2
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
ερευνητική εργασία
φοιτήτρια: Αφροδίτη Μανάκου επιβλέποντες καθηγητές: Α.Καλφόπουλος Δ.Φράγκος
Σεπτέμβριος 2013
3
“If you really want something you can figure out how to make it happen.” ~M. C. Escher
...ευχαριστώ θερμά τις συναδέλφους μου Ε.Γκλίνου και Β.Γαβριελάτου
4
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Περιεχόμενα
ά μέρος Εισαγωγή Trompe-l’oeil William Hogarth Maurits Cornelis Escher Giovanni Battista Piranesi René Magritte Filip Dujardin Dionisio Gonzalez Georges Rousse Felice Varini-Rub Kandy
6 10 12 14 20 24 28 32 36 38
β΄ μέρος Το πέρασμα στον αρχιτεκτονικό χώρο Ηerzog & de Meuron Rem koolhaas επίλογος
43 45 53 58
5
ά μέρος
6
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Εισαγωγή Πολλοί δημιουργοί(καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες) επιχείρησαν να επιτύχουν το αδύνατο, και να αποδώσουν την πραγματικότητα με τα δικά τους δεδομένα και κυρίως με γνώμονα τη διάχυτή τους φαντασία. Να οδηγήσουν στη δημιουργία ερωτημάτων, να ιντριγκάρουν και να κινήσουν την περιέργεια του κοινού στο οποίο απευθύνονται τα έργα. Στην Αναγέννηση, θα δούμε την προοπτική να μελετάται και να αποκωδικοποιείται, έχοντας ως αποτέλεσμα την απεικόνιση του χώρου σε υπέρτατο ρεαλιστικό επίπεδο. Με το πέρασμα των αιώνων βλέπουμε όχι μόνο αυτή την πρόθεση να υποχωρεί, αλλά να επιχειρείται η διαστρέβλωση αυτού, η δημιουργία οπτικών και κατ΄επέκταση ιδεολογικών ψευδαισθήσεων και την ανατροπή των κυρίαρχων προτύπων. Μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα υπάρχει έντονος προβληματισμός πάνω στην προοπτική, τις αναμορφώσεις και γενικότερα πάνω στην οπτική αντίληψη. Πολλοί καλλιτέχνες στην προσπάθειά τους να προκαλέσουν και να διεγείρουν τους θεατές προσπάθησαν λοιπόν να δημιουργήσουν αδύνατους, ακατανόητους χώρους που ενίοτε δεν έχουν λογική και άλοτε προσπαθούν να την συντρίψουν, και όπου οι νόμοι της φυσικής ή ακόμη και της κοινής λογικής δε φαίνονται να ισχύουν. Για να επιτύχουν τα παραπάνω επιχειρήθηκε ενίοτε σύγχυση των εννοιών πάνω/κάτω, μέσα/έξω, κοίλου/κυρτού κοκ. Σε αυτό συμβάλει η κατάληλη ανά περιπτώσεις εφαρμογή των νόμων της οπτικής και της προoπτικής που καθιστούν δυνατή τη δημιουργία τέτοιων καταστάσεων, οι οποίες πλάθουν μια καινούργια ΄΄πραγματικότητα΄΄. Οδηγούν έτσι το δέκτη απέναντι σε μια κατάσταση που δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει και να αναγνωρίσει αυτόματα , με βάση το αποθεματικό των παραστάσεων και εικόνων που ο ίδιος έχει καταγράψει ως γνωστές. Αυτή η προσπάθεια-αναζήτηση των καλλιτεχνών δε βρήκε κάποιο τέλος, αλλά αντίθετα συνεχίζεται και μέχρι τις μέρες μας. Σήμερα με την εξέλιξη της τεχνολογίας και με βάση τον όγκο των γνώσεων που έχουν έχουν αποκτηθεί , για την επίτευξη των παραπάνω γίνεται χρήση οπτικών τεχνασμάτων καθώς και προγραμμάτων επεξεργασίας της εικόνας.
