıÚfiÈÛÌ· ÛÙ˘ Á˘ Ù· ÌÔÓÔ¿ÙÈ·; ¶ÔÈÔ˜ ÏËÛÌÔÓ›; §Â˘Î¤˜ ·ÊÔ˘ÁÎÚ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ „˘¯¤˜ ÙË ª¿Ó· ÙÔ˘ £ÂÔ‡. ™·Ó ı· ‰È„¿ÛÂȘ, ı ӷ È›˜, Û·Ó ı· Ôı‹ÛÂȘ „¿ÍÂ. ÃÈÏÈfi¯ÚÔÓÔ ÙÔ ¯ÒÌ·, ηÚÙÂÚ›. ¶fiÙÈÛ ٷ ÛˆıÈο ÛÔ˘ Ì ÙÔ ·ÛÙ›Ú¢ÙÔ ÓÂÚfi Ù˘ ∑ˆ‹˜, Î·È ÏÔ‡ÛÔ˘ ̘ ÛÙËÓ ·ıfiψÙË ËÁ‹ ÙÔ˘. ∏ ÂÎÎÏËÛÈ¿ Â›Ó·È ı·Ì̤ÓË. ∏ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Â›Ó·È ÂΛ. ¶Ô‡ ı¿ÏÏÂÈ; ™·Ó ÎÏ›ÛÂȘ Ù· Ì¿ÙÈ· ÛÔ˘ ÁÈ· ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹ ÌÔÓ¿¯·, ı· ÙË ÓÈÒÛÂȘ. ª¤Û· ÛÙÔÓ Î¿ÌÔ ÙÚ·ÁÔ˘‰¿, ̘ ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi ʈχÂÈ. ∫È ¤¯ÂÈ ÙËÓ fiÚÙ· ·ÓÔȯً, ÛÙÔ Êˆ˜ Ó· ˙‹ÛÂÈ ¿ÏÈ. ™‹Îˆ. ∑‹Ù· Â˘Ï·‚Èο ·’ ÙË ÁË ÙÔ ‰ÒÚÔ Ù˘ Ó· ‰Â›ÍÂÈ. ∫È ¤ÂÈÙ·, Ì fiıÔ, ·Á¿Ë Î·È „˘¯‹ ‡„ˆÛ ¿ÏÈ Ù· ÙÔȯȿ Ù˘.
– 297 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
™ÂÌÓÔ› ı· ÂÚ¿ÛÔ˘Ó Î¿ÔÈÔ ‚Ú¿‰˘ ·’ ÙËÓ ·˘Ï‹ Ù˘ ÔÈ ‚ÔÛÎÔ›, ηٿÎÔÔÈ ÎÈ Â˘Ù˘¯ÈṲ̂ÓÔÈ, Ì ْ ·Á·ı¿ ÙÔ˘ Ìfi¯ıÔ˘ ÙÔ˘˜ ̤۷ Û ‚·ÚÈ¿ ·Ó¤ÚÈ·, ı· ‰È·‚Ô‡Ó ÙÔ ·Ó·ÛÙË̤ÓÔ Î·ÙÒÊÏÈ Ù˘, Î·È ı· ÙÚ·ÊÔ‡Ó Ì ÙË §·ÌÚ‹ Ù˘. °¤ÏÈ· Î·È „·ÏÌÔ› ı’ ·ÓÙ˯‹ÛÔ˘Ó Í·Ó¿ ÛÙËÓ Ï·ÁÈ¿, Î·È ı¿ ’Ó·È Ù’ ·ÛÙ¤ÚÈ· ÛÙÔ ÛÙÂÚ¤ˆÌ· Ù· ›‰È·, Î·È ›‰È· Ù· ÚfiÛˆ· Ô˘ ı· ÙÈÌÔ‡Ó ÙËÓ ¶·Ó·ÁÈ¿. ÿ‰ÈÔ ı¿ 'Ó·È Î·È Ù’ ·ÓÙ›‰ˆÚÔ ·’ ÙÔ˘ ·¿ ÙÔ ¯¤ÚÈ. ¢Â ı· ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÏËıÈÓ¿, ı¿Ì· ÙÚ·ÓfiÙÂÚÔ ·fi ΛÓÔ, Î·È ı’ ·Á·ÏÏÈ¿ÛÔ˘Ó ÔÈ „˘¯¤˜ ·’ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡ ÙÔ Ó¿Ì·... ™.™.: Δ· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ıÚ‡ÏÔ˘ Â›Ó·È ·Ṳ́ӷ ·fi ÙÔ Ôχ fiÌÔÚÊÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∞Ó·ÁÓˆÛÙËÚ›Ô˘ “ÕÈ ªÔ‡Û·È”, “¶·Ú·Ì‡ıÈ· Î·È ¶·Ú·‰fiÛÂȘ ·fi ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ”, Ô˘ Û˘ÓÂÁÚ¿ÊË Ì ·fi‰ÔÛË ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙȘ Î.Î. £ÂÌÂϛӷ ∫·ÂÏÏ¿ Î·È ª·Ú›· ∑·˝ÚË.
¢¿ÊÓË-M·Ú›· BÔ˘‚¿ÏË
– 298 –
§ A O ° PAº I A
¢ÚfiÛÔ˘ Î·È °È¿ÓÓË ¶Ô˘ÁÔ‡ÓÈ·
O ™ T O § I ™ M E N O™ K AT £ H ™
ª
‹Ù·Ó ÙÚÂȘ ·‰ÂÚʤ˜, ÔÚÊ·Ó¤˜. ◊Ù·Ó ÚÔÎÔÌ̤Ó˜ ÎfiÚ˜, ¤ÊÙÈ·¯Ó·Ó ÔÈ ›‰È˜ ÙȘ ÚԛΘ ÙÔ˘˜, fiˆ˜ ¤Î·Ó·Ó, ¿ÏψÛÙÂ, ÔÈ ÎfiÚ˜ fiϘ ÙÔÓ ·ÏÈfi ηÈÚfi. ∂Λ Ô˘ ¤Ú·‚·Ó Î·È ÎÂÓÙÔ‡Û·Ó, ¤Íˆ ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ÙÔ˘˜ – ‹Ù·Ó ηÏÔη›ÚÈ, – ÂÚÓ¿ ¤Ó·˜ Á¿ÙÔ˜, ÛÙÔÏÈṲ̂ÓÔ˜ ÔÏfiÎÏËÚÔ˜, ÊÔÚو̤ÓÔ˜ ·fi ‰È¿ÊÔÚ· ÌȯÏÈÌ›‰È·. ™Ù¤ÎÂÙ·È Ï›ÁÔ, ÙȘ ÎÔÈÙ¿˙ÂÈ ÙȘ ÎfiÚ˜, Û·Ó Ó· ÙÔ˘˜ ¯·ÌÔÁ¤Ï·Û ÎÈfiÏ·˜… – ΔÈ ·Ú¿ÍÂÓÔ˜ οÙı˘ Â›Ó·È ·˘Ùfi˜!.., ϤÂÈ Ë ÌÂÁ¿ÏË ·‰ÂÚÊ‹. ¶ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ‚Ï¤Ô˘Ì ÛÙË ÁÂÈÙÔÓÈ¿ Ì·˜… – ¶Ôχ ·Ú¿ÍÂÓÔ˜.., ϤÂÈ Î·È Ë ‰Â‡ÙÂÚË. ∫È ÂÁÒ ‰ÂÓ ÙÔÓ ¤¯ˆ Í·Ó·‰Â›… ºÂ‡ÁÂÈ Ô Á¿ÙÔ˜. §¤ÂÈ ¿ÏÈ Ë ÚˆÙÔÎfiÚË: – £· ÙÔÓ ·ÎÔÏÔ˘ı‹Ûˆ, Ó· ‰ˆ Ô‡ ı· ¿ÂÈ… ™ËÎÒÓÂÙ·È, ·Ú·Ù¿ ÙÔ Î¤ÓÙËÌ¿ Ù˘ ¿Óˆ ÛÙËÓ Î·Ú¤ÎÏ· Ù˘, ÙÚ¤¯ÂÈ ›Ûˆ ·ãÙÔ Á¿ÙÔ.. ªÚÔÛÙ¿ ·˘Ùfi˜, ›Ûˆ ÂΛÓË… I A º O PA K I E N A N K A I P O
™Â Ï›ÁÔ, Ô Á¿ÙÔ˜ Î·È Ë ÎfiÚË ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ÌÚÔÛÙ¿ Û’ ¤Ó·Ó ‡ÚÁÔ. ¶È¿ÓÂÈ Ô Á¿Ù˘ ÙÔ ÎÏÂȉ› οو ·’ ÙÔ Ù·¤ÙÙÔ, ·ÓÔ›ÁÂÈ ÙËÓ fiÚÙ·, Ì·›ÓÂÈ Ì¤Û·, Ì·›ÓÂÈ ›Ûˆ ÙÔ˘ Î·È Ë ÎfiÚË. ∫Ï›ÓÂÈ ÙËÓ fiÚÙ·, Î·È ÙfiÙ Á›ÓÂÙ·È Ô Á¿Ù˘ ¤Ó·˜ ·Ú¿Ô˘ÎÏ·˜, ›Û·Ì ÎÂÈ ¿Óˆ, Ì·‡ÚÔ˜ Û·Ó ÙÔ ÙÛÔ˘Î¿ÏÈ. ΔÚfiÌ·ÍÂ Ë ÎfiÚË. ªË ÊÔ‚¿Û·È…, Ù˘ ϤÂÈ. ¶¿Ú ·˘Ù¿ Ù· ÎÏÂȉȿ, ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ¤ ÌÂ… Δ˘ ‰›ÓÂÈ ¤Ó· Ì¿ÙÛÔ ÎÏÂȉȿ. ªÚÔÛÙ¿ ÂΛÓÔ˜, ›Ûˆ Ë ÎfiÚË, ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û’ ¤Ó· Ì·ÎÚ‡ ‰È¿‰ÚÔÌÔ. ¢ÂÍÈ¿ ÎÈ ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÙÔ˘ Û·Ú¿ÓÙ· ο̷Ú˜, ÎÏÂÈ-
– 299 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛÙ¤˜. Δ˘ ϤÂÈ fiÙÈ ÌÔÚ› Ó’ ·ÓÔ›ÍÂÈ fiÔÈÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ ı¤ÏÂÈ, fiÏ· ÂÎÙfi˜ ·fi ¤Ó·, ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÛÙË ‰ÂÍÈ¿ ÛÂÈÚ¿ – ·˘Ùfi ··ÁÔÚ‡ÂÙ·È Ó· Ù’ ·ÓÔ›ÍÂȘ… ⁄ÛÙÂÚ· Á›ÓÂÙ·È ¿ÏÈ Á¿ÙÔ˜ Ô ·Ú¿Ë˜ Î·È Ê‡ÁÂÈ… ª¤ÓÂÈ ÌÔÓ·¯‹ Ù˘ Ë ÎfiÚË. ∞ÓÔ›ÁÂÈ ¤Ó· ‰ˆÌ¿ÙÈÔ, ‹Ù·Ó ÎÔ˘˙›Ó·, ·ÓÔ›ÁÂÈ ¿ÏÏÔ, ‹Ù·Ó ÙÚ·Â˙·Ú›·, ¤Ó· ¿ÏÏÔ, ÌÂÁ¿ÏÔ, ‹Ù·Ó ۿϷ, Ì ¯Ú˘Û¤˜ ÔÏ˘ıÚfiÓ˜ Î·È ¿ÏÏ· ¯Ú˘Û¿ ¤ÈÏ·, ¤Ó· ¿ÏÏÔ – ‹Ù·ÓÂ, Ê·›ÓÂÙ·È, ·›ıÔ˘Û· ÙÔ˘ ıÚfiÓÔ˘ – ›¯Â ‰‡Ô ıÚfiÓÔ˘˜, ¤Ó·Ó ÈÔ ÌÂÁ¿ÏÔ, ÁÈ· ÙÔ ‚·ÛÈÏÈ¿ Û›ÁÔ˘Ú·, ÎÈ ¤Ó·Ó ÈÔ ¯·ÌËÏfi, ÁÈ· ÙË ‚·Û›ÏÈÛÛ·… ⁄ÛÙÂÚ· ϤÂÈ «·˜ ¿ˆ Ó’ ·Óԛ͈ Î·È ÙËÓ ··ÁÔÚÂ˘Ì¤ÓË Î¿Ì·ÚË, Ó· ‰Ô‡Ì ÙÈ ¤¯ÂÈ Ì¤Û·, ÙÒÚ· Ô˘ Ï›ÂÈ Ô ·Ú¿Ë˜». ¶¿ÂÈ, ÙËÓ ·ÓÔ›ÁÂÈ, ‚ϤÂÈ ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ Ì·Ú̷ڈ̤ÓÔ˘˜ ÙÔ ‚·ÛÈÏÈ¿, ÙË ‚·Û›ÏÈÛÛ·, fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·Ï·ÙÈ·ÓÔ‡˜, ÎÈ ·ÎfiÌ· Ù· ÙÚ›· ‚·ÛÈÏfiÔ˘Ï·, ÌÂÁ·ÏÔ‡ÙÛÈη ·ÏÏËηڿÎÈ·… ¶¿ÂÈ Ó· ʇÁÂÈ, ÙÚÔÌ·Á̤ÓË, ÌÈ· ÁÔ‡ÚÓ· ÌÚÔÛÙ¿ Ù˘, Ì ¤Ó· ‰¿¯Ù˘ÏÔ Ì¤Û· ÛÙ¿¯ÙË, ÙËÓ ÂÚÈÂÚÁ¿˙ÂÙ·È, Ì ÙÔ ‰Â›¯ÙË ÙÔ˘ ‰ÂÍÈÔ‡ ¯ÂÚÈÔ‡ Ù˘ Ûηϛ˙ÂÈ ÙË ÛÙ¿¯ÙË, Á˘Ú›˙ÂÈ ÙÔ ‚ϤÌÌ· Ù˘ Í·Ó·ÎÔÈÙ¿˙ÂÈ ÙÔ˘˜ Ì·Ú̷ڈ̤ÓÔ˘˜, ‚Á·›ÓÂÈ ÁÚ‹ÁÔÚ· ¤Íˆ ·’ ÙÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ, ÎÏ›ÓÂÈ ÙËÓ fiÚÙ·… ∫¿ıÂÙ·È Û ÌÈ· ηڤÎÏ·, Ó· Û˘Ó¤ÚıÂÈ, Ô ÙÚfiÌÔ˜ Ï·ÎÒÓÂÈ ·ÎfiÌ· ÙÔ ÛÙ‹ıÔ˜ Ù˘, Ó·! ÌÚÔÛÙ¿ Ù˘ Í·ÊÓÈο Ô Á¿ÙÔ˜. ΔËÓ ÎÔÈÙ¿˙ÂÈ ·Ú¿ÍÂÓ·, Á›ÓÂÙ·È ¿ÏÈ ·Ú¿Ë˜. ΔË ¯·ÈÚÂÙ¿, Ë ÎfiÚË ÚÔÛ·ı› Ó· ÌË ‰Â›¯ÓÂÈ Ù·Ú·Á̤ÓË. ∞˘Ùfi˜ Ù˘ ˙ËÙ¿ Ù· ÎÏÂȉȿ. ∫·ıÒ˜ ÙÔ˘ Ù· ‰›ÓÂÈ Ì ÙÔ ‰ÂÍ› Ù˘ ¯¤ÚÈ, ‚ϤÂÈ ÛÙÔÓ ‰Â›¯ÙË ÙÔ˘ ¯ÂÚÈÔ‡ Ù˘ ˘ÔÏ›ÌÌ·Ù· ÛÙ¿¯Ù˘. ∫·Ù·Ï·‚·›ÓÂÈ fiÙÈ Ë ÎfiÚË ¿ÓÔÈÍÂ Î·È Ì‹Î ̤۷ ÛÙÔ ··ÁÔÚÂ˘Ì¤ÓÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ. Δ˘ ϤÂÈ: – ¶ÂÈÓÒ, ı· ‚¿Ïˆ Ó· Ê¿ÌÂ.., ı· Ê·˜ ÎÈ ÂÛ‡… ºÂ‡ÁÂÈ, ¿ÂÈ ÛÙËÓ ÎÔ˘˙›Ó·. ™Â Ï›ÁÔ Ê¤ÚÓÂÈ ‰˘Ô È¿Ù· Ì «Ê‡ÏÏ·», „ˆÌ›, Û·Ï¿Ù· Î·È ÌÈ· ÌÔÙ›ÏÈ· Ì ÎÚ·Û›. ∫¿ıÔÓÙ·È ÛÙÔ ÙÚ·¤˙È, ÁÂÌ›˙ÂÈ Ô ·Ú¿Ë˜ ‰˘Ô ÔÙ‹ÚÈ·, Ù˘ ‰›ÓÂÈ ÙÔ ¤Ó·. ΔÚÒÓÂ Î·È ›ÓÔ˘Ó ÙÔ ÎÚ·Û› ÙÔ˘˜. ŸÙ·Ó ¿‰ÂÈ·Û ÙÔ ÔÙ‹ÚÈ Ù˘ Ë ÎfiÚË, ¤ÊÙÂÈ Î¿Ùˆ, ÓÂÎÚ‹ - ›¯Â ‚¿ÏÂÈ ·fi ÚÈÓ Ì˜ ÛÙÔ ÔÙ‹ÚÈ Ù˘ ‰ËÏËÙ‹ÚÈÔ…™ËÎÒÓÂÙ·È ÂΛÓÔ˜. – ∫ڛ̷…, ϤÂÈ, ÎÈ Â›Ó·È fiÌÔÚÊË ÎÔ¤ÏÏ·.., ı· ÙËÓ ·ÓÙÚ¢fiÌÔ˘Ó·, ·Ó ‰ÂÓ ·Ú¿ÎԢ ÙȘ ÂÓÙÔϤ˜ ÌÔ˘… ΔË ÛËÎÒÓÂÈ ·fi ¯¿Ìˆ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘, ÙË Ê¤ÚÓÂÈ Î·È ÙË ‚¿˙ÂÈ Ì¤Û· ÛÙËÓ ··ÁÔÚÂ˘Ì¤ÓË Î¿Ì·ÚË, Ï¿È ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜…
– 300 –
§ A O ° PAº I A
ΔËÓ ¿ÏÏË Ì¤Ú· Í·Ó·ÂÚÓ¿ ÌÚÔÛÙ¿ ·’ ÙÔ Û›ÙÈ ÙˆÓ ÎÔÚÒÓ Ô ÛÙÔÏÈṲ̂ÓÔ˜ Á¿ÙÔ˜. ΔÔÓ ‚Ï¤Ô˘Ó ÔÈ ‰˘Ô ÙÒÚ· ·‰ÂÚʤ˜. – ¡· ’ÙÔ˜ ¿ÏÈ Ô ÛÙÔÏÈṲ̂ÓÔ˜ οÙı˘, ϤÂÈ Ë ÌÈÎÚ‹ ÎfiÚË, Ì· Ô‡ Â›Ó·È Ë ·‰ÂÚÊ‹ Ì·˜;…, ÌËÓ ¤·ı ٛÔÙ·;… – £· ÙÔÓ ·ÎÔÏÔ˘ı‹Ûˆ…, ϤÂÈ Ë ‰Â‡ÙÂÚË, Ó· ‚Úˆ ÙËÓ ·‰ÂÚÊ‹ Ì·˜… ™ËÎÒÓÂÙ·È…, ÙÚ¤¯ÂÈ ›Ûˆ ÙÔ˘…ŒÁÈÓÂ Î·È Ì ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÎfiÚË fi,ÙÈ ¤ÁÈÓÂ Î·È Ì ÙËÓ ÚÒÙË, ÎÈ ¤·ı ÎÈ ·˘Ù‹ Ù· ›‰È·… ΔËÓ ¿ÏÏË Ì¤Ú· ¿ÏÈ Í·Ó·ÂÚÓ¿ Ô ÛÙÔÏÈṲ̂ÓÔ˜ Á¿ÙÔ˜. – ΔÈ Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ ÎÚ‡‚ÂÈ ·˘Ùfi˜ Ô Î¿Ùı˘, ϤÂÈ Ë ÙÚ›ÙË ÎfiÚË, ÙÈ ¤ÁÈÓ·Ó ÔÈ ·‰ÂÚʤ˜ ÌÔ˘;..£Â¤ ÌÔ˘.., ÌËÓ ¤·ı·Ó Ù›ÔÙ·;… £· ¿ˆ Ó· ÙȘ ‚Úˆ… ∞Ê‹ÓÂÈ ÎÈ ·˘Ù‹ ÙÔ Î¤ÓÙËÌ¿ Ù˘, ÙÚ¤¯ÂÈ ›Ûˆ ·’ ÙÔ Á¿ÙÔ…°È· Ó· ÌËÓ Ù· ÔÏ˘ÏÔÁÔ‡ÌÂ, Ì·›ÓÂÈ Î·È Ë ÙÚ›ÙË ÎfiÚË Ì˜ ÛÙÔ ··ÁÔÚÂ˘Ì¤ÓÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ. μϤÂÈ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Ì·Ú̷ڈ̤ÓÔ˘˜, ηıÒ˜ Î·È ÙȘ ÓÂÎÚ¤˜ ·‰ÂÚʤ˜ Ù˘. μϤÂÈ ÙË ÁÔ‡ÚÓ·. ¶¿ÂÈ Ó· ÛηϛÛÂÈ ÙË ÛÙ¿¯ÙË Ì ÙÔ ‰¿¯Ù˘Ïfi Ù˘, ·ÎÔ‡ÂÈ Ì¤Û· Ù˘ ÌÈ· ʈӋ: «ªË!.., fi¯È Ì ÙÔ ‰¿¯Ù˘ÏÔ.., ·fi ÙÔ ÏÂڈ̤ÓÔ ‰¿¯Ù˘Ïfi ÙÔ˘˜ ηٿϷ‚Â Ô ·Ú¿Ë˜ fiÙÈ ÔÈ ·‰ÂÚʤ˜ ÛÔ˘ ›¯·Ó ÌÂÈ Ì¤Û· ÛÙËÓ ··ÁÔÚÂ˘Ì¤ÓË Î¿Ì·ÚË!...» ∫ÔÈÙ¿˙ÂÈ ¯¿Ìˆ, ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÎÔÌÌ¿ÙÈ Í‡ÏÔ, ÙÔ È¿ÓÂÈ Î·È Ì ·˘Ùfi Ûηϛ˙ÂÈ ÙË ÛÙ¿¯ÙË, Ó· Ù˘ ʇÁÂÈ Ë ÂÚȤÚÁÂÈ· ÁÈ· ÙËÓ ÚԤϢÛË Ù˘ ÛÙ¿¯Ù˘. ÀÔı¤ÙÂÈ fiÙÈ Â›Ó·È Î·Ù¿ÏÔÈ· ·fi Ì·ÁÈο ÙÔ˘ ·Ú¿Ë… ∫·È ˆ ÙÔ˘ ı·‡Ì·ÙÔ˜: ∞̤ۈ˜ ηÙ‚·›ÓÔ˘Ó ÌÚÔÛÙ¿ Ù˘ ÙÚ›· ÂÚÈÛÙ¤ÚÈ·, ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ Ì ÙË Ì‡ÙË ÙÔ˘˜ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ηӿÙÈ Ì ·ı¿Ó·ÙÔ ÓÂÚfi. ◊Ù·Ó ·˘Ù‹ Ë Û˘Ìʈӛ· ÙÔ˘ ·Ú¿Ë Ì ٷ ÂÚÈÛÙ¤ÚÈ·: ·Ó ‚ÚÂı› οÔÈÔ˜, Ô˘ ı· ÛηϛÛÂÈ ÙË ÛÙ¿¯ÙË, fi¯È Ì ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘, Ù· ÂÚÈÛÙ¤ÚÈ· Ó· ÙÔ˘ ʤÚÔ˘Ó ÙÔ ·ı¿Ó·ÙÔ ÓÂÚfi Î·È Ó’ ·Ó·ÛÙ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ Âı·Ì¤ÓÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ì·Ú̷ڈ̤ÓÔ˘˜, Î·È ÙfiÙÂ Ô ·Ú¿Ë˜ ı· Âı¿ÓÂÈ, Î·È Ô ‡ÚÁÔ˜ ı· Â›Ó·È ¿ÏÈ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Î·È Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿˜ ÙÔ˘, ·’ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÙÔÓ Â›¯Â ·Ú¿ÍÂÈ Î·È ÂΛÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÌ·ÚÌ¿ÚˆÛÂ… ¶·›ÚÓÂÈ ÏÔÈfiÓ Ë Î·Ï‹ ÛÔ˘ ÎfiÚË ÙÔ Î·Ó¿ÙÈ Ì ÙÔ ·ı¿Ó·ÙÔ ÓÂÚfi Î·È Ú·ÓÙ›˙ÂÈ Ì ·˘Ùfi ÙȘ ·‰ÂÚʤ˜ Ù˘, ÎÈ ·Ì¤Ûˆ˜ ·Ó·ÛÙ·›ÓÔÓÙ·È, ÛËÎÒÓÔÓÙ·È fiÚıȘ Î·È ÛÊȯٷÁηÏÈ¿˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ·‰ÂÚÊ‹ ÙÔ˘˜, Ô˘ ÙȘ ¤ÛˆÛÂ.
– 301 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
⁄ÛÙÂÚ· Ú·ÓÙ›˙ÂÈ Î·È ÙÔ ‚·ÛÈÏÈ¿, ÙË ‚·Û›ÏÈÛÛ·, Ù· ÙÚ›· ‚·ÛÈÏÈfiÔ˘Ï· Î·È fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·Ï·ÙÈ·ÓÔ‡˜, Î·È ÍÂÌ·ÚÌ·ÚÒÓÔÓÙ·È, ˙ˆÓÙ·Ó‡ԢÓ. ∏ ‚·Û›ÏÈÛÛ· ·ÁηÏÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÎfiÚË, Ô˘ ÙÔ˘˜ ¤ÛˆÛÂ, Î·È fiÏÔÈ Â˘¯·ÚÈÛÙÔ‡Ó Ì ‰¿ÎÚ˘· ÛÙ· Ì¿ÙÈ·… ΔfiÙ ·ÎÔ‡Ó ÙÔÓ ·Ú¿Ë Ó· ’Ú¯ÂÙ·È. μÁ·›ÓÔ˘Ó ·’ ÙÔ ··ÁÔÚÂ˘Ì¤ÓÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ ÔÈ ÙÚÂȘ ·‰ÂÚʤ˜, Ù· ÂÚÈÛÙ¤ÚÈ· Î·È fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ. ΔÔ˘˜ ‚ϤÂÈ Ô ·Ú¿Ë˜, Í·ÊÓÈ¿˙ÂÙ·È Î·È ÙÚÔÌ¿˙ÂÈ. Δ· fi‰È· ÙÔ˘ ηÚÊÒÓÔÓÙ·È ÛÙȘ ϿΘ ÙÔ˘ ‰·¤‰Ô˘, Î·È ·Ì¤Ûˆ˜ ÛˆÚÈ¿˙ÂÙ·È ¯¿Ìˆ ¤Ó·˜ ÛˆÚfi˜ ÎfiÎηϷ… ŸÙ·Ó Û˘Ó‹Úı·Ó, ÙfiÙ ٷ ÙÚ›· ‚·ÛÈÏÈfiÔ˘Ï· ÚÔÛ¤¯Ô˘Ó ÙȘ ÙÚÂȘ ·‰ÂÚʤ˜ fiÙÈ Â›Ó·È Ôχ fiÌÔÚʘ, Î·È Ï¤Ó ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘˜ Ó· ÙȘ ·ÓÙÚ¢ÙÔ‡Ó. O ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Î·È Ë ‚·Û›ÏÈÛÛ·, ¯·ÚÔ‡ÌÂÓÔÈ, ‰›ÓÔ˘Ó ÙËÓ Â˘¯‹ ÙÔ˘˜. ∫È ¤ÙÛÈ, ÙËÓ ›‰È· ̤ڷ Î·È ÒÚ· Î·È ÛÙËÓ ›‰È· ÂÎÎÏËÛ›·, ÙË ÌËÙÚfiÔÏË Ù˘ ÃÒÚ·˜, Á›ÓÔÓÙ·È ÔÈ Á¿ÌÔÈ ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ‚·ÛÈÏfiÔ˘ÏˆÓ Ì ÙȘ ÙÚÂȘ fiÌÔÚʘ Î·È Î·Ï¤˜ ·‰ÂÚʤ˜…°È·Ù›, ÌfiÓÔ ·Ó ·ÓÙÚ¢ÙÔ‡Ó Ì·˙› ·‰¤ÚÊÈ· Ì ¿ÏÏ· ·‰¤ÚÊÈ·, ÙfiÙ ÌfiÓÔ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ô Á¿ÌÔ˜ ÙÔ˘˜… ∫·È ˙‹Û·Ó ¤ÙÛÈ ·˘ÙÔ› ηϿ, ÎÈ ÂÌ›˜ ηχÙÂÚ·…. °È¿ÓÓ˘ Î·È ¢ÚfiÛÔ˜ ¶Ô˘ÁÔ‡ÓÈ·˜
– 302 –
§ A O ° PAº I A
MÂÚÎÔ˘Ú›Ô˘ BÔÏÔÓ¿ÎË
™YNTHPH™H TPOºIMøN ™ TA ¢ ø ¢ E K A N H ™ A
O
1. ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹
Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ‹Ù·Ó ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Î·È ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜. ªÂ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÚÔÛٷ٢ÙÈÎfi ÁÈ· ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÚfiÔ, Û˘ÓÙËÚÔ‡Û·Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â‰Ò Î·È ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÚfiÓÈ· – ¯ˆÚ›˜ ηıfiÏÔ˘ ¯ËÌÈο Û˘ÓÙËÚËÙÈο Î·È Ì¤Û· ÎÔÓÛÂÚ‚ÔÔ›ËÛ˘ – ÊÚÔ‡Ù·, Ï·¯·ÓÈο, Ì·ÓÈÙ¿ÚÈ· Î·È ‚fiÙ·Ó·. O ÛˆÛÙfi˜ ÙÚfiÔ˜ Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ ·Ì›‚ÂÈ Ì ÙËÓ ÏÔ‡ÛÈ· Á¢ÛÙÈ΋ ÚÔÛÊÔÚ¿ Ù˘ ʇÛ˘ Î·È Ì ÙÔÓ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓÔ ÂÊԉȷÛÌfi ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Ì fiÏ· Ù· ÛËÌ·ÓÙÈο Ê˘ÛÈο Û˘ÛÙ·ÙÈο ÛÙËÓ ÈÔ ˘ÁÈÂÈÓ‹ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÊ‹. ∏ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛË ÊÚÔ‡ÙˆÓ Î·È Ï·¯·ÓÈÎÒÓ Û‹Ì·ÈÓ ›Ù fiÙÈ ‰È¤ıÂÙ ηÓ›˜ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ Ï·¯·ÓfiÎËÔ Î·È ÌÔÚÔ‡Û ӷ Âȉ›ÍÂÈ ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚ· ηϋ ÛÔ‰ÂÈ¿, ›Ù fiÙÈ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‚ÚÂÈ Â‡ÎÔÏ· ÊÙËÓ¿ ÊÚÔ‡Ù· Î·È Ï·¯·ÓÈο ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿, ÂÎÙÈÌÒÓÙ·˜ Ù· ·ÓfiıÂ˘Ù· Î·È ¯ˆÚ›˜ ¯ËÌÈο ÚÔ˚fiÓÙ·. ΔÔ ı¤ÏÁËÙÚÔ Ù˘ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛ˘, ¤Ú· ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÂÌÊ¿ÓÈÛË Î·È Á‡ÛË, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ Ë Á‡ÛË Î·È Ë ÛÙÂÚÂfiÙËÙ· ÙˆÓ ÊÚÔ‡ÙˆÓ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÂÓÙÂÏÒ˜ Î·È ¤ÙÛÈ ÚÔ·ÙÔ˘Ó Ó¤Â˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ¯Ú‹Û˘1. Δ¤ÏÔ˜, ÚÔÍÂÓ› ηٿÏËÍË, fiÛ˜ ÂÎÏËÎÙÈΤ˜ Ì›ÍÂȘ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈÙ¢¯ıÔ‡Ó Ì ϛÁË Ê·ÓÙ·Û›·. ŸÛÔÈ ‰È¤ıÂÙ·Ó ¤Ó· ÌÈÎÚfi Ï·¯·ÓfiI ¶ A PA ¢ O™ I A K E ™ M E £ O¢ O I
1. ¶.¯ ÙÔ ÍÂÚfi ‰·Ì¿ÛÎËÓÔ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Û ÔÏÏ¿ Ê·ÁËÙ¿ ‹ ÁÏ˘Î¿, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ·ÓÙÈηٷÛÙ·ı› Ô‡Ù ·fi ÙÔ ÊÚ¤ÛÎÔ, Ô‡Ù ·fi ÙÔ Î·Ù„˘Á̤ÓÔ.
– 303 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÎËÔ ‹ ¤Ó· ıÂÚÌÔ΋ÈÔ, fiÛÔÈ Â›¯·Ó ÛÙÔÓ Î‹Ô ÙÔ˘˜ ‰¤ÓÙÚ· ‹ – Ôχ ·Ï¿ – fiÛÔÈ Â›¯·Ó ‰È¿ıÂÛË Ó· ‚ÁÔ˘Ó ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi ÁÈ· Ó· Ì·˙¤„Ô˘Ó ¿ÁÚÈ· ÊÚÔ‡Ù·, ‚fiÙ·Ó· Î·È ·ÚˆÌ·ÙÈο ¯fiÚÙ·, ̤ۈ Ù˘ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛ˘ ÂÙ‡¯·ÈÓ·Ó ÂÓÙÂÏÒ˜ Ӥ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ ÙˆÓ ÚÔÌËıÂÈÒÓ ÙÔ˘˜ Î·È Î·ÙÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ.
2. ªÂÚÈÎÔ› ·ÏÔ› ÙÚfiÔÈ Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘.2 ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ¿ÌÂÛË ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÂÔ¯ÈÎÒÓ (΢ڛˆ˜ ηÏÔηÈÚÈÓÒÓ Î·È ÊıÈÓÔˆÚÈÓÒÓ) Ï·¯·ÓÈÎÒÓ Î·È ÊÚÔ‡ÙˆÓ ÁÈ· ÙÔ Î·ıËÌÂÚÈÓfi Ê·ÁËÙfi, ¤Ú ÔÏÏ¿ ·fi ·˘Ù¿, ÌÂÙ¿ ·fi ηٿÏÏËÏË ÂÂÍÂÚÁ·Û›· Ó· ηχ„Ô˘Ó ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘ ÂÂÚ¯Ô̤ÓÔ˘ ‰‡ÛÎÔÏÔ˘ (¤ˆ˜ ÙÔ 1960 ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÁÚÔÙÔÔÈÌÂÓÈÎÔ‡˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜) ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË ¯ÂÈÌÒÓ·3, Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÓËÛÙÂÈÒÓ Î.·. Œˆ˜ ÙË ‰ÂηÂÙ›· 1960-1970, ÛÙȘ ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂Ó˜ ·fi Ù· ·ÛÙÈο ΤÓÙÚ· ·ÁÚÔÙÔÔÈÌÂÓÈΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜, ÙÔ ËÏÂÎÙÚÈÎfi „˘ÁÂ›Ô Î·È Ô Î·Ù·„‡ÎÙ˘ Â›Ó·È ·ÎfiÌË ¿ÁÓˆÛÙ· ˆ˜ ̤۷ Û˘ÓÙËÚ‹Ûˆ˜ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Î·È ÙÔ „˘ÁÂ›Ô ¿ÁÔ˘, fiÔ˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›ٷÈ, ·Î·Ù¿ÏÏËÏÔ. Δ· ıÂÚÌÔ΋ȷ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ Î·È Î·Ù·Ó¿ÏˆÛË ÙˆÓ Ï·¯·ÓÈÎÒÓ Î·È ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÎÔÓÛÂÚ‚ÔÔÈ‹ÛÂÒ˜ ÙÔ˘˜ ›Û˘ ¿ÁÓˆÛÙ·. ŸÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ Ï·¯·ÓÈÎÒÓ Î·È ÊÚÔ‡ÙˆÓ ·fi ¿ÏϘ ¯ÒÚ˜ Ô‡Ù ÏfiÁÔ˜. Δ· ̤۷, ÏÔÈfiÓ, Ô˘ ‰È¤ıÂÙ·Ó ÔÈ ·ÏȤ˜ ÔÈÎÔ΢ڤ˜ ‹Ù·Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙ·. ¢È·ÙËÚÔ‡Û·Ó Ù· Ê·ÁËÙ¿ Î·È Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ÙÚfiÊÈÌ· ÛÙÔ Ê·Ó¿ÚÈ, Ô˘ ÙÔ Â›¯·Ó ÎÚÂÌ·Ṳ̂ÓÔ ÛÙËÓ ÎÔ˘˙›Ó·. 2. °È· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ ‚Ï., ¶··Ìȯ·‹Ï-∫Ô˘ÙÚԇ̷ ∞., ƒÔ‰›ÙÈΘ ™˘ÓÙ·Á¤˜, Aı‹Ó·È 1985, ÛÂÏ. 8-32. ¶ÔÏ˘Ì¤ÚÔ˘-∫·ÌËÏ¿ÎË ∞È., «ΔÔ Ï¿‰È ˆ˜ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfi ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÔÈÎȷ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›·». ¶Ú·ÎÙÈο ™˘ÌÔÛ›Ô˘. ∏ ÂÏÈ¿ Î·È ÙÔ Ï¿‰È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Î·È ÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ∞ı‹Ó· 2003, Û. 193-203. ¢ËÌÔÛȇ̷ٷ ∫∂∂§, ·Ú. 20 3. μÏ. Û¯ÂÙÈο, ªfi˙Ë ™., ¶ÔÏ›ÙÈÎË ÎÔ˘˙›Ó·, ∞ı‹Ó· 2004, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, Û. 108, fiÔ˘ Á›ÓÂÙ·È ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙȘ ÂÔ¯ÈΤ˜ ÚÔÂÙÔÈ̷ۛ˜ ÙÔ˘ ¯ÂÈÌÒÓ· ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË. ∂›Û˘, §·ÌÚ¿ÎË ª., Δ· ¯fiÚÙ·. ∞ı‹Ó· 19972, Û. 36, ΔÚÔ¯·Ï›·. ¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘ °., ∞¯ÂÈÏÈÓ¿, ∞ı‹Ó· 1986, Û. 82-83, fiÔ˘ ·Ó·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÏÂÙÔÌÂÚÒ˜ ÔÈ ÂÙÔÈ̷ۛ˜ ÙˆÓ ÊÚÔ‡ÙˆÓ ÁÈ· ÙÔ ¯ÂÈÌÒÓ·.
– 304 –
§ A O ° PAº I A
∂ÈÎfiÓ· 1. º·Ó¿ÚÈ ÁÈ· ÙË Ê‡Ï·ÍË Î·È Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÙˆÓ Ê·ÁËÙÒÓ.
ΔÔ ÎÚ¤·˜ ÁÈ· Ó· ‰È·ÙËÚËı›, ÙÔ Î·Ù¤‚·˙·Ó ÛÙÔ ËÁ¿‰È Ï›ÁÔ ÈÔ ¿Óˆ ·fi ÙÔ ÓÂÚfi – fiÔ˘ ›¯Â ‰ÚÔÛÈ¿ – ‹ ÙÔ ÎÚÂÌÔ‡Û·Ó Û ÙÛÈÁΤÏÈ· ÂÎÙÂıÂÈ̤ÓÔ ÛÙÔÓ ·¤Ú·, Ù˘ÏÈÁ̤ÓÔ Ì ÙÔ˘ÏÔ˘¿ÓÈ. ∫¿ÔȘ ÊÔÚ¤˜ ÙÔ Î·‚Ô‡Ú‰È˙·Ó. ΔÔ ÓÂÚfi ÙÔ ¿ÁˆÓ·Ó Û ÛÙ¿ÌÓ˜, Ù˘Ï›ÁÔÓÙ¿˜ Ù˜ Ìã¤Ó· ‚ÚÂÁ̤ÓÔ ·Ó›. ¶·ÏÈ¿, ÛÙÔ ÂÌfiÚÈÔ ‰ÂÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û·Ó fiÛÚÈ·, ¤ÙÔÈÌ· ˙˘Ì·ÚÈο, ÍËÚÔ› ηÚÔ› Î·È ÁÂÓÈο ÚÔ˚fiÓÙ· ‰È·ÙÚÔÊ‹˜ Û˘Û΢·Ṳ̂ӷ Î·È Ù˘ÔÔÈË̤ӷ. ŒÙÛÈ ÔÈ ÔÈÎÔ΢ڤ˜ ‹Ù·Ó ˘Ô¯Úˆ̤Ó˜ Ó· οÓÔ˘Ó ÙȘ ÎÔ˘Ì¿ÓȘ ÙÔ˘˜. ΔËÓ ÕÓÔÈÍË Ì¿˙¢·Ó ÙÔ Ì·ÚÙÔÏÔ‡ÏÔ˘‰Ô4, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â ‰È¿ÊÔÚ˜ ¯Ú‹ÛÂȘ5. ŒÎ·Ó·Ó Ù· ÁÏ˘Î¿ ÙÔ˘ ÎÔ˘Ù·ÏÈÔ‡, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÂÔ¯‹6. ¶ÂÚ›Ô˘ Ù¤ÏË ÙÔ˘ ηÏÔηÈÚÈÔ‡, ¤Ú ӷ ÚÔÌËı¢ÙÔ‡Ó Ù· 4. ¯·ÌÔÌ‹ÏÈ 5. ΔÔ ¯·ÌÔÌ‹ÏÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· ÎÔÌÚ¤Û˜ ÛÙ· Ì¿ÙÈ·, ˆ˜ ÚfiÊËÌ· ηٿ Ù˘ ‰˘ÛÎÔÈÏÈfiÙËÙ·˜, ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ηٷϿÛÌ·Ù·. ŸÙ·Ó ‹ıÂÏ·Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ¯·ÌÔÌ‹ÏÈ ÁÈ· ηٿϷÛÌ·, ÙÔ ¤ÚÈ¯Ó·Ó Û’ ¤Ó· ÙËÁ¿ÓÈ Ì·˙› Ì ϛÁÔ Ï¿‰È, ÙÔ ˙¤ÛÙ·ÈÓ·Ó Î·È ÙÔ Ù‡ÏÈÁ·Ó Û’ ¤Ó· ·Ó¿ÎÈ. 6. ΔËÓ ÕÓÔÈÍË, ¤ÊÙÈ·¯Ó·Ó ÙÔÓ ·Óıfi, ÙÔ ÌÔ‡ÛÌÔ˘ÏÔ. Δ¤ÏÔ˜ ª·˝Ô˘ Ì ·Ú¯¤˜ πÔ˘Ó›Ô˘
– 305 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÏfiÈ·, 7 Ù· Ú‚›ıÈ·, ÙË Ê·Î‹, ÙÔ˘˜ ÍËÚÔ‡˜ ηÚÔ‡˜, ÙÔ Ù˘Ú›, ÎÏ. ∏ ΢ÚÈfiÙÂÚË ÎÔ˘Ì¿ÓÈ· ‹Ù·Ó ÙÔ ÛÙ¿ÚÈØ Î¿ı ÙfiÛÔ ¤ÛÙÂÏÓ·Ó Ï›ÁÔ ÛÙÔÓ
̇ÏÔ Î·È ÙÔ ¿ÏÂı·Ó, ÒÛÙ ӷ ¤¯Ô˘Ó ÊÚ¤ÛÎÔ ·Ï‡ÚÈ ÁÈ· Ù· ˙˘ÌˆÙ¿. ΔÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ Ì ÙÔ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ ÛÙ¿ÚÈ, ¤ÊÙÈ·¯Ó·Ó ÙÔÓ ÙÚ·¯·Ó¿ Î·È ÙÔ ÏÈÁÔ‡ÚÈ Î·È, ÂÂȉ‹ ÙÔ Ì‹Ó· ·˘Ùfi ÔÈ ÓÙÔÌ¿Ù˜ Â›Ó·È ¿ÊıÔÓ˜, ÂÙԛ̷˙·Ó ÙËÓ ¿ÛÙ·8 ÁÈ· fiÏÔ ÙÔ ¯ÂÈÌÒÓ·. ª¿˙¢·Ó ÙË Ú›Á·ÓË Î·È ÙËÓ ·ÏÈÛÊ·ÎÈ¿, Ù· ͤڷÈÓ·Ó Î·È Ù· ʇϷÁ·Ó. ΔÔÓ ™Â٤̂ÚÈÔ ¤ÊÙÈ·¯Ó·Ó ÙȘ ÛÙ·Ê›‰Â˜, ÙÔ ÎÚ·Û› Î·È ÂÙԛ̷˙·Ó Ù· ۇη. ΔÔÓ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ¤ÊÙÈ·¯Ó·Ó ÙȘ ÂÏȤ˜ Î·È ÚÔÌËı‡ÔÓÙ·Ó ÙÔ Ï¿‰È ÁÈ· ÙÔ Ê·ÁËÙfi Î·È ÙÔ ¿Ó·ÌÌ· ÙÔ˘ χ¯ÓÔ˘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ·.
∂ÈÎfiÓ· 2. §·‰ÈÎfi
OÈ Â‚‰ÔÌ·‰È·›Â˜ ·Û¯Ôϛ˜ ‹Ù·Ó Ó· η‚Ô˘Ú‰›ÛÔ˘Ó Î·È Óã·Ï¤ÛÔ˘Ó ÙÔÓ Î·Ê¤, Ó· ÙÚ›„Ô˘Ó Ì ÙÔ ÌÔ˘Î¿ÏÈ ‹ Ó· ÎÔ·Ó›ÛÔ˘Ó ÙÔ ·Ï¿ÙÈ, Ó· ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ó fiÛÔ „ÈÏfiÙÂÚÔ Á›ÓÂÙ·È Î·È Ó· ÙÔ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙÔ ·Ï·ÙÂÚfi. ÙÔ Î·˝ÛÈØ ÙÔ ∫·ÏÔη›ÚÈ ÙÔ ÛٷʇÏÈ, ÙÔ ÓÂÚ·ÓÙ˙¿ÎÈ Î·È ÙÔ ºıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ Î˘‰ÒÓÈ. ΔÔ ÃÂÈÌÒÓ· ÙÔ ÓÂÚ¿ÓÙ˙È ÚÔÏfi (ηÚÔ˘Ï¿ÙÔ) Î·È ÙÔ Î·ÌËÏ¿ÎÈ. 7. Ê·ÛfiÏÈ· 8. Û¿ÏÙÛ·
– 306 –
§ A O ° PAº I A
∂ÈÎfiÓ· 3. ∞Ï·ÙÂÚ¿ ‹ÏÈÓ·, ÛηṲ̂ÓÔ ÁÈ· ÙÔ „ÈÏfi ·Ï¿ÙÈ, ·ÓÔȯÙfi ÁÈ· ÙÔ ¯ÔÓÙÚfi.
∏ ΢ÚÈfiÙÂÚË ·Û¯ÔÏ›· fï˜ ‹Ù·Ó ÙÔ ˙‡ÌˆÌ· ÙÔ˘ „ˆÌÈÔ‡ Î·È ÙÔ ¿Ó·ÌÌ· ÙÔ˘ ÊÔ‡ÚÓÔ˘ ÁÈ· ÙÔ „‹ÛÈÌÔ.
∂ÈÎfiÓ· 4. ∞Ó·Ì̤ÓÔ˜ ÊÔ‡ÚÓÔ˜,
– 307 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∫¿ı ™¿‚‚·ÙÔ Ë ÁÂÈÙÔÓÈ¿ ‹ ÙÔ ¯ˆÚÈfi ÌÔÛ¯Ô‚ÔÏÔ‡Û ÊÚÂÛÎÔ„Ë̤ÓÔ „ˆÌ›.9 «¶·Ú·Ï‡ڈ˜ Ùɘ ÔÈΛ·˜ ÂñÚ›ÛÎÂÙÔ ï ÊÔÜÚÓÔ˜, ÌÈÎÚfi˜ ̤ ÎÂÚ·Ì›‰È· η› ˘ÏÔÎÙÈṲ̂ӷ. \E‰á ÊÔ‡ÚÓÈ˙·Ó Ùfi „ˆÌ› ¬Ï˘ Ùɘ 낉ÔÌ¿‰Ô˜ οı ™¿‚‚·ÙÔ. ≠OÔÈÔ˜ ‰¤ ÊÔÜÚÓÔ˜ ôÓ·‚ ÚáÙÔ˜ Ââ˜ Ù‹Ó ÁÂÈÙˆÓ›· Âr¯Â Ù‹Ó ÚˆÙ˙È¿. Δ‹Ó ÚˆÙ˙È¿ ›˜ Ù‹Ó ÁÂÈÙˆÓ›·Ó Ù‹Ó àÓÂÏ¿Ì‚·Ó οı ₉ÔÌ¿‰· η› Ì›· ÔåÎÔÁ¤ÓÂÈ·, ì ïÔÖ · ÚˆÙÔ˙¤ÛÙ·ÈÓ ÙfiÓ ÊÔ‡ÚÓÔ. ªÂÙ¿ ‰¤ ì ôÏÏË ÔåÎÔÁ¤ÓÂÈ· ̤ Ï›Á· ÍÜÏ·, ‰ÈÂÙ‹ÚÂÈ ıÂÚÌfi ÙfiÓ ÊÔÜÚÓÔ. òEÙÛÈ ¬ÏË Ù‹Ó ì̤ڷ ÂÚÓÔÜÛ·Ó àfi ÙfiÓ ÊÔÜÚÓÔ ¬Ï˜ Ôî ÔåÎÔÁ¤ÓÂȘ, ï ‰¤ ÊÔÜÚÓÔ˜ ôÓ·‚ ̤¯ÚÈ Î·› Ùfi ‚Ú¿‰˘10.» ΔÔ „ˆÌ› ÙÔ ÙÔÔıÂÙÔ‡Û·Ó
ÛÙËÓ „ˆÌÔı‹ÎË. «Δ¿ „ˆÌÈ¿ ≈ÛÙÂÚȘ ’Ô‡ Ùfi ÊÔ‡ÚÓÈÛÌ· ä‚¿ÏÏ·ÓÙ· ÛÙ‹ Ù¿‚Ï· Ù˙’ äÊ˘Ï¿·ÓÙ· ÁÈ¿ ÔûÏË ÓÙ‹Ó \E‚‰ÔÌ¿11.»
¶ÚÈÓ ·Ú¯›ÛÔ˘Ó ÙÔ ˙‡ÌˆÌ·, ÛÙ·‡ÚˆÓ·Ó ÙÔ ·Ï‡ÚÈ Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔ ˙‡ÌˆÌ· ÛÙ·‡ÚˆÓ·Ó ÙÔ ˙˘Ì¿ÚÈ. ŸÙ·Ó ÊÔ‡ÚÓÈ˙·Ó Ù· „ˆÌÈ¿, ÛÙ·‡ÚˆÓ·Ó Î·È ÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ Ì ÙÔ ÛÊ·ÎÙ¿ÚÈ. ™¯Â‰fiÓ Û οı ˙˘ÌˆÙfi, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· fiÙ·Ó Â›¯·Ó ÔÓÔÌ·ÛÙÈ΋ ÂÔÚÙ‹, ¤ÊÙÈ·¯Ó·Ó ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ¿,12 Ô˘ ÙËÓ ¤ÛÙÂÏÓ·Ó ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛÈ¿ ÁÈ· ·Ú¿ÎÏËÛË. Δ· ÍÂÚ¿ ۇη, ÁÈ· Ó· ·ÚˆÌ·ÙÈÛıÔ‡Ó, Ù· ‰È·ÙËÚÔ‡Û·Ó ·Ó¿ÌÂÛ· Û ʇÏÏ· ·ÏÈÛÊ·ÎÈ¿˜ Î·È Ì˘ÚÙÈ¿˜ ‹ ‰¿ÊÓ˘. ™ÙÔ ÓÂÚfi Ô˘ ÚÔÛ¤ÊÂÚ·Ó, ¤ÛÙ·˙·Ó ̤۷ Ï›ÁÔ ·ÓıfiÓÂÚÔ ÁÈ· Ó· ÌÔÛ¯ÔÌ˘Ú›˙ÂÈ. °È· ÙË Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÙˆÓ ÎÚÂ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ÏÈ·ÚÒÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ‰È¿ÊÔÚ· Ì˘ÚÈÛÙÈο Ê˘Ù¿ Ì ·ÓÙÈÔÍÂȉˆÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ·ÓÙ› ÙˆÓ Û˘ÓıÂÙÈÎÒÓ (¯ËÌÈÎÒÓ). ∂Λӷ Ô˘ ÚÔˆıÔ‡ÓÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· Â›Ó·È ÙÔ ‰ÂÓÙÚÔÏ›‚·ÓÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ˆ˜ ·ÓÙÈÔÍÂȉˆÙÈÎfi ÛÙËÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ÙÚÔʛ̈Ó. ΔÔ ‰ÂÓÙÚÔÏ›‚·ÓÔ Î·È ÙÔ Ê·ÛÎfiÌËÏÔ 9. °È· Ù· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÙÔ˘ ¶.∞.™.§. Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó, ‚Ï. Û¯ÂÙÈο, ªËÏ›ÁÎÔ˘ª·ÚηÓÙÒÓË ª., «ÃÂÈÚfiÁڷʘ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ Ï·ÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ‡Ï˘ ÙÔ˘ ™Ô˘‰·ÛÙËÚ›Ô˘ §·ÔÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ, 1966-1986», ¶·ÚÔ˘Û›· ∂ã (1987), Û. 539-550 10. ¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú. 888, ÛÂÏ. 4 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969). 11. ¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú. 778, ÛÂÏ. 6 (™˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ∫Ô˘ÙÔ‡˙Ë, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 19681969). 12. ÚfiÛÊÔÚÔ
– 308 –
§ A O ° PAº I A
∂ÈÎfiÓ· 5. æˆÌÔı‹ÎË.
¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÊÚ¤Ûη ‹ ÍËÚ¿ ‹ ˆ˜ ¤Ï·È· ‹ ÂÏ·ÈÔÚËÙ›Ó˜. ∂›Û˘, Ë Ú›Á·ÓË ¤¯ÂÈ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ·ÓÙÈÔÍÂȉˆÙÈ΋ ÚÔÛÙ·Û›· ηıÒ˜ Î·È ÙÔ Û˘ÁÁÂÓ¤˜ ı˘Ì¿ÚÈ. ¶ÚfiÛÊ·Ù· ¤¯Ô˘Ó ·Ú¯›ÛÂÈ ÌÂϤÙ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÍÂȉˆÙÈ΋ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ· Û΢·ÛÌ¿ÙˆÓ ÂÏ·ÈfiÏ·‰Ô˘ Ì ÛÎfiÚ‰Ô, ‰ÂÓÙÚÔÏ›‚·ÓÔ Î·È Ú›Á·ÓË. Ÿˆ˜ ‰Â ·ÔÊ·›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÂȉÈÎÔ›, ÔÈ ·ÓÙÈÌÈÎÚԂȷΤ˜ ÂÓÒÛÂȘ ÛÙ· Ê˘ÙÈο ˘ÏÈο ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙÔ ÎÏ¿ÛÌ· ÙÔ˘ ·Èı¤ÚÈÔ˘ ÂÏ·›Ô˘13. ∏ ‰¿ÊÓË, ›Û˘, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙË Ì·ÁÂÈÚÈ΋ ˆ˜ 13. μÏ. μÂÎÈ¿ÚË ™., «º˘Ù¿ Î·È ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙÚÔʛ̈Ó. ∞ÓÙÈÔÍÂȉˆÙÈ΋ Î·È ·ÓÙÈÌÈÎÚԂȷ΋ ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ ·ÚˆÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È Ê·Ú̷΢ÙÈÎÒÓ Ê˘ÙÒÓ». ∂Ù¿ Ë̤Ú˜(29 πÔ˘Ó›Ô˘ 1997), Û. 32. ∫·ıËÌÂÚÈÓ‹. ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª., ¢¤Ó‰Ú·, Ê˘Ù¿, ¿ÓıË ÛÙË ÓÂÒÙÂÚË ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ˘fi ¤Î‰ÔÛË.
– 309 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
·ÚˆÌ·ÙÈÎfi ÁÈ· Ì·ÚÈÓ¿Ù˜ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ηٿ ÙË Û˘Û΢·Û›· ÍËÚÒÓ ÊÚÔ‡ÙˆÓ, ΢ڛˆ˜ Û‡ÎˆÓ Î·È ÛÙ·Ê›‰ˆÓ Î·È Ù· ÚÔÊ˘Ï¿ÛÛÂÈ ·fi Ù· ¤ÓÙÔÌ· Î·È Ù· ·Î¿Ú·. ™˘ÓÙËÚËÙÈÎfi ÊÚÔ‡ÙˆÓ Â›Ó·È ÙÔ ÂÙÈ̤˙È14 Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈfiÙ·Ó Î·È ˆ˜ ÁÏ˘Î·ÓÙÈÎfi ÚÈÓ ·fi ÙË ˙¿¯·ÚË, ÁÈ· Ù· ÁÏ˘Î¿ ÙÔ˘ ÎÔ˘Ù·ÏÈÔ‡. ∫Ú›ÓÂÙ·È ·Ó·Áη›Ô Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÛÙȘ ·ÁÚÔÙÔÔÈÌÂÓÈΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜ ¤ˆ˜ ÙÔ 1960 Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÙȘ ϤÔÓ ·ÔÌÔӈ̤Ó˜, ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÊÙÒ¯ÂÈ·˜ Î·È Ù˘ ·Ó¤¯ÂÈ·˜ Ô˘ ˘‹Ú¯Â, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û ÁÈÓfiÙ·Ó ·ÍÈÔÔ›ËÛË Î·È ÛÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ fiÏ˘ Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Î·È ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ, ȉȷ›ÙÂÚ· ÙˆÓ ÊÚÔ‡ÙˆÓ.
3. ª¤ıÔ‰ÔÈ Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘. ∏ ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ Ï·¯·ÓÈÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ÊÚÔ‡ÙˆÓ ÁÈ· ÙË ¯ÂÈÌÂÚÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô ÁÈÓfiÙ·Ó Ì ÔÈΛÏÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛË Î·È ÂÌÂÈÚ›· ·ÈÒÓˆÓ. ™Ùfi¯Ô˜ οıÂ Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ Â›Ó·È Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ ÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Û‹„˘, ·Ê·ÈÚÒÓÙ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ˙ËÌÈÔÁfiÓÔ˘˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜ ÙȘ ‚¿ÛÂȘ ˙ˆ‹˜, ‰ËÏ·‰‹ ÙË ˙¤ÛÙË Î·È ÙËÓ ˘ÁÚ·Û›·15. ∏ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ÌÈ·˜ ‹ Ù˘ ¿ÏÏ˘ ÌÂıfi‰Ô˘ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙËÓ ÔÛfiÙËÙ· Î·È ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ Ô˘ ı¤ÏÂÈ Î·Ó›˜ Ó· ·Ú·Á¿ÁÂÈ, ·fi ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Î·È ÙȘ ‰È·ı¤ÛÈ̘ ıÂÚÌÈΤ˜ ËÁ¤˜ Ô˘ ı¤ÏÂÈ Î·Ó›˜ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ.
3.1. ∞ÔÍ‹Ú·ÓÛË16
3.1.1. ∞ÔÍ‹Ú·ÓÛË Ì¤Ûˆ ·Ê˘‰¿ÙˆÛ˘ ™¯Â‰fiÓ Î¿ı ›‰Ô˜ ÊÚÔ‡ÙÔ˘ Î·È Ï·¯·ÓÈÎÔ‡ ÌÔÚ› Ó· Û˘ÓÙËÚËı› ÁÈ· ηÈÚfi, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛË. OÈ Óˆ¤˜ Ê˘ÙÈΤ˜ ÙÚÔʤ˜ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ÌÈ· 14. μÏ. ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª.,. «°Ï˘Î¿-ÁÏ˘Î‡ÛÌ·Ù· ÛÙfi ¡. ΔÚÈοψÓ. §·ÔÁÚ·ÊÈΤ˜ η› ’ıÓÔÏÔÁÈΤ˜ ’ÈÛËÌ¿ÓÛÂȘ», ΔÚÈηÏÈÓ¿, ÙfiÌ. 12 (1992), Û. 207, 209-211. 15. μ Ï. Samwald A., ∞ÔÍËÚ·›Óˆ Î·È Û˘ÓÙËÚÒ. ∞ı‹Ó·, ·.Â., ÛÂÏ. 7. 16. μÏ. Û¯ÂÙÈο, æÈÏ¿ÎË ¡›ÎÔ˜-ª·Ú›·, ∫ÚËÙÈ΋ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÎÔ˘˙›Ó·. ∏Ú¿ÎÏÂÈÔ 1997, ∫·ÚÌ¿ÓˆÚ, Û. 243.
– 310 –
§ A O ° PAº I A
Û¯ÂÙÈο ˘„ËÏ‹ ÔÛfiÙËÙ· Û ÓÂÚfi, Ù˘ Ù¿Í˘ ÙÔ˘ 80-90%, ÙÔ ÔÔ›Ô Ì·˙› Ì ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÛÂ Ê˘ÛÈο ÙÚÔÊÈο Û˘ÛÙ·ÙÈο, ·ÔÙÂÏ› ¢ÓÔ˚Îfi ¤‰·ÊÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÌÈÎÚÔÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ (Ì˘Î‹ÙˆÓ, ÌÔ‡¯Ï·˜, ‚·ÎÙËÚȉ›ˆÓ). ∫¿Ùˆ ·fi Ù¤ÙÔȘ Û˘Óı‹Î˜ Î·È Û ηÓÔÓÈ΋ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· ·˘Ù¿ ÔÏÏ·Ï·ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Î·È ÚÔηÏÔ‡Ó ‰È·‰Èηۛ˜ Û‹„˘ Î·È ˙‡ÌˆÛ˘, οÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ÊÚÔ‡ÙÔ ·Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ÚÔ˜ ‚ÚÒÛË17. ∞fi ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛ˘, ‰È·ÚΤÛÙÂÚË Â›Ó·È Ë ÂÎÙÂٷ̤ÓË ·Ê·›ÚÂÛË ‡‰·ÙÔ˜, Ë ÏÂÁfiÌÂÓË ·Ê˘‰¿ÙˆÛË. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛË Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÙÔ ÂÍ‹˜: Ô ıÂÚÌfi˜ ·¤Ú·˜ Ô˘ ÂÚÓ¿ ¿Óˆ ·fi Ù· ÊÚÔ‡Ù·, ÂÍ·ÙÌ›˙ÂÈ ÙÔ ÛÙÚÒÌ· ˘ÁÚ·Û›·˜ ·fi ÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ¿ ÙÔ˘˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÈÛÔÚÚÔÂ›Ù·È ¿ÏÈ ·fi ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È Î·È ·˘Ùfi Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘. ∏ Ù·¯‡ÙËÙ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· Á›ÓÔÓÙ·È ·˘Ù¤˜ ÔÈ ‰È·‰Èηۛ˜, Â›Ó·È ¿ÌÂÛË Û˘Ó¿ÚÙËÛË ÙˆÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓØ fiÛÔ ˘„ËÏfiÙÂÚË Â›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ Ë ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, ÙfiÛÔ Ù·¯‡ÙÂÚË Â›Ó·È Ë Ï‹ÍË ÙˆÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ ·˘ÙÒÓ. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ Â›Ó·È Î·È Ô ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ‰È·ÂÚ·ÙfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ Ê˘ÙÈÎÔ‡ ÈÛÙÔ‡, fiÛÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ‰È·ÂÚ·ÙfiÙËÙ· ¤¯ÂÈ, ‰ËÏ·‰‹, Ô Ê˘ÙÈÎfi˜ ÈÛÙfi˜ Î·È fiÛÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Â›Ó·È Ë ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÂÍ·Ừۈ˜, ÙfiÛÔ ÁÚËÁÔÚfiÙÂÚ· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È Ë Í‹Ú·ÓÛË. ∏ ı¤ÚÌ·ÓÛË Î·Ù¿ ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ÍËÚ¿ÓÛˆ˜ Â›Ó·È Î·ıÔÚÈÛÙÈ΋ ÌfiÓÔÓ ÁÈ· ÙÔ ‚·ıÌfi Ù˘ ·Ê˘‰¿ÙˆÛ˘ Î·È ‰ÂÓ Âȉڿ – fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ·ÔÛÙ›ڈÛ˘ – ÛÙË ı·Ó¿ÙˆÛË ÙÔ˘ ʇÙÚÔ˘18. ∂Ô̤ӈ˜, ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔÈ fiÚÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛË, Â›Ó·È Ë Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ·¤Ú· Î·È Ë ˘ÁÚ·Û›·. °È· Ó· ÌÔÚ› Ô ·¤Ú·˜ Ô˘ ÂÚÓ¿ Ó· ·Ê·ÈÚ› ÙËÓ ˘¿Ú¯Ô˘Û· ˘ÁÚ·Û›·, Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È fiÛÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÍËÚfiÙÂÚÔ˜. O ·¤Ú·˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÌÔÚ› Ó· ΢ÎÏÔÊÔÚ›, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ô ÍËÚfi˜ ·¤Ú·˜ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙÔÓ ˘ÁÚfi, Ô ÔÔ›Ô˜ Â›Ó·È ·Ó¿ÁÎË Ó· ¤¯ÂÈ ¤ÍÔ‰Ô ‰È·Ê˘Á‹˜. ∫·Ù¿ ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ Í‹Ú·ÓÛ˘, ÂΛÓÔ Ô˘ Ú¤ÂÈ ¿ÓÙÔÙ ӷ ÂȉÈÒÎÂÙ·È Â›Ó·È Ë ‰È·‰Èηۛ· ·ÔÍ‹Ú·ÓÛ˘ Ó· Á›ÓÂÙ·È Ù·¯‡ÙÂÚ· 17. Samwald A., fi.., ÛÂÏ. 7. 18. See Johns L. – Stevenson V., Fruit for the home and garden, London 1985, ÛÂÏ. 40-55.
– 311 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Î·È ÔÌÔÈfiÌÔÚÊ·. ∏ ˘„ËÏfiÙÂÚË ‰˘Ó·Ù‹ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë Î·Ï‡ÙÂÚË, ‰ÈfiÙÈ Ë ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ˙¤ÛÙË Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÂÈ ÔχÙÈÌ· Û˘ÛÙ·ÙÈο Î·È ÂÈÙ·¯‡ÓÂÈ ¯ËÌÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ ÛÙÔÓ ÔÚÁ·ÓÈÎfi ÈÛÙfi, Ô˘ ‰ÚÔ˘Ó ··ÍȈÙÈο Î·È Î¿ÓÂÈ ÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ ηÚÔ‡ ÛÎÏËÚ‹ Î·È Ì Ûη̷ۛٷ, ÌÂÙ·‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ‰˘Û¿ÚÂÛÙ· ÙË Á‡ÛË ÙˆÓ ÊÚÔ‡ÙˆÓ Î·È ÂȉÚÒÓÙ·˜ ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÛÙË ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ ÙˆÓ ÌÈÎÚÔÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ Û ÛÙ·ıÂÚ¤˜ ÌÔÚʤ˜ ‰È·ÚΛ·˜, Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· – ·Ó ÂÎÙÂıÔ‡Ó Û ȉ·ÓÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›·˜ – ı· ÌÂÙ·‚ÏËıÔ‡Ó Î·È ¿ÏÈ Û ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈ· ‚·ÎÙËÚ›‰È·. ∂ÈϤÔÓ ÚÔηÏ› ÌÂÁ¿Ï· ÂÓÂÚÁÂȷο ¤ÍÔ‰·. ∂›Û˘, Ô‡ÙÂ Ë ¯·ÌËÏ‹ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· ÂӉ›ÎÓ˘Ù·È, ·ÊÔ‡ ÔÈ Ì‡ÎËÙ˜ ‹ Ù· ‚·ÎÙËÚ›‰È· Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Ó ÙË Û‹„Ë ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙÔÓ ·Ó·Áη›Ô ¯ÚfiÓÔ ÁÈ· Ó· ÔÏÏ·Ï·ÛÈ·ÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· ÂÈÙÂıÔ‡Ó ÛÙÔ ·ÔÍËÚ·ÈÓfiÌÂÓÔ ·Á·ıfi, ÚÔÙÔ‡ ÂÈÙ¢¯ı› Ë ·Ê˘‰¿ÙˆÛË. ∞˘ÙÔ› Â›Ó·È ÔÈ ÏfiÁÔÈ Ô˘ ÂȉÈÒÎÔÓÙ·È ÔÈ fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ Î·Ï‡ÙÂÚ˜ ıÂÚÌÔÎڷۛ˜, Ô˘ - ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘ ηÚÔ‡ – Î˘Ì·›ÓÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ 30Æ Î·È 70ÆC19. 3.1.2. •‹Ú·ÓÛË ÛÙÔÓ ·¤Ú· ∏ Í‹Ú·ÓÛË ÛÙÔÓ ·¤Ú· Â›Ó·È Ì›· ·fi ÙȘ ·ÏÔ‡ÛÙÂÚ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ·ÔÍËÚ¿ÓÛˆ˜, ΢ڛˆ˜ ÙˆÓ ÊÚÔ‡ÙˆÓ. ∞ÔʇÁÔÓÙ·È ÔÈ ¯·ÌËϤ˜ ıÂÚÌÔÎڷۛ˜ Î·È Ë Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ʈÙfi˜, Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Ó Û ̤ÙÚÈ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·, ȉȷÈÙ¤Úˆ˜ Û ÊÚÔ‡Ù· Ô˘ ·Ô¯ÚˆÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È Â‡ÎÔÏ· ‹ Â›Ó·È ÏÔ‡ÛÈ· Û ÓÂÚfi. ∂ÓÙÂÏÒ˜ ηٿÏÏËÏË Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, ÁÈ· „ÈÏÔÎÔÌ̤ӷ Ì·ÓÈÙ¿ÚÈ·, ‚fiÙ·Ó·, ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÂÂÍÂÚÁ·Ṳ̂Ó˜ Û ‰È¿Ï˘Ì· ·Ú·ÈÔ‡ ÎÈÙÚÈÎÔ‡ ÔͤԘ ʤÙ˜ Ì‹ÏÔ˘. ΔÔ ÊÚÔ‡ÙÔ ‹ ÙÔ Ï·¯·ÓÈÎfi ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ¿Óˆ Û ¤Ó· ÙÂÏ¿ÚÔ Í‹Ú·ÓÛ˘,20 Û ¯·ÚÙ› ÂÚÈÙ˘Ï›ÁÌ·ÙÔ˜, Û ÌÈ· Û˘ÚÌ¿ÙÈÓË Û¯¿Ú· ‹ – Ù¤ÏÔ˜ – ÎÚÂÌÈÔ‡ÓÙ·È Û’ ¤Ó· ÏÂÙfi Û¯ÔÈÓ›.
19. μÏ. Samwald A., fi.., ÛÂÏ. 7-8. 20. ™˘Ó‹ıˆ˜ ¤Ó· ·ÓÔÍ›‰ˆÙÔ ‹ Ï·ÛÙÈÎfi ϤÁÌ· ÁÈ· ÚÔÛÙ·Û›· ·fi ÙȘ ̇Á˜, ηÚʈ̤ÓÔ Û ͇ÏÈÓÔ Ï·›ÛÈÔ.
– 312 –
§ A O ° PAº I A
∂ÈÎfiÓ· 6. •‡ÏÈÓÔ ÙÂÏ¿ÚÔ Ì ÙÔ‡‚Ï· ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛË Ï·¯·ÓÈÎÒÓ ÛÙÔÓ ·¤Ú·,
∂ÈÎfiÓ· 7. ∫·ÙÛÔ˘Ó¿˜ ÎÚÂÌ·Ṳ̂ÓÔ˜ ¿Óˆ ·fi ÙÔÓ ·Ù·Úfi.
– 313 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ΔÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ηÏfi ÁÈ· Ì·ÓÈÙ¿ÚÈ·, Ê·ÛÔÏ¿ÎÈ· Î·È Ê¤Ù˜ Ì‹ÏÔ˘. Δ· ‚fiÙ·Ó· Û˘Ó‹ıˆ˜ ÎÚÂÌfiÓÙÔ˘Û·Ó Û ÏÂÙ¿ Ì¿ÙÛ· Ì ÙÔ ¿ÓıÔ˜ ÚÔ˜ Ù· οو.
