Ang Tugatog

Ito ay matatagpuan sa paglago at pag-unlad ng bawat manunulat na naglalayong magbigay liwanag sa mundong pilit na bumabalot sa kadiliman ng kawalang kaalaman at kamangmangan. 10

ng pagiging isang manunulat. Ang mga kabataang ito, sa pamamagitan ng kanilang mga salita, ay hindi nagtatangkang lamang makakuha ng tropeo o medalya kunbasahin sa pahina 12

di higit pang magbukas ng mga pinto ng pag-unlad at karunungan. Ang kanilang pagkapanalo ay simbolo ng kanilang pagpupunyagi, dedikasyon, at husay sa larangan ng pagsusulat. Ngunit sa kabila ng mga papuri at karangalang inaani, ang tunay na kahulugan ng pagkapanalo sa Division Schools Press Conference ay hindi nasusukat sa mga tropeo o medalya.

ASPC 2024 Palompon MSASHS journalists namayagpag

PALOMPON, Leyte — Koponan ng Matag-ob Stand-Alone Senior High School (MSASHS) wagi sa Area Schools Press Conference 2024 na ginanap sa ika-11 hanggang 12 ng Marso. Nagbunyi ang koponan ng MSASHS matapos makamit ang second best performing secondary school sa ginanap na ASPC 2024 sa munisipalidad ng Palompon, nakipag tagisan ng galing at talino ang mga batang mamamahayag ng MSASHS sa ASPC at nakipag sabayan sa anim na munisipalidad ng area 4 pagdating sa pagsulat at paglikha ng mga artikulo. Nakamit ng koponan ang second best performing secondary school at nakakuha ng ibat ibang parangal sa nasabing kompetisyon, nakuha ng MSASHS ang first place sa kategoryang CDP Filipino, CDP English, ODP Filipino, ODP English, Editorial writing English at Science and Technology writing English.

MSASHS sa DSPC 2024

Ang munisipalidad ng

Abuyog ay may sukat na lupain na 688.25 square kilometers na bumubuo ng ng kabuuang sukat ng Leyte

Nakamit din nila ang second place sa kategoryang Radio Broadcasting Filipino at Editorial Cartooning Filipino. Nag uwi nag din sila ng ikatlong pwesto sa kategoryang Radio Broadcasting English.

Ika limang pwesto naman sa kategoryang Newswriting Filipino at Feature writing Filipino at ika anim na pwesto

10.86%

ABUYOG, Leyte – Samahan ng Matag-ob Stand-Alone Senior High School (MSASHS) na namayagpag sa nakaraang Areas Schools Press Conference, nakilahok sa Division Schools Press Conference (DSPC) na ginanap sa Abuyog, Leyte noong ika-21 hanggang 24 ng Marso.

Ginanap sa Abuyog Leyte ang patimpalak na sinalihan ng pitong Area na bumubuo sa lalawigan ng Leyte. Isa na dito ang bayan ng Matag-ob, Leyte, na sakop ng Area IV.

Ang mga venue na sinasakupan ng patimpalak ay ang Notre Dame of Abuyog Inc. , Mini Gymnasium, Bernando V. Closa CS, Gabaldon CS, at Abuyog Academy Inc.

Sa araw ng kompetisyon, nagpakitang-gilas ang koponan ng MSASHS sa DSPC sa iba’t ibang kategorya ng pamamahayag, kabilang na ang indibidwal na pagsusulat at grupong palig-

sahan, sa kanilang itinatakda naaraw. Sa kanilang dedikasyon at husay, nagwagi ang Online Desktop Publishing (ODP) English at nakuha ang pangatlong puwesto sa overall ranking ng ODP English Category Nasungkit din ng MSASHS ang ika-walong pwesto sa kategoryang School Paper Contest. Mayroong mahigit na dalawampung grupong kalahok na sumailalim sa eliminasyon ngunit sampu lamang ang nakalusot upang i-revise ang kanilang school paper para sa top 5 final sa DSPC 2024. Sa nasabing patimpalak,

nakamit ng Ang Tugatog ang ika-apat na pwesto sa pahina ng agtek, ika-anim sa pahina ng lathalain, ika-pito sa pahina ng editoryal, ika-pito rin sa pinakamahusay na layout, ika-walo sa pahina ng pampalakasan, at ika-walo sa pangkalahatang pinakamahusay na school paper sa Filipino.

Ang Tugatog ay pinumunuan ni G. George Acidre, at kasama sina John Erfil Pelicano, Cielo Angela Esmero, Martin Jake Donato, Angel Laping, John Paul Puso, Abegail Malig-on, John David Arabis, at sa iba pang nag-ambag ng artikulo.

sa Copyreading and Headline writing Filipino. Sa panghuli, nakakuha sila ng apat na ika pitong pwesto sa mga kategoryang Science andTechnology writing Filipino, Sports writing Filipino, Sports writing English at Column writing Filipino. Sa kabuohan nakakuha ng

mahigit limangpu’t-tatlo na mag aaral ang nag uwi ng parangal at naka takdang lumaban sa Division Schools Press Conference 2024 (DSPC). Ang layunin ng nasabing patimpalak ay pumili ng mga mag aaral na mayroong galing at didikasyon sa larangan ng journalism upang mag repre

Katangi-tanging

Work Immersion: Opisyal nang nagsimula ang mga mag-aaral ng MSASHS

ng karanasan at kaugnayan sa kanilang napiling interes, ito ay isang malaking hakbang para sa kanilang napiling karera o kurso sa hinaharap.

lugar na pagtatrabohan nagkaroon ng pangalawang batch at ito naman ay ang GAS, TVL-Cookery, at ang mga sumali sa patimpalak ng journalism.

MATAG-OB – Opisyal nang nagsimula ang Work Immersion ng mga mag-aaral sa ika-12 na baitang ng Matag-ob Stand Alone Senior High School (MSASHS) mula sa strand na STEM, HUMMS, ICT, AT TVL-Cookery noong ika-apat ng Marso Nagsimula na ang Work Immersion ng mga mag-aaral ng ika-12 na baitang ng MSASHS na naka-deploy sa iba’t ibang departamento ng Matag-ob tulad ng Rural Health Unit (RHU), Bureau of Fire Protection (BFP), Talisay Primary Multipurpose Cooperative (TAPRIMCO), at sa Matag-ob Central School, subalit, ang dalawang General Academics Strand ay hindi pa nakakapagsimula sa kanilang Work Immersion. Sa pamamagitan ng Work Immersion na ito, inaasahan ang mga mag-aaral na magkaroon

Opisyal na ding nagsimula ang pangalawang batch sa Work Immersion ng mga magaaral sa ika-12 na baitang ng MSASHS mula sa strand ng GAS, TVL-Cookery, at ibang mag-aaral na sumali sa journalism, Abril 1. Ang nasabing Work Immersion ay hinati sa dalawang batch, ang pangunahing batch ay ang STEM, TVL-Cookery, ABM, ICT, at HUMSS ay nagsimula noong Mar. 4 ngunit dahil sa kakulangan ng

Ngunit, bago pa man mag Marso, may ilang mag-aaral sa TVL-Cookery, HUMSS, at ICT ay nagsimula na sa kanilang Work Immersion upang ma-deploy ang lahat ng mga mag-aaral sa nasabing strand bago paman matapos ang taong panunuruan.

Ang mga mag-aaral ay naka deploy sa iba’t ibang departamento ng Matag-ob tulad ng RHU, BFP, Talisay Primary Multipurpose Cooperative, at sa

Matag-ob Central School. Ang programa ng Work Immersion ay hindi lamang naglalayon na magbigay ng karanasan sa mga mag-aaral kundi pati na rin ang magbigay ng oportunidad sa kanila na makabuo ng mga konsepto at kakayahan na maaaring magamit sa hinaharap, lalo na sa kanilang napiling larangan o kurso. Sa pamamagitan nito, inaasahan na mabibigyan ng mga mag-aaral ng MSASHS ang pagkakataon na mapagtanto ang kanilang mga pangarap at maging handa sa mga hamon ng kanilang mga hinaharap na propesyon.

John Erfil Pelicano MANUNULAT

Pres-konperensiya. Nagpaunlak ng programa ang Palompon, Leyte para sa patimpalak ng mga journalists at radio broadcasters noong Marso 11-12 sa Palompon Civic Center.

kuha ni Abegail Malig-on

AH BUYOG. Napaunlak ng serye ng programa ang Abuyog District sa DSPC 2024 sa Mini-Gymnasium.

kuha ni Abegail Malig-on

Angel Laping MANUNULAT

Angel Laping MANUNULAT

Tansong medalya sa kategoryang Chess, waging nasungkit ng Matag-ob

basahin sa pahina 17

Matag-ob District, nakamit ang ikalimang puwesto sa KAMMIPAA 2023

konektadong balita

John Erfil Pelicano MANUNULAT

ISABEL, Leyte — Matag-ob District, nakakuha ng ikalimang posisyon sa kabuuang ranking para sa Kananga, Albuera, Matagob, Merida, Isabel, Palompon Athletic Association 2023 (KAMMIPAA) na ginanap sa Isabel, Leyte. Ang delegasyon ng Matag-ob ay nag-uwi ng matamis na tagumpay nang mailagay sila sa ikalimang p sisyon sa overall ranking ng

KAMMIPAA 2023 na ginanap sa Isabel, Leyte, matapos ang mahigpit na laban ng anim na magkakatunggaling munisipyo sa Distrito IV.

Nakasungkit ang Matagob Delegation ng mga medalya; dalawampu’t tatlong

ginto, sampung pilak at dalawampu’t limang tanso.

Sinundan din ng munisipalidad ng Merida na pumwesto sila sa pang-apat, na may labinlimang ginto, dalawampu’t limang pilak, at dalawampu’t siyam na tanso. Ang munisipalidad ng Isabel na siyang host municipality ng event ay nailagay sa ikatlong posisyon, na may dalawampu’t siyam na ginto,

MSASHS, ipinagdiwang ang ika - 7th Founding Anniversary

Sinimulan ang event ng isang parada alas siyete ng umaga habang suot ng mga guro at estudyante ang kanilang kulay puti at berde na magagarbong damit.

Pinaghandaan ng mga itinalagang guro ang iba’t ibang klase ng patimpalak, tulad ng Mass Dance, Tiktok Dance, at Singing Contest, kung saan ang lahat na nananabik sa patimpalak ay masayang nakilahok.

Itinanghal na panalo sa Mass Dance ang HUMSS strand. Sa Tiktok Dance naman ay ang STEM strand. Ang panghuling patimpalak ay naitanghal ng dalawang estudyante ng TVL-ICT strand, sina Louie Jay Tumamak at Michaela Velarde.

tatlongpu’t anim na pilak at tanso.

Habang ang munisipalidad ng Palompon naman ay nakakuha ng ikalawang puwesto na may tatlongpu’t siyam na ginto, apanapu’t siyam na pilak, at apatnapu’t limang tanso.

Ang munisipalidad ng Kananga na kalaunan ay lumaban ng head-to-head para sa overall champion spot sa

ranking ng Albuera, Leyte na pumuwesto sa pinakauna na may limangpu’t isang ginto, tatlongpu’t apat na pilak at dalawampu’t anim na tanso. Sa panghuli, ang kampeon sa pangkalahatan para sa KAMMIPAA 2023 ay ang munisipsalidad ng Albuera na nakakuha ng animnapu’t pitong ginto, apatnapu’t dalawang pilak at dalawampu’t siyam na tanso.

Pagdaraos ng Katig-oban Festival sa Matag-ob

Buwan ng Sining

Bayan ng Matag-ob, isinulong ang garbong lokal

Rhey-Ann Larita MANUNULAT

MATAG-OB — Bilang pagdiriwang ng Pambansang Buwan ng Sining ngayong Pebrero 2024, ang Bayan ng Matag-ob ay kasalukuyang nagsasagawa ng ilang mga aktibidad na kinabibilangan ng pagbubukas ng Municipal Art Gallery at pagdiriwang ng ikalawang Arts Festival sa Matag-ob.

Ang mga aktibidad ay naglalayong hubugin ang mga talento ng Matag-obanon sa Sining at Kulturang lokal ng Matag-ob.

MATAG-OB — Matag-obanon naggunita ng Katig-oban festival sa lungsod ng Matag-ob noong Enero 28.

Nitong Pebrero 19, nauna nang binuksansa publiko ang MunicipalArt Gallery na matatagpuan sa Senior Citizens Building. Makikita sa loob ng galerya ang makukulay at gawang lokal na mga sining na kumakatawan sa mayamang kultura ng Matag-ob, Leyte. Bukas ito mula alas-otso ng umaga hanggang hapon ng alas-singko.

Bukod dito, idinaos din nila ang Mr. and Ms. MSASHS ng alas otso ng gabi, kung saan tampok ang labing-dalawang mga

MATAG-OB — Ipinagdiwang ng Matag-ob Stand-Alone Senior High School (MSASHS) ang seventh Founding Anniversary sa ika-13 ng Disyembre 2023 na ginanap sa Matag-ob Municipal Gymnasium. mag-aaral para irepresenta ang kanilang strand sa iba’t ibang pageant portions tulad ng Ms. photogenic, Best in Production Number, Talent Portion, Best in School Uniform, Best Swimwear, Best Evening Gown, at Q & A. Kinoronahan bilang Ms. and Mr. MSASHS ang pambato ng STEM na si Bb. Richel Manatad at si G. Mhendel Ando ng HUMSS. Nagbigay naman ng reaksyon ang isang magaaral na si Bb. Charmie Alogbate tungkol sa event, “Ito ay isa sa masayang pagdiriwang na aking nasalihan noong nakaraang taon, nakakapagod sa totoo lang ngunit hinding hindi matutumbasan ng kahit ano ang saya na dulot nito sa’kin, dahil isa din yun sa dahilan ng pagtaas ng aking self-esteem lalo na sa pakikipagkapwa tao.”

MATAG-OB — Bilang pagdiriwang ng pambansang buwan ng sining ngayong Pebrero 19, ang bayan ng Matag-ob ay kasalukuyang nagsasagawa ng ilang mga aktibidad na kinabibilangan ng pagbubukas ng Municipal Art Gallery at pagdiriwang ng ikalawang Arts Festival sa Matag-ob.

Ang mga aktibidad ay naglalayong hubugin ang talento ng Matag-obanon sa sining at kulturang lokal ng Matag-ob.

Nauna nang binuksan sa publiko ang Municipal Art Gallery na matatagpuan sa Senior Citizens building. Makikita sa loob ng galerya ang makukulay at gawang lokal na mga sining na kumakatawan sa mayamang kultura ng Matag-ob. Bukas ito mula alas-otso ng umaga hanggang

Nagdiwang ng Katig-oban festival ang mamamayan ng Matag-ob noong Enero 28 linggo sa taong 2024, pinangunahan ni Mayor Benandino G. Tacoy at ng St. Anthony De Padua Parish church ang kapistahan ng Sr. Sto Nino o batang Hesus. Nagsimula ang pagdiriwang sa pamamagitan ng Misa na ginanap sa simbahan ng Matagob, sinundan ito ng parada ng batang Hesus sa buong lungsod at ang pagpresenta ng mga sayaw sa ibat ibang sektor ng Munisipalidad. Umabot nang halos pitong oras ang kasiyahan at pagdiriwang sa munisipalidad na sumentro sa paggunita ng kapistahan sa batang Hesus bilang isang tradisyon at pagpapasalamat sa biyayang kanilang natanggap, naging maayos at matiwasay ang nasabing event sa lmunisipalidad ng Matag-ob

Buwan ng Sining

Piniling estudyante ng MSASHS at MNHS, nakilahok sa Mural painting

Likha

Diwa. Mae Ann Aspera nakilahok

hapon ng alas-singko. Bukod dito, magdiriwang din ngayong ika-24 ng “2024 Matagob Arts Festival (Garbong Lokal) na gaganapin sa Bondari Peak. Dito ay magkakaroon ng iba’t -ibang kategorya ng paligsahan sa sining, tulad ng Poster Making, Photography, Travel Blog, Mural Painting, Online Cooking Demo, at iba pa.

