DAG VAN DE ARCHITECTUUR

DAG VAN DE ARCHITECTUUR

LOCATIES: STATIONSGEBIED // LEIDSCHE RIJN CENTRUM – HOF VAN

CARTESIUS - NEUDE -HAVENLOODS – WERKSPOORFABRIEK –

DE NIJVERHEID // DATUM: ZATERDAG 20 JUNI // DEELNEMERS: ± 600 //

ONLINE BEREIK ISM PARTNERS ± 120.000 [LOKAAL EN REGIONAAL]

± 60.000 [LANDELIJK] // VORM: OPENSTELLING GEBIEDEN –

RONDLEIDINGEN – PODCASTS – PRESENTATIES – ARTIKELEN

// SAMENWERKINGSPARTNERS: DE MAAKRUIMTE - HAMPTON BY

HILTON UTRECHT – CROWN PLAZA HOTEL – RAUM - ZECC ARCHITECTEN

– NIJVERHEID – HOF VAN CARTESIUS - HAVENLOODS // FINANCIERS: GEMEENTE UTRECHT – VSB FONDS – ELISE MATHILDEFONDS – BPD –

SYNCHROON – BOUWINVEST – AM

// AFGESLANKT DOOR CORONA

INLEIDING Jaarlijks organiseren vele architectuurcentra en – initiatieven – de landelijke Dag van de Architectuur. Bevlogen initiatiefnemers en enthousiaste architecten nemen het publiek mee door opengestelde gebouwen, bouwplaatsen en nieuwe ontwikkelgebieden. De culturele waarde van architectuur en stedenbouw wordt belicht, alsook haar sociaal-maatschappelijke rol: Waarom wordt de stad nu zó ontworpen en gebouwd? Met inspirerende activiteiten, discussie, lezingen en artikelen kijkt men eens met heel andere ogen naar architectuur en de nieuwe ontwikkelingen voor de stad van morgen. De landelijke stichting Coördinatie Lokale Architectuurinitiatieven heeft als doel het vergroten van de zichtbaarheid van de ca. 40 lokale architectuurinitiatieven en hun programma, als onderdeel van landelijk architectuur- en ruimtelijk kwaliteitsbeleid. De stichting stelt het jaarlijkse thema van de landelijke Dag van de Architectuur vast en verzorgt de landelijke publiciteit. Voor 2020 was het landelijke thema van de Dag van de Architectuur: ‘Architectuur – een publieke zaak’.

IMPACT CORONA MAATREGELEN Ook de Dag van de Architectuur heeft flinke gevolgen ondervonden van corona en de coronamaatregelen. De lockdown in maart zette de voorbereidingen van het gehele programma on hold, en in de maanden erna was het veel overleggen en ‘werken met dagkoersen’. Het programma is sterk afhankelijk van medewerking van bouwplaatsen, bijzondere gebouwen, hun gebruikers en architectenbureaus, en bijna allen trokken zich bij voortdurende onzekerheid terug. De gebouwen, bouwers en bouwplaatsen in het stationsgebied namen een gezamenlijk besluit om niet deel te nemen. Hierdoor waren er geen openstellingen en was er geen financiële bijdrage vanuit de projectorganisatie voor de communicatie van de Dag. Ook geplande combinatie-programma’s werden in die maanden afgeblazen: presentaties op bouwplaatsen bij de Dag van de Bouw, want ook dit landelijke evenement werd afgelast; tours binnen het openingsprogramma Catharijnesingel; het activatieprogramma van La Vuelta Holanda en de Pecha Kucha Night Utrecht. Vanuit de landelijke stichting was besloten de Dag, in landelijke afstemming en communicatie op te schorten naar 2021.

Alleen AORTA waagde zich wel aan openstellingen. Want de noodzaak voor begrip en betrokkenheid in het denken over de eigen leefomgeving en ruimtelijke opgaven bleef en blijft, zeker in een 1,5-metersamenleving. In mei is, na versoepeling van de strengste coronamaatregelen met betrokken partners, financiers en (nieuwe) locaties, besloten toch een light versie met openstellingen en tours doorgang te laten vinden. In aansluiting op het landelijk thema ‘Architectuur, een publieke zaak’ zijn enkele bijzondere recente architectonische ontwerpen en herontwikkelingen van zogenaamde publieke functie en belang uitgelicht. Met de locaties hebben we hard gewerkt om (extern én intern) zaken als omgangsregels, verzekeringen, aansprakelijkheid en verantwoordelijkheden af te stemmen. De gebouwen waren elk met eigen aantallen en groepsgroottes, op reservering en met de nodige corona-bestendige aanpassingen te bezoeken. Dat was veel last-minute schakelen, met gebruikers in gebouwen tot gezamenlijke communicatie. Desalniettemin kijken we terug op een geslaagde dag, met volgeboekte tours en vele enthousiaste reacties!

