Inspiratiemap sprookjes in het secundair onderwijs by Anne Vrints

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Inspiratiemap Sprookjes in het secundair onderwijs

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Wat is een sprookje? Een sprookje is in oorsprong een mondeling overgeleverd volksverhaal dat gebruik maakt van magie en fantasie. Het begint vaak met de woorden "Er was eens..." en speelt zich typisch af op een onbepaalde plaats in een onbepaald verleden. Sprookjes behoren tot een oude traditie en bevatten vaak een zedenles of diepere wijsheid. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen het mondeling overgeleverde sprookje en het literaire sprookje, het werk van een schrijver zoals Hans Christian Andersen. In een of andere vorm komen sprookjes over de hele wereld voor met vergelijkbare elementen. Het woord sprookje is afgeleid van het middeleeuwse 'sproke', dat verhaal of vertelling betekent. Als ongeschreven vertelling richtte een sproke zich tot ongeletterde volwassenen. Via de orale traditie kregen zij de moraliserende verhalen mee. Tegenwoordig zijn "sprookjes" kinderverhalen met levenslessen. Kenmerken: De verhaalfiguren zijn:

koningen, prinsen en prinsessen elfen, kabouters, draken en oosterse geesten heksen, feeën, en tovenaars (zowel goed als kwaad) sprekende dieren (zoals de wolf uit Roodkapje,de gelaarsde kat, …) kinderen die als hoofdpersoon optreden stiefmoeders en peettantes, vaak zijn dit feeën of heksen normale mensen, die abnormale dingen overkomen

Opvallend is dat de hoofdpersonages vaak geen echte naam hebben. Indien de karakters toch een naam hebben, wijst deze op een eigenschap (Roodkapje, Sneeuwwitje, Goudlokje, Slimme Hans, IJzeren Hendrik, ...) De personages wonen meestal in een "land hier ver vandaan" (ver over de bergen of zeeën, soms achter de wolken). Er wordt meestal een beschrijving van de omgeving en de woning gegeven, vaak komen personages in de loop van hun leven in onbekende gebieden terecht en beleven daar hun avonturen. Betoverde voorwerpen en opdrachten In een kristallen of glazen bol, waterplas of spiegel, kan de toekomst gezien worden. Maar ook andere voorwerpen spelen vaak een belangrijke rol, zoals spinnewielen, weefgetouwen, spoelen, vingerhoedjes, appels, eieren, toverdrankjes, … Vaak brengen de magische voorwerpen rijkdom en/of voedsel in overvloed en wensen komen uit, men kan naar verre oorden reizen. Het voorwerp wordt vaak bewaakt door een heks, duivel, draak of ander mythisch dier, of kan door mensen niet bereikt worden door de locatie ervan. Soms is het oplossen van een raadsel genoeg, zoals het noemen van een naam in Repelsteeltje, maar vaker zijn de opdrachten fysiek.

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling Thema sprookjes in de lagere school Een woordweb of mindmap rond sprookjes maken Maak met de kinderen een woordweb rondom sprookjes. Waar denken de kinderen aan als het over sprookjes gaat? Wat hoort er allemaal bij sprookjes? Dit kan van alles zijn! Denk maar eens aan de figuren die in de sprookjes voorkomen, de huizen waar ze in wonen, de attributen als een mandje, appel, spiegel, koets, de verschillende sprookjes en wat daarin gebeurt etc. Waaraan denken jullie bij het woord sprookjes … Enkele voorbeelden …

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Bespreking thema “sprookjes” -

Welke sprookjes hebben je mama/papa/oma/opa, … vroeger aan je voorgelezen? Welke sprookjes heb je zelf al gelezen? Hou je van sprookjes? Waarom of waarom niet? Heb je ook een lievelingssprookje? Welk? Waarom? …

Kenmerken van sprookjes:       

Er is altijd een hoofdfiguur. Wat is dat? De belangrijkste persoon in het verhaal. Wie is de hoofdfiguur in het sprookje: Roodkapje, Assepoester, De keizer en de nachtegaal, De kikkerkoning, … Er is ook altijd een plaats waar het sprookje gebeurt. Waar speelt het sprookje zich af? Hoe beginnen de meeste sprookjes? Er was eens … in een land hier ver vandaan … Er gebeurt ook altijd iets “ergs” in een sprookje. In het sprookje “Roodkapje” wordt iedereen opgegeten door de wolf. Wat gebeurt er in andere sprookjes? Er is altijd een slechterik in elk sprookje. Wie is de slechterik in Hans en Grietje, Doornroosje, Sneeuwwitje, … De slechte gebeurtenis loopt altijd goed af. Wie redt Roodkapje? Wie redt Hans en Grietje? Wie redt Sneeuwwitje? … Hoe eindigt bijna elk sprookje? Ze leefden nog lang en gelukkig …

Slot Probeer nu eens zelf een sprookje te maken. Je hebt een hoofdfiguur nodig, een plaats, iets erg dat er gaat gebeuren door een slechte persoon en dit moet goed aflopen.

