20112012
Annelies Steels: Bachelor proef: CLUB 174 Evenwicht binnen de godsdienst en cultuur van Kameroen Muzo is een hip woord. Iedereen wil muzisch zijn of muzo bevatten. Wij met CLUB 174 gaan hiermee aan de slag‌
Annelies Steels KAHO Sint-Lieven 2011- 2012
Annelies Steels: Bachelor proef: CLUB 174
2011- 2012
CLUB 174
MAAK
P L A A T S V O OR
MUZO
Muzische vorming is een hip woord. Je hoort het overal en iedereen wil muzisch zijn en muzo bevatten. Met onze onderzoeksgroep willen wij plaats maken voor muzische vorming. Het is niet evident om steeds in je lessen muzische vorming in te bouwen. Woorden die je vaak hoort vallen zijn de volgende: “wat leren de kinderen ermee, zoveel moeite voor niks, ik heb daar geen plaats voor, moet je die resultaten zien, oei ik moet nog een voorbeeld maken…”. Het doel van dit onderzoeksproject is dan ook het volgende; we willen een muzische ruimte ontwikkelen. Een ruimte waar kinderen vrij of met begeleiding muzisch aan de slag kunnen. Het moet een uitdagende ruimte zijn, een ruimte die aanspreekt om aan het werk te gaan.
Muzische vorming draait om nieuwsgierigheid. Je wilt iets ontdekken. Na de weg van de ontdekking komt er vaak appreciatie. Deze waarderingen en inzichten zijn van veel groter belang dan het product. Door deze inzichten hebben wij besloten dat het belangrijk is dat er ruimte wordt gecreëerd om aan muzische vorming te doen, een ruimte met de juiste prikkels. Elke leerkracht maakt er plaats voor in de les en in de klas, maar daarbuiten moeten kinderen nog meer kansen krijgen. Kansen die leerkrachten niet altijd kunnen geven, door gebrek aan ruimte, know how of middelen. Er zijn heel wat organisaties die daar zo over denken, zo ook het ABC. Het ABC1 wat staat voor Art Basics for Children is een organisatie die ervan overtuigd is dat we kinderen onbewust kunst ontnemen. Als je de muzische denkwijze volgt kan je hen alleen maar waardering en begrip doen opbrengen door ze de kunsten (bewegingsexpressie, beeldende kunst, muzisch taalgebruik, media, muziek…) te laten beleven en dit met oog op creativiteit en expressiviteit. Je dient hun nieuwsgierigheid te wekken en dat doet ABC steeds via boeken en beelden. Met onze onderzoeksgroep is er een grote appreciatie ontstaan voor het ABC. Daarom hebben wij gekozen om de visie van het ABC te volgen om onze muzische ruimte vorm te geven. Het ABC werkt altijd in thema’s, wij doen dit ook en dit jaar hebben we gekozen voor ‘evenwicht’. In ons project gaan wij op zoek naar een aantal antwoorden. Wat is het belang van de architectuur van een muzische ruimte? Wat is het belang van spelen om zaken te beleven? Hoe zoeken mensen naar evenwicht? Hoe kunnen we evenwicht bekijken vanuit verschillende intelligenties? Wat kunnen we
1
Art Basics for Children, “ABC ?”, 23 December 2012, (http://www.abc-web.be/nl/art-basics-for-children)
CLUB 174
Pagina 1
Annelies Steels: Bachelor proef: CLUB 174
2011- 2012
met evenwicht doen in muzo en andere leergebieden? Hoe wordt evenwicht ervaren in andere landen? Hoe kunnen we diversiteit, cultuur, godsdienst en erfgoed mee betrekken in ons thema? Deze onderzoeksresultaten zijn van belang voor de inrichting van onze ruimte en voor het vormen van een visie bij ons muzisch project. Ook voor studenten van KaHo Sint-Lieven campus Waas is er een voordeel. Zij kunnen de ruimte gebruiken om zelf op zoektocht te gaan en ze kunnen er zelf in gaan gidsen. Op deze manier oefenen ze hun eigen muzische vaardigheden. Ook kan de school klassen ontvangen waar op hun beurt kinderen kunnen genieten van de muzische mogelijkheden. Dit project zal dan ook in deelfasen verlopen, onze club 174 gaat dit jaar op onderzoek en volgende jaren gaan nieuwe studenten aan de slag met onze resultaten. We hebben ons gericht op de visie van het ABC, maar we willen niet kopiëren, onze eigen touch is ook van groot belang. In dit artikel gaan we verder op een deelaspect van het gehele onderzoek. Namelijk: Wat betekent evenwicht in Kameroen? Hoe brengt godsdienst en cultuur evenwicht in het leven van een Kameroener? De verhalen en onderzoeksresultaten waar ik mee terug kom, bieden een bron van informatie voor de studenten die ons project volgend jaar verder zetten. Verder zal ik ook fiches ontwerpen over hoe je met deze resultaten muzisch aan de slag kan.
