Antalya'da Yaşayan Görme ve Bedensel Engelli Bireylerin Sosyal Yaşamları Araştırması Sonuç Kitabı

"Bu Proje Avrupa B rl ğ ve Türk ye Cumhur yet tarafından finanse ed lmekted r"

Ç O CUKL ARA ENGEL YOK

POLİTİKA ÖNERİLERİ ve SONUÇ RAPORU

Sivil Toplum Geliştirme Merkezi

ANTALYA

POLİTİKA ÖNERİLERİ ve SONUÇ RAPORU

Hazırlayan:

UĞUR KAYA ÖZEL EĞİTİM UZMANI

* Bu yayın Akt f Engell ler Gençl k ve Spor Kulübü Derneğ ’n n S v l Toplum Örgütler Arasında D yaloğun Gel şt r lmes -II h be programı altında "Avrupa B rl ğ ve Türk ye Cumhur yet tarafından finanse ed len" TR2011/0135.07-011.07 referans numaralı ‘‘Çocuklara Engel Yok’’ projes kapsamında hazırlanmıştır. * "Bu yayın Avrupa B rl ğ 'n n yardımıyla hazırlanmıştır. Bu yayının çer ğ nden yalnızca Akt f Engell ler Gençl k ve Spor Kulübü Derneğ sorumlu olup, herhang b r şek lde AB'n n görüşler n yansıttığı şekl nde yorumlanamaz"

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...........................................................................................................................3 BÖLÜM 1. GİRİŞ 1.1- ENGEL/ENGELLİLİK NEDİR…………………………...…..............................4 1.2- ENGELLİLER VE SOSYAL YAŞAM…..…………….…………........………...9 1.3- ENGELLİLERİN EĞİTİMİNDE KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARI.....10 1.4- ENGELLİLER VE HUKUK ...............................................................................13 1.5- SAHA ÇALIŞMASININ AMAÇLARI...............................................................33 1.6- UYGULAMA SÜRECİ VE VERİLERİN TOPLANMASI……….....…….…36 1.7- VERİLERİN ANALİZİ........................................................................................38 BÖLÜM 2. BULGU ÖZETLERİ 2.1- ENGELLİ BİREYLER BULGU ÖZETİ.………………….……...….………..39 2.2- ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/ BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLER BULGU ÖZETİ....…..…....………………..……………..…………….....41 2.3- ENGELSİZ BİREYLERİN ENGELLİ BİREYLERE YÖNELİK TUTUMLARI BULGU ÖZETİ.……...………....…………………………………..43 BÖLÜM 3. BULGULAR VE YORUMLAR TABLOLAR VE GRAFİKLER LİSTESİ..................................................................44 3.1- ENGELLİ BİREYLERE UYGULANAN ANKETLERİN BULGULARI..…51 3.1.a- ENGELLİ BİREYLERİN DEMOGRAFİK BULGULARI……...................51 3.1.b- ENGELLİ BİREYLERİN SOSYO-KÜLTÜREL YAŞAM BULGULARI...56 3.2- ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLERE UYGULANAN ANKETLERİN BULGULARI……………...…...…..67 3.2.a- ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLERİN DEMOGRAFİK BULGULARI............................................................67 3.2.b- ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLERİN SOSYO-KÜLTÜREL YAŞAM BULGULARI..……...………...…....73 3.3- ENGELLİ BİREYLERİN SAĞLIK BİLGİLERİ VE SAĞLIK HİZMETİ ALMA BULGULARI………………………...……......………………………….…82 3.4- ENGELLİ BİREYLERİN EĞİTİM BİLGİLERİ VE EĞİTİM HİZMETİ ALMA BULGULARI……...……….……………...…......………………….………92 3.5- ENGELSİZ BİREYLERİN ENGELLİ BİREYLERE YÖNELİK TUTUMLARININ BULGULARI……………………….....…...…………………..99 BÖLÜM 4. ÖNERİLER……………….............………......…...……………….…118 KAYNAKLAR …………….................….............……….....…...…………………120

ÖNSÖZ Akt f Engell ler Gençl k ve Spor Kulübü Derneğ ; Engell ler n spor faal yetler n n etk nleşt r lmes ve gel şt r lmes n sağlamak, bu konuda çalışmalar yapan k ş ve kuruluşlara destek vermek, engell ler n eğ t m ve sağlık ht yaçlarına katkıda bulunarak sosyal dayanışmalarını sağlamak, onları yaşamın her alanında olduğu g b sporda da akt f hale get rmek ç n çalışmalar yapmak amacıyla kurulmuştur.

Akt f Engell ler Gençl k ve Spor Kulübü Derneğ olarak yürüttüğümüz No Barr ers for Ch ldren – Çocuklara Engel Yok projes , Türk ye Sakatlar Derneğ ve Altı Nokta Körler Derneğ Antalya Şubeler le Akden z Ün vers tes Proje Gel şt rme, Uygulama ve Araştırma Merkez şb rl ğ le uygulamaya koyulmuştur.

Projem z S v l Toplum Gel şt rme Merkez 'n n yürütücülüğünü üstlend ğ S v l Toplum Örgütler Arasında D yaloğun Gel şt r lmes -II h be programı çerçeves nde gerçekleşt r lecek yerel uygulama, ulusal pol t ka hedefler olan özel b r engell hakları projes d r.

Projem z temel olarak Antalya'da kamet eden 15 yaş altı çocukların eğ t m ve sosyal katılım süreçler nde karşı karşıya kaldığı problemler n tesp t , bu problemlerle kend ler n n ve a leler n n mücadele yöntemler n n değerlend r lmes ve elde ed len sonuçlara göre pol t ka uygulayıcılara referans olab lecek yayınların hazırlanarak kamuoyu le paylaşılması hedefi çerçeves nde kurgulanmıştır.

Proje çerçeves nde yapılan saha çalışmasının b r ürünü olan bu k tap l m zde yaşayan 15 yaş altı engell b reyler n ve bu b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n sosyo-kültürel yaşantılarının ne boyutta olduğu ve karşılaştıkları zorluklarla lg l görüşler n n ortaya konulması amacı le hazırlanmıştır. İl m zde yaşayan engell ler n sosyal hayata katılımı l m z n gel şm şl k düzey le paralel olacaktır. Unutulmamalıdır k bu katılımın arttırılması ç n tüm b reylere mutlaka görevler düşmekted r. Engell b reyler ç n s nema, konser, alışver ş, spor alanları g b yerlerde fiz ksel düzenlemeler n arttırılması ve bu b reyler n ulaşımlarının sağlanması engell b reyler n sosyal hayata katılımını arttıracak etkenlerdend r.

Bunun yanında engell lere yönel k tutumların poz t f yönde değ şt r lmes b le engell b reyler n sosyal ortamlarda daha rahat olmalarına yol açacak ve onları rahatlatacaktır. Bu çalışmanın sonuçları ncelend ğ nde engell b reyler n ve bu b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n genel stekler n n de bu yönde olduğu görülmekted r. Sonuçlar detaylı olarak ncelend ğ nde engell b reyler ç n yürütülecek projelerde ya da onlara ver lecek h zmetlerde neler yapılması gerekt ğ görüleb l r. Sonuçlar engell lere yönel k h zmet sunan kamu kuruluşları, beled yeler, hastaneler ve özel kuruluşlar ç n rehber olması d lekler m zle…

Unutmayalım k hep m z n engell b reyler ç n yapab leceğ ve onlardan öğreneb leceğ b r şeyler mutlaka vardır…

Nurdan ÖZSOY Akt f Engell ler GSK Derneğ Başkanı

BÖLÜM 1. GİRİŞ 1.1- ENGEL/ENGELLİLİK NEDİR Tanım olarak “engell ” sakat ve özürlü kel meler yer ne kullanılsa da bu sözcükler farklı anlamlara gelmekted r. Özürlü ter m "özürlülüğü" odak noktasına koymayı gerekt ren, yan özürlülük olgusunu nesnelleşt ren b r kavramdır. Buna karşın engell l k, hemen olmasa da zamanla bu zorunluluktan kurtulab lmey , düşünceler m zde yumuşama ve esnekl k sağlamayı başarab lecek b r ter m olarak görünmekted r. Son dönemlerde se alanyazında ve günlük yaşamda “ Yeters zl kten etk lenm ş b rey” ya da “ Özel gereks n ml b rey” tanımı kullanılmaktadır.

1. BM'den engell tanımı: B rleşm ş M lletler Genel Kurulu'nun kabul ett ğ Engell K ş ler n Hakları B ld rges 'nde engell tanımı şöyle yapılmaktadır.

“Normal b r k ş n n k ş sel ya da sosyal yaşantısında kend kend s ne yapması gereken şler , bedensel veya ruhsal yetenekler ndek kalıtımsal ya da sonradan olma herhang b r noksanlık sonucu yapamayanlar”.

2. 5378 Sayılı Özürlüler (Engell ler) Kanunu: Doğuştan veya sonradan herhang b r nedenle bedensel, z h nsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yetenekler n çeş tl derecelerde kaybetmes neden yle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereks n mler n karşılama güçlükler olan ve korunma, bakım, y leşt rme, danışmanlık ve destek h zmetler ne ht yaç duyan k ş “özürlü” olarak tanımlanmaktadır.

WHO - Dünya sağlık örgütünce yapılan engell tanımı: Özürlülük kavramına Dünya Sağlık Örgütü, B rleşm ş M lletler ve ILO tarafından farklı bakış açılarından yaklaşılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, özürlülük kavramı hakkında aşağıdak g b hastalık sonuçlarına dayanan, sağlık yönüne ağırlık veren b r tanımlama ve sınıflama yapmıştır:

 Noksanlık (Impa rment): “Sağlık bakımından “noksanlık” ps koloj k, anatom k veya fiz ksel yapı ve fonks yonlardak b r noksanlığı veya denges zl ğ fade eder.”  Özürlülük (D sab l ty): “Sağlık bakımından “Engell l k” b r noksanlık sonucu meydana gelen ve normal sayılab lecek b r nsana oranla b r ş yapab lme yeteneğ n n kaybed lmes ve kısıtlanması durumunu fade eder.”  Malul yet (Hand cap): “Sağlık bakımından “malul yet” b r noksanlık veya engell l k sonucunda, bel rl b r k ş de meydana gelen ve o k ş n n yaş, c ns yet, sosyal ve kültürel durumuna göre normal sayılab lecek faal yette bulunma yeteneğ n önleyen ve sınırlayan dezavantajlı b r durumu fade eder.”

ALANYAZINDA TANIMLAR Zedelenme-Sapma: B rey n ps koloj s nde, fizyoloj s nde ve anatom s nde meydana gelen geç c ya da kalıcı türden b r kayıp, görev bozukluğu veya yapı bozukluğuna zedelenme den r. Erken dönemde anne kaybı, gözler n görmemes veya eller n kaybetme yürüyememe vb. durumlar zedelenme olarak değerlend r leb l r.

Yeters zl k: Yeters zl k geç c -kalıcı, g der leb l r-g der lemez, gel şenger leyen, etk s durumdan duruma değ şeb len özell kler göstereb l r. Bunlar derecel d r. Yeters zl k daha çok b reye bağlıdır, b reyseld r. Özür-Engel: B rey n yeters zl k yüzünden kend nden beklenen roller oynayamaması durumudur. Okuyamama yeters zl ğ neden yle çocuk öğrenen öğrenc rolünü oynayamaz. Bu yönüyle engell sayılır.

ENGELLİLİK TÜRLERİ Z h nsel Engell : Çeş tl derecelerde z h nsel yeters zl ğ olan b reyd r.

Z h nsel yeters zl ğ olan b reyler (mentalretardasyon), Down Sendromundan etk lenm ş b reyler, Fen lketonür den etk lenm ş b reyler (z h nsel yeters zl ğe yol açmışsa) bu grupta yer almaktadır. İş tme Engell : Tek veya k kulağında tam veya kısm ş tme kaybı olan b reyd r. İş tme c hazı kullanan b reylerde bu grupta yer almaktadır. Görme Engell : Tek veya k gözünde tam veya kısm görme kaybı veya bozukluğu olan b reyd r. Görme kaybı le b rl kte göz protez kullananlar, renk körlüğü, gece körlüğü olanlar da bu grupta yer almaktadır. Ortoped k Engell : Kas ve skelet s stem nde yeters zl k, eks kl k ve fonks yon kaybı olan b reyd r. Kol, ayak, bacak, parmak ve omurgalarında kısalık, eks kl k, fazlalık, yokluk, hareket kısıtlılığı, şek l bozukluğu, kas güçsüzlüğü, kem k hastalığı olanlar, felçl ler, serebralpals , spast s tes ve sp nab fida'dan etk lem ş b reyler bu grupta yer almaktadır. D l ve Konuşma Engell : Herhang b r nedenle konuşamayan veya konuşmanın hızında, akıcılığında, fades nde bozukluk olan ve ses bozukluğu olan b reyd r. İş tme problem olmadığı halde konuşamayanlar, gırtlağı alınanlar, konuşmak ç n alet kullananlar, kekemeler, afaz , d l-dudak-damak, çene yapısında bozukluk olanlar bu grupta yer almaktadır. Ruhsal ve Duygusal Rahatsızlığı Olanlar: Duygu, düşünce ve davranışlardak normalden farklı örüntüler neden le günlük yaşam akt v teler ne tamamlamada, b reyler arası l şk ler n devam ett rmede güçlük yaşayan b reyd r. Depresyon ş zofren g b hastalıklar bu grupta yer almaktadır. Süreğen Hastalık: B rey n çalışma kapas tes ve fonks yonlarının engellenmes ne neden olan, tedav gerekt ren hastalıklardır (kan hastalıkları, kalp-damar hastalıkları, solunum s stem hastalıkları, s nd r m s stem hastalıkları, drar yolları ve üreme yolları hastalıkları, c lt ve der hastalıkları, kanserler, endokr n ve metabol k hastalıkları, s n r s stem hastalıkları, HIV bu grupta yer almaktadır.)  D kkat Eks kl ğ ve H perakt v te Bozukluğu: Çocukta 7 yaşından önce başlayan, en az k ortamda (ev, okul) 6 ay süreyle yaşına ve gel ş m sev yes ne uygun olmayan d kkat eks kl ğ , aşırı hareketl l k, h perakt v te ve dürtüsell k bel rt ler yle görülen bozukluktur.

İLİMİZDEKİ ENGELLİLİK PROFİLİ Türk ye İstat st k Kurumu (TÜİK, 2010) ver ler ne göre ülkem zdek Engell Oranı; Toplam nüfusun %12.29'dur. Yan ülkem zde 9 m lyon engell b rey bulunmaktadır. Antalya'da yaşayan engell b rey sayısı: 12136 Okuryazar olmayan engell sayısı: 3134 İlkokul ve lköğret m mezunu engell sayısı:4302 Orta öğret m mezunu engell sayısı: 276 Okul önces ne devam eden engell sayısı: 587 İlköğret m okul ve kurumlarına g den kaynaştırma öğrenc sayısı: 1918 İlköğret m okulu özel eğ t m sınıfına g den engell öğrenc sayısı: 626 Ortaöğret m kurumlarına g den y ne kaynaştırma öğrenc s sayısı: 244 Ortaöğret m kurumlarında özel eğ t m sınıfına g den öğrenc sayısı: 1164 İk nc b r engel bulunan engell sayısı: 1074 3-14 yaş arası h çb r okula veya rehab l tasyon merkez ne g tmeyen sayısı: 114'tür.

TARİHSEL GELİŞİM Tar hte engell b reylere yönel k yaklaşımlara bakıldığında; Esk Mısır'da M.Ö. 11 ve 12. yüzyıllarda esk Mısır'da, okullarda ver len ders k taplarında şöyle b r bölüme rastlanmıştır: ''B r körle gülüp alay etme. B r cücey aşağılama. Ağır felçl b r nsanın durumunu daha da zorlaştırma. Tanrı'nın yarattığı z h nsel engell b r nsanla alay etme.''

Roma İmparatorluğunda se, yen doğan veya çocukluğunun lk yaşlarında engell olduğu anlaşılanların babaları tarafından öldürülmes ne yasa le z n ver ld ğ görülmekted r.

Ortaçağa gel nd ğ nde se k l sen n etk s le Engeller n çler nde b r şeytan olduğuna nanılmış ve o dönemde doğan engell bebekler öldürülerek şeytanın ortadan kaldırıldığına nanılmıştır. Engell nsanlar toplumdan zole ed lm ş, böyle nsanların karakter problemler olduğu topluma öğret lmeye çalışılmıştır.

Genelde z h nsel engell ler 'Del ' olarak adlandırılmış. Ancak bunların b r kısmından da özel durumları yüzünden korkulmuş, az da olsa kutsal varlıklar olarak kabul ed lm şt r.

Tar hte engell b reyler toplumsal let ş m zorlukları ve tanılanma le lg l b lg düzey ndek eks kl klerden dolayı sosyal hayatta yer alamamışlardır. Modern anlamda engell b reyler ç n lk rehab l tasyon merkezler 1820'de Almanya'da kurulmuş ve bu b reyler n tanılanması, gruplanması ve toplumsal entegrasyonları le lg l çalışmalar yapılmıştır. Bu gruplama ve tanılama çalışmaları sonucunda engell b reyler n eğ t m ve toplumla kaynaşmaları ç n etk l b r çalışmaya g d ld ğ söyleneb l r.

B r nc Dünya Savaşını tak p eden yıllarda, savaşta yaralanan çok sayıda nsanın yaşamlarını engell olarak sürdürmek zorunda kalmaları neden yle y leşt rme kurumları kurulmaya başlanmıştır. İlk açılan y leşt rme kurumları arasında New York'ta 1917'de açılan Sakatlar ve Maluller Enst tüsü, 1919'da açılan M lqeukee Sakatlar Rehab l tasyon Merkez sayılab l r. İk nc Dünya savaşından sonrak yıllarda entegrasyon ve normalleşt rme kavramları ortaya atılmıştır. Savaş sonrasında ortaya çıkan şgücü açığının, kısmen de olsa savaşta yaralanan engell lerle karşılanmak zorunda kalınması bu k ş ler n rehab l te ed lmes n gündeme get rm şt r.

1950'l yıllar aynı zamanda nsan hakları konusundak görüş ve uygulamaların da yoğun olarak tartışıldığı yıllardır. Bu gel şmen n de etk s yle, örneğ n 1950 yılında Cenova Konferansında engell ler n sosyal rehab l tasyonu gündeme get r lerek eğ t m, tedav , meslek rehab l tasyon ve st hdam konularında uluslararası standartlar bel rlenmes ön görülmüştür. 1952 yılında B rleşm ş M lletler tarafından UNDP, ILO, WHO, UNESCO,CEF, UN g b uluslararası kuruluşların katılımının sağlandığı b r toplantıda yen b r bakış açısıyla eğ t m ve rehab l tasyon programları gel şt r l rken, engell lerle lg l konuların da bu kuruluşların programlarına dah l ed lmes stenm şt r.1960'ların sonlarında se “Sosyal Model” yaklaşımı adı ver len yen bakış açısıyla engell ler n yaşadıkları sınırlılıklar le çevresel etkenler ve toplumda engell lere yönel k tutumlar arasındak yakın l şk ye şaret ed lerek engell l ğ n toplumsal yanı vurgulanmaya başlanmıştır. Bu yen anlayış, uluslararası kuruluşların, özell klede B rleşm ş M lletler ve bağlı örgütler n engell l k pol t kalarına yansımıştır. 1969 yılında B rleşm ş M lletler Genel Konsey Sosyal Kalkınma ve Kalkınma Sürec ne Da r B ld rgey yürürlüğe koymuştur. Bu b ld rgen n19. Maddes z h nsel ve bedensel engell ler n topluma katılımının arttırılması da dâh l olmak üzere sağlık, sosyal güvenl k ve sosyal refah önlemler n n alınmasını ön görmekted r. B rleşm ş M lletler Genel Kurulunun İnsan Hakları Evrensel B ld rges ne ek olarak yayımladığı “Engell Hakları B ld rges ” le tüm engell ler n haklarının d n, d l, ırk, c ns yet, deoloj k ayrım yapılmaksızın garant altına alındığı vurgulanmıştır.

Engell lere l şk n gel şmeler 1980'lerden t baren artmış, B rleşm ş M lletler Genel Kurulu 3 Aralık 1981 tar h nde aldığı b r kararla o yılı “Engell ler Yılı” lan etm şt r. Aynı yıl 'fırsat eş tl ğ ' kavramı lk olarak İng ltere'de b r s v l toplum örgütü tarafından ortaya konulmuştur. Bu kavram 1980 sonrası uluslararası engell l k pol t kalarını etk lem şt r. Bu süreçte engell ler n toplumsal yaşamda yer almalarını sağlamak üzere oluşturulan pol t kalar öneml ölçüde hız kazanmıştır. BM, 1982 yılında “Engell K ş lerle İlg l Dünya Eylem Programı'nı yürürlüğe koymuştur. Engell ler ç n Dünya Eylem Planının tavs ye ett ğ faal yetler n hükümetlerce uygulanmasını ve tüm dünyada engell lerle lg l gel şmeler sağlamak amacıyla 1983–1992 yıları arası “B rleşm ş M lletler Engell ler On yılı” lan ed lm şt r. Bu süre boyunca 10-16 Mayıs Sakatlar Haftası olarak kutlanmıştır.1992'de “B rleşm ş M lletler Engell ler On yılının kapanış toplantısında her yıl 3 Aralık gününün Engell ler Günü olarak kutlanması kararlaştırılmıştır.

BM'n n engell l k konusundak pol t kaları Avrupa B rl ğ 'n de etk lem ş, üye ülkeler Engell ler konusunda fırsat eş tl ğ ne dayalı pol t kalar üretmes ç n teşv k etm şt r. Bu kapsamda Avrupa Konsey tarafından 1980 ve 1990'larda çeş tl b ld rgeler ve kararlar yayımlanmıştır. Bunlardan engell l k konusunda temel çerçeve oluşturan düzenlemelerden b r Avrupa Kom syonu'nun “Engell ler İç n Fırsat Eş tl ğ -Topluluğun Yen Engell l k Stratej s 1996” başlıklı b r tebl ğd r. Bu stratej , Engell ler n toplumsal yaşamın tüm alanlarında karşılaştıkları engeller n tanımlanması eş tl ğ nden yararlanmasının önündek engeller n ortadan kaldırılmasını vurgulamaktadır. 1999 yılında mzalanan Avrupa Topluluğu Amsterdam Antlaşmasına lk kez engell l ğe dayalı ayrımcılıkla mücadele ed lmes n çeren b r hüküm konulmuştur. Bu hüküm üye ülkeler bu konuda tedb rler almakla yükümlü kılmakta ve adaylık sürec nde olan ülkeler de bağlamaktadır. B rl k, 2000 yılında ayrımcılıkla mücadele konusunda, 2001–2006 yıllarını kapsayan Topluluk Eylem Programı oluşturulması kararını almıştır. Aynı yıl, “İst hdamda ve İşte Eş t Muamele D rekt fi” yayımlanmıştır. Bu d rekt f, st hdam ve çalışma konularında d n veya nanca, engell l ğe, yaşa veya c nsel yönel me dayanan ayrımcılık le mücadele ç n genel b r çerçevey ortaya koymaktadır. Üye ve aday ülkeler n bu d rekt fle öngörülen hükümler ç hukuklarına aktarma yükümlülükler bulunmaktadır. “Avrupa B rl ğ Temel Haklar Şartı”, Avrupa Konsey tarafından y ne aynı yıl kabul ed lm şt r. Bu belge le ulusal ve uluslararası kaynaklarda yer alan meden , s yas , ekonom k, sosyal ve toplumsal haklar tek b r belgede b r araya get r lm şt r. Bu belgede engell ler n engell l ğe dayalı olarak ayrımcılığa maruz bırakılamayacağı hüküm altına alınmaktadır. Avrupa B rl ğ bu belge le engell k ş ler n sosyal ve meslek açıdan ç nde yaşadıkları topluma katılıp katkıda bulunmalarını sağlayacak önlemlerden yararlanma haklarını tanıdığını ve bu haklara saygı duyduğunu bel rtm şt r. 2003 Yılı Avrupa Konsey tarafından “Avrupa Engell ler Yılı” olarak lan ed lm şt r.

Engell ler Yılı süres nce üye ülkelerde engell ler konusunda b l nç düzey n n arttırılmasına yönel k faal yetler düzenlenm şt r. Türk ye Büyük M llet Mecl s tarafından 03.12.2008 tar h ve 5825 sayılı kanunla B rleşm ş M lletler Engell K ş ler n Hakları Sözleşmes onaylanmış ve ç hukukumuza g rm şt r.Bu sözleşmede engell ler n tüm nsan haklarından ve temel özgürlükler nden tam ve eş t b r şek lde yararlanacağı, toplumda kend seç mler doğrultusunda özgür ve bağımsız yaşama haklarına sah p oldukları, engell lere fırsat eş tl ğ tanınacağı, b lg ye ve çevreye er ş l rl kler n n sağlanacağı, ayrımcılığın h çb r şekl n n yapılamayacağı, engell çocukların b reysel gel ş m özell kler ne ve k ml kler n koruma haklarına saygı göster leceğ vurgulanmaktadır. Sözleşmeye mza atan ülkeler bu genel lkeler doğrultusunda tüm önlemler almakla yükümlüdürler. Ülkemizde engelli bireylerin eğitimine 1889 yılında İstanbul Ticaret Mektebi bünyesinde işitme engelli çocuklara eğitim veren bir okulun açılması ile başlanılmıştır. Daha sonra bu okula görme engellilerle ilgili bir bölüm eklenmiş, okul 30 yıl eğitim verdikten sonra kapatılmıştır.

1921 yılında Özel İzmir Sağırlar-Körler Okulu açılmış ve bu okul 1924 yılından 1950 yılına kadar Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na bağlı olarak özel eğitim hizmetlerini sürdürdükten sonra aynı yıl Millî Eğitim Bakanlığı'na devredilmiştir.

1950 yılından 1980 yılına kadar Özel Eğitim Hizmetleri, İlköğretim Genel Müdürlüğü bünyesinde bir şube müdürlüğü tarafından yürütülmüştür.