Σε μια δεύτερη ανάγνωση, οι καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν τη λειτουργία των δίπολων, τα οποία με τη σειρά τους οδηγούν σε ασάφεια και σύγχυση. Στην ασάφεια είναι που επικεντρώνεται η αποδόμηση. Ο όρος της αποδόμησης (deconstruction), που αντιστέκεται από μόνος του στην ιδέα οποιασδήποτε προσπάθειας απόδοσης κάποιου επίσημου ορισμού, αναπτύχθηκε από τον Γάλλο φιλόσοφο Jacques Derrida στα μέσα του 20ου αιώνα, και αφορά διαφορετικές «προσεγγίσεις» και «αναγνώσεις» του κειμένου. Η αποδόμηση περισσότερο επικεντρώνεται στην ασάφεια και στην αντίφαση του νοήματος, ενώ φιλοδοξεί να αποκαλύψει τα πολλαπλά επίπεδα νοήματος στη γλώσσα. Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο Jacques Derrida1, η δυτική (φιλοσοφική και καθημερινή) σκέψη, είναι δομημένη στη βάση ορισμένων θεμελιωδών διχοτομιών: καλό/ κακό, είναι/ μηδέν, παρουσία/ απουσία, αλήθεια/ λάθος, ταυτότητα/ διαφορά, νους/ ύλη, άνδρας/ γυναίκα, ψυχή/ σώμα, ζωή/ θάνατος, φύση/ πολιτισμός, ομιλία/ γραφή. Τα αντιτιθέμενα, όμως, μέλη αυτών των ζευγών δεν αποτελούν ισότιμες οντότητες, ανεξάρτητες μεταξύ τους. Το δεύτερο μέλος κάθε ζεύγους θεωρείται η εκφυλισμένη, ανεπιθύμητη, αποβλητέα και αρνητική εκδοχή του πρώτου (η απουσία είναι έλλειψη παρουσίας, το κακό είναι η πτώση από το καλό, κοκ). Δηλαδή τα μέλη κάθε ζεύγους δεν έχουν απλώς αντίθετο νόημα, παρά είναι μεταξύ τους ιεραρχημένα, με τέτοιο τρόπο ώστε το πρώτο να είναι πρότερο του δεύτερου και με τη χρονική και με την ποιοτική έννοια του όρου. Η προτεραιότητα αυτή πριμοδοτεί πάντοτε την ενότητα, την ταυτότητα, την αμεσότητα, την χρονική και τοπική παρουσία έναντι της διαφοράς, της απυψης, της μετατόπισης, της παρέλκυσης, της αναβολής. Εν κατακλείδι, η δυτική μεταφυσική σκέψη προσδιόρισε το Είναι ως παρουσία. Οι βασικές διχοτομίες που δομούν το θεωρητικό λόγο που επιδιώκει να είναι ο ίδιος αυστηρός διέπονται («επέκταση» του θεωρήματος του K. Gödel) από ένα «μη αποφασίσιμο» καθεστώς. Επανερχόμαστε λοιπόν στην καλλιτεχνική δημιουργία, η οποία λαμβάνοντας ή όχι υπόψη τη θεωρία του Derrida, χρησιμοποίησε τα δίπολα και φαίνεται πως πέτυχε τη διασάλευση των νοημάτων και των αρχών που ενστερνίζεται κανείς ως κατεστημένες, και οδήγησε σε αυτό που αναφέρθηκε πρότερα ώς μη αποφασίσημο. Χρησιμοποιώντας λοιπόν ως αναλυτικό σχήμα τα δίπολα που προαναφέρθηκαν, θα παραθέσουμε στη συνέχεια ορισμένα παραδείγματα διαφόρων δημιουργών από το 1600 έως και σήμερα, στα οποία διαφαίνεται η εφαρμογή των παραπάνω.
Merleau-Ponty and Derrida: Intertwining Embodiment and Alterity
1
7
8
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Felice Varini William Hogarth ...............................
Rub Kandy ................................. Trompe-l’oeil .............................
Maurits Cornelis Escher ............................. Georges Rousse ............................... Giovanni Battista Piranesi ................................. Rene Magritte ........................... Dionisio Gonzalez ............................... Filip DuJardin .......................
