KORUNMAYA MUHTAÇ ÇOCUKLAR VE S.O.S. ÇOCUK KÖYLERİ

ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ, 1995 2 (I), 3 - 10

3

KORUNMAYA MUHTAÇ ÇOCUKLAR VE S. O. S. ÇOCUK KÖYLERİ £B Latife BIYIKLI* oplumların varlıklarını sürdürebil­ meleri ve yaşam düzeylerini yük­ seltebilmeleri açısından en güven­ celi yatırım çocuğa yapılan yatırımdır. Çağdaş, demokratik ve sağlıklı bir toplum yaratılmak İsteniyorsa, çocuğu fiziksel, zi­ hinsel, duygusal ve sosyal gelişim yönünden bir bütün olarak ele alan ve ev­ rensel değerlerle yetiştiren eğitim hizmet­ lerine önem verilmelidir. Bu nedenle bir toplumun uygarlık düzeyi o toplumun Çocuklarına verdiği değer ve hizmetlerle ölçülür demek yerinde olur. fTahir, 1974)

T

Normal koşullar altında çocuğun yetiştirilme ve eğitilmesinde, birinci dere­ cede yükümlülük aileye; onun olmaması, dağılması veya herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi durumunda ise devlete düşer. Bu nedenle aile bakım ve eğitiminden yoksun kalmış çocuklara "Korunmaya Muhtaç Çocuklar" adı verilir. Ülkemizde halen yürürlükte bulunan 2828 Savılı Sosval Hizmetler ve Çocuk Esİrae,-

edilip; fuhuş, dilencilik, alkollü içkileri veya uyuşturucu maddeleri kullanma gibi her türlü sosyal tehlikelere ve kötü alışkanlıklara karşı savunmasız bırakılan ve başıboşluğa sürüklenen çocuk" olarak tanımlanmaktadır.

Endüstriyel gelişimin hızlandırdığı kentleşme ve sanayileşme sürecinin aile kurumunda meydana getirdiği köklü değişmeler, nüfus artışı, işsizlik gibi ne­ denlerle sayıca giderek artan korunmaya muhtaç çocuklar, en önemli toplumsal so­ runlardan biri haline gelmiştir. (>nan, 1968) Ülkemizde korunmaya muhtaç çocukların gerçek sayısını bildiren istatis­ tikler henüz yoktur. Ancak bu sayının 1.000.000 civarında olduğu tahmin edil­ mektedir. (Arnaz, 1994)

2828 sayılı yasa kapsamında ko­ runmaya muhtaç çocukların bakım ve yetiştirilmeleri için, kurum bakımı ve ko­ ruyucu aile hizmetleri öngörülmüştür. me Kurumu Kanunu'nun 5. maddesi "b" Kurum bakımı; çocuk yuvası (0-12 yaş) fıkrasında korunmaya muhtaç çocuk; ve yetiştirme yurdu (12-18 yaş) şeklinde "Beden ruh ve ahlak gelişimleri veya şahsi düzenlenmiştir. güvenlikleri tehlikede olup; Halen 69 çocuk yuvasında 6601 1. Ana veya babası, ana ve çocuğa,91 yetiştirme yurdunda ise 10.588 babasız, çocuğa hizmet verilmektedir.

2. Ana veya babası veya her İkisi Ancak, kurum bakımı, teke tek de belli olmayan, ilişki ve duygusal etkileşimden uzak bir 3. Ana ve babası tarafından ihmal

bakım türüdür. Çoğunlukla fizyolojik ge-

* Prof. Dr. Latife Bıyıktı, A.Ü. Eğilim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Bölümü