∂ÈÎfiÓ· 8. Δ· ‚fiÙ·Ó· Ù· È¿ÓÔ˘Ì Û ̿ÙÛ· Î·È Ù· ÎÚÂÌ¿Ì Ì ÙÔ ¿ÓıÔ˜ ÚÔ˜ Ù· οو.
ΔÔ ÍËÚ·ÈÓfiÌÂÓÔ ·Á·ıfi ‰ÂÓ ÂÍÂÙ›ıÂÙÔ Î·Ù¢ı›·Ó ÛÙËÓ ËÏȷ΋ ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏ›·, ηıÒ˜ Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Â›¯·Ì ·ÒÏÂÈ· ıÚÂÙÈÎÒÓ ˘ÏÈÎÒÓ Î·È ‚ÈÙ·ÌÈÓÒÓ. ∂ÈÚfiÛıÂÙ·, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘ ÊÚÔ‡ÙÔ˘, Ë ËÏȷ΋ ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏ›· ÚÔηÏ› ·Ô¯ÚˆÌ·ÙÈÛÌfi Ù˘ Û¿Úη˜ ÙÔ˘. ∏ ηϋ ΢ÎÏÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ·¤Ú·, Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ÛÎfiÓ˘ Î·È Ë ¯·ÌËÏ‹ ˘ÁÚ·Û›·, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Ù˘ ÂÈÙ˘¯Ë̤Ó˘ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛ˘ ÛÙÔÓ ·¤Ú·, ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ȉ·ÓÈÎfiÙÂÚÔ˜ ÙfiÔ˜ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÙÔ ˘fiÛÙÂÁÔ, ÌÈ· ÛÔʛٷ ·ÂÚÈ˙fiÌÂÓË Â·ÚÎÒ˜ ‹ ¤Ó· Ì·ÏÎfiÓÈ ÛηÛÙfi, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ÚÔÊ˘Ï·Á̤ÓÔ ·fi ÙË ‚ÚÔ¯‹21.
21. μÏ. Samwald A., fi.., ÛÂÏ. 12-14.
– 314 –
§ A O ° PAº I A
3.1.3. ∞ÔÍ‹Ú·ÓÛË ÛÙÔÓ ÊÔ‡ÚÓÔ ∫·È ÛÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ ÛÙ¤ÁÓˆÓ·Ó Ôχ ηϿ, ÊÚÔ‡Ù· Î·È Ï·¯·ÓÈο. ™˘Ó‹ıˆ˜, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó Û˘ÚÌ¿ÙÈÓ˜ Û¯¿Ú˜, Ï˘ÁÈṲ̂Ó˜ ÛÙȘ ¿ÎÚ˜ ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ‰‡ÛηÌÙ˜. ∂¿Óˆ Ûã·˘Ù¤˜ ÙȘ Û¯¿Ú˜ ÙÔÔıÂÙÔ‡Û·Ó Ì›· Ï·‰fiÎÔÏÏ· ‹ Ì›· Á¿˙·, ÒÛÙ ÙÔ ÚÔ˜ Í‹Ú·ÓÛË ·Á·ıfi Ó· ÌËÓ ¤Ú¯ÂÙ·È Û ·ʋ Ì ÙÔ Ì¤Ù·ÏÏÔ. ∂›Û˘, Ù· ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ÙˆÓ ÊÚÔ‡ÙˆÓ ‹ ÙˆÓ Ï·¯·ÓÈÎÒÓ Ù· ÂÚÓÔ‡Û·Ó Û ÌÂÙ·ÏÏÈΤ˜ ‚¤ÚÁ˜ ‹ Û ‚ÂÏfiÓ˜ ÏÂ̷͛ÙÔ˜ Ì ̋ÎÔ˜ Ù¤ÙÔÈÔ, ÒÛÙ ӷ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÛÙÂÚˆıÔ‡Ó ÛÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ. ∏ fiÚÙ· ÙÔ˘ ÊÔ‡ÚÓÔ˘, fiÛÔ ‰È·ÚÎÔ‡ÛÂ Ë Í‹Ú·ÓÛË, ‹Ù·Ó ÌÈ· ¯·Ú·Ì·ÙÈ¿ ·ÓÔȯً, ÒÛÙ ӷ ʇÁÂÈ Ô ˘ÁÚfi˜ ·¤Ú·˜22.
∂ÈÎfiÓ· 9. ™Ù¤Áӈ̷ Û ÊÔ‡ÚÓÔ Ì ‚ÂÏfiÓ˜ ÏÂ̷͛ÙÔ˜ ‹ ÌÂÙ·ÏÏÈΤ˜ ‚¤ÚÁ˜
3.1.4. ΔÔ ÓÙÔ˘Ï¿È Í‹Ú·ÓÛ˘ ∂Âȉ‹ ÙÔ ÛÙ¤Áӈ̷ ÛÙÔÓ Î·ı·Úfi ·¤Ú· ›¯Â Ù· ÌÂÈÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ Î·È Ô ÊÔ‡ÚÓÔ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ú·ÎÙÈÎfi˜, Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ ‹Ù·Ó ¤Ó· ÛÙ·ıÂÚfi ÓÙÔ˘Ï¿È Í‹Ú·ÓÛ˘ ÁÈ· ‰È·Ú΋ ¯Ú‹ÛË. 22. μÏ. Samwald A., fi.., ÛÂÏ. 14-15.
– 315 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∞˘Ùfi, ›Ù ÙÔ Î·Ù·Û··˙ ηÓ›˜ ÌfiÓÔ˜ ÙÔ˘, ›Ù ÁÈÓfiÙ·Ó Î·ÙfiÈÓ ·Ú·ÁÁÂÏ›·˜ ÛÙÔÓ Í˘ÏÔ˘ÚÁfi. À‹Ú¯Â ›Û˘ Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ηٷÛ΢‹˜ ÙÔ˘ ·fi ˘¿Ú¯ÔÓÙ· ÛÙÔ Û›ÙÈ ‹ ÙËÓ ·Ôı‹ÎË ˘ÏÈο, fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ï.¯. Ù· ·Ï·È¿ Ï·›ÛÈ· ·Ú·ı‡ÚÔ˘ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜. O˘ÛÈ·ÛÙÈο ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ·Ïfi ͇ÏÈÓÔ ÓÙÔ˘Ï¿È Ô˘ ÚÔÛʤÚÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ·ÔÍ‹Ú·ÓÛ˘ ÊÚÔ‡ÙˆÓ ‹ Ï·¯·ÓÈÎÒÓ ÚÔÊ˘Ï·ÁÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙË ÛÎfiÓË Î·È Ì Ôχ ηϋ ΢ÎÏÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ·¤Ú·. ™ÙÔ Î¿Ùˆ ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÙÔ ÓÙÔ˘Ï¿È ‹Ù·Ó ¿ÓÙ· ·ÓÔȯÙfi, ÒÛÙ ӷ ‰È¢ÎÔχÓÂÙ·È ÙÔ ·Ó¤‚·ÛÌ· ÙÔ˘ ˙ÂÛÙÔ‡ ·¤Ú·. ™ÙÔ ÌÚÔÛÙÈÓfi ̤ÚÔ˜ ˘‹Ú¯Â Ì›· fiÚÙ· ÁÈ· Ó· Ì·›ÓÔ˘Ó Ù· ÙÂÏ¿Ú· Î·È ÛÙÔ Â¿Óˆ ¤Ó· η¿ÎÈ, Ô‡Ùˆ˜ ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ÚÔÊ˘Ï·Á̤ÓÔ ·fi fiϘ ÙȘ Ï¢ڤ˜. ™˘Ó‹ıˆ˜ ÔÈ ÙÔ›¯ÔÈ ÓÙ‡ÓÔÓÙ·Ó Ì ·ÏÔ˘ÌÈÓfi¯·ÚÙÔ ÁÈ· Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚË ·ÓÙ·Ó¿ÎÏ·ÛË Ù˘ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›·˜.
∂ÈÎfiÓ· 10. ¡ÙÔ˘Ï¿È Í‹Ú·ÓÛ˘
ΔÔ ÓÙÔ˘Ï¿È Í‹Ú·ÓÛ˘ ‰È¤ıÂÙ Ϸ˚Ó¿ ÂÛˆÙÂÚÈο ÙÔȯÒÌ·Ù· ·fi Û·Ó›‰Â˜ – ÛÙËÚ›ÁÌ·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ ÙÂÏ¿ÚˆÓ. ¢‡Ô ̤ıÔ‰ÔÈ ˘‹Ú¯·Ó ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË Ù˘ ÛˆÛÙ‹˜ ΢ÎÏÔÊÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ·¤Ú·: Ë ÚÒÙË Â›Ó·È Ë Á¤ÌÈÛË ÙˆÓ ÙÂÏ¿ÚˆÓ Ì ·Ú·Èfi ÙÚfiÔ, ÒÛÙÂ Ô ·¤Ú·˜ Ó·
– 316 –
§ A O ° PAº I A
·Ó‚·›ÓÂÈ ·ÚfiÛÎÔÙ· ·Ó¿ÌÂÛ· ·fi Ù· ÊÚÔ‡Ù· Î·È Ó· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÔÌÔÈfiÌÔÚÊË Í‹Ú·ÓÛË. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË Ì¤ıÔ‰Ô˜ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ Ù·ÎÙÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÙÂÏ¿ÚˆÓ ÒÛÙÂ Ô ·¤Ú·˜ Ó· ÂÚÓ¿ ·fi ÙÔ Â¿Óˆ ̤ÚÔ˜ Î·È Ó· ÌÔÚ› Ó· ·Ó‚·›ÓÂÈ ÛÙÔ ·Ì¤Ûˆ˜ ÂfiÌÂÓÔ ÙÂÏ¿ÚÔ. ªÂ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ Ù¿ÍË fï˜ ÙÔ ÓÙÔ˘Ï¿È ‹Ù·Ó ‚·ı‡ÙÂÚÔ ÙˆÓ ÙÂÏ¿ÚˆÓ, ÒÛÙ ӷ ÌÔÚÔ‡Ó ·˘Ù¿ Ó· ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó ı¤ÛË. ™ËÌ·ÓÙÈÎfi Û οı ÂÚ›ÙˆÛË ‹Ù·Ó Ë ‡·ÚÍË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·˜ ‰È·Ê˘Á‹˜ ÙÔ˘ ·¤Ú· ÚÔ˜ Ù· ¿ӈ. ∞˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÙÔ Î·¿ÎÈ ¤ÌÂÓ οˆ˜ ·ÓÔȯÙfi ‹ ÛÙÂÚˆÓfiÙ·Ó ÛÂ Í˘Ï¿ÎÈ· ‡„Ô˘˜ ¤ÓÙ (5) ÂηÙÔÛÙÒÓ, Ù· ÔÔ›· ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙÔ ÛÙȘ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÁˆÓ›Â˜. ªÂ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô ·¤Ú·˜ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‚Á·›ÓÂÈ ·fi ÙȘ ˘¿Ú¯Ô˘Û˜ Ï·˚Ó¤˜ Û¯ÈṲ̂˜. ΔÔ Â›‰Ô˜ Ù˘ ηٷÛ΢‹˜ Î·È ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ ÙÔ˘ ÓÙÔ˘Ï·ÈÔ‡ ‹Ù·Ó ¿ÌÂÛË Û˘Ó¿ÚÙËÛË ÙˆÓ ıÂÚÌÈÎÒÓ ËÁÒÓ. ÃÚÂÈ·˙fiÙ·Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ ¤Ó·˜ ¯ÒÚÔ˜ Ô˘ ı· ÏËÚÔ‡Û ÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÂÍ·ÂÚÈÛÌfi, ˙¤ÛÙË Î·È ÚÔʇϷÍË ·fi ÙË ÛÎfiÓË. ¶·Ï·ÈfiÙÂÚ· Ô ‹ÏÈÔ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙËÓ ÌÔÓ·‰È΋ ËÁ‹ ı¤ÚÌ·ÓÛ˘, ÂÓÒ ÛÙ· ÓÂfiÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Î·È ¿ÏϘ ËÁ¤˜, fiˆ˜ ÙÔ Î·ÏÔÚÈʤÚ, Ô ıÂÚÌÔۛʈӷ˜ ‹ ÙÔ ·ÂÚfiıÂÚÌÔ.
∂ÈÎfiÓ· 11. ¡ÙÔ˘Ï¿È Í‹Ú·ÓÛ˘ Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ì ËÏȷ΋ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·
– 317 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∏ ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÓÙÔ˘Ï·ÈÔ‡ Í‹Ú·ÓÛ˘ ‹Ù·Ó ¿Óˆ Û ÛÙ‡ÏÔ˘˜ ‡„Ô˘˜ ÂÓ‹ÓÙ· (50) ÂηÙÔÛÙÒÓ Î·Ù¿ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË. ΔÔ ÓÙÔ˘Ï¿È ‰È¤ıÂÙ ¿ÙÔ Î·È Î·¿ÎÈ Ô˘ ·ÓÔÈÁfiÎÏÂÈÓÂ, ÒÛÙ ӷ ˘¿Ú¯ÂÈ ÂÍ·ÂÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÚÔÛı›Ô˘ ÙÔ›¯Ô˘. O ›Ûˆ ÙÔ›¯Ô˜ ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ÛÙË ‚¿ÛË ÙÔ˘ ¤Ó· ¿ÓÔÈÁÌ· ›ÎÔÛÈ (20) ÂηÙÔÛÙÒÓ, fiÔ˘ ÂÙ›ıÂÙÔ Û˘Ó‹ıˆ˜ Ì›· ÏÂÙ‹ ͇ÏÈÓË Ï¿Î· ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ï¿ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ ÓÙÔ˘Ï¿È Î·È Ì‹ÎÔ˘˜ ÂÓfi˜ (1) ̤ÙÚÔ˘, ·fi ʇÏÏÔ ÌÂÙ¿ÏÏÔ˘. ∞fi ¿Óˆ – ÛÙË ‚¿ÛË Î·È ÛÙȘ Ï·˚Ó¤˜ Ï¢ڤ˜ – ηÚÊÒÓÔÓÙ·Ó Í‡ÏÈÓ˜ ϿΘ ¿¯Ô˘˜ ›ÎÔÛÈ (20) ÂηÙÔÛÙÒÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ηχÙÔÓÙ·Ó Ì ̛· Á˘¿ÏÈÓË Ï¿Î·. ∫·ıÒ˜ ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡Û·Ó ÔÈ ËÏȷΤ˜ ·ÎÙ›Ó˜ ¿Óˆ Ûã·˘Ù‹Ó ÙËÓ Á˘¿ÏÈÓË ÂÈÊ¿ÓÂÈ·, ıÂÚÌ·ÈÓfiÙ·Ó Ô ·¤Ú·˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Î·È Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ·ÓÔ›ÁÌ·ÙÔ˜ ·Ó¤‚·ÈÓ ÛÙÔ ÎÔ˘Ù›. μ·ÛÈÎfi ÌÂÈÔÓ¤ÎÙËÌ· ÙÔ˘ ÓÙÔ˘Ï·ÈÔ‡ ‹Ù·Ó Ë ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘, ηıÒ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ÌfiÓÔÓ fiÙ·Ó Ô Î·ÈÚfi˜ ‹Ù·Ó ¢ÓÔ˚Îfi˜23.
3.2. ™˘ÓÙ‹ÚËÛË Ì¤Ûˆ ı¤ÚÌ·ÓÛ˘ Î·È ÚÔÛı‹Î˘ ˙¿¯·Ú˘ ∏ ηٷÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ÌÈÎÚÔÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ Ì¤Ûˆ ı¤ÚÌ·ÓÛ˘, ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ·ÔÛÙ›ڈÛË. ∞Ó ÙÔ ·ÔÛÙÂÈڈ̤ÓÔ ÚÔ˚fiÓ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È Û ·ÂÚÔÛÙÂÁ‹ ‰Ô¯Â›·, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÈÛ¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó Û ·˘Ùfi Ó¤· ÌÈÎÚfi‚È·. ™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ú¯‹ ‚·ÛÈ˙fiÙ·Ó Î·È Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜ Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ ̤ۈ ‚Ú·ÛÌÔ‡. ∞ÎfiÌË Î·Ï‡ÙÂÚË Ì·ÎÚÔ‚ÈfiÙËÙ· Ù˘ ÙÚÔÊ‹˜ ‰È·ÛÊ¿ÏÈ˙·Ó Ë ÚÔηıÔÚÈṲ̂ÓË fiÍÈÓË ÂÚÈÂÎÙÈÎfiÙËÙ· Î·È Ë ˘„ËÏ‹ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ˙¿¯·Ú˘24.
3.3. ™˘ÓÙ‹ÚËÛË Ì¤Ûˆ ÚfiÛÏ˄˘ ˙¿¯·Ú˘ ™ÙËÓ Ì¤ıÔ‰Ô ·˘Ù‹, Ô ¯˘Ìfi˜ ÙˆÓ ÊÚÔ‡ÙˆÓ ·ÓÙ·ÏÏ¿ÛÛÂÙ·È Ì ˙¿¯·ÚË. Δ· ÊÚÔ‡Ù· ·ÔÍËÚ·›ÓÔÓÙ·È ÂÓÙÂÏÒ˜, ÂÓÒ Ë ÌÂȈ̤ÓË ÂÚÈÂÎÙÈÎfiÙËÙ· ÓÂÚÔ‡ Î·È Ë ·˘ÍË̤ÓË ÂÚÈÂÎÙÈÎfiÙËÙ· ˙¿¯·Ú˘ ÂÌÔ‰›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÌÈÎÚÔÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ25. 23. μÏ. Samwald A., fi.., ÛÂÏ 15-21, fiÔ˘ Î·È Á›ÓÂÙ·È ·Ó·Ï˘ÙÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÓÙÔ˘Ï·ÈÔ‡ Í‹Ú·ÓÛ˘. 24. μÏ. Colditz G., fi.., ÛÂÏ. 10. 25 μÏ. Colditz G., fi.., ÛÂÏ. 10.
– 318 –
§ A O ° PAº I A
3.4. ™˘ÓÙ‹ÚËÛË Û ·ÏÎÔfiÏ ∏ ÙÔÔı¤ÙËÛË ÊÚÔ‡ÙˆÓ ÛÙÔ ·ÏÎÔfiÏ, ηٷÛÙÚ¤ÊÂÈ ÙÔ˘˜ ÌÈÎÚÔÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜. ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ë Û˘ÓÙ‹ÚËÛË Ó· ÂÈʤÚÂÈ Ù· ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·, Ë ÂÚÈÂÎÙÈÎfiÙËÙ· Û ·ÏÎÔfiÏ ¤Ú ӷ Â›Ó·È Â·ÚÎÒ˜ ˘„ËÏ‹26.
3.5. ™˘ÓÙ‹ÚËÛË Û ͇‰È ∞˘Ùfi ÙÔ Â›‰Ô˜ Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ ‚·ÛÈ˙fiÙ·Ó ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ÌÈÎÚÔÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡Ó Û fiÍÈÓÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ·Ô˘Û›· ·¤Ú·. ÃÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠ΢ڛˆ˜ ÁÈ· ÙËÓ ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ Ï·¯·ÓÈÎÒÓ Ô˘ ·Ú¿ÁÔÓÙ·Ó Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ı¤ÚÔ˘˜ Î·È ÔÈ ÓÔÈÎÔ΢ڤ˜ ‹ıÂÏ·Ó Ó· Ù· ‰È·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó ÔÏÔ¯ÚÔÓ›˜27. ∏ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· Ô˘ ··ÈÙ›ÙÔ, ‹Ù·Ó ÂȉÈÎ‹Ø ·Ú¯Èο ¤‚Ú·˙·Ó ÓÂÚfi ¿Óˆ ÛÙÔ Ù·ÓÙÔ‡ÚÈ Î·È ˙ÂÌ¿ÙÈ˙·Ó Ù· Ï·¯·ÓÈÎ¿Ø Î·ÙfiÈÓ Ù· ÛÙÔ›‚·˙·Ó Û ÛÈÓÈ¿, ÙÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÔ‡˜ ÛÔÊÚ¿‰Â˜, fiÔ˘ ·Ú¤ÌÂÓ·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ÂfiÌÂÓË Ì¤Ú· Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙÔ Û ÎÔ˘È¿. ΔÔ˘˜ ¤ÚÈ¯Ó·Ó Í‡‰È ‰˘Ó·Ùfi, ¤ÊÚ·˙·Ó ÙÔ ÛÙfiÌÈÔ Ì ̛· ¤ÙÚ· ÒÛÙ ӷ ·ÙÈΈıÔ‡Ó, Ù· ÛΤ·˙·Ó Ì ÒÌ·Ù· Î·È Ù· ‰È·ÙËÚÔ‡Û·Ó ÛÙÔ ÎÂÏ¿ÚÈ28.
3.6. ™˘ÓÙ‹ÚËÛË Ì ·Ï¿ÙÈÛÌ· (Û·Ï·ÌÔ‡Ú· ‹ ¿ÚÌË)29 ™Â ¤Ó· ‰Ô¯Â›Ô ÓÂÚfi (·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÔÛfiÙËÙ· Û·Ï·ÌÔ‡Ú·˜ Ô˘ ‹ıÂÏ·Ó Ó· ÊÙÈ¿ÍÔ˘Ó), ¤ÚÈ¯Ó·Ó ÌfiÏÈÎÔ ¯ÔÓ‰Úfi ·Ï¿ÙÈ30 ‹ Î·È „ÈÏfi Î·È ·Ó·Î¿Ù¢·Ó. Œ‚·˙·Ó ̤۷ ¤Ó· ¿‚Ú·ÛÙÔ ÊÚ¤ÛÎÔ ·˘Áfi. ªfiÏȘ ÙÔ ·˘Áfi ·Ó¤‚·ÈÓ ÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ ˘ÁÚÔ‡ Ì›ÁÌ·ÙÔ˜ Î·È Ê·ÈÓfiÙ·Ó ÙÔ ÙÛfiÊÏÈ 26. μÏ. Colditz G., fi.., ÛÂÏ. 10. 27. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ù· ÁÓˆÛÙ¿ Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘ÚÛÈ¿. 28. μÏ. ·Ó·Ï˘ÙÈÎfiÙÂÚ·, ∫ÔÚÚ¤-∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., ^H K·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ ÙáÓ ¡ÂÔÂÏÏ‹ÓˆÓ (1700-1950), Aı‹Ó· 2005, ÛÂÏ. 297-299. 29. μÏ. Û¯ÂÙÈο, ∏̤ÏÏÔ˘ ™Ù.-¶ÔÏ˘Ì¤ÚÔ˘-∫·ÌËÏ¿ÎË ∞È.,« ¶·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi˜ ˘ÏÈÎfi˜ ‚›Ô˜ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡» (∂ÚˆÙËÌ·ÙÔÏfiÁÈÔ) ∞ı‹Ó· 1983, Û. 143-147(ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ VII: ÎËÔ˘ÚÈ΋) ¢ËÌÔÛȇ̷ٷ ∫∂∂§, ·Ú. 17. ªÈ¯·ËÏ›‰Ë˜-¡Ô˘¿ÚÔ˜ ª., §·ÔÁÚ·ÊÈο ™‡ÌÌÂÈÎÙ· ∫·Ú¿ıÔ˘, ÙÔÌ. 2, 1934, Û. 74-77. §Ô˘ÎfiÔ˘ÏÔ˜ ∞Ó., °ÂˆÚÁÈο Ù˘ ƒÔ‡ÌÂÏ˘, ∞ı‹Ó· 1938, Û. 195-218. ∫·Ú·Ó·ÛÙ¿Û˘ ∞Ó., «OÈ ˙¢Á¿‰Â˜ Ù˘ ∫ˆ». §·ÔÁÚ·Ê›· 14, (1952), Û. 201-303 30. μÏ. ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª., «∞Ï¿ÙÈ», ∂ÚÂÙÚÈÎÔ› ¶·ÏÌÔ›, Ê. 29,(1994) Û. 3
– 319 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙÔ˘ Û ̤ÁÂıÔ˜ ÂÚ›Ô˘ ‰È‰Ú¿¯ÌÔ˘, ÙfiÙÂ Ë Û·Ï·ÌÔ‡Ú· ‹Ù·Ó ¤ÙÔÈÌË. ™Â ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ÙËÓ ‹ıÂÏ·Ó ÈÔ ÂÏ·ÊÚÈ¿, ÙfiÙ ÙÔ ÙÛfiÊÏÈ ÙÔ˘ ·˘ÁÔ‡ ¤Ú ӷ Ê·›ÓÂÙ·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ31. ™ÙËÓ ¿ÏÌË ‰È·ÙËÚÔ‡Û·Ó Ù· Ï·¯·ÓÈο ÁÈ· ÙÔ ¯ÂÈÌÒÓ·. ∂›Û˘, ÛÙËÓ ¿ÏÌË Û˘ÓÙËÚÔ‡Û·Ó Î·È ÙÔÓ ÙÂÏÂ̤, ̤۷ ÛÙÔ˘˜ ÎÔ˘ÌÓ¤‰Â˜, Û Èı¿ÚÈ· ÂÊ˘·ÏˆÌ¤Ó·. Δ¤ÏÔ˜, Ù· ·˘Á¿ ÙˆÓ „·ÚÈÒÓ ÙÔ˘ ÁÏ˘ÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡, Ù· ‰È·ÙËÚÔ‡Û·Ó ·ÛÙ¿, Û ͇ÏÈÓ· ‚·Ú¤ÏÈ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ™·Ú·ÎÔÛÙ‹˜32. ™ËÌ·ÓÙÈ΋ ‹Ù·Ó Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Ï·‰ÈÔ‡ ÁÈ· ÙË Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÙˆÓ Ï·¯·ÓÈÎÒÓ Û ¿ÚÌË, ͇‰È Î.Ï., Ô˘ ›¯Â ÛÎÔfi ÌÂÙ¿ ÙÔ Á¤ÌÈÛÌ· ÙˆÓ ‰Ô¯Â›ˆÓ Ó· ηχ„ÂÈ ÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·, ÒÛÙ ӷ ÌËÓ ·›ÚÓÔ˘Ó ·¤Ú· Ù· Û˘ÓÙËÚÔ‡ÌÂÓ· ›‰Ë. °ÂÓÈÎÒ˜, ‚·ÛÈÎfi Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfi ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Â›Ó·È ÙÔ Ï¿‰È33 Ì ·ÓÙÈÛËÙÈΤ˜, ·ÔÏ˘Ì·ÓÙÈΤ˜ ȉÈfiÙËÙ˜. ¶·Ú¿ ‰Â ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÁÈ· ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ÙÔ Ï¿‰È ‹Ù·Ó ÚÔ˚fiÓ ÂÓ ·Ó·ÚΛ·, Ë Û·ÓÈfiÙËÙ· ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ·Ó·ÛÙ·ÏÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘.
4. ∫·Ù·Û΢‹ ÛÎfiÓ˘ ÊÚÔ‡ÙˆÓ Î·È Ï·¯·ÓÈÎÒÓ. ™˘ÓËıÈṲ̂ÓË ‹Ù·Ó Î·È Ë Î·Ù·Û΢‹ ÛÎfiÓ˘ ÊÚÔ‡ÙˆÓ Î·È Ï·¯·ÓÈÎÒÓ, Ô˘ ÚÔÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÁÈ· ÔÈÎȷ΋ ¯Ú‹ÛË. ∏ ‰È·‰Èηۛ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›ÙÔ ‹Ù·Ó Ë ÂÍ‹˜: „ÈÏÔÎÔ‚fiÙ·Ó ÙÔ ÚÔ˜ Í‹Ú·ÓÛË ·Á·ıfi Î·È ˘ÂÚ·ÔÍËÚ·ÈÓfiÙ·Ó Û ٤ÙÔÈÔ ‚·ıÌfi, ÒÛÙ ӷ ÌËÓ ¤¯ÂÈ Î·ıfiÏÔ˘ ˘ÁÚ·Û›· Î·È Ó· ÌÂÙ·‚ÏËı› Û ÎfiÎÎÔ˘˜. ∞ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ÙÚ›„ÈÌÔ Ì ÙÔÓ Ï¿ÛÙË Î·È ÁÈÓfiÙ·Ó ÏÂÙ‹ ÛÎfiÓË. ∫·Ù¿ÏÏËÏ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ‹Ù·Ó ÌfiÓÔÓ ÂΛӷ Ù· ›‰Ë ÙˆÓ ÊÚÔ‡ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ Ï·¯·ÓÈÎÒÓ, Ù· ÔÔ›· ‹Ù·Ó ‡ıÚ˘Ù· Î·È fi¯È Ù· ÛÎÏËÚ¿, fiˆ˜ Ù· Ì·ÓÈÙ¿ÚÈ· Î·È Ù· ÎÚÂÌ̇‰È·34.
31. μÏ. ¶··Ìȯ·‹Ï-∫Ô˘ÙÚԇ̷ ∞., fi.., ÛÂÏ. 158. 32. μÏ. ·Ó·Ï˘ÙÈÎfiÙÂÚ·, ∫ÔÚÚ¤-∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., fi.., ÛÂÏ. 297-299. 33. μÏ. ¶ÔÏ˘Ì¤ÚÔ˘-∫·ÌËÏ¿ÎË ∞È., «ΔÔ Ï¿‰È ˆ˜ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfi ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ÛÙË ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÔÈÎȷ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›·». ¶Ú·ÎÙÈο ™˘ÌÔÛ›Ô˘. ∏ ÂÏÈ¿ Î·È ÙÔ Ï¿‰È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Î·È ÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ∞ı‹Ó· 2003, Û. 193-203. ¢ËÌÔÛȇ̷ٷ ∫∂∂§, ·Ú. 20 Û. 193-203 34. μÏ. ·Ó·Ï˘ÙÈο, Samwald A., fi.., ÛÂÏ. 71-81.
– 320 –
§ A O ° PAº I A
5. μ·ÛÈÎÔ› ηÓfiÓ˜ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛ˘ ñ Δ· ÊÚÔ‡Ù· Ó· Â›Ó·È ÒÚÈÌ·, ηı·Ú¿ Î·È Î·Ï‹˜ ÔÈfiÙËÙ·˜. ñ Δ· ÎÔ˘ÎÔ‡ÙÛÈ· Î·È Ë Ê‡ÙÚ· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÔÓÙ·È Û¯ÔÏ·ÛÙÈο ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ηÙÂÚÁ·Û›·˜. OÚÈṲ̂ӷ ÊÚÔ‡Ù· ÍÂÊÏÔ˘‰›˙ÔÓÙ·È, fiˆ˜ .¯. Ù· Ì‹Ï·, ÂÓÒ Î¿ÔÈ· ¿ÏÏ· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÔÍËÚ·ıÔ‡Ó Ì ÙÔ ÊÏÔ‡‰È ‹ Î·È Ì ÙÔ ÎÔ˘ÎÔ‡ÙÛÈ, fiˆ˜ .¯. ÙÔ ·¯Ï¿‰È. ΔÔ
∂ÈÎfiÓ· 12. ÃÚfiÓÔÈ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛ˘
– 321 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ñ ñ ñ ñ ñ
ÍÂÊÏÔ˘‰ÈṲ̂ÓÔ ÊÚÔ‡ÙÔ Ì·›ÓÂÈ fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÁÚËÁÔÚfiÙÂÚ· ÛÙÔÓ ıÂÚÌ·Ṳ̂ÓÔ ÍËÚ·ÓÙ‹Ú· ÁÈ· Ó· ÌËÓ Ì·˘Ú›ÛÂÈ Î·È ¯·Ï¿ÛÂÈ. ΔÔ ˙ÂÌ¿ÙÈÛÌ· ‹ ÙÔ Û‡ÓÙÔÌÔ ‚Ú¿ÛÈÌÔ ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙfiÛÔ ÙËÓ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛË, fiÛÔ Î·È ÙËÓ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ·ÔÍËڷ̤ÓÔ˘. Δ· ÊÚÔ‡Ù· ‰ÂÓ Ì·›ÓÔ˘Ó ÔÙ¤ ÙÔ ¤Ó· ¿ӈ ÛÙÔ ¿ÏÏÔ, ·ÏÏ¿ ¿ÓÙÔÙ ÙÔ ¤Ó· Ï¿È ÛÙÔ ¿ÏÏÔ. O ϤÔÓ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ÛÙ¤Áӈ̷ Â›Ó·È Ô ıÂÚÌfi˜ Î·È ÍËÚfi˜ ·¤Ú·˜, ηıÒ˜ ΢ÎÏÔÊÔÚ› ¢ÎÔÏfiÙÂÚ·. °Ú‹ÁÔÚÔ ÛÙ¤Áӈ̷ ÛÙËÓ ÂοÛÙÔÙ ۈÛÙ‹ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›·, ·ÔÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· ıÚÂÙÈÎÒÓ ˘ÏÈÎÒÓ Î·È ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË Ì˘Î‹ÙˆÓ. ∏ ‰È·‰Èηۛ· ·ÔÍ‹Ú·ÓÛ˘ ¤¯ÂÈ ÔÏÔÎÏËÚˆı›, fiÙ·Ó È¤˙ÔÓÙ·˜ Ù· ÊÚÔ‡Ù· ·˘Ù¿ ‰Â ‚Á¿˙Ô˘Ó Î·ıfiÏÔ˘ ¯˘Ìfi.
6. ¶ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù· Ù˘ ·ÔÍ‹Ú·ÓÛ˘. ñ ∏ ·Ê˘‰¿ÙˆÛË Î¿ÓÂÈ Ù· ÚÔ˚fiÓÙ· ÂÏ·ÊÚ‡ÙÂÚ· Î·È ÌÂÈÒÓÂÈ ÙÔÓ fiÁÎÔ ÙÔ˘˜. ñ ∏ ·Ôı‹ÎÂ˘Û‹ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·Ï‹ Î·È ··ÈÙ› ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ. ñ Δ· ¤ÍÔ‰· Â›Ó·È ÂÏ¿¯ÈÛÙ·. ñ OÈ ‚Èٷ̛Ә ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi Î·È Ë ıÚÂÙÈ΋ ·Í›· – ÏfiÁˆ Ù˘ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ ÙˆÓ ıÚÂÙÈÎÒÓ ˘ÏÒÓ – Â›Ó·È È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ ˘„ËÏ‹. ñ Δ· ·ÔÍËڷ̤ӷ ÊÚÔ‡Ù· Î·È Ï·¯·ÓÈο Â›Ó·È ÂχıÂÚ· ·fi ¯ËÌÈο Û˘ÓÙËÚËÙÈο. ñ ΔÔ ÌÈÎÚfi ‚¿ÚÔ˜ Î·È Ô fiÁÎÔ˜ ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ ˘„ËÏ‹ ıÚÂÙÈ΋ ·Í›·, Ù· ηıÈÛÙÔ‡Ó È‰·ÓÈ΋ ÙÚÔÊ‹ ÁÈ· fiÛÔ˘˜ Â˙ÔÔÚÔ‡Ó Î·È Ù·ÍÈ‰Â‡Ô˘Ó. ñ Δ· ·ÔÍËڷ̤ӷ ·Á·ı¿ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Ó¤Â˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ¯Ú‹Û˘.
– 322 –
§ A O ° PAº I A
7. ÃÚ‹ÛË Î·È ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ·ÔÍËÚ·Ì¤ÓˆÓ ·Á·ıÒÓ. ¶ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ·ÔÍËڷ̤ӷ ÊÚÔ‡Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÙËÓ ÎÔ˘˙›Ó· ÁÈ· ÁÏ˘Î¿, ·ÓÙÈηıÈÛÙÒÓÙ·˜ Ù· ÊÚ¤Ûη. ¶ÚÈÓ fï˜ ·fi ÙËÓ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘˜ ÌÔ˘Û·ÔÓÙ·È Û ¯ÏÈ·Úfi ÓÂÚfi ·fi ‰‡Ô ¤ˆ˜ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÒÚ˜, ÁÈ· Ó· Ì·Ï·ÎÒÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÊÔ˘ÛÎÒÛÔ˘Ó. ΔÔ ÓÂÚfi ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔ‡Û΄·Ó Ù· ÊÚÔ‡Ù·, ÂÂȉ‹ ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ ¤Ó· ÔÛÔÛÙfi ‰È·Ï˘Ì¤ÓÔ˘ ıÚÂÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡, ÌÔÚ› ›Û˘ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› Û ÔÏϤ˜ Û˘ÓÙ·Á¤˜. ∂›Û˘, ÔÚÈṲ̂ӷ ÌfiÓÔÓ ·fi Ù· ·ÔÍËڷ̤ӷ ÊÚÔ‡Ù·, „ÈÏÔÎfi‚ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó. Δ· Ï·¯·ÓÈο Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜, ·Ê‹ÓÔÓÙ·È Î·Ù¿ ̤ÛÔ fiÚÔ ‰‡Ô ÒÚ˜ Û ÎÚ‡Ô ÓÂÚfi ÁÈ· Ó· ÊÔ˘ÛÎÒÛÔ˘Ó. ∞Ó Ù· Ï·¯·ÓÈο Â›Ó·È ÚÔ‚Ú·Ṳ̂ӷ ‹ ·ÏÒ˜ ˙ÂÌ·ÙÈṲ̂ӷ, Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙÔ ‹ÌÈÛÈ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙfi. ™ÎfiÓË ·fi Ï·¯·ÓÈο ‹ ¯fiÚÙ· ·ÚˆÌ·ÙÈο, fiˆ˜ Ô Ì·˚ÓÙ·Ófi˜ Î·È ÙÔ Û¤ÏÈÓÔ, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ˆ˜ ¤¯ÂÈ ÁÈ· Ó· ‰ÒÛÂÈ Á‡ÛË Î·È ¿ÚˆÌ· ÛÙÔ Ê·ÁËÙfi. Δ· Ì›ÁÌ·Ù· Ï·¯·ÓÈÎÒÓ, ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ Í‹Ú·ÓÛË, ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Û ÂÊ˘·ÏˆÌ¤Ó· ‚¿˙· ‹ Û·ÎԇϘ. ΔÔ ›‰ÈÔ Á›ÓÂÙ·È Î·È Ì ٷ ·ÔÍËڷ̤ӷ Ì·ÓÈÙ¿ÚÈ·, Ù· ÔÔ›· – ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·Û΢‹ ÛÎfiÓ˘ – ˘ÂÚÍËÚ·›ÓÔÓÙ·È, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ˘ÂÚ‚ÔÏÈο ‡ıÚ˘Ù· Î·È Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó ¤Ó· ηÏfi ¿ÚˆÌ·. OÈ ·ÔÍËڷ̤Ó˜ ʤÙ˜ Ì·ÓÈÙ·ÚÈÒÓ ÌÔ˘Û·ÔÓÙ·È ÁÈ· ‰È¿ÛÙËÌ· ÙÚÈÒÓ ¤ˆ˜ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ˆÚÒÓ ÂÚ›Ô˘. Δ· ‰È¿ÊÔÚ· ›‰Ë ÙÛ·ÁÈÔ‡ Î·È Ù· ‚fiÙ·Ó· ··ÈÙÔ‡Ó ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·, Ë ÔÔ›· ÔÈΛÏÂÈ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË. Δ· ¿ÓıË ‚Ú¿˙ÔÓÙ·È ÂÏ¿¯ÈÛÙ·, ÒÛÙ ӷ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÙÔ ¿ÚˆÌ¿ ÙÔ˘˜. Δ· ʇÏÏ· Î·È Ù· ÛÙÂϤ¯Ë ˙ÂÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È Û η˘Ùfi ÓÂÚfi Î·È Î·ÙfiÈÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ·Ú·Ì›ÓÔ˘Ó, ÒÛÙ ӷ ÙÚ·‚‹ÍÔ˘Ó ÁÈ· ¤ÓÙ ÏÂÙ¿. OÈ Ú›˙˜, Ù¤ÏÔ˜, Î·È Ù· ͇Ϸ ÌÔ˘Û·ÔÓÙ·È Û ÎÚ‡Ô ÓÂÚfi ÁÈ· ·ÚÎÂÙ¤˜ ÒÚ˜ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ıÂÚÌ·›ÓÔÓÙ·È Ì·˙› Ì ÙÔ ÓÂÚfi, ̤۷ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔ‡Û΄·Ó, ÒÛÔ˘ Ó· Êı¿ÛÔ˘Ó Û ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· ηٷfiÛˆ˜.
– 323 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
8. ∂›ÏÔÁÔ˜ ª¤Û· ·fi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Û˘ÓÙËÚ‹Ûˆ˜ ÙˆÓ ÙÚÔÊÒÓ, ‰È·Ê·›ÓÂÙ·È Ô ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi˜ ÂÚ›Á˘ÚÔ˜. ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ë ÚÔ‚ÈÔÌ˯·ÓÈ΋ Î·È ‚ÈÔÙ¯ÓÈ΋, ηıÒ˜ Î·È Ë ‚ÈÔÌ˯·ÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜.35 ™ËÌÂÈÒÓÂÙ·È Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ·Ú·Û΢‹˜ ÙˆÓ ÂȉÒÓ – Ù· ÔÔ›· ·ÓÙÈηıÈÛÙÔ‡Û·Ó Ù· Ù˘ÔÔÈË̤ӷ ÚÔ˚fiÓÙ· – ÌÈ· ÚÔ‚ÈÔÌ˯·ÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ì ·ÚÈÔ Ô‰ËÁfi ÙÔÓ ÂԯȷÎfi ‰Â›ÎÙË. ∞ÎfiÌË, ÌÔÚ› Ó· ‰ÂÈ Î·Ó›˜, fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔÓ Ô ÂԯȷÎfi˜ ‰Â›ÎÙ˘ ‚¿ÛÂÈ, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ·Ó¿ÁΘ ÂÊԉȷÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙË ‰È·ÙÚÔÊ‹, ·ÏÏ¿ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÙÔ ‚·ÛÈÎfi ¯ÚÔÓÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰Ô˜, Ë ÔÔ›· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ÁÓÒÌÔÓ·˜ ÁÈ· ÙË Ú‡ıÌÈÛË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜, Ï·ÙÚ¢ÙÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ÔÚ›·˜ ÙˆÓ Î·ÙԛΈÓ, Ì ÔÚfiÛËÌÔ ÙËÓ Î·ÙÂÍÔ¯‹Ó Ï·ÙÚ¢ÙÈ΋ Ë̤ڷ, ÙËÓ ∫˘Úȷ΋. O ¯ÚfiÓÔ˜ Â›Ó·È Î·Ù·ÓÂÌË̤ÓÔ˜ ηϿ, ·ÎfiÌË Î·È Ì ‚¿ÛË ÙÔ ÂÈÎÔÛÈÙÂÙÚ¿ˆÚÔ. ∏ ·‹¯ËÛË Ù˘ Ï·ÙÚ¢ÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ›ÛÙ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙȘ ÂÚÁ·ÛȷΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Ô˘ Â›Ó·È ¿ÚÚËÎÙ· Û˘Ó‰Â‰Â̤Ó˜ Ì ÙËÓ ·Ô‰È‰fiÌÂÓË ÛÙȘ ÙÚÔʤ˜ Ï·ÙÚ¢ÙÈ΋ ÛËÌ·Û›·. O ÛÙÂÓfi˜ ·˘Ùfi˜ Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ ‰È·Ê·›ÓÂÙ·È Î·È ÛÙÔ ··Ú¿‚·ÙÔ, ÙfiÛÔ ·Ï·ÈfiÙÂÚ·, fiÛÔ Î·È ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜, ηı‹ÎÔÓ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ó· ·Ú·Û΢¿˙Ô˘Ó ÙÔ ˙˘ÌˆÙfi „ˆÌ› Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·, ÙÔ ÚfiÛÊÔÚÔ, ÙËÓ Î·ÏÔ˘Ì¤ÓË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ¿36. °ÂÓÈÎÒ˜, ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÂÈ Ë ÂÚÁ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Ë Â˘ÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙÔ Ó‡̷ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ·fi Ù· ÔÔ›· ‰È·Î·Ù¤¯ÂÙ·È Ë ∂ÏÏËÓ›‰· ÔÈÎÔÎ˘Ú¿, Ô˘ Ê·›ÓÔÓÙ·È fi¯È ÌfiÓÔÓ ÛÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË Ê‡Ï·ÍË, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋ ·Ôı‹Î¢ÛË Ê·ÁËÙÒÓ, Ì ÛÙfi¯Ô ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ÔÔÙ‰‹ÔÙ ·Ú·ÛÙ› ·Ó¿ÁÎË (Ù¤ÙÔȘ ·Ó¿ÁΘ Â›Ó·È .¯. ·ÚfiÛÌÂÓ· ÁÂÁÔÓfiÙ·, ·ÚfiÔÙË ¤Ï¢ÛË ÊÈÏÔÍÂÓÔ‡ÌÂÓˆÓ ÎÏ.)37. 35. ™ã·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·Ó‹ÎÔ˘Ó Ù· Ù˘ÔÔÈË̤ӷ ÚÔ˚fiÓÙ· ‰È·ÙÚÔÊ‹˜. 36 μÏ. ¶··Ìȯ·‹Ï-∫Ô˘ÙÚԇ̷ ∞., fi.., ÛÂÏ. 47. 37 μÏ. ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª., «°Ï˘Î¿-ÁÏ˘Î‡ÛÌ·Ù· ÛÙÔ ¡. ΔÚÈοψÓ. §·ÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Î·È ÂıÓÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂȘ», ΔÚÈηÏÈÓ¿, ÙfiÌ. 12Ô˜, ∞ı‹Ó· 1992, ÛÂÏ. 207.
– 324 –
§ A O ° PAº I A
ªÂÙ¿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1970 Ô˘ ÁÂÓÈ·ÂÙ·È ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ „˘Á›Ԣ, ¤گÂÙ·È ÚËÍÈΤÏ¢ıÔ˜ ÙÔÌ‹ ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Û˘ÓÙËÚ‹Ûˆ˜ ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Î·È ÙȘ ‰È·ÙÚÔÊÈΤ˜ Û˘Ó‹ıÂȘ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ·˘ÙÔ‡ Ù˘ ˘·›ıÚÔ˘. ∂ÁηٷÏ›ÔÓÙ·È ÔÈΛÏÔÈ ÙÚfiÔÈ Ù˘ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ Û˘ÓÙËÚ‹Ûˆ˜ ÙˆÓ ¯ÔÚÙ·ÚÈÎÒÓ, ÙˆÓ ÊÚÔ‡ÙˆÓ, ÙÔ˘ ÎÚ¤·ÙÔ˜, ÙˆÓ „·ÚÈÒÓ Î.Ï. Î·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ηٷÚÁÔ‡ÓÙ·È ‰È¿ÊÔÚ· Ï·ÈÛȈÙÈο ¤ıÈÌ· Ì ÏÔ‡ÛÈ· ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›·. μÔÏÔÓ¿Î˘ ªÂÚÎÔ‡ÚÈÔ˜ §·ÔÁÚ¿ÊÔ˜ ÀÔ„‹ÊÈÔ˜ ¢È‰¿ÎÙˆÚ ¶·Ó/Ì›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ
μπμ§πO°ƒ∞ºπ∞ ∞.¶ƒøΔO°∂¡∂™ À§π∫O-Ã∂πƒO°ƒ∞º∞ ∂¡∞¶O∫∂πª∂¡∞ ™ΔO ™¶OÀ¢∞™Δ∏ƒπO §∞O°ƒ∞ºπ∞™ ΔOÀ ¶∞¡∂¶π™Δ∏ªπOÀ ∞£∏¡ø¡ ¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú. 778 (™˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ∫Ô˘ÙÔ‡˙Ë, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1968-1969). ¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú. 888 (™˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969). ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª., «ÃÂÈÚfiÁڷʘ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ Ï·ÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ‡Ï˘ ÙÔ˘ ™Ô˘‰·ÛÙËÚ›Ô˘ §·ÔÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ, 1966-1986», ¶·ÚÔ˘Û›· ∂ã (1987), Û. 539-550 μ. μπμ§πO°ƒ∞ºπ∞ μÂÎÈ¿ÚË ™., «º˘Ù¿ Î·È ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙÚÔʛ̈Ó. ∞ÓÙÈÔÍÂȉˆÙÈ΋ Î·È ·ÓÙÈÌÈÎÚԂȷ΋ ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ ·ÚˆÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È Ê·Ú̷΢ÙÈÎÒÓ Ê˘ÙÒÓ». ∂Ù¿ Ë̤Ú˜ (29 πÔ˘Ó›Ô˘ 1997), Û. 32. ∫·ıËÌÂÚÈÓ‹ Brandt L., Canning and Preserving, California 1988. Colditz C., ª·ÚÌÂÏ¿‰Â˜, ∞ı‹Ó· ¿.¤. ¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘ °., ∞¯ÂÈÏÈÓ¿, ∞ı‹Ó· 1986 Johns L.-Stevenson V., Fruit for the home and garden, London 1985. ◊ÌÂÏÏÔ˜ ™Ù.-¶ÔÏ˘Ì¤ÚÔ˘-∫·ÌËÏ¿ÎË ∞È., «¶·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi˜ ˘ÏÈÎfi˜ ‚›Ô˜ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡» (∂ÚˆÙËÌ·ÙÔÏfiÁÈÔ) ∞ı‹Ó· 1983, Û. 143-147(ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ VII: ÎËÔ˘ÚÈ΋) ¢ËÌÔÛȇ̷ٷ ∫∂∂§, ·Ú. 17. ∫·Ú·Ó·ÛÙ¿Û˘ ∞Ó.,« OÈ ˙¢Á¿‰Â˜ Ù˘ ∫ˆ». §·ÔÁÚ·Ê›· 14, (1952) Û. 201-303
– 325 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∫ÔÚÚ¤-∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., Ø ∫·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ ÙáÓ ¡ÂÔÂÏÏ‹ÓˆÓ (1700-1950), ∞ı‹Ó· 2005. §·ÌÚ¿ÎË ª., Δ· ¯fiÚÙ·. ∞ı‹Ó· 19972, ΔÚÔ¯·Ï›· §Ô˘ÎfiÔ˘ÏÔ˜ ∞Ó., °ÂˆÚÁÈο Ù˘ ƒÔ‡ÌÂÏ˘, ∞ı‹Ó· 1938 ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª., ¢¤Ó‰Ú·, Ê˘Ù¿, ¿ÓıË ÛÙË ÓÂÒÙÂÚË ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ˘fi ¤Î‰ÔÛË. MËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª., «°Ï˘Î¿ - ÁÏ˘Î›ÛÌ·Ù· ÛÙÔÓ ¡. ΔÚÈοψÓ. §·ÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Î·È ÂıÓÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂȘ», ΔÚÈηÏÈÓ¿, ÙfiÌÔ˜ 12, ∞ı‹Ó· 1992. ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª., «∞Ï¿ÙÈ», ∂ÚÂÙÚÈÎÔ› ¶·ÏÌÔ›, Ê. 29 (1994) Û. 3 ªÈ¯·ËÏ›‰Ë˜-¡Ô˘¿ÚÔ˜ ª., §·ÔÁÚ·ÊÈο ™‡ÌÌÂÈÎÙ· ∫·Ú¿ıÔ˘, ÙÔÌ. 2, 1934 ªfi˙Ë ™., ¶ÔÏ›ÙÈÎË ÎÔ˘˙›Ó·, ∞ı‹Ó· 2004, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù· ¶··Ìȯ·‹Ï-∫Ô˘ÙÚԇ̷ ∞., ƒÔ‰›ÙÈΘ ™˘ÓÙ·Á¤˜, Aı‹Ó·È 1985. ¶ÔÏ˘Ì¤ÚÔ˘-∫·ÌËÏ¿ÎË ∞È., «ΔÔ Ï¿‰È ˆ˜ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfi ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÔÈÎȷ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›·». ¶Ú·ÎÙÈο ™˘ÌÔÛ›Ô˘. ∏ ÂÏÈ¿ Î·È ÙÔ Ï¿‰È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Î·È ÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ∞ı‹Ó· 2003, Û. 193-203.. ¢ËÌÔÛȇ̷ٷ ∫∂∂§, ·Ú. 20 Samwald A., ∞ÔÍËÚ·›Óˆ Î·È Û˘ÓÙËÚÒ, ∞ı‹Ó· ¿.¤. æÈÏ¿ÎË ¡›ÎÔ˜-ª·Ú›·, ∫ÚËÙÈ΋ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÎÔ˘˙›Ó·. ∏Ú¿ÎÏÂÈÔ 1997, ∫·ÚÌ¿ÓˆÚ
– 326 –
§ A O ° PAº I A
MÂÚÎÔ˘Ú›Ô˘ BÔÏÔÓ¿ÎË
A¶O£HKEY™H TPOºIMøN ™ TA ¢ ø ¢ E K A N H ™ A
™
1. ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹
·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ Î·È Ë Î·Ù¿ÏÏËÏË Ê‡Ï·ÍË , ·ÏÏ¿ Î·È Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋ ÂÓ·Ôı‹Î¢ÛË ÙˆÓ ÔÈÎ›ÏˆÓ Û˘ÓÙËÚËÌ¤ÓˆÓ ÁÈ· ÙÔ ¯ÂÈÌÒÓ· Ï·¯·ÓÈÎÒÓ Î·È ÁÏ˘ÎÒÓ ÙÔ˘ ÎÔ˘Ù·ÏÈÔ‡, Ù˘ ϷΈً˜ (ÌÔ˘ÛÙ·Ï¢ÚÈ¿˜), ÙˆÓ ÂÏÙ¤‰ˆÓ, Ù˘ ÌÔ˘ÛÙfiÈÙ·˜ ÙÔ˘ ÂÙÈÌÂ˙ÈÔ‡ Î.Ï., ÙˆÓ ·ÛÙÒÓ ÎÚÂ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ „·ÚÈÒÓ Î.Ï., ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù‹ ·Ó¿ ¿Û· ÛÙÈÁÌ‹ Ë ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· fiÙ·Ó ·Ú›ÛÙ·ÙÔ ·ÈÊÓ›‰È· ·Ó¿ÁÎË, Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ÚfiÔÙÔÈ ÊÈÏÔÍÂÓÔ‡ÌÂÓÔÈ ‹ ·ÚfiÛÌÂÓ· ÔÈÎÔÁÂÓÂȷο ÁÂÁÔÓfiÙ·. Δ· ·ÔÍËڷ̤ӷ ÊÚÔ‡Ù·, Ï·¯·ÓÈο, ‚fiÙ·Ó· ‹ Ì·ÓÈÙ¿ÚÈ·, ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·n Û˘Ó‹ıˆ˜ ÁÈ· ¤Ó· Ì·ÎÚ‡ÙÂÚÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ̤¯ÚÈ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó. ΔÔ ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ‰È·ÙËÚÔ‡ÌÂÓÔ ˘fiÏÔÈÔ ˘ÁÚ·Û›·˜, ¤‚·Ï ÌÈ· ÛˆÛÙ‹ ·Ôı‹Î¢ÛË. °È· Ó· ‰È·ÙËÚËı› ÙÔ ·ÔÍËڷ̤ÓÔ ·Á·ıfi ·ÚÎÂÙÔ‡˜ Ì‹Ó˜, ¤Ú ӷ ÎÚ·ÙËı› Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙËÓ ˘ÁÚ·Û›· Ô˘ Âȉڿ ·fi ¤Íˆ ÛÙ· ÙÚfiÊÈÌ· Î·È Û ÌÈ· ÛÙ·ıÂÚ‹ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· Ô˘ ‰ÂÓ ı· ˘ÂÚ¤‚·ÈÓ ÙÔ˘˜ 15ÆC. ∏ ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ·ÔÍËڷ̤ÓÔ˘ ·Á·ıÔ‡ ÛÙËÓ ÎÔ˘˙›Ó·, ÏfiÁˆ Ù˘ ˙¤ÛÙ˘ Î·È Ù˘ ˘ÁÚ·Û›·˜ Ô˘ ÚÔηÏÔ‡ÓÙ·Ó ·fi ÙÔ Ì·Á›ÚÂÌ·, ‰ÂÓ ÂÓ‰ÂÈÎÓ˘fiÙ·Ó. TO I X E I O O I KO K Y PI K H ™ ¶ P O KO ¶ H ™ 1
1. μÏ. ™¯ÂÙÈο, ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª., «°Ï˘Î¿-ÁÏ˘Î‡ÛÌ·Ù· ÛÙfi ¡. ΔÚÈοψÓ. §·ÔÁÚ·ÊÈΤ˜ η› ØıÓÔÏÔÁÈΤ˜ ØÈÛËÌ¿ÓÛÂȘ», ΔÚÈηÏÈÓ¿, ÙfiÌ. 12 (1992), ÛÂÏ. 207, 209-211.
– 327 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∂ÈÎfiÓ· 1. ¡ÙÔ˘Ï¿È ·Ôı‹Î¢Û˘
∂›Û˘, ÙÔ ¤ÓÙÔÓÔ Êˆ˜ Ù˘ Ë̤ڷ˜ Î·È Ë ÁÂÈÙÓ›·ÛË Ì ÙÚfiÊÈÌ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¤ÓÙÔÓË ÔÛÌ‹, fiˆ˜ Â›Ó·È Ù· ÎÚÂÌ̇‰È· Î·È Ù· ÛÎfiÚ‰·, ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ·ÚÓËÙÈÎÔ›. ∏ Ì˘Úˆ‰È¿ ‡ÎÔÏ· ÂÚÓ¿ÂÈ ÛÙÔ ·ÔÍËڷ̤ÓÔ ÊÚÔ‡ÙÔ2. °ÂÓÈÎÒ˜, Ë Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÙˆÓ ÂȉÒÓ ‰È·ÙÚÔÊ‹˜ ¤‚·Ï ÙËÓ ÙÔÔı¤ÙËÛË Î·È ·Ôı‹ÎÂ˘Û‹ ÙÔ˘˜ Û ÂȉÈο ‰Ô¯Â›·, ·Ó·ÏfiÁˆ˜ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜, Ù˘ ÔÛfiÙËÙ·˜ Î.Ï. Î·È Î·Ù¿ÏÏËÏÔ˘˜ ηٿ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ¯ÒÚÔ˘˜ Ô˘ ‰È¤ıÂÙ·Ó Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Û›ÙÈ·. ∏ ·Ôı‹ÎË (ÎÂÏ¿ÚÈ, ‚Ô‡‚·, ηÙÒÈ, ÚÔÁfi˜, ÍÂÚ·ÓÙ¤ÚÈ, ·Ì¿ÚÈ, ·ÔÎÚ¤‚‚·ÙÔ˜ Î.·. ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘ ÚÔ˚fiÓÙÔ˜) ¤Ú ӷ Â›Ó·È ˘ÁÚ‹, ÛÎÔÙÂÈÓ‹, ‰ÚÔÛÂÚ‹ (Ï¿‰È, ÎÚ·Û›, ÙÔ˘ÚÛÈ¿ Î.¿.) ‹ ¢¿ÂÚË, ÛÙÂÁÓ‹ Î·È ÊˆÙÂÈÓ‹ (‰ËÌËÙÚȷο, ·Ï‡ÚÈ, fiÛÚÈ·, ÍËÚÔ› ηÚÔ›, ·ÔÍËڷ̤ӷ Ï·¯·ÓÈο Î.¿.). ™˘Ó‹ıˆ˜ ÙÔ ˘fiÁÂÈÔ ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ (ηÙÒÈ, ÎÂÏ¿ÚÈ) ÚÔÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÁÈ· ÙÔ Ï¿‰È, ÙÔ ÎÚ·Û›, Ù· Ù˘ÚÈ¿, Ù· ÎÚ¤·Ù·, Ù· ·‚Á¿, ÙȘ ·Ù¿Ù˜ Î·È ÁÂÓÈο Â͢ËÚÂÙÔ‡Û ˆ˜ „˘Á›Ô. ™˘¯Ó¿ Ù· ‰Ô¯Â›·, ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔ˘ Ï·‰ÈÔ‡, ·Ú·¯ÒÓÔÓÙ·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙÔ Ï·ÈÌfi ÛÙË ÁË, ÁÈ· Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È ÛÙ·ıÂÚfiÙÂÚË ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· Î·È Ó· ·ÔʇÁÂÙ·È Ë ¤ÎıÂÛË ÛÙÔ Êˆ˜.
2. μÏ. Samwald A., ∞ÔÍËÚ·›Óˆ Î·È Û˘ÓÙËÚÒ, ∞ı‹Ó· ¿.¤., ÛÂÏ. 27.
– 328 –
§ A O ° PAº I A
∂ÈÎfiÓ· 2. °˘¿ÏÈÓ· ‚¿˙· Ì ‚ȉˆÙfi ÛΤ·ÛÌ·
Δ· ÍÂÚ¿ Ï·¯·ÓÈο Î·È ÊÚÔ‡Ù· Û˘Û΢¿˙ÔÓÙ·Ó Û ÏÔÁÈΤ˜ ÔÛfiÙËÙ˜ ̤۷ Û ۷ÎԇϘ ·fi ÛÂÏÔÊ¿Ó ‹ Û ηʤ ¯·ÚÙÔÛ·ÎԇϘ, ÔÈ Ôԛ˜ ÏÂÔÓÂÎÙÔ‡Ó ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ fiÙÈ ‰ÂÓ ‰È·ÂÚÓÒÓÙ·È ·fi ÙÔ Êˆ˜. ∞ÚÓËÙÈÎfi ‹Ù·Ó ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ì¤Û· ÛÙË Û·ÎԇϷ ‹Ù·Ó ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ Î·Ó›˜ ·Ó ÙÔ ·ÔÍËڷ̤ÓÔ ·Á·ıfi ¤¯ÂÈ ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ÌÔ˘¯ÏÈ¿˙ÂÈ. ™˘Ó‹ıˆ˜ ÔÈ Û·ÎԇϘ, ·ÊÔ‡ ÈÂ˙fiÙ·Ó Ô ·¤Ú·˜, ÒÛÙ ӷ Ì›ÓÂÈ fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÏÈÁfiÙÂÚË ÔÛfiÙËÙ· ̤۷ Ûã·˘Ù¤˜, ÛÙÔÈ‚¿˙ÔÓÙ·Ó Ì¤Û· Û ÎÔ˘ÙÈ¿. ∂Í›ÛÔ˘ ηٿÏÏËÏ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË ‹Ù·Ó Ù· ‚¿˙· Ô˘ ÎÏ›ÓÔ˘Ó ·ÂÚÔÛÙÂÁÒ˜, ηıÒ˜ Î·È Ù· Ï·ÛÙÈο ‹ ÌÂÙ·ÏÏÈο ÎÔ˘ÙÈ¿3. OÈ ÚÔÌ‹ıÂȘ ÂϤÁ¯ÔÓÙ·Ó ·fi ηÈÚÔ‡ ÂȘ ηÈÚfiÓ, ηıÒ˜ ‰›‰ÔÓÙ·Ó ‰Â›ÁÌ·Ù· ÚÔ˜ ‰ÔÎÈÌ‹. ∞Ó Ë Î·Ù·Ó¿ÏˆÛË ÙˆÓ ÚÔÌËıÂÈÒÓ ‰Â ÁÈÓfiÙ·Ó Ì¤Û· ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ¯ÂÈÌÒÓ·, ÙfiÙ ÌÔÚ› Ó· ÛÎÔ˘Ï‹ÎÈ·˙·Ó ‹ Ó· Á¤ÌÈ˙·Ó ¤ÓÙÔÌ·. ΔÔ ·ÔÍËڷ̤ÓÔ ÚÔ˚fiÓ Ô˘ ¤¯ÂÈ È¿ÛÂÈ ÌÔ‡¯Ï· ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÙ·È, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ï¤ÔÓ Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ηٷӷÏÒÛÂÒ˜ ÙÔ˘. ™ã·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÂϤÁ¯ÔÓÙ·È Î·È ÔÈ ÁÂÈÙÔÓÈΤ˜ Û·ÎԇϘ ‹ Ù· ·Ú·ÏËÛ›ˆ˜ ¢ÚÈÛÎfiÌÂÓ· ‚·˙¿ÎÈ·. OÈ ÌÈÎÚÔÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È fiÙ·Ó Ô ·¤Ú·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÍËÚfi˜ Î·È ÚÔηÏÔ‡Ó ÌÂÁ¿Ï˜ ˙ËÌȤ˜4. 3. μÏ. Samwald A, fi.., ÛÂÏ. 28. 4. μÏ. Samwald A, fi.., ÛÂÏ. 29.
– 329 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∂ÈÎfiÓ· 3. O ηχÙÂÚÔ˜ ÙÚfiÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ÛÙ¤Áӈ̷ ÙˆÓ Ï˘Ì¤ÓˆÓ ‚¿˙ˆÓ Â›Ó·È Ë ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘˜ ·Ó¿Ô‰· Û ¤Ó· ηı·Úfi ·Ó›
∞Ó Î¿ÙÈ ¯·Ï¿ÛÂÈ, ·˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ Â›Ù fiÙÈ Ë ·ÔÍ‹Ú·ÓÛË ¤ÁÈÓ Ôχ ÁÚ‹ÁÔÚ·, ›Ù fiÙÈ ÙÔ ÚÔ˚fiÓ ‹Ù·Ó ÂÍ ·Ú¯‹˜ ¯·Ï·Ṳ̂ÓÔ, ›Ù fiÙÈ Ô ÙÚfiÔ˜ Û˘Û΢·Û›·˜ Î·È Ô ÙfiÔ˜ ·Ôı‹Î¢Û˘ ‰ÂÓ ÏËÚÔ‡Û·Ó ÙȘ ··Ú·›ÙËÙ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ·˘Ù‹, ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ. ™˘ÓËı›˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ Ó· ÂÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È Û οıÂ Û˘Û΢·Û›· ·ÔÍËÚ·Ì¤ÓˆÓ Ì ÌÈ· ÂÙÈΤٷ Ë ËÌÂÚÔÌËÓ›· Î·È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ. ªÂ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÔÈ· ÂÊfi‰È· ¯Ú‹˙Ô˘Ó ·Ì¤ÛÔ˘ ηٷӷÏÒÛˆ˜ ηıÒ˜ Ù· ÌÂÁ¿Ï· ¯ÚÔÓÈο ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ·Ôı‹Î¢Û˘ ÂÏ·ÙÙÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ·, ΢ڛˆ˜ ÂÂȉ‹ ¯¿ÓÂÙ·È ÙÔ ¿ÚˆÌ· ÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ. ¶ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙË ÛˆÛÙ‹ ·Ôı‹Î¢ÛË ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ‹Ù·Ó Ë ¯Ú‹ÛË Ôχ ηı·ÚÒÓ Î·È Û˘Ó¿Ì· ··ÏÏ·ÁÌ¤ÓˆÓ ·fi Ù· ÌÈÎÚfi‚È· ‰Ô¯Â›ˆÓ, ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ ÙÔ˘ ‰˘Ó·ÙÔ‡ ‚¤‚·È·. ΔÔ Ï¤ÔÓ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ˘ÏÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ Â›Ù¢ÍË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÛÎÔÔ‡ ‹Ù·Ó ÙÔ Á˘·Ï›, ÂÂȉ‹ ‰ÂÓ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Í¤Ó· ÛÒÌ·Ù·, Â›Ó·È Ô˘‰¤ÙÂÚÔ ÔÛÌÒÓ Î·È Î·ı·Ú›˙ÂÙ·È Â‡ÎÔÏ·. O ηı·ÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ‚¿˙ˆÓ ‹Ù·Ó Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎfi˜ Î·È ÁÈÓfiÙ·Ó Ì ÙËÓ ·ÎfiÏÔ˘ıË ÛÂÈÚ¿: χÛÈÌÔ Ì ˙ÂÛÙfi ÓÂÚfi Î·È ˘ÁÚfi ηı·ÚÈÛÌÔ‡, ÚÔÛÂ-
– 330 –
§ A O ° PAº I A
ÎÙÈÎfi Í¤Ï˘Ì· Ì ˙ÂÛÙfi ÓÂÚfi ›Û˘ Î·È ÛÙÚ¿ÁÁÈÛÌ· Ì ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÛÙÔÌ›Ô˘ ÚÔ˜ Ù· οو – ‰ËÏ·‰‹ ·Ó¿Ô‰·. ∞ÔÛÙ›ڈÛË ‹Ù·Ó ‰˘Ó·Ùfi Ó· Á›ÓÂÈ Î·È ÛÙÔÓ ÊÔ‡ÚÓÔ. ΔÔ ·ÂÚÔÛÙÂÁ¤˜ ÛÊÚ¿ÁÈÛÌ· ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙÔ ‰Ô¯Â›Ô ·fi ÙËÓ ÂÈÛ¯ÒÚËÛË Ó¤ˆÓ ÌÈÎÚÔÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ5.
2. ∞ÔıË΢ÙÈο ̤۷. ™Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, ˆ˜ ·ÔıË΢ÙÈο ̤۷, ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ‚·˙¿ÎÈ·, Ù· ÙÂÓÂΉ¿ÎÈ· Î·È ÙȘ ¯¿ÚÙÈÓ˜ Û·ÎԇϘ Ô˘ ÚԷӷʤÚıËηÓ, ÁÈÓfiÙ·Ó – ˆ˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ – ¯Ú‹ÛË ‹ÏÈÓˆÓ Û΢ÒÓ. Δ· ÔÏ˘ÙÈÌfiÙÂÚ· ·˘ÙÒÓ ‹Ù·Ó ÍÂÓÈ΋˜ ÚÔÂχۈ˜, ÂÓÒ ˘‹Ú¯·Ó Î·È ÓÙfiÈ·˜ ηٷÛ΢‹˜. Δ· ·Ó‹ÎÔÓÙ· ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË Î·ÙËÁÔÚ›· ›¯·Ó ¤ÓÙÔÓÔ ‰È·ÎÔÛÌËÙÈÎfi ‡ÊÔ˜, ·Ô‰È‰fiÌÂÓÔ Ì ÂÁ¯¿Ú·ÎÙÔ, Ï·ÛÙÈÎfi ‹ ÁÚ·Ùfi ‰È¿ÎÔÛÌÔ. A˘Ù¿ Ù· ÛÎÂ‡Ë ‹Ù·Ó ·fi Ù· ηıÔÚÈÛÙÈÎfiÙÂÚ· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÔÈÎÔÛ΢‹˜, Ù· ÔÔ›· ›¯·Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ı¤ÛÂȘ ̤۷ ÛÙÔ Û›ÙÈ, ‚¿ÛÂÈ ÂÓfi˜ ÎÔÈÓ¿ ·Ô‰ÂÎÙÔ‡ ·ÈÛıËÙÈÎÔ‡ Ù˘ÈÎÔ‡6. ∏ ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ ¯ÚËÛÙÈÎÒÓ ÎÂÚ·ÌÂÈÎÒÓ ÏËÓ ÙˆÓ Î˘Ú›ˆÓ ·ÔıË΢ÙÈÎÒÓ ¯ÒÚˆÓ, ÁÈÓfiÙ·Ó ÛÙ· Ì·ÎÚfiÛÙÂÓ· Â˙Ô‡ÏÈ· ÙÔ˘ Ù˙·ÎÈÔ‡, Ô˘ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·ÏÔ‡ÓÙ·Ó ·Ú·ÙÛ¿, ÛÙËÓ ∫ˆ ÎÔ˘ÌÔ‡ÏÈ, ÛÙÔ ∫·ÛÙÂÏfiÚÈ˙Ô ÎÔ‡ÌÂÏÔ ‹ ·Ú¿ÛÎÈÔ, ÛÙËÓ Δ‹ÏÔ Î·È ÙË ƒfi‰Ô ÙÛÈÌÓÈ¿7.
2.1. ¶Èı¿ÚÈ· –¶›ıÔÈ Δ· Èı¿ÚÈ· Â›Ó·È Ù· ηÙÂÍÔ¯‹Ó ‹ÏÈÓ· ·ÔıË΢ÙÈο ̤۷ – ‰È·ÊfiÚˆÓ ÌÂÁÂıÒÓ – Ù· ÔÔ›· ¤ÊÂÚ·Ó Û˘¯Ó¿ ‰È¿ÎÔÛÌÔ «ÎڛΈӻ ·Ï˘Û›‰·˜, Ô˘ ηٷÛ΢¿˙ÔÓÙ·Ó ÌÂ Û˘Ó¯‹ ›ÂÛË ÙˆÓ ‰·ÎÙ‡ÏˆÓ ¿Óˆ ÛÙË Óˆ‹ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ Û·Ԣ˜. ™˘Ó‹ıˆ˜, ÙÔ Â¿Óˆ ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜, ¤ÊÂÚ ٤ÛÛÂÚȘ Ï·‚¤˜8.