9
10
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Trompe-l’oeil Αρχικά θα γίνει μια αναφορά στην τεχνοτροπία trompe-l’oeil, ένας όρος ο οποίος προέρχεται από τα γαλλικά και σημαίνει κυριολεκτικά «το ξεγέλασμα του ματιού». Πρόκειται για τεχνοτροπία η οποία εξελίσσεται αδιάλειπτα από τους αρχαίους χρόνους και βασίζεται σε τεχνικές που οδηγούν στην οπτική ψευδαίσθηση. Με εργαλεία το χρώμα, τη φωτοσκίαση και την προοπτική, το trompe-l’oeil δημιουργεί τρισδιάστατες εικόνες σε επίπεδες επιφάνειες, ξεγελώντας το μάτι. Στην αρχιτεκτονική επιτυγχάνεται μέσω της τεχνικής που αποκαλείται ΄΄εξαναγκασμένη προοπτική΄΄(forced perspective), δηλαδή η δημιουργία μιας οπτικής ψευδαίσθησης που κάνει τα αντικείμενα να φαντάζουν πολύ πιο μακρινά από ότι είναι στην πραγματικότητα, είτε πιο κοντά, μικρότερα ή και μεγαλύτερα(εικ.33). Τα παραδείγματα αφθονούν καθώς η τεχνοτροπία έχει τις ρίζες τις στο Μπαρόκ όπου και άνθισε. Ένα από αυτά αποτελεί η εκκλησία του Sant’Ignazio di Loyola (1626) όπου μια τεράστια ορογραφία τραβάει το βλέμα του επισκέπτη, καθώς σε αυτή αναπαριστάται ένας δεύτερος επουράνιος ναός πάνω από τον πραγματικό. ‘‘Ο επισκέπτης δεν καταλαβαίνει που τελειώνει η πραγματικότητα και που αρχίζει η προοπτική και η εντύπωση που δίνεται έιναι πως το ύψος της οροφής είναι τριπλάσιο από το πραγματικό’’2.Και σε αυτή την περίπτωση εντέλει απαντάται το δίπολο αληθινό/αληθοφανές. Στις μέρες μας έντονη χρήση της τεχνοτροπίας κάνουν τα έργα της street art ,τα οποία κοιτάζοντάς τα από συγκεκριμένη οπτική γωνία, δημιουργούν την ψευδαίσθηση φανταστικών χώρων, που παραδόξως μοιάζουν να είναι κομμάτι της πραγματικότητας, καθώς αποκτά κανείς την αίσθηση της διάδρασής του με αυτά.
Εικόνα 33: Πρόσοψη του Palazzo Spada
2
http://www.romeingreek.eu/?p=3291
Εικόνα 34: Ζωγραφισμένη οροφή από τονAndrea Pozzo’ στην εκκλησία του St. Ignazio.
Βιβλιογραφία _ δικτυακοί τόποι Katerina Inglessio,2011. Trompe-l’œil Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://atelier-id.com/inglessis/?page_id=353&lang=EL (Προσπελάστηκε στις 1 Ιουνίου 2013) Wikipedia,2013. Trompe-l’œil (Τελευταία ενημέρωση 7 Μαϊου 2013) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://en.wikipedia.org/wiki/Trompe-l%27%C5%93il (Προσπελάστηκε στις 1 Ιουνίου 2013)
Πηγές Εικόνων http://www.romeingreek.eu/?p=3291
http://www.arte.it/opera/gloria-sant-ignazio-287
11
12
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
William Hogarth Το 1754 ο Άγγλος χαράκτης William Hogarth δημιουργεί το έργο «False perspective»(εικ.1). Σε αυτό βλέπουμε να λαμβάνουν χώρα πολλές προοπτικές αστοχίες. Αρχικά το καλάμι του ψαρά που βρίσκεται μπροστά, περνάει πάνω από τον ψαρά που βρίσκεται στο πίσω πλάνο. Η πινακίδα βρίσκεται ταυτόχρονα σε δύο κτήρια και παρόλο που βρίσκεται μπροστά, δύο δέντρα από πίσω την υπερκαλύπτουν. Επίσης βλέπουμε έναν άντρα και μια γυναίκα που κανονικά θα βρισκόταν σε δύο διαφορετικά επίπεδα, να επικοινωνούν σα να βρίσκονται στο ίδιο. Ο ορίζοντας δεξιά κάνει μια απότομη και μη φυσιολογική κλίση. Ακόμα ένα παράδοξο είναι ότι ο άντρας που βρίσκεται κάτω από τη γέφυρα, προσπαθεί να πυροβολήσει έναν κύκνο που βρίσκεται στην άλλη μεριά της και που κανονικά δεν θα έπρεπε να έχει οπτική επαφή. Προβληματική είναι επίσης και η προοπτική των βαρελιών. Τα πλακίδια που βρίσκονται κάτω από τα πόδια του πρώτου ψαρά ακολουθούν τη δική τους προοπτική, όπως και τα πρόβατα τα οποία όσο πιο πολύ απομακρύνονται, τόσο πιο πολύ μεγαλώνουν! Δηλαδή κυριαρχεί γενικότερα μια σύγχυση του πάνω/κάτω, μπροστά /πίσω και η προοπτική καταργείται σε μεγάλο βαθμό. Ενώ φαινομενικά υπάρχει μια ιεραρχία και όλα φαντάζουν πραγματικά και φυσιολογικά, με την προσεκτικότερη παρατήρηση διακρίνουμε όλα τα παραπάνω παράδοξα.