Matatandaang ipinagdiwang ang kauna-unahang Arts Festival noong nakaraang taon at ngayon ang ikalawang taon na magaganap ito sa suporta ng Municipal Tourism and Development Council for Culture and the Arts, Matag-ob Local Governvment Unit sa pamumuno ni alkalde Bernandino G. Tacoy, mamamayan ng Matag-ob, at iba pang kasapi sa pagdiriwang.

“

Bayan ng Maligayang Mamamayan at Marilag ng Sining

Bukod dito, magdiriwang din ngayong ika-24 ng “2024 Matag-ob Arts Festival (Garbong Lokal)” na gaganapin sa Bondari Peak. Dito ay magkakaroon ng iba’t ibang kategorya ng paligsahan sa sining, tulad ng Poster Making, Photography, Travel Blog, Mural Painting, Online Cooking Demo, at iba pa.

Taos puso silang nagpapasalamat sa mga Persons with Disabilities (PWDs), sa mga exhibitor, artists, attendees, sponsors, at sa lahat ng mga nanalo na nagpakita ng kanilang talento sa pagdiriwang ng festival na ito na may buong suporta at sigasig.

Matatandaang ipinagdiwang ang kauna-unahang Arts Festival noong nakaraang taon at ngayon ang ikalawang taon na magaganap ito sa suporta ng Municipal Tourism and Development Council for Culture and the Arts, Matag-ob Local Government Unit sa pamumuno ni alkalde Bernandino G. Tacoy, mamamayan ng Matag-ob, at iba pang kasapi sa pagdiriwang.

Nagtapos ang buwan ng sining noong Feb. 24 kung saan ang mga piling mag aaral mula sa MSASHS at MNHS ay nagsagawa ng isang uri ng sining na tina-

ng

kuha ni Abegail Malig-on

Rhey-Ann Larita MANUNULAT

John Erfil Pelicano MANUNULAT

galing sa One Matag-ob LGU Facebook Page Pagdiriwang ng Kultura. Isinagawa ang katig-oban sa ika-27 ng Enero upang pasalamatan ang Sto. Nino

Angel Laping MANUNULAT

Pilipinas, nasa Ika-77 puwesto sa PISA 2022

Pilipinas, naipuwesto sa ika-77 sa 81 mga bansa sa buong mundo sa Program for International Students Assessment para sa bawat labin-limang taong gulang na mga mag-aaral.

Ang bansa ay nakakuha ng halos isangdaan at dalawampu’t puntos na mas mababa kumpara sa average na iskor na tatlongdaan at apatnapu’t pito sa pagbasa, tatlongdaan at limampu’t lima sa matematika, at tatlongdaan at pitongpu’t tatlo sa agham.

Inihayag ng DepEd noong ika-7 ng Disyembre na ang mga resulta ng PISA ay nagpapahiwatig na ang mga mag-aaral sa Pilipinas ay nasa huli ng 5-6 taon.

Ayon kay Pangalawang Pangulo at Kalihim ng Edukasyon Sara Duterte, ang mga resulta ng PISA ay halos hindi nagpapakita ng “nakakaba-

halang katotohanan,” sinabi rin niya na ang PISA ay isang komplikasyon sa edukasyon ng Pilipinas.

“I call on everyone to pull our efforts together for a more resilient MATATAG education system, an education system that aims to improve learning outcomes, prioritize students and teachers’ well-being, and promote accountability to close remaining disparitie s ” pahayag ni Duterte.

CHOCOLATE HILLS

16% Matematiks

Ang highlight ng PISA 2022, na nagmula sa 353 noong 2018 hanggang 355 noong 2022.

Implementasyon ng Catch-up Friday

MANILA — Inisyu ng Department of Education (DepEd) ang

Meorandum No. 001 of 2024 nitong Enero 10 ng 2024, na nagasaad ng implementation ng “Catch-up Friday” sa mga pampublikong paaralan sa Pilipinas.

23% Pagbasa

Ipinaalala ni Duterte na ang “Catch-Up Friday” ang solusyon upang mapabuti ang pag-aaral ng mga mag-aaral at taasan ang ranggo sa PISA.

24% Agham

Sa ilalim ng MATATAG Curriculum ay isang memorandum para magsagawa ng Catch-Up Fridays sa mga paaralan upang makayanan ng mga mag aaral ang mga aralin na kanilang nabigo o kailangan upang mapabuti at masagot ang 56 na taong pagkahuli ng Pilipinas sa PISA ranking 2022.

Ang DepEd Memorandum No. 001of 2024 ay idineklarang lahat ng araw ng Biyernes sa buong taon ng paaralan bilang “Catch-up” day. Ito ay naka-focus sa mga aktibidad na reading, values, health, at peace education, na naglalayong pabutihin ang karunungan ng mga magaaral sa mga makrong kasanayan sa pagkamit ng layunin ng basic education curriculum.

Nitong ika-12 ng Enero nagsimula ang implementasyon ng Catch Up Friday sa ilang mga publikong paaralan sa Pilipinas.

Noong nakaraang taon ng Nobyembre, nag-anunsyo ang Bise Presidente at Education Secretary, Sara Duterte, ang implementaasyon ng Catch-Up Friday sa kadahilanan ang kalidad ng Edukasyon sa Pilipinas ay hindi maganda.

“Kailangan natin ng isang araw kung saan kailangan nating humabol doon sa kung saan nating gustong dalhin ang mga bata, dahil hindi pwedeng paulit-ulit na lang tayo sa ating ginagawa pero wala naman tayong nakikitang pagbabago, wala tayong nakikitang improvement sa ating mga learner,” sabi ni Sara Duterte.

Captain Peaks Resort sa Bohol, isinirado na

MANILA — Sarado na ang kontrobersiyal na resort na itinayo sa Chocolate

Sa pagsasara nito, sinabi pa ng resort na magpapatupad ito ng “various eco-friendly initiatives” upang mapanatili ang sustainability nito.

Ngunit ayon kay Interior and Local Government (DILG), pinaiimbestigahan niya ang posibleng pananagutan ng Bohol LGU sa viral resort na itinayo sa protektadong lugar ng Chocolate Hills sa Bohol.

Ayon kay Abalos, aalamin nila kung may kapabayaan sa tungkulin o anumang iregularidad sa

bahagi ng mga opisyal na inatasang protektahan at pangasiwaan ang lugar.

Anya, ang Chocolate Hills ay isang UNESCO World Heritage Site at isang protektadong lugar sa ilalim ng Proclamation No. 1037 Series of 1997 at ang National Integrated Protected Areas System (NIPAS) Act of 1992.

“Anumang aktibidad na nakakagambala o sumisira sa mga protektadong lugar tulad ng Chocolate Hills, nang walang tamang awtorisasyon, ay ipinagbabawal

ng batas,” dagdag pa nito.

Una nang nilinaw ng DENR na naglabas na ito ng temporary closure order noong Setyembre 2023 gayundin ng violation notice noong Enero 2024 laban sa Captain’s Peak Resort. Ayon sa ahensya, walang environmental clearance certificate (ECC) ang operasyon ng resort.

Sinabi naman ng lokal na pamahalaan ng Sagbayan, Bohol na hindi pa sila nakakatanggap ng kopya ng temporary closure order mula sa DENR.

Sa pahayag ni Felito Pon, executive secretary ng Office of the Mayor, nakarating sa lokal na pamahalaan ang ilang aplikasyon kaugnay ng resort noong 2018 at sila ay isinangguni sa Protected Area Management Board (PAMB).

Kasabay nito, inutos na kahapon ni House Speaker Ferdinand Martin Romualdez na magsagawa ng masusing imbestigasyon sa kontrobersyal na pagtatayo at operasyon ng resort.

“We are set to file on

Monday a moto propio inquiry regarding that matter. Hindi rin po nagustuhan ng House leadership po iyon. I’ve been communicating with the Speaker…napag-uusapan po at nasabi ko na po sa kanya, magpa-file po tayo ng inquiry regarding this matter,” pahayag ni ACT -CIS Partylist Rep. Erwin Tulfo.

Inihalimbawa rin ni Tulfo ang Captain’s Peak Resort sa Bohol na isang kulugo sa mukha na dapat tanggalin dahil nakakasira ito ng imahe.

Rhey-Ann Larita MANUNULAT

Andrea Amor Sumampong MANUNULAT

Hills sa Bohol subalit iginiit ng pamunuan ng Captain’s Peak Garden and Resort na sumunod sila sa mga patakaran na itinakda ng Department of Environment and Natural Resources (DENR).

Kent Jerson Reforma MANUNULAT

Pagpatay-kultura. Ang pagsira ng Captain Peaks Resort sa natural na karilagan ng Chocolate hills ay isang testamento kung gaano kabulok ang sistema ng ating gobyerno at sa proseso ng DENR.

galing sa Wikimedia Commons “

Kung sinigurado lang nating walang makakalusot sa ating sistemang pangkapaligiran, hindi na sana to nangyari. “

DepEd itinakda ang SY 2025-2026 bilang simula ng pilot run ng bagong kurikulum sa SHS

School sa susunod na taon.

Matapos ang matagumpay na pagpapatupad ng binagong kurikulum para sa K-10, plano ng DepEd na ipatupad ang pilot run ng bagong kurikulum para sa SHS sa SY 2025-2026.

Ipinahayag ng Kalihim ng DepEd Sara Duterte sa isang panayam na patuloy pa rin na sinusuri ang kurikulum at nasa proseso pa ng pagsusuri.

Nauna nang sinabi ni DepEd undersecretary at tagapagsalita na si Michael Poa na inaasam na nilang matapos ang pagsusuri sa Mayo ng taong ito. Nais ni

Duterte na ang mga nagtapos sa Senior High School ay maging maaaring magtrabaho, kaya binubuo nila ang kanilang kaalaman at kasanayan sa pamamagitan ng bagong kurikulum upang makapagbigay ng mas maraming handang magtrabaho.

Pilipinas wagi sa international stage

VAN PUC CITY, Vietnam — Kinoronahan bilang Miss Earth Air ang representantive ng Pilipinas na si Yllana Marie Aduana sa ginanap na Miss Earth 2023.

Namayagpag sa International stage ang pambato ng Pilipinas na si Yllana Marie Aduana nang manalo siya bilang Miss Earth Air 2023 sa Van Puc City Vietnam.

Nakipag talbugan si Yllana sa 85 na kandidata sa 2023 edition ng

Miss Earth Kilala si Yllana sa pageantry bilang isang babaeng walang pa-

Miss Earth Philippines sa taong 2021.

Nagtapos bilang top 10 finalist at sumubok ulit sa pangalawang pagkakataon kung saan na sungkit niya ang Miss Earth Philippines sa taong 2023.

Nakipag tagisan ng talino at ganda si Yllana sa Vietnam bilang representantebo ng bansang Pil2023, naging

Batino, isang sikat na designer sa bansa.

Nakapasok si Yllana sa top 8 at nag nanlamon ng mikropono sa top 8 Q&A round. Nakapasok si Yllana sa top 4 at nag patuloy sa pag sagot sa Q&A round.

Sinabi rin ni Duterte na magtutulungan sila ng iba’t ibang sektor ng negosyo upang makuha ang kanilang opinyon sa kung anong mga kasanayan ang dapat ituro para sa isang magaaral sa K-12. “Kaya mahalaga na masabi ng merkado ng komunidad ng negosyo kung anong mga kasanayan ang nais nilang makita sa ating mga nagtapos, at syempre, kapag nandoon na tayo, ipatupad na natin, at sila ay mag-iiwan ng trabaho sa ating mga nagtapos,” dagdag ni Duterte.

Suspensyon ng klase dahil sa init ng panahon, pinahintulutan na ng DepEd

MANILA, Philippines — Pinahihintulutan ng Department of Education (DepEd) ang pagsususpinde ng faceto-face classes sa mga lokalidad, kung nakararanas ang mga ito ng matinding init dulot ng El Niño phenomenon.

ang kanyang

gawa ni Ken

Itinodo ni Yllana ang pag sagot sa final Q&A sa tanong na “An official at a recent climate conference was quoted as saying there is no science behind calls or the phaseout of fossil fuels. Do you agree with this? Why or why not?”

“As someone who is from the medical field, I do believe that everything roots from science. And I think that the greatest gift that we have in this generation is the sophisticated technical installations that we have, and so there is science in the phaseout of fossil fuels. But one thing that we can also agree on is we can always live the zero- waste and sustainable lifestyle. I’ve always been practicing it because sustainability will always ensure the stability in our future. And if we can master the transferability skills from a just phaseout, then we will have a greener and more sustainable future.”

...Now, more than ever, I am primed not only to be a queen of the Earth but the queen for the Earth...

“

Ito ang ginawang paglilinaw ni DepEd Assistant Secretary at Deputy Spokesperson

Francis Bringas nitong Martes matapos na mag-anunsiyo si Bacolod Mayor Albee Benitez ng suspensiyon ng face-toface classes sa lahat ng pampubliko at pribadong paaralan, gayundin sa mga unibersidad sa kanilang lugar, kasunod ng forecast ng PAGASA na magkakaroon ng mataas na heat index nitong Marso 11, Lunes, at Marso 12, Martes. Sinabi rin ni Bringas na hindi naman matitigil ang pag-aaral ng mga bata dahil sakaling

magkaroon nga ng faceto-face class suspension, ay awtomatiko namang magdaraos ng modular distance learning ang mga paaralan.

Dagdag pa niya, ang mga local government officials at mga school heads ay maaaring mag-anunsiyo ng suspensiyon, batay sa heat index forecast ng state weather bureau.

Aniya pa, ang PAGASA ay may ginagamit na scale o sukatan at kapag napagtanto nilang masyado nang mainit ang panahon ay kinakailangan na talagang magsuspinde ng klase sa mga paaralan.

Balitang Panlibangan

John Erfil Pelicano MANUNULAT

MANILA — Sinabi ni Kalihim ng Kagawaran ng Edukasyon Sara Duterte noong ika-13 ng Pebrero na kanilang tinitingnan ang pagsisimula ng pilot run ng bagong kurikulum para sa Senior High

Justine Viviene Arnan MANUNULAT

Sariwang Simula. Mga mag-aaral sa Manila, naghahanda para masimulan ang pilot run para sa bagong kurikulum sa SHS..

galing sa Wikimedia Commons

Mainit na Balita

Ang TugATog

S.Y. 2023-2024

PUNONG PATNUGUTAN

Punong Patnugot

John Erfil Pelicano

Bise-Patnugot

Andrea Amor Sumampong

Tagapamahala

Cielo Angela Esmero

Sirkyulasyon

Richel Manatad

Balita

Angel Laping

Justine Arnan

Rhey-Ann Larita

Editoryal/Kolum

Maurine Dillo

Kent Reforma

Erica Joy Suralta

Lathalain

Elpedio Capuyan Jr.