PROGRAMMA LIGHT Zaterdag 20 juni was een selectie ‘ruimere’ locaties opengesteld voor publiek, met presentaties, rondleidingen, audio- en fluistertours. Door tijdens tours gebruik te maken van fluistersets, een soort walkie talkies, bekend van musea, konden groepsleden 1,5 m afstand aanhouden, zich vrij door de publieke ruimte bewegen en nog steeds de gids verstaan. Zo hebben we enkele tours in en door het stationsgebied georganiseerd. In het kader van het thema van de Dag was er extra aandacht voor de relatie, gebruikersbeleving en architectonische uitwerking van het publieke en private domein. Vanaf Bibliotheek Leidsche Rijn Centrum voerden twee rondleidingen door Leidsche Rijn Centrum, eindigend in stadslab RAUM. Onderweg werd ingegaan op de architectuur en stedenbouwkundige opzet van Leidsche Rijn Centrum en nieuwbouwprojecten in aanbouw zoals appartementencomplex Greenville. In het stationsgebied was het onlangs opgeleverde Poortgebouw opengesteld. Elke tien minuten startte een klein gezelschap voor een speciale tour door de nieuwe hotels Hampton by Hilton Utrecht Central Station en Crowne Plaza Utrecht - Central Station. In de net geopende Bibliotheek Neude kon het publiek in kleine groepen het gebouw bezoeken. De tour belichtte de Amsterdamse schoolstijl van het voormalig postkantoor en de architectuur- en interieuraanpassingen voor de nieuwe bibliotheek. Er was ook een virtuele variant om zelf thuis online te ‘lopen’. Uiteindelijk kon een deel van de light versie van het programma van de Dag toch niet doorgaan wegens aanpassingen van coronaregels en intern beleid. De speciale coronaproof presentaties in het Informatiecentrum Stationsgebied, rondleidingen in het pas gerenoveerde Stadhuis en presentaties in de voormalige kerk BUNK last-minute werden geannuleerd.

Het zwaartepunt van het programma van de Dag van de Architectuur lag daardoor in de Cartesiusdriehoek. De ruime verzamelgebouwen De Havenloods, De Nijverheid, Werkspoorfabriek en Hof van Cartesius konden snel schakelen, en samen aandacht besteden aan dit (her)ontwikkelingsgebied en de rol van deze creatieve hotspots. De Werkspoorfabriek, een imposante industriële loods van 175 meter is herontwikkeld naar ontwerp van ZECC architecten en in samenwerking met Sustainer Homes. Stadstuin verhuurt er unieke project- en eventruimtes en werkplekken, ateliers en studio’s voor zo’n 35 jonge bedrijven in de creatieve en maakindustrie. In een aantal rondleidingen gaf Bart Kellerhuis van ZECC een korte lezing over de transformatie waarna het publiek door de ruimtes van De Stadstuin werd geleid. Ook De Havenloods, met buitengebied de Haventuin waren opengesteld. De oude industriële loods van 1500 m2 en 10 meter hoog is circulair verbouwd naar ontwerp van Urbanizer. De Plaatsmaker verhuurt er nu 65 kantoren, werkplaatsen en oefenruimtes, met gemeenschappelijke ruimtes waar de huurders elkaar kunnen ontmoeten. Met een podcast, gemaakt door Sjaan van Riel van De Maakruimte, volgde het publiek een individuele coronaproof rondleiding op maat. Het naastgelegen De Nijverheid verzorgde een speciaal Dag van de Architectuur programma. Dit ruige buitenterrein met voormalige prostitutieboten op de kade, kunst en een oude loods met werkplekken van wel 50 autonome kunstenaars en vormgevers was opengesteld, met bijzondere routing, ‘uitleg op volume’ en dichtkunst vanaf de zeepkist. Het Hof van Cartesius was met een tweetal tours te bezoeken. De rondleidingen toonden de innovaties in circulair bouwen die toegepast zijn in de huidige en toekomstige werkruimtes voor creatieve ondernemers.

In het kader van de Dag van de Architectuur verschenen twee artikelen op www.aorta.nu. Architectuurhistoricus Leon Sebregts onderzoekt het nieuwe normaal van de post-corona stad getiteld ‘De nieuwe, vertrouwde stad’. Een longread over keuzes tussen stad en land, functiemenging van wonen, werken en voorzieningen en hedendaagse verdichtings-stress. Schrijver Maurice Hengeveld

schreef ook over de post-coronastad onder de noemer ‘Ruimte delen in het nieuwe normaal!’. Gezien vanuit een stadswandeling ‘in tijden van corona’ beschouwde hij het gezamenlijk gebruik en het delen van de publieke ruimte in de Utrechtse binnenstad.

COMMUNICATIE Er is veel energie gestoken in landelijke en lokale pers. De landelijke communicatie van de Dag, gecoördineerd vanuit de stichting Coördinatie Lokale Architectuurinitiatieven is vanwege corona opgeschort naar 2021. Vele steden hebben hun programma geannuleerd, uitgesteld of in aangepaste vorm (online) gecommuniceerd, en geplaatst op de landelijke website www.architectuurdag.nl. De Dag van de Architectuur Utrecht is goed meegenomen in de regionale en lokale pers/media. De deelnemende partijen, locaties en architecten als ZECC, Urbanizer, De Stadstuin, Hof van Cartesius hebben de Dag van de Architectuur - met natuurlijk veelal hun aandeel - uitgelicht via hun eigen (social media) kanalen.

De Dag van de Architectuur is met bezoekers, deelnemende locaties en vrijwilligers geëvalueerd. De formule van de Dag is een bewezen succes. Bezoekers nemen graag een kijkje in nieuwe gebouwen, en dan met name veelbesproken gebouwen met een bijzondere architectuur. De openstellingen, tours, lezingen, poëzievoordrachten tot audiotours waren zeer gewaardeerd onder de bezoekers. We kregen vele positieve reacties, van verbazing over de architectuur tot ‘fijn dat het weer mag’ dat er in tijden van corona wel ruimte en mogelijkheid is voor ontmoeting en culturele ervaringen/events. Alle tours moesten met een online reserveringssysteem geboekt worden, een flinke drempel, desalniettemin waren alle tours volgeboekt!

Al met al kijken we terug op een bijzondere, binnen de mogelijkheden maximaal bezochte dag met vele positieve reacties. En dat tijdens corona!