Άγγελου Μ. Φίλιππα
Η ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΗΓΚΙΩΤΩΝ
Αθήνα 1995
ΑΓΓΕΛΟΥ Μ.ΦΙΛΙΠΠΑ
Εκδόσεις aperdikar * ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2016
(aperdikar@gmail.com)
Η Γ Ε ΝΕ Α ΛΟ Γ Ι Α Τ ΩΝ Α Ϊ ΓΚ Ι ΩΤ Ω Ν 1 ΠΡ ΟΛΟΓ ΟΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
" Δεν είναι διαβατάρικο πουλί ,που για μια μέρα σχίζει τα νέφη και περνά γοργά σαν τον αγέρα ούτε κισσός, π' αναίσθητος την πέτρα περιπλέκει ούτ' αστραπή που σβήνεται χωρίς αστροπελέκι, δεν είναι νεκροθάλασσα, βοή χωρίς σεισμό, νιώθω για σε ,πατρίδα μου, στα σπλά χνα χαλασμό." ( Αριστ. Βαλαωρίτης 2 )
Π
ιστεύω πως, όπως όλοι αγαπώ πολύ τον τόπο που γεννήθηκα .Είναι μέσα ανθρώπινη φύση, να δέχεται ξεχωριστά τα πρώτα βιώματα της παιδικής ηλικίας, οπτικά, ακουστικά, συναισθηματικά, που δεν σβήνουν ποτέ. Γι αυτό το χωριό είναι για μένα κάτι ξεχωριστό: πι στεύω πως μόνο εκεί έζησα τι πιο καλές σ τ ι γ μ έ ς της ζωής μου. Κι όταν από ανάγκη τ' άφηνα, με λύπη μου, ήταν μεγάλη η χαρά που με πλημμύριζε, σαν ξαναγύριζα κοντά του. Αυτό έγινε πρώτα σαν έφυγα για τη "Χώρα" να μάθω «γράμματα» .'Αργότερα για τα Γιάννενα να γίνω δάσκαλος. Μετά πήγα δάσκαλος στο Τσαγγάρι/ Σουλίου. Απ' εκεί στο Βάτο/ Ακαρνανίας και μετά Νικολή/Λευκάδας. Στα 1933 μετατέθηκα στο χω ριό μου κι έζησα συνέχεια κοντά του 20 χρόνια Δεν μπορώ να πω με ειλικρίνεια ,πως ήταν καλύτερα πριν. Γιατί μόνο σαν στερηθείς αυτό που αγαπάς, νιώθεις πόσο αξίζει .Δε λέω, τώρα που ζούσα συνέχεια στο χωριό μου, στο σπίτι μου ,κοντά στους αγαπημένους μου, ήμουν πολύ ευχαριστημένος. Έβλεπα κάθε μέρα τον ήλιο να βγαίνει «απ 'τ' Απδούλι 3» και να χάνεται τ' απόγιομα στο «Μύλο 4». Συναναστρεφόμουν συνέχεια συγγενείς, φίλους, χωριανούς μου. Πήγαινα κάθε μέρα στον άμμο κι αντίκριζα τη μεγάλη αγαπημένη, τη Θάλασσα. Ζούσα τις απλές κι άδολες χαρές τον χωριού, σαν πήγαινα στο «μαγαζί» με τ' αστεία τις «νοβτές 5», τα νέα πώ ‘φερνε, όποιος πήγαινε στη "Χώρα 6". Και μετά η ψυχαγωγία με Κοντσίνα, Ξερή, Πρέφα, Τζογολί, Πέρα—
1
Οι καταγόμενοι από τον Άγιο Νικήτα στην ντοπιολαλιά του χωριού «Η προς την πατρίδα αγάπη μου» (Αχρονολόγητα 1848;-1879;) 3 Βουνοκορφή ανατολικά του χωριού 4 Η πλαγιά (και η παραλία) δυτικά του χωριού 5 Νοβιτές (πληθ αρ. του «νοβιτά»). Σημαίνει ειδήσεις, νέα στο Επτανησιακό ιδίωμα. (Πρβλ. Ιταλ. Novita) 6 Η πόλη της Λευκάδας 2
