“SPORDA fi‹DDET‹N ÖNLENMES‹ EL K‹TABI” PROJES‹ ‹LE TÜRK‹YE’DEK‹ YANSIMALARI Av. SA‹M KORKMAZ
G‹R‹fi ‹kinci Dünya Savafl›n›n Avrupa’da yapt›¤› büyük tahribat›n ard›ndan 1949 y›l›nda 10 Avrupa ülkesinin kat›l›m› ile kurulan Avrupa Konseyi, bugün 46 ülke ile Beyaz Rusya’n›n d›fl›nda tüm Avrupa Ülkelerini kapsamaktad›r. Türkiye’nin 1950 y›l›nda kurucu üye olarak kat›ld›¤› merkezi Strasbourg’da (Fransa) bulunan Konsey’in, Sporda fiiddetle mücadele konusundaki giriflimleri Heysel Facias› ile h›z kazanm›flt›r. 29 May›s 1985 tarihinde, bir ‹talyan tak›m› (Juventus) ile bir ‹ngiliz tak›m› (Liverpol) aras›nda Belçika’n›n Heysel Stad›nda 39 kiflinin ölümü ve 600 kiflinin yaralanmas› ile sona eren maç bu konuda bir dönüm noktas› olarak nitelenir. Avrupa Konseyi’ne üye devletler Heysel facias›n›n kamuoyu bask›s› alt›nda acil olarak toplan›p ortak önlemler alma gere¤ini duymufllard›r. Yap›lan çal›flmalar sonucu, Sportif Karfl›laflmalarda ve Özellikle Futbol Maçlar›nda Seyircilerin fiiddet Gösterileri ve Taflk›nl›klar›na Dair Avrupa Sözleflmesi, 19 A¤ustos 1985 tarihinde imzaya aç›lm›flt›r. Türkiye’nin de imzalad›¤› sözleflme Bakanlar Kurulu’nun 23.07.1990 tarih ve 90/676 say›l› karar› ve 3608 say›l› kanun ile onaylanm›fl 26.08.1990 tarihli 20617 say›l› Resmi Gazetede yay›nlanm›flt›r.(1) Sözleflme bugüne kadar 40 devlet taraf›ndan onaylanarak iç hukuklar›n›n bir parças› olmufltur. Ayr›ca 3 devlet daha imzalam›fl ancak henüz onaylamam›flt›r. Sözleflmenin 8. maddesinde Daimi Komite kurulmas› öngörülmüfl, 9. maddesinde Daimi Komite’nin görev ve ifllevinin ana hatlar› belirtilmifl, 10. ve 11. maddelerinde Daimi Komite’nin Avrupa Konseyi ile sözleflmeye taraf veya tan›yan ülkelerle olan iliflkilerinin çerçevesi çi___________________________________________________ (1) 26.08.1990 tarih 20617 say›l› Resmi Gazete (2) Sportif Karfl›laflmalarda ve Özellikle Futbol Maçlar›nda Seyircilerin fiiddet Gösterileri ve Taflk›nl›klar›na Dair Avrupa Sözleflmesi metni, netten eriflim http://www.avrupakonseyi.org.tr/tur/antlasma/ aas_120.htm, eriflim tarihi 31.07.2006
1046
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 81 • Say›: 3 • Y›l 2007
zilmifltir.(2) Daimi Komite, Sözleflmenin uygulanmas› için gerekli standartlar› içeren tavsiye kararlar›n› haz›rlay›p onaylarken, UEFA ve FIFA ile yak›n iflbirli¤i içinde çal›flmaktad›r. Sözleflme maddeleri ve Daimi Komite’nin ald›¤› tavsiye kararlar›, sporda fliddetin önlenmesi konusunda Avrupa standartlar›n›n temelini oluflturmaktad›r. Daimi Komite’nin oluflturdu¤u bu standartlar çok teknik detaylara inmektedir. Örne¤in 1993 y›l›nda al›nan 1/93 numaral› tavsiye karar› bir kontrol listesi içermektedir. Bu listede, bir müsabaka öncesinde, s›ras›nda ve sonras›nda al›nacak 70 önlem detayl› bir flekilde belirtilmifltir. Kontrol listesi her önlem için sorumlunun tek tek belirlenmesini istemektedir (stat sahibi, organizatör, Futbol federasyonu, UEFA/FIFA, ilgili kamu kurumu ve di¤erleri biçiminde)(3) ‹ncelememizin konusu olan “Sporda fiiddetin Önlenmesi El Kitab›” Daimi Komite taraf›ndan 10–11 Ekim 2002 tarihinde Strasbourg’ da yap›lan toplant›da ele al›nm›fl ve 27 Ocak 2003 tarihinde yay›nlan›p üye ülkeler hizmetine sunulmufl projedir.(4) “El Kitab›”nda Komite; di¤er tavsiye kararlar›nda da oldu¤u gibi “Sosyal ve E¤itsel” faktörler üzerinde durmufl, “ taraftar yönetme politikas›n›n oluflturulmas›, taraftar temsilciliklerinin yayg›nlaflt›r›lmas› ve efllik edecek olan insanlar›n kullan›m›, taraftarlarla yak›n iliflkiler kurmalar› için kulüplerin desteklenmesi, kulüplerin kendi sosyal çevrelerinde oynad›klar› rolün bilincinde olmalar›n›n sa¤lanmas›” gereklili¤i ile “El Kitab›”n›n “ulusal ve yerel makamlar›n sporda fliddeti önlemek amac›yla politika gelifltirmelerine yard›mc› olmak üzere REÇETE olmad›¤›n›, her ülkenin kendi gereksinim ve flartlar›na uygun olarak ihtiyac› olan› seçmesi için bir mönü” oldu¤unu ve “El Kitab›”n›n ç›kar›lmas›nda ki amac›n varolan yararl› yöntemleri belirlemek ve ülkelerin birbirlerinin tecrübelerinden yararlanmalar›n› sa¤lamak” oldu¤unu belirtmifltir.(5) “El Kitab›” iki ana bafll›ktan oluflmakta, birinci bölümde fliddeti önleme politikas›n›n arkas›ndaki temel ilkeleri ( Holiganizmin bugünkü durumu ile Sporda fliddete karfl› mücadelede önleyici faktörlere duyulan ihtiyaç) , ikinci bölümde Giriflimler ve Önleyici Tedbirleri aç›klam›flt›r. Özellikle Taraftar yöneticili¤i (Fan coaching) , Taraftar elçilikleri (Fan embassies) ve Refakatçiler (Accompanying Persons) üzerinde önemle durulmufl, ayr›nt›l› bir flekilde düzenlenmifltir. Bahsedilen bu oluflumlar›n Türkiye’de -ve birçok Avrupa Ülkesinde tam olarak- uygulamas› olmad›¤›ndan incelememizde, ana metne sad›k kalarak tüm ayr›nt›lar› dikkate al›narak aç›klanmaya çal›fl›lacakt›r. ___________________________________________________ (3) ÖZYAVUZ Mesut “Avrupa Konseyi Sportif Karfl›laflmalarda ve Özellikle Futbol Maçlar›nda Seyircilerin fiiddet Gösterileri ve Taflk›nl›klar›na Dair Avrupa Sözleflmesi” Kadir Has Üniversitesi Spor Hukuku Araflt›rma ve Uygulama Merkezi Spor Hukuku Sertifika Program› ders notlar› ‹stanbul, 17 fiubat 2006 (4) Avrupa Konseyi T-RV ( 2003/1 ) doküman› (5) Avrupa Konseyi T-RV ( 2003/1 ) doküman› girifl bölümü
Sporda fiiddet • Av. Saim Korkmaz
1047
SPORDA fi‹DDET‹N ÖNLENMES‹ EL K‹TABI Komite kitapç›k giriflinde ve birinci bölümde spor karfl›laflmalar›nda özellikle de futbol maçlar›nda taraftarlar aras›nda ç›kan olaylar›n h›zl› bir flekilde stadyumdan flehir merkezine ve baflka yerlere taflt›¤›n› vurgulayarak flu de¤erlendirmelerde bulunmufltur ; • Bu tür fliddet olaylar› genifl çapl› sosyal bir olgudur ve bu olaya kar›flmayan suçsuz insanlar› olumsuz etkileyen bir faktör oldu¤u göz önünde bulundurularak buna karfl› topyekun bir giriflimin gerekmekte oldu¤unu, • Heysel Facias›ndan sonra kaydedilen ilerlemelerde göz önüne al›nd›¤›nda, polisin hareketlili¤i ve koordinasyonu, stadyumun altyap›s›, kalabal›¤›n kontrolü ve görüntüleme sistemi, bilet sat›fl›, ceza kanunlar›n›n uygulanmas› gibi faktörlerin fliddetin, özellikle de stadyum içi ve yak›n›nda büyük bir ölçüde azalmas›na neden oldu¤unun görüldü¤ünü, • Birçok ülkede fliddete karfl› yürütülen sosyal ve e¤itim çal›flmalar›n› belirterek; son zamanlarda kazan›lan tecrübeler 2002 Dünya Kupas›, 2000 Avrupa Futbol flampiyonas›nda taraftarlar› karfl›lamak ve onlara efllik etmenin ne kadar çok etkili oldu¤unu herkese sergiledi¤ini, • Bu tür etkili önlemlerin al›nmas› hem fliddet olaylar›na büyük darbe vuracak hem de ileriye dönük projelerde büyük spor organizasyonun