5. 6. 7. 8.
μÏ. Colditz C., ª·ÚÌÂÏ¿‰Â˜, ∞ı‹Ó· ¿.¤., ÛÂÏ. 11. μÏ. ∫ÔÚÚ¤-∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., Δ¿ ∫ÂÚ·ÌÂÈο ÙÔÜ ^EÏÏËÓÈÎÔÜ ¯ÒÚÔ˘, Aı‹Ó·, ÛÂÏ. 291. μÏ. ∫ÔÚÚ¤-∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., fi.., ÛÂÏ. 292. μÏ. ∫ÔÚÚ¤-∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., fi.., ÛÂÏ. 303.
– 331 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
™Ù· Èı¿ÚÈ· ·Ôı‹Î¢·Ó Ï¿‰È9, ۇη, ÌÔ‡ÛÙÔ10, ÎÚ·Û›11, ÛfiÚÔ12, ÎÚ¤·˜13, ‹Ù·Ó fï˜ ηٿÏÏËÏ· Î·È ÁÈ· ÙÚfiÊÈÌ· ·ÓÙfi˜ ›‰Ô˘˜.
∂ÈÎfiÓ· 4. ¶‹ÏÈÓÔ Èı¿ÚÈ ·ÏÂÈÌ̤ÓÔ ÁÈ· ÂÏȤ˜
9. «\E›Û˘ Âå˜ Ù‹Ó àÔı‹ÎË ñÉÚ¯·Ó Ôî ÜıÔÈ ÁÈ¿ Ùfi Ï¿‰È η› Ù¿ ÍËÚ¿ ÛÜη». (¶.∞.™.§. ¯Ê. ·Ú. 888, ÛÂÏ. 4 (™˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969)). 10. «Δfi ·ÙËÙÉÚÈ õ ÏÉÓÔ˜ ÂrÓ·È Ì›· ¯·‚ÔÜ˙· ÙÛÈÌÂÓÙ¤ÓÈ·. A \ fi Ì›· ÙÚ˘›ÙÛ· ‚Á·›ÓÂÈ ï ÌÔÜÛÙÔ˜ Ô‡ Ùfi ‚¿˙Ô˘Ó Û¤ ÛÙ¿ÌÓ˜. ΔfiÓ Ûο˙Ô˘Ó Ì’ ≤Ó· ÎÏ·‰› ÁÈ¿ Ó¿ ·›ÚÓÂÈ à¤Ú·. ΔfiÓ ‚¿˙Ô˘Ó ≈ÛÙÂÚ· Û¤ Èı¿ÚÈ· àÓÔȯٿ ̤¯ÚÈ Û·Ú¿ÓÙ· ̤Ú˜. ≠YÛÙÂÚ· Ûο˙ÔÓÙ·È Î·ÓÔÓÈο».
(¶.∞.™.§. ¯Ê. ·Ú. 1628, ÛÂÏ. 23 (™˘ÏÏÔÁ‹ EÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ™·ÚÈο, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1971)). 11. «∂ú¯·ÛÈ ÌÈÁ¿Ï· ÛÙ·ÌÓÈ¿, Èı¿Ú˙· àÏÂÈʈ̤ӷ ̤ ηı·Úfi ÎÂÚ› η› ‚¿˙·ÛÈ Ì¤Û· Ùfi ÎÚ·Û›. Δ¿ Èı¿Ú˙· ·éÙ¿ Ù¿ ‚¿˙·ÛÈ Û¤ ñÁÚ¿ ηٷÁÒÁÈ· η› Ù›˜ ÙÚܘ Ô ¿Óˆ Ù›˜ Ûο˙·ÛÈ Ì¤ ≤Ó· ÎÏ·‰› ÙÔÜ ‚Ô˘ÓÔÜ, Ô‡ Ϥ·ÓÙÔ ÚÂÙۛӷη˜, ÁÈ¿ Ó¿ ÍÂı˘Ì¿ÓFË Ùfi ÎÚ·Û› Ù‹Ó œÚ· Ùɘ ‚Ú¿Û˘ ÙÔ˘. ∞éÙ‹ ì ‰Ô˘ÏÂÈ¿ âÁ›ÓÔ˘ÓÙÔ Ì¤¯ÚÈ Û·Ú¿ÓÙ· ̤Ú˜ η› ÌÂÙ¿ Ùfi ›Ó·ÛÈ». (¶.∞.™.§. ¯Ê. ·Ú. 1838, ÛÂÏ.44 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ∂Ø·ÁÁÂÏ›·˜ §·Ì·‰·Ú›Ô˘, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1972-1973))Ø «Δfi ÎÚ·Û› ä‚¿˙·Ì¤ÓÙÔ Û¤ ›ıÔ˘˜. Δfi ÎÚ·Û› äʋӷ̤ÓÙÔ ÛÙÔ‡˜ ›ıÔ˘˜ Û·Ú¿ÓÙ· ̤Ú˜ η› ÙfiÙ ÌfiÓÔ â›Ó·Ì Ùfi ÚáÙÔ ÔÙËÚ¿ÎÈ». (¶.∞.™.§. ¯Ê. ·Ú. 2728, ÛÂÏ. 44 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ™Â‚·ÛÙÔÔ‡ÏÔ˘,
ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1976)). 12. «Δfi ÛfiÚÔ, àÊÔÜ Ùfi ͯˆÚ›˙·ÌÂ Ô Ù¿ ô¯ÚËÛÙ· Ú¿Ì·Ù· Ùfi ‚¿˙·Ì ̤۷ Û¤ ˘ı¿Ú˙·». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 1838, ÛÂÏ. 40 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ∂Ø·ÁÁÂÏ›·˜ §·Ì·‰·Ú›Ô˘, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1972-1973)). 13. «\EÂȉ‹ Ù¿ ÎÚ¤·Ù· qÙÔ çÏ›Á·, οı ÓÔÈÎÔÙÛ˘Ú¿ õıÚÂÊÙ Β ≤Ó· ˙á. A ò ÏÏË ÛÔÖÚÔ, ôÏÏË Î·ÙÛ›ÙÛ·. §ÔÈfiÓ Ùfi ˙á äÛÊ¿˙·Ì¤ ÓÙÔ Ù’ äοӷ̤ ÓÙÔ ÌÔ˘ÙÛ¤˜-ÌÔ˘ÙÛ¤˜, äη‚Ô˘ÚÔ˚˙·Ì¤ÓÙÔ ÙÛ Ùfi ‚¿˙·Ì ۤ ›ıÔ˘˜ ÁÈ¿ Ó¿ ¯ˆÌ ÌÂÙ¿ Ó¿ ÙÚáÌ ÔsÏÔ Ùfi ¯ÚfiÓÔ. ^O η‚Ô˘ÚÌĘ ÏÂÈfi». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 2729, ÛÂÏ. 19-20 (Û˘ÏÏÔÁ‹ AÁÁÂÏÈ΋˜ °Â-
ˆÚÁÈ¿‰Ô˘, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1976)).
– 332 –
§ A O ° PAº I A
2.2. ∫Èԇȷ ªÈÎÚfiÛ¯ËÌ· ÎÂÚ·ÌÈο, Ô˘ ʤÚÔ˘Ó ‰ÈϤ˜ Ï·‚¤˜, ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ·˜ ‰Âη¤ÓÙ (15) Ôο‰ˆÓ. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË Ï·‰ÈÔ‡, Ù˘ÚÈÔ‡, ÌÂÏÈÔ‡, ÙÔÌ·ÙÔÂÏÙ¤, ÎÚÈı·ÚÈÔ‡, ÛÈÙ·ÚÈÔ‡ Î·È Û‡ÎˆÓ14. ΔÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ Â›Ó·È Ì·ÓÙ·ÓÈṲ̂ÓÔ ÔÏfiÎÏËÚÔ Ì ·ÛÚfi˘ÏÔ, ÂÓÒ Â͈ÙÂÚÈο ÌfiÓÔÓ ÛÙÔ Â¿Óˆ ̤ÚÔ˜. ΔÔ Á˘·Ï› ηχÙÂÈ ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·, ÂÓÒ Â͈ÙÂÚÈο ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙ· ÛËÌ›· Ô˘ ÙÔ Û·Ԙ ¤¯ÂÈ Ì·ÓÙ·ÓÈÛÙ›15.
2.3. ™Ù¿ÌÓ˜ OÈ ÛÙ¿ÌÓ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ¤˜ Î·È ˆ˜ ÛÙ·ÌÓÈ¿. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÛÎÂ‡Ë ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Â˘ÌÂٷΛÓËÙ· Î·È Ú·ÎÙÈο ·fi Ù· ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤ÓÙ·. ∏ ÎÔÈÏÈ¿ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Û¯‹Ì·ÙÔ˜ ÛÊ·ÈÚÈÎÔ‡ Î·È ‰ÈÔÁΈ̤ÓË. Œ¯Ô˘Ó „ËÏfi ÛˆÏËÓˆÙfi Ï·ÈÌfi Î·È ·˘Ï¿ÎÈ ÂÎÚÔ‹˜ ÛÙÔ ÛÙfiÌÈÔ. O ‰È¿ÎÔÛÌfi˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙfi˜, ‹ - Û˘ÓËı¤ÛÙÂÚ· – ÁÚ·Ùfi˜ ·fi Ï¢Îfi Ì·ÓÙ·Ó¿, Û¯‹Ì·ÙÔ˜ ÁÚ·ÌÌÈÎÔ‡ ‹ Ê˘ÏÏÔÛ¯‹ÌÔ˘16. ø˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ ‹Ù·Ó ˘‰ÚÔÊfiÚ·
∂ÈÎfiÓ· 5. ™Ù¿ÌÓÔ˜
14. «Eå˜ Ù‹Ó àÔı‹ÎË ñÉÚ¯·Ó Ù¿ ÎÈԇȷ ÁÈ¿ Ùfi ÎÚÈı¿ÚÈ, ÛÈÙ¿ÚÈ Î·› ÛÜη». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 888, ÛÂÏ. 4 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969)). 15. μÏ. ∫ÔÚÚ¤ – ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., fi.., ÛÂÏ. 244, 267. 16. μÏ. ∫ÔÚÚ¤ – ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., fi.., ÛÂÏ. 303.
– 333 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛÎÂ‡Ë Ì ‰‡Ô Ï·‚¤˜17. ™Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, fï˜, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË ¿ÏÏˆÓ ˘ÁÚÒÓ, fiˆ˜ ÎÚ·ÛÈÔ‡ Î·È Ï·‰ÈÔ‡. ∞˘Ùfi˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Â›Ó·È Î·È Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ηÏÔ‡ÓÙ·È ÎÚ·ÛÔÛÙ¿ÌÓÈ· Î·È ÏÈÔÛÙ¿ÌÓÈ·18.
2.4. §·Á›Ó˜ – §·Á‹ÓÈ· ™ˆÏËÓˆÙÔ‡ Û¯‹Ì·ÙÔ˜ Û·Ë, Ë ‰È¿ÌÂÙÚÔ˜ ·ÓÔ›ÁÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Î˘Ì·ÈÓfiÙ·Ó ·fi ›ÎÔÛÈ ¤ÓÙ (25) ¤ˆ˜ ÙÚÈ¿ÓÙ· (30) ÂηÙÔÛÙ¿. ∏ Ì›· ¿ÎÚË ‹Ù·Ó –Û˘Ó‹ıˆ˜– ÎÏÂÈÛÙ‹. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË ¤ÊÚ·˙ Ì ‹ÏÈÓÔ Î·¿ÎÈ19. ™˘Ó‹ıˆ˜ Â›Ó·È ·È‰fiÛ¯ËÌ· Ì ¯·ÌËÏ‹ ‚¿ÛË Î·È Ì·ÎÚÈ¿ Ï·‚‹ Ô˘ ÂÓÒÓÂÈ ÙÔ ¿Óˆ ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ Ï·ÈÌÔ‡ ÚÔ˜ ÙËÓ ÎÔÈÏÈ¿20. ◊Ù·Ó ÛÎÂ‡Ë Î·Ù¿ÏÏËÏ· ÁÈ· ÙËÓ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Î·È ÂÓÙfi˜ ·˘ÙÒÓ ·ÔıË·ÔÓÙ·Ó Ù· ˘ÁÚ¿21.
2.5. ªÔ˘Ô‡ÚÈ ¶˘Ú›Ì·¯Ô Ì·ÁÂÈÚÈÎfi Û·Ԙ ÁÈ· ÙÔ „‹ÛÈÌÔ ÙÔ˘ ·Û¯·ÏÈÓÔ‡ ·ÚÓÈÔ‡. ∂ÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. ™˘Ó‹ıˆ˜ ηٷÛ΢·˙fiÙ·Ó Î·ÙfiÈÓ ·Ú·ÁÁÂÏ›·˜ Û ‰È¿ÊÔÚ· ÌÂÁ¤ıË. ∏ ηٷÛ΢‹ ÙÔ˘ ÁÈÓfiÙ·Ó Û ‰‡Ô Ê¿ÛÂȘ Î·È Ù· ÛËÌ›· Ù˘ ¤ÓˆÛ˘ ηχÙÔÓÙ·Ó ·fi ¤Ó·Ó ›ıÂÙÔ ‰·ÎÙ‡ÏÈÔ. º¤ÚÂÈ Ì›· ‹ ‰‡Ô Ï·‚¤˜ Î·È Ô ‰È¿ÎÔÛÌfi˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ùfi˜ ·fi Ï¢Îfi Ì·ÓÙ·Ó¿22. ™˘ÓÂΉԯÈο, ÌÔ˘Ô‡ÚÈ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó Î·È ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ·ÚÓ› Ì ÙÔÓ ÚˆÙfiÙ˘Ô ÙÚfiÔ ·Ú·Û΢‹˜ ÙÔ˘23. 17. μÏ. ∫ÔÚÚ¤ – ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., fi.., ÛÂÏ. 323. 18. «∂å˜ Ù‹Ó àÔı‹ÎË ñÉÚ¯·Ó â›Û˘ Ù¿ ÎÚ·ÛÔÛÙ¿ÌÓÈ·, ÁÈ¿ Ùfi ÎÚ·Û›, η› Ôî Úfi¯ÂÈÚ˜ ÛÙ¿ÌÓ˜ ÁÈ¿ Ùfi Ï¿‰È, Ù¿ ÏÂÁfiÌÂÓ· ÏÈÔÛÙ¿ÌÓÈ·». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 888, ÛÂÏ. 4 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969)). 19. μÏ. ∫ÔÚÚ¤ – ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., fi.., ÛÂÏ. 303. 20. μÏ. ∫ÔÚÚ¤ – ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., fi.., ÛÂÏ. 267. 21. «∂ú¯·Ì ÙÛ·› Ù›˜ Ï·˝Ó˜, Ù¿ Ï·˝ÓÈ·, ÙÛ’ äÎÔ˘‚·ÏÔ‡Û·Ì Ùfi ÓÂÚfi ÙÛ’ ä›Ó·Ì¤ ÓÙÔ Ù’ ä‰ÚÔÛÈ˙ԇ̷ÛÙÔ. ºÙ¿ äο̷ÓÙ· Ù¿ ÙÛÔ˘Î¯·ÏÂÈ¿». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 2174, ÛÂÏ. 43 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ∫·ÂÏÏ¿, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1973-1974)). 22. μÏ. ∫ÔÚÚ¤ – ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., fi.., ÛÂÏ. 303. 23. «\EÎÙfi˜ ÙÔ‡ÙˆÓ ñÉÚ¯·Ó Ùfi ÌÔ˘Ô‡ÚÈ, ηٷÛ΢·Ṳ̂ÓÔ àfi ËÏfi, ÁÈ¿ Ùfi àÚÓ› ÙÔÜ ¶¿Û¯·». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 888, ÛÂÏ. 4 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969)).
– 334 –
§ A O ° PAº I A
2.6. μ·Ú¤ÏÈ·24 μ·Ú¤ÏÈ· ‰È·ÊfiÚˆÓ Û¯ËÌ¿ÙˆÓ, ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ÔÈfiÙËÙ·˜ ·Î›ÓËÙ· ‹ ÊÔÚËÙ¿ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ Î·È ·Ôı‹Î¢ÛË ˘ÁÚÒÓ (ÎÚ·ÛÈÔ‡, Ï·‰ÈÔ‡, ÍȉÈÔ‡, Á¿Ï·ÎÙÔ˜, ÌÂÏÈÔ‡, ÂÙÈÌÂ˙ÈÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È ÓÂÚÔ‡ Î·È ÛÙÂÚÂÒÓ [‚Ô‡Ù˘ÚÔ, Ù˘Ú›, ·ÛÙ¿ (ÎÚ¤·˜,„¿ÚÈ,Ï·¯·ÓÈο) ÏÈ·ÛÙ¿ (ÎÚ¤·˜, „¿ÚÈ, ¯Ù·fi‰È·, ÍËÚÔ› ηÚÔ›, ÊÚÔ‡Ù·, Ï·¯·ÓÈο Î.·.)]. ΔÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·Ó Û ·Ôı‹Î˜ ÛÙÂÁÓ¤˜ Ì ÛÙ·ıÂÚ‹ ηٿ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›·. ∏ ηٷÛ΢‹ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ¤ÚÁÔ ÂȉÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÙÒÓ, ÙˆÓ ‚·ÚÂÏ¿‰ˆÓ.
2.7. ªÂÙ·ÏÏÈο ‰Ô¯Â›· ª·Î›ÚÈ·, Ï¿Ù·, Áη˙ÔÙÂÓÂΤ‰Â˜ Î.·. ∏ ¯Ú‹ÛË ÌÂÙ·ÏÏÈÎÒÓ ‰Ô¯Â›ˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Â›Ó·È ÓÂfiÙÂÚË Î·È ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ. ™˘Ì›ÙÂÈ Ì ÙË ‰È¿‰ÔÛË ÙˆÓ ÌÂÙ·ÏÏÈÎÒÓ ‰Ô¯Â›ˆÓ ÂÙÚÂÏ·›Ô˘, ÁÓˆÛÙÒÓ ˆ˜ «Áη˙ÔÙÂÓÂΤ‰ˆÓ», Ù· ÔÔ›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Î·È ˆ˜ ̤ÙÚ· ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ·˜ ΢ڛˆ˜ ÁÈ· ÙÔ Ï¿‰È, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ‰ËÌËÙÚȷο Î·È ˆ˜ ‰Ô¯Â›· ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË ÙÔ˘ Ï·‰ÈÔ‡, ÙÔ˘ ‚Ô˘Ù‡ÚÔ˘, ÙÔ˘ Ï›Ô˘˜, ÙÔ˘ Ù˘ÚÈÔ‡ Î·È ÙˆÓ ‰È¿ÊÔÚˆÓ ÙÔ˘ÚÛÈÒÓ Î·È ·ÏÈ¿ÛÙˆÓ.
2.8. ¢¤ÚÌ·Ù· ˙ÒˆÓ ∞ÛÎfi˜, ÙÔÌ¿ÚÈ, ÙÔ˘ÏÔ‡ÌÈ, η˙È¿, Á·Ï·ÙÔÙfiÌ·ÚÔ Î.·. ΔÔ ‰¤ÚÌ· ÙˆÓ ·ÈÁÔÚÔ‚¿ÙˆÓ ÔÏfiÎÏËÚˆÓ, Ì ηٿÏÏËÏË Î·ÙÂÚÁ·Û›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎÂ Â˘Ú‡Ù·Ù· ˆ˜ ‰Ô¯Â›Ô ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜, ·ÔıË·ۈ˜ Î·È Û˘ÓÙËÚ‹Ûˆ˜ ÂȉÒÓ ‰È·ÙÚÔÊ‹˜, fiˆ˜ ÙÔ ÎÚ·Û›, ÙÔ Ï¿‰È, ÙÔ ÎÚ¤·˜, ÙÔ Á¿Ï·, ÙÔ Ù˘Ú› Î.·. ™˘Ó‹ıˆ˜ ÎÚÂÌÈfiÙ·Ó Û ˘fiÁÂÈÔ ÛÙÂÁÓfi Î·È ‰ÚÔÛÂÚfi Î·È Â›¯·Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙÔ˘˜ Û ηϋ ηٿÛÙ·ÛË, ÂÊfiÛÔÓ ·Ú¤ÌÂÓ·Ó ÎÏÂÈÛÙ¿, › ÔÏÏÔ‡˜ Ì‹Ó˜. 24. °È· Ù· ‹ÏÈÓ· ‰Ô¯Â›·, Ù· ‚·Ú¤ÏÈ·, Ù· ÌÂÙ·ÏÏÈο ‰Ô¯Â›·, Ù· ‰¤ÚÌ·Ù· ÙˆÓ ˙ÒˆÓ Î·È Ù· ÎÙÈÛÙ¿ ‰Ô¯Â›· ‚Ï. ¶ÔÏ˘Ì¤ÚÔ˘-∫·ÌËÏ¿ÎË ∞È.,«ΔÔ Ï¿‰È ˆ˜ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfi ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÔÈÎȷ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›·». ¶Ú·ÎÙÈο ™˘ÌÔÛ›Ô˘. ∏ ÂÏÈ¿ Î·È ÙÔ Ï¿‰È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Î·È ÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ∞ı‹Ó· 2003, Û. 202-203. ¢ËÌÔÛȇ̷ٷ ∫∂∂§, ·Ú. 20
– 335 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
2.9. ∫ÙÈÛÙ¿ ‰Ô¯Â›· ƒÂ›Ô˜, ÚÔÁfi˜, ΈÙÛȤϷ, ÁÔ‡ÚÓ· Î.·. ∂›‰Ô˜ ‰ÂÍ·ÌÂÓ‹˜ ÎÙÈÛÙ‹˜ Ì ¤ÙÚ· Î·È ˘Ïfi, ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ·˜ 500-1000 Ôο‰ˆÓ, ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË ÙˆÓ ‰ËÌËÙÚÈ·ÎÒÓ ‹ ÙÔ˘ Ï·‰ÈÔ‡. ™˘¯Ó¿ ÙÔ Â¿Óˆ ̤ÚÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠˆ˜ ÎÚ‚¿ÙÈ. Δ· ‰È¿ÊÔÚ· ÁÏ˘Î¿ ÙÔ˘ ÎÔ˘Ù·ÏÈÔ‡, Ù· ÙÔ˘ÚÛÈ¿, Ù· ÍÂÚ¿ ÊÚÔ‡Ù· Ê˘Ï¿ÁÔÓÙ·Ó ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ‹ÏÈÓ· ‰Ô¯Â›· Î·È Û Á˘¿Ï˜ ÔÈÎ›ÏˆÓ ÌÂÁÂıÒÓ, ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÙȘ ·¤ÎÙËÛ·Ó, ›Ù ·fi Ù· ÌÂÁ¿Ï· ·˙¿ÚÈ· ÙˆÓ ÏËÛÈfi¯ˆÚˆÓ ·ÛÙÈÎÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ ‹ ÙȘ ¤ÊÂÚÓ·Ó ÔÈ Ù·ÍÈ‰Â˘Ì¤ÓÔÈ Û˘ÁÁÂÓ›˜. Δ· ·ÔÍËڷ̤ӷ ¯fiÚÙ·25 (Ú¿Û·, Ì¿Ú·ı·, η˘Î·Ï›ıÚ˜, ÎÔ˘ÙÛÔ˘Ó¿‰Â˜, ÙÛÔ˘ÎÓ›‰Â˜ Î.Ï.) ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·Ó Â›Ù Û ͇ÏÈÓ· ÎÔ˘ÙÈ¿ ‹ ¿ÓÈÓ˜ Û·ÎԇϘ Î·È ¿ÓÙ· Û ÍËÚfi ‹ ÛÎÔÙÂÈÓfi ̤ÚÔ˜.
3. ∞ÔıË΢ÙÈÎÔ› ¯ÒÚÔÈ. 3.1 ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ∏ ÌÔÚÊ‹ Î·È Ë ı¤ÛË ÙˆÓ ·ÔıË΢ÙÈÎÒÓ ¯ÒÚˆÓ ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ Û˘Ó·ÚÙÒÓÙ·È ¿ÌÂÛ· ÚÔ˜ ÙȘ ÎÏÈÌ·ÙÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜, ÙÔ˘˜ ÚÔÂÚ¯Ô̤ÓÔ˘˜ ·fi Ù· ÙÚˆÎÙÈο ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÚÔÊ˘Ï¿Íˆ˜ ·fi ›‰ÔÍÔ˘˜ ÎϤÊÙ˜26. O °. ª¤Á·˜ – ·fi ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ Ï·ÔÁÚ¿ÊÔ˘˜ – Ô˘ ·Û¯ÔÏ‹ıËΠÔχ Ì ÙËÓ Ï·˚΋ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, ı¤ÏÔÓÙ·˜ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙËÓ ÂÊ¢ÚÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Ó· ÂÊ¢ڛÛÎÂÈ Ï‡ÛÂȘ ÛÙ· ηıËÌÂÚÈÓ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ‚›Ô˘, ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «Âå˜ ÙÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ η› Ù¿ ̤۷, Ô‡ â¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ‰È¿ Ù‹Ó â›Ï˘ÛÈÓ ÙáÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ·éÙáÓ àÓÙÈηÙÔÙÚ›˙ÂÙ·È ì ÛΤ„Ș, ï Ú·ÎÙÈÎfi˜ ÓÔܘ, ì ‰ËÌÈÔ˘Ú-
25. μÏ. Û¯ÂÙÈο, ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª., ¢¤Ó‰Ú·, Ê˘Ù¿, ¿ÓıË ÛÙË ÓÂÒÙÂÚË ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ˘fi ¤Î‰ÔÛË. 26. μÏ. ª¤Á· °., «™ÎÔÔ› η› ̤ıÔ‰ÔÈ ‰È¿ Ù‹Ó öÚÂ˘Ó·Ó Ùɘ Ï·˚Îɘ ÔåÎÔ‰ÔÌ›·˜», §·ÔÁÚ·Ê›·, ÙfiÌ. ∫™Δã (1968-1969), ÛÂÏ. 298-299.
– 336 –
§ A O ° PAº I A
ÁÈ΋ ‰‡Ó·ÌȘ, ì Û˘Ó·›ÛıËÛȘ ÙÔÜ Î·ÏÔÜ ÙáÓ àÓıÚÒˆÓ ÙÔÜ Ï·ÔÜ Î·› Ì·˙› ·Ú¤¯ÔÓÙ·È âÎÊ¿ÓÛÂȘ ÙÈÓ¤˜ ÙÔÜ Ï·˚ÎÔÜ ÔÏÈÙÈÛÌÔÜ ÌÈĘ ¯ÒÚ·˜27».
ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Û’ ·˘Ù‹Ó ÙˆÓ ·ÔıË΢ÙÈÎÒÓ ¯ÒÚˆÓ, ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙË Â›Ó·È ·ÊÂÓfi˜ Ë Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ‰È·¯ÚÔÓÈο ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ÔÈΛ· ̤¯ÚÈ ·˘Ù‹Ó Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜ – fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ï.¯. Ì ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙˆÓ ÈıÂáÓ, Ë ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‹Ù·Ó ·Ó¿ÏÔÁË ·˘Ù‹˜ ÙˆÓ ÎÂÏÏ·ÚÈÒÓ28 Ù˘ Óˆ٤ڷ˜ ÂÔ¯‹˜ – ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ë Û˘ÁÎÚÈÙÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÛÙ· ÎÚ¿ÙË Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ Ù˘ μ·ÏηÓÈ΋˜, Ô˘ Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ‡·ÚÍË È‰È·ÈÙ¤ÚˆÓ ¯ÒÚˆÓ ·Ôı‹Î¢Û˘ ηÚÒÓ ÛÙÔ ÚÔ¸¿Ú¯ÔÓ Û›ÙÈ29. ™ÙËÓ ¤Ú¢ӷ, ÌÂÁ¿ÏÔ ‚¿ÚÔ˜ ‰›‰ÂÙ·È ÛÙËÓ ‡·ÚÍË ÛÙÂÓ‹˜ Û¯¤Û˘ ÌÂٷ͇ Ù˘ ηٷÛ΢‹˜ Î·È Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ·˜ ÂÓfi˜ ÎÙ›ÛÌ·ÙÔ˜, fiÔ˘ ÔÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ οÓÔ˘Ó ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙÔ ¤ÓÛÙÈÎÙÔ Ù˘ Ï·˚΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÛÔÊ›· ÛÙÔ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÙˆÓ ˘ÏÈÎÒÓ Î·È ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜30. ∏ ʇϷÍË Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ı›ÁÂÈ ÔÏÏ¿ ›‰· ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ Ï·˚ÎÔ‡ ·ÓıÚÒÔ˘. ∏ ÌÂϤÙË ÙˆÓ ·ÔıË΢ÙÈÎÒÓ ¯ÒÚˆÓ Î·Ù·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙË Û¯¤ÛË ÙˆÓ ¯ÒÚˆÓ ·˘ÙÒÓ Ì ÙËÓ Î‡ÚÈ· ηÙÔÈΛ·, ηıÒ˜ Î·È Ì ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ, ÙË Ê˘ÛÈ΋ Ô¯‡ÚˆÛË ÌÈ·˜ ÂÚÈÔ¯‹˜, ÙËÓ ÎÏÂÈÛÙÔ‡ Ù‡Ô˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›· Î·È ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÁÈ· ¿ÚÎÂÈ· ·Á·ıÒÓ. ∏ ‡·ÚÍË ·ÔıË΢ÙÈÎÒÓ ¯ÒÚˆÓ Â›Ó·È ÌÈ· ¤Ó‰ÂÈÍË ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘, ÂÓÒ Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙÔ˘˜ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘ οı ÓÔÈÎÔ΢ÚÈÔ‡31. Δ· ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ‚¿ÛÂÈ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Á›ÓÂÙ·È Ë ‰È¿ÎÚÈÛË ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Ï·˚ÎÒÓ Î·ÙÔÈÎÈÒÓ, Â›Ó·È Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı·: ·. ÔÈ fiÚÔÊÔÈ Ô˘ ‰È·ı¤ÙÂÈ ÙÔ Î¿ı ۛÙÈ Î·È ‚. Ë ı¤ÛË Ù˘ ÂÈÛfi‰Ô˘. ™ÙËÓ ÚÒÙË Î·ÙËÁÔÚ›· ·Ó‹ÎÔ˘Ó
27. ª¤Á· °., ^H ^EÏÏËÓÈ΋ ÔåΛ·, ØåÛÙÔÚÈ΋ ·éÙɘ âͤÏÈÍȘ η› Û¯¤ÛȘ Úfi˜ Ù‹Ó Ô›ÎÔ‰ÔÌ›·Ó ÙáÓ Ï·áÓ Ùɘ μ·ÏηÓÈÎɘ, Aı‹Ó·È 1949, ÛÂÏ. 3. 28. Δ· ÎÂÏ¿ÚÈ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ˆ˜ ÙfiÔ˜ ·Ôı‹Î¢Û˘ ÙˆÓ Èı·ÚÈÒÓ Ì ÙËÓ ÛÔ‰ÂÈ¿. 29. μÏ. ª¤Á· °., ^H ^EÏÏËÓÈ΋…, ÛÂÏ. 47. 30. μÏ. ºÈÏÈ›‰Ë ¢., Δfi ÌÂıÔÏÔÁÈÎfi Úfi‚ÏËÌ·, ^EÏÏËÓÈ΋ ¶·Ú·‰ÔÛȷ΋ A \ Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, ÙfiÌ. ∞ã, Aı‹Ó·, ÛÂÏ. 55. 31. μÏ. H̤ÏÏÔ˘ ™ÙÂÊ., ™›ÙÈ, ∑ËÙ‹Ì·Ù· ¶·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔÜ ñÏÈÎÔÜ μ›Ô˘, Aı‹Ó· 1993, ÛÂÏ. 31.
– 337 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ù· ÌÔÓfi·Ù· ‹ ÌÔÓfi¯ˆÚ· Û›ÙÈ· Î·È Ù· ‰ÈÒÚÔÊ· ‹ ‰›·Ù· 32 Î·È ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË Ù· Ï·Ù˘Ì¤Ùˆ· Î·È ÛÙÂÓÔ̤و·33. ™Ù· ÌÔÓfi¯ˆÚ· Û›ÙÈ·, fiÏÔÈ ÔÈ ¯ÒÚÔÈ Â˘Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ Â›Â‰Ô – ›Ûˆ˜ ‰Â Î·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ34. ™Ù· ‰ÈÒÚÔÊ· Û›ÙÈ·, Û˘Ó‹ıˆ˜ Ô Î¿Ùˆ fiÚÔÊÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ÁÈ· ÙË ÛÙ¿‚ÏÈÛË ÙˆÓ ˙ÒˆÓ Î·È ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË Î·ÚÒÓ Î·È ÁˆÚÁÈÎÒÓ ÂÚÁ·Ï›ˆÓ35. OÚÈṲ̂Ó˜ ÊÔÚ¤˜ –Î·È ·Ú¿ ÙËÓ ‡·ÚÍË Î·ÙˆÁÈÔ‡– Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÛÙÔ ·ÓÒÈ ÂȉÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ÁÈ· ·Ôı‹Î¢ÛË Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfiÙÂÚÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ·˘Ùfi Ù˘ ÔÈΛ·˜ Ù˘ ¡ÈÛ‡ÚÔ˘36.
∂ÈÎfiÓ· 6. ∞ÚÔ‚¿ÙÔ˘. ™›ÙÈ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ÷Ͽ. (ª¤Á·˜ °., ∏ Ï·˚΋ ηÙÔÈΛ· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ™‡ÌÌÂÈÎÙ·, ÙÔÌ.2, Û.52 )
™ÙÔ ∞ÈÁ·›Ô ··ÓÙ¿ ÌÂÓ Ô ÛÙÂÓÔ̤وԘ Ù‡Ô˜ Ù˘ ÔÈΛ·˜, Ô Ï¤ÔÓ ‰È·‰Â‰Ô̤ÓÔ˜ fï˜ Â›Ó·È Ô Ï·Ù˘Ì¤ÙˆÔ˜, Ì ÛÙ¤ÁË Î·Ù·Û΢·Ṳ̂ÓË ·fi ¯ÒÌ·, Ô˘ ηÏÂ›Ù·È ‰ÒÌ·. ™Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ÂȉÈÎfiÙÂÚ·, ı· Ú¤ÂÈ Ó· 32. 33. 34. 35. 36.
μÏ. ª¤Á· °., ^H ^EÏÏËÓÈ΋…, ÛÂÏ. 22-23. μÏ. H̤ÏÏÔ˘ ™ÙÂÊ., fi.., ÛÂÏ. 30-31. μÏ. ª¤Á· °., ^H ^EÏÏËÓÈ΋…, ÛÂÏ. 15. μÏ. ª¤Á· °., ^H ^EÏÏËÓÈ΋…, ÛÂÏ. 23. μÏ. ª¤Á· °., H Ï·˚΋ ηÙÔÈΛ· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ™‡ÌÌÂÈÎÙ·, ÙfiÌ. μã, ÛÂÏ. 43.
– 338 –
§ A O ° PAº I A
Á›ÓÂÈ ÌÓ›· Ù˘ ˘¿Ú͈˜ ˘ÔÛÎ¿ÊˆÓ ¯ÒÚˆÓ ÛÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÁÈ· ÙË Ê‡Ï·ÍË ÙˆÓ ‰ËÌËÙÚÈ·ÎÒÓ Î·È Ù˘ ÛÔ‰ÂÈ¿˜ ÂÓ Á¤ÓÂÈ37.
3.2. ∞ÔıË΢ÙÈÎÔ› ¯ÒÚÔÈ ÂÎÙfi˜ ÔÈΛ·˜. ∏ ηٷÛ΢‹ ·ÔıË΢ÙÈÎÒÓ ¯ÒÚˆÓ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÂÊÈÎÙfi Ó· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ Û›ÙÈ, ηٷÛ΢¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ‹ ÂÎÙfi˜ ÙÔ˘ ÔÈÎÈÛÌÔ‡. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÁÈ· ÛÙ¿‚ÏÔ˘˜ Î·È ·¯˘ÚÒÓ˜, fiÔ˘ ·ÔıË·ÔÓÙ·Ó ÔÈ ÙÚÔʤ˜ Î·È Ù· ‰ËÌËÙÚȷο, ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ·ÏˆÓÈÛÌfi38.
∂ÈÎfiÓ· 7. «∞ÔÛÙÚÔÊ‹» ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ¡ÈÎÂÈ¿ Ù˘ ¡ÈÛ‡ÚÔ˘, (ª¤Á·˜ °., ∏ Ï·˚΋ ηÙÔÈΛ· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ™‡ÌÌÂÈÎÙ·, ÙÔÌ.2, Û.16)
™ÙË ¡›Û˘ÚÔ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÈ ÎÚÂÊÙ¤˜, ȉȷ›ÙÂÚ· ÎÙ›ÛÌ·Ù·, Ù· ÔÔ›· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ˆ˜ ·ÔıË΢ÙÈÎÔ› ¯ÒÚÔÈ ÙÔ˘ ÎÚ·ÛÈÔ‡ Î·È ÙÔ˘ Ï·‰ÈÔ‡. ∏ ÎÚÂÊÙ‹, Â›Ó·È ËÌÈ˘fiÁÂÈ· ηٷÛ΢‹, ΢ÎÏÈÎÔ‡ Û¯‹Ì·ÙÔ˜. ∫·Ù·37. μÏ. ∞ÈηÙÂÚÈÓ›‰Ô˘ °., Ï. ∫·ÙÔÈΛ· Ï·˚΋, ¶¿˘ÚÔ˜ §·ÚÔ‡˜ ªÚ˘Ù¿ÓÓÈη, ÙfiÌ. 33, ÛÂÏ.7. 38. μÏ. ∞ÈηÙÂÚÈÓ›‰Ô˘ °., fi.., ÛÂÏ. 7-9.
– 339 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Û΢¿˙ÂÙ·È Ì ٤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ÒÛÙ οı ˘ÂÚΛÌÂÓË ¤ÙÚ· Ó· ÚÔÂͤ¯ÂÈ Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ˘ÔΛÌÂÓ‹ Ù˘. ªÂ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È ¤Ó· ›‰Ô˜ ÙÂÚ¿ÛÙÈ·˜ ΢„¤Ï˘ Û¯‹Ì·ÙÔ˜ Î·Ì˘ÏfiÌÔÚÊÔ˘ ˘ÂÚ˘„ˆÌ¤ÓÔ˘ ıfiÏÔ˘. ∏ ‰È¿ÌÂÙÚÔ˜ ÛÙËÓ Î¿ÙÔ„Ë Ù˘ ‚¿Ûˆ˜ Â›Ó·È ÙÚ›· (3) ̤ÙÚ·, ÂÓÒ Ë ÔÚÔÊ‹ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È Î·Ù¿ 1,90 ̤ÙÚ·, ‰ËÏ·‰‹ ¤¯ÂÈ ¿ÓÔÈÁÌ· 1,10 ̤ÙÚ·Ø ¤ÙÛÈ Ë ÎÚÂÊÙ‹ Ûο˙ÂÙ·È Ì ÌÈ· ÌÔÓÔÎfiÌÌ·ÙË Ï·ÎÔ˘‰ÂÚ‹ ¤ÙÚ·, Ë ÔÔ›· Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÈ ÙÔ ‰ÒÌ· Ù˘ ÎÚÂÊÙ‹˜, ηıÒ˜ ¿Óˆ Ù˘ Ú›¯ÓÔ˘Ó ÙÔ ·ÚÁÈÏÈÎfi ¯ÒÌ· Ù˘ ·ÙÂÏÈ¿˜. ™ã·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ËÌÈ˘fiÁÂÈÔ, ÂÚ›ÎÏÂÈÛÙÔ Î·È Î·Ï¿ ÚÔÛÙ·ÙÂ˘Ì¤ÓÔ ¯ÒÚÔ, ÙÔÔıÂÙÔ‡Û·Ó Ù· ‹ÏÈÓ· ‰Ô¯Â›· ʇϷ͢ Ï·‰ÈÔ‡ Î·È ÎÚ·ÛÈÔ‡ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘˜39. OÈ ÎÚÂÊÙ¤˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ Û˘Óԉ‡ÔÓÙ·Ó ·fi ÛËÏ¿‰È·, Ù· ÔÔ›· ÔÌÔ›·˙·Ó ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·¯˘ÚÒÓ˜, ·ÏÏ¿ ›¯·Ó Î·È ¿ÏϘ ¯Ú‹ÛÂȘ, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ‰ËÏ·‰‹ ˆ˜ ÛÙ¿‚ÏÔ˜, ˆ˜ Ì·ÓÙÚ›, ·ÎfiÌË Î·È ˆ˜ ÚÔÛˆÚÈÓ‹ ηÙÔÈΛ· ÙÔ˘ ͈̿¯Ô˘ – fiÙ·Ó Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ù˘ Û˘ÁÎÔÌȉ‹˜ ‹ ¿ÏÏ˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ÂÚÁ·Û›·˜, ‹Ù·Ó ·Ó·ÁηṲ̂ÓÔ˜ Ó· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÂÎÙfi˜ ÛÈÙÈÔ‡ ÁÈ· ·ÚÎÂÙ¤˜ Ë̤Ú˜40. O ·ÔıË΢ÙÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Ûã·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Î·È ˆ˜ ÙfiÔ˜ ηÙÔÈΛ·˜. ΔÔ ÛËÏ¿‰È Â›Ó·È ÔÚıÔÁˆÓ›Ô˘ Û¯‹Ì·ÙÔ˜, ‰›¯ˆÚÔ. O ÚÒÙÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ ÔÚÈÔıÂÙÂ›Ù·È ·fi ‰‡Ô ÂÁοÚÛÈ· ÙfiÍ· οıÂÙ· ÚÔ˜ ÙÔÓ Î·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ ¿ÍÔÓ· ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘, ÂÓÒ Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ÔÚÔıÂÙÂ›Ù·È ·fi ‰‡Ô ÙfiÍ·, ›Û˘, Ô˘ fï˜ Â›Ó·È ÙÔÔıÂÙË̤ӷ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÚÔ˜ ÙÔÓ Î·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ ¿ÍÔÓ· ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘41. ΔÔ Ì·ÁÂÈÚÂÈfi ‹ Ì·ÁÂÚÈfi ‹ Ì·ÂÚÈfi ‹ ·Ú¿ÛÈÙÔ, ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙ÂÈ ÂÓ›ÔÙ ÚfiÏÔ Â͈ÙÂÚÈ΋˜ ·Ôı‹Î˘42. ™ÙËÓ ∫¿Ú·ıÔ ÙÔ ·Ú¿ÛÈÙÔ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ ‚ÔËıËÙÈÎfi ÎÙ›ÛÌ·, Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÚÔÛÂÙ¤ıË ÛÙÔ Î˘Ú›ˆ˜ Û›ÙÈ. ∂Ó›ÔÙÂ, ‹Ù·Ó ÛÙËÓ ·˘Ù‹ ÁÚ·ÌÌ‹ Ì ÙÔ Î˘Ú›ˆ˜ Û›ÙÈ, ¿ÏÏÔÙ ¿ÏÈ Î·ı¤Ùˆ˜ ÚÔ˜ ·˘Ùfi, Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·˜ ¤Ó· °. ∂›Ó·È ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜, ·ÏÔ‡ÛÙÂÚ˘ ‰È·ÎfiÛÌËÛ˘ Î·È ‰›¯ˆ˜ ȉȷ›ÙÂÚÔ ÛÙÔÏÈÛÌfi ·ÏÏ¿
39. μÏ. ·Ó·Ï˘ÙÈÎfiÙÂÚ·, μ·ÛÈÏÂÈ¿‰Ô˘ ¢.,« \AÁÚÔÙÈο ¯Ù›ÛÌ·Ù· àfi ÙË ¡›Û˘ÚÔ», §·ÔÁÚ·Ê›·, ÙfiÌ. ∫¢ã, ÛÂÏ. 343-361. 40. μÏ. μ·ÛÈÏÂÈ¿‰Ô˘ ¢., fi.., ÛÂÏ. 349. 41. μÏ. μ·ÛÈÏÂÈ¿‰Ô˘ ¢., fi.., ÛÂÏ. 350. 42. μÏ. ª¤Á· °., «ZËÙ‹Ì·Ù· ^EÏÏËÓÈÎɘ §·˚Îɘ \AÚ¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎɘ», §·ÔÁÚ·Ê›·, ÙfiÌ. π¢ã, ÛÂÏ. 307.
– 340 –
§ A O ° PAº I A
∂ÈÎfiÓ· 8. KÙ›ÛÌ· Ô˘ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Â›Ó·È ·ÏÒÓÈ Î·È ·¯˘ÚÒÓ·˜ (™ËÏ¿‰È). ¶ÂÚÈÔ¯‹ ¶¿ÏˆÓ, ¡›Û˘ÚÔ˜, (μ·ÛÈÏÂÈ¿‰Ë˜ ¢., ∞ÁÚÔÙÈο ¯Ù›ÛÌ·Ù· ·fi ÙË ¡›Û˘ÚÔ, §∞O°ƒ∞ºπ∞, ÙÔÌ. ∫¢(1966), Û.345)
Ù˘ ·˘Ù‹˜ ‰È¿Ù·Í˘. ΔÔ ·Ú¿ÛÈÙÔ ‹Ù·Ó Ô ¯ÒÚÔ˜ fiÔ˘ ÎÔÈÌÔ‡ÓÙ·Ó ÔÈ ËÏÈÎȈ̤ÓÔÈ, Î·È Ûã·˘Ùfi ÁÈÓfiÓÙÔ˘Û·Ó ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ‰Ô˘ÏÂȤ˜ ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡, fiˆ˜ ÙÔ ˙‡ÌˆÌ·, ÙÔ Ì·Á›ÚÂÌ· Î·È ÙÔ Ê·ÁËÙfi43. ¶·Ú¿ÛÈÙÔ ··ÓÙ¿ Î·È ÛÙË ¡›Û˘ÚÔ, ˆ˜ ‚ÔËıËÙÈÎfi ·‡ÏÂÈÔ ÎÙ›ÛÌ·. ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÔÊ›ÏÂÙ·È, ΢ڛˆ˜, ÛÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë ¯ÒÚÔ˘ ÁÈ· ÙȘ ÔχÙÂÎÓ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ44. 43. μÏ. ·Ó·Ï˘ÙÈÎfiÙÂÚ·, §ÂÈÌÒÓ· – ΔÚÂ̤Ϸ ∂.,« Δfi Ï·˚Îfi ηڿıÈÎÔ Û›ÙÈ». \EÈÛÙËÌÔÓÈ΋ \EÂÙËÚ›˜ ¶ÔÏ˘Ù¯ÓÈÎɘ ™¯ÔÏɘ ÙÔÜ A \ ÚÈÛÙÔÙÂÏ›Ԣ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, ÙfiÌ. ¢ã (¶·Ú¿ÚÙËÌ·). ¢È‰·ÎÙÔÚÈ΋ ¢È·ÙÚÈ‚‹, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1970.
44. μÏ. AÚÊ·Ú¿ ª., Δfi ‰›·ÙÔ ¡ÈÛ˘ÚÈ·Îfi Û›ÙÈ, Aı‹Ó· 1979, ÛÂÏ. 23.
– 341 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ΔÔ ·Ú¿ÛÈÙÔ Â›¯Â ÔÏϷϤ˜ ¯Ú‹ÛÂȘ. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È fiÙÈ ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È ¯ÒÚÔ˜ ‡ÓÔ˘, ·Ôı‹ÎË Í˘Ï›·˜ ÎÏ. ΔÔ Ï¿ÙÔ˜ ÙÔ˘ Êı¿ÓÂÈ Ù· 2,50 ̤ÙÚ·, ÂÓÒ ÙÔ Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È Û˘Ó¿ÚÙËÛË Ù˘ ÂÎÙ¿Ûˆ˜ Ù˘ ·˘Ï‹˜. ΔÔ ‡„Ô˜ ÙÔ˘ –ۯ‰fiÓ ¿ÓÙÔÙ– Â›Ó·È ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ΢ڛˆ˜ ÛÈÙÈÔ‡. ∏ Ì›· ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ηχÙÂÙ·È ·fi ÙÔ ·Ù¿ÚÈ Ì ÙÔ ·Ì¿ÚÈ45.
3.3 ∞ÔıË΢ÙÈÎÔ› ¯ÒÚÔÈ ÂÓÙfi˜ Ù˘ ÔÈΛ·˜. 3.3.1 ∫·ÙÒÈ
ΔÔ Î·ÙÒÈ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÈÔ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜ ·Ôı‹Î¢Û˘46. ™ÙÔ Î·ÙÒÈ-ÈÛfiÁÂÈÔ ÙÔ˘ ·ÓˆÎ¿ÙˆÁÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡, ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÔÈ ‚ÔËıËÙÈÎÔ› ¯ÒÚÔÈ, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ Ì·ÁÂÚÂÈfi Ì ÙËÓ ·Ôı‹ÎË Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙÔ ·Ô¯ˆÚËÙ‹ÚÈÔ. ™ÙÔ Î·ÙÒÈ ·ÔıË·ÔÓÙ·Ó Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ ÌÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ıÂÚÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ·ÏˆÓÈÛÌÔ‡, ÒÛÔ˘ Ó· ¿ÂÈ ÛÙÔ Ì‡ÏÔ ÁÈ· ÙÔ ¿ÏÂÛÌ·. ™ÙÔ ‰›·ÙÔ Ï·˚Îfi Û›ÙÈ, Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ¯ÒÚˆÓ ÁÈÓfiÙ·Ó Ì ÛοϷ Â͈ÙÂÚÈ΋ – ͇ÏÈÓ˘ ‹ ÏÈıfiÎÙÈÛÙ˘ ηٷÛ΢‹˜ – Ô˘ η٤ÏËÁ Û ÂÍÒÛÙË. OÚÈṲ̂Ó˜ ÊÔÚ¤˜, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›ÙÔ ÊÔÚËÙ‹ ͇ÏÈÓË ÛοϷ, Ë ÔÔ›· ÙÔÔıÂÙ›ÙÔ Ì¤Û· ÛÙÔ Û›ÙÈ. ΔÔ ·ÓÒÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ˆ˜ ηÙÔÈΛ· Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜, ÂÓÒ ÙÔ Î·ÙÒÈ ˆ˜ ‚ÔËıËÙÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ‹ ÁÈ· ÙÔÓ ÛÙ·‚ÏÈÛÌfi ÙˆÓ ˙ÒˆÓ – Ú¿ÁÌ· Ô˘ ·ÔÙÂÏ› Î·È ÙÔ ‚·ÛÈÎfiÙÂÚÔ ÌÂÈÔÓ¤ÎÙËÌ· Ù˘ ‰›·Ù˘ ÔÈΛ·˜, ηıÒ˜ Ì ‰Â‰Ô̤ÓË ÙË ‰˘ÛÎÔÏ›· ‰È·Ù‹ÚËÛ˘ Ù˘ ηı·ÚÈfiÙËÙ·˜, ˘ÛÙÂÚ› ·fi ¿Ô„Ë ˘ÁÈÂÈÓ‹˜. ΔÔ Î·ÙÒÈ, ÏÔÈfiÓ, ‰È·Ù›ıÂÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË ÙˆÓ ÍËÚÒÓ Î·È ˘ÁÚÒÓ Î·ÚÒÓ, ηıÒ˜ Î·È ÙÔ˘ ¿¯˘ÚÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙË Ê‡Ï·ÍË ÙˆÓ ÁˆÚÁÈÎÒÓ ÂÚÁ·Ï›ˆÓ. ŒÙÛÈ ¤¯Ô˘Ì ÙÔÓ ··ÚÙÈÛÌfi ÂÓfi˜ ÂÓÈ·›Ô˘ Û˘ÓfiÏÔ˘, fiÔ˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ‰˘Ó·Ùfi ÙÚfiÔ fiÏÔÈ ÔÈ ··Ú·›ÙËÙÔÈ ¯ÒÚÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÚÔÙÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›·. ™ÙËÓ Δ‹ÏÔ Î·È ÙË ¡›45. μÏ. AÚÊ·Ú¿ ª., fi.., ÛÂÏ. 65. 46. «Δ¿ ˘ı¿Ú˙· Ù¿ ‚¿˙·ÛÈ Û¤ ñÁÚ¿ ηÙÒÁÈ·». ((¶.∞.™.§. ¯Ê. ·Ú. 1628, ÛÂÏ. 7 (Û˘ÏÏÔÁ‹ \EÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ™·ÚÈÎÄ, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1971))Ø «Δ¿ Û›ÙÈ· qÙ·Ó ÌÔÓÒÚÔÊ· ̤ ηӤӷ ηÙÒÁÈ ÁÈ¿ àÔı‹ÎË». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 1838, ÛÂÏ. 44 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ∂˘·ÁÁÂÏ›·˜ §·-
Ì·‰·Ú›Ô˘, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1972-1973)).
– 342 –
§ A O ° PAº I A
Û˘ÚÔ, Ù¤ÏÔ˜, ÙÔ Î·ÙÒÈ ¯ÚË̢ۛ ÁÈ· ÙÔÓ Á·‰·ÚfiÌ˘ÏÔ, ˆ˜ ·Ôı‹ÎË Í˘Ï›·˜ ‹ Î·È ˆ˜ ÛÙ¿‚ÏÔ˜47. 3.3.2. ∞ÔÎÚ¤‚·ÙÔ˜ O ·ÔÎÚ¤‚·ÙÔ˜ Â›Ó·È ¤Ó· ›‰Ô˜ ·ÔıË΢ÙÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Ô˘ ··ÓÙ¿ Û ÔÏϤ˜ ÔÈ˘ ÙÔ˘ ÓËÛȈÙÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘. ∫·ÏÂ›Ù·È Â›Û˘ ÎÚ¤‚·ÙÔ˜ ‹ ÎÚ¿·ÙÔ˜48. OÚÈÔıÂÙÂ›Ù·È ·fi ‰‡Ô ÙÔȯ¿ÎÈ· ‡„Ô˘˜ ÂÓfi˜ (1) ÌfiÏȘ ̤ÙÚÔ˘, ¢ÚÈÛÎÔÌ¤ÓˆÓ Û ·Ú¿ÏÏËÏË ‰È¿Ù·ÍË Î·È ÎÙÈÛÌ¤ÓˆÓ ÛÙË Ì›· ¿ÎÚË ÙÔ˘ ‰ˆÌ·Ù›Ô˘. ∞fi ¿Óˆ ¤ÏÂÎ·Ó ÌÈ· ηϷً̈ ‹ ÙÔÔıÂÙÔ‡Û·Ó Í‡Ï·,
∂ÈÎfiÓ· 9. ¶·Ú·‰Â›ÛÈ (μÈÏÏ·Ófi‚·) ƒfi‰Ô˘. ™›ÙÈ μ·ÁÁ¤ÏË ∫·Ú·‚fiÏÈ·, (ª¤Á·˜ °., ∏ Ï·˚΋ ηÙÔÈΛ· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ™‡ÌÌÂÈÎÙ·, ÙÔÌ.2, Û.50)
47. μÏ. ª¤Á· °., H Ï·˚΋ ηÙÔÈΛ· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ™‡ÌÌÂÈÎÙ·, ÙfiÌ. μã, ÛÂÏ. 41. 48. ∏ ϤÍË ÎÚ¿·ÙÔ˜ ··ÓÙ¿ ÛÙÔ ÁψÛÛÈÎfi ȉ›ˆÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘.
– 343 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¤ÂÈÙ· ¤‚·˙·Ó Ù· ÛÙÚˆÛ›‰È· Î·È ÙÔ ¤Î·Ó·Ó ÎÚ‚¿ÙÈ. ™ã·˘Ùfi ·Ó¤‚·ÈÓ·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ Ì ¤Ó· ÛηϿÎÈ. O ¯ÒÚÔ˜ οو ·fi ·˘Ùfi ηÏ›ÙÔ ·ÔÎÚ¤‚·ÙÔ˜, ÂÓÒ ÎÚ¤‚·ÙÔ˜ ‹ ÎÚ¿·ÙÔ˜ ‹Ù·Ó ΢ڛˆ˜ Ô ¯ÒÚÔ˜ ÙÔ˘ ‡ÓÔ˘. ™ÙÔÓ ·ÔÎÚ¤‚·ÙÔ – Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ˆ˜ ÎÂÏ¿ÚÈ49 – ÙÔÔıÂÙÔ‡Û·Ó ›ıÔ˘˜ Ì Ͽ‰È ‹ ¿ÏÏ· ‹ÏÈÓ· ·ÁÁ›· Ì ˘ÁÚÔ‡˜ ηÚÔ‡˜, fiˆ˜ Ï.¯. ÂÏȤ˜ ‹ ÍËÚÔ‡˜, fiˆ˜ Ï.¯. ۇη.
∂ÈÎfiÓ· 10. ¡ÈÎÂÈ¿ ¡ÈÛ‡ÚÔ˘.™›ÙÈ ¢.÷ÚÙÔʇÏÏË, (ª¤Á·˜ °., ∏ Ï·˚΋ ηÙÔÈΛ· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ™‡ÌÌÂÈÎÙ·, ÙÔÌ.2, Û.43)
49. «™Ù‹
ÌÈ¿ ÌÏÂ˘Ú¿ ÙÔÜ ÛÈÙ˙ÔÜ ÂrÓ·È ï ÎÚ¿ÙıÔ˜ Ô‡ Ì·›ÓÂȘ ¿Óˆ ̤ ÌÈ¿ ÌÈÎÚ‹ ÛοϷ ͇ÏÈÓË Ù˙·› Ô Î¿Ùˆ ãÔ‡ Ùfi ÎÚ¿ÙıÔ ÂrÓ·È ÓÙfi Ì¿ÚÈ» (¶.∞.™.§. ¯Ê. ·Ú.,
778, ÛÂÏ. 1 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ∫Ô˘ÙÔ‡˙Ë, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1968-1969))Ø «∫¿Ùˆ àfi (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 888, ÛÂÏ. 2 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969)).
ÙfiÓ ÎÚ¿‚‚·ÙÔ qÙ·Ó ì àÔı‹ÎË»
– 344 –
§ A O ° PAº I A
¶ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÎÚ‚·ÙÈÔ‡ ‹Ù·Ó „ËÏfiÙÂÚÔ ÛÙÔ ¤Ó· ¿ÎÚÔ ÙÔ˘, 20 (›ÎÔÛÈ) Ì ÙÚÈ¿ÓÙ· (30) ÂηÙÔÛÙ¿ Î·È Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·Ó ÌÚÔÛÙ¿ Ì ͇ÏÈÓ· οÁÎÂÏ·Ø Î·ÏÂ›Ù·È ÌÔ˘Û¿ÓÙÚ·50 ‹ ·ÓÔ˘ÛfiÊ·‰Ô51 Î·È ¯ÚË̢ۛ ÁÈ· ÙËÓ ÙÔÔı¤ÙËÛË Ù˘ ÛÙÔ›‚·˜ ÙˆÓ ÎÏÈÓÔÛηÛÌ¿ÙˆÓ52 ‹ ÁÈ· Ó· ÎÔÈÌ›˙Ô˘Ó ÔÈ ÌËÙ¤Ú˜ Ù· ·È‰È¿. 3.3.3. ∞Ì¿ÚÈ ΔÔ ·Ì¿ÚÈ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ¯ÒÚÔ˜ ¿ÏÏÔÙ ¯ÙÈÛÙfi˜ Î·È ¿ÏÏÔÙ ͇ÏÈÓÔ˜. ™˘Ó‹ıˆ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ·ÔıË΢ÙÈÎfi ¯ÒÚÔ53 ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡, ·Ó Î·È ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÊÔÚ¤˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·˘ÙfiÓÔÌÔ ÎÙ›ÛÌ·, ·ÏÏ¿ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ì¤Û· ÛÙËÓ ·Ôı‹ÎË ‹ ÙÔ Î·ÙÒÈ. ªÂÚÈΤ˜ ·Ï·ÈÔ‡ Ù‡Ô˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷΤ˜ 50. ªÔ˘Û¿ÓÙÚ· ηÏÂ›Ù·È ÛÙÔ ÁψÛÛÈÎfi ȉ›ˆÌ· Ù˘ ∫ˆ. 51. ¶·ÓÔ˘ÛfiÊ·‰Ô ηÏÂ›Ù·È ÛÙÔ ÁψÛÛÈÎfi ȉ›ˆÌ· Ù˘ Δ‹ÏÔ˘. 52. «∫¿Ùˆ àfi ÙfiÓ ÎÚ¿‚‚·ÙÔ qÙ·Ó ì àÔı‹ÎË, ¿Óˆ ‰¤ ì ÎÔÓÙ·Ú›‰· Ô‡ ôÏˆÓ·Ó Ù¿ ÚÔܯ· ÙÔ˘˜». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 888, ÛÂÏ. 2 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969)). 53. «∂å˜ Ùfi àÌ¿ÚÈ, ñÉÚ¯·Ó Ôî ÜıÔÈ ÁÈ¿ Ùfi Ï¿‰È η› Ù¿ ÍËÚ¿ ÛÜη, â›Û˘ Ù¿ ÎÚ·ÛÔÛÙ¿ÌÈ· ÁÈ¿ Ùfi ÎÚ·Û›, Ù¿ ÎÈԇȷ ÁÈ¿ Ùfi ÎÚÈı¿ÚÈ, ÛÈÙ¿ÚÈ Î·› ÛÜη. \E›Û˘, Ôî Úfi¯ÂÈÚ˜ ÛÙ¿ÌÓ˜ ÁÈ¿ Ùfi Ï¿‰È, Ù¿ ÏÂÁfiÌÂÓ· ÏÈÔÛÙ¿ÌÓÈ·. \EÎÙfi˜ ÙÔ‡ÙˆÓ ñÉÚ¯·Ó Ùfi ÌÔ˘Ô‡ÚÈ Î·Ù·Û΢·Ṳ̂ÓÔ àfi ËÏfi, ÁÈ¿ Ùfi àÚÓ› ÙÔÜ ¶¿Û¯·». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 888, ÛÂÏ. 4 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969))Ø «∫È·ÁÈ¿ (ÂΛ) ä‚¿˙·Ì ٿ ÎÏ·Ù˙È¿ Ì·˜, Ù›˜ ÎÔ˘Ì¿ÓȘ (Ûԉȿ), Ùã àÚ‚›ÙÛ· (Ú‚‡ıÈ·), Ù¿ ÎÔ˘ÙÛ¿ (ÎÔ˘ÎÈ¿) Ì·˜, Ù¿ ˘ı¿Ú˙· Ì·˜, Ùfi Ï¿È Î·› Ù›˜ ηÙÛÈÛÙ¤˜ (ÂÏȤ˜ ÎÔ·ÓÈÛÙ¤˜). ¢fiÍ· ÛÔÈ ï £Âfi˜, ÎfiÚË ÌÔ˘, ï ¡ÈÎfiÏ·˜ ÌÔ˘ qÙÔ ÎÔ˘‚·ÏËÙ‹˜ η› ÓÔÈÎÔ·Ú˘. ªfiÓÔ, ÎfiÚË ÌÔ˘, Ô‡ âÌÂr˜ öÓ Âú¯·Ì ηÙ˙›· · Ì·ÂÚ‡ÁÔÌÂ, ÎÈ äÌ·ÂÚ‡Á·Ì ÛÙfi àÌ¿ÚÈ. \H·›ÚÓ·Ì ÌÂÙ¿ Ùfi ÙÛÔ˘Î¯¿ÏÈ Ùfi Ê·˝ ÎÈ äÙÚÒ·ÌÂ Ô ¿Óˆ ÛÙ‹ ηÙ˙È¿». (¶.∞.™.§. ¯Ê. ·Ú. 2728, ÛÂÏ. 8
(Û˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ™Â‚·ÛÙÔÔ‡ÏÔ˘, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1976))Ø «A ò Ó õÛÔ˘Ó ÏÔ‡ÛÈÔ˜ õηÓ˜ ÛÙ·Ú¤ÓÈÔ àχÚÈ, Âå‰ÂÌ‹ ÎÚÈı·Ú¤ÓÈÔ. ∫È äÎÚ‡‚Á·Ì¤ ÓÙfi ÏÈfi ÛÙfi àÌ¿ÚÈ ô Ùù¯Ô˘Ì ÔsÏÔ ÙfiÓ ¯ÚfiÓÔ ÁÈ¿ Ùfi „ˆÌ› Ì·˜». (¶.∞.™.§. ¯Ê. ·Ú. 2728, ÛÂÏ. 28 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ™Â‚·ÛÙÔÔ‡ÏÔ˘, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1976))Ø «ΔãàÌ¿ÚÈ äÛÚ›˙·Ì¤ ÓÙÔ Î¿ı ϛÁÔ ÙÛ¤ ÏÈÁ¿ÙÛÈ ÁÈ¿ Ó¿ Ì‹ Û¿ÓFË ÔÓÙÈÎÔ‡˜ η› ηÙ۷ڛ˜, ÙÛ’ ä‚¿˙·Ì ÙÛÂÖ (ÂΛ) ¤Ú· ÔûÏË Ì·˜ Ù‹Ó ÎÔ˘Ì¿ÓÈ·, Ùfi ÛÙ¿ÚÈ Ì·˜, Ùfi ôÛÂÚÔ (¿¯˘ÚÔ) Ì·˜, Ù¿ Û˘Î·Ï¿ÙÛ· Ì·˜, Ù›˜ ηÙÛÈÛÙ¤˜, Ùfi Ï¿‰È Ì·˜. ∫¿Ùˆ Ô‡ ÙãàÌ¿ÚÈ Âú¯·Ì ٿ ÈıÔÔ‡ÏÈ· ÙÛ’ ä‚¿˙·Ì ̤۷ Ù›˜ ηÙÛÈÛÙ¤˜, Ù¿ ÌÈÙfiÓÈ· ̤ Ùfi Ï¿È Ì·˜, ÙÂÓÂÙÛ¤˜ ̤ Ù¿ Ûsη, Ù¿ Ú˙¿ (Û·Ԙ ‹ÏÈÓÔ) ̤ Ù¿ ÎÔ˘ÙÛ¿. Δ›˜ ÌË˙‡ıÚ˜ Ì·˜, Ùfi ÛÂÚfiÌ˘Ïfi Ì·˜ Ô‡ Ϥı·Ì Ùfi ÛÙ¿ÚÈ Ì·˜». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 2729, ÛÂÏ. 6,8 (Û˘ÏÏÔÁ‹ AÁÁÂÏÈ΋˜
°ÂˆÚÁÈ¿‰Ô˘, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1976)).
– 345 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÔÈ˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È·¯ˆÚ›ÛÌ·Ù·54 ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË ‰ËÌËÙÚÈ·ÎÒÓ, ηÚÒÓ ‹ ÊÔÚÂÌ¿ÙˆÓ55. 3.3.4. ÕÏÏÔÈ ¯ÒÚÔÈ ™ÙÔ˘˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎÔ‡˜ ÙÔ›¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ ˘‹Ú¯·Ó Ú¿ÊÈ·, Û·Ó›‰Â˜ ¯ˆÓÂ˘Ù¤˜ ÛÙÔÓ ÙÔ›¯Ô – ÁÓˆÛÙ¤˜ ˆ˜ Ù¿‚Ϙ ‹ Ì·Ú·ÙÛ¤˜ – fiÔ˘ ÙÔÔıÂÙÔ‡Û·Ó Î˘Ú›ˆ˜ Ù· „ˆÌÈ¿56. ™ÙÔ˘˜ ÙÔ›¯Ô˘˜ ˘‹Ú¯·Ó Î·È ÓÙÔ˘Ï¿È· ¯ˆÓÂ˘Ù¿ ‹ ·ÚÌ¿ÚÈ·57. 3.3.5. ™Ù¤ÚÓ· ∏ ÛÙ¤ÚÓ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠ›Û˘ ˆ˜ ·ÔıË΢ÙÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Î·È ˘‹Ú¯Â Û fiϘ ۯ‰fiÓ ÙȘ ·˘Ï¤˜58. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ì›· ‰ÂÍ·ÌÂÓ‹, ·ÚÈ· ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÔÔ›·˜ ‹Ù·Ó Ë Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÙˆÓ fiÌ‚ÚÈˆÓ ˘‰¿ÙˆÓ. μÔÏÔÓ¿Î˘ ªÂÚÎÔ‡ÚÈÔ˜ §·ÔÁÚ¿ÊÔ˜ ÀÔ„‹ÊÈÔ˜ ¢È‰¿ÎÙˆÚ ¶·Ó/Ì›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ
54. Δ· ‰È·¯ˆÚ›ÛÌ·Ù· ηÏÔ‡ÓÙ·È Î·È Ì¿ÙÈ·. 55. μÏ. ª¤Á· °., ^H Ï·˚΋ … ÛÂÏ. 37. 56. «Δ¿ „ˆÌÈ¿ ≈ÛÙÂÚȘ Ô‡ Ùfi ÊÔ‡ÚÓÈÛÌ· ä‚¿ÏÏ·ÓÙ· ÛÙ‹ Ù¿‚Ï· Ù˙› äÊ˘Ï¿·ÓÙ· ÁÈ¿ ÔûÏË ÓÙ‹Ó ë‚‰ÔÌ¿». (¶.∞.™.§. ¯Ê. ·Ú., 778, ÛÂÏ. 6 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ∫Ô˘ÙÔ‡˙Ë, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1968-1969))Ø «^O à¤Ó·ÓÙÈ ÙÔÖ¯Ô˜ öÊÂÚ ¿ÚÈÛÙÂÚ¿ η› ‰ÂÍÈ¿ ÌÈ¿ Ù¿‚Ï· ÎÚÂÌ·Ṳ̂ÓË, â› Ùɘ ïÔ›·˜ âÙÔÔı¤ÙÔ˘Ó Ùfi „ˆÌ›, Ùfi Ù˘Ú› η› Ùfi Ì·ÁÂÈÚÂ̤ÓÔ Ê·ÁËÙfi, ÁÈ¿ àÛÊ¿ÏÂÈ· àfi Ù¿ ˙á· Ù¿ ηÙÔÈΛ‰È·». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 888, ÛÂÏ. 3 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969))Ø «A ò οÌÔ˘ÛÈ ÙÛ·› Ù‹ Ì·Ú·ÙÛ¿ ̤ Ù‹ ı˘Ú›‰· ÙÛ’ äÛÙ‚¿˙·ÛÈ Ì¤Û· Ù¿ „ˆÌÈ¿». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 2174, ÛÂÏ. 43
(Û˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ∫·ÂÏÏ¿, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1973-1974)). 57. «¶¿Óˆ àfi Ù‹Ó Â˙ԇϷ ñÉگ âÓÙÔȯÈṲ̂ÓÔ ÓÙÔ˘Ï¿È Ì¤Û· Âå˜ Ùfi ïÔÖÔ ñÉÚ¯·Ó Ù¿ ÍËÚ¿ ÙÚfiÊÈÌ·». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 888, ÛÂÏ. 3 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969)). 58 «^H ·˘Ï‹ ÙÔÜ ÛÈÙÈÔÜ qÙ·Ó ÂÚÈÙÚÈÁ˘ÚÈṲ̂ÓË Ì¤ Ù‹Ó Â˙ԇϷ, Âå˜ Ù‹Ó ôÎÚË ‰¤ ñÉگ ì ÛÙ¤ÚÓ·». (¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú., 888, ÛÂÏ. 4 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉÒÓÔ˜ ∑·˝ÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969)).