4 reksınmelere cevap verebilmekledir Oysa sağlıklı bir gelişim ve davranış orunlu­ sunun temelinde duygusal gelişim yatar Bugün duygusal hayatın zihinsel ve fizik­ sel hayattan once geliştiği ve turn ge­ lişimin kaynağını oluşturduğu bilinmekte dır Aile ortamından yoksun olarak ku­ rumlarda yaşamını sürdüren çocuklar üzerinde yapılan araştırmalardan elde edilen bulgular, kurum bakımının çocuğun sağlıklı gelişimini olumsuz yönde etkile­ diği doğrultusundadır Bu çocukların aile yanında yetişen çocuklara kıyasla, fiziksel, duygusal, sosyal halta zihinsel gelişimlerinde genlikler gözlenmiştir (Bıyıklı, 1982) Tanınmış isviçreli eğitimci ve ko­ runmaya muhtaç çocukların babası diyebi­ leceğimiz Pestalozzı 'Toplumun yüklendiği eğitim ve bakım yöntemi ai­ leyi temsil ettiği olçude anlam taşır' diye­ rek XVIII yüzyılda aile olgusunun onculuğunu yapmıştır (Anselme, I960) Çocuk Hakları Bıldırgesı'de çocuk duygusal bir bağlılık, ahlakı ve maddi bu güvenlik ortamı içinde buyume hakkına sahip olmalıdır derken aynı düşünceden hareket etmiştir (ilke 6) Bu nedenle çocuk gelişiminde ailenin önemine inanan gelişmiş ulkeleı, kurum bakımını en az sayıya indirip, cum ağırlığı 'Koruyucu Aile' ve kuçuk ev ünitelerinden oluşan "Çocuk Koylerı'ne vermişlerdir Koruyucu Aile mahkemece hak­ kında korunma kararı alınan çocuğun, geçici veya sürekli, ucıeılı veya gonullu olarak aile ortamında bakımını gerçek­ leştirecek ve oz ana-baba yerini tutacak bir aıledıı Koruyucu aile bakımı ülkemizde 1961 yılından ben uygulanmasına karşın yelerince yaygınlaşmış dcğıldıı Ovsa has­

ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ talık, hükümlülük, ıssızlık ve ana babadan hırının kaybı ve benzen ki iz duruııılaı ında ailenin geçici hır suıe çocuğa bakamaması ve daha sonıa yanına alabileceği duıumlaıda "koruyucu aile' en uygun bakım lurudur 1961 yılından 1992 sonuna kadar koruyucu aile yanına verilen 2771 çocuğun 3/4'u, aileler taralından evlai edi­ nilmiştir Ülkemizde evlal edinme koşullarının guçluğu nedeniyle aileler, ko­ ruyucu aile bakımını, e\lai edinmeye bir basamak olarak kullanmışlardıı Ancak 1992 yılında Sosyal Hiz­ metler ve Çocuk Esııgeme Kurumu (SHÇEK) Genel Muduıluğu bu uygula­ manın yaygınlaşiııılabılmesı için yeni bir bakışla 'Koruyucu Aile Projesı"nı altı pilot ilde başlatmış bulunmaktadn Bu gun bu proje kapsamı içinde 267 çocuk koruyucu aile yanında bakılmaktadıı (Arna7, 1994) Görüldüğü gibi gerek kurumlarda, gerekse koruyucu aile yanında bakılan çocuk sayısı sadece 20 000 civarındadır Oysa 1 000 000 korunmaya muhtaç çocuk dışarda hizmet beklemektedir Bu güne kadar uygulamalardan çıkarılan sonuç ise, devletin tek basma soruna çozum getire­ memesidir ^ Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi der­ nek ve vakıtlar gibi gonullu sivil örgütlerle de işbirliği yapılarak çocuğa ve­ rilen hızmeıleı çeşitlendirilerek etkili bir biçimde yaygınlaştırılabilir Bu hizmet çeşitlerinden birinde uluslaıarası nitelikte taşıyan S O S Çocuk Koylen'dır

S.O.S. Çocuk Köyleri: S O S Çocuk Koyu koıunmaya muhtaç duruma duşmuş çocuklar için