idaresinden sorumlu olacak kiflilere destek sa¤layaca¤›n› belirtmifltir. ‹lk olarak 1870’de ‹ngiltere’de, 20. yüzy›l›n bafllar›ndan itibaren de tüm dünyada seyirci kat›l›m› olmaya bafllad›¤›ndan beri futbolda fliddet olaylar›n›n yafland›¤› belirten Komite futboldaki fliddetin günümüzde ki durumu içinde ; • Holiganizm baz› ülkelerde yaln›zca profesyonel futbolda de¤il ayn› zamanda amatör futbolda ve baflka spor dallar›nda da planl› veya plans›z flekilde yaflanmaktad›r. • Ayn› zamanda günümüz futbol dünyas›nda önceden düflünülmüfl fliddet olaylar› da yaflan›yor. Bu olaylar grup halinde ve fiziksel sald›r› niteli¤inde karfl›m›za ç›k›yor. Bu fanatik gruplar özellikle bir kulübü takip eder ve sistematik bir flekilde rakip kulüp taraftarlar› ile karfl›laflmaya çal›fl›r. Bu kiflilerce, holigan derneklerine üye olmak “hayat tarz›” olarak görülüyor ve onlar›n sosyal kimliklerine de¤er katt›¤›na inan›l›yor. Bu tür gruplar fliddet olaylar›n›n organize edilmesinde internetten, GSM vb. gibi teknolojik imkânlardan yararlanmakta oldu¤u tespitinde bulunmufl, bunlara iliflkin Avrupa’da uygulanan Giriflimler ile Önleyici Tedbirleri –Ülkelerin karakteristik özelliklerine uygun olarak benimseyece¤in iaç›klam›flt›r.
1048
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 81 • Say›: 3 • Y›l 2007
G‹R‹fi‹MLER VE ÖNLEY‹C‹ TEDB‹RLER A. Kulüp ve Taraftarlar Aras›ndaki ‹liflkiler Kulüpler ve taraftarlar aras›ndaki iyi iliflkiler kurulmas› halinde, birçok önleyici tedbirlerin al›nmas›nda iflbirli¤i yap›laca¤›n›, kulüplerinin ve Federasyonlar›n, taraftarlar› destekleme politikas›n› gelifltirmesi ve taraftarlar›yla çok yak›n iliflki kurmas› gerekti¤i vurgulanarak, bu amaçla kulüple taraftar aras›ndaki iliflkinin daha sa¤l›kl› ve organik olmas› amac›yla Taraftar Yönetmeli¤i/Sözleflmesi ( Supporters’ charter ) düzenlenmesini tavsiye etmektedir. Buna göre; • Taraftar yönetmeli¤inde, taraflar›n kulüplere karfl› yükümlülükleri, kulüplerin taraftarlara karfl› yükümlülükleri, her iki taraf›n da haklar› ve görevleri düzenlenmelidir. • Bu yönetmelik sayesinde kulüpler ve taraftarlar aras›ndaki iliflkiler resmileflecektir. • Taraftar yönetmeli¤i üyelik, dan›flma ve bilgi, bilet sat›fl› stratejisi, sadakat ödülü gibi konulardan oluflmaktad›r. Bu yönetmelik taraftarkulüp iliflkisi üzerine kurulmal› ve fair-play de¤erleri temel al›nmal›d›r. •
UEFA milli federasyonlar› bu konuda desteklemelidir
Kulüp yöneticilerinin de taraftarlar ve taraftar derneklerinden sorumlu oldu¤u hat›rlat›larak; • Kulüp, taraftarlar›na de¤er vermeli, onlar›n organize olmalar›na destek olmal› ve onlarla fikir al›flverifli yapmal›d›r. Almanya’n›n profesyonel kulüpleri taraf›ndan bu sistemin baflar›l› bir flekilde yürütüldü¤ü, karar verme yetkisine sahip kulüp yöneticilerinin, taraftar dernekleriyle sürekli irtibat halinde oldu¤u, UEFA’n›n da uluslararas› turnuvalara kat›lan tüm kulüplere, bu sistemi uygulamalar›n› tavsiye etti¤i vurgulanarak, özellikle büyük kulüpler için bu amaçla “Taraftar Daireleri/Departmanlar› (Supporters’ departments)” de kurulabilece¤i tavsiye edilmifltir. • Bu kulüpten kulübe de¤iflebilir ama genellikle biletlerin sat›fl›, bilgi, maçlara gitmek için gezi organizasyonlar› gibi maddelerden oluflabilir. Böylece taraftar›n kulüple iliflkisi, sadece maç günleri veya turnuvalar ile s›n›rland›r›lmamas› amaçlanm›flt›r. B. Kulübün sosyal çevresindeki rolü Kulüplerin bulunduklar› flehrin sosyal hayat›n›n bir parças› oldu¤u, kulüplerin çeflitli sivil toplum kurulufllar›, e¤itim kurumlar› ve derneklerle ortak çal›flma yürütmeleri ve kritik roller üstlenmeleri gerekti¤i vurgulanm›fl ve çarp›c› örnekler verilmifltir.
Sporda fiiddet • Av. Saim Korkmaz
1049
• Bunlardan biri, ‹ngiltere’de uygulanan toplum program›d›r. Kulüpler yerel e¤itim kurumlar›yla ortak olarak, okulda zorluk yaflayan çocuklar için yard›mc› dersler düzenlediler. Örne¤in, s›n›flar resmi bir ö¤retmenin gözetiminde, üzerinde kulüp logolar›n›n oldu¤u araçlarla al›n›p okula götürüldüler. Bu program sayesinde çocuklar›n okuldaki baflar› grafiklerinde gözle görülür bir yükselme kaydedildi. • Bir baflka örnekse, mahalleler aras›nda futbol oyununu teflvik eden “sosyal birliklerdir.” Amatör futbol turnuvalar› düzenlemek ve spor ahlak›n›n ve sportif aktivitelerin de¤erine vurgu yapan bu turnuva ve benzeri kampanyalara, ünlü oyuncular› dahil etmek, bu birliklerin ifllev alan›n› oluflturur. • Çek Cumhuriyeti’nde baz› kulüpler, hükümet programlar›n›n yard›m›yla, çocuk yafltaki (8-12) taraftarlar› yönlendirmek amac›yla çocuk taraftar kulüpleri kurmufltur. Bu kulüpler, sportif ve e¤itimsel aktiviteler düzenlemifl, ayn› zamanda bofl zamanlarda “kulüpevi”nde, sosyal asistanl›k deste¤i de vermifltir. Burada amaç, bir grup genç insana olumlu düflünce ve davran›fl örne¤i göstererek “yeni” bir spor kültürünün do¤mas›n› sa¤lamak ve tak›m›na sad›k kalacak yeni nesil taraftar kazanmakt›r. • Futbol sahas› çok farkl› insanlar›n bir araya geldi¤i bir yerdir. fiehirde yaflayanlar›n futbol stad›nda bir çeflit ‘aidiyet duygusu’ hissedebilmeleri için, futbol sahas› flehir yaflam›nda önemli bir rol oynamal›d›r. C. Taraftar Yöneticili¤i ( Fan Coaching) (*) Holiganizmin her gün de¤iflen do¤as›n› dikkate alan baz› ülkeler, sosyal yard›m uzmanlar›ndan taraftarlar› için e¤itim faaliyetleri düzenlenmeleri istemifllerdir. Olaylar› yönlendirmek amac›yla al›nan altyap› veya denetimle ba¤lant›l› pasif güvenlik önlemlerinin yan› s›ra taraftar yöneticili¤i de orta ve uzun vadede taraftarlarla süregelen iflbirli¤i temeline dayanan ifllevsel bir önleme yöntemidir Baz› Avrupa Ülkelerinde (özellikle Belçika, Almanya ve Hollanda’da ) uygulamas› olan Taraftar Yöneticili¤i ( Fan Coaching) bunlardan biridir. Buna göre; • Taraftar yöneticili¤i “proaktif sosyo-önlem” olarak tan›mlanan çaban›n bir parças›d›r. Hedef izleyici kitlesinin oldu¤u her yerde ve bu yaklafl›m›n gerektirdi¤i her durumda uygulan›r. • Temel ilke, ayn› zamanda yetenekli profesyonellerce düzenlenen sosyal ve e¤itimsel faaliyetlerin de ilkesi olan genç futbol taraftarlar›na odaklanmakt›r. Sürekli yeni personelin al›nmas› ve kendilerine hizmetiçi e¤itim verilerek e¤itim projelerin kesintisiz gelifliminin sa¤lanmas›, düzenlenecek faaliyetlerin geleneklere saplan›p kalmamas› için son derece ___________________________________________________ (*)
Gerek FAN kelimesi gerekse COACH kelimesi Türkçe kökenli ve Türkçe’de yayg›n kullan›m› olmamas›ndan dolay› “Fan Coaching” karfl›l›¤› olarak Fan Koçlu¤u, Taraftar Koçlu¤u vb. yerine Taraftar Yöneticili¤i kavram› tercih edilmifltir.