πέρα, Πίτσιο, Τρίλλιο, Τεσσαρίλιο και η κορυφαία παράσταση τογ Πεντίλιο 7.Στις μεγάλες γιορτές και πιο πολύ «τ’ Αη Βασιλιού 8» τα τυχερά, Πασέτα, Μακαράς 9, Τριάντα ένα κι αργότερα το Πόκερ και η Πόκα. Χαρακτήρισα τα "χαρτιά 10" ψυχαγωγία και μπορεί ο αμύητος να το θεωρήσει παραδοξολογία. Δεν είναι έτσι και πιστεύω Θα συμφωνεί μαζί μου όποιος το ζησε. Για τα παιγνίδια με την τράπουλα δεν ήταν απλά χαρτοπαίγνια. Ήταν κάτι σαν θεατρικές παραστάσεις. Πιο πολύ κωμωδίες, κάποτε όμως και δράματα. Δε γέλασα πολύ σε κωμωδίες, που είδα στο Θέατρο με φημισμένους κωμικούς, απ' όσο γέλασα στην κωμωδία — μονομαχία Καραμπόλα —Ρόλου 11 (Αποστόλη Φέτση —Στάθη Βερύκιου) στο Πέρα—πέρα" Άλλη φορά ήταν έντονα δραματικές οι στιγμές τον παίχτη στο "Πεντίλιο" κράτησε φιγούρα κι έχασε με την ομάδα του, όταν κάποιος από τούς 5 έπαιζε μοναχός του Σου πόναγε η ψυχή να τον βλέπεις. Δεν είχε ν' αντιμετωπίσει τ ο ύ ς 4 σ υ ν τ ρ ό φ ο υ ς τ ο υ σ τ ο π α ι γ ν ί δ ι , π ο υ έ χ α σ α ν μ α ζ ί τ ο υ , μ α κ α ι 1 0 - 1 5 α π ό τους γύρω χαζεύοντες, που πολέμαγαν να τον πνίξουν, με τους χαρακτηρισμούς και την ανελέητη κριτική τους, για το χοντρό σφάλμα του. Τί απλές, ανθρώπινες, μα και τόσο έντονες στιγμές! Ας μου συγχωρεθεί, που από τούς πολλούς αμύητούς αυτά μοιάζουν κινέζικα. Ίσως κανένας από τους παλιούς να με καταλάβει. Ξαναγυρίζω τώρα σ' αυτό που είπα παραπάνω, πως δεν ξέρω αν ήταν καλύτερα ,τον ζούσα συνέχεια στο χωριό ή τότε που έφευγα και γύριζα. Έτσι ποτέ Θα ξεχάσω πόσο όμορφο μου φάνηκε το χωριό μου, η εκκλησιά, οι αμμουδιές η θάλασσα, όλα, σαν γύρισα ύστερα από μακρόχρονη απουσία. Ήταν τότε με την περιπέτεια της μάνας μου .Υποχρεώθηκα να ζήσω στην ,συνέχεια κοντά της, σχεδόν 2 χρόνια και να στερηθώ το χωριό ισάριθμα καλοκαίρια. Μια λυπηρή παρένθεση. Όλα τα παραπάνω ταιριάζουν στον παλιό ή πιο σωστά προτουριστικό 'Αη Νικήτα. Γιατί σήμερα ………Ας μην μπω σε λεπτομέρειες, αφού ξέρουμε πως καταντήσαμε. Σαν τον Ιούδα, για τα αργύρια χάσαμε την ψυχή μας. Δε ρίχνω φταίξιμο σε κανένα. Ας όψεται 12 η «πρόοδος» που έτσι μας κατάντησε! Πώς να την πολεμήσω; Μόνο πολύ λυπάμαι και πονάω κι’ ανησυχώ για το μέλλον. Από το 1973, μετά το θάνατο της μάνας μου (Οκτώβρης 1972) γυρίζω στο χωριό τον περισσότερο καιρό, (Μάρτη- Οκτώβρη) 7-8 μήνες το χρόνο. Τώρα όμως πού οι απλές και αγνές χαρές και η ψυχαγωγία στο μαγαζί; Πάνε αυτά, πέθαναν. Τη μέρα τη περνάω καλά στη θάλασσα ή στα «Σπηλιώματα 13». Μα το βράδυ πώς να περάσει; Προσπαθώ να κυλίσει με διάβασμα, τηλεόραση, ραδιόφωνο, μα είναι πολλές οι ώ ρες! Τότε θυμάμαι τα παλιά και ξαναζώ πολλές από τις περασμένες χαρούμενες στιγμές, γεγονότα, πρόσωπα. Σε κάποια τέτοια στιγμή ανακάλυψα να ξεθωριάζουν γεγονότα και πρόσωπα και πόνεσα. Βρήκα πως δεν ήταν σωστό ν’ αφεθούν στη λήθη. Κι’ ένοιωσα κι ευθύνη γι’ αυτό. Έτσι μου γεννήθηκε η ιδέα να μην αφήσω να χαθούν, όσα θυμόμουν, πρόσωπα κυρίως. Άρχισα να ρωτώ, να ψάχνω παλιά χαρτιά, όπου εύρισκα κι’ αποφάσισα να σημειώσω όσα σώζονταν για την γενεαλογία των χωριανών μου.