– 346 –
§ A O ° PAº I A
μπμ§πO°ƒ∞ºπ∞ ∞. ¶ƒøΔO°∂¡∂™ À§π∫O-Ã∂πƒO°ƒ∞º∞ ∂¡∞¶O∫∂πª∂¡∞ ™ΔO ™¶OÀ¢∞™Δ∏ƒπO §∞O°ƒ∞ºπ∞™ ΔOÀ ¶∞¡∂¶π™Δ∏ªπOÀ ∞£∏¡ø¡ ¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú. 778 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ∫Ô˘ÙÔ‡˙Ë, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1968-1969) ¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú. 888 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ¶ÔÛÂȉØÓÔ˜ ∑·ØÚË, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1969) ¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú. 1628 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ØÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ™·ÚÈÎØ, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1971) ¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú.1838 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ∂Ø·ÁÁÂÏ›·˜ §·Ì·‰·Ú›Ô˘, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 19721973) ¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú. 2174 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ∫·ÂÏÏØ, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1973-1974) ¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú. 2728 (Û˘ÏÏÔÁ‹ ª·Ú›·˜ ™Â‚·ÛÙÔÔ‡ÏÔ˘, ÃÒÚ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ 1976) ¶.∞.™.§., ¯Ê. ·Ú. 2729 (Û˘ÏÏÔÁ‹ AÁÁÂÏÈ΋˜ °ÂˆÚÁÈ¿‰Ô˘, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1976) ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª. «ÃÂÈÚfiÁڷʘ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ Ï·ÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ‡Ï˘ ÙÔ˘ ™Ô˘‰·ÛÙËÚ›Ô˘ §·ÔÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ, 1966-1986», ¶·ÚÔ˘Û›· ∂ã (1987), Û. 539-550 μ. μπμ§πO°ƒ∞ºπ∞ ∞ØηÙÂÚÈÓ›‰Ë˜ °., ∫·ÙÔÈΛ· Ï·˚΋, ¶¿˘ÚÔ˜ §·ÚÔ‡˜ ªÚ˘Ù¿ÓÓÈη, ÙfiÌ. 33, ÛÂÏ. 7-9. AÚÊ·Ú¿˜ ª., Δfi ‰›·ÙÔ ¡ÈÛ˘ÚÈ·Îfi Û›ÙÈ, Aı‹Ó· 1979. μ·ÛÈÏÂÈ¿‰Ë˜ ¢., «AÁÚÔÙÈο ¯Ù›ÛÌ·Ù· ·fi Ù‹ ¡›Û˘ÚÔ», §·ÔÁÚ·Ê›·, ÙfiÌ. ∫¢ã, Aı‹Ó·È 1966, ÛÂÏ. 343-361. Colditz C., ª·ÚÌÂÏ¿‰Â˜, ∞ı‹Ó·, ¿.¤. ¢Ú¿ÎÔ˜ ¡., °È· ÙÔ ÁψÛÛÈÎfi ȉ›ˆÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ∞ı‹Ó· 1982. ◊ÌÂÏÏÔ˜ ™Ù¤Ê., ™›ÙÈ, ∑ËÙ‹Ì·Ù· ¶·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ YÏÈÎÔ‡ μ›Ô˘, ∞ı‹Ó· 1993. ∫ÔÚÚ¤-∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∫., Δ¿ ∫ÂÚ·ÌÂÈο ÙÔÜ ^EÏÏËÓÈÎÔÜ ¯ÒÚÔ˘, Aı‹Ó· §ÂÌÒÓ·-ΔÚÂ̤Ϸ ∂., «Δfi Ï·˚Îfi ηڿıÈÎÔ Û›ÙÈ», \EÈÛÙËÌÔÓÈ΋ \EÂÙËÚ›˜ Ùɘ ¶ÔÏ˘Ù¯ÓÈÎɘ ™¯ÔÏɘ ÙÔÜ A \ ÚÈÛÙÔÙÂÏ›Ԣ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, ΔfiÌÔ˜ ¢ã (¶·Ú¿ÚÙËÌ·). ¢È‰·ÎÙÔÚÈ΋ ¢È·ÙÚÈ‚‹, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1970. ª¤Á·˜ °., ^H Ï·˚΋ ηÙÔÈΛ· Ùɘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ^H ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜: Ùfi ÔåÎÈÛÙÈÎfi η› Ï·ÛÙÈÎfi Úfi‚ÏËÌ·, ÙfiÌÔ˜ μã, Aı‹Ó·È 1949, ÛÂÏ. 1-60. ª¤Á·˜ °., ^H ^EÏÏËÓÈ΋ ÔåΛ·, îÛÙÔÚÈ΋ ·éÙɘ âͤÏÈÍȘ η› Û¯¤ÛȘ Úfi˜ Ù‹Ó ÔåÎÔ‰ÔÌ›·Ó ÙáÓ Ï·áÓ ÙÙɘ μ·ÏηÓÈÎɘ, Aı‹Ó·È 1949. ª¤Á·˜ °., «∑ËÙ‹Ì·Ù· ^EÏÏËÓÈÎɘ §·˚Îɘ \AÚ¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎɘ», §·ÔÁÚ·Ê›·, ÙfiÌÔ˜ π¢ã, ØıØÓ·È 1952, ÛÂÏ. 304-317 ª¤Á·˜ °., «™ÎÔÔ› η› ̤ıÔ‰ÔÈ ‰È¿ Ù‹Ó öÚÂ˘Ó·Ó Ùɘ Ï·˚Îɘ ÔåÎÔ‰ÔÌ›·˜», §·ÔÁÚ·Ê›·, ÙfiÌÔ˜ ∫™Δã, Aı‹Ó·È 1968-1969, ÛÂÏ. 5-13. ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª., «°Ï˘Î¿-ÁÏ˘Î‡ÛÌ·Ù· ÛÙfi ¡. ΔÚÈοψÓ. §·ÔÁÚ·ÊÈΤ˜ η› ØıÓÔÏÔÁÈΤ˜ ØÈÛËÌ¿ÓÛÂȘ», ΔÚÈηÏÈÓ¿, ÙfiÌ. 12 (1992), ÛÂÏ. 207, 209-211.
– 347 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ªËÏ›ÁÎÔ˘-ª·ÚηÓÙÒÓË ª., ¢¤Ó‰Ú·, Ê˘Ù¿, ¿ÓıË ÛÙË ÓÂÒÙÂÚË ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ˘fi ¤Î‰ÔÛË. ¶ÔÏ˘Ì¤ÚÔ˘-∫·ÌËÏ¿ÎË ∞È.,« ΔÔ Ï¿‰È ˆ˜ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfi ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÔÈÎȷ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›·». ¶Ú·ÎÙÈο ™˘ÌÔÛ›Ô˘. ∏ ÂÏÈ¿ Î·È ÙÔ Ï¿‰È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Î·È ÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ∞ı‹Ó· 2003, Û. 193-203. ¢ËÌÔÛȇ̷ٷ ∫∂∂§, ·Ú. 20 Samwald A., ∞ÔÍËÚ·›Óˆ Î·È Û˘ÓÙËÚÒ, ∞ı‹Ó·, ¿.¤. ºÈÏÈ›‰Ë˜ ¢., Δfi ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎfi Úfi‚ÏËÌ·, EÏÏËÓÈ΋ ¶·Ú·‰ÔÛȷ΋ AÚ¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, ÙfiÌÔ˜ ∞ã, Aı‹Ó·, ÛÂÏ. 50-56.
– 348 –
M E § E T H M ATA
M E § E T H M ATA
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÏÏÈ¿˜
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÏÏÈ¿˜
M E § E T H M ATA
°ÂˆÚÁ›Ô˘ π. ÷Ù˙ËıÂÔ‰ÒÚÔ˘
∏ ª O À ™ π ∫ ∏ ¶ ∞ ƒ ∞ ¢ O™ ∏ ∫ ø ∫∞π ∫∞§Àª¡OÀ ∫∞π ∏ ª∂Δ∞•À ΔOÀ™ ™Ã∂™∏
ª
ÂÚÁ·Û›·˜ ÌÔ˘ Û¯ÂÙÈ΋˜ Ì ٷ ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ Ù˘ ∫ˆ, Ô˘ Û˘ÓÂΉfiıËΠÚfiÛÊ·Ù· ·fi ÙËÓ ∞η‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ Î·È ÙÔÓ ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ŸÌÈÏÔ ∫ÒˆÓ «O ºπ§∏Δ∞™» Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ: «ΔÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÛÎÔÔ› ÛÙËÓ ∫ˆ»1, ÌÔ˘ ‰fiıËÎÂ Ë Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÚÔÛÂÁÁ›Ûˆ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·È Ó· ÌÂÏÂÙ‹Ûˆ ÏËÚ¤ÛÙÂÚ· ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔ˘ ÁÂÈÙÔÓÈÎÔ‡ Ì·˜ ÓËÛÈÔ‡, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ηٷϋ͈ Û ÔÚÈṲ̂ӷ Û›ÁÔ˘Ú· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·, Ù· ÔÔ›· Î·È ı· ·Ó·Ù‡Íˆ ÛÙËÓ ·ÚÔ‡Û· ·Ó·ÊÔÚ¿ ÌÔ˘. ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ Ë ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ ÁˆÁÚ·ÊÈο ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ͯˆÚÈÛÙ‹ ÂÓfiÙËÙ· ̤۷ ÛÙÔ ∞Ó·ÙÔÏÈÎfi ∞ÈÁ·›Ô Î·È ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· ÔÏÈÙÈÛÙÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο, Ù· ÔÔ›·, ·Ú¿ ÙÔ fiÙÈ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ù· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙÔ˘ ·ÈÁ·È·ÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ ‡ÊÔ˜ Î·È ¯ÚÒÌ· Û ‚·ıÌfi Ô˘ Ó· Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘˜ ȉȷ›ÙÂÚÔ È‰›ˆÌ·, ÙÔ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi2. ¶¤Ú·Ó ·˘ÙÔ‡ Î·È ÂÂȉ‹ Ë ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ÔÏÏ¿ ÓËÛÈ¿ Ô˘ ÙÔ Î¿ı ¤Ó· ·fi ·˘Ù¿ ‰È·ÙËÚ› ¤ÓÙÔÓ· ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·, ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘ÌÂ, ›Û˘, Î·È Í¯ˆÚÈÛÙ‹ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË ÛÙÔ Î¿ı ¤Ó· ·fi Ù· ÓËÛÈ¿3. ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Î·È Ì ÙËÓ ÔÏ˘Û˘ÏÏÂÎÙÈÎfiE AºOPMH THN EK¶ONH™H
1. μÏ. °ÂˆÚÁ›Ô˘ π.÷Ù˙ËıÂÔ‰ÒÚÔ˘ «ΔÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÛÎÔÔ› ÛÙËÓ ∫ˆ», ∞ı‹Ó· 2008 2. °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∫·‚‚·‰›·, «ΔÔ ∞ÈÁ·›Ô.ªÂÚÈΤ˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ», ÛÙÔ ªÔ˘ÛÈΤ˜ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô, ÂΉ. ÀÔ˘ÚÁ›Ԣ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ∞ÈÁ·›Ô˘, ∞ı‹Ó· 1987, Û.15-21 3. ∞˘Ùfi Ê·›ÓÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ¤ÓÙÔÓ· ÛÙËÓ ÙÔÔÏ·ÏÈ¿, Û ÔÏÏ¿ ¿fi Ù· ‹ıË Î·È ¤ıÈÌ·,
– 351 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÙËÙ· Ù˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷ΋˜ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘, ÚÔÛ‰›‰ÂÈ Û’ ·˘Ù‹Ó ÌÈ· ÔÏ˘ÌÔÚÊ›· Ô˘ ‰‡ÎÔÏ· Û˘Ó·ÓÙԇ̠۠¿ÏϘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Ì·˜4. ∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ı· ¤ÏÂÁ· fiÙÈ ·˘Ù‹ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ·fi Ù· ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈο ÛÙÔȯ›· Ù˘ fiÏ˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ Ù˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Î·È Î·Ù·Ù¿ÛÛÂÙ·È, ÏfiÁˆ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙˆÓ Ú·Ó·ÊÂÚı¤ÓÙˆÓ, ÛÙËÓ ÚÒÙË ÛÂÈÚ¿ Ù˘ ÂÓ Á¤ÓÂÈ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Ì·˜5. ™Â ¿ÏÏ· ÌÔ˘ ‰ËÌÔÛȇ̷ٷ6, ÌÔ˘ ‰fiıËÎÂ Ë Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ηٷı¤Ûˆ ·ÚÎÂÙ¤˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÌÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ٷ ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘.ŸÌˆ˜, ÔÈ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÌÔ˘ ·˘Ù¤˜, ·Ú¿ ÙÔ fiÙÈ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ·˘Ùfi ÙÔ ÓËÛ›, ¿ÙÔÓÙ·È Û ÔÏÏ¿ ÛËÌ›· Î·È Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ÙˆÓ ˘ÔÏÔ›ˆÓ ÓËÛÈÒÓ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ·ÊÔ‡ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· Î·È ÙËÓ ·˘Ù‹ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË. ηıÒ˜ Î·È ·fi ÙËÓ Î·ı·Ú¿ ÙÔÈÎÈÛÙÈ΋ -·ÎÚ·›· Û ·ÏÈfiÙÂÚ˜ ÂÔ¯¤˜- ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙȘ ÌÈÎÚ¤˜ ÎÔÈӈӛ˜ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ. 4. §¿ÌÚÔ˘ §È¿‚·, «ªÔ˘ÛÈΤ˜ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô», ÛÙ· ¶Ú·ÎÙÈο ÙÔ˘ ™˘Ó‰ڛԢ ªÔ˘ÛÈΤ˜ Î·È ¯ÔÚÔ› ÙÔ˘ ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘, ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ™¿ÌÔ˘ «¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ¢ËÌËÙÚ›Ô˘», ∞ı‹Ó· 1994, Û.19-37. 5. μÏ.°ÂˆÚÁ›Ô˘ π.÷Ù˙ËıÂÔ‰ÒÚÔ˘ ΔÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÛÎÔÔ› ÛÙËÓ ∫ˆ, ÂΉ.∞η‰ËÌ›·˜ ∞ıËÓÒÓ-ºÈÏËÙ¿, ∞ı‹Ó· 2008, Û.19-20. 6. μÏ.ÛÙȘ ÂÍ‹˜ Û¯ÂÙÈΤ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÌÔ˘: ∏ ªÔ˘ÛÈ΋ ηٷÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ (·Ó·ÁηÈfiÙËÙ·) Î·È Ë ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ∞Ó·ÁÓˆÛÙËÚ›Ô˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ∞π ªOÀ™∞π. ∞Ó·ÎÔ›ÓˆÛË ÛÙÔ ™Δã ¶·Ó‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ™˘ÌfiÛÈÔ (§¤ÚÔ˜ 23-27 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1989).∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο, ÙfiÌÔ˜. £ã.ÛÛ.275-283.-§fiÁÔ˜ ·ÚÂÌ‚·ÙÈÎfi˜ ÛÙËÓ ÂÈÛ‹ÁËÛË ÙÔ˘ ∞Ó‰Ú¤· °Ï˘ÓÈ¿. ∂ÈÛ‹ÁËÛË ÛÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ªÔ˘ÛÈΤ˜ Î·È ÃÔÚÔ› ÙÔ˘ ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘ (™¿ÌÔ˜ 2-4 πÔ˘Ï›Ô˘ 1993), ¶Ú·ÎÙÈο ™˘Ó‰ڛԢ, ªÔ˘ÛÈΤ˜ Î·È ÃÔÚÔ› ÙÔ˘ ∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘, ∞ı‹Ó· 1994, ÛÛ.109-117. - ∏ ªÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÛÙÔÓ ÙfiÌÔ ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ∂ÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍÔ˜ OÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ÂΉ.π.ª.§¤ÚÔ˘-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ -∞ÛÙ˘·Ï·›·˜, ∞ı‹Ó· 1994, ÛÛ.563-579.ΔÔ Î·Ï‡ÌÓÈÎÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È. ¶Ú·ÎÙÈο ™˘Ó‰ڛԢ «OÈ ‰‡Ô fi„ÂȘ Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ Ì·˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜» ÂΉ. ∞η‰ËÌ›·˜ ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 2003.- ∏ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÂÏÏËÓÈ΋ ÌÔ˘ÛÈ΋, ˆ˜ ¤ÎÊÚ·ÛË ÂÓfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ∫‡ÚÔ˜-∞ÈÁ·›Ô-£Ú¿ÎË ∞ı‹Ó· 2003.- ΔÔ Î·Ï‡ÌÓÈÎÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙÔ˘ ‚ÔÚ›Ԣ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ (∂ÈÛ‹ÁËÛË ÛÙÔ π°ã¶ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ™˘ÌfiÛÈÔ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ §ÂÈ„Ô› 2002). - ∏ ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ Î·È ÔÈ ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ηٷÁڷʤ˜ ÙˆÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Ù˘, ÛÙÔ ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ™˘Ó¤‰ÚÈÔ §¤ÚÔ˘, §¤ÚÔ˜ 2007.
– 352 –
M E § E T H M ATA
∂¯ˆ, ÏÔÈfiÓ, ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ fiÙÈ ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ÌÔÚ› Ó· ÙË ¯ˆÚ›ÛÔ˘Ì ÛÙ· ‰‡Ô. ™Â ÂΛÓË ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ ÙÔ˘ ‚ÔÚ›Ԣ ÁˆÁÚ·ÊÈο Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·Ùfi˜ Ù˘, Î·È ÛÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ ÙÔ˘ ÓÔÙ›Ô˘. ΔÔ˘ ÓÔÙ›Ô˘ ·ÊÔÚ¿ Ù· ÓËÛÈ¿ ·fi ÙË ™‡ÌË Î·È Î¿Ùˆ Î·È ÙÔ˘ ‚ÔÚ›Ԣ Ù· ÓËÛÈ¿ ·fi ÙËÓ ∫ˆ Î·È ¿Óˆ7. ∂‰Ò ÛËÌÂÈÒÓˆ fiÙÈ, fiˆ˜ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi, ÛÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ ÓËÛÈÒÓ Âȉڿ Û ÂΛÓË ÙˆÓ ÌÈÎÚÔÙ¤ÚˆÓ. ŒÙÛÈ ¤¯Ô˘Ì Ù˘ ƒfi‰Ô˘ Ó· Âȉڿ ÛÙ· fiÌÔÚ· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ÓÔÙ›Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ ™‡ÌË, Δ‹ÏÔ Î·È Ã¿ÏÎË. ™ËÌÂÈÒÓˆ fiÙÈ Ë ∫¿Ú·ıÔ˜ Ì¿ÏÏÔÓ ÂÍ·ÈÚÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ Î·ÓfiÓ·, ÁÈ·Ù› ¤¯ÂÈ ·Ó·Ù‡ÍÂÈ Û¯Â‰fiÓ ·˘ÙÔÙÂÏÒ˜ ‰È΋ Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛·, Ì ÔÏϷϤ˜ ÂȉڿÛÂȘ ·fi ÙË Û¯ÂÙÈο ÁÂÈÙÔÓÈ΋ Ù˘ ∫Ú‹ÙË Î·È ÏÈÁfiÙÂÚ˜ ·fi ÙË ƒfi‰Ô, Ë ÔÔ›· ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ∫¿ÛÔ. ™Ù· ÓËÛÈ¿ ¿ÏÈ ÙÔ˘ ‚ÔÚ›Ԣ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ Â›Ó·È Û·Ê¤˜ fiÙÈ Ë ∫ˆ˜ Î·È Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜, ˆ˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ·, ÂȉÚÔ‡Ó ÛÙ· ÁÂÈÙÔÓÈο ÙÔ˘˜. ŒÙÛÈ ı· ¤ÏÂÁ· fiÙÈ Ë ∫ˆ˜ Âȉڿ ‚·ÛÈο ΢ڛˆ˜ ÛÙË ¡›Û˘ÚÔ, Ë ‰Â ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ÛÙË §¤ÚÔ Î·È ÛÙËÓ ∞ÛÙ˘·ÏÈ¿. ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi Î·È ÂÂȉ‹ ˘‹ÚÍ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Û ¤Î‰ÔÛË Ù˘ ∞η‰ËÌ›·˜ ∞ıËÓÒÓ ÂȉÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÁÈ· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ù˘æÂÚ›ÌÔ˘8, ‰È¢ÎÚÈÓ›˙ˆ fiÙÈ ÙÔ ÌÈÎÚfi ·˘Ùfi ÓËÛ› ηÙÔÈÎÂ›Ù·È ·fi ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘˜ –·Ó‹ÎÂÈ ¿ÏψÛÙ ‰ÈÔÈÎËÙÈο ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ– Î·È Ê˘ÛÈο ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ·Â˘ı›·˜ ÛÙÔ ÌÔ˘ÛÈÎfi ȉ›ˆÌ¿ Ù˘. °È· Ù· ˘fiÏÔÈ· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ‚ÔÚ›Ԣ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜, ¶¿ÙÌÔ˘, §ÂÈ„ÒÓ, ∞Á·ıÔÓËÛ›Ô˘, ‚ϤÔÌÂ, fiÙÈ Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Ú¿‰ÔÛË –·Ú¿ ÙÔ ÎÔÈÓfi ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi Ù˘ ȉ›ˆÌ·– Â›Ó·È ¤ÓÙÔÓ· ÂËÚ·Ṳ̂ÓË Î·È ·fi ¿ÏÏ· ‚ÔÚÂÈfiÙÂÚ· ÓËÛÈ¿, fiˆ˜ Ë ∞ÌÔÚÁfi˜, Ë ™¿ÌÔ˜, Ë πηڛ·. ΔÔ ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÙÔ ∫·ÛÙÂÏÏfiÚÈ˙Ô Ô˘ ¤¯ÂÈ ¤ÓÙÔÓË ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ·fi ÙËÓ ∫‡ÚÔ. ¶·Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ ÚÔÛÂÎÙÈο ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∫ˆ Î·È Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ì ÙËÓ ‡·ÚÍË ÔÏÏÒÓ Î·È ÈÛ¯˘ÚÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ô˘ Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó Û ÌÈ·, ı· ¤ÏÂÁ· ÂÈ̤ÚÔ˘˜, ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ‰ˆ‰ÂηӷÓË7. ¶ÚÒÙË Û¯ÂÙÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÌÔ˘ ‚Ï.ÛÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ÌÔ˘ ΔÔ Î·Ï‡ÌÓÈÎÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙÔ˘ ‚ÔÚ›Ԣ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ fi.. 8. μÏ. ∂ÏÏËÓÈο ¢ËÌÔÙÈο ΔÚ·ÁÔ‡‰È·, ÙÔÌ.°ã, ÂΉ.∞η‰ËÌ›·˜ ∞ıËÓÒÓ, ∂Ó ∞ı‹Ó·È˜ 1968, Û.8, 113, 248, 370.
– 353 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛÈ·Îfi Û‡ÌÏÂÁÌ·, Ù·˘ÙfiÛËÌË ·Ú¿‰ÔÛË Ô˘ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·È Ù· ÓËÛÈ¿ Ô˘ ÚÔ·Ó¤ÊÂÚ·, ‰ËÏ·‰‹ ¡›Û˘ÚÔ, ∞ÛÙ˘¿Ï·È·, Î·È §¤ÚÔ. ΔËÓ ¿Ô„‹ ÌÔ˘ ·˘Ù‹ ÙË ÛÙËÚ›˙ˆ ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ù˘ ‡·Ú͢ Û ÌÂÁ¿ÏË ·Ó·ÏÔÁ›· ÎÔÈÓÒÓ ÛÎÔÒÓ Î·È ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó, Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÌÂψ‰›· Î·È ÙËÓ ÂÎÊÚ·ÛÙÈ΋ ·fi‰ÔÛË, Ì ÂÍ·›ÚÂÛË ‚¤‚·È· ÙÔ ÙÔÈÎfi ÁψÛÛÈÎfi ȉ›ˆÌ·, ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ ∫ˆ Î·È ∫·Ï‡ÌÓÔ˘.ª¿ÏÈÛÙ·, ÌÂÚÈο ·fi ·˘Ù¿ Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù· ›‰È·. ∏ ·Ó·ÏÔÁ›· ·˘Ù‹ Êı¿ÓÂÈ ÂÚ›Ô˘ ÙÔ 20%, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ·ÎÚ›‚ˆ˜ ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË È‰È·›ÙÂÚ˘ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÙÔ˘ ÌÔ˘ÛÈÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ÓËÛÈÒÓ. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÌÔÚÒ Ó· ·Ó·Ê¤Úˆ ·fi ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙˆÓ ‰‡Ô ‚È‚Ï›ˆÓ ÌÔ˘ ÁÈ· ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∫ˆ Î·È ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Ù· ÂÍ‹˜: O ⁄ÓÔ˜ ÙÔ˘ ¿ÁÔ˘ÚÔ˘ Î·È Ë Ï˘ÁÂÚ‹ ∫ˆ ·Ú. 1- ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ·Ú., ΔÔ ı·‡Ì· Ù’ ¿È °ÈÒÚÁË ∫ˆ ·Ú. 6-∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ·Ú.16, ΔÚÂȘ ηÏÔÁ¤ÚÔÈ ∫ÚËÙÈÎÔ› ∫ˆ ·Ú. 11-∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ·Ú. 23, ∞Ó·ÁÓÒÚÈÛË ·‰ÂÏÊ‹˜ ·fi ·‰ÂÏÊfi ∫ˆ ·Ú.22-∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ·Ú. 40 (¶·Ú¿ÔÓ· ÎfiÚ˘ Ô˘ ‹Ú Á¤ÚÔ ¿ÓÙÚ·), ∏ ηÏÔÁÚË¿ Î·È Ô Î˘ÓËÁfi˜ ∫ˆ ·Ú.24-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú. 28 (O ΢ÓËÁfi˜ Î·È Ë Î·ÏÔÁÚÈ¿), ™‹ÌÂÚÔÓ ¤Ú¯ÂÙ·È ÃÚÈÛÙfi˜ (∫¿Ï·ÓÙ· §·˙¿ÚÔ˘) ∫ˆ ·Ú. 27-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú. 49, ¶·ÈӤ̷ٷ Ó‡Ê˘ ∫ˆ ·Ú. 35-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú. 93 (ªã›ÓÙ· ÙË Á-ο̈ ÛÙ· ˙ˆ‹), ∏ ¤Ú‰Èη ∫ˆ ·Ú. 42-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú. 109 (ÙÔ °È¿ÏÏ·), ™È·Ófi˜ ·ÓÔȯÙfi˜ ∫ˆ ·Ú. 57-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú.77, ™Ù›Ï Ì ̿ÓÓ· ∫ˆ ·Ú. 62-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú. 77, ªÂÛ’ Ù· ÂÙÚˆÙ¿ ∫ˆ ·Ú. 64-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú. 102 (ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘ Ì¿ÚÌ· £Ô‰ˆÚ‹), O ÷ÚΛÙÈÎÔ˜ ÛÎÔfi˜ ∫ˆ ·Ú. 68-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú.74, O ÛÎÔfi˜ ÙÔ «ŒÚÈ» ∫ˆ ·Ú. 70-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú. 73, ΔÔ ‰˘ÔÛÌ·Ú¿ÎÈ ∫ˆ ·Ú. 71-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú. 76, ∂ÚˆÙÈο ‰›ÛÙȯ· ∫ˆ ·Ú. 79-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú. 81 Δ· ·Ï·È¿ ÌÔ˘ ‚¿Û·Ó·), °ÓˆÚ›˙ˆ ÙÔ ˆ˜ Ì Á·¿˜ ∫ˆ ·Ú. 82-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú.81, ∏ ∂ϤÓË ∫ˆ ·Ú. 83-∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·Ú. 73 (ΔÔ Ù˙È‚·¤ÚÈ). ∂›Û˘ Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÛÙ· ‰‡Ô ÓËÛÈ¿ ÙË ¯Ú‹ÛË ÛÎÔÒÓ, ηıÈÛÙÈÎÒÓ ˆ˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ, Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‚·ÛÈο ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷο ÌÔÙ›‚· Â˘Ú‡Ù·Ù· ‰È·‰Â‰Ô̤ӷ. ∞ӷʤڈ ÙÔ Ã·ÚΛÙÈÎÔ ÛÎÔfi, ÙÔÓ ∫·ÛÛÒÙÈÎÔ, ÙÔ ÛÎÔfi Ù˘ ™Ô‡Û·˜, ÙÔ ÛÎÔfi ÛÙ· ·Ï·È¿ ÌÔ˘ ‚¿Û·Ó·, ÛÙ· ÔÔ›· ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È ‰È¿ÊÔÚÔÈ ÛÙ›¯ÔÈ. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ·Ú·¿Óˆ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·È ÙËÓ ∫ˆ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÚÁ·ÓÈÎÔ› ¯ÔÚ¢ÙÈÎÔ› ÛÎÔÔ› fiˆ˜ .¯. Ô ƒÔ‰›ÙÈÎÔ˜,
– 354 –
M E § E T H M ATA
Ô ∫·Ï‡ÌÓÈÎÔ˜, Ô ∫ÒÙÈÎÔ˜, Ë ™˘Ìȷ΋ ™Ô‡ÛÙ·, Ô ªË¯·ÓÈÎfi˜ (ÓÂÒÙÂÚ˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ·˘Ùfi˜), Ô˘ Â›Ó·È ‰È·‰Â‰Ô̤ÓÔÈ Û fiÏË ÙË ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ, ηıÒ˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ fiˆ˜ Ô ∫·Ï·Ì·ÙÈ·Ófi˜, Ô ∫›ÙÛÔ˜, Ô ΔÛÔ·Ó¿ÎÔ˜, Ô ∞ÚÁ›ÙÈÎÔ˜, Ô ™˘ÏÏË‚ÚÈ·Ófi˜, Ô ¶ÔÏ›ÙÈÎÔ˜, Ô ∫·ÚÛÈÏ·Ì¿˜, Ô £˘Ì·ÚÈÒÙÈÎÔ˜, Ô ¶ÂÓÙÔ˙¿Ï˘, Ô ª¿ÏÔ˜ Î.¿. Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ¿ÏÏ· ̤ÚË Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, Î·È ÈÔ ¤Ú·, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‚¤‚·È· ·Ó Î·È ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ÙÔ˘˜ ÂÓÙ¿ÍÔ˘Ì ÛÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ ÓËÛÈÒÓ, ÌÔÚԇ̠fï˜ Ó· ÙÔ˘˜ ıˆڋÛÔ˘Ì ̤ÚÔ˜ Ù˘ fiÏ˘ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ÎÔÈÓ‹˜ ·Ú¿‰ÔÛ‹˜ ÙÔ˘˜. ∏ ÛÙÂÓ‹ Û¯¤ÛË Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÛÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∫ˆ Î·È Ù˘ K·Ï‡ÌÓÔ˘,ÂÎÙfi˜ ·fi ÙË ÁÂÈÙÓ›·ÛË Î·È ÙËÓ ¿ÌÂÛË Â·Ê‹ Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ÓËÛÈÒÓ, ÌÔÚ› Ó· ÂÍËÁËı› Î·È ·fi ‰‡Ô ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ Û›ÁÔ˘Ú· Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘˜ ˘‹ÚÍ ηıÔÚÈÛÙÈÎfi˜. O ¤Ó·˜ Â›Ó·È Ë ·ÚÔ˘Û›· ÛÙ· ÌÔ˘ÛÈο ‰ÚÒÌÂÓ· Ù˘ ¡ÈÛ‡ÚÔ˘ ∫ˆ Î·È Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÙÔ˘ ÓÈÛ˘Úȷ΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜ ÂÚ›ÊËÌÔ˘ ‰ÂÍÈÔÙ¤¯ÓË ÙÔ˘ ‚ÈÔÏÈÔ‡, °ÈÒÚÁË ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË (¡ÈÛ‡ÚÈÔ˘), Ô ÔÔ›Ô˜ ˘‹ÚÍ ηْ ÂÍÔ¯‹Ó ‰¿ÛηÏÔ˜ ÔÏÏÒÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ Î·È ∫ÒˆÓ9, ηıÒ˜ Î·È ÙÔ fiÙÈ ·ÚÎÂÙÔ› ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ ÔÚÁ·ÓÔ·›ÎÙ˜ ÂÚÁ¿ÛıËÎ·Ó –ÌÂÚÈÎÔ› Ì¿ÏÈÛÙ· ÂÁηÛÙ¿ıËÎ·Ó Î·È ÌfiÓÈÌ·– ÛÙËÓ ∫ˆ Î·È Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛ·Ó Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ÙˆÓ ‰‡Ô ÓËÛÈÒÓ. O ¿ÏÏÔ˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛÂ, Â›Ó·È Î·È Ë ·ÚÔ˘Û›· ÛÙËÓ ∫ˆ ·ÚÎÂÙÒÓ ÛÔ˘‰·›ˆÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ÈÂÚÔ„·ÏÙÒÓ –ÔÈ „¿ÏÙ˜ ˘‹ÚÍ·Ó ·Ó¤Î·ıÂÓ Î·È ÂÚÌËÓÂ˘Ù¤˜ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ–, fiˆ˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÒÓ˘ÌÔ˘ ªÈ¯¿ÏË £ˆÌ¿, ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ΔÚÈÎÔ›ÏË,ÙÔ˘ ªÈ¯¿ÏË ∑·˝ÚË (¶ÔÛÂȉÒÓ·), ÙÔ˘ πˆ·ÓÓ›ÎÈÔ˘ ™ÈÛη̿ÓË ÔÔ›Ô˜ ¯ÚËÌ¿ÙÈÛ ÁÈ· ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· Î·È ÚˆÙÔ„¿ÏÙ˘ ÙÔ˘ ªËÙÚÔÔÏÈÙÈÎÔ‡ N·Ô‡ ∫ˆ ·Á. ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘, ÙÔ˘ ∏Ï›· ∑·¯·Ú›Ô˘. Î·È ¿ÏÏˆÓ Ô˘ ÌÔ˘ ‰È·Ê‡ÁÔ˘Ó. 9. O °ÈÒÚÁ˘ ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓ˘ ˘‹ÚÍ ÛÔ˘‰·›Ô˜ ÂÚÌËÓÂ˘Ù‹˜ ÙˆÓ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÒÓ ÛÎÔÒÓ Î·È ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ-›Ûˆ˜ Ô ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ! ∂˙ËÛ ÁÈ· ·ÚÎÂÙ¿ ¯ÚfiÓÈ· Î·È ÛÙËÓ AÌÂÚÈ΋ fiÔ˘ Î·È Ë¯ÔÁÚ¿ÊËÛ ÔÏÏ¿ ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÛÎÔÔ‡˜.°È· ÙË ‰ÂÍÈÔÙ¯ÓÈ΋ ÙÔ˘ ‰ÂÈÓfiÙËÙ· ı·˘Ì¿ÛıËΠ·fi ÔÏÏÔ‡˜ Î·È Ï¤ÁÂÙ·È fiÙÈ ÙÔ˘ ¤‰ÈÓ·Ó ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚËÌ·ÙÈÎfi ÔÛfiÓ Ô˘ ı· ÙÔ˘ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ٷ ÚÔ˜ ÙÔ ˙‹Ó ÁÈ· fiÏË ÙÔ˘ ÙË ˙ˆ‹, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Îfi„ÂÈ ÙÔ ÌÈÎÚfi ‰¿ÎÙ˘ÏÔ ÙÔ˘ ·ÚÈÛÙÂÚÔ‡ ÙÔ˘ ¯ÂÚÈÔ‡, ÁÈ· Ó· ÌË ÌÔÚ› Ó· ·›˙ÂÈ, ·ÏÏ¿ ·˘Ùfi˜ ‰ÂÓ ‰¤¯ıËÎÂ!
– 355 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¶¤Ú·Ó fï˜ ·fi ÙË ÛÙÂÓ‹ Û¯¤ÛË Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ∫ˆ Î·È ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÔÏϤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÔÈ Ôԛ˜ Û˘ÓÙÂÏÔ‡Ó ÒÛÙ οı ¤Ó· ·fi Ù· ‰‡Ô ÓËÛÈ¿ Ó· ‰È·ÙËÚ› ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÙ¤ÏÂÈ· ÛÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ÙÔ˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍÂÙ·ÛıÔ‡Ó ÌfiÓÔ Ì ÌÔ˘ÛÈÎÔÏÔÁÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË, οÙÈ Ô˘, ÏfiÁˆ ÂÍȉ›Î¢Û˘, ÍÂʇÁÂÈ ·fi Ù· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ‰ËÌÔÛȇ̷ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡. ∞ÓÙ›, ÏÔÈfiÓ, ÁÈ· ÙË ÌÔ˘ÛÈÎÔÏÔÁÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË ÚÔÙÈÌÒ Ó· ·Ú·ı¤Ûˆ ÌÂÚÈο ÛÙÔȯ›· ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÓ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜, ÒÛÙÂ Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Î¿ÔÈ· ÏËÚÔÊfiÚËÛË Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ÓËÛÈÒÓ, Ì·ÎÚ¿Ó Î·È ¤Ú·Ó ÙˆÓ ÂȉÈÎÒÓ ÌÔ˘ÛÈÎÔÏÔÁÈÎÒÓ Î·È ÂÍȉÂÈÎÂ˘Ì¤ÓˆÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ fiÚˆÓ Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜. ∏ ∫ˆ˜ ηٿ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, fiˆ˜ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ Ù˘ Ù¤¯Ó˘, ¤ÙÛÈ Î·È ÛÙË ÌÔ˘ÛÈ΋, ·ÚÔ˘Û›·Û ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ ›‰ÔÛË. ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ÈÛÙÔÔÈÂ›Ù·È ·fi ÙÔ fiÙÈ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÌÔ˘ÛÈÎÒÓ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ÂÏ¿ÁÔ˘˜ Ô˘ ÂËÚ¤·Û·Ó ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ fiÏ˘ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È 21 ÔÓfiÌ·Ù· ·fi ÙËÓ ∫ˆ10, ‰ËÏ·‰‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi fiÔÈÔ ¿ÏÏÔ ÓËÛ›, ·ÎfiÌ· Î·È ·fi ÙËÓ ∫Ú‹ÙË, ÙË ƒfi‰Ô, ÙË §¤Û‚Ô Î·È ÙË ™¿ÌÔ, ÓËÛÈ¿ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· Û ¤ÎÙ·ÛË Î·È Ì Ôχ ÌÂÁ¿ÏË ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Î·È Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÔÈ ÂÍ‹˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜: ∞ϤͷӉÚÔ˜ ∫ÒÔ˜, 10. ∞fi ÌÈ· Û¯ÂÙÈο ÌÈÎÚ‹ ¤Ú¢ӷ ÙÔ˘ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘ ªÂÛÔÁÂÈ·ÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ ÛÙÔ ƒ¤ı˘ÌÓÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÌÔ˘ÛÈÎÔ‡˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ∂ÏÏ¿‰·˜, ¤¯Ô˘Ó ÂÈÛËÌ·Óı› 144 ÌÔ˘ÛÈÎÔ› Ì ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· Ê‹ÌË Ô˘ Ë Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ·fi Ù· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ˆ˜ ÂÍ‹˜: ·fi ÙËÓ ∫ˆ 21, ·fi ÙË §¤Û‚Ô 17, ·fi ÙË ƒfi‰Ô 16, ·fi ÙË ™¿ÌÔ 16, ·fi ÙË Ã›Ô 14, ·fi ÙËÓ ∫Ú‹ÙË 14, ·fi ÙËÓ ∫‡ÚÔ 8, ·fi ÙËÓ ∫¤· 7, ·fi ÙËÓ ∞›ÁÈÓ· 5, ·fi Ù· ∫‡ıËÚ· 4, ·fi ÙËÓ ¶¿ÚÔ 4, ·fi ÙË ¢‹ÏÔ 3, ·fi ÙË ª‹ÏÔ 3, ·fi ÙË £¿ÛÔ 2, ·fi ÙËÓ Δ‹ÓÔ 2, ·fi ÙËÓ ÕÓ‰ÚÔ 1, ·fi ÙË £‹Ú· 1, ·fi ÙË ª‡ÎÔÓÔ 1, ·fi ÙË ™·Ï·Ì›Ó· 1, ·fi ÙË ™›ÊÓÔ 1, ·fi ÙË ™ÎÈ¿ıÔ 1, ·fi ÙË ™Î‡ÚÔ 1, Î·È ·fi ÙËÓ Δ¤ÓÂ‰Ô 1 (‚Ï. °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∞Ì·ÚÈ·Ó¿ÎË, «∏ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ÛÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ηٿ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·», ÛÙÔ ÕÍÔÓ˜ Î·È ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÌÈ· ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ¤Ú¢ӷ. ¶Ú·ÎÙÈο ÙÔ˘ μã ™˘ÌÔÛ›Ô˘ ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ™¿ÌÔ˘ «¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ¢ËÌËÙÚ›Ô˘», ∞ı‹Ó· 1995, Û. 133-142, ȉȷ›Ù. 138. ¶Ú‚Ï. Î·È πˆ¿ÓÓË ∂. ™ÙÂÊ·Ó‹, ¢ÈÔÓ˘ÛÈ·ÎÔ› Ù¯ӛٷÈ. ™˘Ì‚ÔϤ˜ ÛÙËÓ ÚÔÛˆÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ı¿ÙÚÔ˘ Î·È Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ÙˆÓ ∞Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ,
¶·ÓÂÈÛÙËÌȷΤ˜ ∂ΉfiÛÂȘ ∫Ú‹Ù˘, ∏Ú¿ÎÏÂÈÔ 1988.
– 356 –
M E § E T H M ATA
ÙÚ·Áˆ‰fi˜ Î·È ÌÔ˘ÛÈÎfi˜, ∞Ó‰ÚÔ̤Ó˘ ¶·ÚÌÂÓ›ÛÎÔ˘, ΋ڢη˜, ∞Ú›ÛÙˆÓ, ·˘ÏËÙ‹˜, ∞Ú›ÛÙˆÓ ∞Ú›ÛÙˆÓÔ˜, ·˘ÏËÙ‹˜, ∞¯ÈÏχ˜, ÙÚ·Áˆ‰fi˜ Î·È ÌÔ˘ÛÈÎfi˜, ¢ÈÔÛÎÔ˘Ú›‰·˜ ∞ÓÙÈ¿ÙÚÔ˘, ÎÈı·Úˆ‰fi˜, ¢¤ÏÊȘ, ÔÈËÙ‹˜ Î·È ÌÔ˘ÛÈÎfi˜, ∂˘Ù˘¯›‰·˜ ¢ËÌÔÛı¤ÓÔ˘˜, ÂÁΈÌÈÔÁÚ¿ÊÔ˜, £ÂfiÌÓËÛÙÔ˜, „¿ÏÙ˘11, £Âfi‰ˆÚÔ˜ £Â˘Îχ˜, ΋ڢη˜, ∫ÏËÓ·ÁfiÚ·˜ £ÂÛÛ·ÏÔ‡, ÎÈı·ÚÈÛÙ‹˜, §¿ÌˆÓ, ÎÈı·Úˆ‰fi˜, §ÂÙ›Ó·˜ ÷Ú̇ÏÔ˘, Û·ÏÈÛÙ‹˜, ªÓ·Û›Ì·¯Ô˜ ¶ÂÈı¿ÓÔÚÔ˜, „¿ÏÙ˘, ªÔÛ¯›ˆÓ ∂˘‰¿ÌÔ˘, Û·ÏÈÛÙ‹˜, ¡ÂÈÎÔÌ‹‰Ë˜, „¿ÏÙ˘, ¡ÈÎfiÌ·¯Ô˜ £Â˘ÎÏ¤Ô˘˜, ÂÁΈÌÈÔÁÚ¿ÊÔ˜, ™ˆÛ·Ó‰Ú›‰·˜ ¢ÈÔÎχ˜, ΋ڢÍ, ΔÈ̤·˜ ÷Ú̇ÏÔ˘, Û·ÏÈÛÙ‹˜, ÷›Ú˘ÏÔ˜ ÷Ú̇ÏÔ˘, ÎÈı·ÚÈÛÙ‹˜, ∫·ÏÏ›ÎÚÈÙÔ˜, ÌÔ˘ÛÔ˘ÚÁfi˜. ™Â ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ÂÔ¯‹ (18Ô˜ ·È.) Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÙÔÓ ÂÚ›ÊËÌÔ „¿ÏÙË Î·È Îˆ‰ÈÎÔÁÚ¿ÊÔ Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÌÔ˘ÛÈ΋˜, °ÂÒÚÁÈÔ ÙÔÓ ∫ÒÔ12. ™Ù· ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ¯ÚfiÓÈ·, Ë ∫ˆ˜, Ô˘, ¯¿ÚË ÛÙÔ ÁfiÓÈÌÔ ¤‰·Êfi˜ Ù˘, ηÙÔÈ΋ıËΠ·fi ·ÌÈÁ‹ ·ÁÚÔÙÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi, ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ‰È΋ Ù˘ ˙ˆÓÙ·Ó‹ ·Ú¿‰ÔÛË ‰È·Ï¤ÎÙÔ˘, ËıÒÓ, Âı›ÌˆÓ, ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙÚfiÔ˘ ˙ˆ‹˜. ∞˘Ùfi˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô ÁˆÚÁÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛ ηٿ Ôχ ÛÙËÓ ÚÔۋψÛË ÚÔ˜ Ù· ·ÙÚÔ·Ú¿‰ÔÙ· Î·È ÛÙËÓ ·ÔÊ˘Á‹ Ù˘ ÛÙÂÓ‹˜ ·ʋ˜ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ì ÙÔ˘˜ ÂοÛÙÔÙ ηٷÎÙËÙ¤˜, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÔÈ fiÔȘ ÍÂÓÈΤ˜ ÂȉڿÛÂȘ Ó· ÂÚÈÔÚÈÛıÔ‡Ó ÛÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ. ∞˘Ùfi ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ·fi ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙfiÛˆÓ ·Ú¯·˚ÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÛÙÔ ÁψÛÛÈÎfi ȉ›ˆÌ· Ù˘ ∫ˆ13. ™Â fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∫ˆ, ·˘Ù‹ ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÙ·È, fiˆ˜ Î·È ÛÙ· ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ·fi ÙÔ ÙÔÈÎfi ‰ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È. OÈ ··Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ·ÓȯÓ‡ÔÓÙ·È ÂÚ›Ô˘ ÛÙÔÓ 9Ô Ì.Ã. ·ÈÒÓ·14, Ì ٷ ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÔ˘ ·ÎÚÈÙÈÎÔ‡ ·ÎÏÔ˘, Ù· 11. æ¿ÏÙ˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ‹Ù·Ó ÔÈ ÌÔ˘ÛÈÎÔ› Ô˘ ¤·È˙·Ó Ì „·‡ÛË, ·ÓÙ› Ӈ͢ ‹ ÎÚÔ‡Û˘, ÙˆÓ ¯ÔÚ‰ÒÓ Ù˘ χڷ˜. μÏ.™fiψӷ ªÈ¯·ËÏ›‰Ë ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÌÔ˘ÛÈ΋˜, ÂΉ.‚ã ªÔÚʈÙÈÎÔ‡ π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ ∂ıÓÈ΋˜ ΔÚ·¤˙˘, ∞ı‹Ó· 1989, ÛÙÔ Ï‹ÌÌ· «„¿Ïψ», Û.360. 12. μÏ. ÎÒ‰Èη π.ª. ¢Ô¯ÂÈ·Ú›Ô˘ ·Ú. 379. ¶Ú‚Ï. °ÚËÁÔÚ›Ô˘ £. ™Ù¿ıË, Δ· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÌÔ˘ÛÈ΋˜. ÕÁÈÔÓ ŸÚÔ˜, Ù. ∞ã, ∞ı‹Ó· 1975, Û. 525. 13. μÏ. ∞Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ ∫·Ú·Ó·ÛÙ¿ÛË, ∏ ʈÓËÙÈ΋ ÙˆÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ ∫ˆ, ∞ı‹Ó· 1963. 14. À¿Ú¯Ô˘Ó, ‚¤‚·È·, Î·È Î¿ÔÈ· ÙÂÎÌ‹ÚÈ· ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. ™¯ÂÙ. ‚Ï. °ÂˆÚ-
– 357 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÔÔ›· Î·È ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ Ë ·ÊÂÙËÚ›· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜15. ™ÙËÓ ∫ˆ ÁÓÒÚÈÛ ȉȷ›ÙÂÚË ·ÎÌ‹ ÙÔ ÔχÛÙÈ¯Ô ÙÚ·ÁÔ‡‰È Î·È ÔÈ Ú›Ì˜ (·ÎÚÈÙÈο-·Ú·ÏÔÁ¤˜), fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ‰˘Û·Ó¿ÏÔÁÔ ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ï‹ıÔ˜ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ûˆı› ̤۷ ·fi ÙȘ ÔÏ˘¿ÚÈı̘ ÂΉ‰Ô̤Ó˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ÙˆÓ ÛÙ›¯ˆÓ ÙÔ˘˜16. ™ËÌ·ÓÙÈÎfi˜, ›Û˘, Â›Ó·È Î·È Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Ô˘ Ì·˜ ¤¯ÂÈ ·Ú·‰Ôı›, ÁÈ· Ù· ÔÔ›· ı· Á›ÓÂÈ ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˜ ÏfiÁÔ˜ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·. ™‹ÌÂÚ· Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÛÙËÓ ∫ˆ ÌÔÚ› Ó· ¯ˆÚÈÛÙ› Û ÙÚÂȘ ˙ÒÓ˜. ∏ Ì›· Â›Ó·È Ë ˙ÒÓË Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Ù˘ ÃÒÚ·˜, fiˆ˜ ÏÂÁfiÙ·Ó ÈÔ ·ÏÈ¿, fiÔ˘ ÂÈÎÚ·Ù› ÙÔ ·ÛÙÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ ÙÚ·ÁÔ‡‰È, Ì ¤ÓÙÔÓ˜ ÂÈÚÚÔ¤˜ ·fi Ù· ·¤Ó·ÓÙÈ ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈο ·Ú¿ÏÈ·, ÏfiÁˆ Ù˘ ¿ÌÂÛ˘ ÁÂÈÙÓ›·Û˘ Î·È Â·Ê‹˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈο ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÚÔÛʇÁˆÓ ·fi ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹, Ô˘ ¤ÊÙ·Û·Ó ÂΛ ΢ڛˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙË ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ηٷÛÙÚÔÊ‹. ™ÙË ‰˘ÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Î·È ÂȉÈο ÛÙËÓ ∫¤Ê·ÏÔ, Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ˙ÒÓË, Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÔÏϤ˜ ÂȉڿÛÂȘ ·fi ÙËÓ ÎÚËÙÈ΋ ÌÔ˘ÛÈ΋, Ì ÛÎÔÔ‡˜ Î·È ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ô˘ ÙË ı˘Ì›˙Ô˘Ó ¤ÓÙÔÓ· ‹ ·ÎfiÌ· Î·È ÙËÓ ·ÓÙÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó. Δ¤ÏÔ˜, ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Ë ÙÚ›ÙË ˙ÒÓË, Ì ›ÎÂÓÙÚÔ ÙËÓ ∞ÓÙÈÌ¿¯ÂÈ·, fiÔ˘ ‰È·ÙËÚ‹ıËΠۯ‰fiÓ ·ÙfiÊÈ· ̤¯ÚÈ ÙȘ Ë̤Ú˜ Ì·˜ Ë ·ÏÈ¿, ·˘ıÂÓÙÈ΋ ÌÔ˘ÛÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. ™ÙË ˙ÒÓË ·˘Ù‹ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Ó ÔÈ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÛÙÔ› ÛÎÔÔ›, ‰ËÏ·‰‹ ÔÚÁ·ÓÈÎÔ› ÛÎÔÔ› (΢ڛˆ˜ ÿÛÈÔÈ Î·È ™Ô‡ÛÙ˜) Ì ·ÚÂÌ‚·ÏÏfiÌÂÓ· ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÛÙ¿ ‰›ÛÙȯ·. OÈ ÛÎÔÔ› ·˘ÙÔ›, ‚·ÛÈο ¯ÔÚ¢ÙÈÎÔ›, Ì ‰È¿ÊÔÚ· ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÔÓfiÌ·Ù·, (ÛÈ·Ófi˜, ÛÈ·Ó¿, ·ÓÔȯÙfi˜, ÙÔ ÌˆÚfi ÌÔ˘, οو ¯ÔÚfi˜, ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘ Î.¿), ÂÎÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ÂχıÂÚ· Î·È Ì ÔÏϤ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜, Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÛÙÔ˘˜ ÂÎÙÂÏÂÛÙ¤˜ Ó· Âȉ›ÍÔ˘Ó ÙË ‰ÂÍÈÔÙ¯ÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ÈηÓfiÙËÙ·. ∂ÎÙfi˜ ·fi
Á›Ô˘ I. ÷Ù˙ËıÂÔ‰ÒÚÔ˘, ΔÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÛÎÔÔ› ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ∞Ó·ÁÓˆÛÙ‹ÚÈÔÓ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ «∞È ªÔ‡Û·È», ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1989, Û. 18-21. 15. μÏ. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ £. ¢ËÌ·Ú¿, πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜, ∞ı‹Ó· 1948, Î·È ™Ù›ÏˆÓÔ˜ ∫˘ÚȷΛ‰Ë, ∞È ÈÛÙÔÚÈη› ·Ú¯·› Ù˘ ‰ËÌÒ‰Ô˘˜ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÔÈ‹Ûˆ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1954. 16. μÏ. ·Ú·Î¿Ùˆ, ÛÙÔ ÂȉÈÎfi ÁÈ· ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ.
– 358 –
M E § E T H M ATA
ÙȘ ·Ú·¿Óˆ ˙ÒÓ˜, ›Ûˆ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÌÓËÌÔÓ¢ı› Î·È ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚË ÙÔÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ô˘ ˘‹Ú¯Â ·Ï·ÈfiÙÂÚ· (·ÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÌÂÚÈο ›¯ÓË Ù˘) ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ ∞ÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ Î·È ¶˘Ï›17, Ô˘ ¤¯ÂÈ fï˜ ϤÔÓ ·ÙÔÓ‹ÛÂÈ. OÈ ·Ï·ÈfiÙÂÚÔÈ Ï·ÔÁÚ¿ÊÔÈ, Ìˉ¤ Î·È ÙÔ˘ π·ÎÒ‚Ô˘ ∑·ÚÚ¿ÊÙË ÂÍ·ÈÚÔ˘Ì¤ÓÔ˘, ‰Â ÊÚfiÓÙÈÛ·Ó ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙȘ ¿ÏϘ ÔχÙÈ̘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÙÔ˘˜ Ó· Ì·˜ ‰È·ÛÒÛÔ˘Ó Î·È Âȉ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÏÈÔ‡˜ ÌÔ˘ÛÈÎÔ‡˜ ÂÚÌËÓÂ˘Ù¤˜ Ù˘ ∫ˆ. ∞fi ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ‰È·ÛÒÛÂÈ Ë Ï·˚΋ ÌÓ‹ÌË Î·È ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Û ‰ËÌÔÛ›Â˘Ì· Ô˘ ÌÔ˘ ·Ú·¯ÒÚËÛÂ Ô Î·Ïfi˜ Ê›ÏÔ˜, ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ Î·È ÂΉfiÙ˘ ¢ËÌ‹ÙÚ˘ ∫·Û›Ô˘-μÔÓ·¿ÚÙ˘18,·fi ÌÈÎÚfi ‰ËÌÔÛ›Â˘Ì· ÙÔ˘ ¶. ¶·Ú¿Û¯Ô˘, ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· ΔÔ μ‹Ì· Ù˘ ∫ˆ (™Â٤̂ÚÈÔ˜-OÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ 1994), ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡, ª·ÓfiÏË ¶fiÁÈ·, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ¤·ÈÍ·Ó ÛÙȘ ˯ÔÁÚ·Ê‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ™˘Ú›‰ˆÓÔ˜ ¶ÂÚÈÛÙ¤ÚË ÙÔ 1958 (‚Ï. ·Ú·Î¿Ùˆ), ·Ó·Ê¤Úˆ ÔÓÔÌ·ÛÙÈο ÙÔ˘˜ ÂÍ‹˜: ∞˘ÁÔ‡Ï˘ ª¯¿Ï˘, ÙÛ·ÌÔ‡Ó·, μÚ·¯Ófi˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ (1911)19, °ÂÚ·ÛÎÏ‹˜ ∞ÓÙÒÓÈÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ (1902), °ÂÚÔ˘ÙÛ‹˜ £ˆÌ¿˜, Ï·Ô‡ÙÔ (1908), °È·ÏÏ›˙˘ °·‚Ú›Ï˘, ‚ÈÔÏ› (1930), °È·ÏÏ›˙˘ ÃÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ-ÙÚ·ÁÔ‡‰È (1933), ¢ËÌËÙÚ·ÎÈÔ‡ ∑·¯·Ú›·˜, χڷ (1908), Œ„ÈÌÔ˜ ¢‹ÌÔ˜, ‚ÈÔÏ› (1914), ∑·Ì¿ÁÈ·˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜, Ï·Ô‡ÙÔ (1904), ∏ÏÈÔ‡ ™Ù¿ı˘, Ï·Ô‡ÙÔ (1889), ∫·ÏÏÔ‡‰Ë˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ, ∫·ÏÒÓ·˜ μ·Û›ÏÂÈÔ˜, χڷ (1832), ∫·ÓÙÔ‡ÏÈ·˜ ¢ËÌ‹ÙÚ˘., Ï·Ô‡ÙÔ, ∫·ÓÙÔ‡ÓÈ·˜ °È¿ÓÓ˘, χڷ (1850)20, 17. ∞˘Ùfi Ê·ÓÂÚÒÓÂÙ·È ·fi ÙȘ ·ÏÈfiÙÂÚ˜ ÊÈÏÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜, ηıÒ˜ Î·È ·fi ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙÔ˘ Samuel Baud-Boby, ΔÚ·ÁÔ‡‰È· ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈÓ, Û ‰‡Ô ÙfiÌÔ˘˜, ∞ı‹Ó· 1935, 1938. ¶Ú‚Ï. Î·È ÙÔ ¤ÓıÂÙÔ ÙÔ˘ ‰›ÛÎÔ˘ CD ŒÏÏËÓ˜ ∞ÎÚ›Ù˜ - The Guardians of Hellenism, vol. 9: ¶¿ÙÌÔ˜, ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜, §¤ÚÔ˜, ∫ˆ˜, ∞ÛÙ˘¿Ï·È·, FM Records 17000824.
18. «™Ù›¯ÔÈ ÙÔ˘ Ã. ∫·ÛÈÒÙË ·ÊÈÂڈ̤ÓÔÈ ÛÙÔ˘˜ ·ÏÈÔ‡˜ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡˜ ÔÚÁ·ÓÔ·›ÎÙ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡», ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· ΔÔ μ‹Ì· Ù˘ ∫ˆ, 11 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 2005, Û. 8-10, fiÔ˘ Î·È ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÔ·ÈÎÙÒÓ. 19. OÈ ÂÓÙfi˜ ·ÚÂÓı¤ÛÂˆÓ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›Â˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ ¤ÙÔ˜ Á¤ÓÓËÛ˘ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÔ·ÈÎÙÒÓ. 20. ΔÔ Â›ıÂÙfi ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ¶·Ô‡Ï˘, ·ÏÏ¿, ÂÂȉ‹ fiÙ·Ó ¤·È˙ ÙË Ï‡Ú· ÙÔ˘ ηıfiÙ·Ó ¿ÓÙ· ÛÙË ÁˆÓÈ¿, ÛÙÔ Î·ÓÙÔ‡ÓÈ, ÙÔÓ ¤‚Á·Ï·Ó ∫·ÓÙÔ‡ÓÈ· Î·È ÙÔ˘ ¤ÌÂÈÓ ˆ˜ ›ıÂÙÔ.
– 359 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∫·ÓÙÔ‡ÓÈ·˜ ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘, Ï·Ô‡ÙÔ-ÛÙȯÔÏÔÎÈ¿ (1898), ∫¿·˜ μ·Û›ÏÂÈÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ, ∫¿·˜ ∑·¯·Ú›·˜, Ï·Ô‡ÙÔ (1891), ∫·Ú·ÁˆÚÁ›Ô˘ μ·Û›ÏÂÈÔ˜, Ô μÈfiÏÔ˜, ‚ÈÔÏ› (1932), ∫ÂÊ¿Ï·˜ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, χڷ, (1886), ∫ÂÊ¿Ï·˜ ¶¤ÙÚÔ˜ ÎÈı¿Ú·Ï·Ô‡ÙÔ, ∫ÈÏÈÌ¿ÙÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ (1914), ∫ÔÛ·Ú‹˜ ™Ù·Ì¿Ù˘, Ï·Ô‡ÙÔ (1928), ∫Ô˘ÏÏÈ¿˜ ∞ÓÙÒÓ˘, ‚ÈÔÏ› (1910)21, ∫Ô˘Óԇ˘ ¢ËÌ‹ÙÚ˘, Ï·Ô‡ÙÔ, ∫Ô‡ÚÔ˜ ¡›ÎÔ˜, ‚ÈÔÏ›, ∫ÚÈÌÈÙ˙‹˜ ªÈ¯¿Ï˘, χڷ, §˘ÚÈÛÙ‹˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜, χڷ (1916), ª·‰ÒÓ˘ μ·Û›Ï˘, ‚ÈÔÏ›, ª·ÛÙÚÔÌȯ¿Ï˘ ªÈ¯¿Ï˘, ÙÔ ¯ÚÈÛÙÈ·Ó¿ÎÈ, Ï·Ô‡ÙÔ, ª·‡ÚÔ˜ °È¿ÓÓ˘, Ï·Ô‡ÙÔ, ªÔ˘ÛÂÏÏ›Ì˘ ∞fiÛÙÔÏÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ-ÙÚ·ÁÔ‡‰È (1880), ª›ÏÏ˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜, Ô ∫·Ï¤˜, χڷ (1912), ª›ÏÏ˘ ™Ù·Ì¿Ù˘, Ô ∫Ô˘ÙÛÔ˘Ì¿Ú˘, Û·ÓÙÔ‡ÚÈ-Ï·Ô‡ÙÔ (1921), ¡·›ÛΘ ∞ÓÙÒÓÈÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ (1908)22, ¡¤„·˜ ™Ù·Ì¿Ù˘, χڷ (1872), ¶··ÁÁÂÏ‹˜ ∫ˆÓ/ÓÔ˜, χڷ – ηٷÛ΢·ÛÙ‹˜ χڷ˜ (1882), ¶·¿˙ÔÁÏÔ˘ °È¿ÓÓ˘, ‚ÈÔÏ›, ¶··ÓÙˆÓ›Ô˘ μ·Û›ÏÂÈÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ (1919), ¶··ÓÙˆÓ›Ô˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜, ‚ÈÔÏ› (1919), ¶··ÓÙˆÓ›Ô˘ ÷ڿϷÌÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ, ¶··ÎˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ £ÂÔ‰fiÛÈÔ˜, ‚ÈÔÏ›, ¶··ÎˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ÷ڿϷÌÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ (1915), ¶··¯·ÚÙÔʇÏ˘ ∂˘ÛÙ¿ıÈÔ˜, ‚ÈÔÏ›, ¶fiÁÈ·˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜, ‚ÈÔÏ›-χڷ (1913), ¶ÔÏ˘¯ÚfiÓ˘ μ·Û›ÏÂÈÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ (1919), ™·Î¤ÏÏ˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜, ‚ÈÔÏ› (1913), ™·Ï·¯ÒÚ˘ ¶·ÓÙÂÏ‹˜, Ï·Ô‡ÙÔ-Û·ÓÙÔ‡ÚÈ (1925), ™Î·Ó‰·Ï›‰Ë˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜, ÈÂÚ¤·˜, ‚ÈÔÏ› (1908), ™Î·Ó‰·Ï›‰Ë˜ ∂˘ÛÙ¿ıÈÔ˜, ‚ÈÔÏ› (1904), ™Ô˘Ú·Û‹˜ °È¿ÓÓ˘, Ì·ÓÙÔÏ›ÓÔ, ™˘ÓÂÛ›Ô˘ °È¿ÓÓ˘, Ï·Ô‡ÙÔ (1926), ΔÛ·ÌÔ˘ÓÈ¿Ú˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ (1890), ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘ ª·ÓfiÏ˘ (Ù˘ÊÏfi˜), ‚ÈÔÏ› (1900), ÷Ù˙Ë‚·Û›Ï˘ ∞ÓÙÒÓÈÔ˜, ‚ÈÔÏ›, ÷Ù˙ˉËÌ‹ÙÚ˘ μ·Û›Ï˘, ‚ÈÔÏ› (1918), ÷Ù˙ˉËÌ‹ÙÚ˘ °È¿ÓÓ˘, Ë °È·Ú¿Î·, Ï·Ô‡ÙÔ-‚ÈÔÏ› (1918), ÷Ù˙ˉËÌ‹ÙÚ˘ ™Ù¤Ê·ÓÔ˜, ÙÔ ∫Ô˘ÙÚÔ˘ÏÏ¿ÎÈ, ‚ÈÔÏ›, ÷Ù˙ˉËÌ‹ÙÚ˘ °È¿ÓÓ˘, Ô °È·ÓÓ›ÎÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ-‚ÈÔÏ› (1935), ÷Ù˙ˤÙÚÔ˜ £ÂÔ‰fiÛ˘, Ô ∞Ï˘Î¿Ú˘, ‚ÈÔÏ› (1926), æ¿ÏÏÈ·˜ ∞ÓÙÒÓ˘, Ï·Ô‡ÙÔ. ∞fi ÙÔ˘˜ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡˜ Û˘Ó¯ÈÛÙ¤˜ Ù˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÔÈ: 21. ∫·Ï˘ÌÓȷ΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜, ·Ó Î·È ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙÔ ¶˘Ï› fiÔ˘ Î·È ¤˙ËÛÂ. 22. ∫·Ù·ÁfiÙ·Ó ·fi ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, fï˜ Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›· ¿Ú¯ÈÛ ÛÙË ¡›Û˘ÚÔ Î·È Î·Ù¤ÏËÍ ÛÙÔ ¶˘Ï› Ù˘ ∫ˆ, fiÔ˘ Î·È ÂÁηٷÛÙ¿ıËΠÔÚÈÛÙÈο.
– 360 –
M E § E T H M ATA
∞ÏÂÍ·Ó‰Ú‹˜ ™Ù¤ÚÁÔ˜, ‚ÈÔÏ›, ∞ÓıÔ‡Ï˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ, μ·Úο˜ ª·ÓfiÏ˘, ‚ÈÔÏ›, ∑·Ì¿ÁÈ·˜ ªÈÏÙÈ¿‰Ë˜, ‚ÈÔÏ›-ÙÚ·ÁÔ‡‰È-ÛÙȯÔÏÔÎÈ¿, πÙÛÈÓ¤˜ ∑·¯·Ú›·˜, Û·ÓÙÔ‡ÚÈ, ∫·ÛÛ›Ô˘ ∑·¯·Ú›·˜, Ï·Ô‡ÙÔ,∫·ÛÛ›Ô˘ ™Î‡Ԙ, χڷ, ∫·ÛÛ›Ô˘ ™Î‡Ԙ,Ï·Ô‡ÙÔ,∫ÂÊ·ÏÈ·Ófi˜ ∞ÛÏ¿Ó˘, ·ÎÔÚÓÙÂfiÓ, ∫ÂÊ·ÏÈ·Ófi˜ ª·ÓfiÏ˘, ‚ÈÔÏ›, ∫ÂÊ·ÏÈ·Ófi˜ ™¿‚‚·˜, Ï·Ô‡ÙÔ, ∫Ô˘Óԇ˘ £ÂÔ‰fiÛ˘, ‚ÈÔÏ›, §·ÌÚfiÁÏÔ˘ ∞ÓÙÒÓ˘, ‚ÈÔÏ›, §˘ÚÈÛÙ‹˜ ªËÓ¿˜, ‚ÈÔÏ›, ÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ª·‡ÚÔ˘ °È¿ÓÓ˘, ·ÎÔÚÓÙÂfiÓ, Î·È ª·‡ÚÔ˘ ¡›ÎÔ˜, ‚ÈÔÏ›, Ù· ¶·¯¿ÎÈ·, ª·Ùı·›Ô˜ ∞ÓÙÒÓ˘, ‚ÈÔÏ›, ªÔ˘ÛÂÏÏ›Ì˘ ¶¤ÙÚÔ˜, ‚ÈÔÏ› (1928), ªÔ˘ÛÂÏÏ›Ì˘ ªÈ¯¿Ï˘, ·ÎÔÚÓÙÂfiÓ, ª·Úο˜ ªÈ¯¿Ï˘, ‚ÈÔÏ›, ¡ÙÈÓÒÚ˘ §ÈÔÓÙ‹˜, ‚ÈÔÏ›, ¡ÙÔ˘Ì¿Ó˘ ∫ÒÛÙ·˜, Ì·ÓÙÔÏ›ÓÔ-·ÎÔÚÓÙÂfiÓ, •Âӛη˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ, •˘ÏÔ˘Ú¿˜ ™Î‡Ԙ, ‚ÈÔÏ›-·fi ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ (1970), ¶··˚ˆ¿ÓÓÔ˘ £ÂÔ‰fiÛ˘, Ï·Ô‡ÙÔ, ¶·Ô‡Ï˘ ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˜, ‚ÈÔÏ›, ¶¤ÙÚÔ˘ ¢ËÌ‹ÙÚ˘, ‚ÈÔÏ›, ¶fiÁÈ·˜ ª·ÓfiÏ˘, ·ÎÔÚÓÙÂfiÓ-Û·ÓÙÔ‡ÚÈ-ÙÚ·ÁÔ‡‰È-ÔÚÁ·ÓÔÔÈfi˜, (1938), ™‚Ô˘Ú¤ÓÔ˜ ¶·ÓÙÂÏ‹˜, χڷ, ™Î·Ú·ıȈٿ΢ °ÂÒÚÁÈÔ˜, Ï·Ô‡ÙÔ-ÙÚ·ÁÔ‡‰È, Δ˙fiÁÈ·˜ ªÈ¯¿Ï˘, ‚ÈÔÏ›, ΔÛÔ˘ÏÊ¿˜ ªÈ¯¿Ï˘, ·ÎÔÚÓÙÂfiÓ-ÙÚ·ÁÔ‡‰È, ºÔ˘ÚÙÔ‡Ó˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜, Ô ¶·ÍÔ‡Ì˘, Ï·Ô‡ÙÔ, ÷Ù˙ËÓÈÎÔÏ¿Ô˘ ¡ÈÎfiÏ·˜, Ï·Ô‡ÙÔ-ÎÈı¿Ú·-ÙÚ·ÁÔ‡‰È, ÷Ù˙ˤÙÚÔ˜ ∫ÒÛÙ·˜, ‚ÈÔÏ›, ¶··ÎˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ £ÂÔ‰fiÛÈÔ˜, ‚ÈÔÏ›. ΔË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∫ˆ ˘ËÚ¤ÙËÛ·Ó, ›Û˘, Î·È ÔÈ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÛÙ¤˜ ÙˆÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ Ù˘ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Âͤ¯Ô˘Û· ı¤ÛË Î·Ù¤¯Ô˘Ó Ë ÂÚ›ÊËÌË ÕÓÓ· ™·ÚÚ‹-∫·Ú·ÌÂÛ›ÓË Ô˘ ¤ÁÈÓ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· ÁÓˆÛÙ‹, Ë ·‰ÂÏÊ‹ Ù˘, ŒÊË ™·ÚÚ‹, ηıÒ˜ Î·È Ë ∫·Ù›Ó· ¶·Ô‡ÏË. ∞fi ÙÔ˘˜ ·ÏÈÔ‡˜ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÛÙ¤˜ Ù˘ ∫ˆ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡Ó ÔÈ: ∞˘ÁÔ˘Ï¿˜ ¡ÈÎfiÏ·˜, °ÚËÁÔÚ›Ô˘ ∏Ï›·˜ (‹Ù·Ó Î·È ÛÙȯÔÏfiÎÔ˜), ª·ÙÛ¿ÁÎÔ˜ ªÈ¯¿Ï˘ Î·È ™·Î¤ÏÏ˘ ªÈÏÙÈ¿‰Ë˜, Î·È fiÛÔÈ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È fiÙÈ ÙÚ·ÁÔ‡‰ËÛ·Ó ÛÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ Ù˘ ∞η‰ËÌ›·˜ ∞ıËÓÒÓ Î·È Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÔ˘ CD Ù˘ ∫ÂÊ¿ÏÔ˘ (‚Ï. ÛÙ· ÔÈΛ· Ï‹ÌÌ·Ù·). ¶·ÏÈfiÙÂÚ·, fiˆ˜ Î·È ÛÙ· ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿, ÂÈÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ Ë ˙˘ÁÈ¿ χڷϷԇÙÔ. ™‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ ÂÎÏ›„ÂÈ Ë ¯Ú‹ÛË Ù˘ χڷ˜ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÌfiÓÔ ÙÔ ‚ÈÔÏ›. ¶¤Ú·Ó ·fi ·˘Ù¿ Ù· fiÚÁ·Ó· ˘‹Ú¯Â ·ÏÈfiÙÂÚ· Û ¯Ú‹ÛË Ë ÙÛ·ÌÔ‡Ó· Î·È ÙÔ ÈÓ·‡ÏÈ. ™‹ÌÂÚ· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ¯Ú‹ÛË Â›Û˘ ÙÔ Û·ÓÙÔ‡ÚÈ Î·È ÙÔ ·ÎÔÚÓÙÂfiÓ, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÈÛ·¯ı› Â‰Ò Î·È ·ÚÎÂÙ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÛÙȘ ÎÔ̷ӛ˜ Ù˘ ∫ˆ.
