ADLİ TIP ve ADLİ BİLİMLER Prof. Dr. İ. Hamit Hancı Ankara Ü. Tıp Fak. Adli Tıp Adli tıbbın temel görevi, otopsileri yapmak, ölüm sebeplerini ve zamanını saptamak, adli bir olaya yönelik insan vücudu üzerindeki darp izlerini tesbit etmek ve cinsel saldırılarda delil saptamaktır. Dışarıdan bakıldığında sadece otopsi yapılan ve adli rapor verilen bir bilim alanı olarak görülen Adli Tıp son yıllarda bir çok bilim dalıyla ortaklaşa çalışır hale gelmiştir. Adli Bilimler ise; Tıp, Fen ve Sosyal Bilimler alanlarındaki bilgilerin Adaletin hizmetine sunulmasıyla ilgilenen bir daldır. Adli Bilimler; Tıp, Fen ve Sosyal Bilimler alanlarındaki bilgilerin Adaletin hizmetine sunulmasıyla ilgilenen bir daldır. Geniş yelpaze içerisinde tıp bilimlerinden, uzman hekim ve diş hekimi;fen bilimlerinden kimyacı, eczacı, antropolog , biyolog, zoolog, botanikçi, toksikolog, makine, elektrik ve elektronik mühendisleri; sosyal bilimlerden ise hukuk fakültesi mezunları, hakim, savcı, avukat, polis akademisi mezunları, psikolog, pedagog, sosyolog ve hatta iletişim fakültesi mezunları yerini almaktadır. Bu meslek sahipleri Adli Bilimler Enstitülerinde Master ya da Doktora Şeklinde bu eğitimi almalıdırlar. Bu enstitülerin kuruluş amacı temelde bilirkişi yetiştirmektir. Bilim ve teknolojinin suç çözümlemelerinde randımanlı bir şekilde kullanılabilmesini sağlamaktır. Adli bilimlerin alanlarının geliştirilmesi ağır işleyen adalet sisteminin daha hızlı ve daha kesin olarak sonuçlara gitmesini sağlayacaktır.
ADLİ BİLİMLERİN BÖLÜMLERİ I. ADLİ PSİKİYATRİ Adli Tıp ve Psikiyatri dallarının yasal sorunları birlikte ele aldıkları farklı bir uzmanlık alanıdır ve çok değişik konularla ilgilenir. Bir suç işleyen akıl hastasının, o sırada bilincinin yerinde olup olmadığı ve ceza alıp almayacağı Adli Psikiyatrinin konusudur. Suç işleyen çocukların bu suçun farkında olup olmadıkları, kendisine cinsel saldırıda bulunulan kişinin zeka durumu, haksız bir tahrik sonucunda kişinin verdiği reaksiyonun cezasına etkisi de diğer konulardır. Adli Psikiyatri sadece ceza ile değil Medeni Hukukla da ilgilidir. Satış, vasiyet, miras gibi hukuki işlemleri gerçekleştiren kişinin akıl sağlığı yerinde olarak bu işlemleri gerçekleştirip gerçekleştirmediğini de araştırır. Akıl sağlığı yerinde olmayan kişinin yaptığı işlemler hukuki bir hüküm ifade etmez geçersizdirler. Alt Birimleri a.Adli Psikoloji
b.Adli Hipnoz: Mahkemeye tanıklık yapacak kişilerin olayları hatırlamasını sağlayacak çalışmalar. II.Adli Entolomoloji Cesedin vücudundaki böcek ve larvaları incelenerek, cesedin ölüm zamanı öldüğü bölge tesbit edilebilmektedir. Alt Birim Ölenin üzerindeki toprak kalıntılarından ve toprağın analizi ile kişinin ölüm yerinin tesbiti. III.Adli Palinoloji Farklı ortamlarda gelişen bitkiler birbirlerinden morfolojik olarak farklılık göstermektedirler. Havadaki polenler mevsimlere göre de değişiklikler gösterdiğinden, polen analizleri zaman belirteci olarak da kullanılabilir. Polenler suç yeri, suçlu, suç zamanı gibi konularında kullanılır. IV.Balistik Ateşli silah ve patlayıcıların kullanıldığı olaylarda ölüm nedenini ve orijinini belirleme, kullanılan silah, barut ve çekirdeğin tesbiti. V.Yangın ve Kundakçılık Araştırmaları Bölümü Çıkan