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Drama & dans Sprookjeshints Beeld met de kinderen een sprookje uit. Of speel sprookjeshints. Jij beeldt een figuur uit een sprookje uit en de kinderen mogen raden wat je uitbeeldt. Denk aan: reus, heks, kabouter, Klein Duimpje, Roodkapje, fee, oma, prinses, kikker, geitje. Misschien kunnen de kinderen zelf ook wat uitbeelden. Als afsluiting mogen alle kinderen een sprookjesfiguur uitbeelden. Het is leuk om hierbij sprookjesmuziek op te zetten (bijv. Eftelingmuziek). De kinderen lopen door de klas en zodra de muziek stopt, beelden ze een sprookjesfiguur uit. De muziek gaat weer aan, de kinderen lopen en zodra de muziek stopt, mogen ze weer uitbeelden. Doornroosje - standbeelden De kinderen bewegen vrij door de ruimte. Ze mogen lopen, kruipen, springen, met de armen bewegen etc. Er speelt rustige, instrumentale muziek. Eén kind is Doornroosje. Dit kind mag bij de cd-speler staan. Als Doornroosje zich prikt aan het spinnenwiel dan stopt de muziek en valt iedereen in slaap, d.w.z. iedereen staat meteen stil in de houding waarin hij op dat moment stond / zat. Nu mag Doornroosje van één kind beschrijven hoe hij/zij staat: bijv. dit kind heeft de armen omhoog en staat op één been. Kunnen de andere kinderen raden wie dit is?

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling Sprookjesquiz Indelen van groepjes

De leerlingen worden ingedeeld in groepjes van 3 of 4 personen Elke groep krijgt 3 bordjes met A, B en C

Spelregels: Elke groep heeft 3 bordjes met A, B en C. Zo dadelijk ga ik meerkeuzevragen stellen. Weet je wat dat is? Ik stel de vraag en geef hierbij drie antwoorden. Eén hiervan is juist. Als ik de vraag heb gesteld, denken jullie in groep na. Als ik ‘ja’ zeg, mag je het kaartje omhoog steken met het juiste antwoord. RONDE 1: Weetjes over sprookjes (met de bordjes) - Met welke zin begint een sprookje vaak? A. Er was eens… B. 100 jaar geleden…

C. In het begin…

- Wie zou de wolf graag opeten? A. Hans en Grietje B. de drie biggetjes

C. het lelijke eendje

- Wie werd er opgesloten in het peperkoekenhuisje? A. Roodkapje B. Sneeuwwitje

C. Hans en Grietje

- Wat had Roodkapje bij zich? A. Een fiets B. een rugzak

C. een mandje

- De wolf kon één geitje niet vinden. Waar zat dat geitje? A. In de klok B. onder de tafel C. onder het bed - Hoe heetten de laarzen van de reus van klein duimpje? A. Zevenkilometerslaarzen B. zevenmijlslaarzen C. reuzenlaarzen - Wat kreeg Sneeuwwitje van de heks? A. Een lekkere appel B. een vergiftigde appel

C. een halve appel

- In welk sprookje komt geen wolf voor? A. Roodkapje B. de gelaarsde kat

C. de drie biggetjes

- Hoe heet het mannetje dat goud kan spinnen? A. Windekind B. Goudhaartje

C. Repelsteeltje

- Hoe eindigt een sprookje meestal? A. En ze waren heel blij… B. en ze leefden nog lang en gelukkig

C. en hier eindigt het…

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling RONDE 2: Puzzelronde De kinderen maken om het snelst de puzzel van Sneeuwwitje. Als de puzzel klaar is, moeten ze allemaal rechtstaan. RONDE 3: Welk sprookje is dit? (met de bordjes) 1. A.