L.A. Chloe Calatrava

Charmie Dela Cruz

Pampalakasan

Karylle Mae Colo

Martin Jake Donato

Aldwin Lajera

Kient Evan Alinton

Agham at Teknolohiya

John Ashly Gasacao

John Paul Puso

Shanica Genemelo

Disenyo

Juanie Cheska Casas

Christian Avila

Kartoon

Irish Sotelo

Jhon David Arabis

Jessica Arnejo

Daniel Albarico

Larawan

Abegail Malig-on

Apple Jean Sacay

Ryza Snyder

Shan Joseph Nies

Tagawasto

Gladys Saludaga

Ailene Compuesto

Erica Ann Cueva

Princess Angela Latoy

Sheree Rose Boholano

April Judilla

Tagapag-ulat

Erwin Satinitigan

Cyrin Suralta

Christina Villena

Mary Joy Suralta

Cherilyn Guno

Tanggal Permiso para sa Edukasyong Komprehensibo

Maraming estudyante sa kolehiyo ang nabunutan ng tinik sa lalamunan nang ipahayag ng

Commission on Higher Education (CHED) at Department of Education (DepEd) ang isang ginintuang pasya na siyang magpapagaan sa buhay ng mga mag-aaral—ang pagdurog sa no permit, no exam policy.

Bilang konteks, ang no permit, no exam policy ay isang batas na pinapatupad sa mga pribadong unibersidad at kolehiyo na saklaw ng CHED. Ayon dito, ipinagbabawal ang pagkuha ng pagsusulit kung

ang isang estudyante ay hindi pa nakabayad ng kaniyang tuition fee o iba pang bayarin. Ang batas na ito ay nagbibigay balakid sa mga estudyante. Upang matugunan ang sitwasyong ito, pinapawalang bisa na ang batas na ito nang sa ganun ay makakuha parin ng akademikong pagsusulit ang mga estudyante, kahit na hindi pa sila nagbabayad ng matrikula sa eskwelahan.

Nararapat lamang ito dahil hindi naman siguro makatarungan na dahil sa hindi pagbayad ng

Signe Yvonne Omega

Metcha Mae Dura

Abegail Ayo

Christine Bunal

Jecelle Arnejo

Angela Gorillo

Yanie Porquiado

Steven Khirk Bulante

School Paper Adviser

Cristy Almoroto

Coaches

George Acidre

Argie Rosalejos

Jhonamae Montero

Sa bawat pagkakataon, may isang henyo na lumalabas na may ideya na maaaring magdulot ng pag-unlad sa ating naghihingalong akademya. Sa ngayon, ang henyo ay si Kalihim ng DepEd at Bise Presidente Sara Duterte, at ang ideya ay ang pagpapalit ng mga Biyernes upang maging paraan ng paghabol sa mga aralin, lalo na sa mga hindi marunong bumasa at hindi marunong sa numerasyon.

Sa isang press conference upang pag-usapan ang higit pang pag-unlad

Matamis na Gamot sa Mapait na Edukasyon

ang literacy rate ay nasa napakababang antas kumpara sa mga kalapit na bansa. “Pinagsusumikapan ng Kagawaran ng Edukasyon na hanapin ang mga alternatibong solusyon sa ating literacy rate,” dagdag pa

Bukod dito, nakababahala na hanggang ngayon, ang literacy rate ng Pilipinas ay talagang mababa, na nasa 15%, mas mababa kaysa sa Indonesia, na may rating na 17%. Sa pag-iisip sa impormasyong ito, isang pangangailangan

sistema ng edukasyon. Ang pag-iisip na minsan tayo ang nangunguna sa pagiging isang English-speaking country sa Timog-silangang

Asya noong 1993 ay ginagawang mas masakit pa. May ebidensya ba ito na ang ating mga pagsisikap sa pagpapabuti ng kalidad ng edukasyon ay walang saysay? Sa mga taon na lumipas?

““Ang Catch-up Friday ay hindi lamang naglalayong magpromote ng literacy, nagbibigay din ito ng pagkakataon sa mga estudyante na makumpleto ang kanilang mga hindi tapos na gawain sa paaralan”

programa upang mapataas ang mga kasanayang pang-unawa sa pagbasa ng mga mag-aaral.

Isa sa mga dahilan na binanggit niya ay ang pag-aalala niya sa paraan ng pag-andar ng sektor ng edukasyon, sa pag-iisip na

na kailangan nating kumilos o ipatupad ang Catch-up Fridays. Gayunpaman, mayroong mas nakakalungkot pa. Marahil kung titingnan lang natin ang iba pang mga alternatibo, maaari nating naipaglaban ang pagbagsak ng

Ang Catch-up Friday ay hindi lamang naglalayong magpromote ng literacy, nagbibigay din ito ng pagkakataon sa mga estudyante na makumpleto ang kanilang mga hindi tapos na gawain sa paaralan at para sa mga guro na magsagawa ng remedial na klase para sa mga estudyanteng bumabagsak.

Bukod dito, ang Catchup Friday ay mayroon ding mga programa tulad ng peace education, values education, at HRG upang magpatupad ng mabuting moral na asal at disiplina sa mga estudyante.

Sa wakas, kailangan lang nating magtiwala na ang nasabing programa ay magtutulak ng pag-unlad sa ating akademikong larangan, ito ay magiging isang matamis na gamot sa aming mapait na edukasyon.

matrikula ay wala na din tayong karapatan para ipagpatuloy ang pag-aaral nang sa ganun ay makuha natin ang ating inaasam na pangarap. Dapat nating tandaan na walang halaga ng

Artipisyal

pera ang dapat makasapaw sa halaga ng kalidad na edukasyon.

Isa narin itong paraan para makatulong sa mga problemang pinansyal ng mga magulang na may pinapaaral na estudyante sa mga pribadong kolehiyo dahil sa halip na unahin nila ang matrikula ay magagamit pa nila ang pera sa ibang bagay kagaya ng pagka-

in o hindi naman kaya tubig.

Subalit, hindi din natin masisisi ang mga pribadong kolehiyo sa pagpapatupad nito dahil kalimitan sa mga mag-aaral ngayon ay matagal magbayad ng mga dapat bayaran sa tamang oras. Pero hindi dapat tanggalin ang ideya na hindi lahat ng tao ay may makukukunan ng pera.

Alam naman nating lahat na napakahalaga ng edukasyon sa ating pag-unlad at buhay.

Banta sa Pamamahayagan

Posible nga kayang malampasan ng Artificial Intelligence ang kakayahan ng tao pagdating sa pamamahayag? Kaliwa’t kanan na ang isyu patungkol sa iresponsableng paggamit ng AI, kabilang na rito ang ilang mga pahayagan. Hindi ba’t nakakalungkot isipin na ang dapat magpasimono ng katapatan ang siyang gumagawa nito? Nababalewala ng isang mamamahayag ang kredo at eti-

ka na sinusunod kung patuloy na umaasa sa mga impormasyon na nakukuha sa AI.

Isa sa mga dahilan kung bakit hindi dapat umaasa sa AI ang mga mamamahayag ay dahil hindi nito matukoy ang pagkakaiba sa pagitan ng makatotohanang impormasyon at maling impormasyon. Kahit na magagawa ng AI ang halos lahat ng bagay sa mga tuntunin ng pagsulat at pag-lathala ng balita, hindi mauunawaan ng AI ang pinagmulan, problema, at implikasyon ng mga

kwentong ginagawa nito. Ayon kay Voinea et. al (2019), hinggil sa malawakang paglitaw ng pekeng balita ito ay mga palatandaan na ang mga tunay na mamamahayag ay isa sa mga mahahalagang sandata ng sangkatauhan. Sa kabilang banda, may mabuti rin naman na naidudulot ang AI sa pamamahayag. Madali lamang makakalap ng mga datos at impormasyon and mga mamamahayag mula sa iba’t ibang mapagkukunan, at kahit na sa pagsulat ng mga artikulo sa pamamagitan ng aktibidad sa dokumentasyon, mga mungkahi at ideya para sa mga artikulo, pagsusuri at pagwawasto ng mga artikulo, pagbubuod at pagsasalin ng mga artikulo mula sa ibang publikasyon. Higit pa rito, ang pagdepende sa AI ay isang potensiyal na panganib dahil maari itong humantong sa kapaba-

Batid kong mayroon nang batas na RA 11984, kung saan ipinagbabawal ang patakarang “no permit, no exam” sa lahat ng institusyong pang-edukasyon, ito ba ay magiging napakahalagang milestone sa ating daan tungo sa pagkakaron ng pantay na edukasyon? Liham

Sa pamamagitan ng pagpapawalang bisa ng no permit, no exam policy, nabibigyan natin ng pagasa ang mga mag-aaral na maabot ang mga pangarap. Ang dapat gawin ng CHED at DepEd ay siguradoing maingat ang pagsasagawa nito at dapat bigyan din ng tuon ang hinaing ng mga pribadong kolehiyo ukol rito nang maabot ng masang Pilipino ang edukasyong komprehensibo.

Oo, ito ay magsisilbing isang napakahalagang milestone sa ating daan tungo sa educational equity dahil ito ay makakatulong sa mga mag-aaral na masigasig sa kanilang mga pangarap ngunit kapus-palad upang sumunod sa isang tiyak na patakaran dahil sa krisis sa pananalapi na kinakaharap nila.

yaan ng pagiging isang tunay na mamamahayag. Kapag tuluyan lamang silang umaasa sa mga impormasyon na nakukuha sa AI, maaring hindi nila matukoy ang mga importanteng detalye na mahalaga sa paglalahad ng makatotohanang impormasyon. Bilang resulta, maaring maging bias ang mga artikulong binuo ng AI.

“ maaring malalampasan ng AI ang makabagong teknolohiya ngunit hindi na nito nasusunod ang etika ng isa mamamahayag ”

Sa pamamagitan ng batas na iyon, poprotektahan nito ang mga mag-aaral mula sa diskriminasyon at kawalang-katarungan sa pag-abot sa kanilang magandang kinabukasan dahil lamang sa pananalapi.

“Sa pangkalahatan, ganap na binago ng AI ang paraan ng pamamahayag kung ikukumpara ang proseso noon kaysa sa kasalukuyan. Higit sa lahat, imposible ng mahinto ang AI dahil ito ay naging bahagi na ng ating pang-araw-araw na pamumuhay. Ang pinakamahusay na paraan upang maiwasan ang mga negatibong epekto ng paggamit ng AI sa pamamahayag ay ang pag-kontrol sa paggamit nito, kaya naman ang mga batas sa privacy ng copyright na dapat isaalang-alang sa konteksto. Maaring malalampasan ng AI ang makabagong teknolohiya ngunit hindi na nito mnasusunod ang etika ng isa mamamahayag.

na Intelehisya

Aksiyon para sa dekalidad na Edukasyon

Maurine Dillo SA TINGIN KO...

Ano sa tingin mo ang pinakamahusay na paraan upang mapabuti ang kalidad ng edukasyon sa pilipinas? Nakakalungkot isipin

Ang pera ay hindi lamang pera, ito ay may mahalagang papel sa buhay ng mga tao. Ang pera ay maaaring maging anumang bagay, maaari itong maging pinagmulan ng kaligayahan, isang paraan upang matugunan ang araw-araw na pangangailangan, at maging isang magandang pundasyon para sa maayos na ugnayan sa iba. Ngunit ang pera ay isang bagay na hindi madaling maunawaan o pamahalaan nang walang sapat na kaalaman at pag-unawa.

Ang pagkakaroon ng kaalaman sa pamamahala ng pera ay maaaring magdulot ng positibong epekto sa mga indibidwal tulad ng financial stability, pagpapahalaga sa pagpaplano, seguridad sa pinansyal, at pagbabahagi ng kaalaman. Ang kanilang kaalaman ay nagbibigay sa kanila ng kakayahan na harapin ang mga hamon sa pinansyal.

Sa kabilang banda, ang mga indibidwal na kulang sa kaalaman sa pinansya ay maaaring makaranas ng paglaban sa kawalan ng katiyakan sa pinansyal, mabigat na utang, at pagtaas ng stress. Ito ay maaaring maging hadlang para sa kanila upang mabuhay nang lubusan dahil sa mga problemang pinansyal.

Bukod dito, naniniwala ang tagapagtanggol sa pinansya na si Kerwyn Philip na ang kaalaman sa pinansyal ay isang mahalagang kasanayan sa buhay na hindi laging itinuturo sa paaralan. Ako ay matibay na sumasang-ayon na ang tamang kaalaman sa paggamit ng pera ay tunay na mahalaga. Kailangan nating maging sadya kung paano ito gamitin. Ngunit bakit hindi ito itinuturo sa lahat ng paaralan?

Ayon kay Carolynne LJ Mason at Richard Ms. Wilson (2000), ang financial literacy ay ang kakayahan ng isang tao na magkaroon ng pag-unawa sa mga bunga ng pinansyal, kaya ang pagtataguyod ng kaalaman sa pinansyal

Parang natuklaw ng ahas ang mga mamimili nang inilabas ng Department of Trade and Industry (DTI) ang bagong bersyon ng Suggested Retail Price na mas matas ng 6.1% sa itinakdang SRP noong Hulyo ng taong 2022.

Isang dagok ang makamandag na sitwasyong ito dahil kung bibigyan natin ng pansin ang pange-

na nangungulelat parin ang pilipinas sa inilabas na resulta ng Program for International Student Assessment (PISA). Ang pinakahuling resulta ng PISA ay nagpapakita na ang mga estudyanteng Pilipino ay patuloy na nasa ibaba ng ranking kumpara sa ibang lugar sa mundo sa matematika, pagbabasa at agham. Dapat pagtuonan ng pansin ng mga opisyal ng

“

Kaalaman sa paggamit ng pera ay ating pakinabangan, pera ay gamitin sa gawaing may patutunguhan “

gobyerno ng Pilipinas ang suliranin na ito. Dapat paglaanan ng mas maraming pondo ang Kagawaran ng Edukasyon para sa mas magandang sistema at kalidad ng edukasyon para sa lahat. Ang kakulangan sa instructional materials, silid-aralan at mababang pasweldo sa mga guro ang mga pangunahing dahilan kung bakit patuloy na bumababa ang kalidad ng edukasyon sa pilipinas. Kumpara sa ibang bansa, hindi maikakaila na malayo ang agwat natin pagdating sa sistema ng edukasyon. Mahalagang paglaanan ng pondo ang pagpapatayo ng mas maraming silid-aralan, pagkuha

Katalinuhan sa Panalapi, Personal na Kaalaman

“

ng mas maraming guro at pagtaas ng kanilang mga suweldo. Ayon kay Architect Felino Palafox Jr.(2023) “Ang edukasyon ay isang pangmatagalang pamumuhunan para sa pag-unlad at kaunlaran ng bansa. Mayroong hindi mapag-aalinlanganang ugnayan sa pagitan ng pag-access sa de-kalidad na edukasyon at pag-unlad ng ekonomiya.” Samakatuwid, ang pinakamahusay na paraan upang mapabuti ang kalidad ng edukasyon ng pilipinas ay ang paglaan ng mas maraming pondo sa sektor ng edukasyon upang mas mapabuti ang sistema at kalidad nito sa pamam-

agitan ng pagpapatayo ng mas maraming silid-aralan, pagkakaroon ng maraming gamit sa pagtuturo at pagpapataas ng sweldo ng mga guro upang hindi na sila pupunta sa ibang bansa. Sa pamamagitan nito, posibleng magkaroon ng positibong epekto sa bansa at patuloy na uusbong ang ekonomiya ng bansa na maaring makaresolba ng iba’t ibang problema sa kasalukuyan.

ay maaaring magbigay ng malaking suporta para sa mga indibidwal.

