Is Hayati ve Stresimizi Yönetmek Üniversiteden yeni mezun olurken çektirdigimiz resimlerimize baktigimizda eminim ki hepimizin yüzünde tatli bir tebessüm belirir; kalp atislarmiz sakinlesir, nefes alisimizi rahatlar. Eski okul yillarina ait bu resimler, bizi bir süreligine de olsa huzurlu ve stressiz bir insan yapar. Inanmiyor mususunuz? Hemen açip okul resimlerinizi söyle bir karistirin o zaman... Bana göre stres sebepli hastaliklarin bir ekonomi üzerinde verdigi zarari baska hiç bir etken kolay kolay vere mez. Çünkü bu hastaliklar agirlikli olarak yöneticilerde görülür ve çünkü yöneticiler bir ekonomideki en degerli oyunculardir. Bir yöneticinin yetismesi için çok fazla masraf ve zamana ihtiyaç vardir. Ekonomi oyununda bu kadar zor yetisen oyunculari göz göre göre bu kadar kolay kaybetmek aslinda hiç de akilci degildir. Ama maalesef Türkiye'de bu konudaki problemin henüz ciddi anlamda farkina varabilmis bir isdünyamiz yoktur. Ve her geçen gün strese bagli hastaliklar yüzünden bir çok üst düzey yöneticimiz oyun disinda kalmaktadir. Oyun disi kalma, genelde ciddi bir hastalik sonrasi verim düsüklügü olarak kendini göstermekte ve yönetici bir daha hiç bir zaman eski performansini yakalayamamaktadir. Daha bilinçsiz yöneticiler ise stresli hayatlarina tekrar dönme kte ve bu sefer daha agir bir krizle hastaneye tekrar dönmektedirler. Stres genelde kendini saç dökülmesi ya da mide rahatsizliklari ile ciddi anlamda göstermektedir. Eger ayni stres ortaminda ve hiç bir tedbir almadan yasamaya devam ediyorsak daha ileri asamada kalp krizleri ve felçler bizi bekleyen ciddi tehditlerdir. Nevzat Tarhan “stresi mutluluga dönüstürmek” isimli kitabinda stres süreci içerisinde kendimizle ilgili stres sebepli davranislari sikinti ve gerginlik hali, sinirlilik, nesesizlesme, durgunluk ve çökkünlük hali, unutkanlik, huzursuzluk, karamsarlik ve yalnizlik hissi seklinde gözlemleyebilecegimizi belirtiyor. Prof. Tarhan'a göre ayrica organik bir açiklamasi olmayan agiz kurulugu, üsüme, titreme, vücutta uyusukluk, karincalanma hissi, sebepsiz çarpinti, yersiz sogukluk, sicaklik hissi, idrar sikligi, mide bulantisi, kusma, ishal, uyku ve istah bozuklugu, konusma güçlükleri, uykuda dis gicirdatma ve konusma, gürültüye karsi duyarlilik gibi belirtileri de stresin sonuçlari olarak kendimizde izleyebiliriz. Çalisma mekanizamasi tam bilinmemekle beraber, stres vücudumuzdaki nöropsikolojik dengeyi bozarak çesitli beyin hormonlarinin salgilanmasinda anormallikler yaratmaktadir. Bu hormonlarin salgilanmasindaki anormallikler vücudumuzda çesitli hasarlara yol açabilmektedir. Stres, bagisiklik sistemimizi de zayiflatmakta ve vücudumuz hastaliklara açik hale gelmektedir. Hatta stresin vücudumuzun savunma mekanizamasini zayiflatmasinin AIDS hastalgina benzer bir etki yaptigi dahi söylenmektedir. Bunlarin yaninda strese maruz kalan kisilerde çesitli psikosomatik hastaliklara rastlanabilmektedir. Bu hastaliklardan baslicalari Prof. Köknel'in “stres” baslikli kitabinda deri hastaliklari(kurdesen, egzama, sedef hastalgi, saç ve kil dökülmesi, vs.), dolasim sistemi hastaliklari(çarpinti, gögüs agrisi, miyokart enfarktüsü, vs.), solunum sistemi hastaliklari(bronsiyel astim, asiri soluk alip verme, vs.), sindirim sistemi hastaliklari(istahsizlik, gastrit, ülser, kabizlik, vs.), bosaltim ve üreme sistemi hastaliklari(aybasi düzensizlikleri,cinsel iliski bozukluklari vs.), iç salgi sistemi hastaliklari(hipertroidi, seker hastaligi, vs.), hareket sistemi hastaliklari, sinir sitemi hastaliklari(migren vs.) olarak özetlenmistir. Tabii bu arada unutmamamiz gereken baska bir konu da strese maruz kalan bir kiside yukarida saydigimiz her hastaligin görülmesi gerekmez ya da yukaridaki hastaliklardan birisi eger siz de varsa bunun sebebinin mutlaka stres olmasi gerekli degildir. Ama gördügünüz gibi stres sonuçlar itibariyla çok ciddi olarak üzerinde düsünmemiz ve yasantimizin akisina göre mutlaka tedbir almamizi gerektiren bir olgudur. Is hayatimizda strese bagli bahsettigimiz hastaliklarin olmasini engellemek için stresi engellemek genelde mümkün olmamaktadir. Çünkü zaten stres ishayatimizin ayrilmaz bir parçasi durumundadir. Tabii bu durumda problemi asmak için baska çözümler bulmamiz gerekmektedir. Bu konuda uzmanlar tarafindan çesitli nefes alip verme teknikleri, yoga, oto hipnoz, spor, dine yönelmek gibi çesitli yollar önerilmektedir. Tabii bunlardan kendimize uygun olani seçip uygulamak da stresten korunmak için bize düsmektedir. Artik yavas yavas Türkiye'deki kitapçilarda da stres konusundaki kitaplara rastlanmaktadir. Benim tavsiyem eger is hayatinda stresle yasamak zorunda olan biriyseniz hiç zaman kaybetmeden bu kitaplardan hosunuza giden birini alip okumunaniz ve stres konusunda bilinçlenmenizdir. Bu sayede hem kendi sagliginizin gelecegini iyilestirme hem de ülkenin yöneticilerinin daha verimli kullanilmasi yolunda önemli bir adim atmis olacaksiniz.
Melih Bulu CAT melihb@competitiveturkey.org