yangınlarda yangın sebeplerinin ve delillerin tesbiti. VI.Adli Antropoloji ve Adli İdantifikasyon Çürümüş insan cesedinin bulunabilen kalıntılarından kimlik, yaş ve cinsiyetinin tayini yöntemleri. Adli antropoloji, biyolojik antropolojik metodları kullanan uygulamalı bir ilimdir. Bu ilim adalet sistemine yardım gayesi ile hem kişilik tesbit eden ve hemde ölüm sebeplerini inceleyen bir konudur. Konular arasında yaş tahmini, cinsiyet tayini, boy ölçüsü, ırk atfı gibi genel biyoloji karakterleri tesbit etmek gelir. Buna kişiye mahsus biyolojik özellikler de katmak lazımdır. Alt birim: Adli Osteoloji VII.Adli Toksikoloji Zehirlenmelerde ve narkotik materyalde inceleme ve tesbit yöntemleri Alt Birim Adli Mikrobiyoloji Biyolojik-Kimyasal Silah Tesbit Birimleri VIII.Grafoloji (Belge İnceleme Birimi)
Grafoloji Yazı, İmza ve kredi kartı sahtekarlıklarında incelemeler. Adli stilistik ve stilometri. Birimin kuruluş amaçlarından biri de, belge incelemesinde kullanılan yöntemlerin Türkiye genelinde standartlaştırılması ve bu alanda hizmet veren bilirkişiler arasında yöntem birliğinin sağlanması olacaktır. Band Analiz Birimi, ses ve görüntü bandlarını inceleyerek bunların yazdırısı, geri plan sürekliliği, montaj aranması gibi teknik konularda adalete yardımcı olmaya çalışacaktır. Adli Fotoğrafçılık Fotoğraf üzerinde oynanarak suç delilinin tesbit edilmesi. IX.Adli Odontoloji (Adli Diş Hekimliği) Diş ve dişetlerinden yanmış cesetlerin kimliğini ya da hangi zehirle zehirlendiğini belirleyen birim. X.Adli Büstçülük Yumuşak dokularından arınmış bir şekilde bulunan bir kafatasının nasıl bir yüze sahip olduğunun plastik sanatçılarınca araştırılması. XI.Tıp Hukuku Hekimin yasal sorumluluk ve yetkilerini irdeleyen birim. Hekim hataları, hasta ve hekim hakları konularını inceler. XII.Kriminoloji (Suç Bilimi) Suça yönelten faktörlerin tesbiti ile suçluluğun önlenmesi için çalışmalar yapar. Sonuçların ceza hukukuna dönmesini sağlar. Alt Birimler Suç Psikolojisi: Suç işleyen kişilerin ruhsal çözümlemeleri ile olayları açıklığa kavuşturmak. Suçlunun Psikolojik Profilin çıkarılması. Suçluluk bölgelerinin belirlenmesi. Çocuk Suçluluğu Çocuk suçluluğuna yol açan etkenler ve önleme çalışmaları. Çocuk İstismarı ve İhmali Birimi Çocuk istismarı ve ihmali konusundaki çalışmalar tıp, hukuk, psikoloji, pedagoji, emniyet ve sosyoloji gibi pek çok disiplini ilgilendirmekte ve tüm dünyada multidisipliner ekiplerce yürütülmektedir. Suç Önleme ve Denetleme Stratejileri Merkezi Gerek Ülkemizde, gerekse dünya genelinde suçlar, giderek artmakta, yaygınlaşmakta ve işleniş biçimleri önceki yıllara göre daha karmaşık
şekillere dönüşmektedir. Her ülkenin resmi kurum ve kuruluşlarının yanı sıra, sivil toplum örgütleri ve özellikle akademik çevrelerinin suçla mücadelede doğrudan yer almaları gerektiği görüşünden hareketle, Adli Bilimler Enstitüleri bünyesinde bir Suç Önleme ve Denetleme Stratejileri Merkezi oluşturulmalıdır. Yapılacak araştırmalar: Şiddet ve saldırganlığın etyolojisinin belirlenmesi, Uyuşturucu Madde Kullanımı ve Şiddeti Önlemeye Yönelik Eğitim Projesi, Uyuşturucu Madde Kullanımı ve Şiddeti Önlemeye Yönelik Eğitim Projesi, Coğrafi Enformasyon Sistemleri ve Digital Haritalama ile Suçun Önlenmesi. XII.Adli