ÖZEL EĞITIM

DERGISI

sıcak aile ortamı sağlamaya çalışan, poli­ tik ve dini acıdan tamamen bağımsız özel bir yardım kuıuluşuduı Çocukların koı tın­ ması için çağdaş bir modeldir denılebılıı ilk çocuk koyu 1949 yılında Her­ mann Gmeıner taıalından Avustuıyada ku rulmuştur Gmeıner, II Dünya Savaşından sonra babasını ve sonra da hastalık nede nıyle annesini kaybetmiş, ablası tarafından yetışlırılmıştıı Tıp Fakültesini bıiıııp hayata alıldıktan soma, kimsesiz çocuklar için bir koy kurmayı düşünmüş, bunu kendi çabası ve topladığı bağışlarla gerçekleştirmiştir (Gmeıneı, 1971) Avusturya da kurduğu 9 köyden soma başta Fransa ve Fedeıal Almanya olmak üzere bu kurumu Avıupada yaygınlaştırılmışın Bugün için UNESCO'ya da kaıdeş uye olan S O S Çocuk Kovu Dernekleri Munich ıc merkezi bulu­ nan Herman Gmeıner Fonu yaıdımıyla 100 değişik ülkede ^00 Çocuk Koyu pro­ jeli geıçeklcştıımıştıı Bu koyleıc 0 10 yaş arasındaki çocuklaı alınmaktadır Köye kabulde ıık, millet, dil, din ayrımı kesinlikle gözetilme? Gözetilen tek etmen ise muhtaç olma derecesıdıı Her SOS Çocuk Koyu ailesi, bu anne ile sayılan 6 ile 8 arasında değişen farklı yaslaıdakı kız ve erkek çocukların­ dan oluşur Bu çocuklar, kaıdeşlergıbı bu arada buyurleı Her aile, bir annenin eşliğinde kendine ait bir evde otururlar SOS Çocuk Koy annesi, tıpkı normal ailedeki anneleı gibi çocukların turn geıeksınmelerını kaışılayaıak güven ve sevgi ortamı içinde çocukların normal gelişimim sağlar SOS koyu, 15 ila 20 kadar aile evinden oluşuı ve bu koy yöneticisi tarafından yönetilir Koy yöneticisi anne­ lerin danışmanı durumunda olduğu gibi

5

çocukların eğitim surecinde de baba görevim üstlenil SOS koyu çocuklaıı, normal aile çocuklarının içinde bulunduğu benzeri koşullar altında yetışırleı ilk ve oıta oğrcmmlcıını koy yöresindeki resmi okul­ larda taıııamldilar Gençleı, mesleki eğilimleri ya da üniversite öğrenimleri boyunca \e kendilerim yetişkin hır insan olaıak ıdaıe edebilecek duımna gelinceye kddaı köye ait yurtlarda kalabilirler Bu yuıtlaı, genellikle öğrenim olanaklarının geniş olduğu bu kentin yakınında bulunmaktadırlaı (Gmeıner, 1971) SOS çocuk köylerinin amaçları, • Korunmaya muhtaç her çocuğa özellikle annenin bulunduğu bit dile sağldinak, • Onları güven \ e sevgi orldmı içinde yciıştııcıck ılcrıkr haydlın zoılukiaund goğus gemıesını oğıetmek, • bğıtım ve sosyal yardım sağla­ yarak kendilerine yeicılı ve urelıcı bir du­ runu gelir mek, • Kendi ülke gelenek ve görenek­ lerine aore eğitmek, ı • Başkdlarının maçlarına ve özelliklerine sayüi "osterecek deıecede hoşgörü sahibi olmayı oğunmcküı SOS Çocuk Kovunun dayandığı başlıca temel ilke bir anneye, kardeşlere bu eve ve bir köye veya mahalleye sahip olma 11 kesicin

i

Bu anneye sahip olma ilkesi

Aile içinde annenin çocuk için özel bıı yen ve anlamı vaıdıı O/eMıkle çocuğun ilk yıllaı ında annenin bedensel ve duygusal onemı buyukluı Bu nedenle çocuğun hayatında temci bırıol oynaı Anne ile ilk yıllaıda duygusal

6 yakınlık ve bir sevgi ilişkisi kurabilen çocuk, insanlarla ilişkiyi kurmayı ödüllendirici bir olay olarak algılayarak teme! bir güven duygusu geliştirir.