Bilang dagdag, binanggit ni Xiao (2008) na ang pag-uugali ng isang indibidwal ay malapit na nauugnay sa kanilang mga kasanayan sa pamamahala ng pera. Ipinakikita nito ang kahalagahan ng responsibilidad at kakayahan sa pamamahala at pag-handle ng mga pinansya. Gayunpaman, mahalaga na hindi husgahan o tratuhin ang iba batay lamang sa kanilang katayuan sa lipunan.

Sa buod, ang pag-handle at pamamahala ng mga pinansya ay hindi madaling gawain, kaya ang pagtataguyod at edukasyon sa kaalaman sa pinansyal ay makatutulong sa mga indibidwal na mapanatili at mapalawak ang kanilang kaalaman upang ma-manage ng epektibo ang kanilang mga pinansya.

Kamandag ng Taas

Presyo, Salot sa Masang Pilipino

“ Labanan natin ang salot sa ating ekonomiya para sa mas progresibong bansa “

konomiyang estado ng Pilipinas, mas maliwanag pa sa sikat ng haring araw na karapatdapat itong bigyan ng agarang aksyon para protektahan ang interes ng ating ekonomiya at ating mga mamamayan.

Sa pagtaas ng presyo ng mga bilihin, mas naghihirap ang masang Pilipino sa kadahilanang mas nagiging suntok sa buwang ang hirap ng pagbabadyet sa kasalukuyan sapagkat 550 pesos lamang ang kinikita ng isang ordinaryong mang-

gagawang Pilipino, ayon sa National Economic Development Agency (NEDA).

Ang pagmahal ng gastos sa paggawa at mga hilaw na materyales ang isa sa mga rason kung bakit nararanasan natin ang hagupit ng kamandag ng taas presyo. Dahil kung mataas ang presyo ng hilaw materyales at halaga sa paggawa, siguradong tataas din ang presyo ng bilihin.

Pagtaas ng sahod ng mga manggagawa ang isa din sa mga ugat kung bakit

mataas ang presyo ng mga bilihin. Dahil sa hirap ng buhay, napipilitang humirit ang mga manggagawa ng mataas na sahod. Sa pamamagitan nito, napipilitan ding magtaas presyo ang mga negosyante upang iwasan ang pagkalugi. Hindi natin maikakaila na pangkaraniwan lamang ang pagtaas ng presyo ng mga bilihin dahil bahagi ito ng malawak na proseso ng ating ekonomiya. Ngunit, kung ang kamandag ay nagdudulot na ng malubhang

pinsala, kailangan nating nating aksyonan ito. Nararapat lamang na magtakda ng price ceiling ang Department of Trade and Industry sa mga pangaraw araw na bilihin para maagapan ang epekto ng taas-presyo. Sa pamamagitan nito, nabibigyan natin ng gamot upang hindi tayo lubusang maapektuhan ng kamandag ng taas-presyo at para din mapaunlad ang ating ekonomiya at maprotektahan ang interes ng masang Pilipino.

Ryza Snyder SA TINGIN KO...

Kent Jerson Reforma SA TINGIN KO...

Kilala ang Pilipinas sa mga kakaibang katangian pagdating sa produksyon ng palay. Ang Pilipinas ay ang ika-8 pinakamalaking producer ng bigas sa mundo, na nagkakahalaga ng 2.8% ng pandaigdigang produksyon ng bigas. Saka paanong nararanasan ng mga Pilipino sa buong bansa ang krisis sa pagtaas ng presyo ng bigas, dapat bang imbestigahan ng gobyerno ang kasong ito? At kaninong kapabayaan ito? Ang gobyerno ba o ang mga magsasaka?

Ang Pilipinas ay tahanan ng napakagandang likas

na yaman, mula sa dalampasigan hanggang sa kabundukan, ngunit ako ay naniniwala na ang pinakamagandang likas na yaman na mayroon ang Pilipinas ay ang kanyang mga likha, ang PALAY o produksyon ng bigas. Ang Pilipinas ay nasa ika-8 puwesto bilang isa sa pinakamalaking producer ng bigas sa buong mundo at kung paanong ang presyo ng bigas ng ating bansa ay napakataas, Sa nakalipas na anim (6) na taon, ang pagtaas ng presyo ng bigas ay higit sa doble sa 2023 kumpara sa taong 2017, ayon sa Philippine Statistics Authority (PSA) Sa huling update nito sa presyo ng palay, palay at mais para sa 2024, sinabi ng PSA na ang average na presyo ng palay ay nagpapanatili ng paglago nito mula noong

Ang kapabayaan ng gobyerno o ng mga magsasaka?

taong 2023 - 2024 ay P52.00 kada kilo mula sa P18.93 kada kilo. Noong 2017. Sa kaso ng pagtaas ng presyo ng bigas, sa tingin ko, ang Department of Agriculture kasama ang pamumuno ng kalihim ng departamento ng agrikultura na si G. Francisco Tiu Laurel jr. dapat mag-imbestiga at gumawa ng solusyon sa ganitong uri ng isyu, dahil naniniwala ako na malaki ang kapabayaan ng gobyerno sa isyung ito maraming ordinaryong tao ang nagdusa sa ganitong uri ng presyo ng bigas, sa tingin ko ang magandang solusyon sa uri ng bagay ay makipag-usap at makipag-ugnayan sa pangulo ng pilipinas at

“

Maraming mga issue ngayon sa pagitan ng Bansang Pilipinas at Bansang Tsina tungkol sa pag-aagawan sa isla ng West PhilippineSea o tinatawag din na South China Sea. Sa kabila ng mga isyu sa pagitan ng Pilipinas at Tsina sa West Philippine Sea, mahalaga na suriin kung bakit inaangkin ng Tsina ang buong karagatan ng West PhilippineSea at kung paano ito nakaaapekto sa mga karapatan at interes ng Pilipinas. Ang nabanggit na bahagi ng West PhilippineSea ay pagmamay-ari ng Pilipinas. Ang mga Pilipino lamang ang may

makipag-usap sa ganitong uri ng isyu. Baka ang Department of agriculture ay magbibigay ng libreng gamot at pataba sa lahat ng magsasaka sa pilipinas para maibenta nila ang kanilang mga palay sa mas murang presyo para bumaba ang presyo ng bigas sa merkado para sa lahat ng mamamayan ng ang bansang ito ay kayang bumili ng commercial rice. Naniniwala talaga ako na papayag

Itigil na dapat nila ang hidwaan bagkus ay dapat nilang pagtoonan ng pansin ang pag-unlad ng kanilang sambayanan.

Alitang hinubog ng panahon

KDigmaan sa

aramihan sa nilalaman ng balita sa kasalukuyan ay tungkol sa nagaganap na digmaan sa pagitan ng Israel at Palestine. Sa patuloy na digmaan, milyun-milyon ang naapektuhan ng operasyong ito, isang operasyong pinasimulan ng Israel na naging sanhi ng pagkagambala ng mga buhay. Bukod pa riyan, ang operasyon ng Israel ay itinuring na labag sa batas na lumalabag sa karapatang pantao, ginagawa itong hindi makatao, at ginagawa itong krimen laban sa sangkatauhan. Para sa konteksto, ang Israel at Palestine ay nagbahagi ng parehong lupain dahil pareho silang may mga pag-aangkin sa lupain na nagmula noong libu-libong taon. Bukod pa rito, ang salungatan ay pinalakas nang ang Palestinian Hamas ay nagpasimula ng pag-atake laban sa mga estadong Hudyo. Ang pag-atakeng ito ang nagbunsod sa Israel na agresibo ang reaksyon at gumawa ng mga marahas na hakbang na nagdulot ng malubhang pagkagambala at pagkawala ng mga buhay. Upang maging

Dapat nating ipaglaban ang ating mga karapatan, bigyan ng kalayaan ang bawat mangingisda ng Pilipino, protektahan ang ating soberanya, at ang ating mga teritoryo sa karagatan. Kaya't ang sa atin, ay dapat sa PhilippineSea ay batay ito umano sa kanilang paniniwala na kanila ang buong karagatan nuon pa mang sinaunang kasaysayan sa panahon pa ng Han Dynasty. Gumagamit ngayon ang Tsina ng “ten-dash line” para markahan ang inaangkin nitong teritoryo na sumasakop sa halos kabuuan ng karagatan. Dahil sa paniniwala ng mga Tsina ay patuloy nilang inaangkin ang teritoryong pagmamay-ari na ng Pilipinas. Gayunpaman, ang mga natuklasan ng Tugon ng Masa Ika-apat na Kwarto na isinagawa ng OCTH Research, na isinagawa noong Disyembre

ang presidente ang mga ito mga plano dahil ang kanyang layunin ay upang markahan ang presyo ng bigas sa merkado.

karapatan na kumilos dito dahil ayon kay Pangulong Bongbong Marcos na walang iba kundi ang Pilipinas ang may lehimitong karapatan o batayan sa batas na mag-operate kahit saan sa West PhilippineSea o Kanlurang Dagat ng Pilipinas. Ang pang-aagaw ng mga taga Tsina sa West Philippine Sea ay nakakaapekto sa mga Pilipino dahil hindi lang pagkain ang kanilang inaagaw, kundi ang tiyansa na guminhawa ang buhay ng ating mga mangingisda.

Sa kabila, ayon naman sa mga taga Tsina na kaya nila inaangkin ang kabuuan ng West

2023 sa gitna ng isanglibo at dalawang daan na respondente, ay nagpapakita na ang mayorya na 72% ay naniniwala na dapat igiit ng Administrasyong Marcos ang karapatan ng bansa sa West Philippine Sea sa pamamagitan ng mga aksyon ng militar na laban sa sinabi ni Hontiveros. Bukod dito, ang West PhilippineSea ay karapat-dapat labanan dahil ito ay sagana sa likas na yaman, kabilang ang mga yaman sa langis at gas, na nagbibigay kakayahan sa Pilipinas na kontrolin ang mga yaman para sa kanyang ekonomikong pag-unlad.

reaksyon sa sitwasyon, pinangunahan din nito ang Palestine na gawin ang hakbang bilang isang banta sa soberanya ng kanilang estadong Arabo. Ang patuloy na hindi pagkakaunawaan ay tumatawag sa atensyon ng maraming soberanong estado tulad ng US, UK, at iba pang mga bansang Europeo na pinagsasama-sama ng mga soberanong estado na ito ay sumasalungat man o sumusuporta.

Kasunod nito, talagang hindi naintindihan ng Israel ang sitwasyon na naging dahilan upang mag-react ito nang agresibo. Dahil sa hindi pagkakaunawaan ang gobyerno ng Israel ay gumawa ng mga marahas na hakbang na humahantong sa kanila na gumawa ng hindi mabilang na mga krimen sa digmaan laban sa mga Palestinian.

Gayunpaman, ang Hamas ay dapat ding managot sa tulad ng; pagsira sa mga estado ng Israel, na nagpasiklab ng higit pang pagtatalo. Kung hindi sinimulan ng Hamas ang kursong ito ng aksyon, hindi ito magiging masyadong malayo at magdulot ng libu-libo o kahit milyon-milyong buhay. Ang aksyon ng tawag ng Israel ay na-trigger lamang ng isang banta sa soberanya ng Israel. Sa wakas, kahit na pagkatapos ng lahat ng nangyari ay mayroon pa ring mga bansang sumusuporta at kumikilala sa Palestine bilang isang estado at sumusuporta sa gobyerno ng Israel. Nang hindi alam na ang dalawang bansa ay biktima lamang ng marami pang makapangyarihang mga bansa, hindi nila alam na sila pala ang mga token na nilalaro at pinaglaruan sa isang laro na maaaring humantong sa kanilang hindi maiiwasang pagkamatay. Kahit na pagkatapos ng lahat ng iyon, ang Palestine at Israel ay mananatili lamang bilang isang nagbabagong mundo, na itinatakwil ang sarili mula sa ibang bahagi ng mundo.

Sa pangkalahatan, ang pag-aangkin ng Tsina sa buong karagatan ng West Philippine Sea ay nagdudulot ng malalim na epekto sa seguridad at interes ng Pilipinas. Mahalaga ang pagtugon sa isyung ito sa pamamagitan ng maingat na pagsusuri at pagpapasya sa mga hakbang na dapat gawin upang mapanatili ang soberanya at teritoryo ng Pilipinas sa naturang rehiyon na ito.

Erica Joy Suralta SA TINGIN KO...

John Rhainier Malazarte SA TINGIN KO...

Trabelog

AH-BUYOG! Pagtuklas ng Kultura at Tradisyon

Nakakapang-akit. Ang iba’t-ibang mga kultura ng Abuyog ay naipakita sa pamamagitan ng mga pagtatanghal at mensahe na isinagawa sa Opening Program ng DSPC 2024 sa Abuyog Mini-Gymnasium noong ika-21 ng Marso.

Abuyog, isang lugar na hindi pamilyar sa akin. Hindi ko lubos maisip kung ano nga ba ang itsura nito, ano ang kanilang kultura, at kung paano makitungo ang mga naninirahan dito.

Ika-21 ng Marso taong kasalukuyan, hindi ko inaasahang ako ay magkaroon ng pagkakataon na makapunta sa lugar na hindi ko pa natahak sa buong buhay ko.

Mula sa aming lugar ay inabot ng dalawang oras at tatlumpong minuto upang makarating kami sa bayan ng Abuyog, Leyte. Habang ako ay lulan ng aming sasakyan ay maraming katanungan ang sumasagi sa aking isipan at batid ko na masasagot lamang ito kapag ako ay makarating na sa nasabing lugar.

sila kabait sa isang bisita na katulad ko.

Dito ko lang din nalaman na ang lugar na ito ay ang pinanggalingan ng sikat na Buyogan Festival kung saan minamahal at pinagmamalaki ng mga tao rito.

Sa tuwing aking naglalakad sa mga kalye ng Abuyog, hindi ko mapigilang taimtim na pagmasdan ang mga gusaling gawa sa kahoy at kawayan, na nagpapahayag ng kanilang kultura at pagmamahal sa kalikasan. Nakakatuwang isipin na sa kabila ng modernisasyon, nananatili pa rin ang kanilang mga tradisyon at pagpapahalaga sa kanilang mga ugat.

“

Sa bawat araw na nagdaan, lalo kong natutunan at naiintindihan ang kahalagahan ng pagiging bukas sa iba’t ibang kultura at tradisyon.

Pagkarating namin ay agad na sumalubong sa aking mga mata ang napakaganda at napakalinis na paligid kasabay nito ang maaliwalas na panahon kasabay ang preskong hangin. Ang iba’t-ibang mga bulaklak at halaman ay nagbigay-buhay at kulay sa kapaligiran. Hindi ko mapigilang mapangiti sa tuwa at pagkamangha sa mga tanawin na aking nasaksihan.

Ngunit hindi lamang ang kapaligiran ang nagbigay ng kasiyahan sa aking paglalakbay kundi pati na rin ang mga taong naninirahan dito. Sa bawat pagkakataon na makausap ko ang mga naninirahan dito ay ramdam ko ang pagiging masaya at payapa nang kanilang pamumuhay. Hindi ko inaasahan na magiging ganito

Sa bawat araw na nagdaan, lalo kong natutunan at naiintindihan ang kahalagahan ng pagiging bukas sa iba’t ibang kultura at tradisyon. Ang aking paglalakbay sa Abuyog ay hindi lamang nagbigay sa akin ng mga bagong karanasan at kaalaman, ngunit nagdulot din ng mga bagong kaibigan at alaala na magpapasaya sa akin habang buhay. Nakita ko rin ang kahalagahan ng pagkakaisa at pakikisama sa kanilang pangaraw-araw na pamumuhay. Ang pakikipagkapwa-tao at pagtulong-tulong ay halos kakaiba na sa kanilang sistema ng pamumuhay. Sa huli, ang lugar na ito ay tunay na hindi ko makakalimutan sapagkat nagbigay ito sa akin ng mga bagong karanasan, kaalaman at mga kaibigan.