1050
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 81 • Say›: 3 • Y›l 2007
önemlidir. Taraftarlar›n dünyas› de¤ifliyorsa taraftar yöneticili¤ine iliflkin projelerin de kendini gelifltirmesi flartt›r • ‘Taraftar Yöneticileri (Fan Coaches)’ hizmet sözleflmesine ba¤l› olarak çal›flmal›d›rlar. • Taraftarlar farkl› profillere sahip oldu¤undan ve farkl›l›k gösteren holiganl›k da her ülkede farkl› hareket tarz› benimsenmesini gerektirdi¤inden, uygulamada taraftar yöneticili¤i çok çeflitli yöntemlerle yürütülür. Bundan dolay› taraftar yöneticili¤i esnek bir kavramd›r. • Taraftar Yöneticili¤i, sürekli hareket halinde olan bir çaba gerektirir, önemli olan tüm haftay› e¤itim ve sosyal faaliyetler aç›s›ndan kullanman›n gereklili¤idir. Bu konuda “El Kitab›”nda izlenecek çeflitli yöntemler E¤itim Faaliyetleri, Toplumsal Destek, Sokak Çal›flmas›, Maç günleri bafll›klar› alt›nda örneklendirilmifltir. Tekrar vurgulamakta fayda gördü¤ümüz husus ise tüm bu önlem ve çal›flmalar›n reçete gibi alg›lanmamas›d›r. 1- E¤itim Etkinlikleri Genç taraftarlar›n ortak be¤eni ve tercihlerini dikkate alarak onlara yönelik e¤itim u¤rafllar› oluflturmak, de¤erli f›rsatlar sa¤lar. Klasik spor faaliyetleri ( küçük/büyük alanda oynanan futbol gibi ), Rafting ve Da¤c›l›k gibi do¤a sporlar›, genç taraftarlar›n do¤rudan fliddete baflvurmalar›ndan ziyade yeteneklerini gelifltirmelerine olanak sa¤lamaktad›r. Bu tür faaliyetlerde en önemli faktörlerden birisi de, yeni genç taraftarlar kazanmak ve onlara sorumluluk yüklemektir. Komite’nin Futbolda fiiddetin Önlenmesi için özellikle genç taraftar gruplar›n› performansa dayal› sporlara ( Da¤c›l›k, Rafting ) ve aktivitelere yöneltmesi dikkat çekicidir. Zira “el kitab›”nda belirtildi¤i gibi, taraftarlara, yaln›zca onlar›n bofl kalmamalar›n› sa¤layabilecek tüketici etkinlikleri sunulmamal›d›r. Çünkü buradaki esas gaye, genç taraftarlar›n olumlu kaynaklar›n› kullanmalar›n›, gelifltirmelerini, hareket ve heyecanla kendilerini göstermelerini sa¤lamakt›r 2- Sosyal Spor Futbolla kurulan ba¤ baz› engelli gruplara yönelik sosyal hizmetlerin uygulamaya konulmas›n› sa¤layabilir. Dolay›s›yla taraftar yöneticili¤i, sosyal güçlükler yaflayan ve klasik kurumlar›n yard›m etmedi¤i insanlara yard›m edebilir. 3- Sokak Çal›flmas› Taraftarlarla sürekli irtibatta olmak çok önemlidir. Örne¤in bara gitmek, maç günlerinde yap›lan faaliyetlerden haberdar olmalar›n› sa¤lamak veya bütün hafta aç›k olan ve taraftarlara çeflitli oyunlar, e¤itim malzemeleri sunacak ve onlar›n bir araya gelmesini sa¤layacak taraftar merkezleri açmak , taraftarla olan irtibat›n kopmas›na engel olur. Bu tür bir yap› taraftar yöneticili¤iyle taraftarlar aras›nda kal›c› bir arabirim olabilir.
Sporda fiiddet • Av. Saim Korkmaz
1051
4- Maç (Karfl›laflma) günleri Taraftar yönetiminin en büyük amaçlar›ndan biri ise maç gününde taraftarla organizatörler aras›ndaki iletiflim kanal›n›n aç›k kalmas›n› sa¤lamakt›r. Daimi Komite, Taraftar Yöneticili¤i/ Taraftar Yöneticisinin, taraftarla olan e¤itsel ve sosyal faaliyetlerini aç›klarken, bu kiflilerin polis teflkilat›yla olan iliflkilerini de aç›klama ihtiyac› hissetmifltir. Zira Kulüp ile taraftar aras›nda köprü görevi gören, tüm hafta boyunca taraftar› çeflitli aktivite ve organizasyonlarla kontrol alt›na alan Taraftar Yöneticisi, gerilimin doru¤a ç›kaca¤› ve fliddet potansiyelinin en üst seviyede olmas› muhtemel günlerde, polis veya özel güvenlik görevlileri ile ortak ve eflgüdümlü hareket etmesi gerekmektedir. Her ne kadar taraftar yöneticisi ile polisin yöntemleri farkl› ise de amaçlanan hedef ayn›d›r. SPORDA fi‹DDET‹ ÖNLEMEK. Bu hedeften hareket eden Komite afla¤›daki hususlar› özellikle aç›klam›flt›r; • Polis ve Taraftar Yöneticileri aras›ndaki iflbirli¤i uzun vadeli yap›sal koruma politikas› için hayatidir. Yöntemler farkl›l›k gösterirken, spordaki fliddeti azaltmak için güdülen amaçlar ayn›d›r. • Her iki taraf›n da bu nedenle özellikle maç günlerinde gerilimlerini b›rakarak birbirlerinin ifllevlerini ve bak›fl aç›lar›n› anlamaya ve katk›lar›na de¤er vermeye ihtiyaçlar› vard›r. Taraftar Yöneticileri; polis, kulüpler ve taraftarlar aras›nda ki iletiflimin önemli aktörleri olabilirler. • Baflar›l› projelerde, Polis ve Taraftar Yöneticileri kendilerine verilen yerel yetkiyle birbirlerine dan›flma ve bilgi de¤ifliminde, kurallara uygun bir yap› kurmufllard›r. Ayn› zamanda yerel polisin Taraftar Yöneticili¤i projesi yönetiminde önemli bir yeri olurken baz› ülkeler Taraftar Yöneticili¤i yap›s›na polisleri katman›n uygun olmad›¤›n› savunurlar. Taraftar Yönetiminde önemli bir baflka hususta Taraftar Yönetimi alan›nda uluslararas› iflbirli¤i ve koordinasyondur. • Uluslararas› ba¤lant›lar, iflbirli¤i ve deneyim de¤iflikliklerine odaklanmak her bir ülkenin uygulamas›n› sa¤lamlaflt›raca¤› gibi, bilgi birikimini zenginlefltirir. Böylece her ülke bu bilgiyi toplamak ve di¤er ülkedeki bireylere yaymak için ulusal taraftar yöneticisi tayin etmeyi talep etmektedir. Kulüplerin uluslararas› turnuvalarda ki mücadelesinde Ulusal Taraftar Yöneticili¤i daha çok önem tafl›maktad›r. • Bu kifliler zaman zaman uygun bir flekilde bir araya gelip geliflmeleri analiz etmeli ve deneyimlerini paylaflmal›d›r. • Taraftar Yöneticili¤i öncelikle kulüp tak›mlar›na yönelik bir kavramd›r, milli tak›mlar›n taraftarlar› için uluslararas› Taraftar Yöneticili¤i yap›s› yerine ‘refakatçinin’ (accompanying persons)(*) kullan›m›na daha fazla odaklanmal›d›r. Bu kavram daha esnektir ve yap›lan iflin tüm taraf___________________________________________________ (*)
Refakatçi (Accompany Persons) kavram› sonraki bölümde ayr›nt›l› olarak incelenecektir.