– 361 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ª¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ ÂȉÈ΋ Î·È Û ‚¿ıÔ˜ ÌÔ˘ÛÈÎÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ Î·È Û˘ÁÎÚÈÙÈ΋ ÌÂϤÙË ÁÈ· Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ Ù˘ ∫ˆ, Û ۯ¤ÛË Ì ٷ ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÓËÛÈÒÓ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ù˘ ÏÔÈ‹˜ ∂ÏÏ¿‰·˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ‚¤‚·È· ÔÈ ÛÔ˘‰·Èfiٷ٘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ ÂÚ›ÊËÌÔ˘ ∂Ï‚ÂÙÔ‡ ÂıÓÔÌÔ˘ÛÈÎÔÏfiÁÔ˘ Samuel Baud-Bovy, ΔÚ·ÁÔ‡‰È· ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈÓ, Û ‰‡Ô ÙfiÌÔ˘˜, ∞ı‹Ó· 1935 Î·È 1938 ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·, Î·È La chanson populaire grecque du Dodécanèse I. Les textes, ¶·Ú›ÛÈ 193623, ÔÈ Ôԛ˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·. ªÂ ÙËÓ ›‰È· ¤ÓÓÔÈ· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÔÈ ÂÍ‹˜ ÓÂfiÙÂÚ˜ ÌÔ˘ÛÈÎÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜: §¿ÌÚÔ˘ §È¿‚·, «∏ ηٷÛ΢‹ Ù˘ ·¯Ï·‰fiÛ¯ËÌ˘ χڷ˜ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË Î·È ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·», ∂ıÓÔÁÚ·ÊÈο 4-5 (1983-85), Û. 117-142. ΔÔ˘ ›‰ÈÔ˘ (ÂÈÌ.), ªÔ˘ÛÈΤ˜ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô, ¤Î‰. ÀÔ˘ÚÁ›ˆÓ ∞ÈÁ·›Ô˘ Î·È ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ∞ı‹Ó· 1987. ΔÔ˘ ›‰ÈÔ˘ (ÂÈÌ.), ΔÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÛÎÔÔ› ÛÙ· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·, ÂÂÙÂȷ΋ ¤Î‰. μÔ˘Ï‹˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ [1998]. °ÂˆÚÁ›Ô˘ π. ÷Ù˙ËıÂÔ‰ÒÚÔ˘ «∏ ªÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘», ÛÙÔ: ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜. ∂ÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍÔ˜ ÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ¤Î‰. π. ªËÙÚÔfiψ˜ §¤ÚÔ˘, ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È ∞ÛÙ˘·Ï·›·˜, ∞ı‹Ó· 1994, Û. 561-578. ΔÔ˘ ›‰ÈÔ˘, «ΔÔ Î·Ï‡ÌÓÈÎÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È» ÛÙÔ: ∂˘ÛÙ·ı›Ô˘ °. ª·ÎÚ‹ (ÂÈÌ.), OÈ ‰‡Ô fi„ÂȘ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜. ∞ÊȤڈ̷ ÂȘ ÌÓ‹ÌËÓ ™˘Ú›‰ˆÓÔ˜ ¶ÂÚÈÛÙ¤ÚË, ¤Î‰. ∞η‰ËÌ›·˜ ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 2003, Û. 229-245. ΔÔ˘ ›‰ÈÔ˘, «ΔÔ Î·Ï‡ÌÓÈÎÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙÔ˘ ‚ÔÚ›Ԣ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘» (ÂÈÛ‹ÁËÛË ÛÙÔ π°ã ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ™˘ÌfiÛÈÔ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, §ÂÈ„Ô› 2002), ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο 6 (2005), Û. 342-360. ∏ ÌÔ˘ÛÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Ì ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ·fi ÙËÓ ∫ˆ, ̤¯ÚÈ ‚¤‚·È· ÙËÓ Ú·Ó·ÊÂÚı›۷ ÚfiÛÊ·ÙË ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ÷Ù˙ËıÂÔ‰ÒÚÔ˘ «ΔÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÛÎÔÔ› ÛÙËÓ ∫ˆ» Ô˘ Â͉fiıË ·fi ÎÔÈÓÔ‡ ·fi ÙËÓ ∞η‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ Î·È ÙÔÓ ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ŸÌÈÏÔ ∫ÒˆÓ «O ºπ§∏Δ∞™» Ô˘ ϤÔÓ Î·Ï‡ÙÂÈ ÙÔ ÎÂÓfi, ÂÚÈÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÌfiÓÔ: ·) ™ÙÔÓ ‚ã ÙfiÌÔ, Û. 117-154, Ù˘ ÌÓËÌÔÓ¢ı›۷˜ ¤Î‰ÔÛ˘ ÙÔ˘ BaudBovy ΔÚ·ÁÔ‡‰È· ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈÓ, fiÔ˘ ÂÚÈÏ·‚¿ÓÔÓÙ·È 25 ÙÚ·ÁÔ‡‰È· 23. ∏ ¤Î‰ÔÛË ·˘Ù‹ ·ÊÔÚ¿ ÌfiÓÔ ÙÔ ÔÈËÙÈÎfi ̤ÚÔ˜ ÙˆÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Î·È Â›Ó·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰˘Û‡ÚÂÙË.
– 362 –
M E § E T H M ATA
Ì ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘˜ Î·È 2 ÔÚÁ·ÓÈÎÔ› ÛÎÔÔ›. Δ· ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ·˘Ù¿ η٤ÁÚ·„Â Ô ›‰ÈÔ˜ ÛÙËÓ ∫ˆ ÙÔ 193324. ‚) ™ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË Ù˘ ∞η‰ËÌ›·˜ ∞ıËÓÒÓ ∂ÏÏËÓÈο ¢ËÌÔÙÈο ΔÚ·ÁÔ‡‰È·, Ù. °ã: ªÔ˘ÛÈ΋ ∂ÎÏÔÁ‹, ∞ı‹Ó· 1968, ·Ó·Ù. 1999, fiÔ˘ Ô ™˘Ú›‰ˆÓ ¶ÂÚÈÛÙ¤Ú˘ ‰ËÌÔÛȇÂÈ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Î·È ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ¤ÓÙ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ ·fi ÙËÓ ∫ˆ25, Ô˘ η٤ÁÚ·„Â Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÔ 1958. Á) ™ÙÔ ÌÔ˘ÛÈÎfi ÙÂÙÚ¿‰ÈÔ ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∫·Ú·ÌËÓ¿ ¢ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ, Ù‡¯Ô˜ 1, ƒfi‰Ô˜ 1964, fiÔ˘ 1 ÎÔÌÌ¿ÙÈ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ ÙÚ·ÁÔ‡‰È ¡ÈÛ‡ÚÔ˘-∫ˆ26. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ·Ú·¿Óˆ ¤ÓÙ˘Â˜ ÂΉfiÛÂȘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‚¤‚·È· Î·È ÔÏÏ¿ ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ù˘ ∫ˆ Û ‰›ÛÎÔ˘˜ ‚ÈÓ˘Ï›Ô˘, ηۤÙ˜ Î·È CD, ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈṲ̂ӷ ·fi ‰È·ÊfiÚÔ˘˜, Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙȘ ·‰ÂÏʤ˜ ÕÓÓ· Î·È ŒÊË ™·ÚÚ‹-∫·Ú·ÌÂÛ›ÓË. ŸÌˆ˜, Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ‰ÈÛÎÔÁÚ·Ê›· ÙˆÓ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÒÓ ÛÎÔÒÓ Î·È ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÂȉÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ Ô˘ ÂÎʇÁÂÈ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ ‰ËÌÔÛȇ̷ÙÔ˜. ™Â fi, ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ˆ˜ ÚÔ˜ Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜, ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ fiÏ· Ù· ›‰Ë Î·È ÙȘ ÁÓˆÛÙ¤˜ ηÙËÁÔڛ˜ ÙˆÓ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Ì·˜.¢ËÏ·‰‹, ∞ÎÚÈÙÈο, πÛÙÔÚÈο, ¶·Ú·ÏÔÁ¤˜, ∂ÚˆÙÈο-∫ÔÈÓˆÓÈο ÔχÛÙȯ·, §·ÙÚ¢ÙÈο, ΔÚ·ÁÔ‡‰È· ÂÚÈÛÙ¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ‚›Ô˘ (Á¿ÌÔ˜-ı¿Ó·ÙÔ˜), £·Ï·ÛÛÈÓ¿, ¶ÔÈÌÂÓÈο (‚ÔÛηÚÔ˘›ÛÙÈη ‹ ‚ÔÛÛÈοٷ), ™·ÙÈÚÈο, (ÂÈÛÌ·ÙÈο –·‹ÙÈÛÙ·, ‰ËÏ·‰‹ ·Ù·›ÚÈ·ÛÙ· Î.·.), ∫·ÏËÌÂÚ›ÛÌ·Ù· (Ù˘ Ì˘ÏÔÎfi˘), ¡·ÓÔ˘Ú›ÛÌ·Ù·, ∫·Ó·Î›ÛÌ·Ù·-Δ·¯ÙÈÚ›ÛÌ·Ù·, ¶·È‰Èο Î·È ÔÚÁ·ÓÈÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜ (πÛÛÔ, ™Ô‡ÛÙ·, ΔÚÈÊËÈÙfi –ˉËÎÙ‹ ™Ô‡ÛÙ·–, ∫·Ï·Ì·ÙÈ·Ófi, ∫·˙·ÎÈfi, ªË¯·ÓÈÎfi –·˘Ùfi˜ Ù˘ ÓÂÒÙÂÚ˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Î.·.).Δ· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ·˘Ù¿ Î·È ÔÈ ÛÎÔÔ› ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙËÓ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË Î·ÙËÁÔÚ›· ÙˆÓ ÓËÛÈÒÙÈÎˆÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ –Ë ¿ÏÏË Â›Ó·È ÙˆÓ 24. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ·: 2 ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘, 3 Ó·ÓÔ˘Ú›ÛÌ·Ù·, 3 οϷÓÙ·, 1 ÛÙȯÔÏÔÎÈ¿ (Î·È 2 ¿ÏϘ ‰›¯ˆ˜ ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋), 5 Ì·ÓÙÈÓ¿‰Â˜, 8 ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÛÙÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜, 1 ÂÓÙÔ˙¿ÏË Î·È 2 ÔÚÁ·ÓÈο (¯ÔÚÔ‡˜ ∫ÒÙÈÎÔ, ∞ÓÙÈÌ·¯Â›ÙÈÎÔ). °È· Ùo ÈÛÙÔÚÈÎfi Ù˘ ·ÔÛÙÔÏ‹˜ ÙÔ˘ Baud-Bovy ÛÙËÓ ∫ˆ, ‚Ï. ÛÙÔÓ ·ã ÙfiÌÔ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¤ÚÁÔ˘, Û. È˙ã-Ïã. 25. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· 1 ·ÎÚÈÙÈÎfi (Û. 31), 1 ·Ú·ÏÔÁ‹ (Û. 109), 2 ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘ (Û. 285, 287) Î·È 1 Ó·ÓÔ‡ÚÈÛÌ· (Û. 383). 26. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ ÓÈÛ‡ÚÈÎÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È «ΔÔ ÂÚÈfiÏÈ».
– 363 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛÙÂÚÈ·ÓÒÓ– Î·È ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Û ηıÈÛÙÈο Î·È ¯ÔÚ¢ÙÈο.¶ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Â›Ó·È ÎÔÈÓ¿ Ì ¿ÏÏˆÓ ÓËÛÈÒÓ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ·ÏÏ¿ fiÏ· ¤¯Ô˘Ó ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ ͯˆÚÈÛÙfi ¯ÚÒÌ· ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ÙÔÔÏ·ÏÈ¿, fiÛÔ Î·È ÛÙȘ ÌÂψ‰ÈΤ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜, ÒÛÙ Ì ÙËÓ ·fi‰ÔÛ‹ ÙÔ˘˜ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Â‡ÎÔÏ· ·fi Ù· ¿ÏÏ·. ∂›Û˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, fiˆ˜ .¯. Ù· μÔÛηÚÔ˘›ÛÙÈη, ÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È ÙÔ˘ •ÂÍÂÓ‹, ÙÔ £·Ï·ÛÛ¿ÎÈ, ÙÔ ª¤Ú· ̤ڈÛ Î.¿., Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Î·ı·Ú¿ Î·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÛÙËÓ Î·Ï˘ÌÓȷ΋ ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË. ™Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Û˘Ó·ÓÙԇ̠fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Î·È Ù· Á¤ÓË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÌÔ˘ÛÈ΋˜, Ë ÔÔ›· ¿ÏψÛÙÂ Â›Ó·È Î·È Ë ËÁ‹ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ‰ËÌÔÙÈ΋˜ ÌÔ˘ÛÈ΋˜. ∂ÓÓÔÂ›Ù·È fiÙÈ ÂÊ’ fiÛÔÓ Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Â›Ó·È ÁÈ· ÎÔÛÌÈ΋ ¯Ú‹ÛË ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚ¤˜ ·fi ÙËÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋, Ï‹Ó fï˜ ÌfiÓÔ Ì ÙËÓ ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ËÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ·˘Ù‹Ó ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÂÎÌËÚȈıÔ‡Ó ıˆÚËÙÈο. O Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘˜ Ì ÙÚfiÔ˘˜ Î·È Îϛ̷Θ Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ·ÊÔÚ¿ ÌfiÓÔ ÙËÓ ·ÓÙÈÛÙÔȯ›· ÙˆÓ ÙÔÓÈÎÒÓ ‚¿ÛˆÓ. Δ· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ÌÔ˘ÛÈ΋ ÙÔ˘˜ ÊfiÚÌ· ·ÎfiÌ· Î·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ˘ÔÏÔ›ˆÓ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘. ∞˘Ùfi Â›Ó·È Â‡ÎÔÏÔ Ó· ‰È·ÈÛÙˆı› ·fi ·Ï‹ Û‡ÁÎÚÈÛË ÎÔÈÓÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ, fiˆ˜, .¯. ÛÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È ÙÔ˘ §·˙¿ÚÔ˘, ÛÙÔÓ ∫·ÛÛÒÙÈÎÔ, ÛÙÔÓ §¤ÚÈÎÔ Î.¿. ∞fi Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ¿ÏÏ· ÂÚÌËÓ‡ÔÓÙ·È ÌÂ Û˘Óԉ›· ÔÚÁ¿ÓˆÓ Î·È ¿ÏÏ· fi¯È. ∏ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ Û˘Óԉ›· ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ÙË ˙˘ÁÈ¿ ‚ÈÔÏ› Ï·Ô‡ÙÔ. ¶·ÏÈfiÙÂÚ· ˘‹Ú¯Â Ë ˙˘ÁÈ¿ Ï·Ô‡ÙÔ Ï‡Ú· (Ë ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷ΋). ∞˘Ùfi Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ÙÚfiÔ ·È̷͛ÙÔ˜ ÙÔ˘ ‚ÈÔÏÈÔ‡, Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙȘ ÌÈÎÚ¤˜ Û‡ÓÙÔ̘ Î·È ÛٷοÙ˜ ‰ÔÍ·ÚȤ˜ (·ÔÌ›ÌËÛË ·È̷͛ÙÔ˜ χڷ˜), ηıÒ˜ Î·È ·fi ÙÔ ¤ÓÙÔÓÔ Î·È Û˘¯ÓfiÙ·ÙÔ vibrato). ™ÙȘ ˙˘ÁȤ˜ ·˘Ù¤˜ ÌÔÚ› Ó· ÚÔÛÙÂı› Î·È ÙÔ Û·ÓÙÔ‡ÚÈ ÙÔ ÔÔ›Ô fï˜ Û˘Ó·ÓÙԇ̠fi¯È Î·È ÙfiÛÔ Ù·ÎÙÈο ηÈ, ÂÔ̤ӈ˜, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂÓÙ·¯ı› ηÓÔÓÈο ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÔÚÁ¿ÓˆÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÔÈ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ› ÌÔ˘ÛÈÎÔ› Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ŒÓ· ¿ÏÏÔ fiÚÁ·ÓÔ Ì ÌÂÁ¿ÏË ‰È¿‰ÔÛË ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ‹Ù·Ó Î·È Â›Ó·È Ë ÙÛ·ÌÔ‡Ó·, Ë ÔÔ›· Û˘Óԉ‡ÂÈ ‚·ÛÈο Ù· «‚ÔÛηÚÔ˘›ÛÙÈη» ÙÚ·ÁÔ‡‰È·. ∏ ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ K·Ï‡ÌÓÔ˘, ˆ˜ ÚÔ˜ Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ηÈ
– 364 –
M E § E T H M ATA
ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ Ù˘, ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÁÚ·ÊËı› ÌÔ˘ÛÈο ηٿ ¤Ó· ̤ÚÔ˜ ·fi ÙÔÓ ∂Ï‚ÂÙfi ÂıÓÔÌÔ˘ÛÈÎÔÏfiÁÔ Samuel Bond-Bovy, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÙfiÌÔ ÙÔ˘ ÌÓËÌÂÈÒ‰Ô˘˜ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ «ΔÚ·ÁÔ‡‰È· ÙˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈӻ, ∞ı‹Ó·È 1938 Î·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÛÂÏ›‰ˆÓ 35-93 Û˘ÌÂÚȤϷ‚ 29 ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ¤Ó· ÔÚÁ·ÓÈÎfi ÛÎÔfi, Î·È ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi Ù˘ ·fi ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ π. ÷Ù˙ËıÂÔ‰ÒÚÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ «ΔÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÛÎÔÔ› ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ», ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ 1989, Û˘ÌÂÚȤϷ‚ Ì ÙȘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘˜ 165 ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È 9 ÔÚÁ·ÓÈÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜. ∂‰Ò ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛÙÂıÔ‡Ó Î·È ÌÂÚÈΤ˜ ÌÂÌÔӈ̤Ó˜ ηٷÁڷʤ˜, Î·È ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ ˯ÔÁÚ·Ê‹ÛÂȘ ÙˆÓ Î·Ï˘ÌÓÈ·ÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ ÙÔ˘ ¶·ÓÙÂÏ‹ ∫·‚·ÎfiÔ˘ÏÔ˘, ÙÔ˘ ª·ÓfiÏË ∫·Ú¿ıÈÔ˘, ΢ڛˆ˜ fï˜ ÔÈ Ë¯ÔÁÚ·Ê‹ÛÂȘ Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ ¶·Ù¤ Ì ÙËÓ ÂÈ̤ÏÂÈ· ÙÔ˘ Samuel Bond-Bovy, (1930), ÔÈ Ë¯ÔÁÚ·Ê‹ÛÂȘ Î·È ÔÈ ‰›ÛÎÔÈ ‚ÈÓ˘Ï›Ô˘ Î·È ·ÎÙ›Ó·˜ Ô˘ Âͤ‰ˆÛ ÙÔ §‡ÎÂÈÔ ∂ÏÏËÓ›‰ˆÓ (·Ú¿ÚÙËÌ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘), Ì ÙËÓ Â›‚ÏÂ„Ë Ù˘ ¶fi˘ ª·‡ÚÔ˘, (1982, 1996, 2001), ÔÈ ·ÏȤ˜ ÂÚÌËÓ›˜ ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ Î·È Î·Ï‡ÌÓÈÎˆÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ ·fi ·fi ÙȘ ·‰ÂÏʤ˜ ∞ÈÌÈÏ›· Î·È ¢Èη›· ÷Ù˙ˉ¿ÎË (ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο «ÙÔ ı·Ï·ÛÛ¿ÎÈ») Î·È ÔÈ ÂÚÌËÓ›˜ ÙÔ˘ ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˘ ª·˚Ú¿ÌË Ô˘ ÙȘ ·ÔÙ‡ˆÛ Û ‰›ÛÎÔ ‚ÈÓ˘Ï›Ô˘ Î·È ·ÎÙ›Ó·˜ (1993, 1996). ΔË ÌÔ˘ÛÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ˘ËÚ¤ÙËÛ·Ó ·fi ·ÏÈ¿ Î·È ˘ËÚÂÙÔ‡Ó Î·È Û‹ÌÂÚ· ˆ˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔÈ Ï·˚ÎÔ›, ‰›¯ˆ˜ ȉȷ›ÙÂÚ˜ ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ ·ÏÏ¿ Ì ۛÁÔ˘ÚÔ ÌÔ˘ÛÈÎfi ·ÈÛıËÙ‹ÚÈÔ Î·È Ù·Ï¤ÓÙÔ. ∞fi ÙÔ˘˜ ·ÏÈÔ‡˜ ÔÚÁ·ÓÔ·›ÎÙ˜ ‰È·ÎÚ›ıËÎ·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·È ‰È·Ê˘Ï¿¯ıËÎ·Ó ÛÙË Ï·˚΋ ÌÓ‹ÌË, ÛÙÔ ‚ÈÔÏ› ÔÈ: °ÈÒÚÁ˘ ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓ˘ (¡ÈÛ‡ÚÈÔ˜), Ô˘ ˘‹ÚÍ ‰È¿ÛËÌÔ˜ ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ Î·È ¤ÁÚ·„ ‰›ÛÎÔ˘˜ ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋, μ·Û›Ï˘ ∫·ÏfiÁËÚÔ˜, °ÈÒÚÁ˘ ∞Ï·Ì·Ó‹˜, £ÂÔÊ›Ï˘ ∫·Ú·Ê‡ÏÏ˘, ªÈ¯¿Ï˘ ∫Ô˘ÙÛ·‡Ù˘, £ÂÔÊ›Ï˘ ª·ÁÚÈÏ‹˜, ¶·‡ÏÔ˜ ∫Ô˘ÚÔ‡Ó˘, ¡ÈÎfiÏ·˜ ∫·Ó¤ÏÏ˘, ÃÚ‡Û·ÓıÔ˜ ÷ÏΛÙ˘, μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ °¿Ù˘ (‹Ù·Ó Î·È Î·Ù·Û΢·ÛÙ‹˜ Û·ÓÙÔ˘ÚÈÒÓ). ™ÙÔ Ï·Ô‡ÙÔ: ªÈ¯¿Ï˘ ΔÛÔ·Ó¿ÎÔ˜, ¢ËÌ‹ÙÚ˘ §¤ÚÈÔ˜, °È¿ÓÓ˘ °·Ï·Ófi˜, ∫ˆÛÙ·ÓÙ‹˜ ∫Ô˘ÚÔ‡Ó˘, ¡ÈÎfiÏ·˜ ∫·Ú¿ÓÙˆÓ˘, (ΔÛ¤Ú¯È), OÈÎÔÓfiÌÔ˜ °·ÏÔ˘˙‹˜, (ÃÙ¤ÓÈ), ¡ÈÎfiÏ·˜ ΔÛ·ÎÓ‹˜, ª·ÓÒÏ˘ ª·ÁÚÈÏ‹˜ (™¿Ô˘ÓÔ), ªÈ¯¿Ï˘ ÷ÏΛÙ˘, ∞ÓÙÚ›ÎÔ˜ ∫ÚËÙÈÎfi˜. ™ÙË Ï‡Ú·: ÷ڿϷÌÔ˜ ÷ÏΛÙ˘, °È¿ÓÓ˘ ª›ÏÏ˘, £¤ÌÂÏ˘ ¶›ÎÔ˜. ™ÙËÓ ÙÛ·ÌÔ‡Ó·: °È¿ÓÓ˘ μԇ˘, ªÈ¯¿Ï˘ ª·˚Ú¿Ì˘ (¢ËÌËÙÚ›·-‹ ªÂϤÙ˘) ¶¤ÙÚÔ˜
– 365 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¶È˙¿ÓÈ·˜. ™ÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È: ªÈΤ˜ ∫Ô˘Ú¿Ô˜ (∫Ô˘Ú¿È), OÈÎÔÓfiÌÔ˜ °·ÏÔ˘˙‹˜ (ÃÙ¤ÓÈ), ¡È΋ٷ˜ ¶¤ÙÚÔ˜ (Δ¿ÏÈ·˜), £ÂÔÊ›Ï˘ ŒÏÏËÓ·˜ (∞›ÁÈÓ·), ¡ÈÎfiÏ·˜ ∫Ô˘ÙÂÏÏ¿˜, ™Î‡Ԙ ªÔÛ¯ÔÓ¿˜(∫Ô‡ÚÔ˜), °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ ∫Ô˘ÎÔ˘‚¿˜, ∞ÓÙÚ›ÎÔ˜ ∫ÚËÙÈÎfi˜, °ÈÒÚÁ˘ ∫·ÏˉfiÓ˘, ∞ÔÛÙfiÏ˘ ∞ÓÙˆÓfiÔ˘ÏÔ˜ Î.¿. ∞fi ÙÔ˘˜ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡˜ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È, ÛÙÔ ‚ÈÔÏ›: Ô ¿Óˆ ·fi fiÏÔ˘˜ ªÈΤ˜ ΔÛÔ˘ÓÈ¿˜ (ÙÔ ŒÓÓËÌ·) Ô˘ Â›Ó·È ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ÙˆÓ ·ÏÈÒÓ ÁÓ‹ÛÈˆÓ ÂÚÌËÓ¢ÙÒÓ, Î·È ÔÈ: ª·ÓfiÏ˘ ºÚ¿ÁÎÔ˜, ªÈ¯¿Ï˘ ∫¿·˜, ªÈΤ˜ ΔÛÔ˘ÓÈ¿˜, ¶·ÓÔÚÌ›Ù˘ ¶Ï¿ÙÛ˘, °È¿ÓÓ˘ ∫·ÏˉfiÓ˘, ∞ÓÙÒÓ˘ ∫Ô˘ÎÔ˘‚¿˜, ª·ÓfiÏ˘ ∫Ô˘ÎÔ˘‚¿˜, ™Î‡Ԙ •˘ÏÔ˘Ú¿˜, °ÈÒÚÁÔ˜ ƒÔ‡ÛÛÔ˜, °È¿ÓÓ˘ ¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘, Î·È Ô ÌË ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˜ ·ÏÏ¿ ÂÍ·›ÚÂÙÔ˜ Î·È ÛÔ˘‰·Ṳ̂ÓÔ˜ ‚ÈÔÏÈÛÙ‹˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∫›ÎÈÏ˘. ™ÙÔ Ï·Ô‡ÙÔ: ª·ÓfiÏ˘ ΔÛÔ˘ÓÈ¿˜ (ÙÔ ŒÓÓËÌ·), °È¿ÓÓ˘ ∫·ÏˉfiÓ˘ Î·È Ù· ·È‰È¿ ∞ÓÙÒÓ˘ ∫·ÏȉÒÓ˘, ªÈΤ˜ ∫·ÏˉfiÓ˘, £ÂÔÊ›Ï˘ ∫·ÏˉfiÓ˘, Ô ª·ÓfiÏ˘ ΔÚÈÎÔ›Ï˘, £fi‰ˆÚ·˜ ÷ÏË›ÏÈ·˜, °È¿ÓÓ˘ ∫·ÌÔ˘Ú¿Î˘, ∞ÓÙÒÓ˘ ∫Ô˘ÎÔ˘‚¿˜. ™ÙË Ï‡Ú·: ª·ÓfiÏ˘ ¶È˙¿ÓÈ·˜ (Â›Ó·È Î·È Î·Ù·Û΢·ÛÙ‹˜ χڷ˜). ™ÙËÓ ÙÛ·ÌÔ‡Ó·: °È¿ÓÓ˘ ¡˘ÛÙ¿˙Ô˜ (∫˘ÎÏ·Ô‡ÚÈ), ª·ÓfiÏ˘ ¶È˙¿ÓÈ·˜, ¡ÈÎfiÏ·˜ ∫Ô˘ÙÂÏÏ¿˜, ªÈ¯¿Ï˘ ∫Ô˘ÙÂÏÏ¿˜, ª·ÓfiÏ˘ ÃÔ‡ÏÏ˘. ™ÙÔ Û·ÓÙÔ‡ÚÈ: ∂ÈÚ‹ÓË ∫Ô˘ÎÔ˘‚¿, °È¿ÓÓ˘ ¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘. ™ÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È: ∫·ÙÂÚ›Ó· ª·Î·ÚÔ‡Ó·, ∞Ó·ÛÙ·Û›· ∫·‚Ô˘ÎÏ‹, ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˜ ª·˚Ú¿Ì˘, ∞ÓÙÒÓ˘ μ·˙·Ó¤ÏÏ˘, ∫·ÙÂÚ›Ó· °È·ÓÓÈÎÔ˘Ú‹, ∞Ó·ÛÙ·Û›· ∫Ô˘ÎÔ˘‚¿, ª·ÓfiÏ˘ ÃÔ‡ÏÏ˘, •·Óı›Ë ª·Ú›ÓÔ˘, ∂ÈÚ‹ÓË ∫·ÌÔ˘Ú¿ÎË Î.¿. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú·¿Óˆ, Û‹ÌÂÚ· ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÌÈ· ÏÂÈ¿‰· Ó¤ˆÓ Ô˘ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ٷ ·Ú·‰ÔÛȷο fiÚÁ·Ó·, ·ÊÔ‡ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÚÔ˜ ·˘Ù¿. ∞˘Ùfi ·Ô‰›‰ÂÙ·È Î·Ù¿ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÛÙËÓ ÛÔ˘‰·ÈfiÙ·ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ §˘Î›Ԣ ∂ÏÏËÓ›‰ˆÓ (·Ú¿ÚÙËÌ· ∫·Ï‡ÌÓÔ˘) Ô˘ Ì ¶Úfi‰ÚÔ ÙËÓ Î. ¶fiË ª·‡ÚÔ˘ Û˘ÓÙÂÏ› Ù· ̤ÁÈÛÙ· ÛÙË ‰È¿ÛˆÛË Î·È ‰È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ –Î·È fi¯È ÌfiÓÔ– Î·Ï˘ÌÓȷ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘. °ÂÒÚÁÈÔ˜ I. X·Ù˙ËıÂÔ‰ÒÚÔ˘ MÔ˘ÛÈÎÔÏfiÁÔ˜ - Ù. °˘ÌÓ·Ûȿگ˘
– 366 –
M E § E T H M ATA
– 367 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÏÏÈ¿˜
M E § E T H M ATA
EÏ‹Ó˘ K˘Ú·›Ô˘
∏ °À¡∞π∫∞ Δ∏™ ∫∞§Àª¡OÀ (¶ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ∫·ÛÙÂÏfiÚÈ˙Ô˘, ηÏÔη›ÚÈ 2007).
™
Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÛÙȘ ·Ú·ÌÔÓ¤˜ ÙÔ˘ 205 .Ã. ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ Ù˘ ∞Ó·Í·Ú¤Ù·˜ ºÈÏËÓÓ¤· Î·È Ù˘ ∫·ÏÏÈÛÙÚ¿Ù˘ ¡ÈÎÔ̤ÓÔ˘˜. ™ÙËÓ Ï·ÎfiÛÙÚˆÙË Ï·Ù›· Ù˘ ¶fiıÈ·˜ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ηٷı¤ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ Ù·ÌÂ›Ô ÁÈ· ÙËÓ ¿Ì˘Ó·. ¶·Ú·ÌÔÓ¤˜ ÔϤÌÔ˘ Î·È Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ˘fi ÙËÓ ÎˉÂÌÔÓ›· Ù˘ ∫ˆ, ¢‹ÌÔ˜ ·Ï¿ Ù˘ OÌÔÔÏÈÙ›·˜, Û˘ÓÂÈÛʤÚÂÈ ÛÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÁÈ· Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈο ¤ÚÁ· Ô˘ ı· ÚÔÛٷهÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÙfiÔ ·fi ÙÔ˘˜ ∫Ú‹Ù˜ ÂȉÚÔÌ›˜. ªÂٷ͇ ÙˆÓ 135 ÔÏÈÙÒÓ Ô˘ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÁÈ· ÙËÓ ¿Ì˘Ó·, Ë ∞Ó·Í·Ú¤Ù· ºÈÏËÓÓ¤· ÚÔÛʤÚÂÈ 50 (¡) ‰Ú·¯Ì¤˜ Î·È Ë ∫·ÏÏÈÛÙÚ¿ÙË ¡ÈÎÔ̤ÓÔ˘˜ 30 (§) ‰Ú·¯Ì¤˜. ∏ ηÙÒÙ·ÙË ÚÔÛÊÔÚ¿ ÁÈ· οı ÔÏ›ÙË ÔÚ›ÛÙËΠÛÙÔ ÔÛfi ÙˆÓ 15 ‰Ú·¯ÌÒÓ. O ¢‹ÌÔ˜ ¶·ÓfiÚÌÔ˘ ÚÔÛʤÚÂÈ 100 ‰Ú·¯Ì¤˜. ™ÙÔ ¢‹ÌÔ ¶·ÓfiÚÌÔ˘ ÂÓ‹ÓÙ· ‰ËÌfiÙ˜ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó 1.220 ‰Ú·¯Ì¤˜. ™ÙÔ ¢‹ÌÔ ¶Ôı·›ˆÓ ‚‰ÔÌ‹ÓÙ· ÂÙ¿ ‰ËÌfiÙ˜ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó 1.695 ‰Ú·¯Ì¤˜. ∏ ∞Ó·Í·Ú¤Ù· Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‹Ù·Ó ÎfiÚË ÏÔ‡ÛÈÔ˘ ·Ù¤Ú·, ·Ó Û˘ÁÎÚÈıÔ‡Ó ÔÈ 50 ‰Ú·¯Ì¤˜ Ô˘ ÚÔÛ¤ÊÂÚ Ì ÙÔ ÔÛfi ÂÓfi˜ ¢‹ÌÔ˘ Ô˘ Â›Ó·È 100 ‰Ú·¯Ì¤˜. ∏ ∞Ó·Í·Ú¤Ù· 50, Î·È Ô ·Ù¤Ú·˜ Ù˘ ºÈÏËÓÓ¤·˜ ºÂ˘‰fiÙÔ˘ ¿ÏϘ 50 ‰Ú·¯Ì¤˜. OÈ ‰‡Ô ÙÔ˘˜ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÔÛfi fiÛÔ Ô ¢‹ÌÔ˜. ΔÔ fiÓÔÌ· ÙˆÓ ‰‡Ô Á˘Ó·ÈÎÒÓ Î·Ù·ÁÂÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙÔ˘˜ ÂÚ·ÓÈÎÔ‡˜ ηٷÏfiÁÔ˘˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ¤Êı·Û ̤¯ÚȘ ÂÌ¿˜. ∫È fiÙ·Ó Ô fiÏÂÌÔ˜ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Î·È Ë ËÚÂÌ›· Í·Ó¿Ú¯ÂÙ·È Î·È Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ Á›ÓÂÙ·È Î·È ¿ÏÈ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË, Ë Á˘Ó·›Î· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ı· Û˘Ó¯›ÛÂÈ ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ Û YNANTOYME TH °YNAIKA
– 369 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÌÈ· ı¤ÛË Âͤ¯Ô˘Û· ÛÙÔ Û›ÙÈ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·. Δ· ηı‹ÎÔÓÙ¿ Ù˘ Û ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· Î·È Ë ¿Ô„‹ Ù˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ¿ Ù˘ ÌÂٷ͇ ÛÂÌÓfiÙËÙ·˜ Î·È Û¯ÂÙÈ΋˜ ¤·ÚÛ˘. ∏ Á˘Ó·›Î· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ‰È·ÁÚ¿ÊÂÈ Ì ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ÌÈ· ÔÚ›· ¿ÍÈ· ÚÔÛÔ¯‹˜ Î·È Û‚·ÛÌÔ‡. ™ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ÁÈ· ÙË Á˘Ó·›Î· ‰ÂÓ ··ÓÙ¿ Ë «∫˘ÚÈ›·», Ë ÎˉÂÌÔÓ›· ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘ ¿ÓÙÚ· ¿Óˆ ÛÙË Á˘Ó·›Î·. ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, fiÛÔ ÎÈ ·Ó ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È ·Ú¿ÍÂÓÔ, Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· Î·È ÛÙȘ fiÏÂȘ Ô˘ ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙÔ Ó‡̷ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ. ™ÙË £ÂÛÛ·Ï›·, ÛÙËÓ ∫ÂÓÙÚÈ΋ ∂ÏÏ¿‰·, ÛÙË ™¿ÚÙË Î·È ∫Ú‹ÙË ‰ÂÓ ··ÓÙ¿Ù·È Ë ∫˘ÚÈ›·. ∏ Á˘Ó·›Î· ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Â›¯Â ‰È΋ Ù˘ ÂÚÈÔ˘Û›·, ÙËÓ ÔÔ›· ‰È¤ıÂÙ fiˆ˜ ÂΛÓË ¤ÎÚÈÓ ηχÙÂÚ·. ªfiÓ˜ ÙÔ˘˜ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·ÂÏ¢ıÂÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ‰Ô‡ÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ Â›Ó·È ·ÓÙÚÂ̤Ó˜ Î·È ˙Ô˘Ó ÔÈ ¿ÓÙÚ˜ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ ¤¯Ô˘Ó ·È‰È¿ ÁÈ· Ù· ÔÔ›· ˙ËÙÔ‡Ó ·fi ÙÔ ‰Ô‡ÏÔ Ô˘ ·ÂÏ¢ıÂÚÒÓÔ˘Ó Ó· ‰ÒÛÂÈ ‹ Ó· ÌË ‰ÒÛÂÈ ÌÈÎÚfi ·È‰› (ıÚÂÌÌ¿ÙÈÔÓ) Î·È ÔÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ô ·ÂÏ¢ıÂÚÔ‡ÌÂÓÔ˜ ı· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ̤ÓÂÈ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ ‹ ‰ÂÓ ı· Â›Ó·È ˘Ô¯Úˆ̤ÓÔ˜ Ó· Ì›ÓÂÈ Ì ٷ ·È‰È¿ Ù˘. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ë £ÂÔ‰fiÙË ∞ÓÙÈfi¯Ô˘ Î·È Ë ∞Á·ı¿˜ ¢ˆÚÔı¤Ô˘ ·ÂÏ¢ıÂÚÒÓÔ˘Ó ÙȘ ‰Ô‡Ï˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÔÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ fiÛÔÓ ˙Ô˘Ó ÔÈ ›‰È˜, ÔÈ ·ÂχıÂÚ¤˜ ÙÔ˘˜ ı· ˙Ô˘Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘˜ ÎÔÓÙ¿ Û’ ·˘Ù¤˜ Î·È ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ ÙÔ˘˜. ™·Ó Âı¿ÓÔ˘Ó fï˜ ÔÈ ›‰È˜, (ÔÈ Î˘Ú›Â˜ ), ÔÈ ·ÂχıÂÚ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ˘Ô¯Úˆ̤Ó˜ Ó· ·Ú·Ì›ÓÔ˘Ó Î·È ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÁηٷÏ›„Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ΢ڛԢ˜ ÙÔ˘˜. ∏ ∫·Ï˘ÌÓÈ¿, ÏÔÈfiÓ, ‹Ù·Ó ΢ڛ· Ù˘ ÂÚÈÔ˘Û›·˜ Ù˘ Î·È ÙË ‰È·ı¤ÙÂÈ fiˆ˜ ·˘Ù‹ ÎÚ›ÓÂÈ ÔÚıfi Î·È fiˆ˜ ı¤ÏÂÈ. ™ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Û˘Ó·ÓÙԇ̠Á˘Ó·›Î˜ ÏÔ‡ÛȘ, ÚԂ‚ÏË̤Ó˜, ˘ÂÚ‹Ê·Ó˜ Î·È ÂËṲ́Ó˜ ·ÏÏ¿ Î·È Î·Ï¤˜ Û˘˙‡ÁÔ˘˜, ÌËÙ¤Ú˜ Î·È Î·Ï¤˜ ·‰ÂÏʤ˜ Î·È ı˘Á·Ù¤Ú˜. °˘Ó·›Î˜, Ô˘ ÂÏ¢ıÂÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ‰Ô‡ÏÔ˘˜ Î·È ÙȘ ‰Ô‡Ï˜ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ Î·È ·ÊÈÂÚÒÓÔ˘Ó ·Ó‰ÚÈ¿ÓÙ˜ ÛÙÔ˘˜ ·Á·Ë̤ÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜, ÂÓ›ÔÙÂ Î·È ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜. ∏ ¢·ÌÔÎÚ¿ÙË (Ì ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi Ù˘ ), ·ÊÈÂÚÒÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ £ÂÔ‡˜ ÙÔ ¿Á·ÏÌ· ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· Ù˘ Î·È Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜ Ù˘ (∞ı¿ÓÈÔÓ Ë ÌËÙ¤Ú·, ¢·Ì·ÁfiÚ·˜ Ô ·Ù¤Ú·˜). ∏ ∞ı¿ÓÈÔÓ, ·ÊÈÂÚÒÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ £ÂÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ·Ó‰ÚÈ¿ÓÙ˜ Ù˘ Ì¿Ó·˜ Ù˘ ∫·ÏÏÈÛÙÚ¿Ù˘ Î·È ÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ Ù˘ ¡ÂÔÈΛԢ Î·È ÙÔ˘ ı›Ԣ Ù˘ ºÈÏÔÎÙ‹ÌÔÓ·. ∏ μ›ÙÈÔÓ, ÎfiÚË ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙfiÓÈÎÔ˘ Î·È Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ÏÔ‡ÛÈÔ˘ ¢ÈfiÙÈÌÔ˘, ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÂËṲ́ÓË ·fi ÙÔ Û‡˙˘Áfi Ù˘, ÛÙËÓ
– 370 –
M E § E T H M ATA
·ÊȤڈÛË ÙÔ˘ ·Ó‰ÚÈ¿ÓÙ· Ù˘, Ô˘ Ô Û‡˙˘Áfi˜ Ù˘ ¤ÛÙËÛ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó Ù˘ ϤÂÈ: «∂›Ì·È Ë μ›ÙÈÔÓ, Ë Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ¢ÈfiÙÈÌÔ˘ Î·È ÎfiÚË ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙfiÓÈÎÔ˘. °È· ̤ӷ ÙÈÌ‹ Â›Ó·È Ù· Ï·ÌÚ¿ ·È‰È¿ ÌÔ˘, ÙÚ›· ÎÔÚ›ÙÛÈ· Î·È ÙÚ›· ·ÁfiÚÈ·. °È· ÙÔ˘˜ ÎfiÔ˘˜ Ô˘ η٤‚·Ï· ÊÚÔÓÙ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ÓÔÈÎÔ΢ÚÈfi ÌÔ˘ ‰ÂÓ ÌÔ˘ ’ÏÂÈ„·Ó ÔÈ Â˘¯·ÚÈÛٛ˜, Î·È Ô ¿Ó‰Ú·˜ ÌÔ˘ ¤ÛÙËÛ ·˘Ùfi ÙÔ ¿Á·ÏÌ¿ ÌÔ˘ Û·Ó ÚÔÛÊÔÚ¿ ÛÙÔ˘˜ £ÂÔ‡˜, Î·È ÙÈÌ‹ ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÁÈ· ÙȘ ηϤ˜ Á˘Ó·›Î˜». ∏ ∂˘ÙÂÏÈÛÙÚ¿ÙË ∞Ú·Ù›ˆÓÔ˜, Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ∞Ú·ÙfiÎÚÈÙÔ˘, ‹Ù·Ó Á˘Ó·›Î· ·fi ‰È·Ú‹ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, Î·È Â›¯Â ·ÓÙÚ¢Ù› ¤Ó·Ó ¿Ó‰Ú· Ô˘ ÁÈ· ¯·Ù›ÚÈ Î·È ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó Ù˘ ¤ÎÙÈÛ ı¤·ÙÚÔ «fiˆ˜ ÌÔ˘ÛÈ΋ Î·È ¯ÔÚÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ Û˘ÓÙÂÏÔ‡ÓÙ·È». ªÈ· Á˘Ó·›Î· Ô˘ Û›ÁÔ˘Ú· ı· ÙË ˙‹Ï¢·Ó Î·È ÔÈ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜. ™ÙÔ˘˜ PˆÌ·˚ÎÔ‡˜ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· μ˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ô˘ ‹Úı·Ó Ï›ÁÔ ·ÚÁ¿, Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ˘ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡, Ë ÊÚÔÓÙ›‰· ÙˆÓ Ó·ÒÓ, Ë Â˘Û¤‚ÂÈ· Î·È Ë ÚÔۋψÛË ÛÙ· ‹ıË, ‹Ù·Ó ‚·ÛÈÎfi ̤ÏËÌ· ÛÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ∫·Ï˘ÌÓÈ¿˜ Á˘Ó·›Î·˜, Ô˘ ÎÏËÚÔ‰ÔÙ‹ıËΠ·fi ÁÂÓÈ¿ Û ÁÂÓÈ¿ Î·È ¤Êı·Û ˆ˜ Ù· Û‹ÌÂÚ·. ∏ Ù¿ÍË Î·È Ë Î·ı·ÚÈfiÙËÙ· Ô˘ Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÛÙ’ ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂ӷ Â͈ÎÎÏ‹ÛÈ· Î·È Ô ‰È¿ÎÔÛÌÔ˜ ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈÒÓ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ ÙË ÊÚÔÓÙ›‰· Î·È ÙËÓ Â˘Û¤‚ÂÈ· Ù˘ ∫·Ï˘ÌÓÈ¿˜ Á˘Ó·›Î·˜. ΔÔ 1805, ÛÙË ÃÒÚ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Â›Ó·È È· ÙÂÏÂȈ̤ÓË Ë ¶·Ó·Á›·. ∏ ¶ÚÒÙË ªËÙÚfiÔÏË ΔÚÈÛ˘fiÛÙ·ÙË, Ì ͢ÏfiÁÏ˘ÙÔ ¯Ú˘ÛÔ›ÎËÏÙÔ Ù¤ÌÏÔ. ∏ ·Ú¿‰ÔÛË Ï¤ÂÈ ˆ˜, ÁÈ· Ó· ¯Ú˘Ûˆı› ÙÔ Ù¤ÌÏÔ, ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ¤‰ˆÛ·Ó ÙȘ ˙ÒÓ˜ ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ ¯Ú˘Ûfi ‰È·Û›‰È, Ù· ÊÏÔ˘ÚÈ¿ Ù· ÂÚȉ¤ÚÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Î·È fi,ÙÈ ¯Ú˘Û·ÊÈÎfi ›¯·Ó. ∏ ηıËÌÂÚÈÓ‹ Á˘Ó·›Î· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, Ô˘ Êı¿ÓÂÈ ˆ˜ ÙȘ ÁÈ·ÁÈ¿‰Â˜ Î·È ÙȘ ÌËÙ¤Ú˜ Ì·˜, Û fiÔÈÔ ÚfiÏÔ ÎÈ ·Ó ÙȘ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÔ˘ÌÂ, Â›Ó·È ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ÛÙËÓ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ¿ Ù˘ ¿ÍÈ· Û‚·ÛÌÔ‡ Î·È ·Á¿Ë˜. ø˜ ÌËÙ¤Ú· ÌÔÚ› Î·È ÂˆÌ›˙ÂÙ·È ÙÔ ÚfiÏÔ ÙˆÓ ‰‡Ô ÁÔÓÈÒÓ, ·ÊÔ‡ Ô ·Ù¤Ú·˜ Ï›ÂÈ ÛÙËÓ ÍÂÓÈÙÈ¿ ‹ ÙË ı¿Ï·ÛÛ·, ÁÈ· Ì‹Ó˜ ‹ ¯ÚfiÓÈ·. ∏ ·Ó·ÙÚÔÊ‹ Î·È ÙÔ ‰ÚÔÌÔÏfiÁËÌ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Â›Ó·È Û¯Â‰fiÓ ‰È΋ Ù˘ Î·È ÌfiÓÔÓ Â˘ı‡ÓË, Î·È Ô ÛÙfi¯Ô˜ Ù˘ Ó· Á›ÓÂÈ Ô ÁÈÔ˜ Ù˘ ÁÈ·ÙÚfi˜, ‰ÂÓ ÙËÓ ÂÌÔ‰›˙ÂÈ, fiÙ·Ó Ù· ÔÈÎÔÓÔÌÈο Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ‰ÂÓ Â·ÚÎÔ‡Ó, Ó· ÌÂÙ·ÎÔÌ›ÛÂÈ Ì·˙› Ì ÙÔ ·È‰› Ù˘ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· Î·È Ó· ÍÂÓÔχÓÂÈ Î·È Ó· η-
– 371 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ı·Ú›˙ÂÈ Û›ÙÈ·, ÁÈ· Ó· ηχÙÂÈ Ù· ¤ÍÔ‰· ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ. ∂›Ó·È ÔÏϤ˜ ÔÈ ∫·Ï˘ÌÓȤ˜ Ô˘ ¤ÙÛÈ ÛÔ‡‰·Û·Ó ÙÔ˘˜ ÁÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜. ΔÔ 1865, ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È, fiÙÈ Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ô‡Ù ¤Ó· ÁÈ·ÙÚfi. §›Á· ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙÔ 1895, ¤¯ÂÈ ‹‰Ë 22 ÁÈ·ÙÚÔ‡˜. OÈ ∫·Ï˘ÌÓȤ˜, ·Ó Ì›ÓÔ˘Ó ÌfiÓ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙË ˙ˆ‹, ÁÈ·Ù› ¤¯·Û·Ó ÓˆÚ›˜ ÙÔÓ ¿Ó‰Ú· ÙÔ˘˜, Ú¿ÁÌ· ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ¿Ú· Ôχ Û˘¯Ófi, ·ÊfiÙÔ˘ ÔÈ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·Ó Á‡Úˆ ÛÙÔ 1870 ÙË Ì˯·Ó‹, οÓÔ˘Ó Î·È ·Ó‰ÚÈΤ˜ ‰Ô˘ÏÂȤ˜ ÁÈ· ¿ÁÁÂÏÌ·, ÁÈ· Ó· ÂÈ‚ÈÒÛÂÈ ÙÔ Û›ÙÈ. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ë ¡ÔÌÈ΋ ª·Î·ÚÔ‡Ó· Ô˘ ¤ÌÂÈÓ ¯‹Ú· ÛÙ· 23 Ù˘ ¯ÚfiÓÈ· Ì 5 ·È‰È¿, ÌÂٷʤÚÂÈ Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ÙÔ Á¿Ï· ·fi ÙËÓ Ì¿Ó‰Ú· Ù˘ ·fi ÙËÓ ¶·ÏÈfiÓËÛÔ ¤ˆ˜ ÙËÓ ¶fiıÈ·, ·Ê¿ÓÙ·ÛÙ· ÂÍÔÓÙˆÙÈ΋ ηıËÌÂÚÈÓ‹ ‰È·‰ÚÔÌ‹. ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Ì ÙÔ ·Ú·ÙÛÔ‡ÎÏÈ ƒ·Î¯Ô˘Ó›·, Ë K·Ï˘ÌÓÈ¿ Ô˘ ‰Ô‡Ï¢ ˆ˜ ·ÁÁÂÏÌ·Ù›·˜ ¯Ù›ÛÙ˘ Î·È ÛÔ‚·Ù˙‹˜. ª¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È Û›ÙÈ· ‰È΋˜ Ù˘ ηٷÛ΢‹˜. ŸÙ·Ó ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó Ù· ÚÒÙ· Û¯ÔÏ›·, Ë ∫·Ï˘ÌÓÈ¿ ÌËÙ¤Ú· ¤ÁηÈÚ· ‰È¤ÎÚÈÓ ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· Ù˘ ÌfiÚʈÛ˘ ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ. °Ú‹ÁÔÚ· ÙÔ Á˘ÌÓ¿ÛÈÔ ÊÈÏÔͤÓËÛ ÛÙȘ ·›ıÔ˘Û¤˜ ÙÔ˘, ÎÔÚ›ÙÛÈ· Ô˘ ·ÂÙ¤ÏÂÛ·Ó ÌÈ· Û‚·ÛÙ‹ ÔÌ¿‰· ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ô˘ ‰È¤Ú„·Ó ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·È ÂÎÙfi˜ ·˘Ù‹˜. ŒÓ· ÛÔ˘‰·›Ô ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ∫·Ï˘ÌÓÈ¿˜ Á˘Ó·›Î·˜ Â›Ó·È Ë ÏÔÁ›· ™Â‚·ÛÙ‹ ∫·ÏËÛ¤ÚË, ÎfiÚË ÙÔ˘ ¯ÚËÌ·Ù›Û·ÓÙÔ˜ › ŸıˆÓÔ˜, ÀÔ˘ÚÁÔ‡ ¢ÈηÈÔÛ‡Ó˘, ÙÔ˘ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ∫·ÏËÛ¤ÚË. ◊‰Ë ·fi ÙÔ 1860-1862 ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Ë ÚÒÙË ∞ÚÛ·ÎÂÈ¿˜, £ÂÌÂϛӷ °ÂÚ·Û›ÌÔ˘, ηÙfiÈÓ Û‡˙˘ÁÔ˜ ÙÔ˘ ∫Ï¿ÓıË ∑ÂÚ‚Ô‡, Î·È Ë ∫·ÏÏÈfiË ∫·Ï·‚ÚÔ‡. ΔÔ 1899, Ë ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ¤¯ÂÈ ÂÙ¿ ÂÍ·Ù¿ÍÈ· Û¯ÔÏ›·, ¤ÓÙ ·ÚÚ¤ÓˆÓ, Î·È ‰‡Ô ıËϤˆÓ, Ì 995 Ì·ıËÙ¤˜ Î·È 370 Ì·ı‹ÙÚȘ. ø˜ ·‰ÂÏÊ‹, Ë ∫·Ï˘ÌÓÈ¿ Á˘Ó·›Î· ‹Ù·Ó ¿ÓÙ· ÌÈ· ·¤Ú·ÓÙË ·ÓÔȯً ·ÁηÏÈ¿ ÁÈ· ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi Ô˘ ˘ÂÚ·Á·Ô‡ÛÂ Î·È Î·Ì¿ÚˆÓÂ Î·È ÊÚfiÓÙÈ˙ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË Ó‡ÊË ÁÈ ·˘ÙfiÓ. ∞Ó ‰Â, ¤ÌÂÓ ·Ó‡·Ó‰ÚË, ·ÊȤڈÓ ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ ‹ Ù˘ ·‰ÂÏÊ‹˜ Ù˘, ÁÈ· Ù· ÔÔ›· Û˘Ó‹ıˆ˜ ‹ÙÔ Î·È Ë ÓÔÓ¿. ΔËÓ ∫·Ï˘ÌÓÈ¿ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙ ÙÔ Ì¤ÙÚÔ Î·È Ë ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË Î·È Ë ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·. ∞˘Ù‹ ‹Ù·Ó Ë ∫·Ï˘ÌÓÈ¿ Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·˜. •Â¯ÒÚÈÛ·Ó ‚¤‚·È· ∫·Ï˘ÌÓȤ˜ Ô˘ Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÙÔ˘˜ ηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘˜ ¤ÙÚ ˆ˜ Â›Ó·È Â‡ÏÔÁÔ Ó· ͯˆÚ›-
– 372 –
M E § E T H M ATA
ÛÔ˘Ó Û ¤ÚÁ· Î·È ‰ˆÚ¤˜ Û ۯÔÏ›·, ÔÚÊ·ÓÔÙÚÔÊ›·, ÂÎÎÏËۛ˜ Î·È ÊÙˆ¯Ô‡˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜, ·ÏÏ¿ Ë ∫·Ï˘ÌÓȷ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ÔÊ›ÏÂÈ Ó· Â›Ó·È Â˘ÁÓÒÌˆÓ Î·È ÁÈ· ÙË ÊÙˆ¯‹ ∫·Ï˘ÌÓÈ¿ Ô˘ ‰ÒÚÈÛ ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ Ó· Á›ÓÂÈ Û¯ÔÏÂ›Ô ‹ ÛÙ¤ÁË ÊÔÈÙËÙÒÓ. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ∫·Ï˘ÌÓÈ¿˜, Ë ∂˘‰ÔΛ· ∞ÓÙˆÓ›Ô˘ OÈÎÔÓfiÌÔ˘, ÙÔ Á¤ÓÔ˜ ªÈΤ ∫·Ú‰Ô‡ÏÈ·. O ¢‹ÌÔ˜ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ ¢ÁÓˆÌÔÓÒÓ, ¤¯ÂÈ ·Ó·ÚÙ‹ÛÂÈ ÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· Ù˘ ÛÙËÓ ·›ıÔ˘Û· Û˘Ó‰ÚÈ¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘, ÛÙÔ ¢ËÌ·Ú¯Â›Ô ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ™ÙÔ Î·Ù¿ÏÔÁÔ ÙˆÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ô˘ ¢ÂÚÁ¤ÙËÛ·Ó ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, Ì ÙÔ ÂÚ›ÛÛÂ˘Ì· ‹ ÙÔ ˘ÛÙ¤ÚËÌ¿ ÙÔ˘˜ Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ Â›Ó·È ÔÏÏ¿. 1. ∏ ∞ÈηÙÂÚ›ÓË ∫·Ï·‚ÚÔ‡ ¤¯ÙÈÛ ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÙÔ˘ ÕÚÁÔ˘˜ Î·È ÙÔ 1Ô ¡ËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ¶fiıÈ·˜. °È ·˘Ù¿ Ù· Û¯ÔÏ›· ÂÎÔ›ËÛ fiÏË ÙËÓ ÂÚÈÔ˘Û›· Ù˘. 2. ∏ ‰È‰·ÛοÏÈÛÛ· ∫·ÏÏÈfiË ª·ÓÈ¿ ¤¯ÙÈÛÂ Î·È ‰ÒÚÈÛ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ¤Ó· ·Ó¤ÌÔÚÊÔ Û¯ÔÏ›Ô, ÙÔ ª·ÓÈ¿ÂÈÔ. 3. ∏ À··ÓÙ‹ ∞ÏÂ͛Ԣ, ·fi ÙȘ ª·¯¿Ì˜, Û˘Ó¤‚·Ï ÛÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ – §˘Î›Ԣ ÛÙËÓ æÈÏÈ·Ó‹ Î·È ‰È¤ıÂÛ ÙÔ 1984 15 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ‰Ú·¯Ì¤˜ ÂȘ ÌÓ‹ÌËÓ ÙÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ Ù˘ ∞ÓÙˆÓ›Ô˘. 4. °È· ÙÔ 2Ô ¢ËÌÔÙÈÎfi ™¯ÔÏÂ›Ô ¶fiıÈ·˜, Ë ∫·ÏÔÙ›Ó· ∫Ô˘ÙÂÏÏ¿, ‰È‰·ÛοÏÈÛÛ·, ‰ÒÚÈÛ ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ Î·È ¤‰ˆÛÂ Î·È ¯ÚËÌ·ÙÈÎfi ÔÛfi. 5. ∏ ª·Ú›· ÃÚÈÛÙÔ‰Ô˘Ï¿ÎË ‰È¤ıÂÛ ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ÁÈ· ÓËÈÔÙÚÔÊ›Ô, Î·È ¤ÎÙÈÛ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙÔ ÃÚÈÛÙÔ˘‰Ô˘Ï¿ÎÂÈÔ ›‰Ú˘Ì· ÁÈ· ÛÔ˘‰¿ÛÙÚȘ ·fi ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·È ÙËÓ ∫Ú‹ÙË. 6. ΔÔ ÔÈÎfiÂ‰Ô ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÎÙ›ÛÙËΠÙÔ «¶¤Ú· ™¯ÔÏ›Ի, ‰ÒÚÈÛ ÚÈÓ 100 ¯ÚfiÓÈ· ÌÈ· ÊÙˆ¯‹ ∫·Ï˘ÌÓÈ¿, Ë ∫·ÛÙÚÔ‚·Î›Ó· ™ÎfiÓË. ∏ ›‰È· ¿ÊËÛ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ÙÔ ÔÈÎfiÂ‰Ô ¿Óˆ ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ô ∞Ú¯ÈÌ·Ó‰Ú›Ù˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ ∑ÂÚ‚fi˜ ¤ÎÙÈÛ ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi È· ¡ÈÎËÊfiÚÂÈÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ. 7. ∏ ∫·ÏÏÈfiË ∫ψӿÚË ·fi ÙȘ ª·¯¿Ì˜, ¤Î·Ó ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ‰ˆÚ¿ ÁÈ· ÙȘ Û¯ÔÏÈΤ˜ ·›ıÔ˘Û˜ ÙÔ˘ 1Ô˘ §˘Î›Ԣ Î·È ÁÈ· ÙÔ ¡ÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ÂȘ ÌÓ‹ÌËÓ ÙÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ Ù˘ ªÈΤ ∫ψӿÚË. 8. ∏ ™›Ï‚È· °·Ï·ÓÔ‡ ¤Î·Ì ̷˙› Ì ÙÔ Û‡˙˘Áfi Ù˘ ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ‰ˆÚ¿ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ¶·ÓfiÚÌÔ˘ (‰‡Ô ·›ıÔ˘Û˜).
– 373 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
9. ∏ ‰È‰·ÛοÏÈÛÛ· £ÂÌÂϛӷ ∑ÂÚ‚Ô‡ ÌÂÙ¤ÙÚ„ ÌÈ· ·Ôı‹ÎË ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ Û ۯÔÏ›Ô, Ì 100.000 ‰Ú·¯Ì¤˜. 10. ∏ ‰È‰·ÛοÏÈÛÛ· ¡ÔÌÈ΋ ÷ÏΛÙË ·fi ÙÔ ÃˆÚÈfi, ‰ÒÚÈÛ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÂÚÈÔ˘Û›·˜ Ù˘ ÛÙÔ ¡ÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. 11. ∏ ª·Ú›· ª¿ÚË Ì ÙÔ Û‡˙˘Áfi Ù˘ ‰ÒÚÈÛ ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ÛÙȘ ª˘ÚÙȤ˜ ÛÙÔ ¡ÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. 12. ∏ ª·Ú›· ™ÎÔ˘ÌÔ˘Ú‰‹ ‰ÒÚÈÛ ¤Ó· ÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ ‰Ú·¯Ì¤˜ ÁÈ· ·È‰ÈÎfi ÛÙ·ıÌfi. 13. ∏ ¡›ÎË ¶·ÓÙÂÏ‹, Û‡˙˘Áfi˜ ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË ªÈ¯·‹Ï ∫fiÎÎÈÓÔ˘, ‰ÒÚÈÛ ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi Û¯ÔÏ›Ô, ÂȘ ÌÓ‹ÌËÓ ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ Ù˘ Î·È ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ÙÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ Ù˘. À‹ÚÍ ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋ ÌËÙ¤Ú· Î·È Ìfi¯ıËÛ ӷ ‰ÂÈ ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÂχıÂÚË. ΔÔ Û›ÙÈ Ù˘ ÛÙÔ μ¤ÏÁÈÔ fiÔ˘ ¤˙ËÛÂ, ‹Ù·Ó ΤÓÙÚÔ ÚÔÛÙ·Û›·˜ ÙˆÓ Û˘Ì·ÙÚȈÙÒÓ Ù˘, Î·È ˘Ô‰Ô¯‹˜ ÂÈÛ‹ÌˆÓ Ì ÛÎÔfi ÙËÓ ÂÓË̤ڈÛË ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ÁÈ· ÂıÓÈο Ì·˜ ‰›Î·È·. ªÂÙ¿ ÙÔ ¤Ú·˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘, Â˘Ù‡¯ËÛ ӷ ‰ÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ù˘ °ÂÒÚÁÈÔ Î·È ™·ÎÂÏÏ¿ÚÈÔ Ó· ÙÈÌÒÓÙ·È Û ›ÛËÌË ÙÂÏÂÙ‹ Ì ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¿ÏÏÔ˘˜ μ¤ÏÁÔ˘˜ ·ÓÙÈÛÙ·ÛÈ·ÎÔ‡˜. ∏ ∫·Ï˘ÌÓÈ¿ Á˘Ó·›Î· Â›Ó·È ÌÚÔÛÙ¿ Î·È ÛÙÔ˘˜ ∂ıÓÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜. ™ÙÔÓ ¶ÂÙÚÔfiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1935, Ë Á˘Ó·›Î· Â›Ó·È ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜. ∏ ËÁÔ˘Ì¤ÓË Ù˘ πÂÚ¿˜ ªÔÓ‹˜ ÕÚÁÔ˘˜, Ë μÈÔϤٷ ™·Ì¿ÚÎÔ˘, Ë ™Â‚·ÛÙ‹ ƒ‹Á·, Ë ∂ϤÓË ΔÛ¿Ô˘, Â›Ó·È ÌfiÓÔ ÌÂÚÈο ÔÓfiÌ·Ù·. ∏ ¡›ÎË ¶·ÓÙÂÏ‹, ÛÙÔÓ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎfi ¶fiÏÂÌÔ, Á›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ·‰ÂÏÊ‹ ÂıÂÏfiÓÙÚÈ· Û ¡ÔÛÔÎÔÌ›·, ÁÈ· Ó· ÂÚÈı¿Ï„ÂÈ ÏËÁˆÌ¤ÓÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜. ∏ ÚfiÛÊ·ÙË ÈÛÙÔÚ›· Ì·˜ η٤ÁÚ·„ ÙË ‰Ú¿ÛË Ù˘ ∫·Ù›Ó·˜ ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˘. ™›ÁÔ˘Ú·, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏϤ˜ ·ÎfiÌË Á˘Ó·›Î˜, ·ÏÏ¿ ·Ó ÊÙˆ¯fi˜ Ô ¿ÁÈÔ˜, ÌÈÎÚ‹ Ë ‰fiÍ· ÙÔ˘. ™›ÁÔ˘Ú· ÛÙÔ ÎÔÓÙÈÓfi ̤ÏÏÔÓ, ÔÈ ÂȉÈÎÔ› ı· ·Û¯ÔÏËıÔ‡Ó Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙË Á˘Ó·›Î· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ∞˘ÙfiÓ ÙÔ ‰˘Ó·ÌÈÎfi ¿ÓıÚˆÔ Ô˘ ˆ̛ÛÙËÎÂ Î·È ÂˆÌ›˙ÂÙ·È Û˘¯Ó¿ ÛÙË ‰‡ÛÎÔÏË Î·ıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ· Î·È ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÚfiÏÔ˘˜ ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ. ∞fi ÙË Ï·ÌÂÚ‹ ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ ∂˘ÙÂÏÈÛÙÚ¿Ù˘ ÙˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ù˘
– 374 –
M E § E T H M ATA
∞Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, Ì ÙÔ Ì·ÎÚ‡ ÌÂٷ͈Ùfi ÙÔ ÚÔ˘ÌÈÓ› ηٿ ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ ¯ÈÙÒÓ·, Ù· ¯Ú˘Û¿ È·ÛÙÚ¿ÎÈ· ÙˆÓ Ì·ÏÏÈÒÓ Ù˘ μ›ÙÈÔÓ Î·È Ù˘ ∞Á·Ó›·˜, ¤ˆ˜ Ù· Û‹ÌÂÚ·, ¤Ú·Û ¯ÚfiÓÔ˜ Ôχ˜. ÿÛˆ˜ οÔÙÂ, οÔÈÔ˜ Ì ÂȉÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ Î·È ·Á¿Ë Ó· ·Û¯ÔÏËı› Ì ÙË Á˘Ó·›Î· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÈÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο Î·È Ó· Ì·˜ ÁÓˆÚ›ÛÂÈ Ò˜ Ë ∫·Ï˘ÌÓÈ¿ ÔÚ‡ÙËΠˆ˜ Û‹ÌÂÚ· Ì ÙfiÛ˜ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Ô˘ Û˘Ó¿ÓÙËÛÂ, ÛÙÔ ¤Ú·ÛÌ¿ Ù˘ ·fi ÙÔÓ ·Á·Ë̤ÓÔ ‚Ú¿¯Ô Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. °È· ÙËÓ Ù·ÂÈÓfiÙËÙ¿ ÌÔ˘, Ë ∫·Ï˘ÌÓÈ¿ Á˘Ó·›Î· ÂÎÚÔÛˆÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡, ÙÔ˘ ÓÔÈÎÔ΢ÚÈÔ‡, ÙÔ˘ Ìfi¯ıÔ˘ fiÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ, Ù˘ ÛÔÚ¿˜ ·Ó ˘¿Ú¯ÂÈ, ÙÔ˘ ıÂÚÈÛÌÔ‡, Ù˘ ÙÔ˘ÓÔ‡ÎÏ·˜, ÙÔ˘ ·ÚÁ·ÏÂÈÔ‡, ÙÔ˘ fiÓÔ˘ Ù˘ ÌÔÓ·ÍÈ¿˜, Ù˘ ÚÔÛÌÔÓ‹˜, ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ̤ÙÚÔ˘, Ù˘ ÛˆÊÚÔÛ‡Ó˘, Ù˘ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·˜ Î·È Ù˘ ÛȈ‹˜. °È· ÙË Á˘Ó·›Î· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ÙÔ˘ Û‹ÌÂÚ·, ÔÈÔ˜ ͤÚÂÈ, ÌÔÚ› ̘ ÛÙÔ ¯·Ìfi Ù˘ ·ÁÎÔÛÌÈÔÔ›ËÛ˘ Ó· ηٷʤÚÂÈ Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ Î¿ÙÈ ‰ÈÎfi Ù˘. ∂ϤÓË ∫˘Ú·›Ô˘ EÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ - ™˘ÁÁڷʤ·˜ πÔ‡ÓÈÔ˜ 2007
B I B § I O ° PAº I A ∫¿Ï˘ÌÓ· ÙˆÓ ∂ÈÁÚ·ÊÒÓ. ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο. ¶§HPOºOPIE™ 1. ∞›ÌÓËÛÙÔ˜ ¶·Ù¤Ú·˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ΔÚÈÎÔ›Ï˘ (ÂÊË̤ÚÈÔ˜ ¶·Ó·Á›·˜ ÃÒÚ·˜ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘)ã. 2. ∞›ÌÓËÛÙÔ˜ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ΔÚÈÎÔ›Ï˘ (∂ÌÔÚÂÈfi˜). 3. ¶·ÓÙÂÏ‹˜ °Ï˘Ó¿ÙÛ˘, Û˘ÓÙ·ÍÈÔ‡¯Ô˜ ¢∂∏. 4. ª·Ú›· ΔÚÔ˘ÌÔ˘ÏÈ¿ÚË ¢ËÌÔÙÈ΋ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜.
– 375 –
M E § E T H M ATA
μ·Û›ÏË ∫·ÏÔÁÂÚ¿ÎË
XPONIKO TøN ™¶H§AIO§O°IKøN E P E Y N ø N ™ T H N K A §Y M N O 1
Δ
ÁÓˆÛÙ¿, ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˜ fï˜ ·ÔÛÙÔϤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ¤Ú¢ӷ Î·È ÌÂϤÙË ÙÔ˘˜, Ì ÙÔ «Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÙÚfiÔ», Ú¤ÂÈ Ó· ¿Ú¯ÈÛ·Ó ÚÈÓ ·fi 50 ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ·. ŸÌˆ˜ Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË ·Ú¯·ÈÔًوÓ, ÎÚ˘ÌÌ¤ÓˆÓ ıËÛ·˘ÚÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È Ë ÎÏÔ‹ ÙÔ˘ ÛÙ·Ï·ÁÌÈÙÈÎÔ‡ ‰È·ÎfiÛÌÔ˘ ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ôχ-Ôχ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ·fi ÓÙfiÈÔ˘˜ ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ͤÓÔ˘˜ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜. OÈ «¤Ú¢Ó˜» ·˘Ù¤˜ Û˘Ó¯›˙ÔÓÙ·È ·‰È¿ÎÔ· ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·, ÚÔηÏÔ‡Ó Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ú¿ÍÂȘ ‚·Ú‚·ÚfiÙËÙ·˜, ηٷÛÙÚÔÊÈΤ˜ ÁÈ· ÙË Ê˘ÛÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÙfiÔ˘. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈο Ô °È¿ÓÓ˘ ∑ÂÚ‚fi˜ ÛÙ· «πÛÙÔÚÈο ™ËÌÂÈÒÌ·Ù·» ÙÔ˘, ÚÈÓ 50 ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ·, ·Ú·ÙËÚ›: «™ÙÔ Û‹Ï·ÈÔ ÙˆÓ ÛÙ·Ï·ÎÙÈÙÒÓ ÚÔ˜ ÙÔ ¢È·fiÚÈ ÔÓÂÈÚÔıËÛ·˘ÚÔÌ·Ó›˜ ˘¤Ûη„·Ó Î·È Î·Ù·ÚÚ›„·Ó ÙÔÓ ÂÌÚfi˜ ÛÙ·Ï·¯Ù›ÙË- ·fiÙÔÎÔÓ ÂηÙÔÓÙ¿‰ˆÓ ¯ÈÏÈ¿‰ˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÁÈ· Ó· ‚ÚÔ‡Ó ıËÛ·˘Úfi! £ËÛ·˘ÚÔÌ·Ó›˜ ηٷÛο„·ÓÂ Î·È fiÏ· Ù· ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ÈÂÚ¿ Î·È Î·Ù·ÎÔÌÌ¿ÙÈ·Û·Ó fiÙÈ Ï›„·Ó·- Ì¿ÚÌ·Ú· Ì ·Ó¿ÁÏ˘Ê· Î.Ù.Ï. ›¯·Ó ·Ó·ÛηÊ›». ∏ ÚÒÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÛËÏ·ÈÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ Ú¤ÂÈ Ó· ¤ÁÈÓ ÛÙË A ™ ¶ H § A I A H TA N A ¶ O T H N A P X A I O T H TA
1. TÔ ·Úfi ΛÌÂÓÔ Â›Ó·È ÙÌ‹Ì· ÛÔÓ‰˘ÏˆÙ‹˜ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘: «™‹Ï·È·: Ù· ˘fiÁÂÈ· ·Ï¿ÙÈ· Ù˘ K·Ï‡ÌÓÔ˘» / 1Ô °˘ÌÓ¿ÛÈÔ K·Ï‡ÌÓÔ˘, 2005.