7
Όλα τα προηγούμενα είναι παιχνίδια της τράπουλας Εννοεί την Πρωτοχρονιά 9 Επίσης παιχνίδια με τράπουλα 10 Τη τράπουλα 11 Παρατσούκλια χωριανών. 12 Το κρίμα το έχει η… (από σχετική Ευαγγελική ρήση του Π. Πιλάτου, πρβλ. Ματθ. 27.24) 13 Αγροτική τοποθεσία ανατολικά του χωριού 8
Είναι γνωστό πως το χωριό μας δεν είναι παλιό. Έχει ζωή γύρω στα 150-200 χρόνια και είναι αποικία του Δρυμώνα 14. Η χρονολογία 1837, που βρίσκεται στ’ ανώφλι της κεντρικής πόρτας του πατρογονικού σπιτιού μου, (τώρα Κώστα Νικ. Φίλιππα), είναι απόδειξη, πιο πολύ από 150 χρόνια ζωής του χωριού, από το χτίσιμο αυτού του σπιτιού. Ο παππούλης μου όμως κατέβηκε από τους τελευταίους από το Δρυμώνα και οι άλλοι κατέβηκαν πολλά χρόνια πριν. Πόσα δεν ξέρω και γι’ αυτό λέω 150-200 χρόνια. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως πριν γίνει κανονικό χωριό. Πολλοί ζούσαν εδώ μερικούς χειμωνιάτικους μήνες, σαν μάζευαν τη σοδιά τους. Ξέρομε πως είχαν αποθήκες και σπιτάκια, πού ‘μεναν το χειμώνα με τη σοδιά, πριν κάνουν μόνιμη εγκατάσταση. Απομεινά ρι αυτών των σπιτιών σώζεται μπροστά στο σπίτι μου. Ήταν έτσι πριν 150 χρόνια που τ’ αγόρασε ο παππούλης μου. Πρέπει να ‘χε κατοικηθεί πολλά χρόνια πριν. Πόσα, ποιος ξέρει; Ο ιδιοκτήτης του ήταν Ξαθείτης 15 (Κουρατζάνης 16). Μαζί μ’ αυτό αγόρασε και το διπλανό στο σπίτι μου (του μπάρμπαΜήτσου), που ήταν τότε χαμηλό. Στον ίδιο ανήκε και το κτίριο του λιοτριβιού που αγόρασαν οι Φιλιππαίοι 17. Τώρα πάνω σ’ αυτό έκτισαν σπίτια ο Νίκος Β. Φέτσης κι’ ο γαμπρός του Στάθης Σταματέλος. Λίγα λόγια τώρα να εξηγήσω γιατί το χωριό έχει χαρακτηρισθεί «παραδοσιακός οικισμός». Το κυριότερο χαρακτηριστικό του ήταν ο «πότζος 18» που είχαν όλα τα σπίτια τα παλιά. Ήταν ο εξώστης. Η στέγη είχε μια προέκταση, στο μπροστινό μέρος 2 -2,5 μέτρα πλάτος. Κολώνες μπροστά στήριζαν τη στέγη και το κάτω μέρος και σε ύψος 0,80 μέτρα περίπου κλείνονταν με σανίδες. Έτσι ήταν όλα τα σπίτια τα παλιά, σε δυό γραφικές σειρές, από τις 2 πλευρές του κεντρικού δρόμου, μέχρι τα Μπλετσαίικα και τα Καλαμακαίικα 19. Αυτά είχαν φάτσα τη θάλασσα και οι πότζοι το ίδιο. Ο πότζος ήταν το καταφύγιο για ήλιο το χειμώνα και για δροσιά το καλοκαίρι με τ’ απόσκια. Είχε και την πρακτική χρησιμότητα να προφυλάγει την είσοδο του σπιτιού απ’ τ’ ανεμόβροχο. Στις μεγάλες μπόρες με πνεντογάρμπη και οστρογάρμπη 20, όλο το νερό έμπαινε στο πότζο. Τώρα τον πότζο, το παραδοσιακό χαρακτηριστικό του χωριού, πού να το βρεις; Λίγοι που υπάρχουν σκεπάστηκαν από τις νέες μοντέρνες κατασκευές, εκτρώματα πολλές φορές. Και μόνο για ειρωνεία μένει τ’ όνομα «παραδοσιακός οικισμός». Μια