(Geçtan, 1993) Böylece anne ile çocuk arasında kurulan duygusal ilişkiler, turn gelişimin temelim oluşturur Bu nedenle Nıtschhe "Anne şefkat ve bakımını veya onun yerini tutabilecek bir duygusal bağı bulamayan çocuk, dünya ya da bir giriş kapısı bulamaz" demektedir. (Akt, Özbek, 1971) Bowlby yeni doğmuş bir bebeğin veya çocuğun bir aile ortamı içinde yetişmek, anne ile sürekli bir duygusal bağ kurmak gereksinimi içinde olduğunu, bu duygusal bağın çocuk için olduğu kadar, anne için de bir doyum ve sevgi kaynağı olması gerektiğim belirterek ruh sağlığının önemli bir ilkesi üzerinde durmuştur Spıtz'ın yaptığı araştırmalarda, yu­ valarda anne bakımından yoksun olarak büyüyen çocukların ıyı beslenme ve bakılma koşullarına karşın, boylarının uzamadığı, kilolarının artmadığı, yürümelerinin, konuşmalarının, tuvalet eğitimlerinin gen kaldığı saptanmıştır Ayrıca, bu çocukların, uyaranlara geç tepki verdiği, durgun ve çevreye karşı ilgi­ siz olduğu, az ağladığı, baş sallama, kafa vurma gibi davranışlar da geliştirebildiği görülmüştür R Spıtz, doğuştan ben yu­ valarda büyüyen veya uzun sure hastane­ lerde tedavi gören çocuklarda rastlanan bu belirtilerin tumune yuva hastalığı veya hastane hastalığı (hospıtalızm) adını vermiş ve tek neden olarak da anne yok­ sunluğunu göstermiştir (Ozturk, 1988) Bowl by'de araştırmalarında anne yoksunluğu ile duygusal ilgisizlik arasında bir ilişki bulmuştur Ona göre sevgi, objesinin kaybedilmesi, turn

ÖZEL EĞİTİM DERGİSt gelişim genliklerine ve özellikle çocuk suçluluğunu oluşturan antısosyal dav­ ranışlara neden olmaktadır Psikanaliz ekolunun kurucusu Freud, kişiliğin oluşumunda, erken bebek­ lik ve çocukluk yılları etkilerinin önemini belirtmiştir Bu donemde annenin, çocuk için hem doyurucu hem de haz verici en temel kaynak olduğunu bildirmiştir Bu haz objesini kaybeden veya kaybetme teh­ likesinde olan bir çocuğun ruhsal dengesi­ nin bozulacağını, nevrotık ve hatta psıkotık bozukluklar göstereceğini vurgula mıştır (Ozturk, 1988) Erıkson ise gelişimi dönemlere ayırıp incelemiş, Freud un psıkanalıtık kuramını ailenin sınırları dışındaki top­ lumsal dünyaya çıkarmıştır Erıkson'a göre, olumsuz ve dengesiz yaşanan bir donem, bir sonraki donemde olumlu yönde gelişebilir (Ozturk, 1988) Soz gelımı çevresindekilere guvenemeyen bir bebeğe, bir sonraki çocukluk döneminde ilgi ve bakım sağlanırsa, kişiliği olumlu yönde gelişebilir Demek ki çocukluğun herhan­ gi bir dönemini olumsuz yaşamış olan ko­ runmaya muhtaç bir çocuk aile ortamı içinde, ya da hır SOS Çocuk Koyu'nde sağlıklı bir şekilde gelişebilir Bu nedenle korunmaya muhtaç du­ ruma duşmuş çocukların gereksinimleri, yiyecek, giyecek ve yatacak bir yerin ötesinde, anne fjafcımı, baba koruyuculuğu ve kısaca aile sevgısıdır işte bu nedenlerle, çocuk köyünde, çocuğa kan bağından çok davranışlarında bir bütünlük gosıeren, yetiştirme yurdu ve Çocuk yuvalarındakı gibi sık sık de­ ğişmeyen, sevgi ve saygıyı sağlayan çocuk koyu annesine gereksinim vardır Çocuk ilk defa bir yetişkine inan­ mak ve ona kaışı açık olmak duygusunu SOS Çocuk Koyu annesinde yaşar