Abegail Malig-on MANUNULAT

kuha ni Abegail Malig-on

Pagsusulat, aming hilig Pagkapanalo ang hangad

“HILIG”

ito ang dahilan kung bakit kami naririto sa pa¬kikipagtagisan ng talino’t talento sa pagsusulat para maipamalas ang aming natatanging kakayahan.

Isa ang hilig sa magdadala sa atin tungo sa ating pangarap. Kasama na rito ang pagkakaroon ng determinasyon, pagsubok, problema at aral sa bu¬hay. Magdudulot din ito ng pag-unlad ng pansariling kaalaman at maaari ding magkakaroon ng pagbaba¬go sa mundo.

damin, nalalaman at komento na hindi kayang mailahad sa pagsasal¬ita. Kaya narito kami at ang ibang dyornalistikong manunulat sa loob ng Mini Conference ng Abuyog, Leyte upang maipakita ang sukdulan ng aming makakaya sa pagsusulat ng maayos at makatoto¬hanang impormasyon at para makamit ang inaas¬am-asam na pagkapanalo.

Nakatutulong din ito sa amin sa pamamagitan ng paghasa pa lalo ng aming mga kakayahan sa pagsu¬sulat, pagkalap at maging pagbigay ng mga datos sa mambabasa.

Nais rin naming magkaroon ng pag¬babago sa lipunan sa pamamagitan ng pagsusulat.

Ang pagsusulat ay isang talento na maipag¬mamalaki kung kaya’t isa rin itong paraan para sa pag-ekspresa ng ating mga dam-

Ang kabuuhang dahilan kung bakit hangad ng bawat isa ang pagkapanalo ay upang mapatunayan ang angking galing sa pagsusulat at magkakaroon ng pagbabago sa paglalahad ng katotohanan. Ang lahat ng ito ay makakamtan dahil sa nag-aalab nam¬ing determinasyon.

Pagiging Matatag tungo sa Sariling Kaunlaran

John Paul Puso MANUNULAT

Maging responsable at Matatag

Ito ang salitang tumatak sa aking isipan nang banggitin ito ng tanyag na si G. Aaron Cotejar sa ika-23 ng Marso sa pagganap ng Division Schools Press Conference (DSPC) na ginanap sa Mini-Press Conference na likas na maka-tutulong saatin ang kanyang magandang estorya sa mundo ng dyornalismo na maging isang matatag na dyornaistikong manunulat. Isa ka rin ba sa nagtataka at nagtatanong sa sarili kung ano ang dyornalismo? Malalagpasan kaya natin ang ating sariling limitasyon? Paano natin ito mapapahusay? Ano ang naidu¬lot ng pagiging dyornalistikong pagsusulat sa mundo ng dyornalismo base sa totoong buhay? Kasanayan para sa mga natatagong talino’t talento ng mga kabataang manunulat at nahahasa nito ang galing sa pagsusulat, pagkalap, at pagkakaroon ng kritikal na pag-iisip upang maka-

pagbigay ng maayos at makatotohanang impormasyon para sa mga mambabasa. Si G. Cotejar ay isang manunulat na sumasabak at nananalo rin sa patimpalak.

Dagdag pa nito, alam na rin niya ang kanyang kalakasan at iyon ang kaya niyang gawin lahat ng position o kategorya maliban na lamang sa Radio/TV Broadcasting.

Ang tanging tugon niya sa lahat ng kabataang manunulat ay maging responsible, may pasensya at magbasa ng mga makatotohanang impormasyon para mas mainhansa ang sariling kakayahan.

Ang katulad ni G. Cotejar ay isa ng halimbawa na nakapagdudulot ng kagan¬dahan tungkol sa mundo ng pagiging dyornalistikong manunuat para sa mga kabataang manunulat, sa pamamagitan ng nabibigyan ng inspirasyon ang ibang manunulat na kagaya niyang marami nang nakamit sa mundo ng dyornalismo. Panghuli, ang resulta ng paglaganap ng maayos na impormasyon at makatoto¬hanang impormasyon ay makapagdulot ng pagbabago.

John Paul Puso MANUNULAT

Karilagan ng

Mayroon ka bang bagay na maipagmamalaki sa bayan na iyong sinilangan? Sigurado akong lahat tayo ay may bagay na maipag mamalaki na matatawag nating isang yaman sa bayan na ating kinagisnan. Ikaw ba ay pamilyar sa Lugar ng Matagob? Ikaw ba ay nakarinig na ng ilang sabi-sabi patungkol sa kung gaano kaganda ang lugar na ito? Kung hindi pa, magpatuloy sa pagbabasa ng artikulong ito ng sa gayon ay malaman mo ang kagandahan at alindog ng lugar na aking sinilangan.

Ang bayan ng Matag-ob ay hinati-hati sa 21 na mga baranggay. Maraming lugar ang nasasakupan ng Matag-ob, kung kaya’t marami ding tao, mga kaganapan at kasiyahan ang nagaganap sa bayan na ito. Ang Matag-ob ang ikatlong munisipalidad sa ika apat na

Ang Tunay

“

Ito ay isang paalala sa atin na sa bawat sulok ng ating lipunan, may mga kabataang handang magsilbing tanglaw at tagapagdala ng kaalaman at liwanag...

a bawat pagtatanghal sa entablado, ang musmos na mga manunulat ay naglalakbay sa mga alon ng kawalan at kaalaman, hinahamon ng bawat hibla ng mga titik na ihahabi sa kanilang likhang sining. Ito ang hudyat ng kanilang pagkakataon na igawad ang kanilang mga salita at likha sa entablado ng Division Schools Press

Conference. Sa bawat paglusong sa nasasabik na hamon, hindi lamang sila sumasailalim sa proseso ng kompetisyon, bagkus ay nagtutunggalian din sila sa larangan ng sariling kahandaan at pagpapahayag.

Sa pagkapanalo sa ganitong patimpalak, hindi lamang isa itong tagumpay, kundi isang masalimuot na pagtahak sa landas ng pagiging isang manunulat. Ang mga

kabataang ito, sa pamamagitan ng kanilang mga salita, ay hindi nagtatangkang lamang makakuha ng tropeo o medalya kundi higit pang magbukas ng mga pinto ng pag-unlad at karunungan. Ang kanilang pagkapanalo ay simbolo ng kanilang pagpupunyagi, dedikasyon, at husay sa larangan ng pagsusulat. Sa paghahatid nila ng mga salaysay, balita, at kuru-kuro,

Matag-ob Spectaculars

Matag-ob: Ating Isiwalat

distrito ng Leyte, ay lubusan ding kilala sa ipinag mamalaki nitong Bondari Peak at purong tablea na gawa sa cacao nibs.

Ang Bondari Peak ay isang 60-ektaryang bulubundukin sa pagitan ng hangganan ng Matag-ob at bayan ng Villaba. Sa iyong pag-akyat ay bubungad sa iyo ang makapigil hiningang tanawin kasabay ng malamig at preskong hangin. Bukod sa mga nakamamanghang tanawin sa tuktok ng bulubundukin na ito sa pagputok at paglubog ng araw, ang Bondari Peak din ay isang perpektong lugar para sa camping, hiking, bike trailing at motor cross competition.

Isa ang Bondari Peak sa lugar na aking maipagmamalaki dito sa aking bayang sinilangan at unti-unti na itong nakikilala ng mga tao sa iba’t-ibang panig ng lugar sa bansa. Ang Matag-ob din ay isa sa pinakamasaya at masaganang lugar nang ipinagdiriwang dito ang

Himorasak Festival na idinadaos sa ika-25 ng Setyembre. Ang kasiyahan o fiesta na ito ay isang paraan ng pagdiriwang o pagbubunyi ng isang masaya at masaganang ani. Ang mga tao mula sa iba’t-ibang baranggay ng Matag-ob ay nag titipon sa isang lugar para sa isang kompetisyon ng sayaw na may kinalaman sa pagbubunyi ng maayos masaganang ani.

Sa barangay San Vicente, isang lugar na sakop ng Matagob ay mayroong malaking kuweba na matatagpuan dito. Maihahalintulad ang kuwebang ito sa laki at lawak ng isang basketball court. Ang kuwebang ito ay mayroong calcite minerals na siyang dahilan ng pagbuo ng mga stalagmites at stalactites sa loob nito. Ang bayan ng Matag-ob ay mayroong 37 na kuweba na ang ilan ay nadidiskubre na.

Ang kagandahang taglay ng Matag-ob ay hindi madidiskubre ng karamihan kung

May guro ka bang hinahangaan?

hindi dahil sa Mayor dito na si Mayor Bernandino G. Tacoy, siya ang tao sa likod ng kagandahan at kaunlaran sa bayan na ito lalo na sa gandang taglay ng sikat na lugar sa Matag-ob na siyang ipinag mamalaki ng lahat, ang Bondari Peak. Ang Babaeng

Nais mo rin bang maging katulad niya na mahusay sa pagtuturo? Anong katangian ang iyong nagugustuhan sa isang guro? Ang pagtuturo ay isang mahalahang propesyon na hindi madaling gampanan. Pasan ng mga guro ang isang napakalaking responsibilidad— ang tumayong pangalawang magulang. Nagtuturo sa atin ng mabuting asal, nagbibigay aral at maging inspirasyon. Sa larangan ng pagtuturo ay may kaakibat na mataas na pasensya at malawak na pag-unawa sa kanyang magiging estudyante. Siya si Gng. Cristy Almoroto, 31 taong gulang. Pansamatala siyang nakatira sa Brgy. San Guillermo, Matag-ob, Leyte. Isa siyang mabait, magaling magturo, maunawain, masipag na guro, maganda, at matalino. Napakasipag at optimistiko niyang tao, hindi madaling sumuko kahit maraming pagsubok ang dumating ay hinarap niya ang mga ito na may pananalig sa Diyos at tiwala sa sariling kakayahan, na balang araw ay maabot rin niya ang inaasam-asam na pangarap dahil siya ay may tiwala sa sa kanyang sariling abilidad na kaya niyang harapin ang anumang hamon ng buhay upang maging matagumpay.

kuha ni Abegail Malig-on

Bondari Peak. Dinagsa dahil sa ibang gandang hatid sa mga mata ng lokal at torista.

Hindi man

madali ang pagiging isang guro lalo na’t marami siyang mag-aaral na tuturuan, pinagsikapan niya iyon upang may matututunan ang kanyang mga estudyante. Isa narin doon na minamahal siya ng kanyang mga mag-aaral ay dahil sa kanyang mapagpasensiya at kabaitan. Sa kabila ng kanyang pagsisikap na marating niya ang kanyang pangarap, siya ay naging matagumpay na guro. Kaya, kahit marami man ang pagsubok na dumating sa buhay, huwag tayong susuko dahil lamang sa hirap na ating kinakaharap.

Sa buhay ng tao, maraming hamon na haharapin, kaya dapat matatag ang iyong kalooban at maging matapang sa bawat pagsubok. Kung may pangarap ka dapat may pagsisikap, may pananalig, lakas ng loob at huwag madaling mawalan ng pagasa. Kung may pangarap ka dapat may pagsisikap, may pananalig, lakas ng loob at huwag madaling mawalan ng pag-asa. May kasabihan na “Libre lang ang mangarap,” kaya lubusin muna ang iyong pangarap hanggang ito ay matupad at magkaroon ng magandang kinabukasan.

Kristine Rosello MANUNULAT

Pasko

na Tugatog

ang mga manunulat ng Division Schools Press Conference ay hindi lamang nagpapakita ng kanilang kasanayan sa paglikha ng teksto, bagkus ay naglalantad din sila ng kahalagahan ng malayang pamamahayag at pagpapahayag. Sa kanilang mga panulat, hinahamon nila ang lipunan na mag-isip, magmulat, at magbago. Sila ang mga tinig ng kabataan, naglalayag sa karagatan ng kaalaman at kaalaman, na tila ba sa bawat patak ng kanilang pluma, ay nagbibigay liwanag sa mga abang isipan at kuro-kuro.

Pag-ibig o

INgunit sa kabila ng mga papuri at karangalang inaani, ang tunay na kahulugan ng pagkapanalo sa Division Schools Press Conference ay hindi nasusukat sa mga tropeo o medalya. Ito ay matatagpuan sa paglago at pag-unlad ng bawat manunulat na naglalayong magbigay liwanag sa mundong pilit na bumabalot sa kadiliman ng kawalang kaalaman at kamangmangan. Ang kanilang mga tagumpay ay hindi lamang nagpapatunay ng kanilang husay sa larangan ng pagsusulat, bagkus ay nagtu-

nlove o Infatuation? alin nga ba ang nararamda man ng puso mo?

Sa kakaibang takbo ng ating puso, may mga sandali na tila naglalaro sa ating damdamin: ang pagkahumaling at ang tunay na pag-ibig. Sa unang tingin, maaaring mahirap ang pagkakaiba sa pagitan ng dalawang ito. Subalit sa kabila ng kanilang pagkakalapit, may mga kaibahan na marapat nating pagtuunan ng pansin.

Ang pagkahumaling ay parang isang mabangis na bagyo na biglaang dumarating sa ating buhay. Ito ay ang matinding pakiramdam ng pagkalunod sa isang tao, kung saan tila wala nang ibang makikita kundi ang kanilang presensya.

Ang pagkahumaling ay maaaring mabilisang dumating ngunit madalas ding mabilis ding maglaho. Ito ay maaaring dahilan ng pisikal na atraksyon,

turo din sa atin na ang bawat salita, bawat pangungusap, at bawat likhang sining ay may kapangyarihan na magdulot ng pagbabago at pag-asa.

Ang pagkapanalo sa Division Schools Press Conference ay isang makabuluhang hakbang sa landas ng pagpapayaman ng kaisipan at kultura. Ito ay isang paalala sa atin na sa bawat sulok ng ating lipunan, may mga kabataang handang magsilbing tanglaw at tagapagdala ng kaalaman at liwanag. Sa kanilang paglalakbay sa entablado ng kompetisyon, sila ay hindi lamang mga

manunulat, bagkus ay mga tagapagbantay at tagapagdala ng bagong pag-asa at inspirasyon.

Ang mga manunulat ng Division Schools Press Conference ay mga modernong bayani ng panitikan at pagpapahayag. Sila ay mga tagapagdala ng liwanag sa mga lugar na bumabalot sa dilim ng kawalang kaalaman at kamangmangan. Ang kanilang tagumpay ay hindi lamang para sa kanilang sarili kundi para sa buong komunidad na kanilang pinaglilingkuran. Sa huli, ang kanilang

ang kanilang kagandahan o kapogian, o ang kanilang kaakitakit na personalidad. Subalit sa kabila ng lahat ng ito, hindi ito ay sapat upang matawag na tunay na pag-ibig.

paglalakbay sa entablado ng Division Schools Press Conference ay hindi lamang tungkol sa kompetisyon at pagkilala. Ito ay tungkol sa kanilang pagtawid sa landas ng pagiging mga manunulat na may malasakit at pagmamahal sa bayan. Ang kanilang mga salita ay patuloy na magpapahayag ng mga kwento at pananaw na maghahatid ng inspirasyon at pag-asa sa hinaharap. Sa bawat hakbang ng kanilang paglalakbay, sila ay patuloy na magiging mga tanglaw at gabay sa landas ng pagbabago at pag-unlad.

sa ating pagkatao. Ito ay tiyak at matagal na pag-

ILAW na nag-ugat mula sa kasiyaha’t pag-usbong

ilaw kundi isang seremonya ng pagkakaroon ng kapayapaan at kasiyahan sa puso ng bawat isa.