Marshall Planı çerçevesinde Ülkemize gelen Amerika'lı uzmanların eğitimimizdeki çeşitli geliştirme ve yenileştirme faaliyetleri sırasında, eğitimde ve özellikle rehberlikte kullanılacak ölçme araçlarını geliştirmek üzere Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı'na bağlı bir Test-Araştırma Bürosu 1955 yılında kurulmuştur. Bu büro rehberlikte bazı ölçme araçları üzerinde çeşitli çalışmalar yapmış, ancak sonraki yıllarda çeşitli örgütsel düzenlemeler sırasında kapatılmıştır.

1.2- ENGELLİLER VE SOSYAL YAŞAM Ülkeler n gel şm şl k düzey n n bel rlenmes nde en öneml ölçütlerden b r de o ülkedek engell b reyler n sosyal yaşamda yer almalarının hang düzeyde olduğudur. Engell ler, yaşadıkları toplumda b rçok olumsuzlukla karşılaşab lmekte bu olumsuzluklar sosyal hayata katılımda karşılaşılan fiz ksel eks kl klerden toplumsal tutum ve davranışlara kadar uzun b r ç zg oluşturab lmekted r. Ülkeler arasında farklılıklar görülse de toplumların engell lere karşı tutum ve davranışları genelde benzerl kler göstermekted r. B lg eks kl ğ , k ş sel duyarsızlık, uygunsuz yaklaşımlar, olumsuz tutum ve davranışlar, fiz ksel çevre düzenlemeler n n yeters zl ğ , engell b reyler n sıklıkla karşılaştığı durumlardır. Engell b reyler n yaşam standartlarının artırılması, bu b reyler n toplumsal hayata katılmaları ve üretken b r b rey olarak kend ler n gerçekleşt reb lmes yle sağlanab l r. Engell b reyler n sürekl sosyal yardımlarla temel ht yaçlarının g der lmes n n yanında toplumdak tüm b reyler g b bağımsız yaşamalarının sağlanması öneml d r ve bu onların tüm alanlarda daha yetk n hale get r lmes le mümkündür.

Engell b reyler n daha y b r yaşam düzey ne kavuşturulması tüm toplumun sorumluluğudur. Engell l k nedenden bağımsız olarak b rey n sosyal yaşamını temelden etk ler. Engell b reyler n bağımsız olarak yaşamını sürdürme, eğ t m, gel şme, sosyal katılım olanakları sınırlı olab lmekted r. Bu sınırlılığın engell b reyler n yaşamında en az düzeyde ortaya çıkması toplumsal düzenlemelerle mümkündür. Engell ler n toplumla bütünleşt r lmes engell b reyler n bağımsız ya da en az kısıtlayıcı ortamlarda yaşam koşullarının kend s ne sağlanması le mümkündür.Bu koşullar, m mar düzenlemelerden, ş hayatına katılıma, yasal düzenlemelerden toplumsal tutumların poz t f yönde değ şt r lmes ne kadar gen ş b r alan oluşturmaktadır.

Engell ler genell kle eğ t m, st hdam, ulaşım ve sağlık g b alanlarda öneml sorunlarla karşılaşmakta ve toplum ç nde yer almakta zorlanmaktadır. Buna karşın nsanların genell kle engell ler hakkında yanlış b lg lere ve olumsuz duygulara sah p oldukları, dolayısıyla da olumsuz tutum ve davranışlarda bulundukları görülmekted r. Bunun yanında engell lere yönel k önyargılar ve

ayırımcılık toplumda sık olarak görüleb lmekted r. Bu nedenle olumsuz tutumların, önlenmes ne yönel k tedb rler n alınması, tutum değ şt rme programlarının oluşturulması çok öneml d r. D ğer b reyler genel olarak engell l k ve engell ler hakkında b l msel olarak doğru b lg lere sah p olmadıkları g b , engell lere yönel k tutumlarının olumsuz ve zarar ver c olduğunun bazen farkında olmamaktadırlar. Toplum tüm b reyler , engell lere l şk n tutumlarını,gereken düzenlemeler yapmalıdır. Toplumsal bütünleşmen n önünde b r engel oluşturan olumsuz tutumları ortadan kaldırmak engell ler n toplumla bütünleşmeler n sağlamak, toplumsal duyarlılığı arttırmak, uygun stratej ler, program ve pol t kalar gel şt r lmek ç n engell ler ve engell yakınlarının sorunlarını bel rlemek öneml d r. Bu çalışmada genel amaç engell b reyler n sosyal yaşamlarının l m zde ne düzeyde olduğu ve sosyal yaşamlarında karşılaştıkları güçlükler n tesp t ed lmes d r. Bu yapılırken hem engell b rey n kend s n n hem de engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n karşılaştığı güçlükler ortaya konularak çözüm aranması ve gerekl düzenlemeler n yapılmasıdır. Bu t p çalışmaların sonuçlarının engell ler le lg l çalışmaların desenlenmes sürec nde d kkate alınması hem sürec n daha etk l olmasında hem de engell ler n sosyal hayata katılımının arttırılmasında oldukça yardımcı olacaktır.

1.3- ENGELLİLERİN EĞİTİMİNDE KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARI Özel eğ t m tar h ne bakıldığında, engell b reyler n önceler toplum dışına t ld kler görülmekted r. İlerleyen zamanla b rl kte, dünyada nsancıl ve demokrat k görüşler etk l olmaya başlayınca, engell b reyler n tüket c değ l üret c olmalarını sağlama, onların da b rey olduklarını görme fikr gel şm ş ve eğ t mler ne önem ver lmeye başlanmıştır. Sonraları engell b reyler, kısmen kabul görerek eğ t m almaya başlamışlar, ancak bu eğ t m, tamamen ayrıştırma esasına dayanmıştır. Engell b reyler n eğ t m nde ortaya çıkan lk uygulamalardan olan Özel sınıflar, normal okulların bünyeler nde açılan ve burada eğ t lecek çocuklar ç n özel olarak hazırlanmış programları uygulayan sınıflardır. Başlangıçta normal okullarda açılan özel sınıflara, her tür davranış bozukluğu gösteren çocuklar alınmıştır. Sonraları, çeş tl davranış bozuklukları gösterenler le z h nsel engel olanlar homojen gruplara ayrılarak, özel olarak hazırlanmış eğ t m programlarının gel şt r lmes ne başlanmıştır. İlk özel sınıf A.B.D.'nde 1896'da Prov dence'de açılmıştır. 1930 yılında yapılan “Sakat Çocuklar Konferansı” sonucunda, tüm özürlüler n eğ t mler n n devlet sorumluluğu altına alınmasıyla, özel sınıfların daha çok rağbet gördüğü, sayılarının da g tt kçe arttığı d kkat çekmekted r. 1960'ların sonlarına doğru, özel sınıf uygulamaları, toplum tarafından eleşt r lmeye ve daha az savunulmaya başlanmıştır. 1968'de Dunn le b rl kte özürlü çocukları b r araya toplayarak, onları aynı yerde eğ tmen n, onların olumsuz et ketler n güçlend receğ görüşü güç kazandı. Bu aynı zamanda, engell b reyler n hem kend öz beklent ler n

saptamada hem de öğretmenler n, onları değerlend rmeler nde bazı olumsuz etk ler ortaya çıkarab lecekt r. Zamanla, özel sınıfların beklen ld ğ g b sonuçlar vermed ğ , engell b reyler n olanaklar ölçüsünde normal sınıflara yerleşt r lmeler n n daha yararlı olacağı düşünces n n güç kazandığı görülmekted r. 1975 yılında Amer ka B rleş k Devletler 'nde, P.L. 94-142 (Publ cLaw) sayılı kanunun yürürlüğe g rmes nden t baren, engell b reyler n, olanaklar elverd ğ nce normallere yakın olarak eğ t lmes görüşü, bu ülkede yasallaşarak d ğer ülkelere örnek olmuştur. Ülkem zde se, engell b reyler n eğ t mler ne yönel k çalışmalar, batı ülkeler ne oranla, oldukça geç başlamıştır. Bu konuda, ülkem zde lk adım, 195253 öğret m yılında k lkokulda Alt Özel Sınıf açılması olmuştur. 1955 yılından başlamak üzere, Engell çocukların tanılanmaları ve yönlend r lmeler amacıyla “Ps koloj k Serv s Merkezler ” açılmaya başlanmıştır. Bu merkezler daha sonra “Rehberl k ve Araştırma Merkezler ”ne dönüşmüşlerd r. Gel şm ş ülkelerde, engell b reyler n eğ t m nde zorunluluklar olmadıkça, ayrı yerde eğ t m uygulamalarına başvurulmadığı görülür. Olanakların elverd ğ ölçüde, engell b reyler n normallere yakın yerlerde veya onlarla b rl kte eğ t lmes ne çalışılmaktadır. Bu nedenle, Özel Eğ t m Öğretmenler n n büyük b r bölümü, özell kle Eğ t leb l r Z h nsel Engell Çocuklar'ın ayrı yerde eğ t m yöntem yle eğ t lmeler n n yer ne, normal çocuklarla b rl kte, normal sınıflarda eğ t me almalarını önermekted rler. B l msel araştırma sonuçları ve nsancıl ps koloj n n hâk m olmasıyla, engell b reyler n eğ t mler nde, ayrıştırmanın uygun olmadığı, bu k ş ler n mümkün olduğunca normal yaşıtlarıyla b rl kte olmaları gerekt ğ görüşü ağırlık kazanmaya başlamıştır. Bu görüşler sonucunda, her b r engell b rey n, yetenekler n n elverd ğ ve gerekl şartların uygunluğu ölçüsünde, normal yaşıtlarıyla b rl kte eğ t lmeler metodu yaygın b ç mde uygulanmaya başlamıştır.

Kaynaştırma kısaca; Gerekt ğ nde Sınıf Öğretmen 'ne ve/veya Engell Öğrenc ye Özel Eğ t m Uzmanları tarafından, destek özel eğ t m h zmetler sağlanması koşuluyla, Engell Öğrenc ler n, b reysel özell kler göz önüne alınarak, normal eğ t m ortamında ve normal yaşıtlarıyla b rl kte eğ t lmeler d r.

Bu yöntem, eğ t mde olumsuz b reysel farkların yer ne, normal ve olumlu ortak özell kler ön plana çıkarmayı esas almaktadır ve en az kısıtlayan çevrey uygun görmekted r. Z ra kısıtlayıcı çevreler n, engell b reyler gerçek yaşama değ l, aşırı korumacılık tutumlarına dayanarak, gerçek dışı b r dünyaya hazırladığı savunulmaktadır. Engell b reyler, yaşamlarında karşılaşacakları normal b reylerle ne kadar çok ve ne kadar erken karşılaşırlarsa, toplumla bütünleşmede o kadar başarılı olacaklardır. Kaynaştırmanın kökler n oluşturan, eğ t mde en az kısıtlayıcı çevre uygulaması, engell öğrenc ler n, zamanlarını mkânlar elverd ğ ölçüde normal öğrenc lerle b rl kte geç rmeler olarak tanımlanmaktadır.En az kısıtlayıcı çevre olarak, normal okullar ve bu okullardak , program ve fiz ksel ortam açısından düzenlenm ş normal sınıflar öner lmekted r.Bununla b rl kte, kaynaştırma programlarının başarıya ulaşmasının bazı ön şartlara bağlı olduğu düşünülmekted r.

Başta, kaynaştırma sınıfındak öğretmen ve normal öğrenc ler olmak üzere, okuldak tüm öğretmenler n ve öğrenc ler n, hatta çalışan personel n ve vel ler n bu konuda b lg lend r lmeler n n, program ve fiz ksel çevre açısından özel eğ t m önlemler n n alınmasının kaynaştırma uygulamalarının en öneml bölümü olduğu savunulmaktadır. Bu koşullar sağlanmadan yapılacak b r kaynaştırma programının, engell öğrenc n n yararına değ l, zararına olab leceğ görüşüne yer ver lmekted r. Böyle b r durumda, engell öğrenc n n daha fazla et ketlenmes , arkadaşları tarafından daha fazla redded lmes ve akadem k olarak da başarısız olması olasılığından söz ed lmekted r. Bu nedenle, normal öğrenc ler le eğ t m alacak olan engell öğrenc n n, zekâ bölümü, uyum yeteneğ , okulda görev alacak olan eğ t c personel, okuldak normal çocuklar, yönet c ler ve yakın çevren n bu konudak eğ t mler ve tutumları, yapılacak eğ tsel ve fiz ksel düzenlemeler, kaynaştırma s stem n n öneml öğeler n oluşturmaktadır. Öğretmenler n ve sınıftak normal öğrenc ler n, bu konuda yeter nce b lg l olmamaları, sınıftak engell - normal öğrenc oranının gel ş güzel olarak saptanması, normal öğrenc ler n a leler n n bu konudan habers z olmaları, uygun eğ t msel ve fiz ksel düzenlemeler n yapılmaması, uygulama hatası olarak kabul ed lmekted r.

Kaynaştırmada temel amaç; özürlü b reylere, kısıtlayıcı olmayan b r çevrede, nsan olmanın verd ğ haklara dayanarak, normal yaşıtlarıyla b r arada eğ t m vermekt r. Bu amaca ulaşmada gerekl olan bazı ön koşullar vardır. Uygun fiz ksel ortam, yeterl araç gereç yanında d ğer şartlar, şu şek lde sıralanmaktadır; 1- Kaynaştırma, b r ek p ş d r. Bu uygulamada öğretmenler, özel eğ t m uzmanları, yönet c ler, müfett şler, okuldak yardımcı personel, önem ve gerekl l k açısından bu konuda b lg lend r lmel , engell öğrenc lerle beraber olmaya hazır duruma get r lmel d rler.

2- Engell ve normal öğrenc ler ve bu öğrenc ler n a leler , konu le lg l b lg lend r lmel , bu programların gerekl l ğ ne nandırılmalıdırlar.

3- Bu konuda çalışmak ç n stekl , b reysel farklılıklara ve farklılığın get rd ğ değ ş k gereks n mlere duyarlı uzmanların, hazırladığı b reysel eğ t m programları ve özel çalışma planları gerekmekted r.

B reysel farklılığı olan öğrenc lerle çalışmak, farklı k ş l k özell kler gerekt rmekted r. Bu yüzden, kaynaştırma programlarına katılacak her b r personel, her şeyden önce bu konuda stekl olmalıdır. Ancak, stekl olmanın gerekl ama yeterl olmadığına, bu alanda eğ t ml olmalarına ek olarak, programlarla lg l s steml ve per yod k olarak b lg lend r lm ş olmalarına, hatta bu konuda deney ml olmaları gerekmekted r. Özell kle, kaynaştırma programlarında görev alacak olan sınıf öğretmenler n n, k ş l k ve akadem k özell kler ayrı ayrı ncelenmel , konuya uygunlukları t t zl kle gözden geç r lerek bu alanda görev almaları sağlanmalıdır. Artık yurtdışında “Kaynaştırma mı, ayrı okulda eğ t m m '' sorusuna değ l, “Nasıl daha başarılı b r kaynaştırma'' sorusuna yanıt aranmaktadırlar. Hatta artık kaynaştırmanın kısm zamanlı veya tam zamanlı olup olmaması değ l, nasıl tam zamanlı kaynaştırma yapılacağı tartışılmaktadır.

1.4- ENGELLİLER VE HUKUK ENGELLİLİK VE ÇOCUKLAR Dünya nüfusunun yaklaşık %10'unun, başka b r fade le 600 m lyonun üzer nde k ş n n engell olduğu tahm n ed lmekted r. Engell ler ve a leler yle b rl kte, dünya nüfusunun yarıya yakın b r kısmının engell l kten etk lend ğ açıktır.

Engell l k yet şk nl kte st hdama katılımın önünde b r engel oluşturmaktayken, küçük yaşta eğ t me er ş m engellemekted r. Gel şmekte olan ülkelerde, engell çocukların sadece %2's eğ t m alab lmekted r. Ülkeden ülkeye oranlar değ şmekle b rl kte, şs zl k oranları, genel nüfusun şs zl k oranlarının her zaman çok üzer nde olmaktadır. Dünya Bankası tarafından 2002 yılında yapılan araştırma, eğ t m ve st hdam olanaklarından s stemat k şek lde dışlanan engell ler n 'yoksullar arasında en yoksul' kes m oluşturduğunu ortaya koymuştur.

Engell ler n karşılaştıkları sorunların kaynağında, engell ler n fiz ksel durumu le sağlık durumu olduğunu vurgulayan tıbb model n yakın zamanlara kadar hak m model olması bulunmaktadır. Engell b reyler n tedav ve rehab l tasyonuna odaklı bu yaklaşım, engeller kaldırıcı ve fırsat eş tl ğ sağlayıcı olmaktan uzaktır.

Farklı kültürlerde engell l k kavramına atfed len anlam değ şmekted r.

Farklılıklar toplumsal yaşamda ( eğ t m, st hdam vb ) zorluklar yaratıyor, d ğerler ne göre toplumsal yaşama katılım zorlaşıyor ya da mkansızlaşıyorsa engellenmeden söz ed yoruz demekt r.

B rleşm ş M lletler Engell K ş ler n Haklarına Da r Sözleşme ye göre Engell k ş ler, çeş tl engellerle karşılıklı etk leş mler neden yle başkaları le eş t olarak topluma tam ve etk n olarak katılmalarını engelleyeb lecek uzun döneml fiz ksel, ruhsal, z h nsel veya duyusal rahatsızlıkları bulunan k ş lerd r. Aynı sözleşmen n G r ş bölümünün (r) bend taraf devletlere Engell çocukların, ötek çocuklarla eş t olarak bütün nsan hakları ve temel özgürlüklerden tam olarak yararlanmaları gerekt ğ n kabul ederek ve bu konuda Çocuk Hakları Sözleşmes 'ne taraf olan Devletler n bu amaçla üstlend ğ yükümlülükler hatırlatmaktadır.

ENGELLİ ÇOCUK TANIMI VE EĞİTİM HAKKININ ULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELER İLE ULUSAL MEVZUAT BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ : Ulusal yasalarca daha erken yaşta reş t sayılma har ç, 18 yaşın altındak her nsan çocuk sayılır. Türk Meden Kanunun 28.maddes ne göre de 'k ş l k' çocuğun sağ olarak tamamı le doğduğu anda başlar ve ölümle sona erer. Aynı maddeye göre çocuk, hak ehl yet n , sağ doğmak koşulu le ana rahm ne düştüğü andan başlayarak elde eder. Yukarıdak kısaca özetled ğ m z tanımların ışığında, Çocuk Haklarını engell çocuklar bağlamında değerlend rmek ayrı b r bakış açısı gerekt rd ğ açıktır.

Çocuk Hakları Sözleşmes 1. Maddes çocuklar arasında her türlü ayrımcılığı yasaklamaktadır.

“Taraf Devletler, bu Sözleşme'de yazılı olan hakları kend yetk ler altında bulunan her çocuğa, kend ler n n, ana–babalarının veya yasal vas ler n n sah p oldukları, ırk, renk, c ns yet, d l, s yasal ya da başka düşünceler, ulusal, etn k ve sosyal köken, mülk yet, sakatlık, doğuş ve d ğer statüler neden yle h çb r ayrım gözetmeks z n tanır ve taahhüt ederler.”

B rleşm ş M lletler Engell K ş ler n Haklarına Da r Sözleşmen n Engell Çocuklar başlıklı 7. Maddes Çocuk Hakları Sözleşmes ne yaptığı yollamaya ek olarak aşağıdak düzenlemey get rm şt r.

Madde 7 Engell çocuklar 1. Taraf Devletler, engell çocukların ötek çocuklarla eş t b r b ç mde bütün nsan hakları ve temel özgürlüklerden tam olarak yararlanmalarını sağlamak ç n gerekl bütün önlemler alacaklardır.

2. Engell çocuklarla lg l olarak alınan bütün önlemlerde çocukların menfaatler , d kkate alınacak temel husus olacaktır.

3. Taraf Devletler, engell çocukların yaşları ve olgunluk düzeyler ne göre görüşler ne gerekl önem ver lerek kend ler n etk leyen bütün konulardak görüşler n ötek çocuklarla eş t olarak serbestçe fade etme hakkına sah p olmalarını ve bu hakkın gerçekleşt r lmes ç n engell çocuklara engell l k yardımında ve yaşlarına uygun yardımda bulunulmasını sağlayacaklardır. Çocuk Hakları Sözleşmes 14. Maddes 2. Bend : “Taraf Devletler, ana–babanın ve gerek yorsa yasal vas ler n; çocuğun yetenekler n n gel şmes yle bağdaşır b ç mde haklarının kullanılmasında çocuğa yol gösterme konusundak hak ve ödevler ne, saygı göster rler.” Çocuk Hakları Sözleşmes 18. Maddes düzenlemes se şöyle : “Taraf Devletler, çocuğun yet şt r lmes nde ve gel şmes n n sağlanmasında ana–babanın b rl kte sorumluluk taşıdıkları lkes n n tanınması ç n her türlü çabayı göster rler. Çocuğun yet şt r lmes ve gel şt r lmes sorumluluğu lk önce ana–babaya ya da durum gerekt r yorsa yasal vas lere düşer. Bu k ş ler herşeyden önce çocuğun yüksek yararını gözönünde tutarak hareket ederler.”

Bu Sözleşme'de bel rt len hakların güvence altına alınması ve gel şt r lmes ç n Taraf Devletler, çocuğun yet şt r lmes konusundak sorumluluklarını kullanmada ana–baba ve yasal vas ler n durumlarına uygun yardım yapar ve çocukların bakımı le görevl kuruluşların, faal yetler n ve h zmetler n gel şmes n sağlarlar.

Engell ler Kanununun Genel Esaslar başlıklı 4. Maddes g) Engel olan çocuklara yönel k h zmetlerde çocuğun üstün yararının gözet lmes esastır.

h) Engel olan kadın ve kız çocuklarının çok yönlü ayrımcılığa maruz kalmaları önlenerek hak ve özgürlüklerden yararlanmalarının sağlanması esastır.

Maddeler nde uluslar arası sözleşmeler n temel lkeler n tekrarlamıştır.

Engell ler Kanununda “engell kız çocukları” şekl nde ayrı b r düzenlemen n yer alması lg nçt r.

Bu düzenlemen n genel mevzuatta karşılığını Meden Kanunun Eğ t m başlıklı 340. Maddes nde görüyoruz. “ Ana ve baba, çocuğu olanaklarına göre eğ t rler ve onun bedensel, z h nsel, ruhsal, ahlak ve toplumsal gel ş m n sağlar ve korurlar.

Ana ve baba çocuğa, özell kle bedensel ve z h nsel “engell ” olanlara, yetenek ve eğ l mler ne uygun düşecek ölçüde, genel ve meslek b r eğ t m sağlarlar.”

Meden Kanunun bu düzenlemes engel çocuğu olan çalışan anneler ç n 5510 sayılı Sosyal S gortalar ve Genel Sağlık S gortası Kanununda da karşılığını bulmaktadır. Kanunun 28maddes 8. fıkrası le daha önce sosyal güvenl k hukukunda olmayan ve kapsama g ren kadın s gortalıların yaşlılık s gortası açısından hem pr m ödeme gün sayısını artıran ve hem de emekl l k yaşı nd r m avantajı get ren yen b r düzenlemeye yer ver lm şt r. Buna göre; “Emekl l k veya yaşlılık aylığı bağlanması taleb nde bulunan kadın s gortalılardan başka b r n n sürekl bakımına muhtaç derecede ağır engell çocuğu bulunanların, bu Kanunun yürürlüğe g rd ğ tar hten sonra geçen pr m ödeme gün sayılarının dörtte b r , pr m ödeme gün sayıları toplamına eklen r ve eklenen bu süreler emekl l k yaş hadler nden de nd r l r.Böylece engell çocuğu olan ebeveyne çocuğun bakımının kolaylaşması amaçlı düzenleme get r lm şt r.

Anayasamızın 42. Maddes hükmü “K mse eğ t m ve öğret m hakkından yoksun bırakılamaz” demekted r.

Engell ler Hakkında Kanunun Eğ t m ve Öğret m Başlıklı 15. Maddes se “H çb r gerekçeyle engell ler n eğ t m alması engellenemez. Engell ler, özel durumları ve farklılıkları d kkate alınarak, yaşadıkları çevrede bütünleşt r lm ş ortamlarda, eş tl k temel nde, hayat boyu eğ t m mkânından ayrımcılık yapılmaksızın yararlandırılır.

Genel eğ t m s stem ç nde engell ler n her sev yede eğ t m almasını sağlayacak bütünleşt r c planlamalara yer ver l r.” Hükmünü get rmekted r. İlköğret m Kurumları Yönetmel ğ nde değ ş kl k Yapılmasına Da r Yönetmel k madde 6. f) Özel eğ t m gerekt ren ve korunmaya muhtaç çocuklar ç n özel önlemle alınır.” n) Özel eğ t me ht yacı olan b reyler n akranları le b rl kte kaynaştırma uygulamaları yoluyla eğ t mler n sürdürmeler esastır. Bu öğrenc ler eğ t mler n akranları le b rl kte aynı sınıfta sürdüreb lecekler g b okulların bünyes nde açılacak özel eğ t m sınıflarında da sürdüreb l rler. Kaynaştırma yoluyla eğ t m uygulamalarında özel eğ t m le lg l mevzuat hükümler uygulanır.

Hükümler n get rmekte ve y ne aynı yönetmel ğ n 32. Maddes nde get r len düzenleme le her engell çocuğun durumuna uygun hazırlanacak B reyselleşt r lm ş Eğ t m Programı le eğ t mden maks mum fayda alması sağlanmaya çalışılmıştır.

Hukukun temel prens pler nden normlar h yerarş s özell kle dağınık b r mevzuat olan Engell Hukukunda büyük önem arz etmekted r. Toplum olarak engell b reyler n sorunlarına “yardım” temell yaklaşım hakların hayata geçmes n n önünde büyük b r engel teşk l ederken, mevzuatın dağınıklığı/çeş tl l ğ , kanunu uygulayıcıların kanunun yorumunda engell leh ne uygulamada steks zl kler , sorunun daha da büyümes ne sebeb yet vermekted r.