MUZO
EN ZIJN ACHTERGROND
Wat is muzo nu eigenlijk en wat is het belang, is een eerste belangrijke vraag. Dit is niet wat wij gaan onderzoeken maar dit hebben we wel nodig om het veldonderzoek goed te voeren. Volgens Van Ransbeeck (1996: 10-11) is muzo gericht op het eigen maken van creatieve en expressieve vaardigheden. Op deze manier krijg je meer inzicht in de wereld en kan je het beter verwerken. Toch krijgen kinderen niet altijd de kans om de wereld op een muzische manier te beleven. Dit is nu net van groot belang: “BELEVEN”.
2
Alle kinderen hebben andere soorten intelligenties en heel vaak moet een
kind iets doen, beleven om het te kunnen vatten. Hier draait het bij muzo altijd om, je gebruikt niet enkel je hersenen of het cognitieve om iets te begrijpen maar je gebruikt je hele lichaam. Je beleeft het. Wat onderwijs Vlaanderen over muzo zegt is heel bruikbaar. Zij proberen duidelijk te maken dat je via muzo de wereld beter kan leren begrijpen. Door het bewust worden van je eigen bekwaamheden en door plezier te beleven in zelfexpressie en het verruimen van je vaardigheden, ga je een smaak ontwikkelen en leer je om een houding aan te nemen t.o.v. de esthetische wereld. Muzisch zijn en worden kan helpen om je te leren uitdrukken. Het kan mensen de kans geven om te communiceren met de wereld of de ander. Zo heeft het ook al mogelijkheden gegeven aan mensen die uit de samenleving vallen. Muzo draait niet alleen om kennis en vaardigheden maar heeft heel veel te zien met attitudes.3
2
Van Ransbeeck, A., (1996) Muzische vorming, gids voor het basisonderwijs, Diegem: Kluwer Departement Onderwijs, “lager onderwijs: uitgangspunten muzische vorming.”, 4 januari 2012 (http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/basisonderwijs/lager/uitgangspunten/muzischevorming.htm2) 3
CLUB 174
Pagina 2
Annelies Steels: Bachelor proef: CLUB 174
2011- 2012
Nu we goed weten wat muzo is en wat het belang ervan inhoudt, is het belangrijk dat we ABC leren kennen. In ons verkennend onderzoek haalden we heel wat informatie uit de opleidingsdagen. Het ABC leerde ons hoe krachtig het medium BOEK is. Een boek hoeft maar één knap of inspirerend beeld te hebben en je kunt er muzisch mee aan de slag. Ook leerden de begeleiders4 van het ABC ons om de wereld te bekijken door een muzische bril. Zo veranderden de huizen in gezichten met een bepaalde emotie en kreeg een inktvlek plots een heel verhaal. Zo zagen we dat we creativiteit en expressiviteit bij iedereen kunnen opwekken, door interesse te laten groeien via een sterk medium. Vervolgens zijn we zelf muzische ateliers gaan uitwerken, deze probeer ik nu uit tijdens mijn keuzestage in het ABC. Een volgende stap in ons verkennend onderzoek is de benadering van ons thema evenwicht. Godsdienst en cultuur zijn ook begrippen die evenwicht in zich hebben. Toch is het zeer moeilijk om in boeken terug te vinden hoe godsdienst en cultuur evenwicht brengen in Kameroen. Met onze onderzoeksgroep zijn wij ervan overtuigd dat iedere cultuur en godsdienst bepaalde tradities, gewoonten, boeken, gedragingen in zich draagt die zorgen voor evenwicht. In de buitenlandse stage hopen we om hierop een antwoord te vinden op de betekenis van evenwicht in Kameroen.²
CONCEPT
IN
K A M ER O E N