Sa bawat pagsapit ng pasko, tila ba may mahikang bumabalot sa aking mga kumikinang na mata habang pinagmanasdan ang mga makukulay na pailaw na para bang dinadala ako sa isang kakaibang dimensyon ng pag-asa at kasiyahan.

Ang mga Christmas lights na pinailawan sa liwasan ng Matag-ob ay parang may dalang mahika na nagsisilbing susi patungo sa isang maligayang komunidad. Ang mga taong pinagmamasdan ito ay mararanasan ang tila pag-ibig ng mga kulay na naglalakbay sa madilim na kalangitan.

parang kakaibang dimensyon na bumabalot sa atin, nagbibigay inspirasyon at pananampalataya sa magandang bagay na darating.

Habang tayo ay naglalakbay sa bayan ng Matag-ob, makikita natin ang iba’t-ibang karakter ng ilaw. May mga makulay na LED lights na parang mga batang masigla sa buhay, at may mga parol na nagdadala ng malasakit at pagmamahal tulad ng isang tunay na kaibigan. Ang pagpapailaw ng

Christmas lights ay tila isang kaharian ng pagkakaibigan at pagkakaisa. Hindi ito basta pagsindi ng

Christmas lights, natutuhan kong mahalin at pahalagahan ang pagtutulungan at pagka kaisa ng mga taong sinugal ang kanilang mahalagang panahon at pawis para lamang masilayan natin ang isa sa mga simbolong nagbabatyag sa pagkapanganak sa ating Diyos. Hayaan nating mag ing inspirasyon ang masi layan at maranasan ang kakaibang pagsiklab ng

Christmas lights, sapagkat sa bawat pagkislap ay tila nagbabadya ng pag-usbong at kasiyahan sa ating mga puso.

Kent Jerson Reforma MANUNULAT

naman, ang tunay na pagibig ay isang proseso na bumubuo at naglalarawan

John Ashly Gasacao MANUNULAT

Kent Jerson Reforma MANUNULAT

AGHAM Fear the Bite Fear the Scratch

Ang Rabies ay endemic sa Pilipinas, na nagdudulot ng higit sa 300 pagkamatay ng tao sa buong bansa/taon. Lokal, ang katamtaman ng paghahatid nito ay sa pamamagitan ng kagat ng mga aso, na karaniwang gumagala sa mga lansangan sa probinsya at lungsod. Gamit ang datos ng pagsubaybay sa rabies mula sa mga sample ng hayop na

Stem Cell Therapy: May magandang dulot nga ba?

Shanica Genemelo MANUNULAT

Stem cell therapy, isang mahiwagang kapangyarihan na nagbubukas ng mga pintuan. Sa isang bagong era ng pagpapagaling at pag-angat ng kalusugan.

Ang Stem Cell Therapy ay isang kahanga-hangang konsepto sa medisina at sensiya. Ang Stem Cell Therapy ay isang medikal na pamamaraan kung saan ginagamit ang mga stem cell upang mapabuti o maibalik ang kalusugan ng isang tao. Ang stem cells ay mga selula na may kakayahang mag-reporma at magdala ng iba’t ibang uri ng selula sa katawan. Ito din ay may kakayahang magbago at magamit sa pagpapagaling ng iba’t-ibang kondisyon at sakit.

Sa pamamagitan ng paggamit ng mga Stem Cell, maaaring maiwasan ang mga sakit at kondisyon tulad ng mga degenerative disorders, kahinaan ng immune system, at iba pang mga karamdaman. Nakakapagpagaling ang Stem Cell sa iba’t-ibang paraan. Una, sa pamamagitan ng Stem Cell Therapy, maaaring ipalit ang nasirang selula sa iba’t ibang bahagi ng katawan. Halimbawa, sa mga taong mayroong sakit sa dugo tulad ng leukemia, maaaring gamitin ang Stem Cell Therapy upang

isinumite sa pagitan ng 2011 at 2020 sa mga laboratoryo sa Greater Manila Area at Rehiyon IV-B, ang pag-aaral na ito ay nag-modelo ng epekto ng pagbabakuna na naka-target sa edad sa mga aso.

Ang isang modelo ng paghahatid ng rabies ay binuo, na may diin sa hiwalay na mga klase ng puppy at may sapat na gulang. Ang mga tuta na mas

%

100

mababa sa 3 buwan ng edad ay karaniwang exempt mula sa pagbabakuna ng rabies, ngunit ipinakita ng modelo na ang mga pagbabakuna ng masa na may saklaw na bakuna na 50%, na kasama ang mga tuta, na humantong sa pag -aalis ng sakit sa sakit. Ayon sa DOH, ang 71% o limang kaso ay galing sa aso at, 29% o dalawang kaso naman ay galing sa

pusa. Karagdagan nito napagkaalaman pa ng DOH na ang apat na hayop ay may among bumubuhay at ang iba ay ligaw. Dagdag pa nito, apat sa mga hayop ang napag-alamang hindi nabakunahan, at isa lang ang nabakunahan, habang ang natitirang dalawa na hayop ay hindi pa nalalaman sa kasaysayan sa pagbabakuna. Sinabi rin na mas mahusay na paraan ang pag iwas at pag iingat kaysa sa pagalingin ito at kinakailangang mapa bakunahan ang lahat ng hayop na ito ay naglalaman ng makamandag na lason na kakalat sa buong katawan papunta sa utak ng tao. Ayon din sa Centers of Disease Control and Prevention, isa itong virus na kabilang sa order na Mononegavirales, mga virus na may nonsegmented, negatibong-stranded na RNA genome. Sa loob ng pangkat na ito, ang mga virus na may natatanging hugis na “bala” ay inuri sa pamilyang Rhabdoviridae, na kinabibilangan ng hindi bababa sa tatlong genera ng mga virus ng hayop, Lyssavirus, Ephemerovirus, at Vesiculovi-

palitan ang sirang selula ng malusog na mga selula ng dugo. Pangalawa, ang mga Stem Cell ay may kakayahang magpalakas ng immune system ng isang tao. Ito ay mahalaga lalo na sa mga taong may malubhang karamdaman o dumadaan sa chemotherapy o radiation therapy. Pangatlo, Ang Stem Cell Therapy ay maaaring gamitin upang mapabuti ang pag galing ng mga nasirang tisyu at organo sa katawan. Halimbawa, sa mga taong may pinsalang spinal cord, maaaring gamitin ang Stem Cell Therapy upang magdala ng mga bagong selula at maibalik ang normal na pag-andar ng spinal cord. Pang-apat, ang stem cell therapy ay maaaring magdulot ng pagbabawas ng pamamaga

at pananakit sa katawan. Ito ay maaaring makatulong sa mga taong mayroong mga kondisyon tulad ng arthritis, pinsala sa kalamnan, o iba pang sakit na nagdudulot ng pamamaga at pananakit. At ang Stem Cell Therapy ay maaaring magdulot ng pagpapabuti sa pag-andar ng sistema ng puso at utak. Ito ay mahalaga lalo na sa mga taong mayroong mga karamdaman sa puso tulad ng heart failure o mga kondisyon sa utak tulad ng stroke, maaaring magdulot ng pagpapabuti sa sirkulasyon ng dugo at pag-andar ng utak.

Gayunpaman, mayroon ding mga hamon at isyu na kaakibat ang Stem Cell Therapy. Ayon pa kay Dr. Ching, ang mga panggagamot na hindi

rus. Habang lumalala ang sakit ay nakakaranas ang tao ng pananakit ng ulo, abnormal na pag-uugali, guni-guni, hydrophobia , insomnia, at maari din maging sanhi ng pagkamatay nito.

Sa kabuuan, upang maiwasan ang rabies dapat lahat ng mga alaga na hayop ay dapat nabakunahan tulad ng hinihiling ng batas. Ang lahat ng mga aso at pusa na higit sa apat na buwan ng edad ay dapat mabakunahan laban sa mga rabies. Dapat panatilihin ang mga pagbabakuna sa lahat ng oras at panatilihin ang pagkontrol sa mga aso at pusa. Ipinagbabawal ng mga batas sa kontrol ng hayop na nagpapahintulot sa mga hayop na gumala nang hindi sinusuportahan. At kapag nakagat o nakalimot ng isang hayop dapat tumawag kaagad ng tutulong upang maagapan ang sugat, dapat ikulomg kaagad ang mabangis na hayop na kumagat sa isang tao. Sa pag-usbong ng kaso ng rabies ang pagiging handa ay ang malakas na armas upang maibsan ito.

KONTING KAALAMAN

Inihayag ng mga siyentipiko na naisalin nila ang mga pulang selula ng dugo na ginawa ng lab na lumago mula sa mga stem cell patungo sa isang tao volunteer sa isang world-first trial na sinasabi ng mga eksperto na may malaking potensyal para sa mga taong may dugong mahirap itugma mga uri o kondisyon tulad ng sickle cell disease.

dumadaan sa regulasyon ang pangunahing dahilan kung bakit may mga pangamba ang ilan hinggil dito. Ito ay nagpapahiwatig na ang Stem Cell Therapy, bilang isang uri ng panggagamot, ay maaaring magdulot ng mga alalahanin o panganib kapag hindi ito maayos na sinusunod ang mga patakaran at regulasyon. Ngunit sa kabila ng mga balakid ng Stem Cell Therapy, ito pa rin ay nakapagbibigay ng potensyal na lunas sa mga sakit at kondisyon na dati’y wala o limitado. Kaya nararapat itong palawakin at ipapatupad ang ang paggamit ng Stem Cell Therapy sa pamamagitan ng pagpapatupad ng mga patakaran at regulasyon upang matiyak ang kaligtasan at ka-

husayan ng Stem Cell Therapy. Pangalawa, ang gobyerno ay maaaring maglaan ng pondo at suporta para sa pagsasagawa ng mga klinikal na pag-aaral sa Stem Cell Therapy.

Ang mga klinikal na pagaaral ay nagbibigay-daan sa mga siyentipiko at mga doktor na makakuha ng ebidensya at datos upang suportahan ang paggamit ng Stem Cell Therapy, at ang gobyerno ay maaaring maglaan ng suporta sa pananaliksik at pag-unlad ng Stem Cell Therapy. Sa pamamagitan ng pagpapalawak, maaaring magkaroon tayo ng mas maraming pagpipilian sa panggagamot at maghatid ng pag-asa sa mga indibidwal na nangangailangan ng lunas para sa kanilang mga karamdaman.

MANUNULAT

Panganib sa Agrikultura, Hamon sa Bansa

Isipin mo ang isang mundong tuyo at uhaw, kung saan ang dating mga bukirin na puno ng mga halaman at bulaklak ay nagiging alikabok. Isang mundo na kung saan ang mga ilog na dating umaagos ng malinis na tubig ay unti-unting natutuyo. Ito ang realidad na dala ng El Niño, isang likas na pangyayari na nagbabago sa ating kapaligiran at nagdudulot ng malaking hamon sa ating buhay. Ang El Niño na nagsimula noong 2023 ay isa sa pinakamalakas na naitala sa kasaysayan ayon sa World Meteorological Organization. Ito ay nagdulot ng malalang tuyot sa 24 na probinsya sa Pilipinas dahil sa kakaunti ng pag-ulan at

tuyo na kondisyon. Pinahahalagahan ng PAGASA na magkakaroon ng ilang pagbugso ng malamig na temperatura, mas kaunting bagyo, at isang posibleng tropikal na bagyo noong Pebrero 2024. Isang malaking hamon ang El Niño sa ating mga magsasaka at mangingisda. Ayon sa National Disaster Risk Reduction and Management Council ng Pilipinas, ang El Niño ay nakakaapekto sa mahigit sa 23,000 na magsasaka at mangingisda, at nagdulot ng pinsala sa halos 18,000 na ektarya ng sakahan sa limang rehiyon sa buong bansa. Ngunit hindi lamang ang kasalukuyang epekto ng El Niño ang ating dapat pangambahan. Ayon sa Department of

Science and Technology, inaasahan na lalakas pa ang El Niño sa mga susunod na buwan at magpapauloy hanggang sa ikalawang kwarto ng 2024. Ito ay maaaring magdulot ng karagdagang problema sa ating agrikultura at pangaraw-araw na pamumuhay.Ngayong Marso 2024, mukhang unti-unti nang humihina ang El Niño. Gayunpaman, may 55% na posibilidad na magkakaroon ng La Niña sa Hunyo-Hulyo-Agosto 2024. Ito ay maaaring magdulot ng mas maraming ulan kaysa sa karaniwan, na maaaring magdulot naman ng baha at iba pang mga problema. Sa kabila ng mga hamon na dala ng El Niño, mahalaga na manatili tayong

handa at alerto. Patuloy tayong mag-monitor ng mga balita at abiso mula sa PAGASA at iba pang ahensya ng gobyerno upang malaman kung ano ang dapat gawin para sa ating kaligtasan at kapakanan.

Paglalakbay sa Mundo ng Virtual Reality

Sa pagdating ng digital na kapanahunan, tila ba nagbukas ang mga pintuan ng kakaibang daigdig sa atin sa pamamagitan ng virtual reality. Sa likod ng simpleng headset, nagiging tanaw na ang mga tanag ng ibang dimensyon, at ang dating mga limitadong hangganan ng ating kaisipan ay lumalawak. Sa kabila ng pag-aalala ukol sa pagiging pabaya sa realidad, hinahamon tayo ng virtual reality na buksan ang ating mga mata sa posibilidad ng pagbabago at pag-unlad.

Ang virtual reality ay hindi lamang isang teknolohikal na kasangkapan, kundi isang pintuan tungo sa mas malawakang pang-unawa ng ating sarili at ng mundo. Sa pagtalima natin sa headset, napapailalim tayo sa isang metamorposis, isang transpormasyon na nagbibigay daan sa paglisan mula sa katotohanang kilala natin. Ngunit, sa kabila ng pagiging saksi sa mga digital na kaharian, nararapat pa rin nating suriin ang mga implikasyon nito sa ating kamalayan at pagkakakilanlan.

Ang entertainment industry, isa sa mga unang industriyang bumihag sa kapangyarihan ng virtual reality, ay nagtutok na hindi

lamang sa pagbibigay ng mas immersive na karanasan kundi pati na rin sa pagbuo ng mga pahayag at mensahe na nagpapalalim sa ating pag-unawa sa iba’t ibang aspeto ng buhay. Naririto ang hamon: Paano ito na kakatulong o nakakasira sa ating pag-unlad bilang mga indibidwal at bilang isang lipunan? Sa edukasyon, hindi rin maikakaila ang ambag ng virtual reality sa pagbu kas ng mas interaktibong kaparaanan ng pag-aaral. Subalit, may kaakibat na responsibilidad na masusing suriin ang mga itinuturo at tina tanggap sa ating kaisipan. Paano ito nakakatulong sa pagbuo ng mga kritikal na pag-iisip at pagsusuri ng katotohanan? Bilang mga tagahanga ng virtual reality, kinakailangan nating maging mapanuri. Hindi sapat ang pag-akyat ng headset sa ating ulo; kailan gan din nating buksan ang ating puso’t isipan sa mga hamon at tanong na dala ng paglalakbay na ito. Sa likod ng kasiyahan na dulot ng mga laro at palabas, dapat nating tanungin ang sarili: Ano ang epekto ng virtual reality sa ating koneksyon sa totoong buhay at sa ating kapwa?