Mevzuata göre engell çocukların eğ t m hakkından yararlanması ç n tüm düzenlemeler mevcuttur ancak Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneğ tarafından yayınlanan İzleme Raporu ver ler ne göre, “engell b reyler arasındak okuma yazma b lmeme oranının, toplumun d ğer kes mler ndek okuma yazma b lmeme oranından bel rg n şek lde yüksek olduğu” görülmekted r. Z h nsel engel grubu dışarıda bırakıldığında, ortoped k, ş tme, ruhsal duygusal engel ve süreğen hastalık kategor s ndek engel gruplarının tümünün okuma yazma b lmeme oranının %24-%33 bandında seyrett ğ görülmekted r. İşte bu ver , engell b reyler n eğ t m h zmetler nden fırsat eş tl ğ çer s nde faydalanamadığının açık ve yalın b r gösterges n tel ğ nded r. Bu olumsuz tabloda, engell ler n eğ t m kurumlarına g d şler nden, eğ t m kurumları ç nde yaşadıkları er ş m sorunlarına, eğ t m çer kler n n uygunluğundan, b lg ye er ş m koşullarındak sorunlarına kadar b rçok faktörün rol oynadığı açıktır. Bu faktörler n hang s n n ağırlıklı etk ye sah p olduğunun anlaşılması, araştırılmaya muhtaç b r konudur.”

KAYNAKÇA 1) Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu,27/08/2009 tar hl 2009/5 sayılı Raporu; T.C. Başbakanlık Özürlüler İdares Başkanlığı Faal yetler n n Denet m le Özürlü B reyler, Yakınları ve Toplumun Bütün Kes mler nde Özürlülük Konusunda Toplumsal B l nç ve Duyarlılık Oluşturulması Amacıyla Yapılan Çalışmaların Değerlend r lmes ve Bu Tür Çalışmaların Düzenl ve Ver ml Şek lde Yürütülmes ve Gel şt r lmes İç n Alınması Gereken Tedb rler 2) Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneğ tarafından yayınlanan Mevzuattan Uygulamaya Engell Hakları İzleme Raporu

ENGELLİ ÇOCUKLAR İLE İLGİLİ TÜRKİYE'NİN TARAF OLDUĞU ULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELER VE ULUSAL MEVZUATTAN BAZI ÖRNEKLER Çocuk Haklarına Da r Sözleşme : Madde 21 Evlât ed nme s stem n kabul eden ve/veya buna z n veren Taraf Devletler, çocuğun en yüksek yararlarının temel düşünce olduğunu kabul edecek ve aşağıdak lkeler gerçekleşt receklerd r: a. B r çocuğun evlât ed n lmes ne ancak yetk l makam karar ver r. Bu makam uygulanab l r yasa ve usullere göre ve güven l r tüm b lg ler n ışığında; çocuğun, ana–babası, yakınları ve yasal vas s ne göre durumunu göz önüne alarak ve gereken durumlarda tüm lg l lerle yapılacak görüşme sonucu onların da evlât ed nme konusundak onaylarını alma zorunluluğuna uyarak, kararını ver r; b. Çocuğun kend ülkes nde elver şl b ç mde bakılması mümkün olmadığı veya evlât ed necek veya yanına yerleşt r lecek a le bulunmadığı takt rde, ülkeler arası evlât ed nmen n çocuk bakımından uygun b r çözüm olduğunu kabul ederler; c. Başka b r ülkede evlât ed n lmes düşünülen çocuğun, kend ülkes nde mevcut evlât ed nme durumuyla eşdeğer olan güvence ve ölçülerden yararlanmasını sağlarlar; d. Ülkeler arası evlât ed nmede, yerleşt rmen n lg l ler bakımından yasadışı para kazanma konusu olmaması ç n gereken bütün önlemler alırlar; e. Bu maddedek amaçları, uygun olduğu ölçüde, k l ya da çok taraflı düzenleme veya anlaşmalarla teşv k ederler ve bu çerçevede, çocuğun başka b r ülkede yerleşt r lmes n n yetk l makam veya organlar tarafından yürütülmes n güvenceye almak ç n çaba göster rler. f. Taraf Devletler z h nsel ya da bedensel özürlü çocukların saygınlıklarını güvence altına alan, özgüvenler n gel şt ren ve toplumsal yaşama etk n b ç mde katılmalarını kolaylaştıran şartlar altında eks ks z b r yaşama sah p olmalarını kabul ederler. g.Taraf Devletler, özürlü çocukların özel bakımdan yararlanma hakkını tanırlar ve eldek kaynakların yeterl l ğ ölçüsünde ve yapılan başvuru üzer ne, yardımdan yararlanab lecek durumda olan çocuğa ve onun bakımından sorumlu olanlara, çocuğun durumu ve ana–babanın veya çocuğa bakanların ç nde bulundukları koşullara uygun düşecek yardımın yapılmasını teşv k ve taahhüt ederler. h. Özürlü çocuğun, özel bakıma gereks n m olduğu b l nc nden hareketle bu madden n 2'nc fıkrası uyarınca yapılması öngörülen yardım, çocuğun ana–babasının ya da çocuğa bakanların parasal (mal ) durumları gözönüne alınarak, olanaklar ölçüsünde ücrets z sağlanır. Bu yardım; özürlü çocuğun eğ t m , meslek eğ t m , tıbb bakım h zmetler , rehab l tasyon h zmetler , b r şte çalışab lecek duruma get rme hazırlık programları ve d nlenme/eğlenme

olanaklarından etk n olarak yararlanmasını sağlamak üzere düzenlen r ve çocuğun en eks ks z b ç mde toplumla bütünleşmes yanında, kültürel ve ruhsal yönü dah l b reysel gel şmes n gerçekleşt rme amacını güder. . Taraf Devletler, uluslararası şb rl ğ ruhu ç nde, özürlü çocukların koruyucu sıhh bakımı, tıbb , ps koloj k ve şlevsel tedav ler alanlarına l şk n gerekl b lg ler n alışver ş yanında, rehab l tasyon, eğ t m ve meslek eğ t m h zmetler ne l şk n yöntemler n b lg ler n de çerecek şek lde ve Taraf Devletler n bu alanlardak güçler n , anlayışlarını gel şt rmek ve deney mler n zeng nleşt rmek amacıyla b lg dağıtımını ve bu b lg den yararlanmayı teşv k ederler. Bu bakımdan, gel şmekte olan ülkeler n gereks n mler , özell kle gözönüne alınır.

Madde 23 1. Taraf Devletler z h nsel ya da bedensel özürlü çocukların saygınlıklarını güvence altına alan, özgüvenler n gel şt ren ve toplumsal yaşama etk n b ç mde katılmalarını kolaylaştıran şartlar altında eks ks z b r yaşama sah p olmalarını kabul ederler.

2. Taraf Devletler, özürlü çocukların özel bakımdan yararlanma hakkını tanırlar ve eldek kaynakların yeterl l ğ ölçüsünde ve yapılan başvuru üzer ne, yardımdan yararlanab lecek durumda olan çocuğa ve onun bakımından sorumlu olanlara, çocuğun durumu ve ana–babanın veya çocuğa bakanların ç nde bulundukları koşullara uygun düşecek yardımın yapılmasını teşv k ve taahhüt ederler.

3. Özürlü çocuğun, özel bakıma gereks n m olduğu b l nc nden hareketle bu madden n 2'nc fıkrası uyarınca yapılması öngörülen yardım, çocuğun ana–babasının ya da çocuğa bakanların parasal (mal ) durumları gözönüne alınarak, olanaklar ölçüsünde ücrets z sağlanır. Bu yardım; özürlü çocuğun eğ t m , meslek eğ t m , tıbb bakım h zmetler , rehab l tasyon h zmetler , b r şte çalışab lecek duruma get rme hazırlık programları ve d nlenme/eğlenme olanaklarından etk n olarak yararlanmasını sağlamak üzere düzenlen r ve çocuğun en eks ks z b ç mde toplumla bütünleşmes yanında, kültürel ve ruhsal yönü dah l b reysel gel şmes n gerçekleşt rme amacını güder.

4. Taraf Devletler, uluslararası şb rl ğ ruhu ç nde, özürlü çocukların koruyucu sıhh bakımı, tıbb , ps koloj k ve şlevsel tedav ler alanlarına l şk n gerekl b lg ler n alışver ş yanında, rehab l tasyon, eğ t m ve meslek eğ t m h zmetler ne l şk n yöntemler n b lg ler n de çerecek şek lde ve Taraf Devletler n bu alanlardak güçler n , anlayışlarını gel şt rmek ve deney mler n zeng nleşt rmek amacıyla b lg dağıtımını ve bu b lg den yararlanmayı teşv k ederler. Bu bakımdan, gel şmekte olan ülkeler n gereks n mler , özell kle gözönüne alınır.

Madde 29 1. Taraf Devletler çocuk eğ t m n n aşağıdak amaçlara yönel k olmasını kabul ederler: a. Çocuğun k ş l ğ n n, yetenekler n n, z h nsel ve bedensel yetenekler n n mümkün olduğunca gel şt r lmes ; b. İnsan haklarına ve temel özgürlüklere, B rleşm ş M lletler Andlaşmasında ben msenen lkelere saygısının gel şt r lmes ; c. Çocuğun ana–babasına, kültürel k ml ğ ne, d l ve değerler ne, çocuğun yaşadığı veya geld ğ menşe ülken n ulusal değerler ne ve kend s n nk nden farklı uygarlıklara saygısının gel şt r lmes ; d. Çocuğun, anlayışı, barış, hoşgörü, c nsler arası eş tl k ve ster etn k, ster ulusal, ster d n gruplardan, sterse yerl halktan olsun, tüm nsanlar arasında dostluk ruhuyla, özgür b r toplumda, yaşantıyı, sorumlulukla üstlenecek şek lde hazırlanması; e. Doğal çevreye saygısının gel şt r lmes .

Bu madden n veya 28' nc madden n h çb r hükmü gerçek ve tüzel k ş ler n öğret m kurumları kurmak ve yönetmek özgürlüğüne, bu madden n 1 nc fıkrasında bel rt len lkelere saygı göster lmes ve bu kurumlarda yapılan eğ t m n Devlet tarafından konulmuş olan asgar kurallara uygun olması koşuluyla, aykırı sayılacak b ç mde yorumlanmayacaktır.

ANAYASA KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK MADDE 10 - Herkes, d l, ırk, renk, c ns yet, s yasî düşünce, felsefî nanç, d n, mezhep ve benzer sebeplerle ayırım gözet lmeks z n kanun önünde eş tt r.

Kadınlar ve erkekler eş t haklara sah pt r. Devlet, bu eş tl ğ n yaşama geçmes n sağlamakla yükümlüdür. “Bu maksatla alınacak tedb rler eş tl k lkes ne aykırı olarak yorumlanamaz.” Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vaz fe şeh tler n n dul ve yet mler le malul ve gaz ler ç n alınacak tedb rler eş tl k lkes ne aykırı sayılmaz.

H çb r k ş ye, a leye, zümreye veya sınıfa mt yaz tanınamaz.

Devlet organları ve dare makamları bütün şlemler nde kanun önünde eş tl k lkes ne uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.

AİLENİN KORUNMASI VE ÇOCUK HAKLARI MADDE 41 - A le, Türk toplumunun temel d r. ve eşler arasında eş tl ğe dayanır."

Devlet, a len n huzur ve refahı le özell kle ananın ve çocukların korunması ve a le planlamasının öğret m le uygulanmasını sağlamak ç n gerekl tedb rler alır, teşk lâtı kurar.

Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla k ş sel ve doğrudan l şk kurma ve sürdürme hakkına sah pt r.

Devlet, her türlü st smara ve ş ddete karşı çocukları koruyucu tedb rler alır. ÇALIŞMA ŞARTLARI VE DİNLENME HAKKI MADDE 50 - K mse, yaşına, c ns yet ne ve gücüne uymayan şlerde çalıştırılamaz.

Küçükler ve kadınlar le bedenî ve ruhî yeters zl ğ olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.

D nlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretl hafta ve bayram tat l le ücretl yıllık z n hakları ve şartları kanunla düzenlen r.

B. S O S YA L G Ü V E N L İ K B A K I M I N D A N Ö Z E L O L A R A K KORUNMASI GEREKENLER MADDE 61 - Devlet harp ve vaz fe şeh tler n n dul ve yet mler yle, malûl ve gaz ler korur ve toplumda kend ler ne yaraşır b r hayat sev yes sağlar.

Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına nt baklarını sağlayıcı tedb rler alır.

Yaşlılar, Devletçe korunur, Yaşlılara Devlet yardımı ve sağlanacak d ğer haklar ve kolaylıklar kanunla düzenlen r.

Devlet, korunmaya muhtaç çocukların topluma kazandırılması ç n her türlü tedb r alır.

Bu amaçlarla gerekl teşk lat ve tes sler kurar veya kurdurur.

ENGELLİLER HAKKINDA KANUN Madde 4- Bu Kanun kapsamında bulunan h zmetler n yer ne get r lmes nde; a) Engell ler n nsan onur ve hays yet n n dokunulmazlığı temel nde, kend seç mler n yapma özgürlüğünü ve bağımsızlığını kapsayacak şek lde b reysel özerkl ğ ne saygı göster lmes esastır. b) Engell l ğe dayalı ayrımcılık yapılamaz, ayrımcılıkla mücadele engell lere yönel k pol t kaların temel esasıdır. c) Engell ler n tüm hak ve h zmetlerden yararlanması ç n fırsat eş tl ğ n n sağlanması esastır. d) Engell ler n bağımsız yaşayab lmeler ve topluma tam ve etk n katılımları ç n er ş leb l rl ğ n sağlanması esastır. e) Engell ler n ve engell l ğ n her tür st smarının önlenmes esastır. f) Engell lere yönel k h zmetler n sunumunda a le bütünlüğünün korunması esastır. g) Engel olan çocuklara yönel k h zmetlerde çocuğun üstün yararının gözet lmes esastır.

h) Engel olan kadın ve kız çocuklarının çok yönlü ayrımcılığa maruz kalmaları önlenerek hak ve özgürlüklerden yararlanmalarının sağlanması esastır. ) Engell lere yönel k pol t ka oluşturma, karar alma ve h zmet sunumu süreçler nde engell ler n, a leler n n ve engell ler tems l eden s v l toplum kuruluşlarının katılımının sağlanması esastır. j) Engell lere yönel k mevzuat düzenlemeler nde A le ve Sosyal Pol t kalar Bakanlığının görüşü alınır.

Erken tanı ve koruyucu h zmetler Madde 11- Yen doğan, erken çocukluk ve çocukluğun her dönem fiz ksel, ş tsel, duyusal, sosyal, ruhsal ve z h nsel gel ş mler n n zlenmes , genet k geç şl ve engell l ğe neden olab lecek hastalıkların erken teşh s ed lmes n n sağlanması, engell l ğ n önlenmes , var olan engell l ğ n ş ddet n n olab lecek en düşük sev yeye çek lmes ve lerlemes n n durdurulmasına l şk n çalışmalar Sağlık Bakanlığınca planlanır ve yürütülür.

Eğ t m ve öğret m Madde 15- H çb r gerekçeyle engell ler n eğ t m alması engellenemez.

Engell ler, özel durumları ve farklılıkları d kkate alınarak, yaşadıkları çevrede bütünleşt r lm ş ortamlarda, eş tl k temel nde, hayat boyu eğ t m mkânından ayrımcılık yapılmaksızın yararlandırılır.

Genel eğ t m s stem ç nde engell ler n her sev yede eğ t m almasını sağlayacak bütünleşt r c planlamalara yer ver l r. Örgün eğ t m programlarına farklı nedenlerle geç başlamış engell ler n bu eğ t me dâh l ed lmes ç n gerekl tedb rler alınır. Ün vers te öğrenc ler nden engell olanların öğren me etk n katılımlarını sağlamak amacıyla Yükseköğret m Kurulu koord nasyonunda, yükseköğret m kurumları bünyes nde, engell lere uygun araç-gereç ve ders materyaller n n, uygun eğ t m, araştırma ve barınma ortamlarının tem n le eğ t m süreçler nde yaşadıkları sorunların çözümü g b konularda çalışma yapmak üzere Engell ler Danışma ve Koord nasyon Merkezler kurulur.

Engell ler Danışma ve Koord nasyon Merkez n n çalışma usul ve esasları A le ve Sosyal Pol t kalar Bakanlığı, M llî Eğ t m Bakanlığı ve Yükseköğret m Kurulunca müştereken çıkarılan yönetmel kle bel rlen r. İş tme engell ler n eğ t m ve let ş mler n n sağlanması amacıyla Türk şaret d l s stem oluşturulur. Bu s stem n oluşturulmasına, gel şt r lmes ne ve uygulanmasına yönel k çalışmaların esas ve usuller A le ve Sosyal Pol t kalar Bakanlığının koord natörlüğünde, M llî Eğ t m Bakanlığı ve Türk D l Kurumu Başkanlığınca müştereken çıkarılan yönetmel kle bel rlen r.

Engell ler n her türlü eğ t m, sosyal ve kültürel ht yaçlarını karşılamak üzere kabartma yazılı, sesl , elektron k k tap; alt yazılı, şaret d l tercümel ve sesl bet mlemel film ve benzer materyal tem n ed lmes ne l şk n gerekl şlemler M llî Eğ t m Bakanlığı le Kültür ve Tur zm Bakanlığınca yürütülür.

Eğ tsel değerlend rme Madde 16- B reyler n eğ tsel değerlend rme, tanılama ve yönlend r lmes le lg l ş ve şlemler rehberl k ve araştırma merkez bünyes nde oluşturulan Özel Eğ t m Değerlend rme Kurulu tarafından yapılır. Bu sürec n her aşamasında a le b lg lend r lerek görüşü alınır ve sürece katılımı sağlanır. Eğ tsel değerlend rme ve tanılama sonucunda özel eğ t me ht yacı olduğu bel rlenen b reyler ç n Özel Eğ t m Değerlend rme Kurulunca rapor hazırlanır ve eğ t m planı gel şt r l r. Bu planlama her yıl rev ze ed l r. Özel Eğ t m Değerlend rme Kurulu, özel eğ t me ht yacı olan b reyler lg , stek, gel ş m özell kler , akadem k d s pl n alanlarındak yeterl l kler le eğ t m ht yaçları doğrultusunda örgün ve yaygın eğ t m kurumlarına yönlend r r.

Kurulun teşk l le çalışma usul ve esasları A le ve Sosyal Pol t kalar Bakanlığı le M llî Eğ t m Bakanlığınca müştereken çıkarılan yönetmel kle bel rlen r. Çocuk Koruma Kanunu Tanımlar Madde 31) Bu Kanunun uygulanmasında; a) Çocuk: Daha erken yaşta erg n olsa b le, onsek z yaşını doldurmamış k ş y ; bu kapsamda, 1. Korunma ht yacı olan çocuk: Bedensel, z h nsel, ahlak , sosyal ve duygusal gel ş m le k ş sel güvenl ğ tehl kede olan, hmal veya st smar ed len ya da suç mağduru çocuğu, 2. Suça sürüklenen çocuk: Kanunlarda suç olarak tanımlanan b r fi l şled ğ dd ası le hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılan ya da şled ğ fi lden dolayı hakkında güvenl k tedb r ne karar ver len çocuğu, b) Mahkeme: Çocuk mahkemeler le çocuk ağır ceza mahkemeler n , c) Çocuk hâk m : Hakkında kovuşturma başlatılmış olanlar har ç, suça sürüklenen çocuklarla korunma ht yacı olan çocuklar hakkında uygulanacak tedb r kararlarını veren çocuk mahkemes hâk m n , d) Kurum: Bu Kanun kapsamındak çocuğun bakılıp gözet ld ğ , hakkında ver len tedb r kararlarının yer ne get r ld ğ resmî veya özel kurumları, e) Sosyal çalışma görevl s : Ps koloj k danışmanlık ve rehberl k, ps koloj , sosyoloj , çocuk gel ş m , öğretmenl k, a le ve tüket c b l mler ve sosyal h zmet alanlarında eğ t m veren kurumlardan mezun meslek mensuplarını, İfade eder.

Kuruma başvuru Madde 6(1) Adlî ve darî merc ler, kolluk görevl ler , sağlık ve eğ t m kuruluşları, s v l toplum kuruluşları, korunma ht yacı olan çocuğu Sosyal H zmetler ve Çocuk Es rgeme Kurumuna b ld rmekle yükümlüdür. Çocuk le çocuğun bakımından sorumlu k mseler çocuğun korunma altına alınması amacıyla Sosyal H zmetler ve Çocuk Es rgeme Kurumuna başvurab l r.

(2) Sosyal H zmetler ve Çocuk Es rgeme Kurumu kend s ne b ld r len olaylarla lg l olarak gerekl araştırmayı derhâl yapar.

Koruyucu ve destekley c tedb r kararı alınması Madde 7(1) Çocuklar hakkında koruyucu ve destekley c tedb r kararı; çocuğun anası, babası, vas s , bakım ve gözet m nden sorumlu k mse, Sosyal H zmetler ve Çocuk Es rgeme Kurumu ve Cumhur yet savcısının stem üzer ne veya re'sen çocuk hâk m tarafından alınab l r.

(2) Tedb r kararı ver lmeden önce çocuk hakkında sosyal nceleme yaptırılab l r.

(3) Tedb r n türü kararda göster l r. B r veya b rden fazla tedb re karar ver leb l r.

(4) Hâk m, hakkında koruyucu ve destekley c tedb re karar verd ğ çocuğun denet m altına alınmasına da karar vereb l r.

(5) Hâk m, çocuğun gel ş m n göz önünde bulundurarak koruyucu ve destekley c tedb r n kaldırılmasına veya değ şt r lmes ne karar vereb l r. Bu karar acele hâllerde, çocuğun bulunduğu yer hâk m tarafından da ver leb l r.

Ancak bu durumda karar, öncek kararı alan hâk m veya mahkemeye b ld r l r.

(6) Tedb r n uygulanması, onsek z yaşın doldurulmasıyla kend l ğ nden sona erer. Ancak hâk m, eğ t m ve öğren m ne devam edeb lmes ç n ve rızası alınmak suret yle tedb r n uygulanmasına bell b r süre daha devam ed lmes ne karar vereb l r.

7) Mahkeme, korunma ht yacı olan çocuk hakkında, koruyucu ve destekley c tedb r kararının yanında 22.11.2001 tar hl ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu hükümler ne göre velayet, vesayet, kayyım, nafaka ve k ş sel l şk kurulması hususlarında da karar vermeye yetk l d r.

Akıl hastalığı Madde 12(1) Suça sürüklenen çocuğun aynı zamanda akıl hastası olması hâl nde, 26.9.2004 tar hl ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 31 nc maddes n n b r nc ve k nc fıkraları kapsamına g ren çocuklar hakkında, çocuklara özgü güvenl k tedb rler uygulanır. Çocuk Mahkemeler n n Kuruluşu Görev ve Yargılama Usuller Hakkında Kanun : Küçüklere uygulanacak tedb rler: Madde 10 - Küçükler hakkında aşağıda yazılı tedb rler uygulanır.

1. Vel ye, vas ye veya bakıp gözetmey üzer ne alan akrabadan b r ne tesl m, 2. Bakıp gözetmey üzer ne alan güven l r b r a le yanına yerleşt rme, 3. Bu maksatla kurulmuş çocuk bakım ve yet şt rme yurtlarına veya benzer resm yahut özel kurumlara yerleşt rme,

4. Genel ve katma bütçel da reler, mahall dareler, bankalar, İkt sad Devlet Teşekküller ve bunların ortaklıkları tarafından kurulmuş fabr ka, müessese veya z raat şletmeler veya benzer teşekküllerle şyerler ne yahut meslek sah b b r usta yanına yerleşt rme, 5. Resm veya özel b r hastaneye veya tedav ev ne yahut eğ t m güç çocuklara mahsus kurumlara yerleşt rme, 15 yaşını doldurmayan küçükler hakkındak tedb r ve cezalar: Madde 12 - F l şled ğ zaman 11 yaşını b t rm ş olup da,15 yaşını doldurmamış olan küçükler hakkında 20 nc maddeye göre yapılan nceleme, ceza tert b n gerekt rm yorsa mahkemece 10 uncu maddede yazılı tedb rlerden b r uygulanab l r. Aks halde haklarında aşağıda yazılı ceza tay n olunur.

1. İdam cezası yer ne 15 sene ve müebbet ağır hap s cezası yer ne 10 seneden aşağı olmamak üzere hap s cezası ver l r.

2. D ğer cezalar yarıya nd r l r. Ağır hap s cezaları hapse çevr l r.Ancak,bu fıkranın tatb k suret yle hükmolunacak cezalar her fi l ç n 7 seneden fazla olamaz.

3. Kamu h zmetler nden yasaklılık ve genel güvenl k gözet m altına alınmak cezaları uygulanmaz.

Bu hükümlülükler tekerrüre esas olamaz. İçt ma hal nde Türk Ceza Kanununun genel hükümler uygulanır.

F l şled ğ zaman 15 yaşını b t rmeyen sağır - d ls zler hakkında kovuşturma yapılamaz, bunlar hakkında 10 uncu maddede yazılı tedb rlerden b r uygulanır.

Tedav kurumlarına yerleşt rme: Madde 13 - 20 nc maddeye göre yapılan araştırma sonunda fi l şled ğ zaman şuurunun veya harekatının serbest s n tamamen kaldıracak surette akıl hastalığına müptela olduğu anlaşılan küçüğün, mahkemece resm veya özel b r hastaneye yerleşt r lmes ne karar ver l r. Resm veya özel b r hastaneye yerleşt r len küçük yerleşt r ld ğ müessesen n sağlık kurulunca y leşt ğ ne da r ver lecek rapor üzer ne çocuk mahkemes nce serbest bırakılır.

Bu husustak rapor ve kararda hastalığın ve suçun mah yet gözönünde tutularak kamu güvenl ğ bakımından, küçüğün tıbb kontrol ve muayeneye tab tutulup tutulmayacağı, tutulacaksa müddet ve fasılası da göster l r.

Tıbb kontrol ve muayene çocuk mahkemes n n bulunduğu yer Cumhur yet Savcılığınca karar ve raporda göster len müddet ve fasılalarla küçükler n bulunduğu mahalde, yoksa en yakın selah yetl mütehassısı olan b r hastane sağlık kuruluna sevked lmeler suret yle tem n olunur.

Bu tıbb muayene sonuçları gerekt r yorsa; Küçük, Çocuk Mahkemes kararıyla y ne resm veya özel b r hastaneye yerleşt r l r.

Türk Meden Kanunu MADDE 182.- Mahkeme boşanma veya ayrılığa karar ver rken, olanak bulundukça ana ve babayı d nled kten ve çocuk vesayet altında se vas n n ve vesayet makamının düşünces n aldıktan sonra, ana ve babanın haklarını ve çocuk le olan k ş sel l şk ler n düzenler.