ÖZEL EĞITIM

DERGISI

Çocuğun bu yaşantısı, onun üzerinde yapılan tum eğitsel ve psikolojik çalışmalara yardım eder Çocuk bilir ki, kendine yol gösterilmekte ve çeşitli kişisel problemle­ ri için ona yardım edilmektedir 2

Kardeşlere sahip olma ilkesi

Bir çocuk koyu ailesinde sut çocuğundan ergen gence kadar çeşitli yaş grubundan kız ve erkek çocuklar bulunur Bu durum, genellikle aynı yaş ve cinsiyet­ teki çocukları barındıran yetiştirme yurdu ve çocuk yuvası gibi kurumsal bakıma kıyasla gelişim yönünden çok daha sağlıklı görünmektedir Çocuklar doğal bir ailedeki kardeşler gibi birlikte yaşar, bir­ birlerinin çeşitli duygularını paylaşırlar Onlar için kardeşlik bir tur yaşam güvencesidir Aynı aile içinde bazan oz kardeşler de bulunabilir Oz ve oz olmayan kaıdeşlerı SOS Çocuk Köyünde birbirle­ rinden ayırmak olanaksızdır Yaşça buyuk kardeşlerin boş za­ manlarında anneye ve kuçuk kardeşlere yardımcı olmaları onlarda, bir işe yarama, değerli olma, sorumluluk taşıyabilme duy­ gusunu geliştirir Ayrıca böylesine değişik yaş ve cinsiyetteki çocukların bir aileyi oluşturduğu uygulamada, çocuklaı • Sosyal hayan yaşayarak ve paylaşarak öğrenmeye başlarlar • Kaışı cinsiyetin farkına ve bi­ lincine varma olgusuna sahip olurlar • Özdeşleşme surecim kardeşler arasında da gerçekleştirirler • Karşılıklı sevgi alışverişi, anne çocuk sınırlarını aşarak, kuçuk kardeş, ağabey, abla arasında yaygınlaşmaya başlar Böylece bir başka boyutta da sevgi eksikliği giderilmiş olur Bir çocuk köyünde abla veya

7 ağabeyin kuçuk kardeşiyle ilgilenmesi, ona konuşma öğretmeye çalışması, yemek yedirmesi kirlenen giysisini değiştirmesi, sık sık görülen doğal manzaralardır Buluğ çağı sorunları düşünülerek belli bir yaştan sonra kızlarla, erkeklerin ayrılması düşünülmüş ve bu denenmışse de, çocuklar üzerinde olumsuz etkilen olduğu görülmüştür Çocuklar böyle bir davranışın anlamını çıkaramamışlar, bu uygulamanın yuruyemıyeceğı anlaşılınca da vazgeçilmiştir 3

Bir eve sahip olma ilkesi

Her çocuk koyu ailesinin kendine ozgu, bağımsız bir evi olduğunu söylemiştik Bu ev yeme, içme, yatmanın dışında, manevi bir koruyuculuğu da sim­ gelemekte, çocuklara ayrı bir güven ve sıcaklık vermektedir Çocukların yaşlarına gore üçer, ikişer veya bir kişilik yatak odaları vardır Her çocuğun kendi dolabı ve otel eşyaları bulunur Herkes kendi köşesini dilediği gibi düzenler Bu nedenle bir şeye sahip olma ve değerini bilme duygusu, yetiştirme yurdu çocuklarına gore çok daha iyi gelişmiştir

Her ev 8 kişilik bıı aileyi barındırabilecek ve gereksinmelere cevap verecek niteliktedir Evin merkezi salondur Çocuklar burada anne ve kardeşleriyle mutlu akş3tnlaı yaşarlar Çeşitli grup oyunları düzenler, muzık dinlerler Doğum günlerini ve dini bayı anılarını birlikte kut­ larlar Anne her sabah erken kalkar, çocuklarının kahvaltısını hazırlaı Sut çocuğu varsa onun gereksinimlerini karşılar, gunluk alışverişini yapar Okul dan donen buyukleı, annenin en yakın yardımcılarıdır Evde herkesin yapabileceği

i ölçüde bir iş bolumu vardır Çotuklaı, çalışma ve dinlenme saatlerini yararlı bir şekilde değerlendirirler

ÖZEL EĞITIM

DERGİS!