Sa pagtahak sa landas ng virtual reality, ating alamin ang kakanyahan at kamanghaan ng kakaibang mundo tataglay ng kapangyarihan ng virtual reality, nasa ating mga kamay ang landasin ng hinaharap.

Shanica Genemelo MANUNULAT

Shanica Genemelo MANUNULAT

Isang Hakbang sa Kinabukasan:

Pagpapanatili ng Kalikasan

Renewable Resources, isang daan patungo sa mas malinis at maaliwalas na kinabukasan.

Editoryal

Sa mundo ngayon, kailangan nating maging mas mapagmatyag at responsableng mamamayan. Sa gitna ng mga hamon na dala ng pagbabago ng klima at pagkasira ng kalikasan, kailangan nating maghanap ng mga solusyon na hindi lamang nakakatugon sa ating pangangailangan, kundi naglalayong pangalagaan rin ang ating kapaligiran.

Ang renewable energy ay mga likas na yaman o mapagkukunan ng enerhiya na maaring maibalik o hindi nauubos. Ito ay nagmula sa mga likas na proseso sa kalikasan at patuloy na nagkakaroon ng suplay. Ang renewabe energy ay kabaligtaran ng non-renewable resources tulad ng fossil fuels na hindi maaaring maibalik at nauubos sa loob ng panahon. Ilan sa mga halimbawa nito ay ang solar energy, wind energy, geothermal energy, at hydroelectric power energy.

May malaking papel na ginagampanan ang renewable energy, hindi lang sa tahanan kundi pati na rin sa pagpapaunlad ng teknolohiya.

Ayon sa Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), ang paggamit ng mga renewable resources ay isang mahalagang solusyon sa pagbabawas ng mga epekto ng climate change

Ayon naman sa isang pag-aaral ng National Renewable Energy Laboratory (NREL), ang paggamit ng solar energy ay maaaring magdulot ng malaking pagtitipid sa gastos sa kuryente at mabawasan ang pagkasira ng kalikasan.

Ang paggamit ng hindi renewable na mapagkukunan para sa paglikha ng enerhiya ay nagdudulot ng hindi mababago at malalang pinsala sa ekolohiya ng planeta. Kaya’t mahalagang gamitin ang mga mapagkukunan ng sustainable na enerhiya. Halimbawa, sa mga kamakailang pag-aaral na isinagawa ng ilang mga ekologo, natuklasan na may sam-

Apung porsyento ng pagtaas sa mga emisyon na sanhi ng pagkasunog ng mga uling para sa paglikha ng kuryente, sa nakaraang dekada.

Dagdag pa, ang mga mapagkukunan ng sustainable na enerhiya tulad ng solar, hangin, at tubig ay hindi lamang cost-effective kundi pati na rin kaibigan ng kalikasan. Halimbawa, ang mga maayos na itinayong imbakan ng tubig at mga dam ay nag-ambag ng enerhiya mula sa ilog at naglilikha ng kuryente nang hindi naglalabas ng malaking gastos tulad ng mga thermal power plant

Sa kabilang banda, may ilang mga kapitalista at industriyalista na pabor sa mga tradisyunal at hindi renewable na mapagkukunan kaysa sa mga mapagkukunan ng sustainable dahil sa kanilang sariling interes. Iniisip nila na ang tumataas na popularidad ng malinis at alternatibong mapagkukunan ng enerhiya ay maaaring makaapekto sa kanilang negosyo.

Gayunpaman, hindi ito totoo tulad ng sa kaso ng mga hybrid na sasakyan, kung saan mas mababa ang pagkonsumo ng gasolina ngunit hindi naman ito maliit. Ang mga taong nagtatrabaho sa sektor ng enerhiya ay nag-aalala na mawawalan sila ng trabaho dahil sa malawakang paggamit ng green energy. Ngunit may mga paraan upang malutas ang sitwasyong ito, tulad ng pagbibigay ng trabaho sa kanila sa sektor ng green energy. Isang halimbawa nito ay ang estado ng Nevada, na kamakailan lamang ay nag-hire ng 1200 katao sa isang wind turbine farm.

Sa kabuuan, ang mga mapagkukunan ng renewable energy ay hindi lamang kapaki-pakinabang para sa kasalukuyang henerasyon kundi pati na rin para sa mga susunod na henerasyon. Sa kabila ng mga balakid nito, ito pa din ay may malaking papel na ginagampanan sa lipunan. Kaya sa bawat hakbang na ating ginagawa upang maisakatuparan ang mga ito, tayo ay naging bahagi ng isang malaking pagbabago - isang pagbabago tungo sa isang mas malinis at mas maaliwalas na mundo.

kReduce Reuse Recycle

Magtipid ng Tubig

Sundin ang “3 R’s” para mapangalagaan ang mga likas na yaman Kung mas kaunti ang tubig na ginagamit, mas kaunti ang duming tubig na mapunta sa karagatan.”

Shop Wisely

Bumili ng mas kaunting plastic at magdala ng reusable shopping bag

lng isang malaking pagkakamali ay pwedeng magdulot ng malaking epekto sa ating ekonomiya. Nakapagdudulot din ito ng pagbabago sa ating kapaligiran at maaari ding buhay ang magiging kapalit nito.

Isa ang Oil Spill sa naging malaking problema at pinag-uusapan ng mga tao, tungkol ito sa paglubog ng napakalaking barko na may kargang napakaraming langis. Kaya nagdulot ito ng malaking epekto at pagbabago sa ekonomiya.

Ang Oil Spill na nabanggit ay Epekto ng paglubog ng isang malaking barko na may kargang 800,000 na litro na langis at tinatawag itong Tanker MTPrincess Empress.Ang sanhi ng paglubog nito ay nagkaproblema sa makina kaya lumubog ito sa karagatan ng Naujan Oriental Mindoro at dahil dito maraming lugar ang naapektuhan gaya na lamang ng Pola, Pinamalayan, Gloria, Bansud, Bongabong, Roxas, Mansalay at Bulalacao. Bukod pa don, meron din naapektuhan sa ibang lugar sa pagkalat nito gaya na lamang ng isa sa antique: Caluya; at dalawa sa Palawan: Taytay at Agustya.

Karagdagan nito, dahil sa nangyaring paglubog sa karagatan maraming na lason na isda at iba pang naninirahan sa karagatan ng mindoro kaya nagdulot ng mga pagkamatay ng karamihan nito. Bukod pa ron, ayon sa Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR), ang sektor ng pangingisda ay nawalan ng halos 19 milyong pesos sa aksidenting ito . Ang kasunod nito ang pagtaasw ng presyo ng mga binebenta sa palengke gaya ng isda, alimango, hipon at iba pa. Sa kabuuan, ay pagkakaroon ng isang pagkakamali ay natural lamang ngunit maaari din itong magdudulot sa kapahamakan ng karamihan, at dahil sa paglubog ng barkong Tanker MT Princess Empress na may kargang 800,000 na litro ng langis na dahilan kung bakit nagdulot ng pagkalason sa mga naninirahan sa ilalim ng karagatan. Nagdulot din ito ng malaking epekto sa ekonomiya lalong lalo na’t malaking mahalaga ang nawala at sinundan pa ito ng pagtaas ng presyo ng bilihin at dahil dito naghihirap ang mga tao.

Magtanim ng Puno

Ang mga puno ay nagbibigay ng pagkain at oxiheno. Tumutulong sila na makatipid ng enerhiya, maglinis ng hangin, at tumulong sa paglaban sa pagbabago ng klima.

Lathalain Shanica Genemelo MANUNULAT

PAMPALAKASAN

Alam na natin na ang mga atleta na ipinagmamalaki na kumakatawan sa kanilang bansa ay hindi pa rin nakakakuha ng sapat na suporta sa pananalapi, kahit na nakamit nila ang maraming tagumpay.

AREA MEET 2023

Tansong Medalya, waging nasungkit ng Matag -ob

ISABEL, Leyte —Waging makuha ng Matag-obanons ang ikatlong posisyon sa Secondary Overall Ranking sa larangan ng chess sa ginanap na Area Meet noong ika-8 ng Disyembre sa Isabel Central.School – Library. Sa kabila ng naglalakihang team ng mga kuponan ng mga kasali sa KAMMIPAA ay wagi pa ring nasungkit ang tansong medalya sa second-

ary overall rankings na pinangungunahan ng coach na si G. George Acidre at mga manlalaro niya na sina John Ashly Gasacao, Ian Xyron Manatad,

District Meet Women’s Table Tennis Finals

Monsales, pinadapa ni Marquez, 2–0

MATAG-OB — Tila batong napulbos ang pangarap ni Nicole Monsales ng Matag-ob National High School (MNHS) na masungkit ang kampeonato matapos siyang durugin ni Cyrel Marquez ng Matagob Stand-Alone Senior High School (MSASHS) sa pamamagitan ng solidong opensa-depensang chemistry, 2–0 (13–12, 11-6), sa District Meet Women’s Table Tennis Finals na ginanap sa Matag-ob Gymnasium noong ika-24 ng Nobyermbre 2023.

Agad na nagtagisan ang dalawang koponan ng kani-kanilang angking galing na tila’y walang itulak-kabigin ang pagsisimula ng unang set na humantong sa 7-7 deadlock.

Nasa bingit na ng pagkatalo si Monsales sa sandaling baguhin niya ang kaniyang taktika at naging mas agresibo sa kaniyang mga atake gamit ang mga mala-kidlat na backspin at smash, ngunit hindi naman nagpadaig si Marquez kaya’t nagpaulan din ito ng mga mapanlinlang na chops at mga nagliliyab na backhands sa mga huling sandali ng unang set, 13-12.

Sa ilalim ng tirik na araw kasabay ang init ng panahong bumalot sa gymnasium, ang pagkauhaw na manalo ang naramdaman ni Marquez para masungkit ang

natatanging korona. Determinadong sumabak si Marquez sa ikalawang set at nagpatuloy ang bakbakan na dikit ang laban na nagmala-seesaw ang iskor hanggang sa naging 6-6 deadlock, nang magpakawala ng 5-0 run gamit ang mga mababagsik na smash at top spin upang angkinin ang naturang set, 11-6.

“Ganado akong makalaro at talunin siya dahil determinado akong makatungtong sa Area Meet kaya ito ang naging dahilan upang ibuhos ang lahat ng aking makakaya” sabi ni Marquez.

“…Di ako makapaniwalang masasali ang aking team sa ikatlong poosisyon sa oberall ranking, isang malaking achievement ito para sa

amin.”, sabi ni Manatad na nasa board 1 ang posisyon.

“… Ang lalakas ng mga kalaban namin, hindi biro sila ngunit nagawa namin ang

very best namin at katulad ni Xyron, di rin ako makapaniwalang masasali kami sa overall ranking” sabi ni Gasacao na nasa board 2 ang posisyon.

KAMMIPAA SPORTS MEET 2023

mga tagasanay. Inirepresenta rin ng bawat munisipalidad ang kanilang hinandang yell.

ISABEL, Leyte—Kananga, Matag-ob, Merida, Isabel, and Palompon Athletic Association (KAMMIPAA) ay opisyal na sinimulan ang Area IV Sports Meet 2023 noong ika-7 ng Disyembre sa taong 2023 sa Isabel Central School.

Distrito ng Isabel ang punong-abala ng Area IV Athletic Competition.

Sinimulan ng kagalang-galang na Alkalde ng Isabel na si Alkalde Edgardo C. Cardeño ang KAMMIPAA Sports Meet 2023 sa pamamagitan ng pagtatalumpati tungkol sa paligsahan at mainit na pagbati sa mga bisita.

Sinundan ito ng pagpapataas ng mga baner ng bawat munisipalidad at delegasyon sa pangunguna ng

mga pulitiko at mga akademikong pinuno ng Area IV.

Kasunod nito ay ang pagsindi ng sulo na pinangunahan ng mga manlalaro ng Arnis na nakaabot ng Eastern Visayas Regional Athletic Association ng Isabel, kasama ang Presidente ng KAMMIPAA ng si G. Renante M. Pancho.

Sumunod nito ay ang pag-anunsyo ng mga kinatawan ng bawat delegasyon simula elementarya at sekundarya, hanggang sa

“This gathering not only symbolizes the spirit of competition, but also forsters unity, friendship and the pursuit of excellence. As we embark on this journey of sportsmanship. Let us celebrate the values of teamwork, discipline, and fair play. May this sports meet serve as a platform to showcase not only the athletic promise but also the indomitable spirit that unites us all”, sabi ng Presidente ng KAMMIPAA na si G. Pancho sa pagbati ng mga bisita.

Sa huli ay pinapunta na ang mga atleta sa kani-kanilang mga tutuluyan habang ang mga Coaches, Tournament Managers, Delegation Heads, Executive Officials, Officiating Oficials, at mga ay pinapunta sa Galiciano N. Ruiz Center (GNRC) para sa Solidarity Conference.

Martin Jake Donato MANUNULAT

Aldwin Lajera MANUNULAT

kuha ni Abegail Malig-on

Sa Bawat Hakbang, Isang Galaw. Ikalawang laro ni Ian Xyron Manatad ng MSASHS sa larangan ng chess laban ang taga Kanangga sa ginanap na Area Meet sa Isabel, Leyte noong Ika-8 ng Disyembre 2023.

Pagkakaisa. Mainit na sinimulan ang Area Meet 2023 kasabay ng

mga aktibong BSP ng Isabel, Leyte noong Disyembre 7, 2023.

kuha ni Abegail Malig-on

Labanan ng mga utak

Nahihimlay lang ako sa dalawang lalaking papalapit sa mesa habang pumupuno ang katahimikan ng hangin. Isang buntong-hininga ang lumabas mula sa isa, parang ang kanyang mga paa ay magbabaka-sakali nang talikuran siya. Ang isa naman ay inilagay ang kanyang kamay sa bulsa, hinahanap ang pamilyar na init, parang ang ginhawa ay dumadating sa sandaling mahawakan ang tela ng kanyang damit.

Mukhang puno sila ng pag-asa, napakatatag. Wala sa mundo ang mukhang makakapag-satisfy sa kanilang uhaw maliban sa tamis ng tagumpay. Ano ang pakiramdam na maghari sa larangan na kung saan ang tanging paraan ng pananalo ay ang paglilista sa mas matalino? Nagbuntong-hininga ako habang naabala sa aking mga iniisip ng mga indibidwal na ito na may isang digmaan na mas nakakatakot kaysa sa tabak at baril. Ang pagtitinginan nila ay tila maikukumpara sa isang nagugutom na leon na naghihintay na ang kanyang biktima ay kumuha ng panghatak.

Isang maling galaw ang maaaring masira ang lahat. Isang maling galaw, at ikaw ay maging biktima.

Nais nilang makaalpas sa enigmang ito. Nais nilang lumitaw bilang makapangyarihan at maging maninila sa larangang ito kung saan ang pisikal na pagsusumikap ay di-kinakailangan ngunit mas malamang na magiging isang laban ng katalinuhan. Nais nilang maghari sa laro na tinatawag nating chess.