1052
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 81 • Say›: 3 • Y›l 2007
tarlara yay›lmas›n› olanakl› k›lmaktad›r. ‘Refakatçi’ Taraftar Yöneticili¤i bünyesindeki çal›flanlara ve bu kaynaktan gelen her fleye de ihtiyaç duymaktad›r. Futbol ve Holiganizm günümüzde uluslararas› boyuta sahip oldu¤undan , di¤er ülkeler Taraftar Yöneticili¤i Projesini ülke, bölge ve flehir özelliklere ve ihtiyaçlar›na göre farkl› flekilde uygulayabilir. Düzenlenecek etkinlikler, kulüp , yerel yönetim ve polis aras›ndaki kurumsallaflma ve diyalog seviyesi göz önünde bulundurularak belirli yerel özelliklere uyarlanabilir. D. Yerel Yönetimin ve Di¤er Kurulufllar›n Rolü 1.E¤itimsel Faaliyetler Yerel yönetimler, özellikle okullarda yürütülen ya da okuldaki ö¤rencileri hedefleyen faaliyetlerle , sporda fliddeti engellemek için; sporu bir araç gibi kullanan çal›flmalar› birlefltirir ve destekler. • Örne¤in Avusturya’da baz› faaliyetler, okuldaki ö¤rencilere sporda centilmenli¤i ö¤retmek, toleransl› olmay› afl›lamak ve ›rkç›l›¤a karfl› mücadelenin gereklili¤ini özümseterek, di¤er kültürlere karfl› sayg›l› olmay› benimsetmeyi hedefler. Ayn› zamanda FARE örgütü ›rkç›l›¤a karfl› ulusal ve uluslararas› kampanyalar düzenler. Amatör sporlar tüm spor faaliyetlerinin temelidir ve onlar için anahtar rol oynar. Medya öncelikle ve en çok profesyonel sporlara a¤›rl›k vermektedir ancak fliddete yönelik problemler, amatör futbol da dâhil olmak üzere, güncel sporlarda belirgin flekilde görülmektedir. • Frans›z mevzuat›nda, “spor müsabakalar›nda fliddetin önlenmesinden sorumlu bir memur”un görevlendirilmesine yer verilmektedir. Bu memur, yerel spor birlikleri, kurumlar› ve di¤er kurumlar için amatör sporlarda fliddetin önlenmesine yönelik bir kaynak kifli ve bafllang›ç noktas› olacakt›r. 2. fiiddetin Önlenmesinde Dan›flma Komitesinin Rolü Yerel yönetimler, spordaki fliddet önlemek, e¤itsel ve sosyal aktiviteleri koordine etmek için uygun yap›lar kurmaya ihtiyaç duymaktad›r. Bunun içinde futbol kulübü, polis ve idari görevlerde aktif rol oynayan üyelerin, gençlik ve spor birlikleri ve yüksek e¤itim kurumlar› ile birlefliminden oluflan komitelerin kurulmas› gerekmektedir. Komite ayn› zamanda yerel yönetime, önleme politikas› ve programlar›yla ilgili seçenekler sunmak ve öneriler göndermekle sorumludur. Çeflitli kampanyalarla fark›ndal›¤›n artmas›n› ve hedefe yönelik hareketlerle, uygun ve etkili çözümleri temin eden yeni trendleri belirlemelidir. Baz› ülkelerde bu tarz komiteler ulusal seviyede meydana gelmektedir.
Sporda fiiddet • Av. Saim Korkmaz
1053
Daimi Komite’nin aç›klam›fl oldu¤u “Dan›flma Komitesi” benzeri bir yap› 5149 Say›l› Kanun ile ülkemizde de hayata geçmifltir.(6) Ancak Kanun’da bahsedilen Güvenlik Kurulu’nun ifllevi daha çok idari ve polisiye tedbirleri sa¤lamakt›r. E. Taraftar Elçilikleri (Fan Embassies) Özellikle uluslararas› turnuvalarda baflvurulan “Taraftar Elçilikleri (Fan Embassies)” sistemi, turnuvan›n hoflgörülü ve e¤lenceli atmosferinin süreklili¤inin sa¤lanmas›na yard›mc› olmak amac› ile tasarlanm›flt›r. Komite “El Kitab›”nda “bu amaçla yerel ve yabanc› taraftarlar do¤ru olarak e¤itilmeli ve sayg›l› olmalar› sa¤lanmal›d›r. Maçlarla iliflkili olarak ev sahipli¤i, taraftarlar›n e¤itilmesi, misafir tak›m taraftar›n› karfl›lama olanaklar›, ulafl›m ve konaklama politikas› ile ilgili olarak, aç›k iyi anlafl›l›r ve mümkün oldu¤unca tutarl› bir yaklafl›ma ihtiyaç duyulmaktad›r. Bu da tüm iliflkili veya sorumlu kiflilerin, ortak amaç ve hedefler için çal›flt›¤› stratejiler alt›nda baflar›labilir. Bu ortakl›kla iliflkili kiflilerin, hem planlama aflamas›nda hem de olaya kat›l›mlar› s›ras›nda oy birli¤ine gereksinim duyulmaktad›r. Maçtan önceki saatler ve günlerde yap›lan ifllerin not edilmesi çok önemlidir. Maçlardan önce iyi organize edilmifl ortamlar›n, taraftar davran›fl›na ve sahan›n atmosferine olumlu etkisi vard›r. Bu tarz koruyucu düzenlemelerdeki temel amaç polisle ortakl›k yaratmaktad›r. Polislere güvenmek onlar›n düzen sa¤lama görevlerine konsantre olmalar›n› sa¤lamaktad›r. Önleme program› sakin atmosfer yaratmakta ve polis hareketini gerektiren durumlar› s›n›rlamada, önemli rol oynamaktad›r.” diyerek Taraftar Elçilerinin uluslararas› turnuvalarda varl›k sebebini, ifllevlerini, görev tan›mlar›n› ve temel amac›n› vurgulayarak sistemin genel çerçevesini çizmifltir. Özellikle Hollanda ve Belçika’n›n ev sahipli¤ini üstlendi¤i 2000 Avrupa Futbol fiampiyonas› ile yayg›nlaflmaya bafllayan bu sistem Avrupa Futbol fiampiyonas› için ev sahipli¤ine talip olan ülkemi içinde önem tafl›maktad›r. Bu amaçla bizde “el kitab›”nda ki sisteme ve -mümkün oldu¤uncametne sad›k kalarak aç›klama gere¤i hissediyoruz. 1- Amaç Taraftar Elçilikleri yabanc› taraftarlar›n gidebilece¤i noktalarda bulunmal› ve turnuva s›ras›nda taraftarlar›n özel ihtiyaçlar›na ve misafir taraftar›n kültürel özelliklerine odaklanmal›d›r. Taraftarlar›n; kendi dillerinde konuflabilen ve karfl›laflacaklar› zorluklar› çözmede becerikli kiflilerle sürekli temas halinde olmas› sa¤lanmal›d›r. Böylece misafir taraftarlar; maçlar, bilet sat›fllar›, konaklama, seyahat, bofl zaman aktiviteleri, maçlar›n gösterimi, çal›nan veya kaybolan dokümanlar, sa¤l›k ile ilgi___________________________________________________ (6) bak›n›z dipnot 15.