Een meisje dat koekjes naar haar oma brengt. Roodkapje B. Assepoester C. Doornroosje

2. A.

Een keizer die dacht dat hij prachtige kleren aan had. De nieuwe kleren van de keizer B. de gelaarsde kat

3. A.

Een meisje dat de hele dag moest poetsen. Doornroosje B. Sneeuwwitje C. Assepoester

4. A.

Een meisje dat haar gouden bal verliest. Hans en Grietjes B. de kikkerkoning

5. A.

Een meisje met een huid zo wit als sneeuw. Sneeuwwitje B. het sneeuwmeisje C. Assepoester

C. de keizer en de nachtegaal

C. het gouden meisje

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Werkblaadje sprookjes

Welke 5 sprookjes herken je hier?     

Welke plaatsje horen samen? Verbind ze.

…………………………………………… …………………………………………… …………………………………………… …………………………………………… ……………………………………………

Bij wie hoort deze prinses?

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Werkblaadje Volkssprookjes en cultuursprookjes Opdracht 1: Lees onderstaande tekst heel aandachtig. Duid met je markeerstift de 8 belangrijkste kenmerken van het volkssprookje aan.

Er was eens … … … en ze leefden nog lang en gelukkig! Iedereen die dit leest, denkt vast aan hetzelfde: sprookjes. Een sprookje is eigenlijk een kort en eenvoudig volksverhaal. In één of andere vorm komen ze bij vele volkeren, verspreid over de hele wereld, voor. Vaak hebben sprookjes uit verschillende werelddelen vergelijkbare elementen. Sprookjes zijn zeer oud. Hoewel ze oorspronkelijk bedoeld waren als vertellingen voor volwassenen, zijn het tegenwoordig vooral verhalen voor kinderen waarin hen spelenderwijs iets over het leven bij wordt gebracht. Een sprookje bevat dus een zekere moraal. Ze werden aan elkaar doorverteld en velen zijn pas later opgeschreven, omdat vroeger heel veel mensen niet konden lezen of schrijven. De auteur is dus ook onbekend. Uiteraard zijn sprookjes ook helemaal verzonnen. Er is niets van waar en vaak weten we niet echt veel van de tijd of de plaats waar het zich afspeelt (… ergens in een land hier ver vandaan, in een groot kasteel,…). Er spelen heel wat typische figuren mee in sprookjes, zoals koningen, koninginnen, draken, heksen, tovenaars, elfjes, kabouters, geesten en heel wat sprekende dieren. Wie er ook meedoet, het verhaal eindigt altijd goed!

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Opdracht 2: Noteer welk volkssprookje je herkent …

…………………..

……………………….

………………………………….

…………………………

…………………………………

……………………………

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Opdracht 3: Het cultuursprookje De cultuursprookjes hebben dezelfde kenmerken als de volkssprookjes, maar zijn door schrijvers verzonnen en neergeschreven. Charles Perrault wordt beschouwd als de schepper ven dit bekende genre. De bekendste cultuursprookjes zijn van de Deen Hans Christian Andersen en van de Duitse broers Jacob en Wilhelm Grimm (Gebroeders Grimm). Hans Christian Andersen schreef heel veel sprookjes. Noteer er hier enkele …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………

Jacob en Wilhem Grimm schreven samen ook veel sprookjes. Noteer er hier enkele …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling Roodkapje en de wolf uit “Gruwelijke rijmen / Roald Dahl”

Op een der eerste lentedagen voelde wolf de honger knagen, dus klopte hij bij grootmoe aan Zij deed open, zag hem staan met scherpe tanden, valse lach. Hij gromde grijnzend: ‘Goedendag.’ De arme grootmoe schrok zich naar: straks eet hij me op met huid en haar. Ze sloeg de spijker op de kop, want hij vrat haar in één hap op. Maar grootmoe was taai en schriel, hetgeen de wolf maar slecht beviel.

Na zo’n schriel scharminkel moet je als wolf minstens nog een toetje.’ Terwijl hij heel boosaardig lachte, zei hij: ‘Ik denk, dat ik zal wachten, tot Roodkapje, ’t mals, jong ding, terugkomt van haar wandeling.’ Grootmoeders kleren, moet je weten, haar jas, haar muts en ook haar sokken. Die hij natuurlijk niet had opgegeten, heeft hij opgeraapt en aangetrokken; Hij kamde en krulde zelfs zijn haar. In grootmoe’ s stoel zat Wolf toen klaar.

‘Ze is te weinig,’ klaagde hij, ‘dat is toch geen heel maal voor mij.