Ang katahimikan ay nakapanlambot, at ang tanging tunog na naririnig ay ang pagtapik ng kanilang mga daliri sa mesa, na nagpapahiwatig ng nerbiyos na halos lamunin na sila ng buhay. Habang tinitigan ko ang kanilang mga mata, nakilala ko na halos nawawala na ang kanilang pag-asa. Ngunit nananatili ang kanilang determinasyon, na iniisip hindi lamang ang kanilang sarili kundi pati na rin ang susunod na galaw ng kanilang kalaban. Sa masidhing pagnanais na magtagumpay, sila ay nanalo! Ang isa pang kastilyo ay namatay, ngunit ang mabuting bagay ay hindi iyon kanila.

Ngunit may hangganan ang lahat. Ang kanilang pagkakataon na maghari nang lubusan ay kinuha. Ito’y parang palaging maging isang biktima sa isang mas malakas na tao. Ngunit sa isang punto, halos nakamit na nila.

Ang magandang galaw ay maaaring talunin ng mas mahusay na galaw ngunit ang pinakamahusay na galaw ay laging magtatagumpay.

ni Abegail Malig-on

Layunin sa Himpapawid. Mayor ng Matag-ob, Leyte, Mr. Bernandino G. Tacoy nagpalipad ng kalapati sa ginanap na Area Meet opening noong ika-7 ng Disyembre 2024 sa Isabel, Leyte.

SEMIFINALS BADMINTON AREA MEET 2023

ISABEL, Leyte — Waging nilaglag ni Keziah Bregole ng Matag-ob ang kalaban na si Ashley Concellado ng Isabel sa Women’s Badminton - Single A Category sa loob ng Visayas State University Gym noong ika-7 ng Disyembre sa pamamagitan ng magagandang placement na ginawa at sunod-sunod na pagkapuntos na may kabuuang 66—56.

Habang naghahanda ang dalawang kupunan, mapapansin ang mga tagasubaybay at mga tagapanood ay nagbibigay ng suporta sa kanilang ika-nila’y manok sa larangang ito.

“Sa tingin ko, matinding laban ito para sa amin sapagkat kilala ang mga Matag-obanons pagdating sa larangan ng Badminton sa kadahilanang nakaabot sila ng Provincial Meet noong nakaraang taon”, sabi ng tagasubaybay na galing sa Isabel. Nang pasimulan na ang unang laro ay kapansin-pansin ang kakaibang galaw ni Keziah, mula sa kakaibang placing na tinatawag na loobing-drop ay matagumpay niyang maku-

ha ang unang laro sa iskor na 21—16.

Pinasimulan ang ikalawang laro ng may sigawan ng magkabilang kuponan bilang pagsuporta ng kanilang mga manlalaro, biglang nagbago ang ihip ng hangin para kay Keziah ng makapuntos ng walo si Concellado ng sunod-sunod na naging dahilan upang mabawi ang koronang nakuha ni Keziah sa unang laro sa iskor na 18—21.

Dumagsa ang maraming tao mula sa iba’t ibang delegations upang panoorin ang kanilang final/decision set

Biglang kinabahan ang mga Matag-obanons nang magkaroon ng iskor na 20 ang Isabel pero

sabi ng tagasuporta ni Keziah na “… Habol pa ‘yan, dalawang puntos nalang para magkaroon ng slide.”, at tuluyang naipantay nya ang iskor sa Isabel nang sunod-sunorin niya ang pagkapuntos.

Walang nagpapatinag at nag ala-fencing ang laro ng paulit-ulit silang nagkaroon ng slide na iskor ngunit waging nakamit ang tagumpay ni Keziah sa pinal na iskor na 24—22 tnang ginamitan niya ng mga placing ang taga-Isabel upang pagurin ito sa loob ng court

“… Nice game, ang galing ng ipinakita ng Isabel. Halos magkapantay lang kami ngunit sa laro…merong panalo, merong talo.” Pahiwatig ni Keziah.

Karylle Mae Colo MANUNULAT

Martin Jake Donato MANUNULAT

Sapol! Huling smash ni Keziah Bregole upang makamit ang posisyon para sa Finals ng Area Meet 2023 - Badminton Girls.

kuha ni Martin Jake Donato

kuha

LIPAD, AREA MEET 2023

Kasabay ng mainit na panahon, sinalubong kami ng manit na pagtanggap ng mga taga-Isabel sa araw ng Area Sports Meet 2023 na ginanap noong ika-7 hanggang ika-9 ng Disyembre. Itong araw na ito ay isa sa mga masasayang araw para sa mga estudyanteng atleta.

Habang ako ay nakikinig sa taga-anunsyo, hindi ko maiwasang tingnan ang tatlong Kalapati na nasa hawla. Tila ba’y pinagmalupitan sila ng tadhana. Hindi ko gustong magisip ng masama tungkol rito tulad ng “Bakit sila nakakulong?” Papatayin ba nila ang mga ito?” “Alay nila?” Dumadaloy na ang mga kakaiba kong katanungan at masasagot lamang ang mga ito kung susubaybayan ko ang event

Nanibago ako dahil ngayon pa lang ako nakakita ng ganito. Dahil sa ibang sports event ay walang mga ibon na nasasangkot sa event. Merong torch ang sangkot, pagkikitil sa hayop bilang alay at marami pangu iba.

Tila nawala ang tradisyong pagpapalaya o pagpapalipad ng kalapati o ibon bilang tanda ng pagsisimula.

Habang patuloy na nag-aanunsyo ang taga-anunsyo, biglang bumanggit ito ng mga salitang “Pagpapalipad ng Kalapati”. Ako’y natuwa dahil nasagot na rin ang aking mga

katanungang hindi maintindihan. Nang paliparin na ang mga ito ay tila para bang huminto ang paligid ko at napaisip na, “Bakit ba nila ginagawa ang mga ganitong gawain?”

Nang nakabalik na ako sa aming tinutuluyan, nagdali-dali akong humanap ng mga impormasyon patungkol rito. Sabi ng sikat na manunulat na ito daw ay matagal ng sagisag ng pagkakaisa, na nagsimula sa iba’t ibang kultura. Marami pang ibang mga kasagutang sumampal sa aking mukha ngunit nagtangi ang kasagutang, “Ito ay sumisimbolo ng kapayapaan at na magkaroon ng kapayapaan sa bawat koponan na magtatagisan ng lakas at talino at kalayaan sa kung ano ang kanilang gustong gawin.

Sa masayang araw ng Area Meet 2023, hindi lang naliwanagan ako patungkol sa tradisyong pagpapalipad ng kalapati kundi nabigyan ako ng bagong kaalaman na gagamitin ko.

Muli, ang pagpapalipad ng kalapati ay hindi lang nagsisilbing kapayapaan, pagkakaisa at kalayaan; nagsisilbing rin itong paalala na ang tagumpay ay hindi lamang nasusukat sa mga medalyang tatanggapin kundi sa mga pagkakasundo, mga natutuhan, at mga masasayang araw ng mga atletang estudyante.

Premier

Akari nilampaso ng Creamline, 3-1

PASIG CITY, Manila — Dinurog ng Creamline Cool Smashers (CSS) ang Akari Chargers (AKA) para kunin ang kanilang sunod na panalo sa Premier Volleyball League All-Filipino Conference 2024 sa iskor na 3–1(25-22, 21–25, 25–22, 25–19) na ginanap sa Philsports Arena noong ika-29 ng Pebrero.

Pinangunahan ni Diane

Mean Carlos ng magtala ng tatlong put-isa puntos at makuha ang mataas na karera sa CSS.

Sa pagsisimula ng unang set ipinakita at iparamdam na ng dating kampeon ang kanilang bagsik pagdating ng koordinasyon sa atake, ng sinimulan nina Carlos, Alyssa Valdez, Jessica Margaret Galanza ang malakidlat na ispayk upang makuha ang unang set 25–22.

Ngunit di nag pasindak ng ganun na lang ang AKA, at di nagpahuli sina Gatheal Soltones, Mereople Shamna, at Aleona Denise Manabat nang kumamada ito ng mga pamatay sunog sa depensa ng Creamline upang itabla ang iskor sa 21–25.

Sa sumunod na ikatlong set, biglang ‘di malaman-laman ng Akari ang gagawin nang kumawala sa pagkakagapos si Carlos at kumamada ng sunod-sunod na na ispayk, 19–15.

Idinikitt ng tamabalang

Manabat at Satoles ang iskor sa 23-22 sa papamagitan ng isang nakakagulat na panakaw sundot ng bola, ngunit dalawang serbisyo ni Valdez ang inilaban din sa ere upang makuha ang ikatlong set 25–22

Sa pang apat na set, ‘di na pinagbigyan ng Creamline ang Akari, nagpaulan ng solidong ispayk at nag-aapoy na serbisyo sina Carlos, Valdez, at Galanza para tuluyang maangkin ang panalo sa iskor na 25–19.

Pagpili ng Tamang Shuttlecock: Plastic o Feather?

Sa mundo ng badminton, ang mga manlalaro ay may kanilang sariling preference sa pagpili ng isang shuttlecock na gagamitin sa pagsasanay, casual laro o sa propesyonal na match.

Ngayon, mayroong lamang ng dalawang uri ng shuttlecock: feather at plastik. Gayunman, ito ay hindi na kontrobersyal. Bilang isang badminton player, ako rin ay may aking sariling personal na pagpipilian ng shuttlecock

Bilang pasimula, ito ay inirerekomenda sa mga manlalaro na bago sa sport na ito upang gamitin ang plastic shuttle bilang ito ay nagbibigay-daan ng katatagan,konsistensiya at bilis sa buong laro. Kahit sa pagsasanay, ginagamit ang plastic shuttles ng coach kasi ito ay matatag, mahaba at mas mura. Ngayon, ang iyong pagpipilian ng shuttle ay depende sa antas ng iyong laro. Kung ang isang manlalaro ay nais na makipaglaban sa isang tournament, papasok na ang shuttle feather. Sila ay perpektong at pamantayan para sa propesyonal na badminton match Paglalaro sa tamang uri ng shuttle ay tiyak na mapabuti ang iyong laro.

Ngunit, ito ay hindi pamantayan sa bawat pagkakataon, maliban na ang isang manlalaro ay mabilis na i-adjust, dahil ang kanilang bilis at trajectory ay ibang-iba, ito ang pinakamahusay kaysa sa plastic shuttle at pagkatapos ay bumalik sa shutle sa panahon ng tunay na laro.

SGA VS. ARC

SGA bigong mahablot ang titulo kontra sa Al Riyadi, 77–74

Aldwin Lajera MANUNULAT

DUBAI, UAE — Strong Group Athletics (SGA) ng Pilipinas, nagulantang matapos ang game winning 3-point buzzer-beater ni Ismail Ahmed Abdelmoheim upang isalba ang dating kampeon na Al Riyadi Club (ARC) ng Lebanon, sa ginanap na makapigil hiningang 2024 Dubai International Basketball Championship na dumumog sa Al Nasr Club, noong ika-28 ng Enero.

Krusyal na ang mga huling minuto ng gitgitan nang sa sandaling maipasok ni Jordan Heading ng SGA ang 3-point shot para ikandado ang iskor sa 74–74, at tila’y walang kumukurap sa nalalabing 8.4 segundo nang mapasakamay ni Wael Arakji ng ARC ang defensive rebound na humantong sa drive and kick kay Abdelmoheim dahilan upang kaniyang itudla ang kagimbal-gimbal na 3-pointer sa ring bago ang buzzer.

Mala-bagyong opensa ang agad na ipinamalas ng Al Riyadi sa unang kwarter upang itarak ang 22–12

lead at ipinagpatuloy ang kanilang pananalasa hanggang sa ikalawang kwarter, 46–32.

Gayunpaman desperadong pilit bumawi ang SGA sa pagkakalugmok kaya’t pinangunahan nina former NBA player Andre Roberson, former NBA player Dwight Howard at Heading ang koponan para umarangkada ng 25–15 run. Bumubulusok ang pagsisimula ng ika-apat na kanto matapos ang palitan ng maaanghang na opensa at kapit-tukong depensa na tila’y walang nagpapadaig sa bakbakan ng dalawang kampo para sa kampe-

onato. Malaki ang naging epekto ng pagka-injured ni Guard McKenzie Moore sa SGA matapos ang kaniyang 12 points, 4 rebounds at 1 steal nang siyang ilabas sa laro gamit ang stretcher dahil sa leg injury sa huling kwarter na may natirang 4.46 minutong.

Pinangunahan ng parehong grupo na SGA at Al Riyadi ang kompetisyon na may 7-0 na record bago ang kanilang pagtutuos para sa hihiranging kampeon. Sa huli, ang laban ay naging masigla at puno ng tensyon, na nagpapakita ng determinasyon at kakayahan ng parehong koponan.

Volleyball League All-Filipino Conference

Martin Jake Donato MANUNULAT

Kient Evan Alinton MANUNULAT

PAMPALAKASAN

na kinukuha niya mula sa pamahalaan ay huli na at sapat na lamang para sa kaniyang pagsasanay. Hindi siya makapagpapadala ng pera sa kaniyang pamilya sa lalawigan.

Ito ang kailangang gawin ng Filipino chess Grandmaster na si Wesley So upang magtagumpay sa kaniyang isport. Si So ay dati ay naglalaro para sa Pilipinas, ngunit pinasukan siya ng Philippine Sports Commission (PSC) sa kanyang mga limitasyon

reho: ang Gobyerno ng Pilipinas ay hindi sapat na tumulong sa kanila. Ayon sa Global Media Affairs News, natagpuan ng malalim na pag-unawa at pagsusuri na ang Philippine Sports Industry ay malubhang kulang sa pondo kung ihahambing sa mga kapitbahay ng ating bansa.

Ayon sa Medium, nabibigo ang Pamahalaang Pilipino na magbigay ng tamang suporta sa pananalapi dahil ang Pamahalaang Pilipino ay laging sinusubukan na makuha

Gobyerno ng Pilipinas sa Larangan ng ISPORTS

kanilang pinaghirapan.

Ang ating mga dalubhasa sa palakasan ay hindi kailanman nagkaroon ng pagkakataon na marinig sila nang sila’y humingi ng tulong.

Sinabi ni Hidilyn Diaz noong 2019 na nahihirapan siyang makaipon ng pera upang makapunta sa Tokyo 2020 Olympics. Nakita ng mga taong sumusuporta kay Duterte na ito ay isang pag-atake sa Pangulo, kaya sila ay masama kay Diaz at tinawag siyang mapagmataas at walang pasasalamat.

Sinabi kamakailan ni Irish Magno, isang Olympic boxing qualifier,

ay hindi lamang dapat makipagkumpetensya sa kanilang sariling mga isport, ngunit kailangan din nilang makipaglaban para sa mga mapagkukunan na walang pagsisikap.

Kahit na sa lahat ng mga problemang ito, si Diaz at iba pang mga atleta ay nanalo na nagulat at nagulat sa buong bansa. Sa palagay ko ang lahat ng mga atleta ng Pilipinas na nakikipagkumpitensya sa Tokyo 2020 Olympics ay karapat-dapat sa lahat ng papuri, premyo, at paghanga na kanilang

nakukuha. Sana’y mag-udyok sila sa atin na tanungin kung ano ang iniisip ng maraming tao na ang mga atleta, o kahit sino pa man, ay makakamit ng anuman sa pamamagitan lamang ng pagsisikap. Kailangan nating tiyakin na ang ating mga atleta ay laging nakakakuha ng tamang uri ng tulong.

Martin Jake Donato SA TINGIN KO...