Βιβλιογραφία _ δικτυακοί τόποι Wikipedia,2013.Satire on False Perspective.(Τελευταία ενημέρωση 17 Μαρτίου2013) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://en.wikipedia.org/wiki/Satire_on_False_Perspective (Προσπελάστηκε στις 1 Ιουνίου 2013)
Πηγή εικόνας http://www.moillusions.com/2007/06/false-perspective-by-william-hogarth.html
13
Εικόνα 1:False perspective
14
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Maurits Cornelis Escher Όπως θα παρατηρήσουμε στις εικόνες, ο καλλιτέχνης κάνει άριστη διαχείριση των τριών διαστάσεων, και με αυτό τον τρόπο όχι μόνο επιτυγχάνει την ανατροπή των κανόνων της φυσικής , αλλά ταυτόχρονα και την εξαπάτηση του κοινού. Στη λιθογραφία του Ascending and Descending(εικ.2, 1960) βλέπουμε ένα κτήριο το οποίο στεγάζει μια ΄΄ατέλειωτη΄΄ σκάλα. Επιρροή αποτέλεσε η σκάλα Penrose(εικ.3) που είναι ένα από τα λεγόμενα αδύνατα αντικείμενα*. Η κίνηση ανακυκλώνεται, είναι αέναη και αυτό αποτελεί μια οπτική πλάνη. Από την άλλη πλευρά όμως φαίνεται να είναι ταυτόχρονα και άσκοπη χωρίς κανέναν προορισμό και αιτία, καθώς δεν υπάρχει ούτε αρχή ούτε και τέλος. Κυρίαρχο στοιχείο των έργων αποτελεί η διασάλευση του χώρου και της προοπτικής, καθώς και η εντύπωση του κατακερματισμένου χώρου μέσω της απροσδιόριστης διάρθρωσής του. Ο καλλιτέχνης κάνει χρήση οπτικών εφέ με την έντεχνη χρησιμοποίηση του φωτός και της σκιάς, και το χειρισμό κυρίως γκρι και μαύρων τόνων. Η διάκριση του μέσα και του έξω καθώς και του πάνω με το κάτω μοιάζει σχεδόν αδύνατη. Δίνεται μια ψευδαίσθηση του απείρου.
Εικόνα 3: Σκάλα Penrose
Εικόνα 2:Ascending and Descending
15
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Χαρακτηριστικό επίσης είναι το έργο Relativity (εικ.4, 1953). Σε αυτό διακρίνουμε ουσιαστικά την ύπαρξη τριών διαφορετικών πλάνων, όπου διαφέρουν τα σημεία βαρύτητας, και τα οποία παρόλο που συνθέτουν ένα μη ρεαλιστικό σύνολο, απομονώνοντάς τα είναι απολύτως ορθολογικά δομημένα. Το παράδοξο με το έργο του Escher βρίσκεται στο γεγονός ότι αν και διακηρύττει τις μορφές-όρια της γεωμετρίας, εντούτοις η δομή του παραμένει κυκλική και η κίνηση αέναη. Δημιουργείται μέσα σ’ αυτό το έργο ένα κλειστό σύμπαν μέσα στο οποίο όλα επιστρέφουν. Επανάληψη λοιπόν και επιστροφή στο ίδιο αποτελούν τα χαρακτηριστικά του. Η τέχνη του Escher εντυπωσιάζει με την αυστηρότητά της. Ταυτόχρονα ο πειθαρχημένος αυτός κόσμος φοβίζει καθώς η ΄΄κατασκευαστική τρέλα΄΄ υπερισχύει.
Εικόνα 4: Relativity
16
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .
Εικόνα 5: Waterfall
Εικόνα 6:Κύβος Necker
17
*Αδύνατα αντικείμενα1
Ένα αδύνατο αντικείμενο (επίσης γνωστό και ως αδύνατη μορφή ή και μη-αποφασίσημη μορφή) είναι ένα είδος οπτικής πλάνης που αποτελείται από μια δύο διαστάσεων μορφή η οποία ερμηνεύεται άμεσα και υποσυνείδητα από το οπτικό σύστημα σαν μια αναπαράσταση ενός τρισδιάστατου αντικειμένου, αν και γεωμετρικά δεν είναι δυνατή η ύπαρξη αυτού. Στις περισσότερες περιπτώσεις η αδυναμία ύπαρξης προκύπτει εφόσον έχουμε κοιτάξει τη μορφή μερικά δευτερόλεπτα. Παρόλα αυτά η αρχική εντύπωση του τρισδιάστατου παραμένει ακόμη και αφού έχει γίνει αυτή η αντιπαράθεση. Παραδείγματα τέτοιων αντικειμένων αποτελούν, το τρίγωνο Penrose(εικ.7), οι σκάλες Penrose(εικ.3), ο κύβος Necker (εικ.6)καθώς και ο αδύνατος κύβος. 1
http://en.wikipedia.org/wiki/Impossible_object
Εικόνα 7:τρίγωνο Penrose
18
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Βιβλιογραφία _ δικτυακοί τόποι
The collection,National Gallery of art,2013. Tour: M.C. Escher — Life and Work (Τελευταία ενημέρωση 2013) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.nga.gov/collection/gallery/ggescher/ggescher-over1.html#jump (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013) Platonic Realms,1997-2013. The Mathematical art of M.C. Escher (Τελευταία ενημέρωση 2013) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.mathacademy.com/pr/minitext/escher/ (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013) Wikipedia,2013.Penrose stairs .(Τελευταία ενημέρωση 20 Μαϊου 2013) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://en.wikipedia.org/wiki/Penrose_stairs (Προσπελάστηκε στις Ιουνίου 2013) Wikipedia,2013.Impossible object. (Τελευταία ενημέρωση 25 Φεεβρουαρίου 2013) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://en.wikipedia.org/wiki/Impossible_object (Προσπελάστηκε στις 1 Ιουνίου 2013) Η Αυγή,2013.Ο Έσερ και η γεωμετρία . (Τελευταία ενημέρωση 2 Ιουνίου 2013) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://archive.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=618388 (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013)
Πηγές Εικόνων http://www.meridian.net.au/Art/Artists/MCEscher/Gallery/ http://en.wikipedia.org/wiki/Impossible_object
19
20
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Giovanni Battista Piranesi Από τους πρώτους που προσπάθησαν να αποδώσουν αδύνατα αντικείμενα ή χώρους είναι ο Giovanni Battista Piranesi, , ο οποίος εξέδωσε στα 1745 και 1760 (2η ανανεωμένη έκδοση) μια συλλογή λιθογραφιών με τίτλο «Carceri dv’ invenzione» («φανταστικές φυλακές»). Από μελέτες που έχουν γίνει πάνω στα χαρακτικά του, έχει προκύψει ότι ο Piranesi έχει δημιουργήσει μη κατασκευάσιμους χώρους. Εδώ τίθεται και το ερώτημα αν ο ίδιος το γνώριζε αυτό. Σύμφωνα με τον Bruno Ernst το γνώριζε καθώς σαν αρχιτέκτονας είχε άριστη γνώση της προοπτικής. Σκοπός θα μπορούσε να είναι η δημιουργία εντυπωσιακών, απαγορευμένων μπουντρουμιών, που προκαλούν το θαυμασμό και το δέος. Τα σχέδια περιέχουν κάποια χωρικά παράδοξα όπως για παράδειγμα σκάλες οι οποίες υπάρχουν σε δυο επίπεδα ταυτόχρονα, λογικά για να δείξει πως βρισκόμαστε μέσα σε ένα χώρο άνευ ορίων και περιεχομένου. Σε αυτό συμβάλει και η μη παρουσίαση του περιβάλλοντος χώρου, δηλαδή δεν είναι εφικτή η διάκριση του που αρχίζει και που τελειώνει ο τοίχος, η οροφή κλπ. Οι σκάλες μοιάζουν να είναι αδιέξοδες και η κίνηση αέναη. Επιπρόσθετα οι χώροι είναι απροσδιόριστοι, και δεν δίνονται επακριβώς τα χαρακτηριστικά του ώστε να γίνει σαφές αν αυτοί αφορούν υπόγεια εργαστήρια, φυλακές ή μπουντρούμια και η γενικότερη αίσθηση που δίνεται θα μπορούσε να χαρακτηριστεί απόκοσμη.
Εικόνα 8: Carceri Plate VI - The Smoking
21
22 Εικόνα 9:Carceri
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. Εικόνα 10: Carceri Plate XI - The Arch with a shell ornament
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .
Βιβλιογραφία _ δικτυακοί τόποι Wikipedia,2013. Giovanni Battista Piranesi .(Τελευταία ενημέρωση 30 Απριλίου 2013) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://en.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Battista_Piranesi (Προσπελάστηκε στις 1 Ιουνίου 2013) The University of Adelaide,2013. Piranesi’s Carceri as Inconsistent .(Τελευταία ενημέρωση Νοέμβριος 2007) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.hss.adelaide.edu.au/philosophy/inconsistent-images/piranesi/ (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013) Τhe Guardian,2013. No way out .(Τελευταία ενημέρωση 6 Νοεμβρίου 2002) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.guardian.co.uk/culture/2002/nov/06/artsfeatures.highereducation (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013) Huyssen Α.,2006. Nostalgia for Ruins .(Δημοσίευση 2006) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://davidrifkind.org/fiu/library_files/huyssen.nostalgia.for.ruins.pdf (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013)
Πηγή Εικόνων http://muddycolors.blogspot.gr/2012/11/artist-of-month-piranesi.html
23
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Rene Magritte Είναι ένας ζωγράφος που εστιάζει σε αντιτιθέμενες πραγματικότητες. Χρησιμοποιεί συγκεκριμένα αντικείμενα, τα οποία συνθέτουν ένα μη ρεαλιστικό σύνολο. Η κλίμακα όμως των αντικειμένων αυτών διαφέρει, και κρίνοντας ρεαλιστικά δεν θα μπορούσαν να συνυπάρχουν στον κόσμο όπως τον γνωρίζουμε. Συγκεκριμένα όσον αφορά στο παρακάτω έργο(εικ.11) , ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα, ποιά αντικείμενα είναι στη σωστή κλίμακα και σε ποιά υπερβάλει; Το ίδιο το δωμάτιο με το κρεβάτι, τη ντουλάπα και τον ίδιο του το χώρο, ή το ποτήρι, η χτένα και τα υπόλοιπα αντικείμενα; Γεγονός είναι ότι γίνεται συνύφανση του εσωτερικού με το εξωτερικό, δημιουργείται λοιπόν ένας αμφίσημος χώρος που παραπέμπει ταυτόχρονα σε κλειστό δωμάτιο αλλά και σε φυσικό τοπίο. Δυο αντιθετικές πραγματικότητες φαίνεται να απασχολούν τη σουρεαλιστική του σκέψη, αυτή του ονείρου και του μυστηρίου, και αυτή της πραγματικότητας.
Εικόνα 11: Les valeurs personnelles
24
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .
Σύμφωνα με αυτόν, ΄΄Η ζωγραφική μου είναι ορατές εικόνες που δεν κρύβουν κάτι — προκαλούν μυστήριο και, πράγματι, όταν κάποιος βλέπει έναν από τους πίνακές μου, θέτει στον εαυτό του αυτήν την απλή ερώτηση: «Tι σημαίνει αυτό;» Οι πίνακές μου δεν σημαίνουν κάτι, επειδή και το μυστήριο δεν σημαίνει κάτι — είναι απλά άγνωστο΄΄3. Και στο έργο του Magritte εντοπίζουμε την ασάφεια στις έννοιες μέσα-έξω, ανοιχτό-κλειστό κλπ στις οποίες έχουμε ήδη αναφερθεί στο εισαγωγικό κομμάτι. Παρακάτω παρατίθενται δύο ενδεικτικά έργα του καλλιτέχνη όπου διαφαίνονται με αρκετή σαφήνεια τα παραπάνω.