– 377 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1950 ·fi ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ™ËÏ·ÈÔÏÔÁÈ΋ ∂Ù·ÈÚ›· (∂.™.∂) Î·È ·˘Ùfi Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙÔ˘ ªËÙÚÒÔ˘ ÙˆÓ ∂Ù¿ ¶·Úı¤ÓˆÓ (∞.ª 247) Î·È ·fi ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘ £ÂÌ. ∫Ô˘ÓÙÔ‡ÚË, ÁÈ· Ù· Û‹Ï·È· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ÛÙ· ÚÒÙ· ¢ÂÏÙ›· Ù˘ ∂.™.∂. ∫·ÙfiÈÓ, ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘1960, Á›ÓÂÙ·È Ë ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘ ∫ÂÊ¿Ï·˜ Î·È Ë ÂÍÂÚ‡ÓËÛ‹ ÙÔ˘ ÙÔ 1961 ·fi ÙÔÓ ˆÎ·ÓÔÁÚ¿ÊÔ ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ ÃÚÈÛÙÔÌ¿ÓÔ. ΔÔ ¢ÂΤ̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1977 ·ÔÛÙÔÏ‹ Ù˘ ∂.™.∂ Ì ·Ú¯ËÁfi ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÛËÏ·ÈÔÏÔÁ›·˜ ÕÓÓ· ¶ÂÙÚԯ›ÏÔ˘ Î·È Ù· ̤ÏË °.¶·Ó·ÁȈٛ‰Ë, £.∫ÈÙÛ¤ÏË ÂÈÛΤÙÂÙ·È Î·È ÂÍÂÚ¢Ó› Ù· ÙÚ›· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ˆ˜ ÙfiÙ ÁÓˆÛÙ¿ Û‹Ï·È·: ∂Ù¿ ¶·Úı¤ÓˆÓ (¡˘ÌÊÒÓ), ∫ÂÊ¿Ï·˜ Î·È ™Î·Ï›ˆÓ. ™˘ÓÔ‰fi˜ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó Ô Î·ıËÁËÙ‹˜ ÊÈÏÔÏÔÁ›·˜ °È¿ÓÓ˘ ∞Ï·¯Ô‡˙Ô˜. ™ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ÛËÌÂÈÒÓÔ˘Ó: «ΔÔ Û‹Ï·ÈÔ ∫ÂÊ¿Ï·˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÙËΠˆ˜ ·ÍÈfiÏÔÁÔ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο, ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ÏÔ‡ÛÈ· ÛÙÔÏÈṲ̂ÓÔ, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ÂÚ›‚ÏÂÙË ı¤ÛË Î·È Â›Ó·È Ôχ ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· ÙÔ ÓËÛ› ‰È·ı¤ÙÂÈ ·ÍÈfiÏÔÁ· ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›·: 1. ∏ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘, Ô˘ Â›Ó·È ÎÙÈṲ̂ÓË ·ÌÊÈı·ÙÚÈο ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ı·˘Ì¿ÛÈ· ÂÈÎfiÓ·. 2. ∏ ·ÌÌÔ˘‰È¿ Ù˘ ÙÔÔıÂÛ›·˜ ª·ÛÔ‡ÚÈ Â›Ó·È ·ÍÈfiÏÔÁÔ˜ ÙfiÔ˜ ÏÔ˘ÙÚÒÓ. 3. O ‰ÚfiÌÔ˜ ·fi ¶fiıÈ· ÚÔ˜ ∂ÌÔÚÂÈfi ÚÔÛʤÚÂÈ ··Ú¿ÌÈÏϘ Ê˘ÛÈΤ˜ ÂÈÎfiÓ˜. 4. ΔÔ ÓËÛ› Δ¤ÏÂÓ‰Ô˜, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ôχ ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ ·ÎÙ‹ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, Ì ÙË ‚˘ıÈṲ̂ÓË ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘ ÚÔηÏ› ÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ ÂӉȷʤÚÔÓ. Δ¤ÏÔ˜ ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÍËÚfi Îϛ̷ ÙÔ˘… ∞Ó ‰È¢ıÂÙËı› ηٿÏÏËÏ· (ÙÔ Û‹Ï·ÈÔ), ı· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ·‡ÍËÛË Ù˘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜ ΛÓËÛ˘ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡». ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·ÔÛÙÔÏ‹˜ ¯·ÚÙÔÁÚ·ÊÔ‡ÓÙ·È Ù· Û‹Ï·È· ∂Ù¿ ¶·Úı¤ÓˆÓ Î·È ∫ÂÊ¿Ï·˜ (∞.ª. 1095).
– 378 –
M E § E T H M ATA
∂ÈÎ.1. ∞ÔÛÙÔÏ‹ ∂.™.∂ ÙÔ1977 ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. ŒÍˆ ·fi ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘ ™Î·Ï›ˆÓ. ¢Â‡ÙÂÚÔ˜ ·fi Ù· ·ÚÈÛÙÂÚ¿ Ô °È¿ÓÓ˘ ∞Ï·¯Ô‡˙Ô˜, ‰ÂÍÈ¿ ÙÔ˘ Ë ÕÓÓ· ¶ÂÙÚԯ›ÏÔ˘.
∞Ú¯›˙Ô˘Ó ÙfiÙ ÔÈ ÚÒÙ˜ ÛÔ‚·Ú¤˜ ÛΤ„ÂȘ ÁÈ· ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ Î·È Ë ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›· Ì ÙËÓ ·ÚÌfi‰È· ÙfiÙ ˘ËÚÂÛ›· ÙÔ˘ ∂.O.Δ. ΔÔ ª¿ÈÔ ÙÔ˘ 1985, ÔÌ¿‰· Ù˘ ∂.™.∂ Ì ˘Â‡ı˘ÓË Î·È ¿ÏÈ ÙËÓ ÕÓÓ· ¶ÂÙÚԯ›ÏÔ˘ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ Î·È ¯·ÚÙÔÁÚ·Ê› ÙÔ Û‹Ï·ÈÔ ÙˆÓ ™Î·Ï›ˆÓ. ™ËÌÂÈÒÓÔ˘Ó: «ΔÔ Û‹Ï·ÈÔ ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÙËΠ·ÍÈfiÏÔÁÔ ·fi ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜ ÏÂ˘Ú¿˜ Ì ‰ÈÂıÓ¤˜ ÂӉȷʤÚÔÓ…˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙ·Ï·Á̛٘ Û·Ó Î·Ù¿ÚÙÈ·, ̤¯ÚÈ ‡„Ô˜ 6 ̤ÙÚˆÓ.». ∫·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ: «ÙÔ ÓËÛ› ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜ ‰È·ı¤ÙÂÈ ·ÍÈfiÏÔÁ· ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· fiˆ˜: 1. ΔËÓ ·ÌÊÈı·ÙÚÈο ¯ÙÈṲ̂ÓË ÚˆÙÂ˘Ô‡Û¿ ÙÔ˘ ¶fiıÈ·, Ô˘ ηıÚÂÙ›˙ÂÙ·È ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·. 2. ΔÔ ı·˘Ì¿ÛÈÔ ‰ÚfiÌÔ ·fi ¶fiıÈ·,...» ΔÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1987, ÔÌ¿‰· Ù˘ ÓÂÔÛ‡ÛÙ·Ù˘ ÙfiÙ ∂ÊÔÚ›·˜ ¶·Ï·ÈÔ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›·˜-™ËÏ·ÈÔÏÔÁ›·˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› ·˘ÙÔ„›· ηÈ
– 379 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ó¤· ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊËÛË ÛÙÔ Û‹Ï·ÈÔ ∫ÂÊ¿Ï·˜ Î·È ÚÔÙ›ÓÂÈ «…Ì ÙËÓ ÂÔÙ›· Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ¶·Ï·ÈÔ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›·˜-™ËÏ·ÈÔÏÔÁ›·˜ Ó· ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Ë ·ÍÈÔÔ›ËÛË».
∂ÈÎ.2. Δ· ̤ÏË Ù˘ ·ÔÛÙÔÏ‹˜ ÙÔ˘ 1977 ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘ ∫ÂÊ¿Ï·˜.
°›ÓÂÙ·È ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË Â›ÛÎÂ„Ë Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜, Ô˘ ı· ˘Ô‰Â›ÎÓ˘Â Ù· ÛËÌ›· ‰È¤Ï¢Û˘ ÙˆÓ ‰È·‰ÚfiÌˆÓ Ô˘ ı· ¿Ú¯È˙·Ó Ó· ηٷÛ΢¿˙ÔÓÙ·Ó. ΔÔ 1998 Á›ÓÂÙ·È Ë ‰Â‡ÙÂÚË Â›ÛÎÂ„Ë Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜, fiÔ˘ ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: ∞) ΔÔ Û‹Ï·ÈÔ ∫ÂÊ¿Ï·˜ ‰ÂÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ (ÌÈÎÚ¤˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ, ÓÂÎڈ̤ÓÔ˜ ‰È¿ÎÔÛÌÔ˜, ··›ÙËÛË ÔÏÏÒÓ ÂÂÌ‚¿ÛˆÓ) Î·È ÚÔÙ›ÓÂÙ·È Ë ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË Âη›‰Â˘ÛË ÛÙËÓ ·ıÏËÙÈ΋ ÛËÏ·ÈÔÏÔÁ›·. μ) ΔÔ Û‹Ï·ÈÔ ∂Ù¿ ¶·Úı¤ÓˆÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÁÈ· ÙË ‰È·›ÛÙˆÛË ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ù˘ ¯Ú‹Û˘ ÙÔ˘.
– 380 –
M E § E T H M ATA
∂ÈÎ.3. ºˆÙÔÁڷʛ˜ ·fi ÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ 1987 Î·È ÂÈÛΤÙ˜ ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘ ÙËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô.
– 381 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∂ÈÎ.4. ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋ ·ÔÛÙÔÏ‹ Ù˘ ∂.™.∂ (2005) ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ.
°) ΔÔ Û‹Ï·ÈÔ ™Î¿ÏÈ· ÏfiÁˆ ÙÔ˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜ ÙÔ˘ Î·È Ù˘ ‡·Ú͢ ÏÔ‡ÛÈÔ˘ ÏÈıˆÌ·ÙÈÎÔ‡ ‰È·ÎfiÛÌÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ. ΔÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ 2004 Á›ÓÂÙ·È ÙÔÔÁÚ·ÊÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ ™Î¿ÏÈ· Î·È ∫ÂÊ¿Ï·˜ Ì Laser Scanner, ·fi ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·Ù˘¯È·ÎÔ‡˜ ∞.ª¿ÚÎÔÁÏÔ˘ Î·È ∞.μÔÏÈÒÙË ÛÙÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔÔÁÚ¿ÊˆÓ ÙÔ˘ ∂.ª.¶, ˘fi ÙËÓ Â›‚ÏÂ„Ë ÙÔ˘ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘ ηıËÁËÙ‹ ÙÔ˘ ∂.ª.¶ Ã·Ú›Ï·Ô˘ ªÈÏÏ‹ÚË. ™ËÌÂÈÒÓÔ˘Ó fiÙÈ: «™ÎÔfi˜ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Â›Ó·È Ó· ÂÎÔÓ‹ÛÂÈ ÙËÓ ··Ú·›ÙËÙË ÙÔÔÁÚ·ÊÈ΋ ÌÂϤÙË, Û˘Ì‚¿ÏÏÔÓÙ·˜, Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi, ÛÙË ‚Ô‡ÏËÛË ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ Ó· ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Û‹Ï·È·». ∏ ÂÚÁ·Û›· ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È ÙÔ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 2005. ∂›Ó·È Ù· ÚÒÙ· Û‹Ï·È· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ Ó¤· ·˘Ù‹ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·.
– 382 –
M E § E T H M ATA
∂ÈÎ.5. ΔÔÌ‹ ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘ ™Î·Ï›ˆÓ fiˆ˜ ÚԤ΢„ ·fi ÙȘ ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ Ì ÙÔ Laser Scanner (‰Èψ̷ÙÈ΋ ÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ∞.μÔÏÈÒÙË Î·È ∞.ª¿ÚÎÔÁÏÔ˘).
O Ã. ªÈÏÏ‹Ú˘ ÂÈϤÔÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: « ∂›Ì·È Ù˘ ¿Ô„˘ fiÙÈ ·˘Ùfi Ô˘ ı¤ÏÔ˘Ì ӷ ‰È·Ê˘Ï¿ÍÔ˘Ì ÌÔÚ› Î·È Ó· ÙÔ Î·Ù·ÛÙÚ¤„Ô˘ÌÂ, ÂÓÒ ·˘Ùfi Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÔ˘Ì Ì ۈÛÙfi ÙÚfiÔ ÌÔÚ› Ó· ‰È·Ê˘Ï·¯ı›». ΔÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ 2005 Á›ÓÂÙ·È Â›ÛÎÂ„Ë ÁÈ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÌÂÏÒÓ ÙÔ˘ ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ ¢˘ÙÈ΋˜ ∫Ú‹Ù˘ Ù˘ ∂.™.∂. O ηıËÁËÙ‹˜ ‚ÈÔÛËÏ·ÈÔÏÔÁ›·˜ ·ÚÈÔ˜ ∫·ÏÔ‡ÛÙ ¶·Ú·ÁηÌÈ¿Ó, ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ: «£· Ú¤ÂÈ Ó· Ì¿ıÔ˘Ì fiÙÈ ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ÂÙ˘¯Ë̤ÓË ÌÈ· ·ÍÈÔÔ›ËÛË, ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ Û˘ÓÙËÚԇ̠ÙÔÓ fiÚÔ Ô˘ Ì·˜ ʤÚÓÂÈ ¯Ú‹Ì·Ù·. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ ·˘Ùfi ‰ÂÓ Á›ÓÂÙ·È, ÂÍ·ÓÙÏԇ̠ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ì·˜, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ‰ÂÓ Á›ÓÂÙ·È ‚¤‚·È· ÌfiÓÔ ÛÙ· Û‹Ï·È·, Î·È ¤ÙÛÈ ˘Ô‚·ıÌ›˙Ô˘Ì ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘˜. ∏ ηٷÛÙÚÔÊ‹, fï˜ ÌÔÚ› Ó· ÂÏ·¯ÈÛÙÔÔÈËı›. ¢ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ¤¯Ô˘Ì ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ¯ˆÚ›˜ ˙ËÌȤ˜. ªÔÚ› fï˜ Ó· ÂÏ·¯ÈÛÙÔÔÈËı›, ·Ó ÔÈ ÌÂϤÙ˜ Ô˘ ı· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋
– 383 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
·ÍÈÔÔ›ËÛË Â›Ó·È Â˘Ú‡Ù·Ù˜, ‰ËÏ·‰‹ ·Ó ˘¿Ú¯ÂÈ ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ÌÂϤÙË, ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋, ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁÈ΋ ÌÂϤÙË, ¤Ú· ·fi ÙȘ ·Ó·Áη›Â˜ (.¯ ÛÙ·ÙÈ΋). ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ¿ÓÔÈ͢ Î·È ÙÔ˘ ηÏÔηÈÚÈÔ‡ ÙÔ˘ 2006, ÂÈÛΤÙÂÙ·È Û‹Ï·È· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Ô ÁÓˆÛÙfi˜ ÛËÏ·ÈÔÏfiÁÔ˜-ʈÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∞‚·ÁÈ·Ófi˜ Ì ÙË Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ. ªÂ Û˘ÓÔ‰Ô‡˜-‚ÔËıÔ‡˜ ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘˜, fiˆ˜ ÙÔ˘˜ ΢ڛԢ˜: ¶·‡ÏÔ ∫·Ú·Ì›Ù·, πˆ¿ÓÓË ™¿ÓÙÔ, ªÈΤ ∂ÚÁ¿, ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ∫ˆÏ¤ÙÙË, πˆ¿ÓÓË ∫Ô˘ÏÏÈ¿ Î.·. ÂÚȉȷ‚·›ÓÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ï˘ÌÓȷ΋ Á‹, ʈÙÔÁÚ·Ê›˙Ô˘Ó, ‚ÈÓÙÂÔÛÎÔÔ‡Ó ÁÓˆÛÙ¿ Û‹Ï·È· (∫ÂÊ¿Ï·˜, ¢·ÛηÏÂÈfi-μ·ı‡, ™Î·ÏÈÒÓ) Î·È ÂÍÂÚ¢ÓÔ‡Ó ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÁÓˆÛÙ¿ fiˆ˜: ÙÔ Û‹Ï·ÈÔ «™¿ÓÙÔ˘» ÛÙ· ™ÙË̤ÓÈ· Î·È ÙÔ ‚¿Ú·ıÚÔ ªÈÏÈ·ÓÔ‡. ∂›Û˘, ÂÍÂÚÂ˘Ó¿ ÁÈ· 1Ë ÊÔÚ¿ ÛËÏ·ÈÔ‚¿Ú·ıÚÔ Ù˘ æÂÚ›ÌÔ˘, Ì ˘fi‰ÂÈÍË ÙÔ˘ ª. ∂ÚÁ¿. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 2006 ÎÏÈÌ¿ÎÈÔ Ù˘ ∂ÊÔÚ›·˜ ¶·Ï·ÈÔ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›·˜-™ËÏ·ÈÔÏÔÁ›·˜ ¡.∂ÏÏ¿‰Ô˜ ·fi ÙÔ˘˜ π. ∑˘ÁÔ‡ÚË Î·È ÙÔ˘˜ £.ª·˘Ú›‰Ë Î·È ∞.∞ı·Ó·Û›Ô˘, Ì ÙË Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ Î·È ÙË Û˘Óԉ›· ÙÔ˘ ·¯·ÈÔÏfiÁÔ˘ ªÈ¯·‹Ï ∫Ô˘ÙÂÏÏ¿ ÂÓÙÔ›˙Ô˘Ó Ù· ‹‰Ë ÁÓˆÛÙ¿ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο Û‹Ï·È· ·fi ÙË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Î·È ÂÈÛΤÙÔÓÙ·È Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÁÓˆÛÙ¿, fiˆ˜: ΔÛÈÁÎÔ‡Ú·˜, ∞Á›Ô˘ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ Î·È ∞Ú¿ÈÛÛ·˜.
∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·fi ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ™ËÏ·ÈÔÏÔÁÈ΋ ∂Ù·ÈÚ›· (∂.™.∂ ). ªÈ· ÂÎÙÂٷ̤ÓË Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ¤ÁÈÓ ·fi ÙÔÓ ™‡ÚÔ ¶ÂÙÚfi¯ÂÈÏÔ Î·È Â›¯Â ‰ËÌÔÛÈ¢ı› ÛÙ· «∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο», ÙfiÌÔ˜ £. ∂ÎÙfi˜ ·fi ·˘Ù‹Ó ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È Ë ∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ™ËÏ·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ ∂.™.∂ (Ù· ÛÙÔȯ›· ·Ú·¯ÒÚËÛ ¢ÁÂÓÈο, Ô Î‡ÚÈÔ˜ ¡›ÎÔ˜ ¶··ÓÈÎÔÏ¿Ô˘ ·fi ÙÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ ∂.™.∂ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘). ∏ ηٷÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÂÍ‹˜:
– 384 –
M E § E T H M ATA
√¡√ª∞
∫ÂÊ¿Ï·˜ (¢Èfi˜) ∂Ù¿ ¶·Úı¤ÓˆÓ /¡˘ÌÊÒÓ ™Î·ÏÈÒÓ/ ¢·ÛηÏÈfi ∞Ú¿·˜ ∞Á. μ·Ú‚¿Ú·˜ °·˚‰Ô˘ÚÔ¯ÒÚÈ ∞Á. πˆ¿ÓÓÔ˘ ª·ÛÔ˘Ú›Ô˘ ∫·ÏÔ¯ˆÚ›Ô˘ π ∫·ÏÔ¯ˆÚ›Ô˘ ππ ∫Ô˘ÎÔ‡ÌÔÈ ª·Ó·‡Ú·˜ ª·ÚÙ˙› ª·‡ÚË ™ËÏÈ¿ °ÂÚÔÌ¿ÓÙ· ∫ÔψÓfiÛËÏÈÔ˜ ¶ÂÚÈÛÙÂÚÈÒÓ ÕË-ºÒÙË °È·ÏÏÔ‡˜ (Ù˘) ¢·ÛηÏÂÈfi (Ù˘ ƒ›Ó·˜) ¶·Ó·Á›· °·Ï·ÙÈ·Ó‹ ™ÙË̤ÓÈ· ªÈÏÈ·ÓÔ‡
£∂™∏
∫ÂÊ¿Ï·˜ ŸÚ. ºÏ·Ûο˜
™Î¿ÏÈ·
ª·ÛÔ‡ÚÈ
∞Ú. ™ËÏ. ªËÙÚ. ∂.™.∂.
¶H°E™
∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:1095 ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:0273 ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:2019 ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:2017 ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:2018 ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:0274 ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:
¢ÂÏÙ›Ô E.™.E. XVII, 1 ¢ÂÏÙ›Ô E.™.E. XVII, 1 ¢ÂÏÙ›Ô E.™.E. XVII, 1 Î·È XIX, 1, 2
∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:2021 ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:2022 ¢ˆ‰. AÚ¯Â›Ô Ù. °ã ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:2019 ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:2024 ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:4482 ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:6530 TÔ˘ÚÈÛÙÈÎfi Ê˘ÏÏ¿‰ÈÔ ¢ˆ‰, AÚ¯Â›Ô Ù. °ã ¢ˆ‰, AÚ¯Â›Ô Ù. °ã
ΔÚ¿¯ËÏ·˜ ∞Á. ∂ÈÚ‹ÓË
∞ÚÁ˘ÓÒÓÙ· ™ÙË̤ÓÈ· (μ·ı‡) ∞Ú¯Â›Ô ∂.™.∂.:2025
– 385 –
BÔÏ·Ó¿Î˘
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∂ÈÎ.6. ™Î·Ú›ÊËÌ· ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘ Ù˘ ∞Á›·˜ μ·Ú‚¿Ú·˜, Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ / 1Ô °˘ÌÓ¿ÛÈÔ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, 2005.
– 386 –
M E § E T H M ATA
πˆ¿ÓÓË ∞ÓÙ. π¿Îˆ‚Ô˘
∂ªª∞¡OÀ∏§ ∑∞´ƒ∏™ O ° ¡ ø ™ Δ O™ ™ Δ O À ™ O π ∫ O À ™ ¢ ∏ ª O ¶ ƒ ∞ ™ π ø ¡ ∫ ∞ π ™ Ã ∂ Δ π ∫ ∞ ∞ ° ¡ ø ™ Δ O™ ™ Δ ∏ ¡ ∫ ∞ § À ª ¡ O ∫ ∞ § À ª N I O™ ∑ ø ° ƒ ∞ º O™
¶ÚÔÏÔÁÈÎfi ÛËÌ›ˆÌ·
Δ
O E N AY ™ M A ° I A AY T H N M A ™
ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ∑·˝ÚË Î·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ·ÔÙ¤ÏÂÛ ¿ÚıÚÔ ÌÂÁ¿Ï˘ ·ıËÓ·˚΋˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ Á‡Úˆ ·fi ÂÈηÛÙÈο ı¤Ì·Ù·, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÂÓÙÔ›Û·Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÚÔ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘ Ì·˜, ·Ó¿ÌÂÛ· Û ‚·Ú˘Û‹Ì·ÓÙ· ÔÓfiÌ·Ù· ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ ÙÔ˘ 19Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 20Ô˘ ·ÈÒÓ·. ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È Ó· ÌË Á›ÓÂÙ·È ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ∑·˝ÚË, fiÙ·Ó ÌÈÏ¿Ì ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈÎÔ‡˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ (Û˘ÓËı›Û·Ì ӷ ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ ÛÙËÓ ÙÂÙÚ¿‰·: ™. ª·ÁÎÏ‹, °. OÈÎÔÓfiÌÔ˘, ª. ∞Ï·¯Ô‡˙Ô Î·È ∞. ∫·Ú·Ê˘ÏÏ¿ÎË), ÚÔοÏÂÛ ÙËÓ ·ÔÚ›· Ì·˜ Î·È Ì·˜ ÒıËÛ Û ÌÈ· ·Ó·˙‹ÙËÛË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ, ·’ fiÛ· Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ¿, Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘. ™Ùfi¯Ô˜, ‰ËÏ·‰‹, ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ‹Ù·Ó Ó· ÏËÛÈ¿ÛÔ˘Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÔÓ Û¯Â‰fiÓ ¿ÁÓˆÛÙÔ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙË Ì·˜ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË, ÙÔÓ ÔÔ›Ô fï˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Î·Ï¿ ÂÏÏËÓÈÎÔ› Î·È ‰ÈÂıÓ›˜ Ô›ÎÔÈ ‰ËÌÔÚ·ÛÈÒÓ Î·È Û˘ÏϤÎÙ˜ ¤ÚÁˆÓ Ù¤¯Ó˘ ·Ó¿ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ∫Ú›ÓÂÙ·È ÛÎfiÈÌÔ ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi Ó· ·Ó·ÊÂÚı› ˆ˜ Ô ÁÚ¿ÊˆÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô‡Ù ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù¤¯Ó˘, –Ô‡Ù Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ– Ù¯ÓÔÎÚÈÙÈÎfi˜. ªÔÓ·‰ÈÎfi ΛÓËÙÚfi ÙÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÂÊfi‰Èfi ÙÔ˘ Û' ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ‹Ù·Ó Ë ·Á¿Ë ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ Ù¤¯ÓË ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋.
– 387 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
™Â ‰ËÌÔÛ›Â˘Ì· ·ıËÓ·˚΋˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ Ù˘ 1˘ ª·˝Ô˘ 2007 ‰È·‚¿Û·ÌÂ: «OÈ ŒÏÏËÓ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ¿ÓıËÛË, ÎÈ ·˘Ùfi ÙÔ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠οı ÊÔÚ¿ Ô˘ Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜ Ù·ÍÈ‰Â‡Ô˘Ó ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi Î·È Û˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ·È Ì ¿ÏÏˆÓ ÔÌÔÙ¤¯ÓˆÓ ÙÔ˘˜ ‹ ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ·fi ‰ÈÂıÓ›˜ Ù¯ÓÔÎÚÈÙÈÎÔ‡˜. ∏ ˘„ËÏ‹ ·Í›· Ù˘ ÛÔ˘‰·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘, ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ ·ÈÒÓˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÔ¯‹˜, ÂȂ‚·ÈÒıËΠÂÚ›ÙÚ·Ó· Ì ÙË ¯ıÂÛÈÓ‹ ‰ËÌÔÚ·Û›· Greek Sale ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘ Sotheby's, Ë ÔÔ›· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ ÙÔ ˘„ËÏfiÙÂÚÔ Û˘ÓÔÏÈÎfi ÔÛfi Ô˘ ÂÈÙ‡¯ıËΠÔÙ¤ Û ‰ËÌÔÚ·Û›· ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘, ηٷÚÚ›ÙÔÓÙ·˜ 27 Ó¤· ÚÂÎfiÚ ‰ËÌÔÚ·Û›·˜. OÈ ‰ÈÔÚÁ·ÓˆÙ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹ÊıËÎ·Ó Ì ¤ÎÏËÍË fiÙÈ ÔÈ ÊÈÏfiÙ¯ÓÔÈ ŒÏÏËÓ˜ Î·È Í¤ÓÔÈ ·ÁÔÚ·ÛÙ¤˜ ı· η٤‚·ÏÏ·Ó ÌÂÁ¿ÏË ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÁÈ· Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó Ù· ¤ÚÁ·, ÂÍ·ÈÙ›·˜: Ù˘ ÙÂÚ¿ÛÙÈ·˜ ˙‹ÙËÛ˘ ÙÔ˘˜. ΔÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÚÔ‹Ïı ·fi ‰ÈÂıÓ¤˜ ÎÔÈÓfi.» ∂ÊËÌÂÚ›‰· ∫·ıËÌÂÚÈÓ‹ 11 ª·˝Ô˘ 2007
™ÙË ‰ËÌÔÚ·Û›·, ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÙÔ ‰ËÌÔÛ›Â˘Ì· Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜, Ô˘ ‰ÈÂÓÂÚÁ‹ıËΠÛÙȘ 10 ª·˝Ô˘ 2007, ÂÈÙ‡¯ıËΠÙÔ ÂÎÏËÎÙÈÎfi Û˘ÓÔÏÈÎfi ÔÛfi ÙˆÓ 10.994.082 ¢ÚÒ (7.474.400 ÏÈÚÒÓ) Î·È ÛËÌÂÈÒıËÎ·Ó 27 ÚÂÎfiÚ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÒÓ. ™ÙË Ï›ÛÙ· ÙˆÓ ÚÂÎfiÚ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ∑·˝ÚË, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ¶·Úı¤ÓË, μÚ˘˙¿ÎË, ªfiÚ·ÏË, ªÔ˘˙È¿ÓË, μÔÏ·Ó¿ÎË, º·ÛÈ·ÓÔ‡, ∫ÂÛÛ·ÓÏ‹, ∞ÚÁ˘ÚÔ‡, §·Ûηڛ‰Ô˘, Î.¿. ΔÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∑·˝ÚË Ô˘ ‰ËÌÔÚ·Ù‹ıËΠ‹Ù·Ó ÙÔ «•ÂÎÔ‡Ú·ÛË ÌÈ·˜ ÛÙÈÁÌ‹˜». ∞Ó·ÌÂÓfiÙ·Ó fiÙÈ ı· «È¿ÛÂÈ» 20.000-30.000 ϛژ Î·È ÙÂÏÈο Ô˘Ï‹ıËΠÛÙËÓ ÙÈÌ‹ ÙˆÓ 36.000 ÏÈÚÒÓ (52.956 ¢ÚÒ ÂÚ›Ô˘). ¶ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ÚÂÎfiÚ ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË ‹Ù·Ó 10.200 ϛژ (15.000 ¢ÚÒ ÂÚ›Ô˘). ΔÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi ·ÔÙÂÏ› ı·˘Ì¿ÛÈÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ ÙÔ˘
– 388 –
M E § E T H M ATA
ηÏÏÈÙ¤¯ÓË. ∞ÂÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ «ÌÈ·˜ ÛÙÈÁÌ‹˜ ÍÂÎÔ‡Ú·ÛË» ÂÓfi˜ ͢ÏÔÎfiÔ˘, ÙÔ ÌÓËÌÂÈ·Îfi ·˘Ùfi ¤ÚÁÔ ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ ¤Ó· ‚·ıÌfi ËÚˆÈÛÌÔ‡ ÛÙË ÛÎËÓ‹. O ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ·ÈÓ› ÙÔÓ ·ÓıÚÒÈÓÔ Ìfi¯ıÔ (Ú¿ÁÌ· Ô˘ Û˘ÓËı›˙ÂÈ ÛÙ· ËıÔÁÚ·ÊÈο ¤ÚÁ· ÙÔ˘) Î·È Û˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÙËÓ ÎÔ‡Ú·ÛË ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Î·È ÙËÓ Â˘¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘. «™ÚˆÁ̤ÓË» Ϙ ·fi ÙÔ Êˆ˜, Ô˘ ËÁ¿˙ÂÈ ·fi ›Ûˆ, Ë ÛÎÔÙÂÈÓ‹ ÌÔÚÊ‹ ¤Ú¯ÂÙ·È Û ÚÒÙÔ Ï¿ÓÔ Î·È Á›ÓÂÙ·È ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘, ·ÔÛÒÓÙ·˜ ÙË Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË ÙÔ˘ ı·ً. ™ÙËÓ ›‰È· ‰ËÌÔÚ·Û›· ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘ Sotheby's Ô˘Ï‹ıËÎÂ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ «∂Ú·ÛÙ¤˜» ÛÙËÓ ÙÈÌ‹ ÙˆÓ 1800 ÏÈÚÒÓ (2.650 ¢ÚÒ ÂÚ›Ô˘) ηıÒ˜ Î·È ‰Âη٤ÛÛÂÚ· (14) ÌÈÎÚÒÓ ‰È·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ¤ÚÁ· ÙÔ˘ (·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ÙÔ «∫·ÏÔη›ÚÈ ÛÙÔ ¿ÚÎÔ», «∂ÈÛ΢¿˙ÔÓÙ·˜ ÙË ‚¿Úη», «ª‡ÎÔÓÔ˜» Î.¿.) ÛÙËÓ ÙÈÌ‹ ÙˆÓ 10.200 ÏÈÚÒÓ (15.300 ¢ÚÒ ÂÚ›Ô˘). ŒÚÁ· ÙÔ˘ ∑·˝ÚË ÂÓÙÔ›Û·ÌÂ Î·È Û ‰ËÌÔڷۛ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ô›ÎÔ˘ «¶¤ÙÚÔ˜ μ¤ÚÁÔ˜» ·Ó¿ÌÂÛ· Û ¤ÚÁ· ÙˆÓ §‡ÙÚ·, º·ÛÈ·ÓÔ‡, °È·ÏÏÈÓ¿, ¶ÚÔ۷ϤÓÙË, ÷Ù˙‹, £ˆÌfiÔ˘ÏÔ˘, °Ô˘Ó·ÚfiÔ˘ÏÔ˘, ∫fiÓÙÔÁÏÔ˘, ÷Ù˙Ë΢ÚÈ¿ÎÔ˘-°Î›Î·, ΔÛ·ÚÔ‡¯Ë, ∂ÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˘, ªfiÚ·ÏË Î.¿. ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ: ñ ™Â ‰ËÌÔÚ·Û›· ÙÔ˘ ÚÔ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˘ Ô›ÎÔ˘ Ì ¤ÚÁ· ÙÔ˘ 19Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 20Ô˘ ·ÈÒÓ·, Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙÔ ∑¿ÂÈÔ ª¤Á·ÚÔ ÛÙȘ 30 ª·ÚÙ›Ô˘ 2007, Ô˘Ï‹ıËΠÛÙËÓ ÙÈÌ‹ ÙˆÓ 9.775 ¢ÚÒ, ÙÔ «¶·È‰› Ì Á¿Ù·» (Ï¿‰È Û ÌÔ˘Û·Ì¿, 48 × 60 ÂÎ.)
– 389 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ñ ™Â ‰ËÌÔÚ·Û›· ÙÔ˘ ȉ›Ô˘ Ô›ÎÔ˘ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙÔ ∑¿ÂÈÔ ª¤Á·ÚÔ ÛÙȘ 7 πÔ˘Ó›Ô˘ 2007, Ô˘Ï‹ıËΠÙo ¤ÚÁÔ «OÈ ÁÂÈÙfiÓÈÛÛ˜» (Ï¿‰È Û ÌÔ˘Û·Ì¿, 42 × 48 ÂÎ.) ÛÙËÓ ÙÈÌ‹ ÙˆÓ 8.050 ¢ÚÒ.
ñ ΔËÓ 1Ë ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 2007, Û ‰ËÌÔÚ·Û›· ÛÙÔ ª¤Á·ÚÔ ÌÔ˘ÛÈ΋˜, Ô˘Ï‹ıËΠÙÔ ¤ÚÁÔ «£ÂÚÈÛÙ¤˜» (Ï¿‰È Û ÌÔ˘Û·Ì¿, ÂÈÎÔÏÏË̤ÓÔ Û ¯·ÚÙfiÓÈ, 30 × 36 ÂÎ.) ÛÙËÓ ÙÈÌ‹ ÙˆÓ 5.750 ¢ÚÒ.
ñ ™ÙȘ 10 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 2007, Û ‰ËÌÔÚ·Û›· ÛÙÔ ∑¿ÂÈÔ ª¤Á·ÚÔ Ô˘Ï‹ıËΠÙÔ ¤ÚÁÔ «∞Ó·ÙÔÏ›ÙÈÛÛ·» (Ï¿‰È Û ÌÔ˘Û·Ì¿, 45 × 59 ÂÎ.), ÛÙËÓ ÙÈÌ‹ ÙˆÓ 16.100 ¢ÚÒ, ÂÓÒ ·Ó·ÌÂÓfiÙ·Ó Ó· «È¿ÛÂÈ» Ù· 5.000-7.000 ¢ÚÒ.
– 390 –
M E § E T H M ATA
∞fi Ù· ·Ú·¿Óˆ ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÁÈ· ÙÔ ∑·˝ÚË Î·È ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘ ·fi ·ÎÏÔ˘˜ ÊÈÏfiÙÂ¯ÓˆÓ Î·È Û˘ÏÏÂÎÙÒÓ ¤ÚÁˆÓ Ù¤¯Ó˘. ¶ÔÈÔ˜ fï˜ ‹Ù·Ó Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ∑·˝Ú˘; ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ì ·Ú·Î¿Ùˆ Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË.
TÔ ¯ÚÔÓÈÎfi Ï·›ÛÈÔ
O
19Ô˜ ·ÈÒÓ·˜ Â›Ó·È Ô ·ÈÒÓ·˜ ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ Ú·ÏÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ Ó·ÙÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡. ∏ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, Ù· ÚÒÙ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ¯ÚfiÓÈ·, ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙÔ ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌfi Ì ÙËÓ Î·ÏÏÈÁÚ·ÊÈ΋ ·fi‰ÔÛË Î·È ÙËÓ ÂÍȉ·Ó›Î¢ÛË ÚÔÛÒˆÓ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ, Ì ı¤Ì·Ù· ·Ṳ́ӷ ·fi ÙÔ ËÚˆÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ (ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙÔÓ ·ÁÒÓ· Ù˘ ·ÏÈÁÁÂÓÂÛ›·˜ Î·È ÚÔÛˆÔÁڷʛ˜ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ). ∂ÌÓÂfiÌÂÓË Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ·fi ÙȘ ·Î·‰ËÌ·˚Τ˜ Ù¿ÛÂȘ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘, ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ, Ì ÚÔÌ·ÓÙÈ΋ ‰È¿ıÂÛË, ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ʇÛ˘, ÙËÓ ÔÔ›· ‰È·ÎÔÛÌÔ‡Ó Ù· ÂÚ›ȷ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜. ∏ ¿ÊÈÍË ÙÔ˘ ŸıˆÓ· ÙÔ 1833 ÛËÌ¿‰Â„Â, fi¯È ÌfiÓÔ ÔÏÈÙÈο ·ÏÏ¿ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈο Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈο, ÙÔ ÓÂÔÛ‡ÛÙ·ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜. ∂¤-
– 391 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
‰Ú·Û ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘. O ŸıˆÓ ‹Ù·Ó ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ÌÔÓ¿Ú¯Ë §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˘ ∞' Ù˘ μ·˘·Ú›·˜, ·ÙfiÌÔ˘ Ì ÌÂÁ¿ÏË ÌfiÚʈÛË, Ì ·Á¿Ë ÁÈ· ÙËÓ Ù¤¯ÓË Î·È ÊÏÔÁÂÚÔ‡ ÊÈϤÏÏËÓ·. O §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜, ˆ˜ Ï¿ÙÚ˘ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙÔ˜, ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ·Ó·‚ÈÒÛÂÈ ÙÔ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎfi ÎÏ·ÛÈÎfi ȉÂ҉˜ ÙfiÛÔ ÛÙÔ Ó¤Ô ÎÚ¿ÙÔ˜ fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô. ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ¤ÙÛÈ ÙÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ Îϛ̷ ÁÈ· Û¯¤ÛÂȘ Î·È ·ÓÙ·ÏÏ·Á¤˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ‰‡Ô ÚˆÙ‡ԢÛ˜ (∞ı‹Ó·-ªfiÓ·¯Ô). ΔÔ 1837 ȉڇıËΠÙÔ ™¯ÔÏÂ›Ô ÙˆÓ Δ¯ÓÒÓ, Ì ŒÏÏËÓ˜ Î·È Í¤ÓÔ˘˜ (μ·˘·ÚÔ‡˜) ηıËÁËÙ¤˜, Ô˘ ÂÓ›Û¯˘Û ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙË μ·ÛÈÏÈ΋ ∞η‰ËÌ›· ∫·ÏÒÓ Δ¯ÓÒÓ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘ (ÎÔÈÓÒ˜ ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ ™¯ÔÏ‹ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘, Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ‹‰Ë ·fi ÙÔ 1808). ∞ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Â›Ó·È Ë ÁÓˆÚÈÌ›· Ì ٷ ÁÂÚÌ·ÓÈο, Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Â˘Úˆ·˚ο ηÏÏÈÙ¯ÓÈο Ú‡̷ٷ, Î·È Ë ‰È›ۉ˘ÛË ·˘ÙÒÓ ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ, fiÔ˘ ΢ÚÈ¿Ú¯ËÛ·Ó ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·. ™Ù· Ï·›ÛÈ· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ «·ÓÙ·ÏÏ·ÁÒÓ», ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· μ·˘·ÚÔ› ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ, fiˆ˜ Ô ¶¤ÙÂÚ ÊÔÓ ∂˜, Ô ∫·ÚÏ ƒfiÓÙÌ·Ó, Ô §Ô‡Óقȯ §¿ÓÁÎÂ Î·È ¿ÏÏÔÈ, Ó· ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÔ˘Ó, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙȘ ÚÔÌ·ÓÙÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ÙÔ ÎÏ·ÛÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ Î·È Ù· ÂÏÏËÓÈο ÙÔ›·. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË, Ù·ÍÈ‰Â‡Ô˘Ó ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô, ÁÈ· Ó· ÛÔ˘‰¿ÛÔ˘Ó ÎÔÓÙ¿ Û ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜ Ù˘ μ·ÛÈÏÈ΋˜ ∞η‰ËÌ›·˜, ÔÏÏÔ› ŒÏÏËÓ˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜ (ÔÏÏÔ› ˘Ô‚ÔËıÔ‡ÌÂÓÔÈ ·fi ˘ÔÙÚÔʛ˜) Î·È Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜. OÈ ÂÁÁڷʤ˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÊÔÈÙËÙÒÓ ÛÙËÓ ∞η‰ËÌ›· Û˘Ó¯›˙ÔÓÙ·È ÁÈ· ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ·ÎfiÌ· Î·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÎıÚfiÓÈÛË ÙÔ˘ ŸıˆÓ·. ∂Λ ÂȉÈÒÎÔ˘Ó ÙËÓ ·ÚÙÈfiÙËÙ· ÛÙÔ Û¯¤‰ÈÔ Î·È Âȉ›‰ÔÓÙ·È Û ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÙÔ ¯ÚÒÌ· Î·È ÙË Û‡ÓıÂÛË (¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙˆÓ ˙ˆÁÚ¿ÊˆÓ Ù˘ ™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘). 濯ÓÔÓÙ·˜ Ù· ªËÙÚÒ· ª·ıËÙÒÓ (Ì·ıËÙÔÏfiÁÈ·) Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ 1809-1920 Ù˘ μ·ÛÈÏÈ΋˜ ∞η‰ËÌ›·˜ ÌÂÙÚ‹Û·Ì 66 Ì·ıËÙ¤˜ ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓÔ˘˜ ·fi ∂ÏÏ¿‰· Î·È 11 ¿ÏÏÔ˘˜, ŒÏÏËÓ˜, ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓÔ˘˜ ·fi ΔÔ˘ÚΛ·. ™ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ 77. ¶ÚÒÙÔ˜ ŒÏÏËÓ·˜ Ô˘ ÌÂÙ¤‚Ë ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô ‹Ù·Ó Ô £Âfi‰ˆÚÔ˜ μÚ˘˙¿Î˘. ∞ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÔÈ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ §‡ÙÚ·˜, ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ μÔÏ·Ó¿Î˘, ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ °‡˙˘ (Ô˘ ¯ÚËÌ¿ÙÈÛÂ Î·È Î·ıËÁËÙ‹˜ Ù˘ ∞η‰ËÌ›·˜ ·fi ÙÔ 1888-1901, Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ·Ú¯Â›·
– 392 –
M E § E T H M ATA
ÚÔÛˆÈÎÔ‡ Ù˘ Û¯ÔÏ‹˜), °ÂÒÚÁÈÔ˜ π·Îˆ‚›‰Ë˜, ™˘ÌÂÒÓ ™·‚‚›‰Ë˜, ¶ÔÏ˘¯ÚfiÓ˘ §Â̤Û˘, ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ μÒÎÔ˜, ¶ÂÚÈÎÏ‹˜ ¶·ÓÙ·˙‹˜, O˘Ì‚¤ÚÙÔ˜ ∞ÚÁ˘Úfi˜, £¿ÏÂÈ· ºÏˆÚ¿-∫·Ú·‚›·, ™ÔÊ›· §·Ûηڛ‰Ô˘ Î.¿. ™ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÊÔÈÙËÙÒÓ ‰È·‚¿˙Ô˘ÌÂ Î·È Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙÚÈÒÓ ∫·Ï˘ÌÓ›ˆÓ: °ÂÒÚÁÈÔ˜ OÈÎÔÓfiÌÔ˘ (ÁÚ¿ÊÙËΠÛÙȘ 21 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1889 Ì ·ÚÈıÌfi ªËÙÚÒÔ˘ 612), ªÈ¯·‹Ï ∞Ï·¯Ô‡˙Ô˜ (ÁÚ¿ÊÙËΠÛÙȘ 19 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1891 Ì ·ÚÈıÌfi ªËÙÚÒÔ˘ 861), ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ∑·˝Ú˘ (ÁÚ¿ÊÙËΠÛÙȘ 30 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1894 Ì ·ÚÈıÌfi ªËÙÚÒÔ˘ 1348).
∂ªª∞¡OÀ∏§ ∑∞´ƒ∏™ 1876-1948
™Ù· Ì·ıËÙÔÏfiÁÈ· Ù˘ μ·ÛÈÏÈ΋˜ ∞η‰ËÌ›·˜ ªÔÓ¿¯Ô˘, ÂÚÈfi‰Ô˘ 1884-1920, Ì ·ÚÈıÌfi ªËÙÚÒÔ˘ 1348 ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ÙËÓ ·Ú·Î¿Ùˆ ÂÁÁÚ·Ê‹: ŸÓÔÌ·: ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ∂ÒÓ˘ÌÔ: ∑·˝Ú˘ ∏ÌÂÚÔÌËÓ›· ÂÁÁÚ·Ê‹˜: 30 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1894 ΔfiÔ˜: ∞ÏÈηÚÓ·ÛÛfi˜ ΔÔ˘ÚΛ·˜ ∂¿ÁÁÂÏÌ· ·ÙÚfi˜: ÌÂÏÈÛÛÔÎfiÌÔ˜ ∏ÏÈΛ·: 18 (ηٿ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÛÙË ™¯ÔÏ‹) £Ú‹ÛÎÂ˘Ì·: ÃÚÈÛÙÈ·Ófi˜ OÚıfi‰ÔÍÔ˜ ∫·ıËÁËÙ‹˜: ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ °‡˙˘ °ÈÔ˜ ÙÔ˘ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘ ªÈ¯¿ÏË ∑·˝ÚË Î·È Ù˘ ª·ÚÈÁÒ˜ ΔÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏÔ˘, Ô ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï, ÙÚ›ÙÔ ·È‰› ·fi Ù· ÂÓÓÈ¿ ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ÙÔ˘, ÁÂÓÓ‹ıËΠÙÔ 1876 ÛÙËÓ ∞ÏÈηÚÓ·ÛÛfi, (ηٿ ÙËÓ ª·Ú›· ¶ÂÙÚÔ‡ÙÛÔ˘ ¤ÙÔ˜ Á¤ÓÓËÛ˘ 1875. ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο Ù. °'). ÃÈÔ‡ÌÔÚ Î·È ˙ˆËÚ¿‰· Ù· ·È‰Èο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘. ™ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ ‰È‰¿¯ıËΠٷ ÚÒÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. ∞fi Ôχ ÌÈÎÚ‹ ËÏÈΛ· ¤‰ÂÈÍ ÙÔ Ù·Ï¤ÓÙÔ ÙÔ˘ ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÙËΠ·fi ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÙÔ˘ Î·È ÙÔ 1894 Ô ‰ÂηÔÎÙ¿¯ÚÔÓÔ˜ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ÁÚ¿ÊÙËΠÁÈ· Ó· ÊÔÈÙ‹ÛÂÈ ÛÙË μ·ÛÈÏÈ΋ ∞η‰ËÌ›· ÙÔ˘ ªÔ-
– 393 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ó¿¯Ô˘. ∂Λ Â˘Ù‡¯ËÛ ӷ ¤¯ÂÈ Î·ıËÁËÙ‹ ÙÔ ¡ÈÎfiÏ·Ô °‡˙Ë. ™ÙÔ ªfiÓ·¯Ô, ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ·ÓÙÚ‡ÙËΠÙË °ÂÚÌ·ÓÔÚˆÛ›‰· ∞‰¤ÏË ™ÏÔ‡ÎÂÓ, ÊÔÈÙ‹ÙÚÈ· ÛÙËÓ ›‰È· ™¯ÔÏ‹. ΔÔ 1913 Ô ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ∑·˝Ú˘ ‹Ú ÙÔ ¯Ú˘Ûfi ‚Ú·‚Â›Ô Ù˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ∂Îı¤Ûˆ˜ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘ ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ «ƒ¿‚ÔÓÙ·˜ Ù· ‰›¯Ù˘·».
To 1932 ¤ÛÙÚ„ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ΔÔ 1934 ÔÚÁ¿ÓˆÛ ÌÂÁ¿ÏË ·Ó·‰ÚÔÌÈ΋ ¤ÎıÂÛË ÛÙÔ ∑¿ÂÈÔ ª¤Á·ÚÔ Î·È ÙÔ 1935 ·Ó¤Ï·‚ ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘ ·Ú·ÚÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ™¯ÔÏ‹˜ ∫·ÏÒÓ Δ¯ÓÒÓ ÛÙË ª‡ÎÔÓÔ. ΔÔ 1936 ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÛÙËÓ ªÈÂÓ¿Ï Ù˘ μÂÓÂÙ›·˜. ¶¤ı·Ó ÛÙË ª‡ÎÔÓÔ ÙÔ 1948, Û ËÏÈΛ· 72 ÂÙÒÓ. O ∑ ø ° ƒ ∞ º O™ ∂ ª ª ∞ ¡ O À ∏ § ∑ ∞ ´ ƒ ∏ ™
ΔÔ ·È‰› ·fi ÙËÓ ∞ÏÈηÚÓ·ÛÛfi ‰È‰¿¯ıËΠ·fi ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ¡ÈÎfiÏ·Ô °‡˙Ë ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙˆÓ ˙ˆÁÚ¿ÊˆÓ Ù˘ ™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘, ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ÚÔÌ·ÓÙÈ΋˜ Û¯ÔÏ‹˜. ŒÌ·ı ÙËÓ ¿ÚÈÛÙË Ù¯ÓÈ΋ ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ. ∂̤‰ˆÛ ÌÈ· ÛÙ¤ÚÂË Ù¯ÓÈ΋, ·Û΋ıËΠÛÙÔ Û¯¤‰ÈÔ Î·È ÛÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· ÙˆÓ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ. ŒÌ·ı ӷ ·Ô‰›‰ÂÈ ÈÛÙ¿ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Û ÛÙÈÁ̤˜ ÙÔ˘ ηıËÌÂÚÈÓÔ‡ ÙÔ˘ ‚›Ô˘. (ŒÚÁÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÙÔ˘ ∑·˝ÚË Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ Â›Ó·È «O ∞ÈÓ›·˜ ÛÒ˙ÂÈ ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘»).
– 394 –
M E § E T H M ATA
¶‹Ú ÔÏÏ¿ ·fi ÙÔ °‡˙Ë, fï˜ Ë ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙ·ÙË ÂͤÏÈÍ‹ ÙÔ˘ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ Î·È ÛÙȘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘. ∫·Ù¿ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô˘ Ó¤· ˙ˆÁÚ·ÊÈο Ú‡̷ٷ, ‰˘ÙÈÎfiÊÂÚÙ· ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿, ·fi ÙÔ ¶·Ú›ÛÈ, ÂËÚ¤·Û·Ó ÙÔÓ ∑·˝ÚË. ªÂ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÈÌÚÂÛÈÔÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙË ‰È¿‰ÔÛ‹ ÙÔ˘, ÔÈ ›Ó·Î˜ ÙÔ˘ ∑·˝ÚË ·Ô‰ÂÛ̇ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÈÛÙ‹ ·ÂÈÎfiÓÈÛË Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ÙË ‰Ô˘ÏÈ΋, ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋ Ì›ÌËÛË. O ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ·ÔÚÚ›ÙÂÈ ÙÔ˘˜ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡˜ ‰ÔÁÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ Î·È ˘ÈÔıÂÙ› ÚÔԉ¢ÙÈο ÛÙÔȯ›· ÈÌÚÂÛÈÔÓÈÛÌÔ‡ ‹ Î·È ÂÍÚÂÛÈÔÓÈÛÌÔ‡. ∂ÓÛÙÂÚÓ›˙ÂÙ·È ÂÏ¢ıÂÚ›· ¯ÂÈÚÈÛÌÒÓ, Ô˘ ÙÒÚ· È· Á›ÓÂÙ·È Ê·ÓÂÚ‹ ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘. ªÂÁ¿Ï˜ ·Î·ÓfiÓÈÛÙ˜ ÈÓÂÏȤ˜, ·È¯Ó›‰È Ì ÙÔ Êˆ˜ Î·È ÙË ÛÎÈ¿, Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÔÍ›· ·Ú·ÙËÚËÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘. ΔÔ Û¯¤‰Èfi ÙÔ˘, ·fi ·ÎÚÈ‚¤˜, Á›ÓÂÙ·È ÂχıÂÚÔ Î·È ÂÎÊÚ·ÛÙÈÎfi, Î·È ÔÈ ÚÔÛÂÎÙÈΤ˜ ÏÂÙ¤˜ ÈÓÂÏȤ˜ ·ÓÙÈηı›ÛÙ·ÓÙ·È ·fi ÂχıÂÚ˜ Ì ·¯‡ ÛÙÚÒÌ· ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜. ™ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∑·˝ÚË Î˘Úȷگ› Ë ËıÔÁÚ·Ê›· (·Û¯ÔÏ‹ıËΠÏÈÁfiÙÂÚÔ Ì ÔÚÙÚ¤Ù· ‹ Ì ÓÂÎÚ‹ ʇÛË). ∏ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ ·ÓÙÏ› Ù· ı¤Ì·Ù· Ù˘ ΢ڛˆ˜ ·fi ÙȘ ηıËÌÂÚÈÓ¤˜ ·Û¯Ôϛ˜ ·ÏÒÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ˘·›ıÚÔ˘ (·Ó Î·È ¤˙ËÛ ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô), ÙȘ Ôԛ˜ Î·È ÂÍȉ·ÓÈ·ÂÈ. ◊ڈ˜ ÙÔ˘ Á›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ·ÓÒÓ˘ÌÔÈ Î·È Î·Ù·ÔÓË̤ÓÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ÔÈ ÂÚÁ¿Ù˜, ÔÈ ·ÁÚfiÙ˜, ÔÈ „·Ú¿‰Â˜, ÔÈ Í˘ÏÔÎfiÔÈ, ÔÈ ÓÔÈÎÔ΢ڤ˜, ·È‰ÈΤ˜ Î·È ÁÂÚÔÓÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÌÂÏÂÙ¿ ÙËÓ ‡·ÈıÚÔ, ÙÔ ÂÏ·Á›ÛÈÔ Êˆ˜. ΔÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ·ÔÓ¤ÂÈ ∂ÏÏ¿‰·, ÙÈÌ¿ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ŒÚÁ· ÙÔ˘ ∑·˝ÚË ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û‹ÌÂÚ· ÛÙË ∂ıÓÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË Î·È ÛÂ
– 395 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÔÏϤ˜ ȉȈÙÈΤ˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ∞ÌÂÚÈ΋ Î·È ·ÏÏÔ‡. ¶·Ú·ı¤ÙÔ˘ÌÂ Â‰Ò Î·Ù¿ÏÔÁÔ fiÛˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ ÌÔÚ¤Û·Ì ӷ ‚ÚÔ‡ÌÂ. 1. ¶Â˙fi‚ÔÏÔ˜ 2. ºˆÙÈ¿ Î·È ¯·Ï·ÛÌfi˜ (¤ÚÁÔ Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· Ù˘ ™Ì‡ÚÓ˘) 3. ªÂÙ¿ ÙËÓ ÙÚÈÎ˘Ì›· 4. O ‚·ÚÂÏ¿˜ 5. O ∞ÈÓ›·˜ ÛÒ˙ÂÈ ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ 6. ∏ ‰È·‰‹ÏˆÛË 19 ÂÎ. × 19 ÂÎ. ∫¿Ú‚Ô˘ÓÔ Î·È ÎÚ·ÁÈfiÓÈ· Û ¯·ÚÙ›. 7. ıÂÚÈÛÙ¤˜ 30 ÂÎ. × 36 ÂÎ. Ï¿‰È Û ÌÔ˘Û·Ì¿ ÂÈÎÔÏÏË̤ÓÔ Û ¯·ÚÙfiÓÈ 8. π·Îˆ‚›Ó· 39 ÂÎ. × 43 ÂÎ. ∞¿‰È Û ÌÔ˘Û·Ì¿. 9. ¶·È‰› Ì Á¿Ù· 48 ÂÎ × 60 ÂÎ. Ï¿‰È Û ÌÔ˘Û·Ì¿. 10. ƒ¿‚ÔÓÙ·˜ Ù· ‰›¯Ù˘· 18 ÂÎ. × 20 ÂÎ.(¯Ú˘Ûfi ÌÂÙ¿ÏÏÈÔ ¤ÎıÂÛ˘ ªÔÓ¿¯Ô˘ 1913) 11. ÔÚÙÚ¤ÙÔ Á˘Ó·›Î·˜ 43 ÂÎ. × 49 ÂÎ. Ï¿‰È Û ÌÔ˘Û·Ì¿. 12. ∞Ó·ÙÔÏ›ÙÈÛÛ· 45 ÂÎ. × 59 ÂÎ. Ï¿‰È Û ÌÔ˘Û·Ì¿. 13. OÈ ÁÂÈÙfiÓÈÛÛ˜ 42 ÂÎ × 48 ÂÎ. Ï¿‰È Û ÌÔ˘Û·Ì¿. 14. OÈ ÛȉÂÚÒÛÙÚ˜ 15. ºÈÁÔ‡Ú· Û ‚¿Úη 16. ∂ÚÁ¿Ù˜ 17. °˘ÌÓfi ÛÙÔ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË 35 ÂÎ. × 27 ÂÎ. Ï¿‰È Û ͇ÏÔ (¤ÙÔ˜ 1930) 18. •ÂÎÔ‡Ú·ÛË ÌÈ·˜ ÛÙÈÁÌ‹˜ 136, 5 ÂÎ. × 104 ÂÎ. 19. OÈ ÂÚ·ÛÙ¤˜ 19 ÂÎ. × 27 ÂÎ. 20. ∫·ÏÔη›ÚÈ ÛÙÔ ¿ÚÎÔ 35.5ÂÎ. × 48.2ÂÎ. 21. ∂ÈÛ΢¿˙ÔÓÙ·˜ ÙË ‚¿Úη 14 ÂÎ. × 19 ÂÎ. 22. ª‡ÎÔÓÔ˜ 38 ÂÎ. × 51, 4 ÂÎ. πˆ¿ÓÓ˘ ∞ÓÙ. π¿Îˆ‚Ô˜ ¢¿ÛηÏÔ˜ - ∑ˆÁÚ¿ÊÔ˜
– 396 –
M E § E T H M ATA
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
¶∏°∂™ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ∑·˝Ú˘ Ô ¿ÁÓˆÛÙÔ˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜, ª·Ú›·˜ ∂ÌÌ. ¶ÂÙÚÔ‡ÙÛÔ˘ ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο Ù. °' ∂ÈηÛÙÈο ∂ÊËÌÂÚ›‰·˜ ∫·ıËÌÂÚÈÓ‹ 11 ª·˝Ô˘ 2007 ∞گ›· O›ÎÔ˘ ¢ËÌÔÚ·ÛÈÒÓ «¶¤ÙÚÔ˜ μ¤ÚÁÔ˜» Sotheby's auction. ∞گ›· O›ÎÔ˘ ¢ËÌÔÚ·ÛÈÒÓ ∞گ›· μ·ÛÈÏÈ΋˜ ∞η‰ËÌ›·˜ ∫·ÏÒÓ Δ¯ÓÒÓ ªÔÓ¿¯Ô˘. (Matrikelbücher der Akademie der Bildenden Künste München) ∂ÈηÛÙÈÎfiÓ - ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË ‰È·‰ÈÎÙ˘·ÎÔ‡ ÙfiÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ‡ ΤÓÙÚÔ˘ artopos ΔÂÏÏfiÁÏÂÈÔ ÿ‰Ú˘Ì· Δ¯ÓÒÓ ∞.¶.£ ∂ıÓÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ μÈ‚Ï›Ô˘ - æËÊÈÔÔÈË̤ӷ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ÂÚÈÔ‰Èο
– 397 –
K A ยงY M N I A K A X P O N I K A
°§ø™™O§O°IA
°§ ø ™ ™ O § O ° I A
ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: °È¿ÓÓ˘ KÔ˘ÏÏÈ¿˜
K A ยงY M N I A K A X P O N I K A
°§ø™™O§O°IA
Mȯ¿ÏË ™Î·Ó‰·Ï›‰Ë
ME™AIøNIKA KAI BYZANTINA E ° K ATA § E I M M ATA ™ T O °§ ø ™ ™ I K O I ¢ I ø M A T H ™ K A §Y M N O Y
£
Â›Ó·È ·fi Ù· ÓËÛÈ¿ ÂΛӷ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, fiÔ˘ Ô ‚˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ‚›Ô˜ ‹Ù·Ó ¿ÓÙÔÙ ¤ÓÙÔÓÔ˜ Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ÛÙÔ È‰›ˆÌ· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Û‹ÌÂÚ· Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÌÂ۷ȈÓÈο Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ÁψÛÛÈο ÂÁηٷÏ›ÌÌ·Ù· Ì ‹ ¯ˆÚ›˜ ·ÏÏÔÈÒÛÂȘ. TÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ‰È·›ÛÙˆÛ· Û ‰˘Ô ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ¿ÚıÚ· ÌÔ˘, ÛÙ· «KÔÈÓ¿ ‰È·ÏÂÎÙÈο Kˆ Î·È K·Ï‡ÌÓÔ˘» Ô˘ ‰ËÌÔÛȇıËÎ·Ó ÛÙ· «K·Ï˘ÌÓȷο XÚÔÓÈο» Ù. 15 (2003), Û. 117-135 Î·È Ù. 17 (2007), Û.331357, fiÔ˘ Á›ÓÂÙ·È ÏfiÁÔ˜ Î·È ÁÈ· ȉȈ̷ÙÈΤ˜ ÌÂ۷ȈÓÈΤ˜ Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ϤÍÂȘ, ÙȘ Ôԛ˜ ·Ú·ı¤Ùˆ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘ Î·È ÛÙȘ Ôԛ˜ ·Ú·¤Ìˆ ÁÈ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜. OÈ ·ÏÔ› οÙÔÈÎÔÈ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÛÙÔÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfi ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ ‰ËÌÒ‰ÂȘ ϤÍÂȘ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·fi ÙÔÓ 12Ô ¤ˆ˜ ÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ·, ϤÍÂȘ ‰¿ÓÂȘ ΢ڛˆ˜ ·fi Ù· Ï·ÙÈÓÈο Î·È ‚ÂÓÂÙÈο, ϤÍÂȘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜, ϤÍÂȘ Ù˘ EÏÏËÓÈÛÙÈ΋˜ Î·È ·Ú¯·›·˜ EÏÏËÓÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜ Ô˘ ÂÈ‚ÈÒÓÔ˘Ó ÛÙ· ÌÂ۷ȈÓÈο ¯ÚfiÓÈ· fi¯È ¿ÁÓˆÛÙ˜, ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜, ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋, ÎÔÈÓ‹ ‹ ÙˆÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ˜ ¤ÙÛÈ, fiÙÈ Ë Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ Á¤Ê˘Ú· ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘-ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Â›Ó·È Î·Ù·Û΢·Ṳ̂ÓË Ì ÔÈÎÔ‰ÔÌÈο ˘ÏÈο Ù˘ ÌÂ۷ȈÓÈ΋˜ ‰ËÌÒ‰Ô˘˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜, ÚÔÊ·Ó‹˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·Ï‹ıÂÈ· Ô˘ ÎÚ·Ù‹ıËΠÛÙÔ Ë̛ʈ˜ ÁÈ· Ì·ÎÚfi ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·, ΢ڛˆ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÎÚ·ÙÔ‡ÓÙÔ˜ ¿ÏÏÔÙ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi Ó‡̷ÙÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·˚ÎÔ‡ Ê·Ó·ÙÈÛÌÔ‡. (I.K·˙¿˙˘ - T. A. K·Ú·Ó·ÛÙ¿Û˘, E›ÙÔÌÔ §ÂÍÈÎfi EÌÌ. KÚÈ·Ú¿, Ù. Aã, £ÂÛÛ/ÎË 2001, Û. 7-8). E ø P ø O T I H K A §Y M N O ™
– 401 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¶·Ú·ı¤Ùˆ, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÌÂ۷ȈÓÈο Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ÂÁηٷÏ›ÌÌ·Ù· Ô˘ ÂÈ‚ÈÒÓÔ˘Ó Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ÛÙÔ ÁψÛÛÈÎfi ȉ›ˆÌ· Ù˘ K·Ï‡ÌÓÔ˘: ¿Í·ÌÔ˜, (Ô) ‘Ù· ̤ÙÚ· Ô˘ ·›ÚÓÔ˘Ì ÁÈ· ÙÔ Ú¿„ÈÌÔ ÊÔÚÂÛÈ¿˜, ηٷÛ΢‹ ·Ô˘ÙÛÈÒÓ Î.Ï.’, ÊÚ. ‘˛ ÛÙÔ Ú-Ú¿ÊÙË Î’ ‹ËÚ¤Ó dÔ˘ ¿Í·ÌÔ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘ Ú¿„ÂÈ ·ÓÙÂÏÔÓ›ÎÈ·’,* Î·È Ú‹Ì· Í·ÌÒÓ-Óˆ ‘Û˘ÁÎÚ›Óˆ’: ‘ËÍ¿ÌˆÛ¤Ó dÔ Î’ ‹‚ÚÂÓ dÔ ÏÂÈ„fi.’ E›Ó·È Ô ¿Í·ÌÔ˜ ‹ ¤Í·ÌÔ˜ ÙˆÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ Ï¤ÍË ÙÔ˘ 12Ô˘ ·ÈÒÓ·: ‘ÛÎÔ˘Ù¿ÚÈ·... ÂÓÔÔ‡ ·Í¿ÌÔ˘ Î·È ÂÓÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜’ (AÛÛ›˙·È ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏ›Ԣ ÙˆÓ IÂÚÔÛÔÏ‡ÌˆÓ Î·È Ù˘ K‡ÚÔ˘, 213), <Ô˘ÛÈ·ÛÙ. ¤Í·ÌÔÓ (Du Cange) < Ï·Ù. examen ‘̤ÙÚÔ Ú¿ÁÌ·ÙÔ˜.’ ·‡ÚÈ(Ó),(ÙÔ) ‘ÙÔ ·Î¿ı·ÚÙÔ ıÂÈ¿ÊÈ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÙÔ ÛÈÚÙfi͢ÏÔ ÛÙË ÌÈ· ÙÔ˘ ¿ÎÚË’, ıÂÈ¿ÊÈ ÛÙË Ê˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ ηٿÛÙ·ÛË, ÊÚ. ‘ËÓ-Ó¿„·Ó d· Î·Ú‚Ô˘Ó¿ÎÈ· ÛÙÔ ı˘ÌÈ·Ùfi Û·Ó d’ ·‡ÚÈ’, Î·È ‘‹Ú·Í ÙË Á-ÎÔ˘‚¤ÓÙ· Û·Ó d’ ·‡ÚÈ.’ H ϤÍË Â›Ó·È Ô˘‰¤ÙÂÚÔ ÙÔ˘ ÂÈı¤ÙÔ˘ ¿˘ÚÔ˜, ·fi ÙË ÊÚ¿ÛË ‘ı›ÔÓ ¿˘ÚÔÓ’ (Ê˘ÛÈÎfi ·˘ÙÔÊ˘¤˜ ıÂÈ¿ÊÈ), ‹‰Ë ÌÂ۷ȈÓÈÎfi: ‘ÙÔ... ÛÙfiÌ·Ó ¤‚Á·ÓÂÓ ÊˆÙÈ¿Ó... Î·È ·‡ÚÈÓ.’ (Iˆ. ¶ÈηÙfiÚÔ˜, P›Ì· ıÚËÓËÙÈ΋ ÂȘ ÙÔÓ ÈÎÚfiÓ Î·È ·ÎfiÚÂÛÙÔÓ ¿‰ËÓ, EÂÙ. MÂ۷ȈÓ. AÚ¯Â›Ô˘ 2, 1940, Û. 90), <Ô˘ÛÈ·ÛÙ. *·‡ÚÈÔÓ <›ı. ¿˘ÚÔÓ (ÂÓÓ. ı›ÔÓ). ‚›Ú‚ÈÚÔ˜, (Ô) ‘Ô ‚·ı‡˜ ÎfiÎÎÈÓÔ˜’ (N. ¢Ú¿ÎÔ˜, °È· ÙÔ ÁψÛÛÈÎfi ȉ›ˆÌ· Ù˘ K¿Ï˘ÌÓÔ˜, Aı‹Ó·, 1982, Û. 90), ÊÚ. ‘‹‚Á·Ï ‚ÂÚ˙Ô‡˜, ÎfiÙÛÈÓÔ˘˜ Û·Ó dÔ ‚›Ú‚ÈÚÔ’, Î·È ‘ËÎÔÙÛ›ÓÈÛÂÓ Ë ÌÔ‡ÚË ÙÔ˘ Î’ ËÁ›ÓËΠ‚›Ú‚ÈÚÔ˜.’ H ϤÍË ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÌÂ۷ȈÓÈÎfi Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ‚ÂÚ˙›Ó ‘‚·ÊÈÎfi ͇ÏÔ Ê˘ÙÔ‡ ÙˆÓ
AÓ·ÙÔÏÈÎÒÓ IÓ‰ÈÒÓ Î·È Û˘ÓÂΉԯÈο ÙÔ ÎfiÎÎÈÓÔ ¯ÚÒÌ· Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ·˘Ùfi’, (<‚ÂÓÂÙ. verzin): ‘Ù· ¯Â›ÏË ÙÔ‡ ’Û·Ó ÎfiÎÎÈÓ· Ì ÙÔ ‚ÂÚ˙›Ó ‚·Ì̤ӷ’ (EÍ‹ÁËÛȘ ÙÔ˘ ı·˘Ì·ÛÙÔ‡ IÌÂÚ›Ô˘, Legrand, 84), ˆ˜ ›ıÂÙÔ ’Úfi‰ÈÓÔ˜, ÎfiÎÎÈÓÔ˜’: ‘Ù· ¯Â›ÏË ÙÛË ‹Û·Ó ‚ÂÚÙ˙›’ (BÈÙÛ¤ÓÙÛÔ˜ KÔÚÓ¿ÚÔ˜, EÚˆÙfiÎÚÈÙÔ˜, Aı‹Ó·È 1980, B’ 611). ‚ÔÛηÚÔ‡È(Ó), (ÙÔ) ‘‚ÔÛÎfi˜ ÌÈÎÚ‹˜ ËÏÈΛ·˜, ‚ÔÛÎfiÔ˘ÏÔ’ (¢Ú¿ÎÔ˜ fi.., 91):
*
OÊ›ψ ıÂṲ́˜ ¢¯·ÚÈÛٛ˜ ÛÙÔÓ ·Á·ËÙfi Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ Î·È Ê›ÏÔ Î. °È¿ÓÓË XÂÈÏ¿ ÁÈ· Ù· ·Ú·ı¤Ì·Ù·, Î·È ÙËÓ Î. AÈηÙÂÚ›ÓË TÛÈÁÎÔ‡ÚË (ÂÙÒÓ 96) Ô˘ ÂÈÛÙÚ·Ù‡ıËΠÁÈ’ ·˘Ùfi.