1054
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 81 • Say›: 3 • Y›l 2007
li ve benzeri daha genifl bilgi, örne¤in; döviz bozdurma veya alternatif aktivitelerle ilgili bilgi edinebilecektir. Bunun amac›; taraftarlar, yerel ve ulusal otoriteler ve turnuva organizatörleri aras›nda iletiflimi sa¤lamakt›r. Böylece sürekli güncellenen bilgiler, h›zl› ve etkili bir flekilde ilgili birimlere da¤›t›lacak, turnuvan›n kendine özgü bir havas› içinde gerekli uyar› ve tedbirler güncellenerek al›nabilecektir. 2.‹fllev a.Yap› Uluslararas› turnuva s›ras›nda, her ev sahibi ülkenin taraftar elçilik flemas› olmas› gerekmektedir. Bunun için çeflitli olas› formatlar vard›r; her ülke için tek elçilik veya iki elçilik, veya özellikle komflu ülkeler için bir tane geçifl noktalar›nda di¤eri de kent merkezlerinde di¤er yabanc› taraftarlar için kurulan bilgi merkezi ile birlikte olabilir. Taraftar elçilikleri bazen yerel yönetimlerin organizasyonu veya alternatif olarak onlar› destekleyenlerle kurulmaktad›r. Buradaki esas gereksinim; yap›n›n taraftarlarla özellikle de misafir tak›m›n taraftarlar› ile uygun bir biçimde bafla ç›kacak yeterlilikte olmas›d›r. b. Personel Al›m› ve ‹nsan Kaynaklar› Taraftar elçili¤ine kat›lanlara yeterli kaynak sa¤lamas› ve yukar›da tarif edilen ifllevleri yerine getirmede gerekli olan becerilere sahip olmas› aç›kça istenmektedir. Baz› durumlarda, sözleflmeli veya yerel yönetim taraf›ndan atanm›fl olan ödenekli personel olabilece¤i gibi, baz› durumlarda ise organizasyonlardaki gönüllüler etkili bir flekilde kat›lmaktad›r. Taraftar elçiliklerinin personeli, hedef gruptaki taraftar kültürüne ve kapsaml› bölge bilgisine tamamen sahip olmal›d›r. c. Çal›flma Saatleri Taraftar elçiliklerinin avantajlar›ndan bir tanesi eriflilebilirlik bir di¤eri ise esnekliktir. Taraftar Elçilikleri mümkün oldu¤unca günün her saatinde telefonla ulafl›labilir olmal›d›rlar. Deneyimler göstermektedir ki turnuva boyunca sürekli olarak aç›k olmas› arzu edilmektedir. Elçilikler, her maçtan, mümkün oldu¤unca uzun bir süre önce, her maç gününde ve her maçtan sonra aç›k olmal›d›r. d. Yer ve Girifl Yer seçimi haz›rl›klar›n hassas bir bölümüdür. Taraftar elçilikleri eriflilebilir, görülebilir ve kolay bir yerde olmal›d›r. Yer ihtiyaçlar› özel güvenlik , taraftar dernekleri, polis ve yerel yönetimin aras›ndaki yak›n konsültasyon sonucu, belirlenecek uygun yerlere kurulabilir. ‹deal olan taraftar elçiliklerinin flehir merkezlerine kurulmas› ve taraftarlar›n sahaya bafllama vuruflundan bir veya iki saat önce gitmesini sa¤lamakt›r.
Sporda fiiddet • Av. Saim Korkmaz
1055
Taraftar Elçilikleri; taraftarlar›n onlar› kolayca bulmas› ve kolayca eriflilebilir olmalar› için etkili ve görünebilir iflaretlerle belirtilmelidir. E¤er logoyu oluflturan iflaret tüm kitle için yayg›n olan bir iflaret olursa, bu tan›nmas›n› ve bulunmas›n› kolaylaflt›r›r. Taraftarlar›n turnuva öncesinde kendi ülkelerinde da¤›t›lan broflürler, taraftar elçiliklerinin adreslerini ve önemli detaylar› da içermelidir. Taraftar elçiliklerinin yerlerini gösteren özel posterlerin flehir haritalar› ile bas›lmas› ve dükkanlarla, cafelerin camlar›na as›lmas›, taraftarlar›n bulunduklar› yeri anlamalar›na ve taraftar elçiliklerinin nerede oldu¤unu bulmalar›na yard›mc› olacakt›r. e. Karfl›lama Olanaklar›, Servisleri ve Bilgi Taraftar elçili¤i personeli, organizatör, yerel ve ulusal yönetim, polis ve güvenlik servisiyle sürekli iletiflimde olmal› ve taraftarlara gerekli bilgileri sa¤lamal›d›r. Bu bilginin aç›k ve güvenilir oldu¤u konusunda emin olunmal› ve bunun do¤rulu¤u kontrol edilmelidir. Böylece taraftarla yan›lt›c› bilgi verilmemifl olur. Turnuva s›ras›nda oldukça fantastik söylentiler ç›kmakta bu da bafla ç›k›lmas› zor zorluklar yaratmaktad›r. Bundan dolay› da söylentilerin bafllamadan önüne geçmek amaçlanmaktad›r. Taraftar elçiliklerinin taraftarlar ile olan özel ve yak›n iliflkilerinin, organizasyonun temelindeki resmi pozisyonlar› ile birleflmesi bu tarz söylentilerin h›zl› bir flekilde durdurulmas›na yard›mc› olmaktad›r. e.1- Maçlar ve Turnuva Düzenlemeleri Taraftar elçilikleri futbol sahalar›, sahalar›n yerleri, giriflleri, ulafl›m ve maçlara bafllama saatleri ile ilgili bilgilerden oluflan broflürler da¤›tmaktad›r. Bu bilgiler turnuva yönetimi ile ilgili mevzuat› ve düzenlemeleri , ayr›ca her statta uygulanan kurallar›, yasak maddeleri ve anti-sosyal olarak belirlenen davran›fl flekillerini içermektedir. e.2-Biletler ve Da¤›t›mlar› Turnuva organizatörleri bilet fiyatlar›, indirimler, kalan bilet say›s›, zaman s›n›rlar› ve indirimlere uygulanan koflullar ile ilgili taraftar elçiliklerine do¤ru ve günü gününe bilgi vermeli veya bu bilgilere ulaflabilecekleri iletiflim noktalar› sa¤lamal›d›r. Maç biletlerinin sat›fl›n›n ne zaman bafllad›¤›, kaç tane biletin kald›¤›n›, fiyatlar›n›n ne oldu¤u ve bilet sat›fllar›n›n ne zaman bitti¤i ile ilgili bilgileri erken almak taraftarlar için çok önemlidir. Taraftar elçilikleri bilet satmamaktad›r. e.3-.Konaklama Taraftar elçiliklerinin tamam› ve/veya geleneksel turist ofisleri, çeflitli konaklama ve servis çeflitleri hakk›nda bilgi sa¤lamal›d›r. Sadece oteller de¤il, daha ekonomik konaklama yerleri (kamp yeri, yatak ve kahvalt› veren kurumlar) ve bu yerlere olan servisler hakk›nda da bilgi sa¤lanmas› önemlidir. (yer, masraf ve zaman). Tüm yerel konaklama yerleri dolduktan sonra, taraftarlar daha uzak konaklama yerlerine yönelecek ve merkeze gelmek için kullanabilecekleri ulafl›m araçlar› hakk›nda bilgi isteyeceklerdir. Daha kritik durumlar gündeme geldi¤inde taraftar elçilik-