• Koy çocuklarının bırbırleıı aıasındakı iletişimin daha kolay ve yoğun olduğu,

Çocuk köyde, ya da mahallede diğer çocuklarla oynarken, dünyayı algılamaya ve onun bir bolumunu kendi denetimi altına almaya çalışır Yaşantı örneklen yaratır ve bunlar üzerinde denemelerde bu lunuı

• Grup içindeki dayanışmaların daha guçlu olduğu, • Toplulukları daha doyurucu bul­ dukları • Bireysel farklılıklara karşı daha duyalı oldukları • Belirgin bir şekilde neyin ne olduğunu bilme duygusunun hakim bu­ lunduğu • Güven duygusunun daha çabuk ve us! düzeyde geliştiği saptanmıştır Bu nedenle SOS Çocuk Köylerinin özellikle kuçuk topluluklaı biçiminde örgütlenmesinin oncmı ortaya çıkmak tadır Çocuk koyu anneliği, koy teyzesi ve çocuk koyu yöneticisi kurumun teme! elemanlarıdır Çocuk koyu anneliği, yalnız yaşa­ yan 30-45 yaşlarında bekar ve çocuksuz bııçok kadın için yeni ve önemli bir sos­ yal meslek olmuştur Bu meslek bir yan­ dan, anne sevgisine gereksinim duyan koı unmaya muhtaç çocuklara hizmet götürürken, bir yandan da anneye evlat sevgisi tattırmış oluı Bu nedenle yaıarlanma kaışılıklıdıı Çocuk koyu annesi işine talip olmak ıcın özel bir çâıtım veva öğretime gerek yoktuı En az ilkokul veya ortaokul mezunu olup, bağımsız bir evi yönete­ bilecek ve çocuklara sevgi ile yaklaşa­ bilecek bıı kişiliğe sahip olmak yeterlidir

Ekolojik psikoloji alanında Wnght'in, Willems'in ve araştırmaları kuçuk kasaba ve köylerde yaşayan çocuk ların davıanışları ve psikolojik yaşam özelliklerini belirlemiştir (Akt, Freedman, 1989) Buna gore

Bu görev için once gazete, televiz­ yon ve radyoda ilanlar verilir Sonra aday­ lar, psikologların da hazır bulunduğu Çocuk koyu komisyonu uyeleıı taralından lormlardakı bilgiye ve adaylarla yapılan mülakatlara gore seçim yapılır Seçimde

4 Bir köye, mahalleye sahip olma ilkesi SOS Çocuk Koyu 15-20 kadar bağımsız küçük evden oluşur Bu evlerin yanı sua, bir çocuk yuvası çeşitli etkin­ liklerin yapıldığı bir bina, jimnastik salo­ nu, yüzme havuzu, toplantı salonu, yönetim binası ve diğer personel için loj mani di bulunur SOS Çocuk Koyu yöneticisi ile çocuk koyu anneleri teyzeleri dışında bir yuva öğretmem birer psikolog, pedagog, sosyal hizmet uzmanı, hır doktor, muzık ve beceri öğretmeni, hemşire diğer yardımcı personeli oluşturul Koy, aileden sonra gelen ikinci ve daha geniş, çevreyi oluşturmaktadır Çocukların toplumsallaşmaları açısından adeta bir kopru görevini görmektedir Her çocuk diğeriyle etkileşim içindedir ilişkiler once aile üyeleriyle başlar, diğer yakın kişilerle surer Çocuğun kişiliğinin gelişmesi ve toplum­ sallaşması yönünden bu ilişkiler son dere­ ce önemlidir