Velayet n kullanılması kend s ne ver lmeyen eş n çocuk le k ş sel l şk s n n düzenlenmes nde, çocuğun özell kle sağlık, eğ t m ve ahlak bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğ t m g derler ne gücü oranında katılmak zorundadır.

Hak m, stem hal nde rat b ç m nde ödenmes ne karar ver len bu g derler n gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonom k durumlarına göre ne m ktarda ödeneceğ n karara bağlayab l r.

MADDE 313.-Evlat ed nen n altsoyunun açık muvafakat yle erg n veya kısıtlı aşağıdak hallerde evlat ed n leb l r.

1. Bedensel veya z h nsel engel ” sebeb yle sürekl olarak yardıma muhtaç ve evlat ed nen tarafından en az beş yıldan ber bakılıp gözet lmekte se, 2. Evlat ed nen tarafından, küçükken en az beş yıl süreyle bakılıp gözet lm ş ve eğ t lm ş se, 3. D ğer haklı sebepler mevcut ve evlat ed n len, en az beş yıldan ber evlat ed nen le a le hal nde b rl kte yaşamakta se.

Evl b r k mse ancak eş n n rızasıyla evlat ed n leb l r.

Bunlar dışında küçükler n evlat ed n lmes ne l şk n hükümler kıyas yoluyla uygulanır.

II. Eğ t m MADDE 340.- Ana ve baba, çocuğu olanaklarına göre eğ t rler ve onun bedensel, z h nsel, ruhsal, ahlak ve toplumsal gel ş m n sağlar ve korurlar.

Ana ve baba çocuğa, özell kle bedensel ve z h nsel “engell ” olanlara, yetenek ve eğ l mler ne uygun düşecek ölçüde, genel ve meslek b r eğ t m sağlarlar.

MADDE 346.- Çocuğun menfaat ve gel şmes tehl keye düştüğü takd rde, ana ve baba duruma çare bulamaz veya buna güçler yetmezse hak m, çocuğun korunması ç n uygun önlemler alır.

II. Çocukların yerleşt r lmes MADDE 347.- Çocuğun bedensel ve z h nsel gel şmes tehl kede bulunur veya çocuk manen terk ed lm ş halde kalırsa hak m, çocuğu ana ve babadan alarak b r a le yanına veya b r kuruma yerleşt reb l r. Çocuğun a le ç nde kalması a len n huzurunu onlardan katlanmaları beklenemeyecek derecede bozuyorsa ve durumun gerekler ne göre başka çare de kalmamışsa, ana ve baba veya çocuğun stem üzer ne hak m aynı önlemler alab l r.

Ana ve baba le çocuğun ödeme gücü yoksa bu önlemler n gerekt rd ğ g derler Devletçe karşılanır.

MADDE 674.- Çocukların eğ t m ve öğren m ç n yapılan g derler sebeb yle ger verme yükümlülüğü, m ras bırakanın aks n arzu ett ğ spat ed lmed kçe, ancak alışılmış ölçüler aşan kısım ç n mevcuttur.

Eğ t m ve öğren m n tamamlamamış olan veya engell l ğ bulunan çocuklara, paylaşmada hakkan yete uygun b r ödeme yapılır.

Türk Ceza Kanunu MADDE 122 – D l, ırk, m ll yet, renk, c ns yet, engell l k, s yas düşünce, felsefi nanç, d n veya mezhep farklılığından kaynaklanan nefret neden yle; a) B r k ş ye kamuya arz ed lm ş olan b r taşınır veya taşınmaz malın satılmasını, devr n veya k raya ver lmes n , b) B r k ş n n kamuya arz ed lm ş bell b r h zmetten yararlanmasını, c) B r k ş n n şe alınmasını, d) B r k ş n n olağan b r ekonom k etk nl kte bulunmasını, engelleyen k mse, b r yıldan üç yıla kadar hap s cezası le cezalandırılır.

CEZA MUHAKEMESİ KANUNU Mağdur le ş kâyetç n n hakları Madde 234 – (1) Mağdur le ş kâyetç n n hakları şunlardır: a) Soruşturma evres nde; 1. Del ller n toplanmasını steme, 2. Soruşturmanın g zl l k ve amacını bozmamak koşuluyla Cumhur yet savcısından belge örneğ steme, 3. Vek l bulunmaması hal nde, c nsel saldırı suçu le alt sınırı beş yıldan fazla hap s cezasını gerekt ren suçlarda, baro tarafından kend s ne avukat görevlend r lmes n steme, 4. 153 üncü maddeye uygun olmak koşuluyla vek l aracılığı le soruşturma belgeler n ve elkonulan ve muhafazaya alınan eşyayı nceletme, 5. Cumhur yet savcısının, kovuşturmaya yer olmadığı yönündek kararına kanunda yazılı usule göre t raz hakkını kullanma. b) Kovuşturma evres nde; 1. Duruşmadan haberdar ed lme, 2. Kamu davasına katılma, 3. Tutanak ve belgelerden (…) (1) örnek steme, (1) 4. Tanıkların davet n steme, 5. Vek l bulunmaması hal nde, c nsel saldırı suçu le alt sınırı beş yıldan fazla hap s cezasını gerekt ren suçlarda, baro tarafından kend s ne avukat görevlend r lmes n steme,

6. Davaya katılmış olma koşuluyla davayı sonuçlandıran kararlara karşı kanun yollarına başvurma.

(2) Mağdur, onsek z yaşını doldurmamış, sağır veya d ls z ya da meramını fade edemeyecek derecede malûl olur ve b r vek l de bulunmazsa, stem aranmaksızın b r vek l görevlend r l r.

(3) Bu haklar, suçun mağdurları le ş kâyetç ye anlatılıp açıklanır ve bu husus tutanağa yazılır. İŞ KANUNU Çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı MADDE 71.- Onbeş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır.

Ancak, ondört yaşını doldurmuş ve lköğret m tamamlamış olan çocuklar, bedensel, z h nsel ve ahlak gel şmeler ne ve eğ t me devam edenler n okullarına devamına engel olmayacak hafif şlerde çalıştırılab l rler. Çocuk ve genç şç ler n şe yerleşt r lmeler nde ve çalıştırılab lecekler şlerde güvenl k, sağlık, bedensel, z h nsel ve ps koloj k gel şmeler , k ş sel yatkınlık ve yetenekler d kkate alınır. Çocuğun gördüğü ş onun okula g tmes ne, meslek eğ t m n n devamına engel olamaz, onun dersler n düzenl b r şek lde zlemes ne zarar veremez.

Onsek z yaşını doldurmamış çocuk ve genç şç ler bakımından yasak olan şler le onbeş yaşını tamamlamış, ancak onsek z yaşını tamamlamamış genç şç ler n çalışmasına z n ver lecek şler, ondört yaşını b t rm ş ve lk öğret m n tamamlamış çocukların çalıştırılab lecekler hafif şler , onaltı yaşını doldurmuş fakat onsek z yaşını b t rmem ş genç şç ler n hang çeş t şlerde çalıştırılab lecekler ” ve çalışma koşulları Çalışma ve Sosyal Güvenl k Bakanlığı tarafından altı ay ç nde çıkarılacak b r yönetmel kle bel rlen r.

Temel eğ t m tamamlamış ve okula g tmeyen çocukların çalışma saatler günde yed ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, onbeş yaşını tamamlamış çocuklar ç n bu süre günde sek z ve haftada kırk saate kadar artırılab l r.

Okula devam eden çocukların eğ t m dönem ndek çalışma süreler , eğ t m saatler dışında olmak üzere, en fazla günde k saat ve haftada on saat olab l r.

Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreler yukarıda b r nc fıkrada öngörülen süreler aşamaz. ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK Çocuk ve Genç İşç ler n Çalıştırılma Esasları Madde 5 —Çocuğun ve genç şç n n şe yerleşt r lmes nde ve çalışması süres nce güvenl ğ , sağlığı, bedensel, z h nsel, ahlak ve ps kososyal gel ş m , k ş sel yatkınlık ve yetenekler d kkate alınır. Çocuk ve genç şç ler, okula devam edenler n okula devamları le okuldak başarılarına engel olmayacak, meslek seç m ç n yapılacak hazırlıklara ya da yetk l makamlar tarafından yeterl l ğ kabul ed len meslek eğ t me katılmasına engel olmayacak şlerde çalıştırılab l rler.

İşverenler çocuk ve genç şç ler n tecrübe eks kl ğ , mevcut veya muhtemel r skler konularında b lg s zl k veya tamamen gel şm ş olmamalarına bağlı olarak gel şmeler n , sağlık ve güvenl kler n tehl keye sokab lecek herhang b r r ske karşı korunmalarını tem n edeceklerd r. Çocuk şç ler n çalışmasına z n ver len hafif şler Ek-1'de, genç şç ler n çalışmasına z n ver len şler Ek-2'de ve 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç şç ler bakımından yasak olan şler Ek-3'te bel rt lm şt r.

SOSYAL HİZMETLER KANUNU GENEL ESASLAR MADDE 4 - Sosyal h zmetlere l şk n genel esaslar şunlardır: a) Bu Kanun kapsamına g ren sosyal h zmetlere l şk n faal yetler, Devlet n denet m ve gözet m nde, s v l toplum kuruluşları le halkın gönüllü katkı ve katılımı da sağlanarak b r bütünlük ç nde yürütülür. Sunulacak bakım ve d ğer h zmetler n kapsamı ve bu h zmetler verecek olan gerçek ve tüzel k ş ler n z n, çalışma usul ve esasları ve d ğer hususlar Sosyal H zmetler ve Çocuk Es rgeme Kurumu tarafından çıkarılacak b r Yönetmel kle düzenlen r. b) Sosyal h zmetler alanında faal yet gösteren kamu kurum ve kuruluşları le gönüllü kuruluşlar arasında koord nasyon ve şb rl ğ tes s ed lerek güç b rl ğ sağlanır ve mevcut kaynaklara en ver ml şek lde şlerl k kazandırılır. c) Sosyal h zmet programlarının uygulanmasında korunmaya ht yacı olan çocuk, “ ht yacı olan” “engell ” ve “ ht yacı olan” yaşlıya öncel k tanınır. d) Sosyal h zmetler n yürütülmes ve sunulmasında sınıf, ırk, d l, d n, mezhep veya bölge farklılığı gözet lemez, h zmet taleb n n h zmet arzından fazla olması hal nde öncel kler, “ ht yacı olan” olma dereces ve başvuru veya tesp t sırası esas alınarak bel rlen r. e) (...) (Madde 4 ün (e) bend , 7.7.2005 tar h ve 25868 sayılı R.G.'de yayımlanan, 1.7.2005 tar h ve 5378 sayılı Kanun'un 27. maddes hükmü gereğ nce yürürlükten kaldırılmıştır.) f) Bu Kanunla kurulan Kuruma bağlı kurluşların dışındak sosyal h zmet Kuruluşlarının urulması zne tab olup, alınacak tert p ve tedb rlerle bunların h zmet, şley ş ve personele l şk n hususlarda tesp t ed len standart ve esaslara uygun olarak faal yette bulunmaları sağlanır. g) Sosyal h zmet kuruluşlarının coğrafik ve fonks yonel görev alanlarının ve yurt sathında dengel dağılımının görev boşluğu bırakılmayacak şek lde düzenlenmes esastır. h) Çocuk yuvaları le yet şt rme yurtlarının korunmaya “ ht yacı olan” çocukların yaş, c ns yet, sosyal ve ps koloj k özell kler le “engel” dereceler d kkate alınarak kaynaştırma anlayışına göre gruplandırılması ve özell kle çocuk yuvalarının, huzurevler le aynı mahallerde tes s ed lerek dede-torun l şk ler n n sağlanması esas alınır.

ı) Korunmaya, bakıma ve yardıma “ ht yacı olan” k ş lere h zmet sunumu nsan hays yet ve vakarına yaraşır şek lde yer ne get r l r. j) Sosyal h zmet kurum ve kuruluşlarında çalıştırılacak personel n seç m ve n tel kler n n tesp t nde ve bunların h zmet ç eğ t m programlarının düzenlenmes nde bu kurum ve kuruluşların h zmet özell kler d kkate alınır. k) Korunmaya “ ht yacı olan” çocukların Türk örf, âdet, nanç ve m llî ahlakına sah p, kend s ne güvenen, nsan sevg ve saygısıyla dolu, Atatürkçü düşünce ve Atatürk lke ve nkılâplarına uygun olarak yet şt r lmeler , b r ş veya meslek sah b yapılmaları, koruma kararı kalktıktan sonra da toplum ç nde zlenmeler ve mkânlar ölçüsünde desteklenmeler esastır. l) “İht yacı olan”, “engell ” ve yaşlıların hayatlarını sağlık, huzur ve güven ç nde sürdürmes , “ ht yacı olan “engell ler n” toplum ç nde kend kend ler n dare edeb lecek ve üretken hale geleb lecek şek lde bakım ve rehab l tasyonlarının yapılması, bunlardan tedav s mümkün olmayanların sürekl bakım altına alınması amacıyla gerekl her türlü tert p ve tedb r alınır. m) Doğal afetlerde ulusal ve uluslar arası sosyal h zmet kurum ve kuruluşlarıyla b rl kte hareket ed lmes ve ac l kurtarma ve yardım çalışmalarının etk l şek lde yürütülmes amacıyla gerekl her türlü tert p ve tedb r alınır.

“Engell lere” yönel k h zmetler n yürütülmes ne l şk n genel esaslar şunlardır: a) Eş t katılım ç n, engell ler n” sah p oldukları hak ve yükümlülükler konusunda b rey, a le ve toplumun b l nçlend r lmes , tıbbî bakım ve rehab l tasyonlarının sağlanması, günlük yaşamlarında kend başlarına yaşayab lme kapas teler n n artırılması. b) B lg , h zmet ve fiz ksel çevre koşullarının “engell ler” ç n ulaşılab l r hâle get r lmes . c) Doğumdan başlayarak okul önces , okul çağı ve yet şk nler kapsayacak b ç mde tüm “engell lere” eğ t mde fırsat eş tl ğ sağlanması. d) İst hdamın, meslek eğ t m ve rehab l tasyonla b rl kte gerçekleşt r lmes , st hdam alanlarının “engell ler n” kullanımına uygunluğunun sağlanması ve teknoloj ye uygun alet ve c hazların “engell lerce” elde ed lmes n kolaylaştırıcı önlemler n alınması. e) “Engell ler n”, sosyal güvenl kler le gel rler n n korunması, a le hayatı ve k ş sel bütünlükler le kültür, eğlence, spor ve d n alanlarına tam katılımlarının sağlanması. f)) “Engell lere” l şk n plan ve programlar le ekonom k ve sosyal statüler n etk leyen tüm kararların alınması sırasında “engell ler n” katılımlarının sağlanması.

KORUNMA KARARININ SÜRESİ VE KALDIRILMASI MADDE 24 - Korunma kararı genel olarak çocuk reş t olana kadar devam eder.

Ancak bu karar, korunma kararına neden olan şartların ortadan kalkması hal nde

Kurum yetk l ler n n öner s üzer ne mahkemece çocuk reş t olmadan önce kaldırılab leceğ g b reş t olduktan sonra da çocuğun rızası alınmak şartıyla devamı hususunda karar ver leb l r. Reş t olduktan sonra korunma kararının devamı aşağıda bel rt len şartlara bağlıdır. a) 18 yaşını tamamlamış olan korunmaya “ ht yacı olan” çocuklardan; 1. Ortaöğren me devam edenler n 20 yaşına kadar, 2. Yükseköğren me devam edenler n 25 yaşına kadar korunma kararları uzatılab l r. b) Öğren me devam etmeyen 18 yaşını doldurmuş çocukların b r ş veya meslek sah b ed lerek kend kend ler ne yeterl olab lmeler n n sağlanması amacıyla 20 yaşına kadar korunma kararları uzatılab l r.

Bunlardan korunma kararı kalkmış, ancak tek başına yaşamını sürdüremeyecek durumda bulunan kız çocukları, Kurumca h maye olunur. Bu çocukların emek karşılığı aşe, bate ve harçlıkları Kurumca karşılanmak kaydıyla Kurum h zmetler nde çalışmaları da sağlanab l r. c) Bedensel, z h nsel ve ruhsal “engell l kler ” neden yle sürekl bakıma “ ht yacı olan” ve çalışmaktan ac z olan çocukların korunma kararı uzatılır.

Korunma kararı kalkan çocukların Kurumla l şk ler n n devamı sağlanır, bu çocuklara gerekt ğ nde mkânlar ölçüsünde Kurumca yardımcı olunur.

Korunmaya İht yacı Olan Çocukların Eğ t m Ve Öğret mler n n Sağlanması Veya Meslek Sah b Yapılmaları MADDE 25 - Okul çağındak korunmaya “ ht yacı olan” çocukların eğ t m ve öğret mler M llî Eğ t m Bakanlığı le d ğer kamu kurumlarına a t okullarda gerçekleşt r l r.

Herhang b r nedenle okula devam etme mkânı bulamayan çocuklar, kamu ve özel şyerler nde ücret mukab l nde çalıştırılarak b r meslek sah b yapılırlar. Bu şek lde çalıştırılan çocukların ücretler n n yurt dareler nce tesp t ed len m ktarı kend ler ne harçlık olarak ver l r. Ger kalan m ktar aybaşını tak p eden on gün ç nde m llî bankalarda çocuk namına açtırılan hesaba yatırılır. Çocuğun ücret n n başlama zamanı ve m ktarı, yurt dares le şveren arasında mahallî örf ve ray ce göre tesp t olunur. Bu konuya l şk n hususlar b r Yönetmel kle bel rlen r. Özel eğ t m gerekt ren korunmaya “ ht yacı olan” çocukların eğ t m ve öğret mler M ll Eğ t m Bakanlığıhna bağlı resm v özel eğ t m - öğret m kurumlarında sürdürülür. Korunmaya “ ht yacı olan” “engell ” çocukların eğ t mler M ll Eğ t m Bakanlığı le b rl kte planlanır.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞININ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KHK Özel eğ t m g derler MADDE 43 – (1) Engell ler ç n sağlık kurulu raporu düzenlemeye yetk l

sağlık kurum veya kuruluşlarınca ver len sağlık kurulu raporuyla asgarî % 20 oranında engell olduğu tesp t ed len ve özel eğ t m değerlend rme kurulları tarafından da eğ tsel değerlend rme ve tanılamaları yapılarak 5580 sayılı Özel Öğret m Kurumları Kanunu kapsamında açılan özel eğ t m okulları le özel eğ t m ve rehab l tasyon merkezler nde ver len destek eğ t m n almaları uygun görülen görme, ş tme, d l-konuşma, spast k, z h nsel, ortoped k veya ruhsal engell b reyler n eğ t m g derler n n her yıl Mal ye Bakanlığınca bel rlenen tutarı, Bakanlık bütçes ne bu amaçla konulan ödenekten karşılanır. Bu engell b reyler n engel grupları ve dereceler le engel n n n tel ğ ne göre eğ t m programlarının kapsamı ve eğ t m süreler , A le ve Sosyal Pol t kalar Bakanlığının görüşü alınmak suret yle yönetmel kle bel rlen r.

(2) B r nc fıkrada bel rt len eğ t m h zmet n sunan veya yararlananların gerçek dışı beyanda bulunmak suret yle fazladan ödemeye sebeb yet vermeler durumunda bu tutarlar, k katı ve kanunî fa z yle b rl kte lg l lerden mütesels len tahs l ed l r. Bu fi ller n özel eğ t m okulları le özel eğ t m ve rehab l tasyon merkezler tarafından tekrarı hâl nde, ayrıca kurum açma z nler ptal ed l r.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖZEL EĞİTİM KURUMLARI YÖNETMELİĞİ MADDE 1 – Bu Yönetmel k, 5580 sayılı Özel Öğret m Kurumları Kanunu kapsamında açılan özel eğ t m okulları le özel eğ t m ve rehab l tasyon merkezler ndek eğ t m ve öğret m, yönet m, engell b reylere uygulanacak destek eğ t m programları, engel grupları ve dereceler le özel eğ t m okulunun özel eğ t m ve rehab l tasyon b r m ve özel eğ t m ve rehab l tasyon merkezler nde engell b reylere uygulanacak destek eğ t m g derler n n karşılanmasına l şk n usul ve esasları bel rlemek amacıyla hazırlanmıştır.

Bu yönetmel k tamamen engell çocukların eğ t m n lg lend rd ğ nden tüm met n bu çalışma kapsamındadır.

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ ÖZÜRLÜ HİZMET BİRİMLERİ YÖNETMELİĞİ Amaç MADDE 1 – (1) Bu Yönetmel ğ n amacı; büyükşeh r beled yes ve mücav r alanları çer s nde yaşayan özürlüler n, toplum hayatına katılımını kolaylaştıracak ve toplumsal fırsatlardan özürlü olmayan d ğer b reyler g b eş t faydalanmalarını sağlamak üzere; büyükşeh r beled yeler nde özürlülerle lg l b lg lend rme, b l nçlend rme, yönlend rme, danışmanlık, bakım, sosyal ve meslek rehab l tasyon h zmetler verecek olan özürlü h zmet b r mler n n kuruluş, şley ş ve görevler le bu b r mde çalışan personel n, yetk , sorumluluk ve görevler ne l şk n usul ve esaslarını düzenlemekt r.

Bu yönetmel k engell b reylere ve a leler ne yapılacak destek çalışmalarını kapsadığından her büyük şeh r beled yes n n uygulamasında değ ş kl kler çermekte olup engell çocuk yakınlarını bağlı oldukları Büyükşeh r Beled yeler nden alacakları h zmet farklılık çermekted r.

TÜRK SİLÂHLI KUVVETLERİ İZİN YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK MADDE 1 – 28/1/1991 tar hl ve 20769 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Türk S lâhlı Kuvvetler İz n Yönetmel ğ n n 11 nc maddes n n sonuna aşağıdak fıkralar eklenm şt r.

“Türk S lahlı Kuvvetler nde görevl personel n bakmakla yükümlü olduğu engell eş , engell çocukları ve yargı kararı le vas tay n ed lmes kaydıyla engell kardeş n n; tıbb tanılaması yapılmış ve 31/5/2006 tar hl ve 26184 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Özel Eğ t m H zmetler Yönetmel ğ veya 18/5/2012 tar hl ve 28296 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan M llî Eğ t m Bakanlığı Özel Eğ t m Kurumları Yönetmel ğ ne göre b r özel eğ t m kurumunda kayıtlı olması şartı le, özel eğ t me get r l p/götürülmes ve eğ t me şt rak maksadıyla, her engell b rey ç n haftada 8 saat günlük eğ t m zn ver l r. Engell çocuk sah b anne ve babanın her k s n n çalışması durumunda bu z n, alınan beyana st naden b r ne kullandırılır. Anne ve babadan b r n n çalışması durumunda, alınan beyana ve gerekçeye st naden çalışan ebeveyne bu z n kullandırılır. Bu süre lg l olduğu haftayı geçmeyecek şek lde personel n steğ ne göre b r defada veya bölünerek kullandırılır.

Türk S lahlı Kuvvetler nde görevl personel n bakmakla yükümlü olduğu eş , çocukları ve aynı çatı altında yaşayan anne, baba veya yargı kararı le vas tay n ed lmes kaydıyla kardeş n n; Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Ver lecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmel k hükümler ne göre yetk l hastaneden alınması şartı le raporunda “ağır engell ” bares olan yakınlarının bakımı maksadıyla, her engell b rey ç n ayrı olmak üzere günde 1 saat günlük bakım zn ver l r. Bu süren n gün çer s nde kullandırılma zamanı personel n steğ ne göre düzenlen r. Engell çocuk sah b anne ve babanın her k s n n çalışması durumunda bu z n alınan beyana st naden b r ne kullandırılır.

Anne ve babadan b r n n çalışması durumunda, alınan beyana ve gerekçeye st naden çalışan ebeveyne bu z n kullandırılır.

Her engell b rey ç n ayrı olmak üzere b r gün çer s nde, günlük bakım zn veya günlük eğ t m z nler nden sadece b r kullanılır.

Türk S lahlı Kuvvetler nde görevl personel n engell günlük eğ t m zn veya engell günlük bakım zn n ver ml kullanab lmes açısından b rl k mkanları ve am rler n değerlend rmes ne göre ulaşım mkanından st fade ett r leb l r.”

1.5- SAHA ÇALIŞMASININ AMAÇLARI Engell b reyler n yaşam koşullarını bel rleyen göstergeler daha çok sosyokültürel ve ekonom k yaşam koşulları olmaktadır.

Engell ler n genel sosyokültürel yaşam koşulları; Engell b rey n, C ns yet , Yaşı, Yerleş m bölges ve yaşadığı yer, Sosyal çevres , sosyal ve kültürel l şk ler , A le yapısı, Konut durumu, Eğ t m hakkından yararlanma düzey ve b ç m , karşılaştığı sorunlar, Sağlık hakkından yararlanma düzey ve b ç m , karşılaştığı sorunlar, Sosyal yardımlardan yararlanma durumu, Sosyal yaşama katılma koşulları ve b ç mler , karşılaştığı sorunlar, Sosyal yaşam akt v teler ne er ş leb l rl k, karşılaştığı sorunlar, Olarak açıklanab l r.

ÇALIŞMANIN TEMEL AMACI Antalya'da kamet eden 9-15 yaş arası bedensel engell ve görme engell , b reyler n ve bu b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n eğ t m, sağlık ve sosyal yaşama katılım düzeyler ve karşı karşıya kaldığı problemler n tesp t ,çözümü le lg l kuruluşların d kkat n n çek lmes , öner ler sunulmasıdır.

Bu çalışmanın sonunda elde ed len ver ler sosyokültürel göstergeler ve genel sosyal yaşam akt v teler n n gerçekleşt r leb lme düzeyler n çermekted r. ÇALIŞMANIN ALT AMAÇLARI Alt amaçlar olarak se aşağıdak değ şkenler n durumu araştırılmıştır; 1.a.Araştırmanın örneklem nde yer alan engell b reyler n demografik b lg ler ; C ns yet, Yaş, Engel durumu, Engel oluşum neden , Kullanılan destek araçlar, Eğ t m düzey , Yaşadığı yer, A le sosyal durumu, Kardeş sayısı, Engell b rey n yaşadığı ev n geç m n n k m tarafından sağlandığı.