Het was de bedoeling om een antwoord te vinden op volgende onderzoeksvraag: Hoe brengt godsdienst en cultuur evenwicht in Kameroen en hoe kan ik hier muzisch mee aan de slag in onze muzische ruimte? Tijdens het project zou ik een antwoord proberen vinden op deze vraag door deel te nemen aan misvieringen, feestdagen, traditionele gewoontes. Verder zou ik interviews afnemen van mensen uit Kameroen uit verschillende standen en met verschillende leeftijden. Ik heb hierin peilen naar de intentie van hun geloof, de beleving van hun geloof, de kracht van gewoontes, de structuur van de dag… Vervolgens ging ik zelf ateliers rond evenwicht geven en kijken hoe zij hier op inspeelden. Wat betekent balanceren voor hen? Kunnen zij filosoferen over kunst en daar evenwicht in betrekken? Hoe definiëren zij evenwicht? Ik ben ook letterlijk een evenwichtsparcours gaan opbouwen met materialen van Kameroen, ook hier haalde ik kennis uit voor onze muzische ruimte. Dit door te gaan experimenteren met hun materialen. Met deze resultaten, beelden, kennis ben ik muzische activiteiten gaan ontwerpen voor onze ruimte, verder hoop ik dat anderen met mijn materialen nieuwe ideeën, inputs krijgen om opnieuw muzisch aan de slag te kunnen.
RESULTATEN/
B E VI N D I N G E N
Na het zoeken van mijn eigen evenwicht in Kameroen, ben ik gaan zoeken naar de balans in het leven van mijn gastgezin. Ik voerde gesprekken over geloof, waarden en normen, de plaats van God en hun visie op het leven… Dit was niet eenvoudig een cultuur leer je niet zomaar kennen op enkele weken. Dit was een 4
Begeleiders: Janne Daeveloose en Flore Deprez
CLUB 174
Pagina 3
Annelies Steels: Bachelor proef: CLUB 174
2011- 2012
aspect van de cultuur. Als je enkele kilometers verder zou rijden, zou alles kunnen veranderen. Dat heb ik dan ook gedaan; ik bezocht de dorpjes naast Mokolo en deze waren nog veel traditioneler. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de afstand van de stad. Als ik nu de Zuidelijke steden, Noordelijke steden, dorpjes en verre dorpjes met elkaar vergelijk, krijg ik een iets vollediger beeld. De zuidelijke steden zijn voornamelijk Katholiek en Protestants en westerser terwijl de armere verdere steden veel animisten5, katholieken en moslims hebben. Stilaan nemen de moslims hier de bovenhand. Men zegt dat de Katholieke groeperingen steeds toleranter worden, waardoor er vaak animisten zijn de een combinatie van de twee godsdiensten beleven. Ook zijn er vaak animisten die zich bekeren tot een andere godsdienst maar uiteindelijk weer terugkeren naar hun traditie. Dit vaak om een geschil op te lossen waar het katholicisme of een ander godsdienst geen antwoord op biedt. Ook het aantal vrouwen dat een man bezit is heel belangrijk in het leven van een Noordelijke Kameroener, heel vaak stappen ze af van het Katholicisme om er nieuwe vrouw bij te nemen voor aanzien of rijkdom. Hun traditioneel geloof en de islam staat meerdere vrouwen toe en moedigt het nog steeds aan. Omdat het katholicisme polygamie6 ziet als een beperking voor ontwikkeling zie je heel vaak missionarissen en zusters die leven in de dorpen. Ze zijn graag gezien. Vaak richten ze er scholen en een Katholieke gemeenschap op. Als er Kameroeners zich bekeren beleven ze de godsdienst wel vaak extreem en gaan vaak 3 keer per week naar een viering van gemiddeld 4 uur. Over wat er nu het beste geloof is spreek ik mij niet uit, ik kan enkele zeggen dat alle godsdiensten of religies extreem beleefd worden.