ÖZEL EĞİTİM DbRGISl önemli etmenîerden bm de, adaylarda beden sağlığı kadar ruh «.ağlığına d.ı oncm verilmesidir Uygun gorulup seçilen «nneleı, bu yıl «üren özel bir eğitimden geçerler Buıada kendilerine çocuk bakımı, çocuk gelişimi ev ekonomisi. beJcn eğitimi, muzık ve çeşitli el becenleıı dersleri veıı lir Altı aylık teorik eğitimi beş aylık pra­ tik eğitim izler SOS Çocuk Koyu anneleri, nıeınuı statüsünde olup yılda 14 defa maaş alırlaı Bu maaş, ülkenin genci hayat standati larına gore değişir ve ıkı yılda bıı aıtaı Hastalık, kaza ve emeUı sigortaları bulu nuı Yaşlılığında ve uzun suren has­ talığında gereken heı tuılu sosyal yardımı görürler Ayrıca çocuk koyu annesinin yılda 36 izin gunune hakkı vardır Çocuk koyu annesi evine ve çocuklarına ait kararlaıda bağımsudn Evinde, çocuklar ile yakınlık temeli üzerine kurulmuş birlik içinde yaşar Noımal annclcı gibi bu annelerin de bıı dileği çocuklarının okuilaıda başarılı olmalarıdır Bu nedenle okullardaki aile ve veli toplantılarını ızlerleı Çözemedikleri bir sorunla karşılaştıkları zamanda, geıekırse koyun yöneticisine ve yardımcı uz­ manlara danışabilirler Anne. çocukların akrabalan bulun­ duğu takdirde onlarla olan ılışkıleıını geliştirir, ya da kendi akrabalarını SOS Çocuk koyu ailesiyle tanıştırır Onların teyze, dayı, amca, hala yerleıını Ilıtma­ larını sağlar Heı koy annesine, her ay ev ıdaıc parası ödenir Bu ücret tulumlu bir e\ kadının olçuleııne gore hesaplanmışın Anne bu parayı gereksinimine gore dile­ diği gibi harcar Koy annesinin izinli olduğu ya da

9 hastalığı sırasında onun görevini üstlenen koy ley7elcrı bulunur Bu teyze evdeki eğitim yöntemlerine ve evdeki sisteme do­ kunmadan evi ve çocukları yönetir Koy yöneticisi, butun SOS köyünde çalışanların doğrudan doğruya amindir SOS dernek organlaıı taralından verilen yonetmelıkleıe bağlı olarak koyun butun eğitim, personel, yönetim ve örgütlenmesinden sorumludur Annelerin danışmanı olmasa yanısıra, çocuklaıın eğilim ve oğıetım surecinde de baba görevini üstlenil Koy Yöneticisi ayrıca • Çocuklaıın okula başlatılması ve mezuniyetten, • Çocukların belli bıı zaman için akı aba \eya başka kişilerin yanına veıılme kaı aı i • Çocukların meslek eğilimiyle ilgili kaıaıların alınması, • Resmi makamlarda haklarının koı tınmasından da sorumludurlar SOS çocuk köylerinde babanın ek­ sikliğinin bir sorun olup olmadığı iartışabılıı Son on yıl içinde yapılan araştırmalar, çocuk gelişiminde babanın, da, ilk yaşlaıda anne kadar önemli olduğu sonucuna vaımışlaıdıı Özellikle noımal bu psıkososyal gelişim için babanın ge­ rekli olduğu savunulmaktadıı (Lezme, 1979) Bu savla SOS çocuk köylerinde de anne ve babadan oluşan aile sistemi denen­ miş, fakat babanın oz olmayan çocuğu kabul etmede guçluğu ve kimi zaman ai­ leye uyum sağlayamaması bu uygulamayı başaıısız kılmıştır Bu nedenle baba figuru için koy yöneticisiyle yetinmek daha uygun olmuştur Ülkemizdeki Durum: Ülkemizde de 1977 yılında, S O S Türkiye Çocuk Koyu Kurma ve Yaşatma

ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ

İO Vakfı kurulmuş ve Ankara Sıncan koyu yakınlarında ilk Turk Çocuk Koyu proje­ sine başlanmıştır Ancak bu proje çeşitli nedenlerle tamamlanamamıştır 10 yıl sonra S O.S Kınderdorf International ile Türkiye Korunmaya Muhtaç Çocuklar Vakfı'nın işbirliği ile 1989 da istanbul <* Gaziosmanpaşa Bolluca köyünde başlanan Bolluca Çocuk Koyu, 1991 yılında faa­ liyete geçmiştir. 52.000 metrekarelik bir alan üzerine kurulmuş 12 aile evi, idari bi­ nalar ve işletme lesislen bulunmaktadır ve 120 çocuğa hizmet götürülmektedir Çocuk koyunun ınşaası ve teknik donanımının tamamı S O S KINDERDORF tarafından karşılanmıştır Vakit ise araziyi temin edip binaların tefrişini üstlenmiştir Özetle S O S Çocuk Koyu, her çocuğa anneli bir ev, bir aile çevresi ve toplumdan soyutlanmamış bir yaşam sağlayarak, çocukların doğal gereksinimle­ rine cevap verecek nitelikte düzenlenmiş sağlıklı bir ortamdır Ayrıca devlete malı bir yuk getirmediği gibi, sayıları günden güne artan, korunmaya muhtaç çocuklaıa ek bir yardım sağlayarak devletin yukunu de azaltabilir Koruyucu aileye kıyasla daha kolay kontrol edilebilir niteliktedir Bunun yanında daha fazla çocuğa da hiz­ met goturulebılır Ülkemizde, S.O.S Çocuk Koyu uygulanmasının gerçekleştirebılırhk açı­ sından tartışması yapılabilir Ancak çocuk koyu uygulamaları bize ışık tutabilir nite­ liktedir. Gerek SOS Çocuk Koyu dernek­ lerine uye olarak gerekse kışla tıpı kurum­ ları "aile ünitelerine bölerek ya da koru­ yucu aile sistemini geliştirip yaygınlaş­ tırarak Korunmaya Muhtaç Çocuklar soru­ nuna bir çozum mutlaka getirilmelidir" diyebiliriz.

KAYNAKÇA Anselme, F (I960) Les villages d'enfans S O S Publication des villages dıenfants S O S Arnaz, Z (1964) Sosyal Hizmet­ ler ve Çoruk Esirgeme Kurumu, Ko­ ruyucu Aİle Projesi (KAP) Değerlendirmesi. IV Ulusal Sosyal Hiz­ metler Kongresi Bilimsel Çalışmaları Bıyıklı. L (1982) Y e t i ş t i r m e yurduna yuvadan gelen 7-11 yaş çocuklarının zihinsel ve psîkososyal gelişimlerinin incelenmesi.

Yayınlanmamış doçenılık tezi A U Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara Bowfby J (1954) Soins maternels et sante men tale. O M S Geneve Fredman. J L (1989) Sosyal psi­ koloji. (A Dönmez, Çev) Ankara İmge Yayınları Geçıan, E (1993) Psikodinamik Psikiyatri ve normaldışı dav­ ranışlar. İstanbul Remzi Kitapevi Gmeıner. H (1971) Les villages d'enfans S O S Publication d c villages Dıentanıs S O S İnan, A N (1968) Çocuk huku­ ku Isıanbul A U Eğnim Fakültesi Yayını No S Lezıne, J (1979) La socialisa­ tion de L' enfant. Enfance. Congres International de Psychology de L lenfant.

Paris Özbek A K (1971) Sosyal Psi­ kiyatriye giriş Ankara A U Tıp Fakültesi Yayınları Ozturk, O (1988) Ruh sağlığı ve bozuklukları Ankara Nurol Matbaacılık S O S Çocuk Köyleri (1990) Broşür. Mer Ajans Tanır, C (1974) Öğrenci Prob­ lemleri. Ankara İş Bankası Yayınları te'de P U F

Zazzo, R. Gtatıot H (1972) T r a i psikoloji de l'enfant, Paris