1.b.Araştırmanın örneklem nde yer alan engell b reyler n sosyo-kültürel b lg ler ; S nemaya g tme, o S nemaya g tme sıklığı, o S nemaya k m nle g d ld ğ , o S nemaya g tmeme nedenler , o Nasıl düzenlemeler n s nemaya g tmeler n kolaylaştıracağı ya da sıklığını arttıracağı, Konsere g tme, o Konsere k m nle g d ld ğ o Konsere g tmeme nedenler , o Nasıl düzenlemeler n konsere g tmeler n kolaylaştıracağı ya da sıklığını arttıracağı, Spor yapma, o Hang spor türünü yaptıkları, o Nerede spor yaptıkları, o Spor yapmama nedenler , o Nasıl düzenlemeler n spor yapmalarını kolaylaştıracağı ya da sıklığını arttıracağı, Alışver ş yapma, o Alışver şe k m nle g d ld ğ , o Nerede alışver ş yapıldığı, o Nasıl düzenlemeler n alışver ş yapmalarını kolaylaştıracağı ya da sıklığını arttıracağı, Kuruluşlardan destek alma durumu, o Hang kuruluşlardan destek alındığı, o Alınan desteğ n kapsamı, 2.a.Araştırmanın örneklem nde yer alan engell b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n demografik b lg ler ; C ns yet, Yaş, Refakat ett kler /bakımını üstlend kler engell b reye yakınlık durumu, Eğ t m düzey , Yaşadıkları yer, Meslek durum, İkametgâh sah pl ğ durumu, K ra düzey , Otomob l sah b olma durumu, Otomob l engell uyumluluk durumu,

2.b.Araştırmanın örneklem nde yer alan engell b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n sosyo-kültürel b lg ler ; S nemaya g tme, o Refakat ett kler /bakımını üstlend kler engell b reyle s nemaya g tme sıklığı, o Refakat ett kler /bakımını üstlend kler engell b reyle S nemaya g tmeme nedenler , o Nasıl düzenlemeler n refakat ett kler /bakımını üstlend kler engell b reyle s nemaya g tmeler n kolaylaştıracağı ya da sıklığını arttıracağı, Konsere g tme, o Refakat ett kler /bakımını üstlend kler engell b reyle konsere g tmeme nedenler , o Nasıl düzenlemeler n refakat ett kler /bakımını üstlend kler engell b reyle konsere g tmeler n kolaylaştıracağı ya da sıklığını arttıracağı, Spor yapma, o Nasıl düzenlemeler n refakat ett kler /bakımını üstlend kler engell b rey n spor yapmasını kolaylaştıracağı ya da sıklığını arttıracağı, Alışver ş yapma, o Nasıl düzenlemeler n refakat ett kler /bakımını üstlend kler engell b reyle alışver ş yapmalarını kolaylaştıracağı ya da sıklığını arttıracağı, Kuruluşlardan destek alma durumu, o Hang kuruluşlardan destek alındığı, o Alınan desteğ n kapsamı, 3.Araştırmanın örneklem nde yer alan engell b reyler n sağlık b lg ler ve sağlık h zmet alma durumu; Engel durumu dışında sürekl sağlık sorunu olma durumu, Sürekl sağlık sorununun türü, B r yıl ç nde ne sıklıkla hasta oldukları, Evde düzenl sağlık h zmet alma durumu, Sağlık kuruluşlarına ulaşma b ç mler , Sağlık kuruluşlarında öncel k durumları, Sağlık kuruluşlarında kend ler ne uygun kolaylaştırıcı araç-gereç durumu, Sürekl kontrol-tedav görme durumu, İlaçlarının düzenl alınıp alınmaması durumu, Tedav sürec nde ekonom k güçlükler yaşama durumu, Sağlık le lg l temel eğ t m h zmetler nden yaralanma durumu, A le üyeler nden sürekl sağlık sorunu yaşayanların olup olmadığı, Sağlık kuruluşlarına ulaşmada destek alma durumları, Hang sağlık kuruluşlarından h zmet alındığı,

Ambulans h zmet alab lme durumu, Sağlık araç ve gereçler ne ulaşab lme durumu, Sağlık h zmet n n konutlarına gelme durumu,

4.Araştırmanın örneklem nde yer alan engell b reyler n eğ t m b lg ler ve eğ t m h zmet alma durumu; Eğ t m durumu, Bep uygulaması durumu, Almış oldukları eğ t m n mesleğe yönlend rme durumu, Eğ t m aldıkları okuldak fiz ksel düzenlemeler n durumu, Eğ t m aldıkları okulda ne g b düzenlemeler yapılmasını sted kler , Eğ t m aldıkları okulda ortak bölümlere ulaşab lme durumu, Eğ t m aldıkları okuldak sosyal faal yetlere katılıp katılmama durumu, Almış oldukları eğ t m n toplumsal uyum becer ler ne etk s , Eğ t m aldıkları okuldak d ğer öğrenc ler n tutumlarının durumu, Eğ t m aldıkları okuldak d ğer öğretmenler n tutumlarının durumu, 5.Araştırmanın örneklem nde yer alan engels z b reyler n engell b reyler le lg l tutumları; C ns yet, Mezun yet durumu, Meslek durumu, Tutum ölçme amaçlı kend ler ne yönelt len 17 b ld r me katılıp katılmama durumları Bu amaçlar anket oluşturma önces nde bel rlenm ş ve uygulama sürec ne geç lm şt r.

1.6- UYGULAMA SÜRECİ VE VERİLERİN TOPLANMASI EVREN Araştırmanın evren n l m zde kamet eden 9-15 yaş aralığında engell b rey sayısı net olarak b l nmed ğ ç n son ver ler d kkate alınmıştır. Bu ver lere göre evren˜7000 engell b reyden oluşmaktadır. Bu b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler eklend ğ nde sayı ˜14000 olarak alınmıştır. ÖRNEKLEM Araştırmanın örneklem % 95 güven aralığında alındığında toplam 374 engell b rey ve bu b reylere refakat eden/bakımını üstlenen 374 k ş olmak üzere toplam 748 b rey örneklem oluşturmaktadır. Çalışmada her k gruptan 400 b rey olmak üzere toplam800 b reye ve 100 engels z b reye anket uygulaması amaçlanmıştır.

Anketler n ver anal z ç n ncelenmes sonunda her k grupta 9 anket eks k b lg ve görüşmen n yarım bırakılması neden yle değerlend rmeye alınmamıştır.

Bu görüşmeler n bazılarında engell b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n görüşmelerde zamansızlıktan, lg s zl kten ya da anket yapmak stememeler nden dolayı 5 anket nde uygulanması sağlanamamıştır.

Sonuçta her k gruptan 386'şar b rey olmak üzere toplam 772 b reye anket uygulanan anketler değerlend rmeye alınmıştır.

VERİ TOPLAMA ARACI Bu çalışma ç n bel rlenen alt amaçlar doğrultusunda gel şt r len kend ç nde alt bölümler çeren 3 adet anket formu engell b reyler ç n ayrı, engell b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler ç n ayrı, tutum ölçümü yapılan engels z b reyler ç n ayrı olarak hazırlanmıştır.

ENGELLİ BİREY ANKET FORMU Toplam 60 sorunun yer aldığı 4bölümden oluşmaktadır: B r nc bölüm: Toplam 12sorudan oluşmaktadır, bu sorularla engell b reyler n k ş sel-demografik b lg ler n n elde ed lmes amaçlanmıştır. İk nc Bölüm: Toplam 20 sorudan oluşmaktadır, bu sorularla engell b reyler n sosyo-kültürel yaşamları le lg l b lg ler n elde ed lmes amaçlanmıştır. Üçüncü Bölüm: Toplam 17 sorudan oluşmaktadır, bu sorularla engell b reyler n sağlık b lg ler ve sağlık h zmet almaları le lg l b lg ler n elde ed lmes amaçlanmıştır.

Dördüncü Bölüm: Toplam 11 sorudan oluşmaktadır, bu sorularla engell b reyler n eğ t m b lg ler ve eğ t m h zmet almaları le lg l b lg ler n elde ed lmes amaçlanmıştır.

ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLER ANKET FORMU Toplam 22 sorunun yer aldığı 2bölümden oluşmaktadır: B r nc Bölüm: Toplam 10sorudan oluşmaktadır, bu sorularla engell b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n k ş sel-demografik b lg ler n n elde ed lmes amaçlanmıştır. İk nc Bölüm: Toplam 12 sorudan oluşmaktadır, bu sorularla bu sorularla engell b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n sosyo-kültürel yaşamları le lg l b lg ler n elde ed lmes amaçlanmıştır. H çb r b rey tarafından cevaplanmak stenmeyen sorular değerlend rmeye alınmamış, engell b rey formunda aynı sayıda cevapların ver ld ğ aynı sorular değerlend r lerek anal z yapılmış ancak tekrar n tel ğ taşıyacağı ç n bulgular ve yorumlar bölümünde yer ver lmem şt r.

ENGELSİZ BİREYLER İÇİN; ENGELLİ BİREYLER İLE İLGİLİ TUTUM FORMU Toplam 20 sorudan oluşan formun lk 3 sorusu çalışmaya katılan engels z b reylerle lg l demografik b lg ler elde etmeye yönel k olarak hazırlanmıştır.

D ğer 17 soru se çalışmaya katılan engels z b reyler n engell b reylerle lg l tutumlarını ölçmeye yönel k b ld r mlere katılıp katılmama düzeyler n ölçmeye amaçlı olarak oluşturulmuş L kert t p ölçekt r. Ölçek gel şt r l rken alanyazında engell lere yönel k tutumlar ve kaynaştırma uygulamalarına l şk n araştırmalar ve bu araştırmalarda kullanılan ölçme araçları ncelenm ş Prof. Dr. Mehmet Özyürek' n “Engell lere Yönel k tutumların Değ şt r lmes ” k tabında yer alan

“Yeters zl kten Etk lenm ş K ş lere Yönel k Tutum Ölçeğ ”nden 17 b ld r m seç lm şt r.

UYGULAMA Tüm anketler ç n uzman görüşler ne başvurulmuştur uzman görüşler doğrultusunda gerekl düzeltmeler yapıldıktan sonra 8 k ş le p lot çalışma uygulaması ve geçerl k güven l rl k çalışmaları yapılmıştır. Bu p lot çalışma da hem anket formları uygulanmış ed len ver lere göre sorularda düzeltmeler yapılmıştır doğrulayıcı faktör anal z uygulanmıştır.

Anketler uygulayacak k ş lere/uzmanlara anketler le lg l eğ t m ver lm şt r.

Engell b reyler n eğ t m ve rehab l tasyon h zmet almak ç n sürekl devam ett ğ l m zde faal yet gösteren Özel Özel Eğ t m ve Rehab l tasyon Merkezler nden ve resm İlkokul ve Ortaokullardan elde ed len ver tabanı le örnekleme g ren b reyler seç lm ş ve bu b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş lere Özel Eğ t m Öğretmenler , F zyoterap stler, Sınıf Öğretmenler tarafından Özel Özel Eğ t m ve Rehab l tasyon Merkez nde, Okulda ya da kamet ed len evde yüz yüze görüşme le anketler doldurulmuştur. Alanda görev yapan eğ t mc ve fizyoterap stler n anket uygulayıcı olarak seç lmes engell b reyler n ya da engell b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n anket soruları karşısında kaygılanmasını engellemek amaçlıdır. Konuşma problem yaşayan engell b reyler ç n o b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden yardım stenm şt r. Kaygı yaşayan engell b reyler ya da engell b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n ankete katılımda çek ngen oldukları gözlenm şt r, bunun daha önce anketlerde paylaştıkları özel b lg ler le lg l başlarından geçen tatsız olaylardan dolayı olduğunu bel rtm şlerd r. N tek m destek alınan kuruluşlar ve desteğ n n tel ğ le lg l sorularda hem engell b reyler hem de bu b reylere refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler cevap vermekte mt na etm şlerd r. Bu durum ver lerde de görüleb l r.

Engels z b reyler ç n, engell b reyler le lg l tutum formu uygulamasında se; b reyler n yoğun bulunduğu kafe g b d nlenme ortamlarında rastgele seç len ve anket n uygulanmasını kabul eden k ş lere, özel eğ t m öğretmenler tarafından uygulanmıştır. Uygulama önces k ş lere a le ve yakın çevreler nde engell b rey olup olmadığı sorulmuş olmayan k ş lere anket uygulanmıştır. A le ve yakın çevres nde engell b rey olan k ş ler n tutum ölçümünü poz t f yönde arttıracağı ve değerlend rmen n tarafsızlığını etk leyeceğ varsayılmıştır. Anket n uygulanacağı yüz b rey n 50 kadın, 50 erkek b ç m nde c ns yet dağılımının eş t olmasına d kkat ed lm şt r.

1.7- VERİLERİN ANALİZİ Ver ler n anal z sırasında SPSS İstat st k Programı Vers yon 20 kullanılmıştır.

Ver ler n SPSS programına g r ş n n yapılması ç n anket soruları kodlanmış, k farklı k ş tarafından g r ş yapılması sağlanmış ve sonrasında ver g r şler hata olmaması amaçlı karşılaştırılmıştır. Sonrasında anılan program le ver ler n frekans ve yüzde değerler bulunmuş, stat st ksel değerlend rmeler yapılmış ve tablo ve bar grafikler oluşturulmuştur.

BÖLÜM 2. BULGU ÖZETLERİ 2.1- ENGELLİ BİREYLER BULGU ÖZETİ CİNSİYET DAĞILIMI:142 b rey kadın (%36.8) ve 244 b rey erkekt r (%63.2). Araştırmada c ns yet değ şken d kkate alınmamıştır. ENGEL GRUBU DAĞILIMI:54 b rey (%14) Görme Engell , 326 b rey (%84.5) Bedensel Engell , 6 b rey (%1.6) Görme ve Bedensel Engell d r. YAŞADIKLARI YER:18 b rey Döşemealtı(%4.7), 101 b rey Kepez (%18.4), 128 b rey Konyaaltı (%30.6), 133 b rey Muratpaşa (%44.8) 6 b rey D ğer (%1.6) lçelerde kamet ett kler n bel rtm şlerd r. YAŞADIKLARI EVİN GEÇİMİ:37 b rey yaşadıkları ev n geç m n annen n (%9.6), 228 b rey yaşadıkları ev n geç m n babanın (%59.1), 34 b rey yaşadıkları ev n geç m n anne ve babanın b rl kte sağladığını (%8.8), 87 b rey se sürekl sosyal yardım le geç nd kler n (%22.5), bel rtm şlerd r. SİNEMAYA GİTME:210 b rey s nemaya g tt kler n (%54.4), 176 b rey s nemaya g tmed kler n (%45.6), bel rtm şlerd r. SİNEMAYA GİTMEME NEDENLERİ:16 b rey yüksek fiyatlar neden yle (%9.1), 6 b rey a len n onaylamaması neden yle (%3.4), 45 b rey uzaklık-ulaşım problemler neden yle (%25.6), 6 b rey a le-refakatç n n eşl k etmemes neden yle (%3.4), 76 b rey fiz ksel ortam uygunsuzluğu neden yle (%43.2), 27 b rey olumsuz davranışlar neden yle (%15.3) s nemaya g tmed kler n bel rtm şlerd r. NELER YAPILMALI:24 b rey fiyat düzenlemes yapılmasının (%6.2), 73 b rey a len n b lg lend r lmes n n (%18.9), 106 b rey ulaşım desteğ sağlanmasının (%27.5), 36 b rey a le-refakatç n n eşl k etmes ç n fiyat düzenlemes yapılmasının (%9.3), 99 b rey fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%25.6), 48 b rey toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%12.4) s nemaya g tmeler n kolaylaştıracağı ya da arttıracağını bel rtm şlerd r. KONSERE GİTME: 99 b rey konsere g tt kler n (%25.6), 287 b rey konsere g tmed kler n (%74.4), bel rtm şlerd r. KONSERE GİTMEME NEDENLERİ: 24 b rey yüksek fiyatlar neden yle (%8.4), 19 b rey a len n onaylamaması neden yle (%6.6), 30 b rey uzaklıkulaşım problemler neden yle (%10.5), 24 b rey a le-refakatç n n eşl k etmemes neden yle (%8.4), 118 b rey fiz ksel ortam uygunsuzluğu neden yle (%41.1), 72 b rey olumsuz davranışlar neden yle (%25.1) konsere g tmed kler n bel rtm şlerd r. NELER YAPILMALI:93 b rey fiyat düzenlemes yapılmasının (%24.1), 55 b rey a len n b lg lend r lmes n n (%14.2), 56 b rey ulaşım desteğ sağlanmasının (%9.3), 118 b rey fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%30.6), 84 b rey toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%21.8) konsere g tmeler n kolaylaştıracağı ya da arttıracağını bel rtm şlerd r. SPOR YAPMA: 170 b rey spor yaptıklarını (%44.0), 216 b rey spor yapmadıklarını (%56.0), bel rtm şlerd r.

SPOR YAPMAMA NEDENLERİ: 56 b rey b na le lg l fiz ksel engeller

neden yle (%25.9), 12 b rey olumsuz toplumsal tutumlar neden yle (%5.6), 48 b rey özel seansların oluşturulmaması neden yle (%22.2), 22 b rey spor gereçler n n pahalı olması neden yle (%10.2), 78 b rey tes s kullanım ücretler n n yüksekl ğ neden yle (%36.1) spor yapmadıklarını bel rtm şlerd r. NELER YAPILMALI:269 b rey fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%69.7), 105 b rey a len n b lg lend r lmes n n (%27.2), 12 b rey toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%3.1) spor yapmalarını kolaylaştıracağı ya da arttıracağını bel rtm şlerd r. ALIŞVERİŞ YAPMA: 320 b rey kend s ç n alış ver ş yaptıklarını (%82.9), 66 b rey kend s ç n alış ver ş yapmadıklarını (%17.1), bel rtm şlerd r. NELER YAPILMALI:175 b rey fiyat düzenlemes yapılmasının (%45.3), 205 b rey h zmet sağlayıcıların b lg lend r lmes n n (%53.1), 6 b rey ulaşım desteğ sağlanmasının (%1.6), kend ler ç n alışver ş yaparken daha rahat olmalarını sağlayacağı ya da alışver ş yapma sıklığını arttıracağını bel rtm şlerd r. KURULUŞLARDAN DESTEK ALMA: 192 b rey destek aldığını (%78.7), 52 b rey destek almadığını (%21.3), bel rtm şler, 142 b rey bu soruya cevap vermem şt r. DİĞER SÜREKLİ SAĞLIK SORUNU: 108 b rey engel durumundan başka sürekl sağlık sorunu olduğunu (%28.0), 278 b rey engel durumundan başka sürekl sağlık sorunu olmadığını (%72.0), bel rtm şlerd r. EVDE SAĞLIK HİZMETİ ALABİLME: 72 b rey evde düzenl sağlık h zmet aldığını (%18.7), 314 b rey evde düzenl sağlık h zmet almadığını (%81.3), bel rtm şlerd r. SAĞLIK KURULUŞLARINA ULAŞIM:138 b rey kend aracıyla (%35.8), 160 b rey toplu taşım le (%41.5), 81 b rey yakınlarımın yardımı le (%21.0), 7 b rey ambulans le (%1.8) sağlık kuruluşlarına ulaştıklarını bel rtm şlerd r. SÜREKLİ KONTROL VE TEDAVİ: 277 b rey engel le lg l sürekl kontrol- tedav gördüğünü (%71.8), 109 b rey engel le lg l sürekl kontroltedav görmed ğ n (%28.2), bel rtm şlerd r. TEDAVİDE EKONOMİK GÜÇLÜK: 182 b rey tedav ler nde ekonom k güçlükler çekt kler n (%47.2), 57 b rey tedav ler nde ekonom k güçlükler çekmed kler n (%14.8), 147 b rey tedav ler nde bazen ekonom k güçlükler çekt kler n (38.1) bel rtm şlerd r. AMBULANS HİZMETİNDEN FAYDALANMA:48b rey ambulans h zmet aldığını (%12.4), 338 b rey ambulans h zmet almadığını (%87.6), bel rtm şlerd r. BEP HİZMETİ:238 b rey eğ t m aldıkları/eğ t mler n tamamladıkları okullarda kend ler ç n bep uygulaması yapıldığını (%61.7), 148 b rey eğ t m aldıkları/eğ t mler n tamamladıkları okullarda onlar ç n bep uygulaması yapılmadığını (%38.3), bel rtm şlerd r.

MESLEĞE YÖNLENDİRME:103 b rey almış/almakta oldukları

eğ t m n onları mesleğe yönlend rd ğ n (%26.7), 283 b rey almış/almakta oldukları eğ t m n onları mesleğe yönlend rmed ğ n (%73.3), bel rtm şlerd r. OKULDA FİZİKSEL DÜZENLEME: 141 b rey eğ t m aldıkları okullarda kend ler ç n fiz ksel düzenlemeler yapıldığını (%45.8), 167 b rey eğ t m aldıkları okullarda kend ler ç n fiz ksel düzenlemeler yapılmadığını (%73.3), bel rtm şlerd r. OKULDA SOSYAL FAALİYETLERE KATILIM: 128 b rey eğ t m aldıkları okullarda eğ t m aldıkları sosyal faal yetlere katıldığını (%41.6), 180 b rey eğ t m aldıkları okullarda k sosyal faal yetlere katılmadıklarını (%58.4), bel rtm şlerd r.  O K U L U N T O P L U M S A L B E C E R İ L E R İ N A R T M A S I N A ETKİSİ:295 b rey almış/almakta oldukları eğ t m n onların toplumsal uyum becer ler n n artmasında etk l olduğunu (%76.4), 91 b rey almış/almakta oldukları eğ t m n onların toplumsal uyum becer ler n n artmasında etk l olmadığını (%23.6), bel rtm şlerd r. OKULDA DİĞER ÖĞRENCİLERİN TUTUMLARI: 187 b rey eğ t m aldıkları okullarındak d ğer öğrenc ler n onlara karşı tutumlarının poz t f olduğunu (%60.7), 121 b rey eğ t m aldıkları okullarındak d ğer öğrenc ler n onlara karşı tutumlarının poz t f olmadığını (%39.3), bel rtm şlerd r. OKULDA ÖĞRETMENLERİN TUTUMLARI: 198 b rey eğ t m aldıkları okullarındak öğretmenler n onlara karşı tutumlarının poz t f olduğunu (%64.3), 110 b rey eğ t m aldıkları okullarındak öğretmenler n onlara karşı tutumlarının poz t f olmadığını (%35.7), bel rtm şlerd r.

2.2- ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/ BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLER BULGU ÖZETİ C İ N S İ Y E T D A Ğ I L I M I:305 (%79.0) tanes kadın(%79.0) ve 81tanes (%21.0)erkekt r. Araştırmada c ns yet değ şken d kkate alınmamıştır. EĞİTİM DÜZEYİ: 156 k ş lkokul mezunu olduğunu (%40.4), 164 k ş orta öğret m ya da l se mezunu olduğunu (%42.5), 42 k ş ün vers te ya da l sansüstü mezunu (%10.9), olduklarını 24 k ş herhang b r eğ t m olmadığını bel rtm şlerd r. MESLEK DAĞILIMI: 287 k ş Ev Hanımı (%74.4), 32 k ş Serbest Meslek sah b (%8.3), 8 k ş Kamu Görevl s (%2.1), olduklarını bel rtm ş, 59 k ş se (%15.3) D ğer seçeneğ n şaretlem şlerd r. AYLIK GELİR DÜZEYİ: 137 k ş 1000tlaltı (%35.5), 150 k ş 10001499tl arası (%38.9), 25 k ş 1500-1999tl arası (%6.5), 24 k ş 2000-2499tl arası (%6.2), 41 k ş 2500-2999tl arası (%10.6), 9 k ş se 3000tl üstü (%2.3) aylık gel r olduğunu bel rtm şt r.

İKAMETGAH SAHİPLİĞİ: 157 k ş kamet ett kler ev n kend evler

olduğunu (%40.7), 221 k ş kamet ett kler ev n k ra olduğunu (%57.3), 8 k ş kamet ett kler ev n büyük a len n yanında ortak yaşam olduğunu bel rtm şt r. KİRA DÜZEYİ:24 k ş öded ğ k ra m ktarının 300tlaltı (%10.5),164 k ş öded ğ k ra m ktarının 300-500tl arası (%71.6), 32 k ş öded ğ k ra m ktarının 500-700tl arası (%14.0), 9 k ş öded ğ k ra m ktarının 700-900tl arası olduğunu bel rtm şt r. OTOMOBİL SAHİPLİĞİ DURUMU: 182 k ş otomob l sah b olduklarını (%47.2), 204 k ş otomob l sah b olmadıklarını (%52.8) bel rtm şt r. O TO M O B İ L E N G E L L İ U Y U M L U L U K D U R U M U: 75 k ş otomob ller n n engell uyumlu olduğunu (%41.2), 107 k ş otomob ller n n engell uyumlu olmadığını (%58.8) bel rtm şt r. D E S T E K O L D U K L A R I E N G E L L İ B İ R E Y L E S İ N E M AYA GİTMEME NEDENLERİ:43 k ş yüksek fiyatlar neden yle (%16.9), 12 k ş a len n onaylamaması neden yle (%4.7), 75k ş uzaklık-ulaşım problemler neden yle (%29.5), 17 k ş engell b rey n sosyal uyumsuzluğu neden yle (%6.7), 51 b rey fiz ksel ortam uygunsuzluğu neden yle (%20.1), 56 b rey olumsuz davranışlar neden yle (%22.0) destek oldukları engell b reyle s nemaya g tmed kler n bel rtm şlerd r. NELER YAPILMALI:118 k ş fiyat düzenlemes yapılmasının (%30.6), 23 k ş a len n b lg lend r lmes n n (%6.0), 34 k ş ulaşım desteğ sağlanmasının (%8.8), 51 k ş a le-refakatç n n eşl k etmes ç n fiyat düzenlemes yapılmasının (%13.2), 65 k ş fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%16.8), 83 k ş toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%21.5), 12 k ş engell b rey n teşv k ed lmes ç n ps kosasyal destek sağlanmasını (%3.1), destek oldukları engell b reyle s nemaya g tmeler n kolaylaştıracağı ya da arttıracağını bel rtm şlerd r. KONSERE GİTMEME NEDENLERİ: 84 k ş yüksek fiyatlar neden yle (%23.8), 55 k ş uzaklık-ulaşım problemler neden yle (%15.6), 15 k ş engell b rey n steks zl ğ neden yle (%4.2), 71 b rey fiz ksel ortam uygunsuzluğu neden yle (%20.1), 128 b rey olumsuz davranışlar neden yle (%36.3) destek oldukları engell b reyle konsere g tmed kler n bel rtm şlerd r. NELER YAPILMALI: 124 k ş fiyat düzenlemes yapılmasının (%32.1), 15 k ş a len n b lg lend r lmes n n (%3.9), 86 k ş ulaşım desteğ sağlanmasının (%22.3), 6 k ş a le-refakatç n n eşl k etmes ç n fiyat düzenlemes yapılmasının (%1.6), 44 k ş fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%11.4), 96 k ş toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%24.9), 15 k ş engell b rey n teşv k ed lmes ç n ps kosasyal destek sağlanması (%3.9) nın destek oldukları engell b reyle konsere g tmeler n kolaylaştıracağını ya da arttıracağını bel rtm şlerd r.