– 402 –
°§ø™™O§O°IA
‘ÙÔ ‚ÔÛηÚÔ‡È ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi ÛÊ˘Ú›˙ÂÈ, ÍÂϷίÒÓ-ÓÂÈ ÎÈ Ë ¤ÚËÌ‹ ÙÔ˘ Ë ÛÊ˘Ú˙¿ Ù· ̤۷ ÌÔ˘ Ù· ÏÂÈÒÓ-ÓÂÈ’
H ϤÍË ·fi ÙÔ ÌÂ۷ȈÓÈÎfi ‚ÔÛηڛ‰ÈÓ (< Ô˘ÛÈ·ÛÙ. ‚ÔÛοÚ˘ + ηٿÏ. –›‰ÈÓ): ‘·È‰›Ó ‚ÔÛηڛ‰ÈÓ’ (§¤ÔÓÙÔ˜ M·¯·ÈÚ¿˜, EÍ‹ÁËÛȘ Ù˘ ÁÏ˘Î›·˜ ¯ÒÚ·˜ K‡ÚÔ˘... R.M. Dawkins, OÍÊfiÚ‰Ë 1932, Û. 36). ÈÌ¿ÙÛÈ, (ÙÔ) ›ÚÚ. ‘Ôχ ÌÈÎÚ‹ ÔÛfiÙËÙ·’ (¢Ú¿ÎÔ˜, fi.., Û. 109) Î·È ‘ÌÈÎÚfi Ì·ÙÛ¿ÎÈ’, ÊÚ. ‘ËÌ¿˙„ ¤Ó· ÈÌ¿ÙÛÈ ‰¿ÎÚ˘·’ (‰¿ÎÚ˘· ‘ÎÚÈÓ¿ÎÈ· Ù˘ ¶·Ó·ÁÈ¿˜’). E›Ó·È ÙÔ ÌÂ۷ȈÓÈÎfi ›ÚÚËÌ· ‰·Ì¿ÎÈ(Ó) < ›ÚÚ. ‰·Ì›Ó ‘Ï›ÁÔ’ + ηٿÏ. ˘ÔÎÔÚÈÛÙÈ΋ –·ÎÈ(Ó): ‘˙‹Û Ì ·ÚËÁÔÚÈ¿Ó ÎÈ ·Ó¿Û·Ó ‰·Ì¿ÎÈÓ’ (Mȯ. ™Ô˘ÌÌ¿Î˘, ¶·ÛÙÒÚ Ê›‰Ô˜, ‹ÁÔ˘Ó ¶ÔÈÌ‹Ó ÈÛÙfi˜, BÂÓÂÙ›· 1638, Bã [15]). Î·È ·ÓÙˆÓ˘Ì›· ‰·Ì¿ÎÈÔÈ, ‰Ô˘Ì¿ÎÈÔÈ ‘Ï›ÁÔÈ, ÌÂÚÈÎÔ›’: ‘‰Ô˘Ì¿ÎÈÔ˘˜ ÂÏ¿‚ˆÛ·Ó’ (M·Ú›ÓÔ˜ MÔ‡ÓÈ·Ï˘, O KÚËÙÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜, 460): ‰·Ì›Ó ( <Ô˘ÛÈ·ÛÙ. ‰·ÁÌ›ÔÓ, ϤÍË ÙÔ˘ 9Ô˘ ·ÈÒÓ·, < ÌÂÙÁÓ. ‰·ÁÌfi˜ ‘‰¿ÁΈ̷’ < ı. ‰·Î-, ‰·Î-›Ó, ‰¿ÎÓˆ) > ‰·Ì¿ÎÈ-‰Ô˘Ì¿ÎÈ > (‰)ÈÌ¿ÎÈÈÌ¿ÙÛÈ, ‚. ÛÙ· ¢ˆ‰/ο ȉÈÒÌ·Ù· ‰·Ì¿ÎÈ ‘ÌÈÎÚ‹ ψڛ‰· Á˘’, ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Ì ÙÔ›¯Ô ·ÓÙÈÛÙ‹ÚÈ͢ Û ÂÈÎÏÈÓ‹ ‰¿ÊË. ÎÚ›ÛË, (Ë) ‘ÁÓÒÌË’ ·ÏÏ¿ Î·È ‘ÙÈ̈ڛ·’, ÊÚ. ‘‹Î·Ì¤Ó d˘ ÌÈ· ÎÚ›ÛË ’· ÙË Ùı˘Ì¿Ù·È Ô‡Ï-ÏËÓ d˘ ÙË ˙ˆ‹’, Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ÌÂ۷ȈÓÈÎfi Ô˘ÛÈ·ÛÙ. ÎÚ›ÛȘ, ÛË, Ì ÙȘ ›‰È˜ ÛË̷ۛ˜: ‘ÂÁÚÔ›ÎËÛ ÙËÓ ÎÚ›ÛÈÓ ÙÔ˘ BÂÏı¿Ó‰ÚÔ˘’, ¤ÎÊÚ·ÛË ÁÓÒÌ˘ (¢È‹ÁËÛȘ ÂÍ·›ÚÂÙÔ˜ BÂÏı¿Ó‰ÚÔ˘ ÙÔ˘ PˆÌ·›Ô˘, ¤Î‰. J.M. Egea, °Ú·Ó¿‰· 1998, Û. 635), Î·È ‘ÎÚ›ÛË ı·Ó¿ÙÔ˘’ Ì ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ÙÈ̈ڛ·˜ (AÛÛ›˙. 180). ™ÙËÓ K¿Ï˘ÌÓÔ Â›Û˘ ··ÓÙ¿ Î·È ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔÔÈË̤ÓÔ Â›ıÂÙÔ ÎÚ›ÛÈÌÔ ‘˘ËÚÂÛ›·, ÚÔÛÊÔÚ¿ ˘ËÚÂÛ›·˜’, ÊÚ. ‘Â›Ó·È ÎfiÌË ÌÈÎÚfi˜ Î·È ı¤ÏÂÈ (¤¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË) ÙÔ ÎÚ›ÛÈÌfi ÙÔ˘’ (¢Ú¿ÎÔ˜, fi.. 126), Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ÎÚ›ÛÈÌÔÓ ‘‚¿Û·ÓÔ˜’: ‘ÂÈÛ¤ ÌÂÁ¿ÏÔÓ ÎÚ›ÛÈÌÔÓ ÎÔÚÌ› ÌÔ˘ ¤¯ˆ Ó· ‚¿Ïˆ’ (£Âfi‰. MÔÓÙÛÂϤ˙Â, TÚ·Áˆ‰›· ÔÓÔÌ·˙Ô̤ÓË E˘Á¤Ó·... M. Vitti, N¿ÔÏË 1965, Û. 422). ÌÂÛ¿ÏÏÈ(Ó) ‘ÌÂÁ¿ÏË ÂÙÛ¤Ù· ηٿÏÏËÏË ÁÈ· ÙÚ·Â˙ÔÌ¿ÓÙÈÏÔ, ˘Ê·ÓÙ‹ Ì ÏÔ˘ÌÈ¿’ (¢Ú¿ÎÔ˜, fi.., 138), ‹ ÂÙÛ¤Ù· ÚÔÛÒÔ˘, ÊÚ. ‘ËÏÔ‡ÛÙÂÈ Î’ ‡ÛÙÂÚȘ ËÛÎÔ˘›ÛÙÂÈ Ì ·ÛÙÚÈÎfi ÌÂÛ¿ÏÏÈ.’ E›Ó·È ÙÔ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ÌÂÓÛ¿ÏÈÔÓ, ÌÂÛ¿ÏÈ ‹ ÌÈÛ¿ÏÈÓ ‘ÙÚ·Â˙ÔÌ¿ÓÙÈÏÔ Ê·ÁËÙÔ‡’: ‘ÂÛÙÚÒÛ·ÛÈÓ ÙËÓ Ù¿‚Ï·Ó, ¤ıËÎÂÓ ÙÔ ÌÈÛ¿ÏÈÓ Ù˘ Î·È ‹ÚÍ·ÙÔ ÙÔ˘ ÙÚÒÁÂÈÓ’ (¢È‹ÁËÛȘ ÂÍ·›ÚÂÙÔ˜ BÂÏı¿Ó‰ÚÔ˘ ÙÔ˘ PˆÌ·›Ô˘, ¤Î‰. J.M. Egea, °Ú·Ó¿‰· 1998, Û. 999). < ÌÂÛÓ.- Ï·Ù. mensale.
– 403 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ó¿ÎÏÈ(Ó), (ÙÔ) ‘‰È‹ÁËÛË, ·Ê‹ÁËÛË’. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ AÚ¯Â›Ô ÙÔ˘ IÛÙÔ-
ÚÈÎÔ‡ §ÂÍÈÎÔ‡ Ù˘ Aη‰ËÌ›·˜ AıËÓÒÓ, Ë Ï¤ÍË ·ÎÔ‡ÂÙ·È, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ KÚ‹ÙË, Î·È ÛÙÔ AÛÊÂÓ‰ÈÔ‡ Ù˘ Kˆ, ÙËÓ K¿Ï˘ÌÓÔ, K·ÛÙÂÏfiÚÈ˙Ô, ¶fiÓÙÔ, M¿‰˘ÙÔ, AÓ·ÙÔÏÈ΋ £Ú¿ÎË Î·È K‡ÚÔ, Û ÂÚÈÔ¯¤˜ ‰ËÏ·‰‹ fiÔ˘ Ô ‚˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ‚›Ô˜ ‹Ù·Ó ¿ÓÙÔÙ ¤ÓÙÔÓÔ˜ Î·È Ë ÁÏÒÛÛ· ÂÚȤ¯ÂÈ ·ÎfiÌË ÔÏÏ¿ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ÂÁηٷÏ›ÌÌ·Ù· (N. KÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜, KÚËÙÈο EÙ˘ÌÔÏÔÁÈο: TÔ ÎÔ˘Ú¿‰È Î·È ÙÔ Ó¿ÎÏÈ, ÛÙ· £¤Ì·Ù· KÚËÙÈ΋˜ ¢È·ÏÂÎÙÔÏÔÁ›·˜, ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘, Aı‹Ó· 1997, Û. 246-247). ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ϤÍË ·Ó·Î¿ÏËÌ·, Ì ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ‘ıÚ‹ÓÔ˜’. H ·Ú¯È΋ Ù˘ ÛËÌ·Û›· ·fi ÙÔ Ú‹Ì· ·Ó·Î·ÏÒ ‘ÚÔÛηÏÒ’, Ô˘ÛÈ·ÛÙ. ·Ó¿ÎÏËÛȘ ‘·Ó¿ÎÏËÛË ÛÙË ÌÓ‹ÌË, ·Ó·fiÏËÛË’ Î·È ¤ÂÈÙ· ‘·Ê‹ÁËÛË, ÂÍÈÛÙfiÚËÛË’ οÔÈÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜. TÔ Ú‹Ì· ·Ó·Î·ÏÒ ÛÙË Ì¤ÛË ÊˆÓ‹ ÛËÌ·›ÓÂÈ ‘ıÚËÓÒ’: ‘ÚÔ˜ ÙÔÓ Ù¿ÊÔÓ ¤‰Ú·ÌÂ, ÎÏ·›ÂÈ Î·È ·Ó·Î·ÏȤٷȒ (°. XÔ‡ÌÓÔ˘, H KÔÛÌÔÁ¤ÓÓËÛȘ, °. A. M¤Á·˜, Aı‹Ó·È 1975, 1607). Afi ¤ÚÂ˘Ó¿ Ì·˜ Û Kˆ Î·È K¿Ï˘ÌÓÔ, ‰È·ÈÛÙÒÛ·Ì fiÙÈ Ë Ï¤ÍË ¤¯ÂÈ Ï¤ÔÓ ÛÈÁ‹ÛÂÈ Î·È ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙÔÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfi ÏfiÁÔ Ô‡ÙÂ Î·È ·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÌÂÁ¿Ï˘ ËÏÈΛ·˜. ™ÙËÓ K¿Ï˘ÌÓÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÙÔ Ú‹Ì· ÓÂηÏÈÔ‡Ì·È (¢Ú¿ÎÔ˜, fi.., 147): ‘ÓÂηÏÈ¤Ù·È Ô Û-Û‡ÏÏÔ˜’, ϤÓÂ, fiÙ·Ó Ô Û·ÏÔ˜ Á·˘Á›˙ÂÈ ıÚËÓËÙÈο, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ Ú‹Ì· ÂÈ˙› Ì ÙËÓ ›‰È· ÛËÌ·Û›·, fiˆ˜ Î·È ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙ. ÓÂοÏÂÌ·, ÊÚ. ‘Ô˘ ÓÂοÏÂÌ·! O‡ÏϘ Ù˜ ÒÚ˜ ÓÂηÏÈ¤Ù·È Û·Ó do Û-Û‡Ï-ÏÔ, ’· ʤÚÂÈ ı¤ÏÂÈ ÙÔÓ ·ÊÔÚÂÛÌfi!’ H Ï. Ó¿ÎÏÈ (·Ó¿ÎÏËÛȘ > ·Ó¿ÎÏËÌ· > ·Ó¿ÎÏÈ > Ó¿ÎÏÈ), ÛÙÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜ fiÔ˘ ÂÈ˙›, Û˘ÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Ì ÙÔ Ú‹Ì· οӈ, ‘Ì·˜ ¤Î·Ì ÙÔ Ó¿ÎÏÈ’ (Ì·˜ ¤Î·ÌÂ, Ì·˜ ‰ÈËÁ‹ıËÎÂ, Ì·˜ › ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘). O N. KÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜ (fi.., 246) ıˆÚ› ÙÔ ·Ú·‚ÈÎfi nakil ‘·Ê‹ÁËÛË’ ˆ˜ ‰¿ÓÂÈÔ ·fi ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÏÏËÓÈ΋, Ô˘ ·Ú¤Ï·‚ ηÙfiÈÓ ·fi ÙËÓ ·Ú·‚È΋ Î·È Ë ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ÁÏÒÛÛ·. ŒÙÛÈ Î·È ÂÁÒ ¤¯ˆ ÙË ÁÓÒÌË fiÙÈ ÙÔ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi Ú‹Ì· nakletmek ‘ÌÂٷʤڈ / ‰ÈËÁԇ̷Ȓ Â›Ó·È ‰¿ÓÂÈÔ ·fi ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋. ÙÛÔ˘Ó¿ÚÈ(Ó), ÏËı. ÙÛÔ˘Ó¿Ú˙·, Ù· ‘fi‰È·’ (K·ÂÏÏ¿ £ÂÌÂϛӷ, I‰ÈˆÌ·ÙÈΤ˜ ÊÚ¿ÛÂȘ ÛÙËÓ K¿Ï˘ÌÓÔ, ÛÙË NÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ¢È·ÏÂÎÙÔÏÔÁ›· Ù. 3, 2000, Û. 87), ÊÚ. ‘Ô˘ Ë ÙÛfiÏ-Ï·! A‚ÚfiÌÈÛÙË Â›Ó·È ’Ô˘ ÙËÓ ·ÏÈÛÛ¿, ÁÈ· ÙÔ ÙÛÔ˘Ó¿ÚÈÓ d˘ Â›Ó·È ‰ÚÔÛÈṲ̂ÓÔ!’ H ϤÍË ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÌÂ۷ȈÓÈÎfi
– 404 –
°§ø™™O§O°IA
¿ÓÙ˙·, Ë ‘ÙÔ Û·ÚÎ҉˜ ÙÌ‹Ì· ÛÙÔ ›Ûˆ ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÎÓ‹Ì˘, Ë Á¿Ì·’, Èı·ÓÒ˜ < ¿Óˆ ÁÂÚÌ. ancha, *ankya ÊÚ·ÁÎÈÎfi, ˘ÔÎÔÚÈÛÙÈÎfi ·ÓÙ˙›ÔÓ ‘fi‰È’: ‘ÙÚ¤ÌÔ˘ÛÈ Ù’ ·Ù˙¿ ÌÔ˘ ·Ô‡ ÙËÓ Â›Ó·’ (M¿ÚÎÔ˜ ºÒÛÎÔÏÔ˜, ºÔÚÙÔ˘Ó¿ÙÔ˜, Aã Vincent, HÚ¿ÎÏÂÈÔ 1980, Û. 316), *·ÓÙ˙ÈÓ¿ÚÈ > *·ÓÙ˙ÔÓ¿ÚÈ, Ì ÙÚÔ‹ i > Ô ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ K·Ï‡ÌÓÔ˘ (‚. ÎÔÙÛ‡ÊÈ > ÎÔÙÛÔ‡ÊÈ > ÎÔ˘ÙÛo‡ÊÈ), > (·)ÙÛÔ˘Ó¿ÚÈ, ÏËı. ÙÛÔ˘Ó¿ÚÈ˙·, Ù·.
KÏ›ӈ, ·Ú·ı¤ÙÔÓÙ·˜ Î·È ¿ÏϘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ϤÍÂȘ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ K·Ï‡ÌÓÔ˘, ÂÚÈÏËÙÈο, ·fi ÙÔ ¿ÚıÚÔ ÌÔ˘ ‘KÔÈÓ¿ ‰È·ÏÂÎÙÈο Kˆ-K·Ï‡ÌÓÔ˘’ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·Ú·¤Ìˆ ÁÈ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ·: ·ÓÂÊ·ÓÙÔ‡, (Ë) ‘Ë ˘Ê¿ÓÙÚ· ÙÔ˘ ·ÁÚ·ÏÂÈÔ‡’, < ÌÂÛÓ. ·Ï˘Ê·ÓÙÔ‡. ·ÏÏ¿È Â›ÚÚ. ‘·¤Ó·ÓÙÈ’, Î·È ·ÓÙÈıÂÙÈÎfi˜ Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ ‘·Ó ηȒ < ‚˘˙·ÓÙ. ·ÏÏ¿ÁÈÔÓ > Ï·Ù. allagium. ·Í·ÚÁÈÙÔ‡, Í·Ú˙ˆÙ›˜ ‘ÛÎfiÈÌ·, ›Ùˉ˜’ < ÌÂÛÓ. ·Í·ÚÁÈÙÔ‡ < ÂÍ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ‘ÛÎfiÈÌ·’. ·Ô‰¤ÏÔÈÔ˜ ‘˘fiÏÔÈÔ˜’ <ÌÂÛÓ. ·Ô‰¤ÏÔÈÔ˜. Á·˘˙ÈÒ ‘‚Ú›ÛÎÔÌ·È Û ÂÚˆÙÈÎfi ÔÚÁ·ÛÌfi < ‚˘˙·ÓÙ. Á·˘ÚÈ¿˙ˆ. Áӿʈ ‘Í·›Óˆ ¤ÚÈ·’, Î·È ÙÔˆÓ‡ÌÈÔ °·Ó·Ê·Ú˙¿, < ÌÂÛÓ. Áӿʈ. ¤ÛÌÈÍË, (Ë) ‘·Ú¤·, Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊ‹’ < ÌÂÛÓ. ÂÛÌ›Áˆ. ˙Ô˘Ï(Ï)È¿, (Ù·) ‘ηÙÔÈΛ‰È· ˙Ò·’ < ÌÂÛÓ. ˙Ô‡‰ÈÔÓ (˙Ò‰ÈÔÓ). ηٷϷ¯Ô‡ ‘Ù˘¯·›·’ <ÌÂÛÓ. ›ÚÚ. ηٷϷ¯Ô‡. ηٷÏfiÈ(Ó), (ÙÔ) ‘·ÚÔÈÌ›·, ·›ÓÈÁÌ·’ < ÌÂÛÓ. ηٷÏfiÁÈÓ. ÎÔ˘ÙÔ˘Ó›˙ˆ ‘Ó˘ÛÙ¿˙ˆ, ÂÏ·ÊÚÔÎÔÈÌԇ̷Ȓ <ÌÂÛÓ. ηÙÔ˘Ì‡˙ˆ. ÏËÙ¿È(Ó), (ÙÔ) ‘Û¯ÔÈÓ›’ < ÌÂÙÁÓ.-ÌÂÛÓ. ÂÈÏËÙ¿ÚÈÔÓ. Ì¿ÓÙ·Ì·, (ÙÔ) ‘Ì¿ÚÌ·ÚÔ ·Ú·ÛÙ¿Ù˘ Û ÔÈÎÔ‰Ô̤˜’ <ÌÂÛÓ. ÈÌ¿Óو̷. ÌÔ˘Ï›, (ÙÔ) ‘ÛÙÔÌ¿¯È ÌÈÎÚÔ‡ ·ÚÓÈÔ‡’ <‚˘˙·ÓÙ. ÁÔ˘Ï›. ÓÂÓÙÚ·Ó›˙ÔÌ·È ‘·Ó·Ï·Ì‚¿Óˆ ‰‡Ó·ÌË / ÙÂÓÙÒÓÔÌ·È’ < ÌÂÛÓ. ÓÂÙÚ·Ó›˙ˆ, ·Ó·ÙÚ·Ó›˙ˆ, ·ÓÂÓÙÚ·Ó›˙ˆ. ÍÂÏÂÌÌ·ÙÈÎfi˜, (Ô) ‘¤ÚËÌÔ˜, ÌfiÓÔ˜’ Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙ. ÍÂÏÂÌÌ·ÙˆÛÛ¿, Ë ‘ÌÔÓ·ÍÈ¿, ÂÚËÌÈ¿’ < ‚˘˙·ÓÙ. ÂÍ·Ï›ÌÌ·Ù·. Í¤Û˘Ì·, (ÙÔ) ‘·fiÙÔÌÔ Î·Ù‹ÊÔÚÔ’, ›ı. ÍÂÛ˘Ùfi˜ ‘·fiÙÔÌÔ˜’ Î·È ÍÂÛ˘Ì·ÙÂÚfi˜ Î·È ÙÔˆÓ‡ÌÈÔ •ÂÛ˘Ùfi˜, ·fiÎÚËÌÓË ·Ú·Ïȷ΋ ÙÔÔıÂÛ›·, < ÌÂÛÓ. ͯ‡Óˆ, ͯ‡ÓÔÌ·È ‘ÂÙ¿ÁÔÌ·È ¤Íˆ ÔÚÌËÙÈο’. ͇ÛÙÚÔ˜ ‘ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜’ < ÌÂÛÓ. Â͇ÛÙÂÚ·-͇ÛÙÂÚ· (< ÂÍ+‡ÛÙÂÚÔ˜).
– 405 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÔÎÔ˘Ú¿˙ÔÌ·È ‘ÍÂÎÔ˘Ú¿˙ÔÌ·È’ < ÌÂÛÓ. ·ÔÎÔ˘Ú¿˙ÔÌ·È. ÚÓ‡Áˆ ‘ηٷÛÈÁ¿˙ˆ ÙÔ ·È‰› ·fi ÙÔ ÎÏ¿Ì·’ < ÌÂÛÓ. ·ÚÓ‡ˆ. ÛÔ˘ÛÛÔ‡ÌÈ ‘¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘’ < ÌÂÛÓ. Û‡ÛÛËÌÔÓ. ÊËοÚÈ ‘ıËοÚÈ, ı‹ÎË Ì·¯·ÈÚÈÔ‡’ < ÌÂÛÓ. ıËοÚÈÔÓ.
E›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ, fiÙÈ ÌÈ· ÂÓ‰Âϯ‹˜ ÌÂϤÙË ÛÙ· ȉÈÒÌ·Ù· Ù˘ K·Ï‡ÌÓÔ˘ ı· ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ÁψÛÛÈÎÔ‡ ˘ÔÛÙÚÒÌ·ÙÔ˜ ÛÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi Ù˘ ȉ›ˆÌ·. Mȯ¿Ï˘ E˘ÛÙ. ™Î·Ó‰·Ï›‰Ë˜ EÎ/Îfi˜ OÓÔÌ·ÙÔÏfiÁÔ˜
– 406 –
°§ø™™O§O°IA
ª·Ú›· ∫ÔÏÈÔÔ‡ÏÔ˘
« Δ O I ¢ I ø M A T H ™ K A §Y M N O Y KAI TH™ PO¢OY: ¢ I A X P O N I K H ¶ P O™ E ° ° I ™ H » *
H
∂ÈÛ·ÁˆÁ‹
M E § E T H AY T H A º I E P ø N E TA I ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÒÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È Ù˘ ƒfi‰Ô˘. ∏ ¤Ú¢ӷ Ô˘ ‰ÈÂÍ¿ÁÂÙ·È ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÁψÛÛÔÏÔÁ›·˜. ∂Ô̤ӈ˜, ‰ÂÓ ·ÚΛ ÌÈ· Û‡Á¯ÚÔÓË ÁψÛÛÔÏÔÁÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË. ∞·ÈÙÂ›Ù·È Ë ÌÂϤÙË ËÁÒÓ, Ì ÛÙfi¯Ô Ó· ‰È·ÈÛÙˆı›, ÔÈ· ·fi Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Î·È ·Ó·Ï‡ÔÓÙ·È, ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·È ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ΛÌÂÓ·. Δ· ΛÌÂÓ· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó ÌÈ· ‰È·¯ÚÔÓÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ÁψÛÛÔÏÔÁÈ΋ ·˘Ù‹ ¤Ú¢ӷ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È Û ·Ú·ÚÙ‹Ì·Ù·, ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜. ™˘ÓÔÏÈο ÌÂÏÂÙ‹ıËÎ·Ó ÙÚÈ¿ÓÙ· ÈÛÙÔÚÈο ΛÌÂÓ· Î·È Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ·˘Ù¿ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ‰Èψ̷ÙÈΤ˜ ÂΉfiÛÂȘ. Δ· ÚÒÙ· ¤ÓÙÂη ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ Î·Ï˘ÌÓÈ·Îfi ȉ›ˆÌ· Î·È ÂÎÙ›ÓÔÓÙ·È ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈο ·fi ÙÔ 1502 ˆ˜ ÙÔ 1893. Δ· ˘fiÏÔÈ· ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó ÛÙÔ ÚԉȷÎfi ȉ›ˆÌ· Î·È ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ 1493 ˆ˜ ÙÔ 1860. £· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ Î·Ù¿ ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô ·fi ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ· ˆ˜ Î·È ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÛÙ·‰È·Î¿ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË ÎÔÈÓ‹ ‰ËÌÔÙÈ΋ (‚Ï. Browning, 1995: 26). ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ ÂӉȷʤÚÔÓ Ó· ‰ÈÂÚ¢ÓËı› ·Ó Ù· ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷο ȉÈÒÌ·Ù· ÂËÚ¿ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ‰ËÌÔÙÈ΋ Î·È Û ÔÈÔ ‚·ıÌfi. *
ŒÓ· ıÂÚÌfi ¢¯·ÚÈÛÙÒ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙËÓ πÒ ª·ÓˆÏ¤ÛÛÔ˘, §¤ÎÙÔÚ· πÛÙÔÚÈ΋˜ °ÏˆÛÛÔÏÔÁ›·˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ¶·ÙÚÒÓ, ÁÈ· ÙȘ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Ù˘ Û ·˘Ù‹ ÙË ÌÂϤÙË.
– 407 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∞fi ·˘Ù¿ Ù· ΛÌÂÓ· ·ÓÙÏÔ‡ÓÙ·È ÂÍ‹ÓÙ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È Û ‰È¿ÊÔÚ· ÛËÌ›· Ù˘ ·Ó¿Ï˘Û˘. °È· ÙËÓ Â˘ÎÔÏfiÙÂÚË ·Ó‡ÚÂÛË ÙˆÓ ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ Ì¤Û· ÛÙ· ΛÌÂÓ· ‰›ÓÂÙ·È ÙfiÛÔ Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙÔ˘ ·Ú·ÚÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·ÓÙÈÛÙÔȯԇÓ, fiÛÔ Î·È Ô ÛÙ›¯Ô˜ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘. ™Â fiÛ· ΛÌÂÓ· ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ·Ú›ıÌËÛË ÛÙ›¯ˆÓ ÚÔÛÙ¤ıËΠÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ οı ÛÂÈÚ¿˜. ¶ÚÈÓ ÙË ÁψÛÛÔÏÔÁÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ Á›ÓÂÙ·È Û‡ÓÙÔÌË ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ڈ̷˚΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ˆ˜ ÙËÓ ÔÚÈÛÙÈ΋ ¤ÓÙ·Í‹ Ù˘ Ì ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜, ÙÔ 1948. ™Ùfi¯Ô˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Â›Ó·È Ó· ÂÓÙÔÈÛÙÔ‡Ó Î¿ÔÈ· ÈÛÙÔÚÈο ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ô˘ ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÂËÚ¤·Û·Ó Î·È ÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·Ó·Ï‡ÔÓÙ·È Ù· ÈÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÙÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜, Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ Ù˘ ʈÓÔÏÔÁ›·˜, Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ù˘ Û‡ÓÙ·Í˘. £· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ Ë ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· Ù˘ ‰È·ı¤ÛÈÌ˘ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·˜ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ·ÏÈ¿. ∞˘Ùfi ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ù˘ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹˜ Ù˘ ÔÚÔÏÔÁ›·˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ÂÚÈÁÚ·Ê‹˜ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ì ÈÔ Û‡Á¯ÚÔÓ· ÁψÛÛÔÏÔÁÈο ‰Â‰Ô̤ӷ. ∏ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÛÙfi¯Ô Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÌÈ· ÚÒÙË ÂÓÙ‡ˆÛË ÛÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË ÁÈ· ÙÔ ÔÈ· Â›Ó·È Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ‰È·ÊÔÚÔÔÈÔ‡Ó Ù· ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷο ȉÈÒÌ·Ù· ·fi Ù· ˘fiÏÔÈ· ȉÈÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ÂÏÏ·‰ÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Î·È Î·Ù¿ fiÛÔ Ù· ȉÈÒÌ·Ù· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È Ù˘ ƒfi‰Ô˘ Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó ‹ ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Ó ·fi Ù· ÁÂÓÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Á›ÓÂÙ·È ÂÎÙÂÓ‹˜ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÌÔÚÊÔʈÓÔÏÔÁÈÎÒÓ Î·È Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎÒÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙfiÛÔ ÙÔ˘ Î·Ï˘ÌÓÈ·ÎÔ‡ fiÛÔ Î·È ÙÔ˘ ÚԉȷÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜. ∞ÎÔÏÔ˘ı› Ë ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó Û οı ÓËÛ›. ªÂ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È ÔÈ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙȘ ‰È·ı¤ÛÈ̘ ËÁ¤˜ Î·È ·Ó ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô. ∂ÈϤÔÓ, ÂÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·È Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÂΛӷ Ô˘ ÁÈ· ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ‰ÂÓ ··ÓÙÒÓÙ·È ÛÙ· ΛÌÂÓ·. ∏ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙˆÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ Û˘ÌÏËÚÒÓÂÙ·È ·fi ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙË ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘˜ Û ¿ÏÏ· ȉÈÒÌ·Ù·.
– 408 –
°§ø™™O§O°IA
1. ™ÙÔȯ›· Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ∏ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ Â›Ó·È ÔÏ˘Ù¿Ú·¯Ë Î·È Û ·ÚÎÂÙ¿ ÛËÌ›· ‰Â Û˘Ó¿‰ÂÈ Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ˘fiÏÔÈ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜. •ÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ڈ̷˚΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ı· ·Ó·Ê¤Úˆ ÌfiÓÔ fiÙÈ Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ·Ó‹Î·Ó ÛÙÔ ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. °È· ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ‰¤¯ÔÓÙ·Ó ÂȉÚÔ̤˜ ·fi ¶¤ÚÛ˜, ™·Ú·ÎËÓÔ‡˜, μÂÓÂÙÔ‡˜, °ÂÓÔ˘¿Ù˜, ™Ù·˘ÚÔÊfiÚÔ˘˜, ÕÚ·‚˜ Î·È ™ÂÏÙ˙Ô‡ÎÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜. √È Û˘Ó¯›˜ ·˘Ù¤˜ ηٷÛÙÚÔÊÈΤ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ ÔÊ›ÏÔÓÙ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ı¤ÛË ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ (‚Ï. ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ· ¶¿˘ÚÔ˜ §·ÚÔ‡˜ ªÚÈÙ¿ÓÓÈη, 1984: 397). ΔÔ ¤ÙÔ˜ 1309 Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›·, ·Ú¯Èο Ù˘ ƒfi‰Ô˘ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ˘fiÏÔÈˆÓ ¢ˆ‰ÂηӋۈÓ, ¤Ú·Û ·fi ÙÔ μ˘˙¿ÓÙÈÔ ÛÙÔ˘˜ πfiÙ˜ ÙÔ˘ Δ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓË. √È πˆ·ÓÓ›Ù˜, fiˆ˜ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·Ó, ηÙ›¯·Ó ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÁÈ· ‰È·ÎfiÛÈ· ‰Âη¤ÍÈ ¯ÚfiÓÈ·. ΔÔ 1522, Ì ·ÊÂÙËÚ›· ¿ÏÈ ÙË ƒfi‰Ô, Ô ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ™Ô˘ÏÂ˚Ì¿Ó Ô ªÂÁ·ÏÔÚ‹˜ η٤ÎÙËÛ ÛÙ·‰È·Î¿ fiÏ· Ù· ÓËÛÈ¿ (‚Ï. ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ· ¶¿˘ÚÔ˜ §·ÚÔ‡˜ ªÚÈÙ¿ÓÓÈη, 1984: 397). ∏ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›· ÎÚ¿ÙËÛÂ, fiˆ˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ˘fiÏÔÈË ∂ÏÏ¿‰·, ۯ‰fiÓ ÙÂÙÚ·ÎfiÛÈ· ¯ÚfiÓÈ·. ™Ù· ÓËÛÈ¿ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ ¤Ó· ȉȷ›ÙÂÚ· ¢ÓÔ˚Îfi ηıÂÛÙÒ˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜, Ì ÂÍ·›ÚÂÛË ÙË ƒfi‰Ô Î·È ÙËÓ ∫ˆ. ΔÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ·fi Ù· ÚÔÓfiÌÈ· Ô˘ ·Ú·¯ÒÚËÛ·Ó ÔÈ ΔÔ‡ÚÎÔÈ Â›Ó·È ·˘Ùfi Ù˘ ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘, Ô˘ ·ÛÎÔ‡ÛÂ Ë ÙÔÈ΋ ‰ˆ‰ÂηÌÂÏ‹˜ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·. ∂ÈϤÔÓ, fiÏ· Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ›¯·Ó ··ÏÏ·Á‹ ·fi ÙÔ ·È‰ÔÌ¿˙ˆÌ·. ¶·ÚfiÏ· ·˘Ù¿ Ë ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›· Ô‰‹ÁËÛ ٷ ÓËÛÈ¿ ÙfiÛÔ Û ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ fiÛÔ Î·È Û ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ·Ú·ÎÌ‹ (‚Ï. ªÂÁ¿ÏË ™Ô‚ÈÂÙÈ΋ ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ·, 1979: 705-706). ™ÙȘ ÚÒÙ˜ ·ӷÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ 1821 ÔÈ ¢ˆ‰ÂηӋÛÈÔÈ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÂÓÂÚÁ¿ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ΤډÈÛ·Ó ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙÔ˘˜. ªfiÏȘ fï˜ Ï›Á· ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿, ÙÔ 1830, ‰fiıËÎ·Ó ·fi ÙÔ ÓÂÔÛ˘ÛÙ·ı¤Ó ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ›Ûˆ ÛÙËÓ ΔÔ˘ÚΛ·, Ì ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· ÙËÓ ∂‡‚ÔÈ· (‚Ï. ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ· ¶¿˘ÚÔ˜ §·ÚÔ‡˜ ªÚÈÙ¿ÓÓÈη, 1984: 397). ΔÔ 1912 Ë ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·-
– 409 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ù›· ‰È·‰¤¯ıËΠÙËÓ πÙ·ÏÔÎÚ·Ù›·, Ë ÔÔ›· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ‰È‹ÚÎÂÛ ˆ˜ ÙÔ 1943, fiÙ·Ó ‰ËÏ·‰‹ Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ· ÂÚÈ‹Ïı·Ó Û ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ηÙÔ¯‹. ªfiÏȘ ÙÔ 1946 ·ÔÊ·Û›ÛÙËÎÂ Ë ¤ÓˆÛË Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ Ì ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∏ ÂÓۈ̿وÛË ÙÂÏÈο Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÛÙȘ 7 ª·ÚÙ›Ô˘ ÙÔ˘ 1948 (‚Ï. ªÂÁ¿ÏË ™Ô‚ÈÂÙÈ΋ ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ·, 1979: 707-710). ∏ ÈÛÙÔÚÈ΋ ·˘Ù‹ ·Ó·‰ÚÔÌ‹ ÂӉȷʤÚÂÈ ÙË ÁψÛÛÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ ηıÒ˜ ‚ÔËı¿ ÛÙË ‰È·›ÛÙˆÛË ÙˆÓ ÂȉڿÛÂˆÓ Ô˘ ‰¤¯ıËÎ·Ó Ù· ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷο ȉÈÒÌ·Ù·. ™ËÌ·ÓÙÈ΋ ·ÏÏÔ›ˆÛË È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÌÔÚ› ›Û˘ Ó· ¤ÊÂÚÂ Ë Â›‰Ú·ÛË Ù˘ ∫ÔÈÓ‹˜. √ ΔÛÔ·Ó¿Î˘ (1992: 28) ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ë ¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˜, ÏfiÁˆ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ı¤Û˘, ›¯Â ·Ó·Ù‡ÍÂÈ Û¯¤ÛÂȘ Ì ÙËÓ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ· Î·È Ù· ÂÏÏËÓÈÛÙÈο ΤÓÙÚ· Ù˘ ™˘Ú›·˜ Î·È Ù˘ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, Î·È fi¯È ÙfiÛÔ Ì ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË. ŸÙ·Ó Ì¿ÏÈÛÙ· ·˘Ù¿ Ù· ΤÓÙÚ· ÂÚÈ‹Ïı·Ó ÛÙÔ˘˜ ÕÚ·‚˜, Ë ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Û˘Ó¤¯ÈÛ ӷ ÌËÓ ·ÛΛ ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙ· ÓËÛÈ¿. ∂Ô̤ӈ˜ Ë Â›‰Ú·ÛË Ù˘ ∫ÔÈÓ‹˜ ‰Â ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ¤ÓÙÔÓË fiÛÔ ˘‹ÚÍ ÁÈ· ¿ÏÏ· ȉÈÒÌ·Ù·. √ ΔÛÔ·Ó¿Î˘ (1992: 29) ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Ù· ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷο ȉÈÒÌ·Ù· ȉȷ›ÙÂÚ· Û˘ÓÙËÚËÙÈο, ηıÒ˜ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ·ÚÎÂÙ¿ ·Ú¯·˚ο ÛÙÔȯ›·. ÕÏψÛÙ ٷ ȉÈÒÌ·Ù· ·˘Ù¿ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙË ‰ˆÚÈ΋ ‰È¿ÏÂÎÙÔ, Ë ÔÔ›· ‰È·ÙËÚ‹ıËΠ΢ڛˆ˜ ÛÙË ƒfi‰Ô ˆ˜ Î·È ÙÔÓ 1Ô ·ÈÒÓ· (‚Ï. Browning, 1995: 74). ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ Ôχ Èı·ÓfiÓ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂÈ˙‹ÛÂÈ Î¿ÔÈ· ·fi Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ‰È·Ï¤ÎÙÔ˘, ΢ڛˆ˜ ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ƒfi‰Ô˘.
2. Δ· ·ÚÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Δ· ¢ˆ‰ÂηÓËÛȷο ȉÈÒÌ·Ù· Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È ÛÙ· ·Ú¯·˚ÎfiÙÂÚ· ȉÈÒÌ·Ù·, fiˆ˜ ›Û˘ Ù· ȉÈÒÌ·Ù· Ù˘ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, Ù˘ ∫‡ÚÔ˘ Î·È Ù˘ ÓfiÙÈ·˜ πÙ·Ï›·˜. Δ· ÈÔ ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂ӷ ÏÔÈfiÓ È‰ÈÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ÂÏÏ·‰ÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È ÎÔÈÓ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο, fiˆ˜ ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ ‰ÈÏÒÓ Û˘ÌÊÒÓˆÓ, ÙÔ˘ ÙÂÏÈÎÔ‡ [n], Î·È ÙˆÓ Î·Ù·Ï‹ÍÂˆÓ -Ô˘ÛÈ Î·È -·ÛÈ (‚Ï. Browning, 1995: 162-163). Δ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·˘Ù¿ ı· ·Ó·Ï˘ıÔ‡Ó ‰ÈÂÍÔ‰ÈÎfiÙÂÚ· ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·.
– 410 –
°§ø™™O§O°IA
Δ· ȉÈÒÌ·Ù· Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ·ÚÎÂÙ¿ ÎÔÈÓ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο. Ÿˆ˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Î·È Ô ∫ÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜ (1998: 166) ÙÔ Î¿ı ÓËÛ› ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙȘ ÁψÛÛÈΤ˜ ÙÔ˘ ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ˜, ÂÓÒ Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ÓËÛÈ¿, ΢ڛˆ˜ ‰ËÏ·‰‹ Ë ƒfi‰Ô˜ Î·È Ë ∫ˆ˜, ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Î·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ‰ÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜. ™’ ·˘Ùfi ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ı· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡Ó ÌfiÓÔ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÂΛӷ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙˆÓ ÓËÛÈÒÓ, ÂÓÒ Ù· ȉȷ›ÙÂÚ· ÁψÛÛÈο ÛÙÔȯ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È Ù˘ ƒfi‰Ô˘ ı· ·Ó·Ï˘ıÔ‡Ó ‰ÈÂÍÔ‰ÈÎfiÙÂÚ· ÛÙ· ÂfiÌÂÓ· ÎÂÊ¿Ï·È· ͯˆÚÈÛÙ¿. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ʈÓÔÏÔÁ›·˜, Ù· ‚·ÛÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó Ù· Û‡Ìʈӷ. ∞ÊÂÓfi˜, Ë «¯·Ï·Ú‹ ¿ÚıÚˆÛË» ÙˆÓ Û˘ÌÊÒÓˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ·ÚÎÂÙ¿ ʈÓÔÏÔÁÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. ∞ÊÂÙ¤ÚÔ˘ fï˜, Ë ‡·ÚÍË ÙˆÓ ‰ÈÏÒÓ Û˘ÌÊÒÓˆÓ Ì·ÚÙ˘Ú¿ «·ÚıÚˆÙÈ΋ ¤ÓÙ·ÛË» (‚Ï. ∫ÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜, 1998: 168). •ÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ, ı· ·Ó·Ê¤Úˆ ˆ˜ ÚÒÙÔ Ù· ‰ÈÏ¿ Û‡Ìʈӷ, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· (‚Ï. ¶·ÓÙÂÏ›‰Ë˜, 1991: 28-30). ªÂ ÙÔÓ fiÚÔ ·˘Ùfi ÂÓÓÔÂ›Ù·È Ë Û˘ÌʈÓÈ΋ Ì·ÎÚfiÙËÙ·. ÕÏÏÔÙ ¿ÏÈ Ù· ÎÏÂÈÛÙ¿ Û‡Ìʈӷ [k], [p], [t] ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÓÙ·È ·fi Ù· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÙÚÈ‚fiÌÂÓ· [¯], [f ], [ı], οÙÈ Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÏfiÁˆ ‰¿Û˘ÓÛ˘ (‚Ï. ∫ÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜, 1998: 166-167). ΔÔ ÚÈÓÈÎfi [n] ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ ÔÓÔÌ·ÙÈÎÒÓ ‹ ÚËÌ·ÙÈÎÒÓ Ù‡ˆÓ Î·È Û˘¯Ó¿ ·ÊÔÌÔÈÒÓÂÙ·È ÔÏÈο Ì ÙÔÓ ·Ú¯ÈÎfi ÊıfiÁÁÔ Ù˘ Ϥ͢ Ô˘ ¤ÂÙ·È (‚Ï. ∫ÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜, 1994: 43). ∂Ô̤ӈ˜ Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È ÚÔηٷ‚ÔÏÈ΋ ·ÊÔÌÔ›ˆÛË. √ ¶·ÓÙÂÏ›‰Ë˜ (1991: 31-34) ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÔÏ˘¿ÚÈıÌ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ·Ô‚ÔÏ‹˜ Û˘ÌÊÒÓˆÓ. √È ÈÔ Û˘¯Ó¤˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂÍ¿ÏÂȄ˘ ÙÂÌ·¯›Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó Ù· ÙÚÈ‚fiÌÂÓ· [Ó], [Á], [‰] Û ÌÂÛÔʈÓËÂÓÙÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· (‚Ï. ∫ÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜, 1998: 168). ∏ ÌÂÛÔʈÓËÂÓÙÈ΋ ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÙÚÈ‚fiÌÂÓˆÓ ··ÓÙ¿Ù·È Â›Û˘ ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ Î·È ÛÙË Ã›Ô (‚Ï. Newton, 1972: 60). ∂›Û˘ Ô Newton (1972: 72) ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÛÙ· ȉÈÒÌ·Ù· fiÔ˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÙÚÈ‚fiÌÂÓˆÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù‹ Î·È Ë ·ÓÙÈηٿÛÙ·Û‹ ÙÔ˘˜ ·fi Ù· [Ó] ‹ [Á]. π‰È·›ÙÂÚ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· Â›Ó·È Î·È Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ÙÛÈÙ·ÎÈÛÌÔ‡, Ù˘ ÙÚÔ‹˜ ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘ ÎÏÂÈÛÙÔ‡ [k], ÚÈÓ ·fi Ù· Úfi-
– 411 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÛıÈ· [Â] Î·È [È], Û ÚÔÛÙÚÈ‚fiÌÂÓÔ [ts]1. ¶Ú¤ÂÈ fï˜ Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÂÓÈ·›· ÌÔÚÊ‹ ÙÛÈÙ·ÎÈÛÌÔ‡ Û fiÏ· Ù· ÓËÛÈ¿, οÙÈ Ô˘ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔ Â›‰Ô˜ Ù˘ ‰¿Û˘ÓÛ˘ (‚Ï. ∫ÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜, 1998: 167). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜, ÙÔ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ȉ›ˆÌ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ÎÏ›ÛË. ¢È·ÙËÚÂ›Ù·È ·fi Ù· ∞Ú¯·›· ∂ÏÏËÓÈο ÙÔ ÎÏÈÙÈÎfi ÚfiıËÌ· Ù˘ ·‡ÍËÛ˘2. ™˘Ó‹ıˆ˜ ··ÓÙ¿Ù·È Ë ·‡ÍËÛË ä- Î·È Û·ÓÈfiÙÂÚ· Ë ·‡ÍËÛË â- (‚Ï. ∫ÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜, 1994: 44). ΔÔ ÎÏÈÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙÔ Áã ÚfiÛˆÔ ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡, ηıÒ˜ ÛÙÔÓ ÂÓÂÛÙÒÙ· Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È ÙÔ ÎÏÈÙÈÎfi ›ıËÌ· -Ô˘ÛÈ(Ó) Î·È ÛÙÔÓ ·fiÚÈÛÙÔ ÙÔ Â›ıËÌ· -·ÛÈ(Ó). O Horrocks (1997: 307) Ì¿ÏÈÛÙ· ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ë Î·Ù¿ÏËÍË -Ô˘ÛÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ‹ Ù˘ ∫‡ÚÔ˘, ·ÏÏ¿ ··ÓÙ¿Ù·È Î·È ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË, fiˆ˜ Î·È Û οÔÈ· ̤ÚË Ù˘ Ã›Ô˘. √ ∫Ô˘ÎÔ˘Ï¤˜ (1936: 163) Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ ÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ, ÛÙ· ÔÔ›· ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÔÈ Î·Ù·Ï‹ÍÂȘ -Ô˘ÛÈ Î·È -·ÛÈ. ∞ӷʤÚÂÈ Â›Û˘ ÙË ª¤Û· ª¿ÓË, ÙËÓ ÕÓˆ ™‡ÚÔ, οÔÈ· ¯ˆÚÈ¿ Ù˘ ™·ÓÙÔÚ›Ó˘ Î·È ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ £Ú¿ÎË. ∏ ¢Ú›· ÂÌÊ¿ÓÈÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Î·Ù·Ï‹ÍÂˆÓ ‰ÈηÈÔÏÔÁÂ›Ù·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ∫ÔÈÓ‹˜ ηٿ ÙÔ ªÂÛ·›ˆÓ·, ·ÏÏ¿ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ·ÎfiÌ·, Î·È ¤ÙÛÈ ‰È·ÙËÚ‹ıËÎ·Ó Û ·ÚÎÂÙ¿ ȉÈÒÌ·Ù·. ªÂ ÙÔÓ Î·ÈÚfi fï˜, ÛÙ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ·˘Ù¿ Ù· ȉÈÒÌ·Ù· ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ·ÓÙÈηı›ÛÙ·ÓÙ·È ·fi ÙȘ ηٷϋÍÂȘ -Ô˘Ó Î·È -·Ó, ÂÓÒ, fiˆ˜ ‹‰Ë ¤¯ÂÈ ·Ó·ÊÂÚı›, ÌfiÓÔ Ù· ·Ú¯·˚ÎfiÙÂÚ· ȉÈÒÌ·Ù· ÙȘ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó. ΔÔ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ȉ›ˆÌ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·È ÂӉȷʤÚÔÓÙ· Û˘ÓÙ·ÎÙÈο ‰Â‰Ô̤ӷ (‚Ï. ¢Ú¿ÎÔ˜, 1983:70). Δ· ÎÏÈÙÈο ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÌÂÙ¿ ÙÔ Ú‹Ì·. ŸÙ·Ó fï˜ ÛÙËÓ ÚfiÙ·ÛË ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÔ «ı·», οÔÈ· ¿ÚÓËÛË ‹
1. °È· ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÊˆÓÔÏÔÁÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ì ۇÁ¯ÚÔÓË ÁψÛÛÔÏÔÁÈ΋ ÔÚÔÏÔÁ›· ‚·Û›ÛÙËη ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô «ºˆÓÔÏÔÁ›·» Ù˘ M. Nespor (‚Ï. ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·). 2. °È· ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎÒÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Ì ۇÁ¯ÚÔÓË ÁψÛÛÔÏÔÁÈ΋ ÔÚÔÏÔÁ›· ‚·Û›ÛÙËη ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô «ªÔÚÊÔÏÔÁ›·» Ù˘ ∞. ƒ¿ÏÏË (‚Ï. ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·).
– 412 –
°§ø™™O§O°IA
Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfi˜ ‰Â›ÎÙ˘, ÙfiÙ ÙÔ ÎÏÈÙÈÎfi ÚÔËÁÂ›Ù·È ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜3. ΔÔ Û˘Ìϋڈ̷ ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜, Ô˘ ÛÙ· ∞Ú¯·›· ∂ÏÏËÓÈο ÂÎÊÂÚfiÙ·Ó Ì ‰ÔÙÈ΋, ··ÓÙ¿Ù·È Î˘Ú›ˆ˜ Û ÁÂÓÈ΋, fiˆ˜ ‰ËÏ·‰‹ Î·È ÛÙ· ˘fiÏÔÈ· ÓfiÙÈ· ȉÈÒÌ·Ù· (‚Ï. Browning, 1995: 162). ™·ÓÈfiÙÂÚ· fï˜ ··ÓÙ¿Ù·È Î·È Û ·ÈÙÈ·ÙÈ΋. ™¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ‰ÔÙÈ΋˜ ¤¯ÂÈ ˘ÔÛÙËÚȯı› fiÙÈ Ë ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ ÁÂÓÈ΋˜ ‹ Ù˘ ·ÈÙÈ·ÙÈ΋˜ ¤¯ÂÈ ·ÁȈı› ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ·. ∏ ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ Ù· ÌË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ΛÌÂÓ· ‰ÂÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ ÛÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ ÙÒÛ˘. ŒÙÛÈ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË, ÛÙȘ ∫˘ÎÏ¿‰Â˜, ÛÙ· ∂Ù¿ÓËÛ·, ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È ÛÙ· ∫‡ıËÚ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Ë ÁÂÓÈ΋. ΔÔ ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· Ù· ηوÈÙ·ÏÈfiÙÈη ¤ÁÁÚ·Ê·, Ì ϛÁ˜ ÂÍ·ÈÚ¤ÛÂȘ. ∞fi Ù· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ΛÌÂÓ· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÚÎÂÙ¿ Ô˘ ‰ÂÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ Î·È ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ. £· Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛÙÂı› fiÙÈ Ë ÁÂÓÈ΋ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ Î·È ÛÙËÓ ·Ú·ÏÏ·Á‹ °ã ÙÔ˘ ‰ËÌÒ‰Ô˘˜ μ›Ô˘ ÙÔ˘ ∞ÈÛÒÔ˘ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· Ô˘ Èı·Ófiٷٷ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙË ƒfi‰Ô (‚Ï. §ÂÓÙ¿ÚË & ª·ÓˆÏ¤ÛÛÔ˘, 2003: 399-402). ™Â Û¯¤ÛË Ì ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚı› fiÙÈ ÔÚÈṲ̂ӷ ·fi Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ‰ÂÓ ÂÈ‚ÈÒÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ∫ÔÈÓ‹. ŒÙÛÈ Ù· ‰ÈÏ¿ Û‡Ìʈӷ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ÂÍ·Ï›ÊÔÓÙ·È ‹‰Ë ·fi ÙÔ˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ·ÈÒÓ˜ Ù˘ ∞ÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓ‹˜ ∫ÔÈÓ‹˜, ‰ËÏ·‰‹ ˆ˜ ÙÔÓ 6Ô ·ÈÒÓ· (‚Ï. ª·ÌÈÓÈÒÙ˘, 2002: 130). ∏ ¯ÚÔÓÈ΋ ·‡ÍËÛË ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô ÂÚ›Ô˘ ·fi ÙÔÓ 6Ô ˆ˜ ÙÔÓ 12Ô ·ÈÒÓ·. ¢È·ÙËÚÂ›Ù·È ÌfiÓÔ Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ÙÔÓ›˙ÂÙ·È (‚Ï. Browning, 1995: 82). ø˜ ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ· ¤¯ÂÈ Â›Û˘ ÂÎÏ›„ÂÈ ÙÔ ÙÂÏÈÎfi [n], ÂÓÒ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙË ÏfiÁÈ· ÎÔÈÓ‹ ÁÏÒÛÛ· (‚Ï. Browning, 1995: 104, 125). ™ÙÔ ›‰ÈÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·, ‰ËÏ·‰‹ ·fi ÙÔÓ 12Ô ˆ˜ ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ·, ‰ÂÓ ‰Â›¯ÓÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ÛÙ·ıÂÚÔÔÈËı› Ë ÂÈÏÔÁ‹ ÙˆÓ Î·Ù·Ï‹ÍÂˆÓ -Ô˘ÛÈ Î·È ·ÛÈ ‹ -Ô˘Ó Î·È -·Ó, (‚Ï. Browning, 1995: 111) οÙÈ Ô˘ fiˆ˜ ı· ·Ó·ÊÂÚı› Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î·È ÛÙÔ˘˜ ÂfiÌÂÓÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜. 3. °È· ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ì ۇÁ¯ÚÔÓË ÁψÛÛÔÏÔÁÈ΋ ÔÚÔÏÔÁ›· ‚·Û›ÛÙËη ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô «°ÂÓÂÙÈ΋ ™‡ÓÙ·ÍË» Ù˘ ¢. £ÂÔÊ·ÓÔÔ‡ÏÔ˘-∫ÔÓÙÔ‡ (‚Ï. ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·).
– 413 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
3. ¢È·¯ÚÔÓÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË 3.1. ΔÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ΔÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ¢Ú¿ÎÔ (1983: 20-22) ÛÙ· ÌÂ۷ȈÓÈο ¯ÚfiÓÈ·. ¶·Ú¿ ÙËÓ ÔÏ˘Ù¿Ú·¯Ë ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, ÔÈ ∫·Ï‡ÌÓÈÔÈ Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó ˙ˆÓÙ·Ófi ÙÔ È‰›ˆÌ· ˆ˜ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·. ∞˘Ùfi ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÍÂÌ¿ÎÚ·ÈÓ·Ó ·fi ÙÔ ÓËÛ› ÙÔ˘˜ ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙȘ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ÂÓÒ ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ΔÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ Ô ıÂÛÌfi˜ Ù˘ ¢ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ÎÚ¿ÙËÛ Û ·fiÛÙ·ÛË ÙÔ˘˜ ΔÔ‡ÚÎÔ˘˜ ηٷÎÙËÙ¤˜. ∞ÏÏÔÈÒÛÂȘ ÛÙÔ È‰›ˆÌ· ·Ú·ÙËÚ‹ıËÎ·Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÌÂÙ¿ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ·ÁÎfiÛÌÈÔ fiÏÂÌÔ, fiÙ·Ó ‰ËÏ·‰‹ Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ∫·Ï‡ÌÓÈˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ ·˘Í‹ıËΠ·ÈÛıËÙ¿. ∏ ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ ı· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ¿ÏÈ ·fi ÙÔ ÊˆÓÔÏÔÁÈÎfi ›‰Ô. Δ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ ·Ó·Ï‡ıËÎ·Ó ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙÔ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ȉ›ˆÌ· ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó Î·È ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ∞Ó·Ï˘ÙÈÎfiÙÂÚ· fï˜, Ù· ‰ÈÏ¿ Û‡Ìʈӷ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·È ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Ô ¢Ú¿ÎÔ˜ (1983: 28-29) ·Ú·ÙËÚ› ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ‰ÈÏÔ‡ [˙] (˙Ô‡ÌÂÚÔ → [˙˙]Ô‡ÌÂÚÔ), ÂÓÒ Ô ªËÓ¿˜ (2004: 122-123) ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ù· ÎÏÂÈÛÙ¿ [k], [p], [t] Î·È ÙÔ ÙÚÈ‚fiÌÂÓÔ [ı] ‰ÂÓ ÂÎʤÚÔÓÙ·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ˆ˜ ‰ÈÏ¿, ·ÏÏ¿ ̤ۈ Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ Ù˘ ·ÓÔÌÔ›ˆÛ˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó Ù· Û˘ÌʈÓÈο Û˘ÌϤÁÌ·Ù· [k¯], [pf ], [tı] (Ï¿ÎÎÔ˜ → Ï¿[k¯]Ô˜, ¿Ô˘˜ → ¿[pf ]Ô˘˜, οÙ˘ → ο[tı]˘, ı˘ÌÔ‡Ì·È → [tı]˘Ìԇ̷È). ¢È·ÙËÚÂ›Ù·È Â›Û˘ ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ¤ÓÚÈÓÔ [n] Î·È Û˘¯Ó¿ ·ÊÔÌÔÈÒÓÂÙ·È ÚÔηٷ‚ÔÏÈο Ì ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi Û‡ÌʈÓÔ Ù˘ ÂfiÌÂÓ˘ Ϥ͢ (ÌË ÚˆÙ¿˜ → ÌË[Ú] ÚˆÙ¿˜) (‚Ï. ¢Ú¿ÎÔ˜ 1983: 28, 43). ∂ÈϤÔÓ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ÙˆÓ ÙÚÈ‚fiÌÂÓˆÓ [Ó], [Á], [‰], ΢ڛˆ˜ Û ÌÂÛÔʈÓËÂÓÙÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· (ο[‚]Ô˘Ú·˜ → Î¿Ô˘Ú·˜, Ê·[Á]ˆÌ¤ÓÔ˜ → Ê·ˆÌ¤ÓÔ˜, ÎÏ·[‰]› → ÎÏ·˝), (‚Ï. ¢Ú¿ÎÔ˜ 1983: 40-41). √ ÙÛÈÙ·ÎÈÛÌfi˜, ‰ËÏ·‰‹ Ë ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ÎÏÂÈÛÙÔ‡ [k] Û ÚÔÛÙÚÈ‚fiÌÂÓÔ [ts] fiÙ·Ó ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÌÚÔÛÙ¿ ·fi Ù· ÚfiÛıÈ· [Â] Î·È [È], ··ÓÙ¿Ù·È Î·È ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ([k]·È → [ts]·È) (‚Ï. ªËÓ¿˜, 2004: 121).
– 414 –
°§ø™™O§O°IA
£· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ ÙÔ ÙÚÈ‚fiÌÂÓÔ ˘ÂÚˆÈÎfi [¯] fiÙ·Ó Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi Ù· ÚfiÛıÈ· [Â] Î·È [È] ÂÎʤÚÂÙ·È Û·Ó ÙÔ ÙÚÈ‚fiÌÂÓÔ Ô˘Ú·ÓÔÊ·ÙÓÈ·Îfi [∫] (·[¯]ÈÓfi˜ → ·[∫]ÈÓfi˜), ÂÓÒ Ù· Û˘ÚÈÛÙÈο Ê·ÙÓȷο [s] Î·È [z] Ô˘Ú·ÓÈÎÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ÙÚ¤ÔÓÙ·È Û [∫] fiÙ·Ó ¤ÂÙ·È ÙÔ ÚfiÛıÈÔ [i], ÙÔ ÔÔ›Ô Î·È ÂÍ·Ï›ÊÂÙ·È ( ÂÎÎÏË[s›]· → ÂÎÎÏË[∫]¿) (‚Ï. ¢Ú¿ÎÔ˜ 1983: 28-29). O Newton (1972: 126-131) ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÈÔ ÏÂÙÔÌÂÚ‹ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ Ù˘ ÙÚÔ‹˜ ÙˆÓ ˘ÂÚˆÈÎÒÓ, ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ ·˘Ùfi ··ÓÙ¿Ù·È ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ fiÛÔ Î·È ÛÙË ƒfi‰Ô, Ì οÔȘ fï˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ. Δ· ˘ÂÚˆÈο /Î/, /¯/, /Á/ Ô˘Ú·ÓÈÎÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ÙÚ¤ÔÓÙ·È Û [Î’], [¯’], [Á’]. Δ· [Î’] Î·È [¯’] ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ì·Ï·ÎÒÓÔ˘Ó4 (softening) Î·È ¤ÙÛÈ ÚÔ·ÙÔ˘Ó Ù· [č] Î·È [š] ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·. ™Ù· ȉÈÒÌ·Ù· Ù˘ ÓfiÙÈ·˜ ƒfi‰Ô˘, Ù˘ ∫ˆ, Ù˘ ™‡Ì˘ ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ∫‡ÚÔ˘ Ë ‰È·‰Èηۛ· ‰Â Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·È ÛÙË ‚fiÚÂÈ· ƒfi‰Ô Ù· [č] Î·È [š] ·ÔÔ˘Ú·ÓÈÎÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ÙÚ¤ÔÓÙ·È Û [ts]Î·È [s]. Ÿˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙȘ ‰‡Ô ÂÚÈÁڷʤ˜, ÙÔ˘ ¢Ú¿ÎÔ˘ (1983) Î·È ÙÔ˘ Newton (1972), ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û¯ÂÙÈο ÌÂÁ¿Ï˜ ·ÔÎÏ›ÛÂȘ ÛÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘. ∏ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ Ì›·˜ ¤Ó·ÓÙÈ Ù˘ ¿ÏÏ˘ ı· ‹Ù·Ó ¿ÛÙÔ¯Ë, ÂÊfiÛÔÓ ‰ÂÓ ‚·Û›˙ÂÙ·È Û ÁÚ·Ù¤˜ ‹ ÚÔÊÔÚÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜. ΔfiÛÔ Û ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎfi fiÛÔ Î·È ÛÂ Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎfi ›‰Ô, Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ Î·Ï˘ÌÓÈ·ÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Û˘Ì›ÙÔ˘Ó Ì ·˘Ù¿ ÙÔ˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜, fiˆ˜ ·Ó·Ï‡ıËÎ·Ó ÛÙÔ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ. ¢ËÏ·‰‹, ÙÔ ÎÏÈÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ÂÓÂÛÙÒÙ· Î·È ÙÔ˘ ·ÔÚ›ÛÙÔ˘ ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙÔ Áã ÏËı˘ÓÙÈÎfi ÚfiÛˆÔ Î·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ÙÔ ÚfiıËÌ· Ù˘ ·‡ÍËÛ˘ ä- (οÌÓÔ˘ÛÈ(Ó), äοÌÓ·ÛÈ(Ó)) (‚Ï. ¢Ú¿ÎÔ˜ 1983: 27-28). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û‡ÓÙ·Í˘, ÙÔ Û˘Ìϋڈ̷ ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜, Ô˘ ÂÎÊÂÚfiÙ·Ó Ì ‰ÔÙÈ΋, ·ÓÙÈηı›ÛÙ·Ù·È ¿ÏÏÔÙ ·fi ÙËÓ ·ÈÙÈ·ÙÈ΋ (‚ÔËıÄ ÙÔ‡˜ Û˘ÁÁÂÓÂÖ˜) Î·È ¿ÏÏÔÙ ·fi ÙË ÁÂÓÈ΋ ((‰)¤Ê ÊÔ˘ÎÚÄÙ·È Î·ıfiÏÔ˘ Ùɘ Ì¿Ó·˜ ÙÔ˘). √È ÎÏÈÙÈÎÔ› Ù‡ÔÈ ¤ÔÓÙ·È ÙÔ˘ 4. °È· ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË fiÚˆÓ ·fi Ù· ·ÁÁÏÈο ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο Û˘Ì‚Ô˘Ï‡ÙËη ÙÔ §ÂÍÈÎfi °ÏˆÛÛÔÏÔÁ›·˜ Î·È ºˆÓËÙÈ΋˜ ÙÔ˘ D. Crystal Û ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ °. •˘‰fiÔ˘ÏÔ˘ (‚Ï. ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·).
– 415 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
Ú‹Ì·ÙÔ˜, ÂÎÙfi˜ ·Ó ÛÙËÓ ÚfiÙ·ÛË ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÙÔ «ı·», ¿ÚÓËÛË ‹ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfi˜ ‰Â›ÎÙ˘. ™’ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÔÈ ÎÏÈÙÈÎÔ› Ù‡ÔÈ ÚÔËÁÔ‡ÓÙ·È ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜ (¬Û· ÌÔÜ Á‡Ú„ n ·Ù¤Ú·˜, 쉈ο ÙÔ˘ Ù· (ı)¿ ÙÔÜ ‰Â›Íˆ ı¤Ïˆ) (‚Ï. ¢Ú¿ÎÔ˜ 1983: 70).
3.1.1. ªÂϤÙË ÙˆÓ ËÁÒÓ Δ· ΛÌÂÓ· Ì ‚¿ÛË Ù· ÔÔ›· ı· ‰ÈÂÚ¢ÓËı› Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË ‰È·ÏÂÎÙÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ·fi ÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ∞Ú¯Â›Ô Ù˘ ÌÔÓ‹˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ πˆ¿ÓÓÔ˘ ÙÔ˘ £ÂÔÏfiÁÔ˘ ÛÙËÓ ¶¿ÙÌÔ˘ Î·È ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙȘ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Ù˘ ÌÔÓ‹˜ Ù˘ Δ‹ÏÔ˘ Ì ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Ú·ÁÌ·Ù‡ÔÓÙ·È ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÏ·ÈÔÙÚÈ‚Â›Ô˘ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏÂ˘Û‹ ÙÔ˘ (‚Ï. ∫Ô˘ÙÂÏ¿Î˘, 1981: 27). Δ· ΛÌÂÓ· Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙ· ·Ú·ÚÙ‹Ì·Ù· (1) ˆ˜ (7) ¤¯Ô˘Ó ÁÚ·Ê› ·fi ∫·Ï‡ÌÓÈÔ˘˜ Î·È ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ 1502 ˆ˜ ÙÔ 1607. £· Ú¤ÂÈ ÂÈϤÔÓ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È Ì ‰Èψ̷ÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË. ∏ ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ·Ó¤‰ÂÈÍ ·ÚÎÂÙ¿ ·fi Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ·Ó·Ï˘ı› ηıÒ˜ Î·È ¿ÏÏ·, ÛÙ· ÔÔ›· ı· Á›ÓÂÈ ·Ó·ÊÔÚ¿ Ì ·ÊÔÚÌ‹ Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·. •ÂÎÈÓÒÓÙ·˜ Î·È ¿ÏÈ ·fi ÙË ÊˆÓÔÏÔÁ›· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚı› fiÙÈ ÛÙ· ΛÌÂÓ· ‰ÂÓ ÂÓÙÔ›ÛÙËÎ·Ó ‰ÈÏ¿ Û‡Ìʈӷ. μÚ¤ıËÎ·Ó fï˜ ÔÏÏ¿ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ϤÍÂˆÓ Ô˘ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÙÔ ÙÂÏÈÎfi [n], ¯ˆÚ›˜ fï˜ ·˘Ùfi Ó· ·ÊÔÌÔÈÒÓÂÙ·È Ì ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÙÂÌ¿¯ÈÔ Ù˘ ÂfiÌÂÓ˘ Ϥ͢, fiˆ˜ ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (1). (1) 3-4. äÊÂÚ ̛·Ó ÁÚ·Ê‹Ó àfi ÙfiÓ ·éı¤ÓÙËÓ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 1) ∂Í¿ÏÂÈ„Ë ÙˆÓ ÙÚÈ‚fiÌÂÓˆÓ [Ó], [Á], [‰] ‰ÂÓ ·Ú·ÙËÚ‹ıËÎÂ, ·ÓÙ›ıÂÙ· ‚Ú¤ıËÎ·Ó ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ [Á]. √ ¶·ÓÙÂÏ›‰Ë˜ (1991: 51-52) ·Ú·ÙËÚ› fiÙÈ ÙÔ [Á] ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Û ÌÂÛÔʈÓËÂÓÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÁÈ· ·ÔÊ˘Á‹ ¯·Û̈‰›·˜ Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ··ÓÙ¿Ù·È ÛÙÔ ÚËÌ·ÙÈÎfi ›ıËÌ· -‡ˆ, fiˆ˜ ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (2). (2) 9. ‰È¿ Ó· ÌÔ˘ ÌÓËÌÔÓ‡Áˆ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 1) (3) 12. Ó¿ ¿ÁFË Ó¿ àϤÛFË (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 1) ∏ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ [Á], ÙfiÛÔ ÌÂÛÔʈÓËÂÓÙÈο fiÛÔ Î·È ÛÙÔ Â›ıËÌ· ¢ˆ, ‰ÂÓ Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜.