25
Εικόνα 13: La Condition humaine 1933 Εικόνα 12: La Condition humaine
3
http://el.wikipedia.org/ wiki/Ρενέ Μαγκρίτ
26
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Βιβλιογραφία _ δικτυακοί τόποι Το Βήμα,2012. Ρενέ Μαγκρίτ: Το μυστήριο της πραγματικότητας.(Τελευταία ενημέρωση 8 Φεβρουαρίου 2012) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=442410 (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013) Gray J.,2010. Hours of Idleness-A Photographer’s Journey in St. Louis.(Δημοσιεύτηκε 9 Ιανουαρίου 2010) Διαθέσιμο στη διεύθυνση:http://hoursofidleness.wordpress.com/2010/01/09/rene-magritte/ (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013)
Πηγές εικόνων http://www.art-4-home.com/rene-magritte/the-human-condition-p39859.html http://www.studyblue.com/notes/note/n/lecture-24-intro-to-surrealism-the-circle-of-andre-breton-/ deck/1778339
27
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Filip DuJardin Με μια πρώτη ματιά τα απεικονιζόμενα κτήρια και αρχιτεκτονικά σύνολα μοιάζουν φυσιολογικά. Αν κοιτάξουμε όμως πιο προσεκτικά μπορούμε να διακρίνουμε κατασκευές οι οποίες φαντάζουν σχεδόν ανέφικτο να σταθούν και να φιλοξενήσουν οποιαδήποτε χρήση. Αφορούν κυρίως κατασκευές μεγάλης κλίμακας, κατασκευασμένα τουλάχιστον σαράντα έτη πριν. Ακόμα και ο προσδιορισμός της οποιαδήποτε χρήσης κρίνοντας από αυτό που βλέπουμε δεν είναι δυνατό να γίνει, το μόνο που μπορεί κανείς να πει είναι πως χαρακτηρίζονται από μια μορφή εγκατάλειψης. Τα κείμενα που έχουν γραφτεί για τον καλλιτέχνη κάνουν λόγο για μια ‘’αδύνατη’’ και πλασματική αρχιτεκτονική. Αντιπαραθέτει βιομηχανικά και αστικά κτήρια σε φυσικά τοπία, γεγονός φαινομενικά ασύμβατο, εφόσον η παρουσία τέτοιων συμπαγών όγκων σε τοπία στα οποία δεν υπάρχει καμία άλλη ανθρώπινη παρέμβαση δε μοιάζει να είναι απόρροια της λογικής σκέψης. Με την άρνηση της βαρύτητας και της λειτουργικότητας δίνεται μια αίσθηση ελευθερίας, αλλά ταυτόχρονα και αμφιβολίας ως προς τη στατική επάρκεια. Δημιουργείται επομένως το ερώτημα εφόσον οι κατασκευές αυτές είναι πραγματικές ή όχι. Κινείται λοιπόν ο καλλιτέχνης στο δίπολο του αληθινού και του αληθοφανούς. που τελειώνει το αληθινό και που αρχίζει να γίνεται αληθοφανές;
Εικόνα 14
Εικόνα 15
28
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .
Ο ίδιος λέει πως ΄΄είναι σαν αρχιτεκτονικά μνημεία τα οποία έχουν χαθεί στην περιφέρεια μιας πόλης΄΄. Συμπερασματικά γίνεται λόγος για μονολιθικές κυρίως κατασκευές οι οποίες δημιουργούν ένταση, διέγερση και αμφιβολία στο θεατή δοκιμάζοντας την αντίληψη του για αυτό που γνωρίζει ως αληθινό.
29 Εικόνα 16
Εικόνα 17
30
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Βιβλιογραφία _ δικτυακοί τόποι Madeleine Hinchy,2012. Filip Dujardin’s fictional architecture (Τελευταία ενημέρωση 2012) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://cargocollective.com/madhinchy/Filip-Dujardin-s-fictional-architecture (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013) Artspace,2012. Filip Dujardin.(Τελευταία ενημέρωση 2012) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.artspace.com/filip_dujardin (Προσπελάστηκε στις 1 Ιουνίου 2013)
Πηγές εικόνων http://www.architizer.com/en_us/blog/dyn/70586/filip-dujardin-impossible-architecture/#.UQktXvJVYjY
31
32