Verder ben ik me ook gaan verdiepen in de cultuur; godsdienst en cultuur hangen heel sterk samen. Hun godsdienstbeleving bepaald grotendeels het ritme van hun leven. Een cultuur is zeer moeilijk te doorgronden. Je kunt of mag niet gauw zeggen dat je een cultuur door hebt of begrijpt. Ik zeg daarom dit is mijn beleving of mijn verhaal. Ik ga heel kort enkele eigenschappen geven van een doorsnee Kameroener. Heel bepalend vind ik de werkeloosheid, dit zorgt ervoor dat de mensen vaak thuis zijn. Dit kan leiden tot armoede, verveling en ook vaak disputen met buren of familie … Wel leven de godsdiensten of religies meestal in vrede naast elkaar. Er worden wel banden doorbroken als verschillende godsdiensten met elkaar huwen. Ook dat tekent Kameroen. Er is weinig genegenheid en liefde. Je zoon of dochter jaren niet zien omdat die elders werk vindt of door de regering elders werk kreeg is heel normaal. Dat je daardoor elkaar niet meer te zien krijgt en de zoon of dochter alles moet achterlaten is voor hen dagelijkse kost. Een leven, een persoon heeft schijnbaar minder waarde. Ook leerde ik veel bij over de indeling van hun dag. Ook dat behoort tot een cultuur. Iedereen ontwaakt rond 6 uur in de ochtend en gaat slapen rond 9 uur. De dag dient voor huishoudelijk taken wassen, eten maken. 5
Het woord ‘animisme’ komt van het Latijnse woord anima, dat ‘ziel of ‘adem’ betekent. Het wordt meestal gebruikt voor die religies, die geesten of een geestenwereld erkennen die onafscheidelijk verbonden zijn met de reële wereld. OMF, “Animisme.” Time 31 mei. 2012, (http://www.omf.org/omf/nederland/azie_info/godsdiensten/animisme) 6
Massado, R., (2005) De vierde vrouw, Arena Amsterdam,
CLUB 174
Pagina 4
Annelies Steels: Bachelor proef: CLUB 174
2011- 2012
Eigenlijk is dit niet veel werk, gekuist wordt er amper en wassen en koken neemt niet veel tijd in beslag. Als de man geen werk heeft doet hij ook niks. De meeste mannen werken op de markt werk als verkoper, ook heel veel jongeren stappen vanaf hun 14de op een motortaxi. Door de verveling en armoede slagen er veel mensen aan het drinken, ze geven er niet alleen veel te veel geld aan ze lopen ook vaak bezat rond, waardoor huiselijk geweld vaak voor komt. Verder zou ik graag nog ingaan op de beleving van het animisme. Dit is ten slotte wat hun cultuur bepaald heeft en wat voor mij echt cultureel erfgoed is. Heel kort kan ik vermelden dat er heel wat traditionele feesten zijn met elk hun specifieke gewoonten. Een geboorte heeft een feest namelijk het naamfeest, ook bepaalde dieren hebben een feest en wijze waarop ze geslacht worden. Hoe beter je positie hoe beter het stukje vlees dat je dan krijgt. Ook heb je een traditionele beleving bij een begrafenis. Hierbij hebben wij “het genoegen� gehad dit van dichtbij te mogen meemaken. Verder heb ik ook in de dorpen horen speken over aloude straffen. Heel vaak zijn er nog martelingen en wordt de doodstraf nog toegekend. Meestal is dit een heel gruwelijke straf (verbanding). 7
Nu kan ik nog uren doorgaan over wat ik allemaal over de cultuur en godsdienst heb bijgeleerd. Ook over de evenwichtsparcours, evenwichtsspelen is nog heel wat te vertellen. Maar ik heb genoeg informatie verzameld om hiermee muzisch aan de slag te gaan of bevindingen uit te schrijven om anderen de kans te geven met mijn gegevens te gaan werken.