εξήγηση γιατί τα σπίτια χτίστηκαν σε 2 γραμμές, στις 2 πλευρές του κεντρικού δρόμου. Αν προσέξουμε θα ιδούμε, πως όλα τα παλιά σπίτια είναι μακριά από το δρόμο και μπροστά, κοντά στο δρόμο, υπάρχει ψηλός τοίχος. Το γιατί το εξηγεί η ονο μασία που δίναμε παλιά στο κεντρικό δρόμο. Για τους παλιούς ήταν το «Λαγκάδι» γιατί πραγματικά ήταν η κοίτη ενός χειμάρρου, που φούσκωνε με τις νεροποντές και για ώρες γινόταν αδιάβατος. Η επιφάνειά του ήταν το λιγότερο ένα μέτρο κάτω από τη σημερινή. Με τ ις μεγάλες βροχοπτώσεις τα σπίτια κινδύνευαν και τα γλύτωναν οι τοίχοι. Έζησα μια τέτοια τρομάρα. Ήταν 12 Δεκέμβρη 1948 (του Αγίου Σπυρίδωνος). Μετά νεροποντή πολλών ημερών τα νερά ανέβηκαν και απειλούσαν να γκρεμίσουν τους τοίχους.
14
Γειτονικό χωριό της ορεινής Λευκάδας, παλιότερα γνωστό ως Κάτω Εξάνθεια, ΝΑ του Αγ. Νικήτα Ο κάτοικος της (Άνω) Εξάνθειας, χωριό της ορεινής Λευκάδας 16 Παρατσούκλι οικογένειας καταγόμενης από την Εξάνθεια, με επίσημο επώνυμο «Βλάχος» 17 Οι φέροντες το επώνυμο «Φίλιππας» 18 Συνήθως συναντάται ως «πόντζος» ή μπότζος: Μπαλκόνι με κεραμοσκεπή και ξύλινες κολώνες, το χαγιάτι. 19 Τα σπίτια στη Βόρεια πλευρά του χωριού με μέτωπο στη θάλασσα. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι πρώτοι αυτοί εποίκισαν την περιοχή. Τους περιγράφει με τα παρατσούκλια τους. Επίσημα επίθετα Φέτσης και Βερύκιος, αντίστοιχα. 20 Ο Δ-ΝΔ και ο Ν-ΝΔ άνεμος αντίστοιχα, οι οποίοι στη περιοχή συνοδεύονται με βροχή τους χειμερινούς μήνες. 15
Θυμάμαι που μέσα στη νεροποντή αγωνιζόμουν να κλείσω την είσοδο της μπασιάς 21, στο Λαγκάδι, με ξύλα, πέτρες και ότι έβρισκα μπροστά μου. Τώρα ο δρόμος δεν είναι πια λαγκάδι, χείμαρρος. Εξηγείται από το γεγονός που η ύπαιθρος παρατήθηκε και δεν καλλιεργείται. Έτσι ο τόπος λόγγωσε 22 και κρατάει τα νερά της βροχής. Αυτό εξηγεί και την έλλειψη του άμμου 23. Πάνε τα εκατομμύρια τόνοι υλικού, που κατέβαζαν τότε τα λαγκάδια στη θάλασσα. Αποτέλεσμα η περίφημη αμμουδιά του Άη - Νικήτα, να υπάρχει μόνο στο νου όσων τη ζήσαμε, γιατί σήμερα είναι ανύπαρκτη, αφού η θάλασσα γλύφει τους τοίχους. Και με καημό θυμόμαστε την αμμουδιά με τα 30-40 μέτρα πλάτος και 2-3 μέτρα πάχος και που πολλές φορές δεν υπήρχαν κοντριά 24 στο Καλόγερο 25. Πόσες φορές δεν περάσαμε με τα παπούτσια τη «Μυτούλα» και από τη «Πέρα Μύτη» στο «Πετανολόγο» 26! Κρίμα που αυτά πέρασαν για πάντα! Λίγα λόγια για τ' όνομα τον χωριού. Μερικοί απ' αυτούς που έμεναν το χειμώνα, σε πρόχειρα σπιτάκια, όσο να μαζέψουν τη σοδειά τους, κάποτε έφτια ξαν σπίτια καλά κι αποφάσισαν να μείνουν μόνιμα. Ήταν στις αρχές του περα σμένου αιώνα και ήταν