1056
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 81 • Say›: 3 • Y›l 2007
leri, yerel yönetim veya polis ile görüfl al›flverifli yapmal›d›r. Acil ihtiyaçlar ve taraftarlar için geçici konaklama yerleri belirlenmeli onlar› alelacele yap›lm›fl kamp yerlerine veya spor salonlar›na kamp yataklar› ile yönlendirmelidirler. e.4-Seyahat fiehir içinde dolafl›m, flehirleraras› yolculuk, flehirlerden stada, stattan flehirlere yolculuk turnuva s›ras›ndaki temel sorunlardan bir tanesidir ve taraftarlara verilen bilgilerin kalitesi önemlidir. Sadece flehir haritalar› de¤il ayr›ca ulafl›m çizelgeleri de (tren, otobüs, tramvay ve metro) olmal› ve taraftarlar›n kiflisel ihtiyaçlar›na göre bilgi sa¤lanmal›d›r. Ayn› flekilde flehirde ve sahaya yak›n yerlerde kamuya veya özele ait park alanlar› ile ilgili bilgi sa¤lanmal›d›r. e.5- H›rs›zl›k veya Belgelerin Kaybolmas› Resmi belgeler ( kimlik kartlar›, pasaportlar ve sosyal güvenlik dokümanlar›) ve uçak biletleri ve di¤er fleyler turnuva süresince s›kl›kla kaybolmakta veya çal›nmaktad›r. Bu durumda taraftar bilmedi¤i bir çevrede umutsuzluk yaflar ve ayn› zamanda yabanc› bir dille de bafla ç›kmaya çal›fl›r. Taraftarlar bu tarz problemlerin çözülmesinde taraftar elçiliklerinin yard›m›na ihtiyaç duymaktad›r. Bu durumda, taraftar elçili¤inin yak›n›nda konsoloslu¤a ait bir ofisin bulunmas› avantaj sa¤lamakta ve önerilmektedir. e.6- Sa¤l›k Taraftar Elçilikleri; hastaneler, acil sa¤l›k servisleri, acil difl hekimleri ve sosyal sa¤l›k sistemleri hakk›nda da bilgi sahibi olmal›, böylece taraftarlar› do¤ru yöne yönlendirmelidir. e.7- Faaliyetler Taraftar Elçilikleri; yerel halk veya taraftarlar için flehirdeki ve ülkenin di¤er kesimlerindeki bofl zamanlar› de¤erlendirecek faaliyetler, sportif ve kültürel aktiviteler hakk›nda bilgi sa¤layan temel kaynakt›r. Ayr›ca bunlara nas›l ulafl›laca¤› konusunda detayl› bilgi de vermektedir. Bu tarz aktiviteleri ( konserler, oyunlar ve benzeri di¤er aktiviteleri de ) “taraftar elçilikleri” kendileri düzenlemektedir. Birçok aktivite, program broflürleri bas›ld›ktan sonra organize edildi¤inden veya alternatif aktiviteler program broflüründe gösterilmedi¤inden, bilgilerin sürekli güncellenmesi ve en son haberler hakk›nda da bilgi sahibi olunmas› önemlidir. Taraftar Elçilikleri, maça giremeyen taraftarlar›n hareketlerini yönlendirmek için, halka aç›k dev ekrandan maçlar›n yay›nlanmas› gibi son dakika çözümleri vb. aktiviteler mutlaka oluflturulmal›d›r
Sporda fiiddet • Av. Saim Korkmaz
1057
3. Di¤er Yönler a.Geçifl Yap›lan fiehirlerdeki Elçilikler Ev sahibi ülkelere taraftar elçiliklerinin kurulmas›n›n yan›nda, birçok taraftar›n geçifl yapt›¤› veya kald›¤› flehirlere de kurulmas› yararl› olmaktad›r. Bulunduklar› co¤rafi konumundan dolay› ister istemez oradan geçmek zorunda olan taraftarlar, geçifl yapt›klar› flehirde ki turistleri çeken e¤lence merkezleri ve çekici aktivitelerinden yararlanmalar› sa¤lanabilir. Böylece turnuvaya ev sahipli¤i yapan ülke hakk›nda misafir taraftarlar ayr›nt›l› flekilde bilgilendirilmifl olacakt›r. b. Yerel Bilgi Merkezleri Yerel organizatörlerin veya yerel yönetimin, yerli taraftarlar için bilgi merkezi kurmas› yararl› olmakta böylece onlar da bilgi alabilmektedirler. Bu klasik Taraftar Elçiliklerinin yerine geçmemekte fakat onu tamamlamaktad›r. 4. Finans Taraftar Elçili¤i sisteminin etkili bir flekilde ifllemesi için önemli derecede lojistik ve personel giderine gerek duyulmaktad›r. Olay›n bir kereye mahsus yap›lmas›ndan dolay›, ihtiyaçlar›n bir k›sm› yerel yönetimler ve birlikler taraf›ndan sa¤lanan araç/gereç, arazi ve personel ile karfl›lanmaktad›r. Buna ra¤men, özel finansman temel zorunluluktur. Hükümet, turnuva ve maç organizatörleri gerekli finansman› sa¤lamada ve olanaklar› desteklemede üzerlerine düflen görevleri yerine getirmelidir. 6. Refakatçiler ( Accompanying Persons ) Daimi Komite taraf›ndan; Taraftar Elçili¤i’ne (Fan Embassies ) yard›mc› unsur olarak Refakatçiler ( Accompanying Persons) tavsiye edilmektedir. Refakatçiler, Taraftar Elçili¤i ve Taraftar Yöneticili¤i ( Fan Coaching ) siteminden farkl› olarak, fahri olarak çal›flabilen, taraftarlara efllik edebilecek, yerel yönetim ve emniyet kuvvetleri ile diyalogu sa¤layabilecek, misafirperverlik unsurlar›n› alg›layabilecek, hatta ev sahibi ülkede yaflayan göçmen veya çal›flanlardan oluflabilecek kiflilerden oluflmaktad›r. Buna göre; • Refakatçiler, misafir taraftarlar›n ülkesinden gelmekte, ev sahibi ülkenin dilini konuflmakta ve misafir taraftarlar›n kültürünü bilmekte, ev sahibi ülkede taraftarlarla beraber seyahat etmekte ve davran›fllar›n›, fikstürdeki günlere göre ayarlamaktad›r. Maçtan önceki gün, maç günü ve maçtan sonraki gün ev sahibi ülkeyi onlara takdim etmektedir. • Refakatçiler taraftarlara birer hostes gibi davranmal›, stadyuma kadar efllik etmelidirler. Bu yöntem uluslararas› turnuvalarda daha çok uygulanmal›d›r. • Baz› refakatçilerin kendi ülkeleri d›fl›nda hiçbir yasal haklar› yoktur; bu nedenle görevleri s›n›rl› tutulmal›d›r.