Otomotiv Kaza araştırması; sistematik bir dikkat ve ayrıntılara ilgi göstermek suretiyle yapılan inceleme ve soruşturmadır. Bu bir ekibin görevidir. Trafik kazalarında Kazanın nedenini öğrenmek, kazadaki kusur ve suç unsurlarını bulmak, kusur derecelerini saptamak gibi görevlerin yanı sıra; Trafik kazası sonucu yaralanan ve/veya ölenlerde adli muayene ve otopsi, Kimliklendirme, Travmatik değişikliklerin lokalizasyonu ile niteliğinin belirlenmesi, Giysiler ve lezyon niteliğinin incelenmesi ile kazadan sorumlu taşıtın tanımlanması, Kaza öncesi konumun araştırılması, Ölüm nedeni ve şekli ile ölüm zamanının belirlenmesi, Geç ölümlerde nedensellik bağının kurulması ve Kazanın gerçekleşmesinde etkili olabilecek diğer etkenlerin araştırılması amacına yönelik incelemelerin tümünü kapsamaktadır. XIII.Adli Animasyon Suç olaylarının bilgisayar yardımıyla canlandırılarak açıklanması Alt Birim Bilgisayar/ Internet Suçları XIV.Cinsel Suçlar Birimi Cinsel saldırı olaylarında, adli tıp açısından yapılan muayenenin üç temel amacı vardır: 1.Olayda fiziksel şiddet kullanıp kullanılmadığı 2.Cinsel ilişkinin gerçekleşip gerçekleşmediği, derecesi ve sonuçları 3.Saldırganın kimliği
Multidisipliner bir yaklaşım gerektiren cinsel suçlarda, bulguların tespiti ve değerlendirilmesini "Cinsel Suçlar Birimi" sağlayacaktır. Adli Tıp uzmanı, adli hemşire, psikolog, pedagog ve hukukçu kadrosu içeren bu birimde cinsel saldırı olayı sonrası erken dönemde, kişisel hak ve özgürlükler korunarak, gerek mağdurun gerekse de sanığın fiziksel muayeneleri ile fiziki ve biyolojik materyalin tetkiki ve değerlendirilmesi ile olayda fiziksel şiddetin kullanılıp kullanılmadığı, cinsel ilişkinin gerçekleşip gerçekleşmediği, şekli, derecesi ve sonuçları ile sanığın idantifikasyonuna yönelik olarak olguların değerlendirilmesi sağlanacaktır. XV.Adli Hemogenetik DNA incelemeleri ile babalık testleri %100'e varan oranlarla yapılabilmekte, ayrıca bir çok olayın faili ortaya çıkarılmaktadır. Adli Hemogenetik Merkezinde nesep (annelik-babalık ve akrabalık) belirtimine ve biyolojik kalıntılardan kimlik tesbitine ilişkin çalışmalar yapılacaktır. XVI.Adli Görüntüleme XVII.Adli Meteoroloji XIX.Adli Veteriner Hekimlik. Hayvan İstismarı, Hayvan Isırık İzleri, Hayvan Antropolojisyle Uğraşır. XX.DVI. Felaket Kurbanları Kimliklendirilmesi "İnterpol Genel Sekreterliği"ne bağlı ülkeler arasında koordinasyon için gereklidir. Deprem, yangın, uçak faciası gibi olaylarda tamamen uzman kadrodan oluşan tim kimlik tespit ve teşhis işlemlerinde koordinasyon sağlar. Bu tim; polis, jandarma, adli tıp uzmanı, adli diş hekimi , DNA Uzmanı , Adli Antropolog gibi konusunda uzman personellerden oluşur XXI.İz İncelemeleri SONUÇ Yukarıda Belirtilen birimlerin bir kısmı ülkemizde faal olarak çalışmakta, bir ksımı kuruluş aşamasında olup bir kısmı ise sadece isim olarak bilinmektedir. Ancak dünyadaki gelişmelerin yakalanabilmesi ve suçlarla mücadelnin bilimsel zemine oturtulabilmesi için tüm birimlerin geliştirilerek adaletin hizmetine sunulması gerekmektedir. Kaynaklar * Hancı İ. H. Adli Tıp ve Adli Bilimler. Seçkin Yayıncılık, Ankara,2002. * Atasoy S. İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü Web Sitesi (Erişim Tarihi Ocak, 2001)