– 416 –
°§ø™™O§O°IA
¶·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Â›Û˘ Û ·ÚÎÂÙ¿ ÓËÛÈ¿ ÙˆÓ ∫˘ÎÏ¿‰ˆÓ, ÛÙË §¤Û‚Ô, ÛÙËÓ πηڛ· Î·È ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË. ™ÙȘ ™ÔÚ¿‰Â˜ Î·È Û οÔȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ (‚Ï. Browning, 1995: 161), ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ ·ÏÈfi ∞ıËÓ·˚Îfi ȉ›ˆÌ· (‚Ï. Newton, 1972: 17) ··ÓÙ¿Ù·È ÌfiÓÔ ÛÙÔ Â›ıËÌ·. ΔÔ ›‰ÈÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î·È ÛÙËÓ Î·ÙˆÈÙ·ÏÈfiÙÈÎË ‰È¿ÏÂÎÙÔ (‚Ï. ªËÓ¿˜, 1994: 55). √ Dieterich (1898: 91-92, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ ªËÓ¿, 1994: 55) Ì¿ÏÈÛÙ· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ [Á] ÚˆÙÔÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙË ª. ∞Û›· Î·È ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ Î·È ·Ú¯Èο ·Ú·ÙËÚ‹ıËΠfiÙÈ ÚÔËÁÂ›Ù·È ÙÔ˘ [È], ÂÓÒ ÚÔÊ·ÓÒ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘ ‰È¢ڇÓıËÎÂ. ΔÛÈÙ·ÎÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ ·Ú·ÙËÚ‹ıËÎÂ. ΔÔ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (4) ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ [Î] ‰È·ÙËÚ› Ù· ‰È·ÊÔÚÔÔÈËÙÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘. (4) 3. SÛ٠ΠôÓ Â˘ÚÈÛÎÔ˘ÓÙ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 6) ∂ÓÙÔ›ÛÙËΠfï˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ [¯] Û [s], fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ (5). (5) 1-2. Ó¿ Ì‹Ó CÛ˘ (=C¯ÂÈ) ·Ïψ˜ ηӤӷ˜ âÍÔ˘Û˘· (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 2) √ ¶ÚÔÌÔÓ¿˜ (1968: 396) ·Ú·ÙËÚ› fiÙÈ Ë ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ [¯] Û [s] ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ Î·È ÛÙË ™‡ÚÔ, ÙËÓ ∞ÌÔÚÁfi, ÙÔ ∫·ÛÙÂÏfiÚÈ˙Ô, ÙË Ã›Ô, ÙËÓ ∞ÛÙ˘¿Ï·È· Î·È ÙËÓ ∫‡ÚÔ, ›Ûˆ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· Û ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ÂÔ¯¤˜ (ÚÈÓ ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ·) Ó· ‹Ù·Ó ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Î·È ÙÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Ù˘ ¡¿ÍÔ˘. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ʈÓÔÏÔÁ›·˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÔ‡Ó Î·È Î¿ÔÈ· ¿ÏÏ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο. ΔÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (6) Ì·ÚÙ˘Ú› ÙËÓ ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ [ts] Û [dz] ÏfiÁˆ ˯ËÚÔÔ›ËÛ˘, οÙÈ Ô˘ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Î·È Ô ∫ÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜ (1994: 43). (6) 10. η› ÂDÓÂ ì ·Ï‹ıÂÈ· CÙ˙È (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 3) ∂›Û˘ ÂÓÙÔ›ÛÙËÎ·Ó ÊˆÓÔÏÔÁÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ʈÓˤÓÙˆÓ. ™ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (7) Ê·›ÓÂÙ·È Ë ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ÙÔ˘ [È] ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÂÎʈӋ̷ÙÔ˜ (‚Ï. ¢Ú¿ÎÔ˜ 1983: 33-34). ∂Í¿ÏÂÈ„Ë ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î·È ÛÙÔ [Â] (‚Ï. ¢Ú¿ÎÔ˜ 1983: 33), ÙÔ ÔÔ›Ô fï˜ Û ¿ÏϘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ‰È·ÙËÚ›ٷÈ, fiˆ˜ ÛÙ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· (8) Î·È (9). (7) 12. ·Ú·ÁÚ¿ÊÔ˘ÛÈÓ Ôî îÂÚÂÖ˜ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 4) (8) 2. Ù¿ ÏÂÔÙÚÈ‚›· Î·È ÌÂÙfi¯È· (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 5) (9) 6. ‰È¿ Ù· ÂÏ·ÈÔÙÚÈ‚Ë· (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 3)
– 417 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∞Ô‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ·Ú¯ÈÎÒÓ ÊˆÓˤÓÙˆÓ, fiˆ˜ ÙˆÓ [È] Î·È [Â], ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Î·È ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ¡¿ÍÔ˘ (‚Ï. ¶ÚÔÌÔÓ¿˜, 1968: 373). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚı› fiÙÈ ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È ÙÔ ÚfiıËÌ· Ù˘ ·‡ÍËÛ˘ ä-, fiˆ˜ ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (10). (10) 3-4. äÊÂÚÂÓ Ì›·Ó ÁÚ·Ê‹Ó (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 1) ™ÙÔ Áã ÏËı˘ÓÙÈÎfi ÙÔ˘ ÂÓÂÛÙÒÙ· Î·È ÙÔ˘ ·ÔÚ›ÛÙÔ˘ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Û¯ÂÙÈ΋ ÔÈÎÈÏ›·. ™˘¯ÓfiÙÂÚ· ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ù· ÎÏÈÙÈο ÂÈı‹Ì·Ù· -Ô˘ÛÈ(Ó) Î·È -·ÛÈ(Ó), fiˆ˜ ÛÙ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÛÙÔ (11). ∂ÓÙÔ›ÛÙËÎ·Ó fï˜ Î·È Ù· ÂÈı‹Ì·Ù· -Ô˘Ó Î·È -·Ó, fiˆ˜ ÛÙ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÛÙÔ (12). (11) 3. η› â˙ËÙËÛ·Û› Ì·˜ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 4) 4. Ó¿ οÌÓÔ˘ÛÈÓ âÏÂÔÙÚÈ‚›ÔÓ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 4) (12) 6. Ó· Ì·ÚÙ˘Ú›ÛÔ˘Ó (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 3) 7. Î·È ïÌÔÏfiÁËÛ·Ó (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 3) £· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ ÂÓÙÔ›ÛÙËΠهԘ ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙ· Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ Ú‹Ì· «ı¤Ïˆ», ÙÔ ÔÔ›Ô ÎÏ›ÓÂÙ·È Î·ÓÔÓÈο, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ¿ÏÏÔ ÚËÌ·ÙÈÎfi Ù‡Ô (‚Ï. ¢Ú¿ÎÔ˜ 1983: 55). (13) 11-12. η› jıÂÏ ʷÓÉ iÏÏÔ˜ ÙÈÓ·˜ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 5) Δ· Û˘ÓÙ·ÎÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ¤¯Ô˘Ó ·ÎfiÌ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ. ∏ ‰ÔÙÈ΋ ˆ˜ Û˘Ìϋڈ̷ ÌÔÓfiÙˆÙˆÓ ÚËÌ¿ÙˆÓ, fiˆ˜ ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (14), ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈηٷÛÙ·ı› ·fi ÙËÓ ·ÈÙÈ·ÙÈ΋. (14) 8. η› Ó¿ ‚ÔËı· ¿ÓÙ·˜ ìÌĘ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 7) ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË fï˜ ÙˆÓ ‰›ÙˆÙˆÓ ÚËÌ¿ÙˆÓ Ë ‰ÔÙÈ΋ ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈηٷÛÙ·ı› ·fi ÙË ÁÂÓÈ΋ (‚Ï. ¢Ú¿ÎÔ˜ 1983: 70). Δ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·, fiˆ˜ ÛÙÔ (15) Î·È (16), Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·’ fiÙÈ ÁÈ· Ù· ÌÔÓfiوٷ Ú‹Ì·Ù· Ô˘ Û˘ÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·Ó Ì ‰ÔÙÈ΋, ÂÔ̤ӈ˜ Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ ÂȂ‚·ÈÒÓÔÓÙ·È Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÂÁ΢ÚfiÙËÙ·. Î·È Ùfi Ï‹Ô â‰ÔηÙ(Ô˘) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 1) (15) 10. (16) 2-3. ˆ˜ Ù· ‰›‰ˆ Ì ÁÓÒÌËÓ àÁ·ıÉ àηٷ(ÁÔ)Á·ÛÙÔ˜ ÙÔÜ àÁ›Ô˘ Iˆ)·ÓÓ)Ô˘ ÙÔÜ £ÂÔÏfiÁÔ˘ (Ù˘) ¶¿ÙÌÔ˘ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 6) Δ· ÎÏÈÙÈο ¤ÔÓÙ·È ÙÔ˘ ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘. ¶ÚÔËÁÔ‡ÓÙ·È ÌfiÓÔ fiÙ·Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÙÔ «ı·», ¿ÚÓËÛË ‹ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfi˜ ‰Â›ÎÙ˘. √È ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ÂΉԯ¤˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· (17) Î·È (18) ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·. (17) 3. η› â˙‹ÙËÛ·Û› Ì·˜ àfi Ù‹Ó ¯ÒÚ· (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 4)
– 418 –
°§ø™™O§O°IA
(18) 4. ‰¤Ó ı¤ÏÔ˘ Ó· Ì·˜ Ù˜ ·Ï¤ıÔ˘ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 7) ∂ӉȷʤÚÔÓ Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·ÔÙÂÏ› Î·È Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ‰ÈÏÔ‡ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎÔ‡ ‰Â›ÎÙË «_ÙÈ Ò˜», οÙÈ Ô˘ ˆ˜ ÙÒÚ· ‰ÂÓ Â›¯Â ÂÈÛËÌ·Óı› ÛÙË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·. ™Ù· ΛÌÂÓ· ··ÓÙ¿Ù·È Ôχ Û˘¯Ó¿, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÛÙÔ (19). (19) 8-9. ÔÙÈ Ô˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ iÏÏ· âÏÂÔÛÙÚ‹‚È· Âå˜ ÙÔ ÓËÛ› (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 3) √È ·ÎfiÏÔ˘ı˜ ‰‡Ô ËÁ¤˜ Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ·Ó·Ï˘ÙÈο ÛÙ· ·Ú·ÚÙ‹Ì·Ù· (8) Î·È (9) Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˜. ÃÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÙÔ 1827, ÂÓÒ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û·Ê›˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ‰Èψ̷ÙÈ΋ ‹ ÎÚÈÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË. ∞Ó Î·È Ù· ¤ÁÁÚ·Ê· ‰ÂÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ·ÓÔÚıfiÁÚ·ÊÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜, ·ÚfiÏ· ·˘Ù¿ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È Ë ÂÓÙ‡ˆÛË fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ‰Èψ̷ÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË. ™·ÊÒ˜ Ù· ΛÌÂÓ· ·˘Ù¿, ˆ˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ·, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÏÔ‡ÙÔ ÁψÛÛÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Ù· ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ·. μÔËıÔ‡Ó fï˜ ÛÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ‰È·ÙËÚ‹ıËÎ·Ó Ì¤¯ÚÈ ÂΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹. ∞fi ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÛÙÔ ·Ú¿ÚÙËÌ· (8) ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÙÚ›· ÛËÌ·ÓÙÈο ÛÙÔȯ›·. ¢È·ÙËÚÂ›Ù·È ÙÔ ÙÂÏÈÎfi [n] ¯ˆÚ›˜ fï˜ Ó· ·ÊÔÌÔÈÒÓÂÙ·È Ì ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÙÂÌ¿¯ÈÔ Ù˘ ·ÎfiÏÔ˘ı˘ Ϥ͢. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈο ‰›ÓÂÙ·È ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (20). ∂ÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Â›Û˘ ÙÔ ÚfiıËÌ· Ù˘ ·‡ÍËÛ˘ _-, fiˆ˜ ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (21). ∂ӉȷʤÚÔ˘Û· Â›Ó·È Î·È Ë ‡·ÚÍË ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜ «ı¤Ïˆ» Ô˘ ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ ÚËÌ·ÙÈÎfi Ù‡Ô Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÈ ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓÙ·. ™ÙÔ (22) ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È Î·È ÔÈ ‰‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘, fiˆ˜ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ. (20) 2-3. ηٿ ÙËÓ ‰È·Î‹Ú˘ÍÈÓ (21) 4-5. äÁfiÚ·Û ٿ˜ âÊÂÙÂÈÓ¿˜ âıÓÈο˜ ÚÔfi‰Ô˘˜ (22) 8-9. ı¤ÏÂÈ ‰¤ Û˘Ó¿˙ÂÈ Ù¿ âÓÔÈÎÈ·ÛÙÈο ÙÔ˘ ‰ÈηÈÒÌ·Ù· 13-14. ı¤ÏÂÈ àÓ·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ·Ú¿ ¿ÓÙˆÓ ÓfiÌÈÌÔ˜ âÓÔÈÎÈ·ÛÙ‹˜
£· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ ‹‰Ë ÛÙÔ ÃÚÔÓÈÎfi ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜ ÙÔ˘ 13Ô ·ÈÒÓ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ë ÂÚ›ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙ· «ı· + ˘ÔÙ·ÎÙÈ΋». √˘ÛÈ·ÛÙÈο fï˜ ·fi ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ· ÂÎÏÂ›Ô˘Ó fiϘ ÔÈ ¿ÏϘ ÌÂÏÏÔÓÙÈΤ˜ ÂÚÈÊÚ¿ÛÂȘ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙËÓ ÚÔÊÔÚÈ΋ ÎÔÈÓ‹ ∂ÏÏËÓÈ΋
– 419 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
(‚Ï. Browning, 1995: 126). ∫·ıÒ˜ Ê·›ÓÂÙ·È fï˜ ·fi Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·, Ë ÂÚ›ÊÚ·ÛË Ì ÙÔ «ı¤Ïˆ» ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ÛÙÔ Î·Ï˘ÌÓÈ·Îfi ȉ›ˆÌ·. ∞ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ÌÂÏÏÔÓÙÈΤ˜ ÂÚÈÊÚ¿ÛÂȘ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Î·È ÛÙË «™ÂÚÚ·˚΋ ¯ÚÔÓÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ¶··Û˘Ó·‰ÈÓÔ‡» ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· (‚Ï. ™ÂÙ¿ÙÔ˜, 1990-91: 23). ™ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ ·Ú·ÚÙ‹Ì·ÙÔ˜ (9) ȉȷ›ÙÂÚË ÂÓÙ‡ˆÛË ÚÔηÏ› ·ÊÂÓfi˜ Ë ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÙÂÏÈÎÔ‡ [n], ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ fï˜ Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ÎÏÈÙÈÎÔ‡ ÂÈı‹Ì·ÙÔ˜ -ˆÛÈÓ. ™ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (23) Ì·ÚÙ˘ÚÒÓÙ·È Î·È Ù· ‰‡Ô ·˘Ù¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο. (23) 9-10. nˆ˜ ‰˘ÓËıáÛÈÓ ÔyÙÔÈ Ó¿ àÔÏËÚÒÛˆÛÈÓ nÏËÓ Ù‹Ó ÔÛfiÙËÙ· ÙˆÓ ¢·ÛÌáÓ
£· Ú¤ÂÈ fï˜ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÂÈı‹Ì·ÙÔ˜ ˆÛÈ(Ó) ‹-Ô˘ÛÈ(Ó) ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÁȈ̤ÓË. ™ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ ·Ú·ÚÙ‹Ì·ÙÔ˜ (8) ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ Î·È ÙÔ ÎÏÈÙÈÎfi ›ıËÌ· -·Ó Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ ·fiÚÈÛÙÔ, ·ÏÏ¿ ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ‰È·ÙËÚËı› ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Â›ıËÌ· ·ÛÈ(Ó), fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (24). (24) 8. âÏ‹ÊıËÛ·Ó ·Ú¿ ÙÔÜ âıÓÈÎÔÜ T·Ì›Ԣ ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ‰‡Ô ·ÎfiÌ· ËÁ¤˜. ∂›Ó·È Ôχ ÌÈÎÚ¿ ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÚÔÈÎÔÛ‡Ìʈӷ ÙÔ˘ 1893, Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙ· ·Ú·ÚÙ‹Ì·Ù· (10) Î·È (11). ™Ùfi¯Ô˜ Ù˘ ÌÂϤÙ˘ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·ÔÛ·ÛÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È Ë ‰È·›ÛÙˆÛË Ù˘ ‰È·Ù‹ÚËÛ˘ οÔÈˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ ˆ˜ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ·ÚfiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÎÚÈÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË. ™ÙÔ ÚÒÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ÙÔ˘ ·Ú·ÚÙ‹Ì·ÙÔ˜ (10) ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÙfiÛÔ ÙÔ ÎÏÈÙÈÎfi ›ıËÌ· -Ô˘Ó fiÛÔ Î·È ÙÔ ÙÂÏÈÎfi [n] Û ÔÓÔÌ·ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜. ΔÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (25) ·Ó··ÚÈÛÙ¿ ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹. (25) ¿Ì· ¤ÏıÔ˘Ó ÂȘ ÓfiÌÈÌÔÓ ËÏÈΛ·Ó ∂ӉȷʤÚÔÓ ÚÔηÏ› ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ÙÔ˘ ·Ú·ÚÙ‹Ì·ÙÔ˜ (11) ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÙÔ ÎÏÈÙÈÎfi ›ıËÌ· -ˆÛÈ, fiˆ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (26). ∂Ô̤ӈ˜ ÂȂ‚·ÈÒÓÂÙ·È Ô ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ÌË ·Á›ˆÛ˘ ÙˆÓ ÎÏÈÙÈÎÒÓ ÂÈıËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ Áã ÏËı˘ÓÙÈÎÔ‡ ÚÔÛÒÔ˘ ÙÔ˘ ÂÓÂÛÙÒÙ· Î·È ÙÔ˘ ·ÔÚ›ÛÙÔ˘, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ˆ˜ ÂΛÓË ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô. (26) Ó· ÌÂÙÚËıˆÛÈ ÚÔ ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘
– 420 –
°§ø™™O§O°IA
ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ù˘ ÌË ·Á›ˆÛ˘ ÙˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ·˘ÙÒÓ ÎÏÈÙÈÎÒÓ ÂÈıËÌ¿ÙˆÓ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ· ÛÙ· ÔÈ‹Ì·Ù· Ù˘ ÚÒÈÌ˘ ‰ËÌÒ‰Ô˘˜ Ô›ËÛ˘. ™Ù· ÔÈ‹Ì·Ù· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ, fiˆ˜ Ûã ·˘Ù¿ ÙÔ˘ ΔÚÈ‚ÒÏË, ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÙfiÛÔ ÔÈ Î·Ù·Ï‹ÍÂȘ -Ô˘ÛÈ Î·È -·ÛÈ fiÛÔ Î·È ÔÈ Î·Ù·Ï‹ÍÂȘ -Ô˘Ó Î·È -·Ó. √È ÚÒÙ˜ ηٷϋÍÂȘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÏfiÁÈ· ÛÙÔȯ›·, ÂÓÒ ÔÈ ‰Â‡ÙÂÚ˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙË ‰ËÌÔÙÈ΋. ∏ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ÙˆÓ Î·Ù·Ï‹ÍÂˆÓ ·ÔÙÂÏ› ›Û˘ ‰È·ÏÂÎÙÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô, ÂÓÒ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ‰È¿ÏÂÎÙÔÈ, fiˆ˜ Ë ÎÚËÙÈ΋, Ô˘ ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÔ˘Ó Î·È ÙȘ ‰‡Ô. Δ· ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷο ȉÈÒÌ·Ù· ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÙȘ ·Ú¯·˚ÎfiÙÂÚ˜ ηٷϋÍÂȘ, ÂÓÒ Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô Ù‡ˆÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ô‰Ôı› ÛÙËÓ ¤ÓÙÔÓË ÂÈÚÚÔ‹ Ù˘ ‰ËÌÔÙÈ΋˜ ‹ ÛÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ ·fi ¿ÏÏ· ȉÈÒÌ·Ù·, Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜ -Ô˘Ó Î·È -·Ó (‚Ï. Browning, 1995: 18-19).
3.2. ΔÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ƒfi‰Ô˘ ΔÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ƒfi‰Ô˘, fiˆ˜ Î·È Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘, ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ȉ›ˆÌ· Î·È ÂÔ̤ӈ˜ ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È ÎÔÈÓ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο. ∏ ÂÎÙÂÓ‹˜ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ë ÌÂϤÙË ÙˆÓ ËÁÒÓ, Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›, ı· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ Ù· ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ÚԉȷÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜. √ ΔÛÔ·Ó¿Î˘ (1992: 30) ·Ú·ı¤ÙÂÈ Ù· ·ÚÈ· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜. •ÂÎÈÓÒÓÙ·˜ Ì ÙË ÊˆÓÔÏÔÁ›·, ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÙÂÏÈÎÔ‡ [n]. ΔÔ ¤ÚÚÈÓÔ ·˘Ùfi ÙÂÌ¿¯ÈÔ ‰È·ÙËÚ›ٷÈ, fiÙ·Ó ¤ÂÙ·È ¿ÏÏË Ï¤ÍË. ™Â ·ÓÙ›ıÂÙË ÂÚ›ÙˆÛË, ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ʈӋÂÓ ÚÈÓÈÎÔÔÈÂ›Ù·È (‚Ï. ¶··¯ÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, 1958: 91). √ ¶··¯ÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘ (1958: 91) ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ‰È·Ù‹ÚËÛ˘ ÙÔ˘ ÙÂÏÈÎÔ‡ [n] ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Ë Â¤ÓıÂÛË ÂÓfi˜ [Â] ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ÔÓÔÌ·ÙÈÎfi ‹ ÚËÌ·ÙÈÎfi Ù‡Ô Ô˘ ·Ú¯›˙ÂÈ Ì ۇÌÏÂÁÌ· Û˘ÌÊÒÓˆÓ ‹ Ì ‰ÈÏfi Û‡ÌʈÓÔ. ΔÔ [Â] Ì¿ÏÈÛÙ· ·˘Ùfi Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ¤¯ÂÈ ÊˆÓËÙÈο ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË Ï¤ÍË Ô˘ ¤ÂÙ·È (‰ÂÓ Í¤Úˆ = CÓ â ͤڈ). ∂›Û˘, fiˆ˜ ‹‰Ë ÚԷӷʤÚıËΠÛÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ·Ú·Ù‹ÚËÛË, ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ƒfi‰Ô˘ Û˘Ó·ÓÙÒÓÙ·È Î·È Ù· ‰ÈÏ¿ Û‡Ìʈӷ (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 30). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÒÚ· Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜, ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ÙÔ ÚfiıËÌ· Ù˘ ·‡ÍËÛ˘ â-. Δ· Ú‹Ì·Ù· fï˜ Ô˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Ó ·fi ʈӋÂÓ ÙÔ ·Ô‚¿Ï-
– 421 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
ÏÔ˘Ó, ÂÎÙfi˜ Î·È ·Ó ÙÔ ÊˆÓ‹ÂÓ ·˘Ùfi ÙÔÓ›˙ÂÙ·È (ÔÁڿʈ, C¯ˆ). ∂Í·›ÚÂÛË ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Î·È Ù· ÔÏ˘Û‡ÏÏ·‚· Û‡ÓıÂÙ· ¯ˆÚ›˜ ÚfiıËÌ· (êÚÌ˘ÚÔ·Ùá). Δ· Û‡ÓıÂÙ· ¿ÏÈ Ì ٷ ÚÔı‹Ì·Ù· àfi-, ñfi-, àÓ·-, âÎÎ·È Î·Ù¿- Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÂÓÂÛÙÒÙ· ηْ ·Ó·ÏÔÁ›· Ì ÙÔÓ ·Ú·Ù·ÙÈÎfi ‹ ÙÔÓ ·fiÚÈÛÙÔ, ‰È·ÙËÚÒÓÙ·˜ ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ·‡ÍËÛË (_ÓÂÛÙ¤Ó·Í· - ÓÂÛÙÂÓ·˙ˆ) (‚Ï. ¶··¯ÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, 1958: 62). Ÿˆ˜ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËΠÛÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ô˘ ·ÊÈÂÚÒÓÂÙ·È ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, Ë ƒfi‰Ô˜, ÏfiÁˆ Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ¤ÎÙ·Û‹˜ Ù˘, ·Ó¤Ù˘Í ‰‡Ô ‰È·ÏÂÎÙÈΤ˜ ˙ÒÓ˜. ŒÙÛÈ Á›ÓÂÙ·È ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ ‚fiÚÂÈÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜, Ô˘ ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÈ ÙË ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ˙ÒÓË Ù˘ ƒfi‰Ô˘ Î·È ÓfiÙÈÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈ΋ ˙ÒÓË. Δ· ‰‡Ô ȉÈÒÌ·Ù· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ Ô ΔÛÔ·Ó¿Î˘ (1992: 30) ÂÎÙÈÌ¿ fiÙÈ ÙÔ ÓfiÙÈÔ È‰›ˆÌ· ‰È·ı¤ÙÂÈ ÈÔ ¤ÓÙÔÓ· ‰È·ÏÂÎÙÈο ÛÙÔȯ›·. ø˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È, ÛÙÔ ÙÔ̤· Ù˘ ʈÓÔÏÔÁ›·˜, Ù· ¤ÓÙÔÓ· ʈÓËÂÓÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ Û ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ÂÔ¯¤˜ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙·Ó ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ÚԉȷÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜, ÂÓÒ ÙÂÏÈο ‰È·ÙËÚ‹ıËÎ·Ó ÌfiÓÔ ÛÙÔ ÓfiÙÈÔ ÙÌ‹Ì· (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 31-32). ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ı· ·Ó·Ï˘ıÔ‡Ó ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ȉȈ̿وÓ. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙÔ˘˜ ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜ Ì ÙÔ Â›ıËÌ· -¢ˆ, ÛÙÔ ÓfiÙÈÔ È‰›ˆÌ· ·Ó·Ù‡¯ıËΠÙÔ ÙÚÈ‚fiÌÂÓÔ [Á], ÂÔ̤ӈ˜ ÙÔ Â›ıËÌ· ÙÚÔÔÔÈ‹ıËΠ۠-¢[Á]ˆ. ∞ÓÙ›ıÂÙ· ÛÙÔ ‚fiÚÂÈÔ È‰›ˆÌ· ·Ó·Ù‡¯ıËΠÙÔ Ë̛ʈÓÔ [j] Î·È ÙÔ Â›ıËÌ· ÌÂÙ·ÙÚ¿ËΠ۠-¢[j]ˆ (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 31). ∂ÈϤÔÓ, Ë ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ÙˆÓ ÙÚÈ‚fiÌÂÓˆÓ [Ó], [Á] Î·È [‰] Û ÌÂÛÔʈÓËÂÓÙÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ¤ÓÙÔÓË ÛÙÔ ÓfiÙÈÔ È‰›ˆÌ·. ™ÙÔ ‚fiÚÂÈÔ È‰›ˆÌ·, Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ‰ÂÓ ·Ú·ÙËÚ›ٷÈ, ·Ú¿ ÌfiÓÔ Ì ϛÁ˜ ÂÍ·ÈÚ¤ÛÂȘ (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 32). ™ÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜, ÙÔ ÓfiÙÈÔ È‰›ˆÌ· ‰È·ÙËÚ› ·Ú¯·ÈÔÚ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜. ŒÙÛÈ, ÛÙÔÓ ÂÓÂÛÙÒÙ· Ù˘ ÂÓÂÚÁËÙÈ΋˜ ʈӋ˜ ··ÓÙ¿Ù·È ÙÔ ÎÏÈÙÈÎfi ›ıËÌ· -ÔÌÂ(Ó) Î·È ÛÙÔÓ ÂÓÂÛÙÒÙ· Ù˘ ·ıËÙÈ΋˜ ʈӋ˜ ÙÔ Â›ıËÌ· -ÔÌ·È (οÌÓÔÌÂ(Ó), οıÔÌ·È). ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÛÙÔ ‚fiÚÂÈÔ È‰›ˆÌ·, ÛÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›ÙˆÛË ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÙÔ Â›ıËÌ· Ô˘ÌÂ(Ó), ÂÓÒ ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÙÔ Â›ıËÌ· -Ô˘Ì·È (οÌÓÔ˘ÌÂ(Ó), οıÔ˘Ì·È). ™ÙÔÓ ·ıËÙÈÎfi ·Ú·Ù·ÙÈÎfi, ÛÙÔ ÓfiÙÈÔ È‰›ˆÌ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÙÔ Â›-
– 422 –
°§ø™™O§O°IA
ıËÌ· -ÂÙÔ(Ó) (âοıÂÙÔ(Ó)), ÂÓÒ ÛÙÔ ‚fiÚÂÈÔ ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÔ Â›ıËÌ· Ô˘ÓÙÔ(Ó) (âοıÔ˘ÓÙÔ(Ó)). ™ÙËÓ fiÏË ¿ÏÈ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Â›ıËÌ· Â›Ó·È ÙÔ -Ô˘ÙÔ(Ó) (âοıÔ˘ÓÙÔ(Ó)). ™ÙÔÓ ·fiÚÈÛÙÔ Ù˘ ·ıËÙÈ΋˜ ʈӋ˜, ÛÙÔ ÓfiÙÈÔ È‰›ˆÌ· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ù· ÎÏÈÙÈο ÂÈı‹Ì·Ù· -ËÌÂÓ Î·È -ËηÌÂÓ (⯿ıËÌÂÓ, ⯿ıËοÌÂÓ), ÂÓÒ ÛÙÔ ‚fiÚÂÈÔ ··ÓÙ¿Ù·È ÙÔ Â›ıËÌ· -ËÌ·Ó (⯿ıËÌ·Ó). ∂ÈϤÔÓ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚı› fiÙÈ ÛÙÔ ÓfiÙÈÔ È‰›ˆÌ· Û˘Ó˘¿Ú¯ÂÈ Ô Ù‡Ô˜ «ÂrÓ·È» Ì ÙÔÓ Ù‡Ô «CÓ·È» (‚Ï. ¶··¯ÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, 1958: 11). ∫·È ÛÙË Û‡ÓÙ·ÍË fï˜ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ. ™ÙÔ ÓfiÙÈÔ È‰›ˆÌ· Ë ‰ÔÙÈ΋ ·ÓÙÈηٷÛÙ¿ıËΠ·fi ÙË ÁÂÓÈ΋ (Âr· - ÙÔ˘ ÓiÚÙË). ∞ÓÙ›ıÂÙ· ÛÙÔ ‚fiÚÂÈÔ È‰›ˆÌ· ÙË ı¤ÛË Ù˘ ‰ÔÙÈ΋˜ ‹ÚÂ Ë ·ÈÙÈ·ÙÈ΋ (Âr· - ÙÔÓ ÓiÚÙË) (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 32). ∫·È ÛÙ· ‰‡Ô fï˜ ȉÈÒÌ·Ù· Ù· ÎÏÈÙÈο ¤ÔÓÙ·È ÙÔ˘ ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ (‚Ï. ¶··¯ÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, 1958: 11).
3.2.1. ªÂϤÙË ÙˆÓ ËÁÒÓ ΔÔ ÚÒÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÚÔ˜ ÌÂϤÙË, Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú¿ÚÙËÌ· (12), ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ÙÔ 1493. ¢ËÌÔÛȇÂÙ·È Û ‰Èψ̷ÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË ·fi ÙÔÓ ΔÛÔ·Ó¿ÎË (1992: 126-129). √ ›‰ÈÔ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· οÓÂÈ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È ÁψÛÛÈÎfi Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘. ∞ӷʤÚÂÈ fiÙÈ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙË ÌÂ۷ȈÓÈ΋ ∫ÔÈÓ‹ Ì ÛÙÔȯ›· ÏfiÁÈ· Î·È Î¿ÔȘ ÊÔÚ¤˜ Î·È ˘ÂÚÏfiÁÈ·. ¶·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Â›Û˘ ‰È·Î‡Ì·ÓÛË ÌÂٷ͇ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ Î·È Ï·˚ÎÒÓ Ù‡ˆÓ, ÂÓÒ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·È ÁψÛÛÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ‡Ô˘Ó ÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ƒfi‰Ô˘ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ· (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 144). ªÂ ‚¿ÛË Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ı· ÂȯÂÈÚËı› Ë ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ‰È·Ê·›ÓÔÓÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙÔ Î›ÌÂÓÔ. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·Ú¯Èο Ù˘ ʈÓÔÏÔÁ›·˜, ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ¤ÓÙÔÓË Ë ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÙÂÏÈÎÔ‡ [n] (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 145), ÙfiÛÔ Û ÔÓÔÌ·ÙÈÎÔ‡˜ fiÛÔ Î·È Û ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (27). (27) 48. Ó· ÏÂÚfiÓˆÛÈÓ Âå˜ ê·Û· ÌÂÏ›ÛÛË(Ó) ΔÔ ¤ÓÚÈÓÔ [n] ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÏÂÔÓ·ÛÙÈο (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992:
– 423 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
145) ÂÓÙfi˜ Ù˘ Ϥ͢ Î·È ÚÈÓ ·fi Û˘ÌʈÓÈÎfi Û‡ÌÏÂÁÌ·, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔ ÚÒÙÔ ÙÂÌ¿¯ÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ¤ÓÚÈÓÔ [m]. ™ÙÔ (28) ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÔÈ ‰‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ. (28) 67. âÓÌÚfi˜ 70. CÓÌÚÔÛıÂÓ ¶·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È fï˜ Î·È ÊˆÓËÂÓÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 144-145). ΔÔ ·Ú¯ÈÎfi ʈӋÂÓ Î¿ÔÈˆÓ ÚËÌ·ÙÈÎÒÓ ‹ ÔÓÔÌ·ÙÈÎÒÓ Ù‡ˆÓ ÂÍ·Ï›ÊÂÙ·È, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ (29). ∂›Û˘ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È ÙÚÔ‹ ʈÓˤÓÙˆÓ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ·fi [È] Û [Â], fiˆ˜ ÛÙÔ (30) (‚Ï. ¶·ÓÙÂÏ›‰Ë˜, 1929: 14-15). (29) 6. ·›ı˘ÌáÛËÓ Ó·CÚ¯ˆÓÙ(·È) 17. Mȯ¿Ï˘ ÙÔÜ Û·˝· (30) 67. Ó·ÏÂÚfiÓˆÛËÓ L·ÓÙ· Δ· Û˘ÌʈÓÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Â›Ó·È Î·È ·˘Ù¿ ÂÌÊ·Ó‹ (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 145-146). ∂ÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È ‰ÈÏ¿ Û‡Ìʈӷ, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙË Ï¤ÍË Ô˘ ‰›ÓÂÙ·È ÛÙÔ (31). ™ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ‰›ÓÂÙ·È ÌÈ· ÂÚ›ÙˆÛË ‰ÈÏ·ÛÈ·ÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ıÂÌ·ÙÈÎÔ‡ Û˘ÌÊÒÓÔ˘ Î·È fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ªËÓ¿˜ (1994: 67, 73-74), ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ·ÔÙÂÏ› Ì›· ·fi ÙȘ ÂӉ›ÍÂȘ fiÙÈ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ È‰›ˆÌ· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂËÚ·ÛÙ› ·fi ÙËÓ ∫ÔÈÓ‹. ŒÙÛÈ Ù· ‰ÈÏ¿ Û‡Ìʈӷ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÏÔÔÈËı›. ΔÔ Û˘ÌʈÓÈÎfi Û‡ÌÏÂÁÌ· [ts] ¤¯ÂÈ Ë¯ËÚÔÔÈËı› Î·È ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ [dz], fiˆ˜ ÛÙÔ (32). ∂›Û˘, ÙÔ Û˘ÌʈÓÈÎfi Û‡ÌÏÂÁÌ· ˘ÁÚÔ‡ Î·È ÎÏÂÈÛÙÔ‡ [lÎ] ¤¯ÂÈ ÌÂÙ·Ùڷ› Û ۇÌÏÂÁÌ· ¤ÓÚÈÓÔ˘ Î·È ÎÏÂÈÛÙÔ‡ [rÎ], fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ (33) (‚Ï. ¶·ÓÙÂÏ›‰Ë˜, 1929: 44-45). √ Dieterich (1898: 108-109, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ ªËÓ¿, 1994: 59-60) ·Ú·ÙËÚ›, ‹‰Ë ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ∫ÔÈÓ‹˜, ÙÚÔ¤˜ Û˘ÌʈÓÈÎÒÓ Û˘ÌÏÂÁÌ¿ÙˆÓ, ÙÔ ÚÒÙÔ Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙÚ¤ÂÙ·È ·fi ˘ÁÚfi Û ¤ÓÚÈÓÔ, Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È Û ÏfiÁÔ˘˜ ‰È¢ÎfiÏ˘ÓÛ˘ Ù˘ ¿ÚıÚˆÛ˘. ΔÔ ›‰ÈÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È Î·È ÛÙËÓ Î·ÙˆÈÙ·ÏÈfiÙÈÎË ‰È¿ÏÂÎÙÔ (‚Ï. ªËÓ¿˜, 1994: 59). (31) 49. ÙÔ˘ÓËÛÛ›Ô˘ Ùɘ Úfi‰Ô˘ (32) 52. < η› η > Ù˙ÈÎfiÓ (33) 26-27. Ôå ¯·ÚÎÉÙ·È... ·fi Ù‹Ó ¯¿ÚÎËÓ ™ÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜ ÂӉȷʤÚÔÓ ÚÔηÏ› Ë ‰È·Î‡Ì·ÓÛË
– 424 –
°§ø™™O§O°IA
ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ ·Ú¯·˚ÎÔ‡ ÔÓÔÌ·ÙÈÎÔ‡ ÂÈı‹Ì·ÙÔ˜ -Ù·È Î·È ÙÔ˘ ÓÂfiÙÂÚÔ˘ ÂÈı‹Ì·ÙÔ˜ -Ù˜ (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 146). ™ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ··ÓÙÒÓÙ·È Î·È ÔÈ ‰‡Ô Ù‡ÔÈ, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ (34). ∂ÈϤÔÓ, Ô Ù‡Ô˜ «CÓÂÓ», fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (35), ·ÓÙÈηıÈÛÙ¿ ÙÔ ÚËÌ·ÙÈÎfi Ù‡Ô «CÓÂÓ». (34) 33. ÔåÏÂÁfiÌÂÓÔÈ ¯·ÚÎÉÙ˜ 69. ÔåÏÂÁfiÌÂÓÔÈ ¯·ÚÎÙÉÙ(·È) (35) 23-24. ¿ÓÙ˜ Ó·CÓÂÓ ÎÚ·ÙÔ˘ÌÂÓÔÈ ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ı· ÌÂÏÂÙËıÔ‡Ó ¤ÍÈ ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ΛÌÂÓ·, Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙ· ·Ú·ÚÙ‹Ì·Ù· (13) ˆ˜ (18), Î·È ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ 1687 ˆ˜ ÙÔ 1737. ¢ËÌÔÛȇÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ΔÛÔ·Ó¿ÎË (1992: 173-184) Û ‰Èψ̷ÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË. √ ›‰ÈÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ·ÓÙÈηÙÔÙÚ›˙Ô˘Ó ÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÚԉȷÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜ Ì οÔÈ· fï˜ Ï›Á· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔÈο ȉÈÒÌ·Ù· Ù˘ ƒfi‰Ô˘ (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 156). ∏ ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ı· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ·fi ÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ʈÓÔÏÔÁ›·˜ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ·fi Ù· ʈÓËÂÓÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 167). ¶·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÙÚÔ¤˜ ʈÓˤÓÙˆÓ ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ Ϥ͢. √ ¶·ÓÙÂÏ›‰Ë˜ (1929: 12-16, 25-26) οÓÂÈ ÌÈ· ·Ó·Ï˘ÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ·Ó¿ÏÔÁˆÓ ʈÓËÂÓÙÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ, fiˆ˜ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙ· ·ÎfiÏÔ˘ı· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·. (36) 4. ÌÂÙÔ˘˜·ÓÔ˘ÚÈÙ˜. ·ÓÔ˘ÚÈ· (= ÂÓÔÚ›Ù˜, ÂÓÔÚ›·) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 13) (37) 9. ·ÓÈÚÈ· (= ÂÓÔÚ›·) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 14) ∞Ó¿ÏÔÁ˜ ÙÚÔ¤˜ ʈÓˤÓÙˆÓ, ‰ËÏ·‰‹ [È]Æ[Â] Î·È [Ô]Æ[Ô˘], [È] (fiˆ˜ ÛÙ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· (30), (36), (37) Î·È (38)) ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Î·È ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ¡¿ÍÔ˘. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, Ë ÙÚÔ‹ ·fi [Ô] Û [Ô˘] ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Û ·ÚÎÂÙ¿ ÓËÛÈ¿ Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘, fiˆ˜ ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ, ÛÙË ™‡ÌË, ÛÙËÓ ∫ˆ, ÛÙË §¤ÚÔ Î·È ÛÙËÓ ∞ÛÙ˘¿Ï·È·, ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙË ™¤ÚÈÊÔ, ÛÙËÓ ÕÓ‰ÚÔ, ÛÙË ª‡ÎÔÓÔ Î·È ÛÙËÓ ∞ÌÔÚÁfi (‚Ï. ¶ÚÔÌÔÓ¿˜, 1968: 362-369). ∂ӉȷʤÚÔÓÙ· Â›Ó·È Ù· ʈÓËÂÓÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ΢ڛˆ˜ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ Ϥ͢ (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 167). ªÔÚ› ¤ÙÛÈ ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ʈӋÂÓ Ó· ÂÍ·Ï›ÊÂÙ·È, fiˆ˜ ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (38). ∂›Û˘, Û ϤÍÂȘ Ô˘ ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÙÂÌ¿¯ÈÔ Â›Ó·È Û‡ÌʈÓÔ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·Ó·Ù˘¯ı›
– 425 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
¤Ó· ÏÂÔÓ¿˙ÔÓ ÊˆÓ‹ÂÓ, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ (39). √ ¶·ÓÙÂÏ›‰Ë˜ (1929: 24-26) ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ù¤ÙÔÈ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È Û ·Ó·ÏÔÁ›· ›Ù Ì ٷ ʈÓËÂÓÙÈο ÙÂÌ¿¯È· ÙÔ˘ ˘Ú‹Ó· Ù˘ Ϥ͢, ›Ù Ì ¿ÏϘ ·ÚfiÌÔȘ ϤÍÂȘ. (38) 6. ˘ÛÙÚ·Ù·Ô˘Î·ÙÔ (= àfi) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 17) (39) 6. ÙÔ·ÚÈ·ÎÈ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 13) ™Ù· Û˘ÌʈÓÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, Û˘¯Ó‹ Â›Ó·È Ë ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ‹ Ë ÙÚÔ‹ ÙˆÓ ÙÚÈ‚fiÌÂÓˆÓ [Ó], [Á], [‰] (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 168). ™ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (40) Ê·›ÓÂÙ·È Ë ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ÙÔ˘ [‰]. ™ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ê·›ÓÂÙ·È Ë ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë, ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ [Á]. ™ÙÔ (42) ÙÔ [Á] ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈηٷÛÙ·ı› ·fi ÙÔ [Ó]. ∂ӉȷʤÚÔ˘Û· Â›Ó·È Î·È Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ (43), fiÔ˘ ÛÙÔ fiÓÔÌ· Ì ÙËÓ Î·Ù¿ÏËÍË -Â˘Ë ¤¯ÂÈ ·Ó·Ù˘¯ı› ÙÔ ÙÂÌ¿¯ÈÔ [Á], Èı·ÓfiÓ Î·Ù’ ·Ó·ÏÔÁ›· ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜ Ì ÙËÓ Î·Ù¿ÏËÍË -¢ˆ. √ Newton (1972: 57) Ì¿ÏÈÛÙ· ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ [Á] ÛÙË Ï¤ÍË «¶·Ú·Û΢‹» ··ÓÙ¿Ù·È Â›Û˘ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË Î·È ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ. (40) 5-6. ÙÔ ÛÂÏ·˘ (= ÛÂÏ¿‰È) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 13) (41) 10. Ó·Â‚È (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 14) (42) 13. ΂· (= Î·È ÂÁÒ) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 17) (43) 1. ÂÁÔ ˘ ·Ú·Û΢ÁÈ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 18) ΔÔ Û‡ÓËı˜ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙˆÓ ‰ÈÏÒÓ Û˘ÌÊÒÓˆÓ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·Ù’ ÂÍ·›ÚÂÛË ÌfiÓÔ Û ‰‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 166, 168). ¶·Ú·Ï›ÂÙ·È Â›Û˘ ÙÔ ¤ÓÚÈÓÔ [n], fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ Ϥ͢ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ (44) (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 166, 168-169). (44) 5. ÂÙ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 16) 5. Û·Ú·Ù· (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 18) √ÏÔÎÏËÚÒÓÔÓÙ·˜ ÙȘ ʈÓÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ ·Ó·ÊÔÚ¿ Û ‰‡Ô ϤÍÂȘ Ô˘ ÂÓÙÔ›ÛÙËÎ·Ó Î·È ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙ· ·ÎfiÏÔ˘ı· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ¶·ÓÙÂÏ›‰Ë (1929: 51) ÔÈ ÌÂÙ·ı¤ÛÂȘ Û˘ÌÊÒÓˆÓ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔ˘ ·ÏÏfiÌÂÓÔ˘ [r] Â›Ó·È Ôχ Û˘¯Ó¤˜. ¶Èı·ÓfiÓ ÂΛ ÔÊ›ÏÂÙ·È Î·È Ë ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ÛÙÔ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ï¤ÍˆÓ. (45) 13. ÌÚ·ÙÈÚÔ (= Ì·ÚÙ˘ÚÒ) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 18)
– 426 –
°§ø™™O§O°IA
14. ˘ÌÂÚ· ÙÂÙÚ·‰Ë (= ΔÂÙ¿ÚÙË) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 18) ªÂÙ·ı¤ÛÂȘ Û˘ÌÊÒÓˆÓ Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ÙÔ˘ [r] ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·È ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ¡¿ÍÔ˘. ª¿ÏÈÛÙ· Ë Ï¤ÍË «ÙÂÙÚ¿‰Ë» Â›Ó·È ÎÔÈÓ‹ Î·È ÁÈ· Ù· ‰‡Ô ȉÈÒÌ·Ù·. ™¯ÂÙÈο Ì ·˘Ù‹ ÙË Ï¤ÍË, Ô ¶ÚÔÌÔÓ¿˜ (1968: 400401) ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ ‰ÂÓ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙË Ï¤ÍË «ΔÂÙ¿ÚÙË», ÁÈ·Ù› ÙfiÙ Ì ÙË ÌÂÙ¿ıÂÛË ÙÔ˘ [r] ı· ÚԤ΢ÙÂ Ë Ï¤ÍË «ÙÂÙÚ¿ÙË». ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ Èı·Ófi fiÙÈ Ë Ï¤ÍË «ÙÂÙÚ¿‰Ë» ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔ ·Ú¯·›Ô ·ÚÈıÌËÙÈÎfi ÙÂÙÚ¿˜ -¿‰Ô˜, ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô ÚԤ΢„Â Î·È ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ٤ٷÚÙ˘ ̤ڷ˜ Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰·˜, ‰ËÏ·‰‹ «ΔÂÙÚ¿‰·». ∫·Ù¿ ·Ó·ÏÔÁ›· ÚÔ˜ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ˘fiÏÔÈˆÓ ËÌÂÚÒÓ ÙÔ Â›ıËÌ· -· ÌÂÙ·ÙÚ¿ËΠ۠-Ë Î·È ¤ÙÛÈ ÚԤ΢„ ÙÔ fiÓÔÌ· «ΔÂÙÚ¿‰Ë». ™ÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜ Â›Ó·È ÂӉȷʤÚÔ˘Û· Ë ‰ÈÏÔÙ˘›· ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜ «ÂrÓ·È», fiˆ˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÙÔ ›‰ÈÔ Î›ÌÂÓÔ (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 170). (46) 5. CÓ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 15) 8. jÓ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 15) ™ÙÔ Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎfi ÙÔ̤· ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ·ÊÂÓfi˜ fiÙÈ Ù· ÎÏÈÙÈο ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ¤ÂÈÙ· ·fi ÙÔ ÚËÌ·ÙÈÎfi Ù‡Ô, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ fiÙÈ Ë ‰ÔÙÈ΋ ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈηٷÛÙ·ı› ·fi ÙË ÁÂÓÈ΋ (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 170). ™ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (47) Ê·›ÓÔÓÙ·È Î·È Ù· ‰‡Ô ·˘Ù¿ Û˘ÓÙ·ÎÙÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. £· Ú¤ÂÈ Â›Û˘ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› Ô ‰ÈÏfi˜ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfi˜ ‰Â›ÎÙ˘ «_ÙÈ Ò˜», Ô ÔÔ›Ô˜ ··ÓÙ¿Ù·È Û¯Â‰fiÓ Û fiÏ· Ù· ΛÌÂÓ· Î·È ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ˜ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÙÚfiÔ. ™ÙÔ (48) ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È ·˘Ù‹ Ë ÔÈÎÈÏ›·. ÎÂÂÔ˘ÏÈÛ·ÙÔ. ÙÔ˘ ·· (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 13) (47) 3. (48) 2. ÔÙÈÔ˜ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 13) Ô ÙÔÔ˜ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 18) 2. Δ· ΛÌÂÓ· Ô˘ ı· ÌÂÏÂÙËıÔ‡Ó ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Â›Ó·È ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Û ‰Èψ̷ÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 214-241). ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, Ù· ΛÌÂÓ· ÙˆÓ ·Ú·ÚÙËÌ¿ÙˆÓ (19) ˆ˜ (27) ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÂÚ›Ô˘ ·fi ÙÔ 1740 ˆ˜ ÙÔ 1792. Δ· ÙÚ›· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1850 - 1860 (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 190). √ ΔÛÔ·Ó¿Î˘ Ì¿ÏÈÛÙ· (1992: 200-204) ·Ú·ı¤ÙÂÈ Î·È ÙË ÁψÛÛÈ΋ ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ. Ÿˆ˜ ı· ·Ô‰Âȯı› ·fi Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı· ·Ú·-
– 427 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
‰Â›ÁÌ·Ù·, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÁψÛÛÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Û ۯ¤ÛË Ì ٷ ΛÌÂÓ· Ô˘ ‹‰Ë ·Ó·Ï‡ıËηÓ. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ʈÓÔÏÔÁ›·˜ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÊˆÓˤÓÙˆÓ ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ fiÛÔ Î·È ÂÓÙfi˜ Ù˘ Ϥ͢ Â›Ó·È Û˘¯Ó‹, fiˆ˜ ÛÙ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÛÙÔ (49) ¶·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Â›Û˘ ÙÚÔ‹ ʈÓˤÓÙˆÓ, fiˆ˜ ÛÙ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÛÙÔ (50). ™ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (51) Ë ÙÚÔ‹ ÔÊ›ÏÂÙ·È Û ÂÌ̤ÓÔ˘Û· ·ÊÔÌÔ›ˆÛË (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 203). ¯ÂÚÈÛ·, 8. ·ÚÈ·ÎÈÈ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 23) (49) 3. 8. ·ÎÚÂÌfi˜ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 24) (50) 8. ‰ÂÎÂÔÓ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 22) 4. ·Ô˘ (= àfi) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 25) (51) 5. ÍÂÏÂÌ·ÙÈÎfi (= CÓÂÍ·ÏÂÈÌÌ·ÙÈÎfiÓ) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 24) Ÿˆ˜ Î·È ÛÙ· ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· ΛÌÂÓ· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û˘ÌʈÓÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó Ù· ÙÚÈ‚fiÌÂÓ· [Ó], [Á], [‰]. ÕÏÏÔÙ ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·È Ì οÔÈÔ ¿ÏÏÔ ·fi Ù· ·˘Ù¿ ÙÚ›· Î·È ¿ÏÏÔÙ ÂÍ·Ï›ÊÔÓÙ·È ÙÂÏ›ˆ˜, fiÙ·Ó ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ÌÂÛÔʈÓËÂÓÙÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·. ™ÙÔ (52) ‰›ÓÔÓÙ·È ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Î·È ÁÈ· Ù· ‰‡Ô ·˘Ù¿ Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. ∂›Û˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ë ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ Û˘ÌϤÁÌ·ÙÔ˜ [dz] Û ÎÏÂÈÛÙfi [Î], fiˆ˜ ÛÙÔ (53). ∂ӉȷʤÚÔÓ ÚÔηÏ› Ë ·Ô˯ËÚÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÙÚÈ‚fiÌÂÓˆÓ [Ó], [Á], [‰] fiÙ·Ó ·˘Ù¿ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ÚÒÙÔ Û˘ÓıÂÙÈÎfi ÙÂÌ¿¯ÈÔ Û˘ÌʈÓÈÎÒÓ Û˘ÌÏÂÁÌ¿ÙˆÓ, ÛÙ· ÔÔ›· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Ù· Ê·ÙÓȷο [l], [r], [n], fiˆ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ (54) (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 204). (52) 3-4. ÛÂÏ·È (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 21) 5. Â‚Ô (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 21) (53) 21. ¯·ÎȉȷÎÔ˜ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 30Á) (54) 6. ‚Ï‚·ÚȘ (= ºÏ‚¿Ú˘) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 20) Δ· ¤ÓÚÈÓ· [m], [n] Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ·Ú·Ï›ÔÓÙ·È ÂÓÙfi˜ Ù˘ Ϥ͢, fiˆ˜ ÛÙ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÛÙÔ (55). ΔÔ ÙÂÏÈÎfi [n] ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙ· ΛÌÂÓ· Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ 1850 - 1860 Î·È fi¯È Û fiϘ ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, fiˆ˜ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ (56). ∂›Û˘ Ù· ‰ÈÏ¿ Û‡Ìʈӷ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Û¿ÓÈ·, fiˆ˜ ÛÙÔ (57) (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 201-202). (55) 5. ÎÔÙÔ˜ (= ÎÔÓÙfi˜), 8. Á·ÚÔ˘ (= Á·ÌÚÔ‡) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 26)
– 428 –
°§ø™™O§O°IA
27. ÛÈÙÚÔÊÈÎÔ (= Û˘ÓÙÚÔÊÈÎfi) (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 30) (56) 15. ÂȘ ÙÔÓ ÂȉÈÔÓ ÙÔÔÓ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 28) (57) 1-2. Ì·ÛÛÙÔÚ·˜ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 26) ™ÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ÂÈı‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ·‡ÍËÛ˘ â- , fiˆ˜ ÛÙÔ (58). ™ÙÔÓ ÙÔ̤· ¿ÏÈ Ù˘ Û‡ÓÙ·Í˘ ÈÛ¯‡Ô˘Ó Ù· ›‰È· ‰Â‰Ô̤ӷ. ¢ËÏ·‰‹ Ë ‰ÔÙÈ΋ ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈηٷÛÙ·ı› ·fi ÙË ÁÂÓÈ΋ Î·È Ù· ÎÏÈÙÈο ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÙÔ ÚËÌ·ÙÈÎfi Ù‡Ô, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÛÙÔ (59). ∂›Û˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ô ‰ÈÏfi˜ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfi˜ ‰Â›ÎÙ˘ «kÙÈ- ˆ˜», fiˆ˜ ÛÙ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÛÙÔ (60) (‚Ï. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, 1992: 203-204). (58) 2. ÂÔ˘ÏÈÛ· (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 29) 10. ÂÁÔÚ·Û (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 29) (59) 3. ÂÔ˘ÏÈÛ· ÙÔ ÙÔ˘ ÓÈÎÔÏ· (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 19) (60) 1. ÔÙÈ Ô˜ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 25) 2. Ô ÙÔÔ˜ (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 27)
∂›ÏÔÁÔ˜ ∏ ÌÂϤÙË ÙˆÓ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÒÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ηıÒ˜ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È Ë ÏËıÒÚ· ÙˆÓ ·Ú¯·˚ÎÒÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Ô˘ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó. Δ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·˘Ù¿ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ˙ˆÓÙ·Ó¿ ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·, ·Ó Î·È Ë ÔÏ˘Ù¿Ú·¯Ë ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‰ÈηÈÔÏÔÁ› Ù˘¯fiÓ ·ÏÏÔÈÒÛÂȘ ÙÔ˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜. ΔfiÛÔ ÙÔ ÁψÛÛÈÎfi ȉ›ˆÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ fiÛÔ Î·È Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ·ÚfiÙÈ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó Ù· ȉȷ›ÙÂÚ· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Ó· Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi Ì ٷ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜. ªÈÎÚ‹ ·fiÎÏÈÛË Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ÚԉȷÎfi ȉ›ˆÌ· Î·È ·˘Ùfi ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ƒfi‰Ô˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË Û ‚fiÚÂÈÔ Î·È ÓfiÙÈÔ È‰›ˆÌ·. ∏ ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ËÁÒÓ ·Ó¤‰ÂÈÍ ٷ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎÔ‡ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜. ™ÙÔÓ ÙÔ̤· ÏÔÈfiÓ Ù˘ ʈÓÔÏÔÁ›·˜ Ë ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ‹ Ë ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÙÚÈ‚fiÌÂÓˆÓ [Ó], [Á] Î·È [‰] ··ÓÙ¿Ù·È Î·È ÛÙ· ‰‡Ô ȉÈÒÌ·Ù·. ∏ ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÙÂÏÈÎÔ‡
– 429 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
[n] ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Û˘¯Ó¿, ·Ó Î·È ‰ÂÓ ··ÓÙ¿Ù·È Î·ıfiÏÔ˘ ÛÙ· ΛÌÂÓ· Ù˘ ƒfi‰Ô˘ ·fi ÙÔ 1687 ˆ˜ ÙÔ 1792. Δ· ‰ÈÏ¿ Û‡Ìʈӷ ‰Â Û˘Ó·ÓÙÒÓÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· Û˘¯Ó¿ ÛÙ· ΛÌÂÓ·, ÂÓÒ ÔÈ Ï›Á˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ ÚԉȷÎfi ȉ›ˆÌ·. √ ÙÛÈÙ·ÎÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ ··ÓÙ¿Ù·È Î·ıfiÏÔ˘. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ù˘ Û‡ÓÙ·Í˘, Ô ‚·ıÌfi˜ Û‡ÁÎÏÈÛ˘ ÙˆÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È Ù˘ ƒfi‰Ô˘ Ì ÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ Â›Ó·È Û·ÊÒ˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜. ΔÔ ÚfiıËÌ· Ù˘ ·‡ÍËÛ˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙ· ȉÈÒÌ·Ù· Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô ÓËÛÈÒÓ. ™ÙÔ Î·Ï˘ÌÓÈ·Îfi ȉ›ˆÌ· ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔ ÚfiıËÌ· ä- , ÂÓÒ ÛÙÔ ÚԉȷÎfi ÙÔ ÚfiıËÌ· â-. Δ· ·Ú¯·˚ÎfiÙÂÚ· ÎÏÈÙÈο ÂÈı‹Ì·Ù· ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ∫¿Ï˘ÌÓÔ. Δ· ÎÏÈÙÈο Î·È ÛÙ· ‰‡Ô ȉÈÒÌ·Ù· ¤ÔÓÙ·È ÙÔ˘ ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘. ∏ ‰ÔÙÈ΋ ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈηٷÛÙ·ı› ˆ˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ ·fi ÙË ÁÂÓÈ΋. À¿Ú¯Ô˘Ó fï˜ Î·È Î¿ÔȘ ÂÍ·ÈÚ¤ÛÂȘ, ÙfiÛÔ ÛÙÔ Î·Ï˘ÌÓÈ·Îfi ȉ›ˆÌ· fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ‚fiÚÂÈÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ƒfi‰Ô˘, fiÔ˘ ··ÓÙ¿Ù·È Î·È Ë ·ÈÙÈ·ÙÈ΋. ™Â Û¯¤ÛË Ì ٷ ΛÌÂÓ· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› Ë ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· Ô˘ ·Ú·ÙËÚ›ٷÈ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË Î¿ÔÈˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ. £· ÂÚ›ÌÂÓ ηÓ›˜ fiÙÈ ÛÙ· ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷο ȉÈÒÌ·Ù· ÙË ı¤ÛË Ù˘ ‰ÔÙÈ΋˜ ¤¯ÂÈ ¿ÚÂÈ Ë ÁÂÓÈ΋. ¶·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È fï˜ Î·È Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË Ù˘ ·ÈÙÈ·ÙÈ΋˜. ∏ ‰ÈÏ‹ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ‰ÔÙÈ΋˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·È ÛÙÔ ÃÚÔÓÈÎfi ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜. °È· ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ù˘ˆı› ‰‡Ô ˘Ôı¤ÛÂȘ. £· ÌÔÚÔ‡Û ÏÔÈfiÓ Ó· ÈÛ¯˘ÚÈÛÙ› ηÓ›˜ fiÙÈ ÙÔÓ 13Ô ·ÈÒÓ· ÙÔ ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·Îfi ȉ›ˆÌ· ‰ÂÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÛÙ·ıÂÚÔÔÈË̤ÓË ¯Ú‹ÛË Ù˘ Ì›·˜ ‹ Ù˘ ¿ÏÏ˘ ÙÒÛ˘. ∂ÈϤÔÓ, ·Ú¿ ÙËÓ Ù˘¯fiÓ ·Á›ˆÛË Ù˘ ÌÈ·˜ ‹ Ù˘ ¿ÏÏ˘ ÙÒÛ˘, Â›Ó·È Èı·Ófi Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ó· ÂÈϤÁÂÈ ÂÓ›ÔÙÂ Î·È ÙËÓ ¿ÏÏË ÙÒÛË, ›Ûˆ˜ ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ‡ÊÔ˘˜ (‚Ï. Browning, 1995: 21). ™¯ÂÙÈο Ì ·˘Ù‹ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·, ı· ÌÔÚÔ‡Û ›Ûˆ˜ οÔÈÔ˜ Ó· ˘Ôı¤ÛÂÈ fiÙÈ ÔÊ›ÏÂÙ·È Û ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· Ô˘ ‰ÂÓ ÚÔÙÈÌ¿ ÙËÓ Î·ıÈÂڈ̤ÓË ÁÂÓÈ΋, ·ÏÏ¿ οÔȘ ÊÔÚ¤˜ Î·È ÙËÓ ·ÈÙÈ·ÙÈ΋, ÁÈ· Ó· ÚÔÛ‰ÒÛÂÈ ÏÔÁÈfiÙÂÚÔ ‡ÊÔ˜ ÛÙÔ Î›ÌÂÓfi ÙÔ˘. ∞Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ƒfi‰Ô˘, ÌÈ· Î·È Ë ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË Û˘Ì›ÙÂÈ Ì ÙË ‰È·ÊÔÚ¿ ‚ÔÚ›Ԣ Î·È ÓÔÙ›Ô˘ ȉÈÒÌ·ÙÔ˜, ı· ÌÔÚÔ‡Û ›Û˘ Ó· ˘ÔÙÂı› fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌ· ·ÁȈı› Ë ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÁÂÓÈ΋˜ Û fiÏÔ ÙÔ ÓËÛ›.
– 430 –
°§ø™™O§O°IA
¶ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· ÛÙ· ΛÌÂÓ· ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ÎÏËÙÈÎÒÓ ÂÈıËÌ¿ÙˆÓ. £· ÂÚ›ÌÂÓ ηÓ›˜ fiÙÈ ÛÙË ƒfi‰Ô Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ ÓfiÙÈÔ È‰›ˆÌ· ··ÓÙÒÓÙ·È Ù· ·Ú¯·˚ÎfiÙÂÚ· ÂÈı‹Ì·Ù·, Ù· ÔÔ›· fï˜ ÙÂÏÈο ··ÓÙÒÓÙ·È ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ∏ ÂÈÏÔÁ‹ ÙˆÓ ÂÈıËÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È Ôχ Èı·Ófi Ó· ÂËÚ¿˙ÂÙ·È ·fi ¿ÏÏ· ȉÈÒÌ·Ù· ‹ ·ÎfiÌ· Î·È ·fi ÙËÓ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ∫ÔÈÓ‹, ÛÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÓ ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ Î·Ù·Ï‹ÍÂȘ -Ô˘ÛÈ Î·È -·ÛÈ. ÿÛˆ˜ Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ Ó· ı¤ÏÂÈ Ó· ÂÚÈÔÚ›ÛÂÈ Î¿ˆ˜ Ù· ‰È·ÏÂÎÙÈο ÛÙÔȯ›· ·fi ÙÔ Î›ÌÂÓfi ÙÔ˘. ¶·Ú¿ ÙËÓ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó Ù· ΛÌÂÓ·, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›Ô fiÙÈ ÙÔ ‰ˆ‰ÂηÓËÛÈ·Îfi ȉ›ˆÌ· Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È Ì·˙› Ì ٷ ȉÈÒÌ·Ù· Ù˘ ª. ∞Û›·˜, Ù˘ ∫‡ÚÔ˘ Î·È Ù˘ ÓfiÙÈ·˜ πÙ·Ï›·˜ ÛÙ· ·Ú¯·˚ÎfiÙÂÚ· ȉÈÒÌ·Ù· (‚Ï. Browning, 1995: 162163). ª¿ÏÈÛÙ· ÙÔ ÓfiÙÈÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ƒfi‰Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‰È·ÙËÚ› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·Ú¯·˚ο ÛÙÔȯ›·. ÕÏψÛÙÂ Î·È ·fi ÙËÓ ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÚԤ΢„ fiÙÈ Ù· ‰ÈÏ¿ Û‡Ìʈӷ, Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙˆÓ ·Ú¯·˚ÎÒÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÂÍ·Ï›ÊıËΠÚÒÙÔ ·fi ÙËÓ ∫ÔÈÓ‹ (‚Ï. ª·ÌÈÓÈÒÙ˘, 2002: 130), ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È, ¤ÛÙˆ Î·È Û¿ÓÈ·, ÛÙÔ È‰›ˆÌ· Ù˘ ƒfi‰Ô˘.
B I B § I O ° PAº I A Browning, R. (1995): ∏ ªÂ۷ȈÓÈ΋ Î·È ¡¤· ∂ÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·. 2Ë ÂΉ. ∞ı‹Ó·: ¶··‰‹Ì·˜. ¢Ú¿ÎÔ˜, ¡. (1983): °È· ÙÔ ÁψÛÛÈÎfi ȉ›ˆÌ· Ù˘ ∫¿Ï˘ÌÓÔ˜. 2Ë ÂΉ. ∞ı‹Ó·: ∞Ó¿ÁˆÛÙ‹ÚÈÔ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ «∞È ªÔÜÛ·È». ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ· ¶¿˘ÚÔ˜ §·ÚÔ‡˜ ªÚÈÙ¿ÓÓÈη. (1984). ΔfiÌÔ˜ 21. ∞ı‹Ó·: ¶¿˘ÚÔ˜. ∑·˝ÚË, ª. (1992): ¶ÚÔÈÎÔÛ‡Ìʈӷ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘ ·fi Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· (18901900). ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο 10: 155-163. £ÂÔÊ·ÓÔÔ‡ÏÔ˘-∫ÔÓÙÔ‡, ¢. (2002): °ÂÓÂÙÈ΋ ™‡ÓÙ·ÍË. ΔÔ ÚfiÛˆÔ Ù˘ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ Î·È ·Ó·ÊÔÚÈ΋˜ ‰¤ÛÌ¢Û˘. ∞ı‹Ó·: ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·. Horrocks, G. (1997): A history of the language and its speakers. London: Longman. ∫ÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜, ¡. (1994): ¢È¿ÏÂÎÙÔÈ Î·È È‰ÈÒÌ·Ù· Ù˘ ¡¤·˜ ∂ÏÏËÓÈ΋˜. ∞Ó·Óˆ̤ÓË ¤Î‰ÔÛË. ∞ı‹Ó·: ∫ÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜. ∫ÔÓÙÔÛfiÔ˘ÏÔ˜, ¡. (1998): ∏ ‰ˆ‰ÂηÓËÛȷ΋ ÚÔÊÔÚ¿ Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜. ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ¢È·ÏÂÎÙÔÏÔÁ›· 2: 165-169.
– 431 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
∫Ô˘ÎÔ˘Ï¤˜, º. (1936): ªÔÚÊÔÏÔÁÈο & ÁÚ·ÌÌ·ÙÔÏÔÁÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·. Glotta 25: 159166. ∫Ô˘ÙÂÏ¿Î˘, Ã. (1981): T· ÂÏ·ÈÔÙÚȂ›· Ù˘ K·Ï‡ÌÓÔ˘ Î·È ì ‰È·Ì¿¯Ë Ùɘ MÔÓɘ ÙÔÜ ^AÁ›Ô˘ \Iˆ¿ÓÓÔ˘ £ÂÔÏfiÁÔ˘ ¶¿ÙÌÔ˘ ̤ Ù‹ MÔÓ‹ ÙÔÜ ^AÁ›Ô˘ ¶·ÓÙÂÏ‹ÌÔÓ· T‹ÏÔ˘. ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο 2: 27-41.
∫Ô˘ÙÂÏ¿Î˘ Ã. (1982): ∞fi ÙËÓ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∫·Ï‡ÌÓÔ˘. ∫·Ï˘ÌÓȷο ÃÚÔÓÈο 3:71-76. ∫Ú‡ÛÙ·Ï. ¡. (2003): §ÂÍÈÎfi °ÏˆÛÛÔÏÔÁ›·˜ Î·È ºˆÓËÙÈ΋˜. (ªÂÙ/ÛË: °. •˘‰fiÔ˘ÏÔ˜) ∞ı‹Ó·: ¶·Ù¿Î‹˜. §ÂÓÙ¿ÚË, Δ. & π. ª·ÓˆÏ¤ÛÛÔ˘ (2003): ∏ ÂÎÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ¤ÌÌÂÛÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÛÙ· ÌÂ۷ȈÓÈο ÂÏÏËÓÈο. °ÏˆÛÛÔÏÔÁÈο Î·È ÂΉÔÙÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·. Studies in Greek Linguistics. Proceedings of the 23nd [sic] Annual Meeting of the Department of the Linguistics, Aristotle University of Thessaloniki, 394-405. ªÂÁ¿ÏË ™Ô‚ÈÂÙÈ΋ ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ·. (1979). ΔfiÌÔ˜ 9. ∞ı‹Ó·: ∞ο‰ËÌÔ˜.
ªËÓ¿˜, ∫. (1994): ∏ ÁÏÒÛÛ· ÙˆÓ ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÌÂ۷ȈÓÈÎÒÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÂÁÁÚ¿ÊˆÓ Ù˘ ∫¿Ùˆ πÙ·Ï›·˜ Î·È Ù˘ ™ÈÎÂÏ›·˜. ∞ı‹Ó·: ∞η‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ. ªËÓ¿˜, ∫. (2004): ªÂϤÙ˜ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ‰È·ÏÂÎÙÔÏÔÁ›·˜. ∞ı‹Ó·: Ù˘ˆı‹Ùˆ ª·ÌÈÓÈÒÙ˘, °. (2002): ™˘ÓÔÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜. ∞ı‹Ó·. 5Ë ÂΉ. Newton, B. E. (1972): The generative interpretation of dialect. A study of Modern Greek phonology. Cambridge: CUP. Nespor, M. (1999): ºˆÓÔÏÔÁ›· (¶ÚÔÛ/Á‹ ÛÙËÓ ÂÏÏ. ÁÏÒÛÛ·. ∞. ƒ¿ÏÏË - ª. ¡¤ÛÔÚ). ∞ı‹Ó·: ¶·Ù¿Î˘. ¶·ÓÙÂÏ›‰Ë˜, Ã. (1929): ºˆÓËÙÈ΋ ÙˆÓ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ ∫‡ÚÔ˘, ¢ˆ‰/‹ÛÔ˘ Î·È πηڛ·˜. ºˆÙÔÙ˘È΋ ·Ó·Ù‡ˆÛË. ∂ÏÏËÓÈ΋ ¢È·ÏÂÎÙÔÏÔÁ›· 2: 1-71. ¶··¯ÚÈÛÙÔÔ‡ÏÔ˘, Ã. (1958): ªÔÚÊÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÚÔ‰›ÙÈÎˆÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ. ¢ˆ‰ÂηÓËÛÈ·ÎfiÓ ∞گ›ÔÓ 3: 9-106. ¶ÚÔÌÔÓ¿˜, π. (1968): ∏ ÁÏÒÛÛ· ÙˆÓ Ó·ÍÈ·ÎÒÓ ÂÁÁÚ¿ÊˆÓ 1433-1837. ∂ÂÙ. ∂Ù·ÈÚ. ∫˘ÎÏ·‰ÈÎÒÓ ªÂÏÂÙÒÓ 7: 338-425. ƒ¿ÏÏË, ∞. (2005): ªÔÚÊÔÏÔÁ›·. ∞ı‹Ó·: ¶·Ù¿Î˘. ™ÂÙ¿ÙÔ˜, ª. (1990-91): °ÏˆÛÛÔÏÔÁÈΤ˜ ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÛÙË ÛÂÚÚ·˚΋ ¯ÚÔÓÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ¶··Û˘Ó·‰ÈÓÔ‡. ∂ÏÏËÓÈ΋ ¢È·ÏÂÎÙÔÏÔÁ›· 2: 17-35. ΔÛÔ·Ó¿Î˘, ∞. (1992): ƒÔ‰È·Î¿ ÁψÛÛÔ˚ÛÙÔÚÈο ÌÂÏÂÙ‹Ì·Ù·. ∞ı‹Ó·: ∂ΉfiÛÂȘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ ƒfi‰Ô˘ 4.
– 432 –
°§ø™™O§O°IA
– 433 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
– 434 –
°§ø™™O§O°IA
– 435 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
– 436 –
°§ø™™O§O°IA
– 437 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
– 438 –
°§ø™™O§O°IA
– 439 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
– 440 –
°§ø™™O§O°IA
– 441 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
– 442 –
°§ø™™O§O°IA
– 443 –
K A §Y M N I A K A X P O N I K A
– 444 –
°§ø™™O§O°IA
ª·Ú›· ∫ÔÏÈÔÔ‡ÏÔ˘ K·ıËÁ‹ÙÚÈ· °ÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ - °ÏˆÛÛÔÏfiÁÔ˜
– 445 –