1058
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 81 • Say›: 3 • Y›l 2007
• Temel görevleri konuk taraftarlarla ilgilenmek ve misafir kabulü esnas›nda gösterilen misafirperverli¤i gelifltirme amac›yla uygun sunumlar yapmakt›r. Misafir tak›m taraftarlar›na ,“Taraftar Elçili¤i” ile yak›n temasta bulunarak bilgi vermeli ve sorunlar›n› çözmede yard›mc› olmal›d›rlar. • Refakatçiler, sayg› ve hoflgörü üzerine kurulu taraftar kültürü gelifltirmeye ve güçlendirmeye yard›mc› olarak, gezici elçi görevi görmektedirler. Baz› hallerde ve baz› ülkelerde, taraftarlar ve polis aras›ndaki gerginli¤i azaltmak ve uyuflmazl›¤› çözerek polis müdahalesi olmaks›z›n diyalog kurmaya yard›mc› olmal›d›rlar. • Baz› durumlarda, ilgili iki ülke aras›ndaki anlaflmayla, maç günleri üstlenilen görevlerin Taraftar Yöneticileri ( Fan Coaching )(*) taraf›ndan gerçeklefltirilmesi mümkündür. • Refakatçilerin özellikle iflini profesyonel olarak yapan uzmanlardan olmas›na gerek yoktur. Görevlerine göre öncelikle tüm taraftarlar› korumak amaçlanmaktad›r. Bunu profesyonel reflekslere veya farkl› ifl tecrübelerine b›rakmamak faydal› olacakt›r. Esas›nda “Refakatçi” sistemine benzer yap› Sportif Karfl›laflmalarda ve Özellikle Futbol Maçlar›nda Seyircilerin fiiddet Gösterileri ve Taflk›nl›klar›na Dair Avrupa Sözleflmesi’nin 3/2 Maddesinde, ÖNLEMLER bafll›¤› alt›nda öngörülmüfltür. Madde de “Taraflar, taraftar kulüplerinin olumlu davran›fllar›n› ve sorumlu bir biçimde örgütlenmelerini ve bu kulüplerin üyeleri aras›ndan, maçlarda seyircilerin kontrolünü ve ayd›nlat›lmas›n› kolaylaflt›racak ve deplasmanda oynayan maçlara giden taraftar gruplar›na refakat edecek görevlilerin tayin olunmas›n› teflvik etmeyi taahhüt ederler.” demektedir. Buna dayal› olarak ç›kar›lan 5149 Say›l› Yasa’da buna iliflkin bir düzenleme yok ise de, yasan›n 10. maddesinde “Taraftar Temsilcili¤i” ihdas edilmifltir. Ancak yasan›n öngördü¤ü Taraftar Temsilcisi’nin görevi “müsabaka öncesinden, müsabaka sonuçlan›ncaya kadar … güvenlik güçlerine yard›mc›….” olmakt›r. F. Uluslararas› Turnuva Esnas›nda Yerli Halk ‹çin Etkinlikler Turnuvan›n oynanaca¤› bölgede, yöre halk›n› bilinçlendirmek ve onlar› olaya dahil etmek için çeflitli aktiviteler düzenlenebilir. Böylece turnuvan›n flenlik ve misafirperverlik boyutu ön plana ç›karak, herkes taraf›ndan arzulanan atmosferin oluflmas› sa¤lanacakt›r. Turnuvan›n önemi ve bilinirlili¤i çeflitli kampanyalarla sa¤lanabilir. Hollanda’da önleyici aktivite olarak yap›lan “Welkom!” (“Hofl geldin!”) okul projesi buna bir örnektir. Alkol alm›fl holiganlarla karfl› karfl›ya gelmek istemeyen yerli halk›n tansiyonunu azaltmaya yard›mc› olmak ve olay›n flenlik taraf›n› vurgulamak, fair-play konseptini ve özellikle de baz› turnuvalar›n haz›rl›k safha___________________________________________________ (*)
bkz. Bölüm C
Sporda fiiddet • Av. Saim Korkmaz
1059
s›nda, kaç›n›lmaz flekilde medya taraf›ndan ç›kar›lan panik halini aç›kl›¤a kavuflturmak, futbolun kardeflçe bir festival havas› içerisinde yaflanmas›n› sa¤lamak için gerekli ortam› oluflturmak gerekmektedir. Alkol sat›fl noktas›ndaki personel ve yerel yönetimdekiler, alkolün yüksek derecede tüketimini önleme ve meydana gelebilecek kazalar›n olas›l›¤›n› azaltmak için özellikle bilgilendirilmeli, sorumluluklar› hat›rlat›lmal›d›r. Nüfusun, sosyal olarak zay›f görünen grubuna kendilerini d›fllanm›fl hissetmemeleri için çaba sarfedilmelidir. Baz› alternatif faaliyetler için deneyimi olan derneklerle ve kiflilerle iflbirli¤i yap›larak, genç kitlenin dikkatini, uyuflmazl›k ve fikir ayr›l›¤› bulunan alanlar›ndan da¤›tmak gerekmektedir. Bu tür faaliyetler, spor arac›l›¤›yla bütünleflme ve kültürleraras› önleme ile ilgili daha çok kural koymal›; derneklerle ve sosyal anlamda önleme konusunda deneyimli olan benzer organlarla iflbirli¤i içinde örgütlenmelidir. ‹nsanlar› suç ifllemeye yönlendiren bir durum olan can s›k›nt›s› ve boflluk içinde olmalar›n› önlemek için alternatif faaliyetler düzenlenebilir. Bunlar, spor turnuvalar› organize edilmesi, baz› spor dallar›nda “denemeler” yap›lmas›, temal› akflamlar, konserler ve e¤itsel faaliyetler düzenlenmesi gibi etkinlikler olabilir. Bu tür faaliyetler, e¤er titizlikle ele al›nm›fl e¤itsel bir projenin parças› ise yap›land›rma ifllevi de üstlenmektedirler. Ayn› zamanda, gençlerin dikkatini ve ilgisini, muhtemel çat›flma alanlar›ndan baflka yönlere çekerek, onlar› çat›flmalarda yer almaktan korumaktad›rlar SONUÇ Daimi Komite’nin; holiganlar›n kendilerini “taraftarlar›n elit s›n›f›” olarak görüp, bu tür oluflumlara mensubiyeti “hayat tarz›” olarak alg›lad›klar›na yönelik tespiti son derece yerinde ve önemlidir. Kanaatimizce Holiganizmin kökünde yatan gerçekte budur. Artois Üniversitesi Ö¤retim Görevlisi Frans›z sosyolog Williams NUYTENS, Fransa örne¤inden yola ç›karak “Zira bu taraftarlar, kendilerini, varolduklar›n› göstermek amac›yla tribünde ve stad çevresinde fliddet içeren davran›fllarda bulunmay› kendilerine görev edinmifllerdir. Frans›z Antropolog Alain Ehrenberg’a ait olan “ kendini gösterme hastal›¤›” kavram›ndan söz edebiliriz. Bu genç taraftarlar›n yaflamlar›n›n geri kalan k›sm›nda kendilerini oluflturmalar› zordur, hatta kendini gösterme hastal›¤› buna izin vermez.”(7) tespitinde bulunmufltur. Seyirci kaynakl› fliddetin, sadece Ülkemiz ve Avrupa’da de¤il tüm Dünya’da ( 1980’de Kalküta’da 16 Ölü, 100 yaral›, 1985’de Pekin’de bir___________________________________________________ (7) NUYTENS Williams, Futbol Taraftarlar› ve fiiddet : Monografiye Övgü ( içinde: Sporda fiiddet ve Fanatizm Semineri Notlar› (2002), Duygun Yarsuvat/Pierre –Henri Bolle, Galatasaray Üniversitesi Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004 , sayfa 144 vd., .
1060
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 81 • Say›: 3 • Y›l 2007
çok ölü, 1990’da Mogadiflu’da 62 Ölü , 200 yaral›) ölümlerle sonuçlanan eylemler oldu¤u dikkate al›nacak olursa(8) olay›n boyutu daha iyi kavranacakt›r. Bafllang›çta bilinçsiz, bireysel veya spontane bir davran›fl biçimi olarak ortaya ç›ksa bile zaman içinde seyirci fliddeti organize bir hal alm›fl ve buna uygulanan yapt›r›mlarda gelifltirilmek zorunda kalm›flt›r. “Spor d›fl›ndaki vahfletin sosyo-tarihsel kimli¤i, büyük ölçüde, holiganizmi ritüel bir fliddetle, önceden tasarlanm›fl ve organize bir fliddet olgusuyla bir tutan bir göndergeye ba¤l›d›r. Holigan sorununu cezaland›rma düzenleri de buna benzer bir evrim geçirmifltir. Sadece düzensizlik veya rahats›z eden davran›fla indirgenmeyecek olan, toplumsal dengeyi ve iç güvenli¤i tehdit eden bu tür eylemlerin cezaland›rma sistemlerinin gelifltirilmesi gerekir”(9) Bu konuda çarp›c› örnekler 2000 Avrupa fiampiyonas›’n› Belçika ile ortaklafla düzenleyen Hollanda’dan gelmektedir. “EURO 2000 maçlar›nda 2 geçici mahkeme kurulmufl, yarg›çlara 24 saat olan gözalt› süresini 1 haftaya kadar uzatma yetkisi tan›nm›flt›r. Yine Hollanda’da önemli maçlarda adliye otobüsü stat yan›na gelmekte, gezici mahkemeler suç ifllenmesi halinde görevlerini yerine getirmektedir. Polis departmanl›¤›nda kurulu Futbol Vandall›¤› Bilgi Merkezi bünyesinde ki Milli Bilgi Bankas›’nda, bir maçta ne kadar polis ne kadar özel güvenlik görevlisinin yer ald›¤›, sorumlular›n kimler oldu¤u, güvenlik için ne kadar masraf yap›ld›¤›, holigan kayd›na al›nan olup olmad›¤›, olmuflsa aç›k kimli¤i ve daha önceki futbolla ilgili kar›flt›¤› olaylar arflivlenmekte ve 5 y›l süre ile saklanmaktad›r. Bu bilgilere Federasyon yetkilileri, futbol savc›s›, ilgili futbol yetkilisi ve görevli polislerin bilgisine sunulmaktad›r.