NELER YAPILMALI(SPOR):123 k ş fiyat düzenlemes yapılmasının

(%31.9), 82 k ş ulaşım desteğ sağlanmasının (%21.2), 75 k ş fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%19.4), 106 k ş toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%27.5), destek oldukları engell b rey n spor yapmasını kolaylaştıracağı ya da arttıracağını bel rtm şlerd r. NELER YAPILMALI(ALIŞVERİŞ):125 k ş fiyat düzenlemes yapılmasının (%32.4), 55 k ş h zmet sağlayıcıların b lg lend r lmes n n (%14.2), 40 k ş ulaşım desteğ sağlanmasının (%10.4), 117 k ş fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%30.3), 49 k ş toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%12.7), destek oldukları engell b rey le alışver ş yaparken daha rahat olmalarını sağlayacağı ya da alışver ş yapma sıklığını arttıracağını bel rtm şlerd r.

2.3- ENGELSİZ BİREYLERİN ENGELLİ BİREYLERE YÖNELİK TUTUMLARI BULGU ÖZETİ CİNSİYET DAĞILIMI:Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reyden 50 b rey kadın (%50.0) ve 50 b rey erkekt r.(%50.0) EĞİTİM DÜZEYİ: Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reyden 13 b rey İlkokul (%13.0),7 b rey Ortaokul (%7.0), 23 b rey L se (%23.0), 49 b rey Ün vers te (%49.0), 8 b rey L sans Üstü (%8.0), mezunudur. MESLEK DAĞILIMI: Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reyden 20 b rey kamuda görev yaptığını (%20.0), 31 b rey özel sektörde görev yaptığını (%31.0), 30 b rey esnaf olduğunu (%30.0), 19 b rey şs z olduğunu (%19.0) bel rtm şt r. ENGELLİ KİŞİLERİN ÇOĞU KENDİLERİ İÇİN ÜZÜLÜRLER:86 b rey Katılıyorum (%86), 14 b rey Katılmıyorum (%14), b ç m nde görüş bel rtm şt r.  E N G E L L İ İ N S A N L A R I N Ö Z E L T O P L U L U K L A R D A YAŞAMALARI VE ÇALIŞMALARI ONLAR İÇİN İYİ OLURDU:76 b rey Katılıyorum (%76.0), 24 b rey Katılmıyorum(%24.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r. ENGELLİ KİŞİLERİN, ENGELLİ OLMAYAN KİŞİLERLE AYNI STANDARTLARA ULAŞMALARI BEKLENMEMELİDİR: 76b rey Katılıyorum (%76), 24 b rey Katılmıyorum (%24), b ç m nde görüş bel rtm şt r. ENGELLİ KİŞİLERİN NORMAL YAŞAM SÜRDÜRMESİ HEMEN HEMEN OLANAKSIZDIR.66 b rey Katılıyorum (%66), 34 b rey Katılmıyorum(%34.0) b ç m nde görüş bel rtm şt r.  E N G E L L İ K İ Ş İ L E R D E N Ç O K Ş E Y B E K L E M E M E K GEREKİR:70 b rey Katılıyorum (%70.0),30 b rey Katılmıyorum (%30.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

BÖLÜM 3. BULGULAR VE YORUMLAR TABLOLAR VE GRAFİKLER LİSTESİ 3.1:ENGELLİ BİREYLERE UYGULANAN ANKETLERİN BULGULARI;.51 3.1.a: ENGELLİ BİREYLERE UYGULANAN DEMOGRAFİK BİLGİ EDİNME ANKETİ BULGULARI;…………………...……………………...….....51

1.a.1. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n C ns yet Dağılımı;..................51 1.a.2. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Yaş Grubu Dağılımı;….....…51 1.a.3. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engel Grubu Dağılımı;…......52 1.a.4. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engel Oluşum Nedenler Dağılımı; ...........................................................................................................52 1.a.5. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engell Destek Araçları Kullanımı İle İlg l Bulgular;..........................................................................…53 1.a.6. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Eğ t m Düzey Dağılımı;.......53 1.a.7. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Yaşadığı Yer Dağılımı;...........54 1.a.8. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n A le Sosyal Durumu İle İlg l Dağılım;.........................................................................................................…54 1.a.9. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Kardeş Sayısı İle İlg l Dağılım;..…............................................................................................……...55 1.a10. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Ev n n Geç m n n Sağlanması İle İlg l Bulgular;…….……………………………………………………....55 3.1.b: ENGELLİ BİREYLER İÇİN SOSYO-KÜLTÜREL YAŞAM BİLGİ EDİNME ANKETİ BULGULARI……………….........…................……………56 1.b.1.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n S nemaya G d p G tmemes İle İlg l Bulgular…………..............................................................………..........56 1.b.1.a. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden S nemaya G denler n S nemaya G tme Sıklığı İle İlg l Bulgular;…………………...........................56 1.b.1.b.Araştırmaya Katılan Engell B reylerden S nemaya G denler n S nemaya K m nle G tt ğ İle İlg l Bulgular;……………........................……57 1.b.1.c.Araştırmaya Katılan Engell B reylerden S nemaya G tmeyenler n S nemaya G tmeme Neden İle İlg l Bulgular;….............................................57 1.b.1.d.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Nasıl Düzenlemeler n S nemaya G tmeler n Kolaylaştıracağı Ya da Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;………………..........................................................……….…...58 1.b.2.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Konsere G d p G tmemes İle İlg l Bulgular;………......……………………………….................…………58 1.b.2.aAraştırmaya Katılan Engell B reylerden Konsere G denler n Konsere K m nle G tt ğ İle İlg l Bulgular;………………....................................……59

1.b.2.b.Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Konsere G tmeyenler n Konsere G tmeme Neden İle İlg l Bulgular;…….......................................…59 1.b.2.c.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Nasıl Düzenlemeler n Konsere G tmeler n Kolaylaştıracağı Ya da Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;………………........................................................................…..60 1.b.3.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Spor Yapıp Yapmaması İle İlg l Bulgular;…............................................................................................………60 1.b.3.a.Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Spor Yapanların Hang Spor Türünü Yaptıkları İle İlg l Bulgular;….......................................................…..61 1.b.3.b.Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Spor Yapanların Nerede Spor Yaptıkları İle İlg l Bulgular;………..................................……………...61 1.b.3.c.Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Spor Yapmayanların Spor Yapmama Neden İle İlg l Bulgular;….................................………………...62 1.b.3.d.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Nasıl Düzenlemeler n Spor Yapmalarını Kolaylaştıracağı Ya da Spor Yapma Sıklığını Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular:…………..................................................…………62 1.b.4.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Kend ler İç n Alış Ver ş Yapıp Yapmadığı İle İlg l Bulgular;…………....................................................…...63 1.b.4.a.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Kend ler İç n K m n Refakat nde Alış Ver ş Yaptığı İle İlg l Bulgular;…............................….……63 1.b.4.b.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Kend ler İç n Nerede Alış Ver ş Yaptığı İle İlg l Bulgular;……........................................................……64 1.b.4.c.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Nasıl Düzenlemeler n Kend ler İç n Alışver ş Yaparken Daha Rahat Olmalarını Sağlayacağı Ya Da Alışver ş Yapma Sıklığını Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;........64 1.b.5.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Kuruluşlardan Destek Alıp Almadığı İle İlg l Bulgular:……......................................................………....65 1.b.5.a.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Hang Kuruluşlardan Destek Aldığı İle İlg l Bulgular;………...........................................................………65 1.b.5.b.Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Aldıkları Desteğ n Kapsamı İle İlg l Bulgular;…………..........................................................……………66 3.2: ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLERE UYGULANAN ANKETLERİN BULGULARI…........................…67 3.2.a: ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLER İÇİN DEMOGRAFİK BİLGİ EDİNME ANKETİ BULGULARI...67 2.a.1. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n C ns yet Dağılımı;………..............................................….67

2.a.2. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını

Üstlenen K ş ler n Yaş Grubu Dağılımı;……………………………................67 2.a.3. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Refakat Ett kler /Bakımını Üstlend kler Engell B reye Yakınlık Durumları İle İlg l Dağılım;………………………..........…….……68 2.a.4. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Eğ t m Düzey İle İlg l Dağılım;…........………...……….68 2.a.5. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Yaşadığı Yer İle İlg l Dağılım;………......................……..69 2.a.6. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Meslek Grupları İle İlg l Dağılım;……………............….69 2.a.7. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Aylık Gel r Düzey İle İlg l Bulgular;………………...….70 2.a.8. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n İkametgâh T p İle İlg l Bulgular;……………........……..70 2.a.9. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n İkametgâh Sah pl ğ İle İlg l Bulgular;……………......…71 2.a.10. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n K ra Düzey İle İlg l Bulgular;………...........................…71 2.a.11. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Otomob l Sah b Olup Olmaması İle İlg l Bulgular;…......72 2.a.12. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Otomob ller n n Engell Uyumluluğu İle İlg l Bulgular;...72 3.2.b: ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLER İÇİN SOSYO-KÜLTÜREL YAŞAM BİLGİ EDİNME ANKETİ BULGULARI….....................................................................................……………73 2.b.1.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Destek Oldukları Engell B rey İle S nemaya G d p G tmemes İle İlg l Bulgular……………...........…………………………..…73 2.b.1.a.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Destek Oldukları Engell B rey İle Ne Sıklıkla S nemaya G tt kler İle İlg l Bulgular;………………......................………………..…..73 2.b.1.b.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Destek Oldukları Engell B rey İle S nemaya G tmeme Nedenler İle İlg l Bulgular;……………….............................………………74 2.b.1.c.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Nasıl Düzenlemeler n Destek Oldukları Engell B rey İle S nemaya G tmes n Kolaylaştıracağı Ya da Arttıracağı İle İlg l Bulgular;….75

2.b.2.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını

Üstlenen K ş ler n Destek Oldukları Engell B rey İle Konsere G d p G tmemes İle İlg l Bulgular;…………………...............................…………76 2.b.2.a.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Destek Oldukları Engell B rey İle Konsere G tmeme Nedenler İle İlg l Bulgular;……………………………….....………………76 2.b.2.b.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Nasıl Düzenlemeler n Destek Oldukları Engell B rey İle Konsere G tmes n Kolaylaştıracağı Ya da Arttıracağı İle İlg l Bulgular;…....77 2.b.3.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Nasıl Düzenlemeler n Destek Oldukları Engell B rey n Spor Yapmasını Kolaylaştıracağı Ya da Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;………………………………...................................................…….78 2.b.4.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Nasıl Düzenlemeler n Destek Oldukları Engell B rey İle Alışver ş Yaparken Daha Rahat Olmalarını Sağlayacağı Ya Da Alışver ş Yapma Sıklığını Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;………………..…….79 2.b.5.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Kuruluşlardan Destek Alıp Almadığı İle İlg l Bulgular;…80 2.b.5.a.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Hang Kuruluşlardan Destek Aldığı İle İlg l Bulgular;…..80 2.b.5.b.Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Aldıkları Desteğ n Kapsamı İle İlg l Bulgular;….....…….81 3.3: ENGELLİ BİREYLER İÇİN SAĞLIK BİLGİLERİ VE SAĞLIK HİZMETİ ALMA BİLGİ ANKETİ BULGULARI.............................................82

3.1. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engel Durumundan Başka Sürekl Sağlık Sorunu Olup Olmadığı İle İlg l Bulgular;………............…….82 3.1.a Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engel Durumundan Başka Sürekl Sağlık Sorunu Olanların Sağlık Sorunları İle İlg l Bulgular;……..…83 3.2. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n B r Yıl İçer s nde Ne Sıklıkta Hasta Oldukları İle İlg l Bulgular;…….......................................................….84 3.3. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Evde Düzenl Sağlık H zmet Alıp Almadığı İle İlg l Bulgular;………..........................................................85 3.4. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Hastalandıklarında Sağlık Kuruluşuna Nasıl Ulaştıkları İle İlg l Bulgular;………………..…………….85 3.5. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Sağlık Kuruluşlarında Öncel ğ n n Olup Olmadığı İle İlg l Bulgular;………......………………..….86 3.6. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n G tt kler Sağlık Kuruluşlarında Kend ler İç n Uygun Kolaylaştırıcı Araç Gereçler n Mevcut Olup Olmadığı İle İlg l Bulgular;……………………………………...…………………………86

3.7. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engel İle İlg l Sürekl KontrolTedav Görüp Görmed ğ İle İlg l Bulgular;………………........………….…87 3.8. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n İlaçlarını Düzenl Alıp Alamadıkları İle İlg l Bulgular;………........................………………………87 3.9. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Tedav ler nde Ekonom k Güçlükler Çek p Çekmed kler İle İlg l Bulgular;…………....................……88 3.10. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Sağlığı İlg l Temel Eğ t m H zmetler nden Yararlanıp Yararlanamadığı İle İlg l Bulgular;……..……….88 3.11. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n A le Üyeler nde Başka Sürekl Sağlık Sorunu Yaşayan Olup Olmadığı İle İlg l Bulgular;……………......….89 3.12. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Sağlık Kuruluşlarına Er ş mde Ebeveyn Veya Başkasının Desteğ n Alıp Almadığı İle İlg l Bulgular;……...89 3.13. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Hang Sağlık Kuruluşlarından H zmet Aldıkları İle İlg l Bulgular;………………………..............…...…….90 3.14. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Ambulans H zmet Alıp Almadıkları İle İlg l Bulgular;………………………......……………………90 3.15. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n İht yaçları Olduğunda Sağlık Araç Ve Gereçler ne Ulaşab l rl kler İle İlg l Bulgular;……………......……91 3.16. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Talep Ett kler nde Sağlık H zmet n n Onlara Gel p Gelmed ğ İle İlg l Bulgular;………………......….91 3.4: ENGELLİ BİREYLER İÇİN EĞİTİM BİLGİLERİ VE EĞİTİM HİZMETİ ALMA ANKETİ BULGULARI..........................................................92 4.1. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Eğ t m Durumu İle İlg l

Dağılım;…………....................................................................……………….92 4.2. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Eğ t m Aldıkları/Eğ t mler n Tamamladıkları Okullarda Onlar İç n BEP Uygulaması Yapılıp Yapılmadığı İle İlg l Bulgular;….......................................................………………………....93 4.3. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Almış/Almakta Oldukları Eğ t m n Onları Mesleğe Yönlend r p Yönlend rmed ğ İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;…..............................................................................…...……….93 4.4. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n Eğ t m Aldıkları Okullarda Kend ler İç n F z ksel Düzenlemeler Yapılıp Yapılmadığı İle İlg l Bulgular;…….................................................……....…94 4.5. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n Eğ t m Aldıkları Okullarda Kend ler İç n Ne G b F z ksel Düzenlemeler Yapılmasını İsted kler İle İlg l Bulgular;……………………….....…………95 4.6. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n Eğ t m Aldıkları Okullarda Okulun Ortak Bölümler ne Ulaşıp Ulaşamadığı İle İlg l Bulgular;…...........................................................................……....……96

4.7. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n

Eğ t m Aldıkları Okullarda K Sosyal Faal yetlere Katılıp Katılamadığı İle İlg l Bulgular;………...........................................................………………....96 4.8. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Almış/Almakta Oldukları Eğ t m n Onların Toplumsal Uyum Becer ler n n Artmasında Etk l Olup Olmadığı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;……………………..…………..97 4.9. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n Okullarındak D ğer Öğrenc ler n Onlara Karşı Tutumlarının Poz t f Olup Olmadığı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;……………………….....….…..97 4.10. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n Okullarındak Öğretmenler n Onlara Karşı Tutumlarının Poz t f Olup Olmadığı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;……..................................………………..98 3.5: ENGELSİZ BİREYLER İÇİN; ENGELLİ BİREYLERLE İLGİLİ TUTUM ANKETİ BULGULARI ..........................................................................99 5.1. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n C ns yet Dağılımı;…..............99 5.2. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n Mezun yet Durumu İle İlg l

Dağılım;……………………............................................………………….....99 5.3. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n Meslekler İle İlg l Dağılım;100 5.4. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell Çocukların AnaBabaları, Engell Olmayan Çocukların Ana-Babalarından Daha Az Katı Olmalıdır.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;................................101 5.5. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş lerle Genell kle D ğer K ş lerden Daha Kolay Geç n l r.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;………….......................................................................…………...102 5.6. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler n Çoğu Kend ler İç n Üzülürler.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;…….103 5.7. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell Çocuklar İç n Ayrı Özel Okullar Olmamalıdır.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;…......…104 5.8. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell İnsanların Özel Topluluklarda Yaşamaları Ve Çalışmaları Onlar İç n İy Olurdu.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;…….............………………………......……105 5.9. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler n Bakımını Devlet Üstlenmel d r.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;….....….106 5.10. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n 'Engell k ş ler n çoğu kend s ç n büyük ölçüde kaygı ve end şe duyar.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;……................................................................……………………..107 5.11. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n 'Engell k ş ler n, engell olmayan k ş lerle aynı standartlara ulaşmaları beklenmemel d r.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;……….............................…………………..108

5.12. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n 'Engell k ş ler genelde

mutsuzdurlar.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;….......................109 5.13. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler Genelde Huysuzdurlar, Onlarla Geç nmek Zordur.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;………....................................................................……...………...110 5.14. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler n Normal Yaşam Sürdürmes Hemen Hemen Olanaksızdır.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;………………..................................……………..111 5.15. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş lerden Çok Şey Beklememek Gerek r.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;......……112 5.16. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler Çoğunlukla Kend Kend ler ne Kalmak İsterler.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;................................................................................……………......113 5.17. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler Engell Olmayanlardan Daha Çabuk Kırılırlar.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;…………………..............................................................................114 5.18. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler n Normal B r Sosyal Yaşantıları Olamaz.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;…..115 5.19. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler n Çoğu D ğer İnsanlar Kadar Yeterl Olamadıklarını Düşünürler.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;…............................................................................116 5.20. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş lerle B rl kte Olduğumuzda Söyled kler m ze D kkat Etmel y z.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;……………..............................…………………..117

3-1: ENGELLİ BİREYLERE UYGULANAN ANKETLERİN BULGULARI 3-1.a: ENGELLİ BİREYLERE UYGULANAN DEMOGRAFİK BİLGİ EDİNME ANKETİ BULGULARI

1.a.1. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n C ns yet Dağılımı;

1.a.1. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b rey n 142 (%36.8) tanes kız ve 244 (%63.2) tanes erkekt r. Araştırmada c ns yet değ şken d kkate alınmamıştır.

1.a.2. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Yaş Grubu Dağılımı;

1.a.2. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b rey n 110 tanes 911(%28.5), 109 tanes 11-13(% 28.2), 167 tanes 13-15(%43.3) yaş aralığında yer almaktadır. Araştırmada yaş grubu alt 9 üst 15 olarak bel rlenm ş 9-15 yaş arası dağılım değ şken d kkate alınmamıştır.

1.a.3. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engel Grubu Dağılımı;

1.a.3. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden 54 b rey(%14) Görme Engell , 326 b rey (%84.5) Bedensel Engell , 6b rey(%1.6) Görme ve Bedensel Engell d r.

1.a.4. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engel Oluşum Nedenler

1.a.4. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden 287 b rey doğuştan (%74.4), 45 b rey genet k hastalıklar neden yle (%11.7), 40 b rey doğum sonrasında geç r len b r hastalık neden yle (%10.4), 14 b rey kaza neden yle (%3.6) engell olduklarını bel rtm şlerd r.

1.a.5. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engell Destek Araçları Kullanımı Dağılımı

1.a.5. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden 242 b rey tekerlekl sandalye (%62.7), 55 b rey beyaz baston (%14.2), 14 b rey protez (%3.6), 75 b rey d ğer destek araçlarını (%19.4) kullandıklarını bel rtm şlerd r.

1.a.6. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Eğ t m Düzey Dağılımı

1.a.6. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden 170 b rey lköğret m (%44.0), 91 b rey orta öğret m-l se (%23.6), 12 b rey dışardan b t rme (%3.1), 68 b rey sadece özel özel eğ t m ve rehab l tasyon merkez (%17.6) 45 b rey herhang b r eğ t m n n olmadığını (%11.7) bel rtm şlerd r.

1.a.7. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Yaşadığı Yer Dağılımı

1.a.7. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden 18 b rey Döşemealtı (%4.7), 101 b rey Kepez (%18.4), 128 b rey Konyaaltı (%30.6), 133 b rey Muratpaşa (%44.8) 6 b rey D ğer (%1.6) lçelerde kamet ett kler n bel rtm şlerd r.

1.a.8. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n A le Sosyal Durumu İle İlg l Dağılım

1.a.8. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden 322 b rey Anne Babasının B rl kte olduğunu (%83.4), 38 b rey Anne ve Babanın Boşanmış ya da Ayrı olduğunu Anne le b rl kte yaşadığını (%9.8), 7 b rey Babasının Vefat ett ğ n Anne tarafından a les le yaşadığını (%4.9) bel rtm şlerd r.

1.a.9. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Kardeş Sayısı İle İlg l Dağılım

1.a.9. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden 85b rey kardeş olmadığını (%22.0), 154 b rey 1 kardeş olduğunu (%39.9), 76b rey 2 kardeş olduğunu (%19.7), 46 b rey 3 kardeş olduğunu (%11.9) 13 b rey 4 kardeş olduğunu (%3.4),6 b rey 5 kardeş olduğunu (%1.6),6 b rey 6 veya daha fazla kardeş olduğunu (%1.6) bel rtm şlerd r.

1.a10. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Ev n n Geç m n n Sağlanması İle İlg l Dağılım

1.a.10. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden 37 b rey yaşadıkları ev n geç m n Annen n (%9.6), 228 b rey yaşadıkları ev n geç m n Babanın (%59.1), 34b rey yaşadıkları ev n geç m n Anne ve Babanın b rl kte sağladığını (%8.8), 87 b rey se Sürekl Sosyal Yardım le geç nd kler n (%22.5), bel rtm şlerd r.

3.1.b: ENGELLİ BİREYLER İÇİN SOSYO-KÜLTÜREL YAŞAM BİLGİ EDİNME ANKETİ BULGULARI

1.b.1. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n S nemaya G d p G tmemes İle İlg l Bulgular;

1.b.1. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye S nemaya g d p g tmed kler sorulmuş; 210 b rey s nemaya g tt kler n (%54.4), 176 b rey s nemaya g tmed kler n (%45.6), bel rtm şlerd r.

1.b.1.a.Araştırmaya Katılan Engell B reylerden S nemaya G denler n S nemaya G tme Sıklığı İle İlg l Bulgular;

1.b.1.a. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden S nemaya g den 210 b reye s nemaya ne sıklıkla g tt kler sorulmuş; 21 b rey ayda b rden fazla (%10.0), 51 b rey ayda b r (%24.3), 30 b rey ayda b rden az (%14.3), 108 b rey nad ren (%51.4) s nemaya g tt kler n bel rtm şlerd r.

1.b.1.b. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden S nemaya G denler n S nemaya K m nle G tt ğ İle İlg l Bulgular;

1.b.1.b. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden S nemaya g den 210 b reye s nemaya k m nle g tt kler sorulmuş; 6 b rey tek başına (%2.9), 132 b rey a les le (%62.9), 36 b rey okul arkadaşı/arkadaşları (%17.1) le, 30 b rey sosyal çevreden arkadaş/arkadaşlar le(%14.3), 6 b rey akrabaları le (%2.9) s nemaya g tt kler n bel rtm şlerd r.

1.b.1.c. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden S nemaya G tmeyenler n S nemaya G tmeme Neden İle İlg l Bulgular;

1.b.1.c. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden S nemaya g tmeyen 176 b reye s nemaya g tmeme nedenler sorulmuş; 16 b rey yüksek F yatlar neden yle (%9.1), 6 B rey a len n onaylamaması neden yle (%3.4), 45 b rey uzaklık-ulaşım problemler neden yle (%25.6), 6 b rey a le-refakatç n n eşl k etmemes neden yle (%3.4), 76 b rey fiz ksel ortam uygunsuzluğu neden yle (%43.2), 27 b rey olumsuz davranışlar neden yle (%15.3) s nemaya g tmed kler n bel rtm şlerd r.

1.b.1.d. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Nasıl Düzenlemeler n S nemaya G tmeler n Kolaylaştıracağı Ya da Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

1.b.1.d. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden tamamına nasıl düzenlemeler n s nemaya g tmeler n kolaylaştıracağı ya da arttıracağı sorulmuş;24 b rey fiyat düzenlemes yapılmasının (%6.2), 73 b rey a len n b lg lend r lmes n n (%18.9), 106 b rey ulaşım desteğ sağlanmasının (%27.5), 36 b rey a le-refakatç n n eşl k etmes ç n fiyat düzenlemes yapılmasının (%9.3), 99 b rey fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%25.6), 48 b rey toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%12.4) s nemaya g tmeler n kolaylaştıracağı ya da arttıracağını bel rtm şlerd r.

1.b.2. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Konsere G d p G tmemes İle İlg l Bulgular;

1.b.2. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye Konsere g d p g tmed kler sorulmuş; 99 b rey konsere g tt kler n (%25.6), 287 b rey s nemaya g tmed kler n (%74.4), bel rtm şlerd r.

1.b.2.a. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Konsere G denler n Konsere K m nle G tt ğ İle İlg l Bulgular;

1.b.2.a. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden Konsere g den 99 b reye konsere k m nle g tt kler sorulmuş; 6 b rey tek başına (%6.1), 33 b rey a les le (%62.9), 36 b rey okul arkadaşı/arkadaşları (%36.4) le, 24 b rey sosyal çevreden arkadaş/arkadaşlar le (%24.2), Konsere g tt kler n bel rtm şlerd r.