όλοι από το Δρυμώνα. Βαρέθηκαν το πήγαιν’- έλα, ίσως ζήλεψαν και τη θάλασσα για το μαλακότερο κλίμα, για τις μεταφορές και για τα ψάρια. Ενώ πριν να γίνει το χωριό, στους εποχικούς οικιστές ήταν και ξαθείτες (ο παππούλης μου αγόρασε από Κουρατζάνη ),τώρα οι μόνιμοι οικιστές ήταν μόνο από Δρυμώνα, όπως φανερώνουν τα επώνυμα Φίλιππας, Φέτσης, Βερύκιος . Όσο για τ ο «Περδικάρης», που είναι καλαμιτσώτικο 27, η παράδοση λέει πως κά ποια οικογένεια μετοίκησε από Καλαμίτσι στο Δρυμώνα κι από κει κατέβηκε στον 'Αη-Νικήτα. Μετά τούς Καλαμακαίους ήρθαν οι Μπλετσαίοι και το χωριό μεγάλωνε χωρίς όνομα. Μια μέρα εκεί που είναι τώρα η εκκλησία, μέσα στους θάμνους και τις πέτρες, βρήκαν ένα εικόνισμα Αγίου, με αμφίεση επισκόπου, που έγραφε «Άγιος Νικήτας». Στη θέση αυτή έφτιαξαν την εκκλησία στ όνομα τον Αγίου, που έδωσε και τ' όνομα στο χωριό. Χρονολογίες καθαρές για την ανεύρεση της εικόνας και το χτίσιμο της εκκλησιάς δεν υπάρχουν . Το εικόνισμα πρέπει να βρέθηκε γύρω στα 1820-1830 και τότε πρέπει ν άρχισε και το χτίσιμο της εκκλησιάς. Στο μικρό καμπανάκι της εκκλησιάς υπάρχει χρονολογία «1834» που δείχνει, πως κάπου εκεί κοντά τέλειωσε η εκκλησιά. Τις καμπάνες τις έφεραν από τη Βενετιά, καθώς και τα ασημένια καντήλια, που είναι αληθινά κομψοτεχνήματα. Εδώ έχει θέση κάτι παράξενο με τον Άγιο μας. Ανάφερα πως είχε αμφίεση επισκόπου, μα στα βιβλία της εκκλησίας δεν βρέθηκε Αγ. Νικήτας επίσκοπος. Βρέθηκε Αγ. Νικήτας μάρτυρας, που είναι γνωστός και γιορτάζεται στην Κρήτη και στη Νικήτη της Χαλκιδικής στις 15 Σεπτεμβρίου. Καλογέρευε τότε στο Άγ. Όρος, στη Μονή Γρηγορίού ο γενάρχης των Φιλιππαίων (Μπόλα, Τάκη κ.λπ.) ο Πανταζής Φίλιππας, που σαν μοναχός πήρε το όνο μα Πέτρος. Είναι γνωστά πως οι μοναχοί αλλάζουν όνομα και το καινούργιο πρέπει ν' αρχίζει με το πρώτο γράμμα τον 21
Άνοιγμα απ’ όπου είναι δυνατή η είσοδος κάποιου. Προφανώς από το μεσαιων.Ελλην (ε)μπασιά <εμβασία <έμβασις< εμβαίνω <βαίνω 22 Μετατράπηκε σε λόγγο, δάσωσε. 23 Στη ντοπιολαλιά η άμμος είναι αρσενικό 24 Ογκώδεις, συμπαγείς πέτρες, συνήθως πυριγενούς προέλευσης, ανθεκτικές στη διάβρωση που συναντάμε συχνά στη παραλία ή μέσα στη θάλασσα. Η λέξη πιθανότατα προέρχεται από το μεσαιωνικό ρήμα κοντριάζω (=σκληρύνομαι κατά το δέρμα) . 25 Απόκρημνος λόφος που ορίζει τη Δυτ. πλευρά της παραλίας. Στη περιοχή αυτή υπάρχουν αρκετές πέτρες, μέσα και έξω από το νερό που προφανώς έχουν κατρακυλήσει απ τις πλαγιές του. Η έκφραση «δεν υπήρχαν κοντριά στο Καλόγερο», προφανώς εννοεί ότι οι πέτρες αυτές δεν φαίνονταν, γιατί είχαν σκεπαστεί από τα παχιά στρώματα άμμου 26 Τοπωνύμια θέσεων της ακτογραμμής Δυτ. του οικισμού. Κανονικά η πρόσβαση σ’ αυτές δεν είναι δυνατή από τη ξηρά. 27 Το προερχόμενο από το Καλαμίτσι, γειτονικό χωριό , στα νότια του Αγ Νικήτα