(10) Ancak sadece polisiye tedbirlerle önlem al›nmaya çal›fl›lmas› halinde seyirci hareketinin daha organize ve çeteleflmeye yol açaca¤›da gözden kaç›r›lmamal›d›r.(11) Holiganizm ak›m›n›n ülkemizde bas›n›n abartt›¤› kadar yayg›n olmad›¤› ve yerel liglerden ulusal ve uluslararas› liglere dek uzayan bir geliflme çizgisinde, futbolda fliddet olgusunun önümüzdeki y›llarda daha da azalaca¤› öngörüsünde bulunulmufl(12) ise de 07.05.2004 tarihinde yay›nlanarak yürürlü¤e giren 5149 say›l› Yasa uyar›nca 24.12.2004 tarihine kadar (sadece 7–8 ayl›k zaman diliminde) haklar›nda ifllem yap›lan kifli ___________________________________________________ (8) Ayr›nt›l› bilgi için ERK‹NER K›smet , Türkiye’nin Ulusal ve Uluslararas› Boyutta Stad ‹çi ve D›fl› Seyirci Sorunlar›, (içinde: Sporda fiiddet ve Fanatizm Semineri Notlar› -2002-, Duygun Yarsuvat/Pierre –Henri Bolle, Galatasaray Üniversitesi Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004 , sayfa 212 vd.,.) (9) MALTESTA Dominique - JACCOUD Christophe, Sporda Suç ve Güvenlik, (içinde: Sporda fiiddet ve Fanatizm Semineri Notlar› -2002-, Duygun Yarsuvat/Pierre –Henri Bolle, Galatasaray Üniversitesi Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004 , sayfa 32 vd., .) (10) YILMAZ Halil- YANIK Ömer , Spor Güvenli¤i, Türkiye Futbol Federasyonu, ‹stanbul, 2005 (11) ERK‹NER K›smet a.g.m sayfa 243 vd. ( ayr›ca di¤er sonuç ve çözüm önerileri için) (12) ÜNSAL Artun, Türkiye’de Stadyumlarda fiiddet ( içinde: Sporda fiiddet ve Fanatizm Semineri Notlar› (2002), Duygun Yarsuvat/Pierre –Henri Bolle, Galatasaray Üniversitesi Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004 , sayfa 107
Sporda fiiddet • Av. Saim Korkmaz
1061
say›s› 287’dir.(13) Avrupa’da ki anlam›yla tam olarak “Holiganizm” denmese de, bireysel ve/veya organize bir biçimde az›msanmayacak bir oranda seyirci kaynakl› bir fliddetten bahsetmek yanl›fl olmaz. 1985 tarihli Sportif Karfl›laflmalarda ve Özellikle Futbol Maçlar›nda Seyircilerin fiiddet Gösterileri ve Taflk›nl›klar›na Dair Avrupa Sözleflmesi’ni 1990 y›l›nda onaylayan Türkiye bundan tam 14 y›l sonra sportif müsabakalarda fliddetin önlenmesi için müstakil bir düzenleme yap›lm›flt›r. 5149 say›l› Spor Müsabakalar›nda fiiddet ve Düzensizli¤in Önlenmesine Dair Kanun(14) ile mevzuat›n› oluflturmaya çal›flmakta, bu kanunda öngörülen “Taraftar Temsilcili¤i” ile müsabaka s›ras›nda güvenlik güçlerine yard›mc› sivil kifliler görevlendirilmekte, “‹l spor güvenlik kurulu” ve “‹lçe spor güvenlik kurulu” ihdas ederek öncelikli hedef olarak müsabaka güvenli¤ini sa¤lamay› amaçlamaktad›r.(15) Seyirci fliddetini tetikleyen unsurlar aras›nda, kulüp yöneticileri ve medya faktörleri de dikkate al›nd›¤›nda,(16)-(17) sporun içinde bulunan tüm taraflar›n sorumlu davran›p yükümlülüklerini, kamu görevlilerinin ve uygulay›c›lar›n›n üstlendikleri görevleri eksiksiz yerine getirmeleri gerekmektedir. Uluslararas› alanda yap›lan çal›flma ve tavsiyeler ›fl›¤›nda ulusal özellikler ve gereksinimler dikkate al›narak, adli ve idari tedbirlerle beraber, e¤itsel ve sosyal aktivite ve düzenlemelerin yap›lmas› zaruri olup, seyirci kaynakl› fliddet olaylar›n›n önlenmesinde, daha kal›c› ve yap›sal de¤ifliklikler için özverili çal›flmalar gerekmektedir.
___________________________________________________ (13) 23.11.2004 tarihinde kurulan ve 14.10.2005 tamamlanan Türk Sporunda fiiddet, fiike, Rüflvet ve Haks›z Rekabet ‹ddialar›n›n Araflt›r›larak Al›nmas› Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amac›yla Kurulan Meclis Araflt›rmas› Komisyonu raporu sayfa 76 vd. netten eriflim: http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/sporda_siddet/spordasiddet_rapor1.pdf eriflim tarihi 31.07.2006 (14) 07/05/2004 tarih ve 25455 say›l› Resmi Gazete (15) 5149 say›l› Yasa’n›n 3. maddesi ile 28.08.2204 tarih ve 25567 say›l› Resmi Gazete’de yay›nlanarak yürürlü¤e giren 2004/775 say›l› Yönetmelik’in 5. maddesi (16) Ayr›nt›l› bilgi için ERK‹NER K›smet, a.g.m , sayfa 214 vd., (17) Ayr›nt›l› bilgi için Meclis Araflt›rma Komisyon Raporu II.Bölüm sayfa 41-102 aras› ve sayfa 309 vd.
1062
‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 81 • Say›: 3 • Y›l 2007 KAYNAKÇA
•
•
•
•
ERK‹NER K›smet, Türkiye’nin Ulusal ve Uluslararas› Boyutta Stad ‹çi ve D›fl› Seyirci Sorunlar›, (içinde: Sporda fiiddet ve Fanatizm Semineri Notlar› -2002-, Duygun Yarsuvat/ Pierre –Henri Bolle, Galatasaray Üniversitesi Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004) MALTESTA Dominique- JACCOUD Christophe, Sporda Suç ve Güvenlik, (içinde: Sporda fiiddet ve Fanatizm Semineri Notlar› -2002-, Duygun Yarsuvat/Pierre –Henri Bolle, Galatasaray Üniversitesi Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004 ) NUYTENS Williams , Futbol Taraftarlar› ve fiiddet : Monografiye Övgü ( içinde: Sporda fiiddet ve Fanatizm Semineri Notlar› (2002), Duygun Yarsuvat/Pierre –Henri Bolle, Galatasaray Üniversitesi Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004) ÖZYAVUZ Mesut “Avrupa Konseyi Sportif Karfl›laflmalarda ve Özellikle Futbol Maçlar›nda Seyircilerin fiiddet Gösterileri ve Taflk›nl›klar›na Dair Avrupa Sözleflmesi” Kadir Has Üniversitesi Spor Hukuku Araflt›rma ve Uygulama Merkezi Spor Hukuku Sertifika Program› ders notlar› ‹stanbul, 17 fiubat 2006
•
ÜNSAL Artun, Türkiye’de Stadyumlarda fiiddet ( içinde: Sporda fiiddet ve Fanatizm Semineri Notlar› (2002), Duygun Yarsuvat/Pierre –Henri Bolle, Galatasaray Üniversitesi Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004)
• •
YILMAZ Halil- YANIK Ömer, Spor Güvenli¤i, Türkiye Futbol Federasyonu, ‹stanbul, 2005 YURTCAN Erdener, Sporda fiiddetin ve Düzensizli¤in Önlenmesi Kanunu ve Yorumu, Kare Yay›nlar›, 2005
•
Türk Sporunda fiiddet, fiike, Rüflvet ve Haks›z Rekabet ‹ddialar›n›n Araflt›r›larak Al›nmas› Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amac›yla Kurulan Meclis Araflt›rmas› Komisyonu raporu, netten eriflim: http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/sporda_siddet/spordasiddet_rapor1.pdf eriflim tarihi 31.07.2006 Sportif Karfl›laflmalarda ve Özellikle Futbol Maçlar›nda Seyircilerin fiiddet Gösterileri ve Taflk›nl›klar›na Dair Avrupa Sözleflmesi metni , netten eriflim : http://www.avrupakonseyi.org.tr/tur/antlasma/aas_120.htm, eriflim tarihi 31.07.2006
•