1.b.2.b. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Konsere G tmeyenler n Konsere G tmeme Neden İle İlg l Bulgular;

1.b.2.b. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden konsere g tmeyen 287 b reye konsere g tmeme nedenler sorulmuş; 24 b rey yüksek fiyatlar neden yle (%8.4), 19 b rey a len n onaylamaması neden yle (%6.6), 30 b rey uzaklık-ulaşım problemler neden yle (%10.5), 24 b rey a le-refakatç n n eşl k etmemes neden yle (%8.4), 118 b rey fiz ksel ortam uygunsuzluğu neden yle (%41.1), 72 b rey olumsuz davranışlar neden yle (%25.1) konsere g tmed kler n bel rtm şlerd r.

1.b.2.c. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Nasıl Düzenlemeler n Konsere G tmeler n Kolaylaştıracağı Ya da Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

1.b.2.c. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden tamamına nasıl düzenlemeler n konsere g tmeler n kolaylaştıracağı ya da arttıracağı sorulmuş;93 b rey fiyat düzenlemes yapılmasının (%24.1), 55 b rey a len n b lg lend r lmes n n (%14.2), 56 b rey ulaşım desteğ sağlanmasının (%9.3), 118 b rey fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%30.6), 84 b rey toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%21.8) konsere g tmeler n kolaylaştıracağı ya da arttıracağını bel rtm şlerd r.

1.b.3. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Spor Yapıp Yapmaması İle İlg l Bulgular;

1.b.3. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye spor yapıp yapmadıkları sorulmuş; 170 b rey spor yaptıklarını (%44.0), 216 b rey spor yapmadıklarını (%56.0), bel rtm şlerd r.

1.b.3.a. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Spor Yapanların Hang Spor Türünü Yaptıkları İle İlg l Bulgular;

1.b.3.a. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden Spor yaptıklarını bel rten 170 b reye hang spor türünü yaptıkları sorulmuş; 45 b rey Yüzme (%26.5), 63 b rey Futbol (%37.1), 20 b rey Basketbol(%11.8), 30 b rey Voleybol(%17.6), 12 b rey Bocce (%7.1) spor türler n yaptıklarını bel rtm şlerd r.

1.b.3.b. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Spor Yapanların Nerede Spor Yaptıkları İle İlg l Bulgular;

1.b.3.b. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden spor yaptıklarını bel rten 170 b reye nerede spor yaptıkları sorulmuş; 86 b rey okul tes sler nde (%50.6), 24 b rey beled ye sosyal tes sler nde (%14.1), 42 b rey özel tes ste (%24.7), 18 b rey d ğer tes slerde (%10.6), spor yaptıklarını bel rtm şlerd r.

1.b.3.c. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Spor Yapmayanların Spor Yapmama Neden İle İlg l Bulgular;

1.b.3.c. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden spor yapmayan 216 b reye spor yapmama nedenler sorulmuş; 56 b rey b na le lg l fiz ksel engeller neden yle (%25.9), 12 b rey olumsuz toplumsal tutumlar neden yle (%5.6), 48 b rey özel seansların oluşturulmaması neden yle (%22.2), 22 b rey spor gereçler n n pahalı olması neden yle (%10.2), 78 b rey tes s kullanım ücretler n n yüksekl ğ neden yle (%36.1) spor yapmadıklarını bel rtm şlerd r.

1.b.3.d. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Nasıl Düzenlemeler n Spor Yapmalarını Kolaylaştıracağı Ya da Spor Yapma Sıklığını Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular:

1.b.3.d. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden tamamına nasıl düzenlemeler n spor yapmalarını kolaylaştıracağı ya da arttıracağı sorulmuş;269 b rey fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%69.7), 105 b rey a len n b lg lend r lmes n n (%27.2), 12 b rey toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%3.1) spor yapmalarını kolaylaştıracağı ya da arttıracağını bel rtm şlerd r.

1.b.4. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Kend ler İç n Alış Ver ş Yapıp Yapmadığı İle İlg l Bulgular;

1.b.4. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye; Kend ler İç n Alış Ver ş Yapıp Yapmadığı sorulmuş; 320 b rey kend s ç n alış ver ş yaptıklarını(%82.9), 66 b rey kend s ç n alış ver ş yapmadıklarını(%17.1), bel rtm şlerd r.

1.b.4.a. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Kend ler İç n K m n Refakat nde Alış Ver ş Yaptığı İle İlg l Bulgular;

1.b.4.a. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden kend s ç n alışver ş yapan 320 b reye k m n refakat nde alışver ş yaptıkları sorulmuş; 195 b rey b r nc derece akraba refakat nde (%60.9), 24 b rey k nc derece akraba refakat nde (%7.5), 30 b rey arkadaş le (%9.4), 71 b rey tek başına (%22.2) alışver ş yaptıklarını bel rtm şlerd r.

1.b.4.b. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Kend ler İç n Nerede Alış Ver ş Yaptığı İle İlg l Bulgular;

1.b.4.b. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden Alışver ş yaptıklarını bel rten 320 b reye nerede alışver ş yaptıkları sorulmuş; 133 b rey Alışver ş Merkezler nde (%41.6), 18 b rey Özel Mağazalarda (%5.6), 54 b rey Şeh r İç Çarşıda (%16.9), 115 b rey Semt Pazarında (%35.9), Alışver ş yaptıklarını bel rtm şlerd r.

1.b.4.c. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Nasıl Düzenlemeler n Kend ler İç n Alışver ş Yaparken Daha Rahat Olmalarını Sağlayacağı Ya Da Alışver ş Yapma Sıklığını Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

1.b.4.c. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden tamamına nasıl düzenlemeler n kend ler ç n alışver ş yaparken daha rahat olmalarını sağlayacağı ya da alışver ş yapma sıklığını arttıracağı sorulmuş;175 b rey fiyat düzenlemes yapılmasının (%45.3), 205 b rey h zmet sağlayıcıların b lg lend r lmes n n (%53.1), 6 b rey ulaşım desteğ sağlanmasının (%1.6), kend ler ç n alışver ş yaparken daha rahat olmalarını sağlayacağı ya da alışver ş yapma sıklığını arttıracağını bel rtm şlerd r.

1.b.5. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Kuruluşlardan Destek Alıp Almadığı İle İlg l Bulgular:

1.b.5. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye; Kuruluşlardan destek alıp almadığı sorulmuş; 192 b rey destek aldığını(%78.7), 52 b rey destek almadığını(%21.3), bel rtm şler, 142 b rey bu soruya cevap vermem şt r.

1.b.5.a. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Hang Kuruluşlardan Destek Aldığı İle İlg l Bulgular;

1.b.5.a. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden kuruluşlardan destek aldığını bel rten 192 b reye hang kuruluşlardan destek aldıkları sorulmuş; 36 b rey okuldan destek aldığını (%18.8), 102 b rey vakıflardan destek aldığını (%53.1), 7 b rey beled yelerden destek aldığını (%3.6), 21 b rey val l kten destek aldığını (%10.9), 16 b rey kaymakamlıklardan destek aldığını (%8.3), 10 b rey s v l toplum kuruluşlarından destek aldığını (%5.2), bel rtm şlerd r.

1.b.5.b. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Aldıkları Desteğ n Kapsamı İle İlg l Bulgular;

1.b.5.b. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden kuruluşlardan destek aldığını bel rten 192 b reye bel rtt kler kuruluşlardan aldıkları desteğ n türü sorulmuş; 2 b rey madd eğ t m desteğ aldığını (%10.0), 9 b rey a le yardımı aldığını (%45.0), 3 b rey ulaşım desteğ aldığını (%15.0), 6 b rey ek ders eğ t m desteğ aldığını (%30.0), bel rtm şlerd r. bu soruya toplam 366 b rey cevap vermem şt r.

3.2: ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLERE UYGULANAN ANKETLERİN BULGULARI 3. 2.a: ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLER İÇİN DEMOGRAFİK BİLGİ EDİNME ANKETİ BULGULARI

2.a.1. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n C ns yet Dağılımı;

2.a.1. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş ler n; 305 (%79.0) tanes kadın(%79.0) ve 81 tanes (%21.0) erkekt r. Araştırmada c ns yet değ şken d kkate alınmamıştır.

2.a.2. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Yaş Grubu Dağılımı;

2.a.2. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden; 8 k ş 15-19 (% 28.5), 41 k ş 20-29(% 10.6), 167 k ş 30-39(%29.8), 140 k ş 40-49(%36.3), 74 k ş 50-59(%19.2), 8 k ş 6069(%2.1) yaş aralığında yer almaktadır.

2.a.3. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Refakat Ett kler /Bakımını Üstlend kler Engell B reye Yakınlık Durumları İle İlg l Dağılım;

2.a.3. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden;330 k ş refakat ett ğ /bakımını üstlend ğ engell b rey n çocuğu olduğunu (% 85.5), 32 k ş refakat ett ğ /bakımını üstlend ğ engell b rey n kardeş olduğunu (%8.3), 8 k ş refakat ett ğ /bakımını üstlend ğ engell b rey n baba tarafından yeğen olduğunu (%2.1), 16 k ş refakat ett ğ /bakımını üstlend ğ engell b reye yakınlık durumunu d ğer seçeneğ olduğunu (%4.1), bel rtm şlerd r.

2.a.4. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Eğ t m Düzey İle İlg l Dağılım;

2.a.4. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden; 156 k ş İlkokul mezunu olduğunu (%40.4), 164 k ş Orta Öğret m ya da L se mezunu olduğunu (%42.5), 42 k ş Ün vers te ya da L sansüstü mezunu (%10.9), olduklarını24 k ş herhang b r eğ t m olmadığını bel rtm şlerd r.

2.a.5. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Yaşadığı Yer İle İlg l Dağılım;

2.a.5. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden; 18 k ş Döşemealtı (%4.7), 101 k ş Kepez (%18.4), 128 k ş Konyaaltı (%30.6), 133 k ş Muratpaşa (%44.8) 6 k ş D ğer (%1.6) lçelerde kamet ett kler n bel rtm şlerd r.

2.a.6. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Meslek Grupları İle İlg l Dağılım;

2.a.6. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden; 287 k ş Ev Hanımı (%74.4), 32 k ş Serbest Meslek sah b (%8.3), 8 k ş Kamu Görevl s (%2.1), olduklarını bel rtm ş, 59 k ş se (%15.3) D ğer seçeneğ n şaretlem şlerd r.

2.a.7. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Aylık Gel r Düzey İle İlg l Bulgular;

2.a.7. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden; 137 k ş 1000tlaltı (%35.5), 150 k ş 10001499tl arası (%38.9), 25 k ş 1500-1999tl arası (%6.5), 24 k ş 2000-2499tl arası (%6.2), 41 k ş 2500-2999tl arası (%10.6), 9 k ş se 3000tlüstü (%2.3) aylık gel r olduğunu bel rtm şt r.

2.a.8. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n İkametgâh T p İle İlg l Bulgular;

2.a.8. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden; 330 k ş apartman da res nde (%85.5), 56 k ş müstak l evde (%14.5), kamet ett kler n bel rtm şt r.

2.a.9. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n İkametgâh Sah pl ğ İle İlg l Bulgular;

2.a.9. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden;157 k ş kamet ett kler ev n kend evler olduğunu (%40.7), 221 k ş kamet ett kler ev n k ra olduğunu (%57.3), 8 k ş kamet ett kler ev n büyük a len n yanında ortak yaşam olduğunu bel rtm şt r.

2.a.10. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n K ra Düzey İle İlg l Bulgular;

2.a.10. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen kamet ett kler ev n k ra olduğunu bel rten k ş lerden; 24 k ş öded ğ k ra m ktarının300TLAltı(%10.5),164 k ş öded ğ k ra m ktarının300-500TL arası (%71.6), 32 k ş öded ğ k ra m ktarının500-700TL arası (%14.0), 9 k ş öded ğ k ra m ktarının700-900TL arası olduğunu bel rtm şt r.

2.a.11. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Otomob l Sah b Olup Olmaması İle İlg l Bulgular;

2.a.11. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden; 182 k ş Otomob l sah b olduklarını (%47.2), 204 k ş Otomob l sah b olmadıklarını (%52.8) bel rtm şt r.

2.a.12. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Otomob ller n n Engell Uyumluluğu İle İlg l Bulgular;

2.a.12. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden; Otomob l sah b olduklarını bel rten 182 k ş den, 75 k ş otomob ller n n engell uyumlu olduğunu (%41.2), 107 k ş Otomob ller n n engell uyumlu olmadığını (%58.8) bel rtm şt r.

3.2.b: ENGELLİ BİREYLERE REFAKAT EDEN/BAKIMINI ÜSTLENEN KİŞİLER İÇİN SOSYO-KÜLTÜREL YAŞAM BİLGİ EDİNME ANKETİ BULGULARI 2.b.1. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Destek Oldukları Engell B rey İle S nemaya G d p G tmemes İle İlg l Bulgular;

2.b.1. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lere destek oldukları engell b rey le s nemaya g d p g tmed kler sorulmuş; 132k ş destek oldukları engell b rey le s nemaya g tt kler n (%34.2), 254k ş destek oldukları engell b rey le s nemaya g tmed kler n (%65.8) bel rtm şlerd r.

2.b.1.a. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Destek Oldukları Engell B rey İle Ne Sıklıkla S nemaya G tt kler İle İlg l Bulgular;

2.b.1.a. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden destek oldukları engell b rey le s nemaya g denlere ne sıklıkla s nemaya g tt kler sorulmuş; 17 k ş ayda b rden fazla (%12.9), 37 k ş ayda b r (%28.0), 17 k ş ayda b rden az (%12.9), 61 b rey nad ren (%46.2) s nemaya g tt kler n bel rtm şlerd r.

2.b.1.b. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Destek Oldukları Engell B rey İle S nemaya G tmeme Nedenler İle İlg l Bulgular;

2.b.1.b. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden s nemaya g tmeyen 254 k ş ye destek oldukları engell b reyle s nemaya g tmeme nedenler sorulmuş; 43 k ş yüksek fiyatlar neden yle (%16.9), 12 k ş a len n onaylamaması neden yle (%4.7), 75 k ş uzaklık-ulaşım problemler neden yle (%29.5), 17 k ş engell b rey n sosyal uyumsuzluğu neden yle (%6.7), 51 b rey fiz ksel ortam uygunsuzluğu neden yle (%20.1), 56 b rey olumsuz davranışlar neden yle (%22.0) destek oldukları engell b reyle s nemaya g tmed kler n bel rtm şlerd r.

2.b.1.c. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Nasıl Düzenlemeler n Destek Oldukları Engell B rey İle S nemaya G tmes n Kolaylaştıracağı Ya Da Arttıracağı İle İlg l Bulgular;

2.b.1.c. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lere nasıl düzenlemeler n destek oldukları engell b reyle s nemaya g tmeler n kolaylaştıracağı ya da arttıracağı sorulmuş; 118 k ş fiyat düzenlemes yapılmasının (%30.6), 23 k ş a len n b lg lend r lmes n n (%6.0), 34 k ş ulaşım desteğ sağlanmasının (%8.8), 51 k ş a le-refakatç n n eşl k etmes ç n fiyat düzenlemes yapılmasının (%13.2), 65 k ş fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%16.8), 83 k ş toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%21.5), 12 k ş engell b rey n teşv k ed lmes ç n ps kososyal destek sağlanmasını (%3.1), destek oldukları engell b reyle s nemaya g tmeler n kolaylaştıracağı ya da arttıracağını bel rtm şlerd r.

2.b.2. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Destek Oldukları Engell B rey İle Konsere G d p G tmemes İle İlg l Bulgular;

2.b.2. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lere destek oldukları engell b rey le konsere g d p g tmed kler sorulmuş; 33k ş destek oldukları engell b rey le konsere g tt kler n (%8.5), 353k ş destek oldukları engell b rey le konsere g tmed kler n (%91.5) bel rtm şlerd r.

2.b.2.a. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Destek Oldukları Engell B rey İle Konsere G tmeme Nedenler İle İlg l Bulgular;

2.b.2.a. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden konsere g tmeyen 353 k ş ye destek oldukları engell b reyle konsere g tmeme nedenler sorulmuş; 84 k ş yüksek fiyatlar neden yle (%23.8), 55 k ş uzaklık-ulaşım problemler neden yle (%15.6), 15 k ş engell b rey n steks zl ğ neden yle (%4.2), 71 b rey fiz ksel ortam uygunsuzluğu neden yle (%20.1), 128 b rey olumsuz davranışlar neden yle (%36.3) destek oldukları engell b reyle konsere g tmed kler n bel rtm şlerd r.

2.b.2.b. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Nasıl Düzenlemeler n Destek Oldukları Engell B rey İle Konsere G tmes n Kolaylaştıracağı Ya da Arttıracağı İle İlg l Bulgular;

2.b.2.b. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lere nasıl düzenlemeler n destek oldukları engell b reyle konsere g tmeler n kolaylaştıracağı ya da arttıracağı sorulmuş; 124 k ş fiyat düzenlemes yapılmasının (%32.1), 15 k ş a len n b lg lend r lmes n n (%3.9), 86 k ş ulaşım desteğ sağlanmasının (%22.3), 6 k ş a le-refakatç n n eşl k etmes ç n fiyat düzenlemes yapılmasının (%1.6), 44 k ş fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%11.4), 96 k ş toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%24.9), 15 k ş engell b rey n teşv k ed lmes ç n ps kososyal destek sağlanması (%3.9) nın destek oldukları engell b reyle konsere g tmeler n kolaylaştıracağını ya da arttıracağını bel rtm şlerd r.

2.b.3. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Nasıl Düzenlemeler n Destek Oldukları Engell B rey n Spor Yapmasını Kolaylaştıracağı Ya da Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

2.b.3. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lere nasıl düzenlemeler n destek oldukları engell b rey n spor yapmasını kolaylaştıracağı ya da arttıracağı sorulmuş; 123 k ş fiyat düzenlemes yapılmasının (%31.9), 82 k ş ulaşım desteğ sağlanmasının (%21.2), 75 k ş fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%19.4), 106 k ş toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%27.5), destek oldukları engell b rey n spor yapmasını kolaylaştıracağı ya da arttıracağını bel rtm şlerd r.

2.b.4. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Nasıl Düzenlemeler n Destek Oldukları Engell B rey İle Alışver ş Yaparken Daha Rahat Olmalarını Sağlayacağı Ya Da Alışver ş Yapma Sıklığını Arttıracağı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

2.b.4. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lere nasıl düzenlemeler n destek oldukları engell b rey le alışver ş yaparken daha rahat olmalarını sağlayacağı ya da alışver ş yapma sıklığını arttıracağı sorulmuş; 125 k ş fiyat düzenlemes yapılmasının (%32.4), 55 k ş h zmet sağlayıcıların b lg lend r lmes n n (%14.2), 40 k ş ulaşım desteğ sağlanmasının (%10.4), 117 k ş fiz ksel ortam düzenlemes yapılmasının (%30.3), 49 k ş toplumsal b lg n n gel şt r lmes n n (%12.7), destek oldukları engell b rey le alışver ş yaparken daha rahat olmalarını sağlayacağı ya da alışver ş yapma sıklığını arttıracağını bel rtm şlerd r.

2.b.5. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Kuruluşlardan Destek Alıp Almadığı İle İlg l Bulgular;

2.b.5. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lere; kuruluşlardan destek alıp almadığı sorulmuş; 192 k ş destek aldığını(%78.7), 52 k ş destek almadığını(%21.3), bel rtm şler, 142 b rey bu soruya cevap vermem şt r.

2.b.5.a. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Hang Kuruluşlardan Destek Aldığı İle İlg l Bulgular;

2.b.5.a Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden kuruluşlardan destek aldığını bel rten 192 k ş ye hang kuruluşlardan destek aldıkları sorulmuş; 36 k ş okuldan destek aldığını(%18.8), 102 k ş vakıflardan destek aldığını(%53.1), 7 k ş beled yelerden destek aldığını(%3.6),21 k ş val l kten destek aldığını(%10.9),16 k ş kaymakamlıklardan destek aldığını(%8.3),10 k ş s v l toplum kuruluşlarından destek aldığını(%5.2), bel rtm şlerd r.

2.b.5.b. Araştırmaya Katılan Engell B reylere Refakat Eden/Bakımını Üstlenen K ş ler n Aldıkları Desteğ n Kapsamı İle İlg l Bulgular;

2.b.5.b. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye refakat eden/bakımını üstlenen k ş lerden kuruluşlardan destek aldığını bel rten 192 k ş ye bel rtt kler kuruluşlardan aldıkları desteğ n türü sorulmuş; 2 k ş madd eğ t m desteğ aldığını (%10.0), 9 k ş a le yardımı aldığını (%45.0), 3 k ş ulaşım desteğ aldığını (%15.0),6 k ş ek ders eğ t m desteğ aldığını (%30.0),bel rtm şlerd r. Bu soruya toplam 366 b rey cevap vermem şt r.

3.3: ENGELLİ BİREYLER İÇİN SAĞLIK BİLGİLERİ VE SAĞLIK HİZMETİ ALMA BİLGİ ANKETİ BULGULARI 3.1. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engel Durumundan Başka Sürekl Sağlık Sorunu Olup Olmadığı İle İlg l Bulgular;

3.1. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye, engel durumundan başka sürekl sağlık sorunu olup olmadığı sorulmuş; 108 b rey engel durumundan başka sürekl sağlık sorunu olduğunu (%28.0), 278 b rey engel durumundan başka sürekl sağlık sorunu olmadığını(%72.0), bel rtm şlerd r.

3.1.a. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engel Durumundan Başka Sürekl Sağlık Sorunu Olanların Sağlık Sorunları İle İlg l Bulgular;

3.1.a. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden, sürekl sağlık sorunu olduğunu bel rten 108 b reye bu sağlık sorunlarının neler olduğu sorulmuş; 14 b rey ç organ rahatsızlıkları olduğunu (%13.0), 12 b rey dolaşım rahatsızlıkları olduğunu(%11.1), 35 b rey ps koloj k rahatsızlıkları olduğunu (%32.4), 23 b rey ep leps rahatsızlıkları olduğunu (%21.3), 19 b rey s nd r m rahatsızlıkları olduğunu (%17.6), 5 b rey d yabet rahatsızlıkları olduğunu (%4.6) bel rtm şlerd r.

3.2. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n B r Yıl İçer s nde Ne Sıklıkta Hasta Oldukları İle İlg l Bulgular;

3.2. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye b r yıl ç nde ne sıklıkta hasta oldukları sorulmuş; 65 b rey yılda 1 defa hasta olduğunu (%16.8), 135 b rey yılda 2-3 defa hasta olduğunu (%35.0), 186 b rey yılda 3 defadan fazla hasta olduğunu (%48.2), bel rtm şlerd r.

3.3. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Evde Düzenl Sağlık H zmet Alıp Almadığı İle İlg l Bulgular;

3.3. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye evde düzenl sağlık h zmet alıp almadığı sorulmuş; 72 b rey evde düzenl sağlık h zmet aldığını (%18.7), 314 b rey evde düzenl sağlık h zmet almadığını (%81.3), bel rtm şlerd r.

3.4. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Hastalandıklarında Sağlık Kuruluşlarına Nasıl Ulaştıkları İle İlg l Bulgular;

3.4. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye hastalandıklarında sağlık kuruluşlarına nasıl ulaştıkları sorulmuş; 138 b rey kend aracıyla (%35.8), 160 b rey toplu taşım le (%41.5), 81 b rey yakınlarımın yardımı le (%21.0), 7 b rey ambulans le (%1.8) sağlık kuruluşlarına ulaştıklarını bel rtm şlerd r.

3.5. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Sağlık Kuruluşlarında Öncel ğ n n Olup Olmadığı İle İlg l Bulgular;

3.5. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye sağlık kuruluşlarında öncel kler n n olup olmadığı sorulmuş; 139 b rey sağlık kuruluşlarında öncel kler n n olduğunu (%36.0), 247 b rey sağlık kuruluşlarında öncel kler n n olmadığını (%64.0), bel rtm şlerd r.

3.6. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n G tt kler Sağlık Kuruluşlarında Kend ler İç n Uygun Kolaylaştırıcı Araç Gereçler n Mevcut Olup Olmadığı İle İlg l Bulgular;

3.6. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye g tt kler sağlık kuruluşlarında kend ler ç n uygun kolaylaştırıcı araç gereçler n mevcut olup olmadığı sorulmuş; 112 b rey g tt kler sağlık kuruluşlarında kend ler ç n uygun kolaylaştırıcı araç gereçler n mevcut olduğunu (%29.0), 274 b rey g tt kler sağlık kuruluşlarında kend ler ç n uygun kolaylaştırıcı araç gereçler n mevcut olmadığını (%71.0), bel rtm şlerd r.

3.7. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Engel İle İlg l Sürekl Kontrol- Tedav Görüp Görmed ğ İle İlg l Bulgular;

3.7. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye engel le lg l sürekl kontrol- tedav görüp görmed ğ sorulmuş; 277 b rey engel le lg l sürekl kontrol- tedav gördüğünü (%71.8), 109 b rey engel le lg l sürekl kontroltedav görmed ğ n (%28.2), bel rtm şlerd r.

3.8. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n İlaçlarını Düzenl Alıp Alamadıkları İle İlg l Bulgular;

3.8. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye laçlarını düzenl alıp alamadıkları sorulmuş; 300 b rey laçlarını düzenl aldıklarını (%71.8), 86 laçlarını düzenl alamadıklarını (%22.3), bel rtm şlerd r.

3.9. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Tedav ler nde Ekonom k Güçlükler Çek p Çekmed kler İle İlg l Bulgular;

3.9. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye tedav ler nde ekonom k güçlükler çek p çekmed kler sorulmuş; 182 b rey tedav ler nde ekonom k güçlükler çekt kler n (%47.2), 57 b rey tedav ler nde ekonom k güçlükler çekmed kler n (%14.8), 147 b rey tedav ler nde bazen ekonom k güçlükler çekt kler n (38.1) bel rtm şlerd r.

3.10. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Sağlığı İlg l Temel Eğ t m H zmetler nden Yararlanıp Yararlanamadığı İle İlg l Bulgular;

3.10. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye sağlığı lg l temel eğ t m h zmetler nden yararlanıp yararlanamadığı sorulmuş; 349 b rey sağlığı lg l temel eğ t m h zmetler nden yararlandığını (%64.5), 137 b rey sağlığı lg l temel eğ t m h zmetler nden yararlanamadığını (%35.5), bel rtm şlerd r.