παλιού (Πανταζής-Πέτρος).'Έγραψαν τότε σ' αυτόν και ζήτησαν τη βοήθεια του. Με τη φροντίδα του λοιπόν ένας μορφωμένος μοναχός, ο Ιάκωβος, έψαξε και σε χειρόγραφο παλιό βιβλίο βρήκε πως ο 'Αγ. Νικήτας ήταν Αρχιεπίσκοπος Χαλκηδόνος και πήρε μέρος στην Δ' Οικουμενική Σύνοδο 28, που συνήλθε εκεί το 451. 0 ίδιος έκαμε κει την ακολουθία του που ψάλλουμε στην εκκλησία και βρήκε στο χειρόγραφο πως η μνήμη του γιορταζόταν στις 28 του Μάη. Η ακολουθία έγινε στα 1861. Τί έψελναν μέχρι τότε στην εκκλησία δεν ξέρω. Το αρχικό εικόνισμα τον Αγίου που βρέθηκε έχει χαθεί. Εγώ δεν το ‘φτασα. Ποιός να σκεφτεί τότε, πως αυτό ήταν το πιο ιερό κειμήλιο του χωριού και είχαν ιερό καθήκον να πάρουν ιδιαίτερες προφυλάξεις για να διατηρηθεί. Το ‘φαγε και το διέλυσε η υγρασία. Έχω ιδεί με τα μάτια μου πολλά εικονίσματα που αφιέρωναν οι γυναίκες στην εκκλησία να διαλύονται και να γίνονται σανίδια. Ακολουθούν όσα θυμάμαι κι όσα βρήκα για τη γενεαλογία των χωριανών μου29.
28
Ο Άγιος Νικήτας, αρχιεπίσκοπος Χαλκηδόνος δεν έλαβε μέρος στην Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο. Υπήρξε Επίσκοπος της εποχής της ος ος Εικονομαχίας, 8 -9 αιώνας μ.Χ. 29 Το υπόλοιπο κείμενο είναι χωρίς σχόλια. Η ορθογραφία και διορθώσεις έγιναν από τον ίδιο το συγγραφέα.
ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΛΑΘΩΝ
Η ψηφιοποίηση του αρχικού κειμένου του Άγγελου Μ. Φίλιππα έγινε με φωτογράφιση των ογδόντα (80) δακτυλογραφημένων σελίδων του συγγραφέα, τις οποίες μου παρέδωσε ο ίδιος πριν από τον θάνατό του. Οι 76 εξ αυτών μεταφέρθηκαν στο βιβλίο ως είχαν, διατηρήθηκε μάλιστα η αρίθμηση του συγγραφέα (σελ.4-80). Σε ορισμένες εξ αυτών όμως, η τελευταία σειρά, δεν αποτυπώθηκε σωστά, γι’ αυτό παρατίθενται παρακάτω: Σελ.7: και ν’ αδειάζει τη ξέστα. Σελ.10: Σαν άκουσε λοιπόν ο Μήσουλας πως ο Τιμόθεος ήταν άρρωστος θεώρησε χρέος Σελ. 24: στο σπίτι τους Σελ.41: στη θεία Όλγα, που πήγε με τον καϋμό, παρ’ όλες τις δικαιολογίες που ανάφερα.
Ο ΕΚΔΟΤΗΣ
Είμαι εγώ ένας, Είμαι μια και μόνη ψυχή. Όχι, εγώ είμαι ένα πλήθος, ένα ασύλληπτο πλήθος. Είμαι γενεά των γενεών αιώνας των αιώνων Αμέτρητες είναι οι φορές που η συρροή όλων αυτών που είμαι σκορπίστηκε στο άπειρο για να συγκεντρωθεί και πάλι Ίσως, αφού στο μεταξύ καώ Επί τρισεκατομμύρια αιώνες στις διάφορες δυναστείες των ήλιων τα καλύτερα από αυτά που είμαι θα μπορέσουν να σμίξουν και πάλι.
Lafcadio Hern (μετάφραση Σωτήρη Χαλικιά)
Εκδόσεις aperdikar