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Maar Roodkapje knipoogde en zei: ‘O wat een mooie bontjas heb jij!’ ‘Fout!’ riep Wolf haar nijdig toe. ‘Wat heb je grote tanden, grootmoe, dat moet je zeggen, ezelskop. Nou ja, dan eet ik je zo maar op.’ Het kleine meisje kwam al gauw en vroeg aan Wolf traditiegetrouw: ‘O grootmoe, wat heb je ’n grote oren.’ ‘Dan kan ik je beter horen.’ ‘Wat ‘n grote ogen’, zei ze zoet. ‘Dan kan ik beter zien wat je doet,’ zei Wolf, terwijl hij naar haar staarde, en watertandde en likkebaardde. Na dat karkas, vol bot en haar, dacht hij, smaakt zij als kaviaar.

’t Kind lacht en trekt in een wipje een revolver uit haar slipje. Ze richt hem op het grote beest en beng, beng… die is er geweest! Een week of wat later, ik weet ’t nog goed, heb ik in het bos Roodkapje ontmoet. Ik herkende haar bijna niet, dat snap je, zo zonder cape en zonder rood kapje. ‘Hallo!’ riep ze vrolijk. ‘Zie je wel mijn prachtige bontjas van WOLVENVEL!’

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Sprookjestentoonstelling Boekentips

Sprookjesbundels voor in de klas

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

 En toen zei de draak … een reis rond de wereld in dertig sprookjes/ Sabine de Vos en Emilie Lauwers  Er was eens … 8 bekende sprookjes op rijm (met cd) / Marieke van Hooft  Buitenissige sprookjes / David Roberts  Knibbel knabbel knuisje … zeven sprookjes op rijm (met cd) / Ivo de Wijs  Eerste gekke sprookjesboek / Tony Ross  Mijn favoriete sprookjesboek / Tony Ross  Onsterfelijke sprookjes / Walt Disney  Wondermooie sprookjes / Walt Disney  Sprookjesletters: een abc-boek / Annemarie van den Brink  Er was eens een prins en die wou een prinses … zeven sprookjes op rijm/ Martine Bijl en Noëlle Smit  En ze leefden nog lang en gelukkig / Henri van Daele  Sprookjes voor een prinsesje / Henri van Daele  Allemaal sprookjes / Annie M.G. Schmidt  Grimm: volledige uitgave van de 200 sprookjes, verzameld door de gebroeders Grimm …

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Luisterboeken … een heerlijk hoorspel van Geluidshuis

       

De nachtegaal De wilde zwanen De mestkever De zevende dienaar De reisgenoot De Bremer stadsmuzikanten De zevenmijlslaarzen De gouden vogel, deel 1 en 2

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Bekende en minder bekende sprookjes

          

De wilde zwanen / Mi Sook Baek Doornroosje / Valerie Docampo Belle en het beest / An Leysen Het echte sprookje van Sneeuwwitje / Manuela Andreani De echte Pinokkio herverteld / Manuela Andreani Assepoester / Valerie Docampo Baba Jaga / An Leysen De notenkraker / An Leysen Sneeuwwitje / Piet de Loof en Benjamin Lacombe Alice in wonderland / Ed Franck en Rébecca Dautremer Het grote boek van vergeten prinsessen / Philippe Lechermeier en Rébecca Dautremer  Je vindt deze sprookjes via beringen.bibliotheek.be met als trefwoord ‘juweeltjes’. …

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

Sprookjes … een beetje anders

      

Gruwelijke rijmen / Roald Dahl De grote boze wolf (was helemaal niet boos) / Jonas Boets Sprookjesexpressie / Emy Geysens Kippetje Sneeuwwitje en de zeven uiltjes / Francesca Rossi Jippie! …een humeurig sprookje / Sanne Rooseboom Heksje Lily in sprookjestoverland / Knister Ontspoorde sprookjes / Junior Suske en Wiske

Kijken naar sprookjes … sprookjes op dvd

Bibliotheek Beringen Sprookjestentoonstelling

 Sprookjes van Walt Disney: Aladdin, Assepoester, Sneeuwwitje en de zeven dwergen, Rapunzel, Alice in wonderland, Frozen, … De gelaarsde kat, …  Hans Christian Andersen: sprookjesboxen 1 en 2  Prinses op de erwt / Will Koopman  Belle en het beest / Christophe Gans  De sneeuwkoningin / Vladlen Barbe  Jack the giant slayer / Bryan Singer  De mooiste sprookjes van Grimm: De meesterdief, Tafeltje dekje, Het dappere snijdertje, Broertje en zusje, De ganzenhoedster, Rapunzel, Repelsteeltje, …  The snow queen / Julian Gibbs  De notenkraker en de muizenkoning / Michael Johnson Tatiana  …