3.11. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n A le Üyeler nde Başka Sürekl Sağlık Sorunu Yaşayan Olup Olmadığı İle İlg l Bulgular;

3.11. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye a le üyeler nde başka sürekl sağlık sorunu yaşayan olup olmadığı sorulmuş; 101 b rey a le üyeler nde başka sürekl sağlık sorunu yaşayan olduğunu (%26.2), 285 b rey a le üyeler nde başka sürekl sağlık sorunu yaşayan olmadığını (%35.5), bel rtm şlerd r.

3.12. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Sağlık Kuruluşlarına Er ş mde Ebeveyn Veya Başkasının Desteğ n Alıp Almadığı İle İlg l Bulgular;

3.12. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye sağlık kuruluşlarına er ş mde ebeveyn veya başkasının desteğ n alıp almadığı sorulmuş; 300 b rey sağlık kuruluşlarına er ş mde ebeveyn veya başkasının desteğ n aldığını (%77.7), 86 b rey sağlık kuruluşlarına er ş mde ebeveyn veya başkasının desteğ n almadığını (%22.3), bel rtm şlerd r.

3.13. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Genelde Hang Sağlık Kuruluşlarından H zmet Aldıkları İle İlg l Bulgular

3.13. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye genelde hang sağlık kuruluşlarından h zmet aldıkları sorulmuş; 200 b rey genelde a le hek m nden h zmet aldığını (%51.8), 142 b rey genelde devlet hastanes nden h zmet aldığını (%36.8), 44 b rey genelde özel hastane/pol kl n kten h zmet aldığını (%11.4), bel rtm şlerd r.

3.14. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Ambulans H zmet Alıp Almadıkları İle İlg l Bulgular;

3.14. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye ambulans h zmet alıp almadıkları sorulmuş; 48 ambulans h zmet aldığını (%12.4), 338 b rey ambulans h zmet almadığını (%87.6), bel rtm şlerd r.

3.15. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n İht yaçları Olduğunda Sağlık Araç Ve Gereçler ne Ulaşab l rl kler İle İlg l Bulgular;

3.15. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye ht yaçları olduğunda sağlık araç ve gereçler ne ulaşab l rl kler sorulmuş; 210 b rey ht yaçları olduğunda sağlık araç ve gereçler ne ulaşab ld kler n (%54.4), 176 b rey ht yaçları olduğunda sağlık araç ve gereçler ne ulaşamadıklarını (%45.6), bel rtm şlerd r.

3.16. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Talep Ett kler nde Sağlık H zmet n n Onlara Gel p Gelmed ğ İle İlg l Bulgular;

3.16. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye talep ett kler nde sağlık h zmet n n onlara gel p gelmed ğ sorulmuş; 94 b rey talep ett kler nde sağlık h zmet n n onlara geld ğ n (%4.4), 292 b rey talep ett kler nde sağlık h zmet n n onlara gelmed ğ n (%75.6),bel rtm şlerd r.

3. 4: ENGELLİ BİREYLER İÇİN EĞİTİM BİLGİLERİ VE EĞİTİM HİZMETİ ALMA ANKETİ BULGULARI 4.1. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Eğ t m Durumu İle İlg l Dağılım;

4.1. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden 308 b rey eğ t m n n devam ett ğ n (%79.8), 26 b rey eğ t m n n sonlandığını (%6.7), 27 b rey eğ t m ne ara verd ğ n (%7.0), 25 b rey sadece özel eğ t m ve rehab l tasyon merkez ne devam ett ğ n (%6.5) bel rtm şlerd r.

4.2. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Eğ t m Aldıkları/Eğ t mler n Tamamladıkları Okullarda Onlar İç n BEP Uygulaması Yapılıp Yapılmadığı İle İlg l Bulgular;

4.2. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye eğ t m aldıkları/eğ t mler n tamamladıkları okullarda onlar ç n bep uygulaması yapılıp yapılmadığı sorulmuş; 238 b rey eğ t m aldıkları/eğ t mler n tamamladıkları okullarda kend ler ç n bep uygulaması yapıldığını (%61.7), 148 b rey eğ t m aldıkları/eğ t mler n tamamladıkları okullarda onlar ç n bep uygulaması yapılmadığını (%38.3), bel rtm şlerd r.

4.3. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Almış/Almakta Oldukları Eğ t m n Onları Mesleğe Yönlend r p Yönlend rmed ğ İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

4.3. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye almış/almakta oldukları eğ t m n onları mesleğe yönlend r p yönlend rmed ğ sorulmuş; 103 b rey almış/almakta oldukları eğ t m n onları mesleğe yönlend rd ğ n (%26.7), 283 b rey almış/almakta oldukları eğ t m n onları mesleğe yönlend rmed ğ n (%73.3), bel rtm şlerd r.

4.4. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n Eğ t m Aldıkları Okullarda Kend ler İç n F z ksel Düzenlemeler Yapılıp Yapılmadığı İle İlg l Bulgular;

4.4. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden eğ t m devam edenlere eğ t m aldıkları okullarda kend ler ç n fiz ksel düzenlemeler yapılıp yapılmadığı sorulmuş; 141 b rey eğ t m aldıkları okullarda kend ler ç n fiz ksel düzenlemeler yapıldığını(%45.8), 167 b rey eğ t m aldıkları okullarda kend ler ç n fiz ksel düzenlemeler yapılmadığını (%73.3), bel rtm şlerd r.

4.5. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n Eğ t m Aldıkları Okullarda Kend ler İç n Ne G b Düzenlemeler Yapılmasını İsted kler İle İlg l Bulgular;

4.5. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden eğ t m devam edenler n eğ t m aldıkları okullarda kend ler ç n ne g b düzenlemeler yapılmasını sted kler sorulmuş; 87 b rey eğ t m aldıkları okullarda kend ler ç n fiz ksel düzenlemeler yapılmasını sted kler n (%28.2), 124 b rey eğ t m aldıkları okullarda kend ler ç n öğret msel düzenlemeler yapılmasını sted kler n (%40.3), 78 b rey eğ t m aldıkları okullarda tutumların değ şt r lmes n (%25.3), 19 b rey eğ t m aldıkları okullarda kend ler ç n hem öğret msel hem de fiz ksel düzenlemeler yapılmasını sted kler n (%6.2) bel rtm şlerd r.

4.6. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n Eğ t m Aldıkları Okullarda Okulun Ortak Bölümler ne Ulaşıp Ulaşamadığı İle İlg l Bulgular;

4.6. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden eğ t m devam edenlere eğ t m aldıkları okullarda okulun ortak bölümler ne ulaşıp ulaşamadığı sorulmuş; 171 b rey eğ t m aldıkları okullarda eğ t m aldıkları okullarda okulun ortak bölümler ne ulaşab ld kler n (%55.5), 137 b rey eğ t m aldıkları okullarda okulun ortak bölümler ne ulaşamadıklarını (%44.5), bel rtm şlerd r.

4.7. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n Eğ t m Aldıkları Okullarda k Sosyal Faal yetlere Katılıp Katılamadığı İle İlg l Bulgular;

4.7. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden eğ t m devam edenlere eğ t m aldıkları okullarda k sosyal faal yetlere katılıp katılamadıkları sorulmuş; 128 b rey eğ t m aldıkları okullarda eğ t m aldıkları sosyal faal yetlere katıldığını (%41.6), 180 b rey eğ t m aldıkları okullarda k sosyal faal yetlere katılmadıklarını (%58.4), bel rtm şlerd r.

4.8. Araştırmaya Katılan Engell B reyler n Almış/Almakta Oldukları Eğ t m n Onların Toplumsal Uyum Becer ler n n Artmasında Etk l Olup Olmadığı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

4.8. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reye almış/almakta oldukları eğ t m n onların toplumsal uyum becer ler n n artmasında etk l olup olmadığı sorulmuş; 295 b rey almış/almakta oldukları eğ t m n onların toplumsal uyum becer ler n n artmasında etk l olduğunu (%76.4), 91 b rey almış/almakta oldukları eğ t m n onların toplumsal uyum becer ler n n artmasında etk l olmadığını (%23.6), bel rtm şlerd r.

4.9. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n Okullarındak D ğer Öğrenc ler n Onlara Karşı Tutumlarının Poz t f Olup Olmadığı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

4.9. Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden eğ t m devam edenlere okullarındak d ğer öğrenc ler n onlara karşı tutumlarının poz t f olup olmadığı sorulmuş; 187 b rey eğ t m aldıkları okullarındak d ğer öğrenc ler n onlara karşı tutumlarının poz t f olduğunu (%60.7), 121 b rey eğ t m aldıkları okullarındak d ğer öğrenc ler n onlara karşı tutumlarının poz t f olmadığını (%39.3), bel rtm şlerd r.

4.10. Araştırmaya Katılan Engell B reylerden Eğ t m Devam Edenler n Okullarındak Öğretmenler n Onlara Karşı Tutumlarının Poz t f Olup Olmadığı İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

4.10.Araştırmanın örneklem nde yer alan 386 engell b reyden eğ t m devam edenlere okullarındak öğretmenler n onlara karşı tutumlarının poz t f olup olmadığı sorulmuş; 198 b rey eğ t m aldıkları okullarındak öğretmenler n onlara karşı tutumlarının poz t f olduğunu (%64.3), 110 b rey eğ t m aldıkları okullarındak öğretmenler n onlara karşı tutumlarının poz t f olmadığını (%35.7), bel rtm şlerd r.

3.5: ENGELSİZ BİREYLER İÇİN; ENGELLİ BİREYLERLE İLGİLİ TUTUM ANKETİ BULGULARI 5.1. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n C ns yet Dağılımı;

5.1. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reyden 50 b rey kadın(%50.0) ve 50 b rey erkekt r. (%50.0).

5.2. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n Mezun yet Durumu İle İlg l Dağılım;

5.2. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reyden 13b rey İlkokul (%13.0), 7 b rey Ortaokul (%7.0), 23 b rey L se (%23.0), 49 b rey Ün vers te (%49.0), 8 b rey L sans Üstü (%8.0), mezunudur.

5.3. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n Meslekler İle İlg l Dağılım;

5.3. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reyden 20 b rey kamuda görev yaptığını (%20.0), 31 b rey özel sektörde görev yaptığını (%31.0), 30 b rey esnaf olduğunu (%30.0), 19 b rey şs z olduğunu (%19.0) bel rtm şt r.

5.4. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell Çocukların AnaBabaları, Engell Olmayan Çocukların Ana-Babalarından Daha Az Katı Olmalıdır.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.4. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell çocukların ana-babaları, engell olmayan çocukların ana-babalarından daha az katı olmalıdır.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 21 b rey 'B raz Katılıyorum' (%21.0), 31 b rey 'Katılıyorum' (%31.0), 11 b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%11.0), 21 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%21.0), 11 b rey 'Katılmıyorum' (%11.0), 5 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%5.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.5. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş lerle Genell kle D ğer K ş lerden Daha Kolay Geç n l r.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.5. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell K ş lerle Genell kle D ğer K ş lerden Daha Kolay Geç n l r.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 4 b rey 'B raz Katılıyorum' (%4.0), 36 b rey 'Katılıyorum' (%36.0), 25 b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%25.0), 8 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%8.0), 10 b rey 'Katılmıyorum' (%10.0), 17 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%17.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.6. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler n Çoğu Kend ler İç n Üzülürler.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.6. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell K ş ler n Çoğu Kend ler İç n Üzülürler.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 8 b rey 'B raz Katılıyorum' (%8.0), 32 b rey 'Katılıyorum' (%32.0), 46 b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%46.0), 3 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%3.0), 5 b rey 'Katılmıyorum' (%5.0), 6 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%6.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.7. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell Çocuklar İç n Ayrı Özel Okullar Olmamalıdır.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.7. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell Çocuklar İç n Ayrı Özel Okullar Olmamalıdır.'b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 8 b rey 'B raz Katılıyorum' (%8.0), 12 b rey 'Katılıyorum' (%12.0), 18 b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%18.0), 6 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%6.0), 28 b rey 'Katılmıyorum' (%28.0), 28 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%28.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.8. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell İnsanların Özel Topluluklarda Yaşamaları Ve Çalışmaları Onlar İç n İy Olurdu.'

5.8. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell İnsanların Özel Topluluklarda Yaşamaları Ve Çalışmaları Onlar İç n İy Olurdu.'b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 6 b rey 'B raz Katılıyorum' (%6.0), 34 b rey 'Katılıyorum' (%34.0), 36 b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%36.0), 10 b rey 'Katılmıyorum' (%10.0), 14 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%14.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.9. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler n Bakımını Devlet Üstlenmel d r.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.9. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell K ş ler n Bakımını Devlet Üstlenmel d r.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 28b rey 'Katılıyorum' (%28.0), 46b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%46.0), 5 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%5.0), 20 b rey 'Katılmıyorum' (%20.0), 1 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%1.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.10. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n 'Engell k ş ler n çoğu kend s ç n büyük ölçüde kaygı ve end şe duyar.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.10. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell k ş ler n çoğu kend s ç n büyük ölçüde kaygı ve end şe duyar.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş;42 b rey 'Katılıyorum' (%42.0), 24b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%24.0), 20 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%20.0), 10 b rey 'Katılmıyorum' (%10.0), 4 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%4.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.11. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n 'Engell k ş ler n, engell olmayan k ş lerle aynı standartlara ulaşmaları beklenmemel d r.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.11. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell k ş ler n, engell olmayan k ş lerle aynı standartlara ulaşmaları beklenmemel d r.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 10 b rey 'B raz Katılıyorum' (%10.0), 41 b rey 'Katılıyorum' (%41.0), 25b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%25.0), 6 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%6.0), 10 b rey 'Katılmıyorum' (%10.0), 8 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%8.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.12. Araştırmaya katılan Engels z B reyler n 'Engell k ş ler genelde mutsuzdurlar.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.12. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell k ş ler genelde mutsuzdurlar.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 2 b rey 'B raz Katılıyorum' (%2.0), 38 b rey 'Katılıyorum' (%38.0), 24 b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%24.0), 4 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%4.0), 16 b rey 'Katılmıyorum' (%16.0), 16 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%16.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r

5.13. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler Genelde Huysuzdurlar, Onlarla Geç nmek Zordur.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.13. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell K ş ler Genelde Huysuzdurlar, Onlarla Geç nmek Zordur.'b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 8 b rey 'B raz Katılıyorum' (%8.0), 40 b rey 'Katılıyorum' (%40.0), 30b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%30.0), 10 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%10.0), 4 b rey 'Katılmıyorum' (%4.0), 8 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%8.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.14. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler n Normal Yaşam Sürdürmes Hemen Hemen Olanaksızdır.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.14. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye Engell K ş ler n Normal Yaşam Sürdürmes Hemen Hemen Olanaksızdır. 'B ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 6 b rey 'B raz Katılıyorum' (%6.0), 30 b rey 'Katılıyorum' (%30.0), 36b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%36.0), 4 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%4.0), 10 b rey 'Katılmıyorum' (%10.0), 14 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%14.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.15. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş lerden Çok Şey Beklememek Gerek r.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.15. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell K ş lerden Çok Şey Beklememek Gerek r.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 14 b rey 'B raz Katılıyorum' (%14.0), 29 b rey 'Katılıyorum' (%29.0), 27b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%27.0), 12 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%12.0), 10 b rey 'Katılmıyorum' (%10.0), 8 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%8.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.16. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler Çoğunlukla Kend Kend ler ne Kalmak İsterler.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.16. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell K ş ler Çoğunlukla Kend Kend ler ne Kalmak İsterler.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 4 b rey 'B raz Katılıyorum' (%4.0), 22 b rey 'Katılıyorum' (%22.0), 30b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%30.0), 14 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%14.0), 14 b rey 'Katılmıyorum' (%14.0), 16 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%16.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.17. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler Engell Olmayanlardan Daha Çabuk Kırılırlar.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.17. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell K ş ler Engell Olmayanlardan Daha Çabuk Kırılırlar.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 6 b rey 'B raz Katılıyorum' (%6.0), 40 b rey 'Katılıyorum' (%40.0), 22 b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%22.0), 8 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%8.0), 14 b rey 'Katılmıyorum' (%14.0), 10 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%10.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.18. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler n Normal B r Sosyal Yaşantıları Olamaz.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.18. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell K ş ler n Normal B r Sosyal Yaşantıları Olamaz.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 14 b rey 'B raz Katılıyorum' (%14.0), 24 b rey 'Katılıyorum' (%24.0), 22b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%22.0), 12 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%12.0), 16 b rey 'Katılmıyorum' (%16.0), 12 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%12.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.19. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş ler n Çoğu D ğer İnsanlar Kadar Yeterl Olamadıklarını Düşünürler.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.19. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell K ş ler n Çoğu D ğer İnsanlar Kadar Yeterl Olamadıklarını Düşünürler.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 10 b rey 'B raz Katılıyorum' (%10.0), 20 b rey 'Katılıyorum' (%20.0), 40b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%40.0), 8 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%8.0), 12 b rey 'Katılmıyorum' (%12.0), 10 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%10.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

5.20. Araştırmaya Katılan Engels z B reyler n 'Engell K ş lerle B rl kte Olduğumuzda Söyled kler m ze D kkat Etmel y z.' B ld r m İle İlg l Görüşler ne A t Bulgular;

5.20. Araştırmanın örneklem nde yer alan 100 engels z b reye 'Engell K ş lerle B rl kte Olduğumuzda Söyled kler m ze D kkat Etmel y z.' b ld r m ne ne düzeyde katılıp katılmadıkları sorulmuş; 12 b rey 'B raz Katılıyorum' (%12.0), 28 b rey 'Katılıyorum' (%28.0), 26 b rey 'Tamamen Katılıyorum' (%26.0), 8 b rey 'B raz Katılmıyorum' (%8.0), 18 b rey 'Katılmıyorum' (%18.0), 8 b rey 'Tamamen Katılmıyorum' (%8.0), b ç m nde görüş bel rtm şt r.

BÖLÜM 4. ÖNERİLER Yapılan saha çalışmasının sonuçları göz önüne alındığında l m zde engell b reyler n sosyal hayatta yaşadığı problemler genel olarak ulaşım, ekonom k durum ve engell lere yönel k toplumsal tutumların negat f düzeyde olması le lg l d r.

Bu problemler n en aza nd r lmes ç n genel öner ler: Engell b reylere toplumsal mekânları kullanma le lg l özel becer ler n kazandırılmasının yanı sıra, uygun toplumsal davranışların da kazandırılması oldukça öneml d r. Engell b reyler n sosyal hayata katılım ç n toplumsal mekânların gerekl ve yeterl düzeyde kullanılab l yor olması gerek r. Engell b reyler n toplumsal mekânları kullanmalarını sağlamak,onların topluma kazandırılması ç n büyük önem taşımaktadır.

Engell n n toplumsal mekânı kullanmasını etk leyen faktörler; Engell b reylere uygun olmayan fiz ksel çevreler, Engell ler n fiz ksel ulaşımını zorlaştıran çevre düzenlemeler . F z kî düzenlemeler n; konut alanları, kent merkez , çalışma alanları, resm kurumlar, eğ t m, sağlık, kültür, yeş l alanlar g b sosyal donatı alanları g b kullanımları ve türler n , hem özel hem de yarı özel ve kamusal mekânları kapsar b ç mde kent bütününde ele alınması gerek r. Beled yeler mar mevzuatı çerçeves nde, kend ler ne ver len görev ve yetk ler kullanırken, yönetmel kler ve engell ler konusunda get r lm ş olan düzenlemelere uymalı ve bunları uygulamalıdır. Kent ç ulaşımda engell ler n tüm toplu taşım araçlarından, bağımsız olarak yararlanmasını sağlayıcı önlemler alınmalıdır.

Engell B reyler ve Ulaşım Engell ler n yaşadığı en büyük sorunlardan b r ulaşımdak zorluklardır. Özell kle de fiz ksel çevredek (yollar, kaldırımlar vb.) aşılması güç engellerd r.

Ulaşımda engell b reyler n genel olarak yaşadıkları sorunlar; Bozuk yüzeyl yaya yolları, Uygun geç ş gen şl ğ n kapatacak b ç mde yerleşt r lm ş banklar, aydınlatma d rekler , posta ve çöp kutuları, telefon kulübeler vb. Taşıtların yaya kaldırımlarına park etmeler n önleyeb lmek ç n yapılan koruyucu engeller (mantarlar, z nc rler, dem rler vb.), Yaya geç tler nde rampa, şaretleme, sesl s nyal zasyon vb. uygun düzenlemeler n bulunmaması, Yeters z gen şl k ve yüksekl ktek toplu taşıma araçları, Toplu Taşım araçlarında basamak bulunması, Olması gerekenden çok yüksek ve d k rampalar,

Engell B reyler n Genel Olarak Kullandığı Toplumsal Mekânlar; Kaynaştırma Eğ t m Ver len OkullarToplu Taşım Araçları Sosyal Akt v te İzleme Salonları (S nema, Konser Salonları) Sağlık Merkezler Alışver ş Merkezler Tat l Yerler Spor Salonları Seyahat Araçları Marketler Restoran, Lokanta vb.

Engell B reylere Karşı Tutum ve Davranışlar; Engell b rey n kend özell k ve potans yel çerçeves nde olab lecek en üst düzeyde gel ş m nde, toplumda üretken ve olab ld ğ nce bağımsız b r b rey olarak yaşamını sürdüreb lmes nde; toplumdak tüm nsanların engell b reylere yönel k tutumlarının öneml b r rolü vardır. Engell b reyler n toplum hayatında düşük düzeyde yer alması d ğer b reyler n engell b reylerle etk leş me gr me oranını oldukça azaltan b r durumdur. Engell lere yönel k tutumların poz t f yönde değ şmes nde engell b reylerle etk leş mde bulunmanın çok öneml b r değ şken olduğu b l msel çalışmalarla ortaya konulmuş b r gerçekt r. B naların engell b reylere uygun olmaması, engell lere karşı olumsuz düşünce ve tutumlar g b toplumsal problemler engell b reyler n d ğer b reylerle aynı fırsatları elde etmes n zorlaştırmaktadır.

Engell b reylere karşı tutum ve davranışlarda d kkat ed lmes gereken temel noktalar: D ğer nsanlara nasıl davranılıyorsa engell b reye de öyle davranılmalıdır.

Engell b rey le let ş mde temel ölçüt, engell b rey , kend kararlarını kend s vereb len bağımsız b r b rey olarak görmekt r. Onlar yalnızca özel gereks n mler olan nsanlardır. Engell b reyler de d ğer tüm nsanlar g b saygı görmek, d kkate alınmak sterler. Bu nedenle let ş m sırasında d ğer nsanlara nasıl davranılıyorsa engell b reye de öyle davranılmalıdır. Durumları neden le göster len aşırı lg ya da tam ters görmezden gelme onları olumsuz etk ler. Engell b reye yardım etmeden önce z n stenmel d r.

B r b rey n engell olması mutlaka yardıma ht yacı olduğu anlamına gelmez. Şartlar uygun olduğunda engell b reyler, kend şler n kend ler yapab lmekted rler. Engell b rey n yardıma ht yacı olduğuna em n olunduktan sonra yardım tekl f ed lmel d r. Ön yargıyla yaklaşılmamalıdır.

Engell b reyler ney yapıp yapamayacaklarına en y kend ler karar vereb l rler. Herhang b r faal yete katılıp katılamayacakları konusunda onlar adına karar ver lmemel d r.

KAYNAKLAR B rleşm ş M lletler Genel Kurulu, B rleşm ş M lletler Sakatlar İç n Fırsat Eş tl ğ Konusunda Standart Kurallar, 20 Aralık 1993 Tar h, 48. Toplantısında 48/96 Sayılı Kararı. Başbakanlık Özürlüler dares Başkanlığı, Özürlüler le İlg l Mevzuat, Ankara, 2002. CHARLES,C.- Mal an.M.Ida. The Spec al StudentThe C.V. MosbyCompany.St Lou s, 1980 ERİPEK Süleyman, Özel Eğ t m, Anadolu Ün vers tes , Açık Öğret m Fakültes Yayını, No:756, Esk şeh r, 2002. Konya'da Engell B reyler n ve A leler n n Toplumsal Hayatta Yaşadıkları Zorlukların Araştırılması K tapçığı. Konya Beled yes (2012) M llî Eğ t m Bakanlığı A le Ve Tüket c H zmetler , Engell B reylerde Toplumsal Uyum Ankara, 2011. MEGEP (Meslek Eğ t m Ve Öğret m S stem n n Güçlend r lmes Projes ) Hasta Ve Yaşlı H zmetler Engell lerde Toplumsal Yaşam Becer ler Ankara, 2008. MEB. Kız Tekn k Öğret m Genel Müdürlüğü, METGE Modüller , Ankara,1996. ÖZYÜREK. Mehmet, Engell lere Yönel k Tutumların Değ şt r lmes , Ankara, 2013 ÖZYÜREK, Mehmet. Z h nsel Engell ler n Eğ t m nde Tıbb ve Eğ tsel Yaklaşımlar. Özel Eğ t m Derg s , 1,1: 17-20, 1991 REYNOLDS, Cec l-Mann. E. Lester. Encycloped a of Spec al Educat on. 1986 ROBİNSON, N. – ROBİNSON, H. TheMentallyRetarded Ch ld. New York : McGrawH llComp. 1976 M ll Eğ t m Bakanlığı Özel Eğ t m Rehberl k Ve Danışma H zmetler Genel Müdürlüğü Özel Eğ t m Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve Özel Eğ t m H zmetler Yönetmel ğ , Ankara, 2000 Toplumsal Gel şme ve Değ şme Sürec nde Sosyal H zmet, Hacettepe Ün vers tes Sosyal H zmetler Yüksekokulu Yayını, Ankara, 2001. www.ermenekshcek.gov.tr/ozurluluk/12_eng_topl_sorunlari.htm http://www.ozurluler.gov.tr/arastirma/ozelegitim.htm http://www.sosyalhizmetuzmani.org/zihinselengellilerrehabilitasyon.doc+ev+ortam http://www.egitim.aku.edu.tr/metod03.htm

Proje Ortaklarımıza ve İşt rakç ler m ze, ''Çocuklara Engel Yok'' Proje Ek b ne, K tabın hazırlanma aşamasındak destek ve emekler nden ötürü Sayın Özel Eğ t m Uzmanı Uğur Kaya le "Engell ler ve Hukuk" Bölümünü hazırlayan Sayın Avukat Güler Polat'a teşekkürler m z sunarız.