Verdere uitwerking De resultaten omzetten in muzische activiteiten en dit binnen het thema evenwicht is alles behalve evident. Toch is dit aardig gelukt. Ik wou de kinderen kennis laten maken met typische dag uit het leven van een meisje uit Mokolo. Daarom heb ik een kamishibai verhaal ontworpen over het leven van dit meisje. Hier hangen dan heleboel vragen aan vast. Dit zou voor de sfeerschepping en beschouwing moeten zorgen. Nadien is het aan hen om een muzisch verhaal te maken over hun evenwichtige dag. Dit kan door beeldend aan de slag te gaan maar ook met media kan je de leerlingen creatief aan het werk zetten. Vervolgens heb ik heel wat inleefactiviteiten uitgewerkt. Waardoor de leerlingen zelf op zoek gaan naar de balans in het leven van een Kameroens kind. Hierin betrek ik vaak de traditionele beleving van de cultuur omdat dit het verst van hun bed is en het moeilijkste om te vatten. Vervolgens heb ik ook activiteiten rond bewegingsexpressie, hoe feesten ze, hoe dansen ze, hoe komen ze tot rust? Deze activiteiten heeft elk lid van de club voor zijn of haar thema uitgewerkt. Wij hebben deze gebundeld net zoals ABC dit doet. Nu hebben wij een eigen publicatie met allerlei activiteiten rond evenwicht. Volgend jaar gaat er een nieuwe groep aan de slag met ons eindwerk. Het jaar daarop wordt er weer een nieuw thema uitgebracht.
7
Terlingen, S., (2010) Kameroen, KIT Publishers,
CLUB 174
Pagina 5
Annelies Steels: Bachelor proef: CLUB 174
2011- 2012
CONCLUSIE Dit avontuur of dit innoverend project is alles behalve afgerond. Het is opgestart en het beloofd iets groots en prachtig te worden. Wij zijn fier op de eerste stappen in de goede richting en op onze eigen publicatie. Een thema bekijken uit heel verschillende en diverse contexten nodigt uit tot creativiteit en inleving en dat is belangrijk bij muzo. Het oprichten van een ruimte rekening houdend met alle psychologische aspecten om je ook goed te voelen in die ruimte is hierbij van groot belang.
Bronnen BOEKEN: - Van Ransbeeck, A., (1996) Muzische vorming, gids voor het basisonderwijs, Diegem: Kluwer, - Terlingen, S., (2010) Kameroen, KIT Publishers, - Massado, R., (2005) De vierde vrouw, Arena Amsterdam, Editorial SITES: - Art Basics for Children, “ABC ?”, 23 December 2012, (http://www.abc-web.be/nl/art-basics-for-children) - Departement Onderwijs, “lager onderwijs: uitgangspunten muzische vorming.”, 4 januari 2012 (http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/basisonderwijs/lager/uitgangspunten/muzischevorming.htm2)
BIJLAGEN -
Verslagen bijeenkomsten
-
Samenvatting: Kameroen Sanne Terlingen
-
Documenten meervoudige intelligentie
-
Interessante sites
-
Boeken om met kinderen aan de slag te gaan
CLUB 174
Pagina 6