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Dionisio Gonzalez Στην προκειμένη περίπτωση αντιπαρατίθεται το δίπολο του αυθόρμητου με το σχεδιασμένο, του εξωρραισμένου με το μη φροντισμένο. Δημιουργώντας ουσιαστικά ένα κολάζ φωτογραφιών αντιπαραθέτει σύγχρονα κατασκευάσματα σε φτωχικές φαβέλες (εικ.18). Ο φωτογράφος προσπαθεί να επανακτήσει τη φαβέλα και να τη μετατρέψει σε πρότυπο. Επίσης αφήνει τον παρατηρητή να αναρωτιέται τι είναι πραγματικό και τι πλασματικό, θα μπορούσε όντως να υπάρχει μια τέτοια περιοχή; Σαν μια αρχική παρατήρηση θα λέγαμε πως από τη μια πλευρά λαμβάνει χώρα μια μη-αρχιτεκτονική, δηλαδή καμία επέμβαση των αρχιτεκτόνων στο σχεδιασμό, ενώ από την άλλη παρατηρείται το εντελώς αντίθετο. Σε γενικότερο πλαίσιο αυτό που γίνεται εμφανές είναι η συνύπαρξη όχι μόνο διάφορων υλικών κατασκευής, αλλά και διαφορετικών τυπολογιών κτηρίων, από σύγχρονες μέχρι μη σχεδιασμένες/αυθόρμητες κατασκευές. Κυρίαρχο είναι επίσης το γεγονός πως εντοπίζονται κάτοικοι
Εικόνα 18: Comercial Santo Amaro
Εικόνα 19: Halong
Εικόνα 20:Halong II
διαφορετικών κοινωνικών τάξεων. Επιτυγχάνεται λοιπόν ένας συσχετισμός ασύμβατων θα λέγαμε οικονομικών και κοινωνικών πραγματικοτήτων. Μέσα σε ένα εν μέρει ορθολογικά δομημένο περιβάλλον, υπάρχει μια εναλλακτική πραγματικότητα.Στην περίπτωση της Βενετίας(εικ.21) ειδικότερα βλέπουμε από τη μια πλευρά τυπικά, με καθαρές ευθείες σπίτια, στα οποία παρεμβάλλεται ένα κτίσμα πολύ πιο σύγχρονο, που σχηματίζει έντονες γωνίες και συχνά δημιουργεί μη λειτουργικούς χώρους. Δηλαδή εδώ εμφανίζεται το δίπολο λειτουργικό-μη λειτουργικό. Αν παρατηρήσουμε στο εσωτερικό των κτηρίων θα διακρίνουμε πολυτελή
33
Εικόνα 22: Giustinian Lolin
εσωτερικά με μοντέρνο οικιακό εξοπλισμό, κάτι που μοιάζει να είναι ξένο στο γενικότερο περιβάλλον. Τέλος στην περίπτωση του project Halong Bay(εικ.20,21) εντοπίζουμε σε ένα περιβάλλον όπου υπάρχουν πλωτές κατασκευές, και πάλι πρόχειρες και αυθόρμητες να ΄΄εισβάλουν΄΄, συμπαγείς, στιβαροί και σύγχρονα σχεδιασμένοι όγκοι, οι οποίοι δημιουργούν μια γλυκιά παραφωνία, και αφήνουν πολλά ερωτηματικά. Μπορεί ένα τέτοιο τοπίο μαγευτικής φυσικής ομορφιάς να συνυπάρχει με τη δραστική ανθρώπινη παρεμβολή; Σε όλα του τα έργα υπονοείται κάποιου είδους σχόλιο στο gentrification και ίσως στην αναζήτηση της ουτοπίας.
34
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Βιβλιογραφία _ δικτυακοί τόποι societegeneralecollection,αγνωστο. Dionisio Gonzalez Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.collectionsocietegenerale.com/en/artists/5770-gonzalez.html (Προσπελάστηκε στις 1 Ιουνίου 2013) Αrchitizer,2012. Photo Mash-Up Reinterprets The Brazilian Favela(Δημοσιεύτηκε 20 Αυγούστου 2012) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.architizer.com/en_us/blog/dyn/47620/photo-mash-up-reinterprets-the-brazilian-favela/#.UasA79hcozA (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013) Galerie Richard,2012. DIONISIO GONZÁLEZ FAVELAS (Δημοσιεύτηκε 14 Απριλίου 2012) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.galerierichard.com/com_presse_ef.php?lang=en&id=60 (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013)
Πηγές εικόνων http://www.dionisiogonzalez.es/ http://www.domusweb.it/en/art/the-brutality-of-utopias/
35
36
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Georges Rousse Πολλοί τον έχουν χαρακτηρίσει ως ένα μοναδικό στο είδος του φωτογράφο, όπως και επίσης ΄΄γλυπτικό΄΄φωτογράφο. Ο λόγος για τον Georges Rousse ο οποίος επεμβαίνει σε κενούς, εγκαταλελειμμένους συνήθως χώρους, πλάθοντας νέες μορφές και σκηνικά για αυτούς, χρησιμοποιώντας χρώματα και γεωμετρικές φόρμες. Οι μη πραγματικοί αυτοί χώροι αποκτούν ένα νέο νόημα κάτω από το φακό του, δημιουργώντας οπτικές ψευδαισθήσεις. Στην προκειμένη λοιπόν περίπτωση βλέπουμε μια διάδραση του πραγματικού με τον πλαστό/ουτοπικό χώρο.
Εικόνα 22
*Η ψηφιακή επεξεργασία της εικόνας ως εργαλείο στα χέρια των καλλιτεχνών Παλαιότερα η επεξεργασία της εικόνας και η δημιουργία παραμορφώσεων άλλα και κολάζ, αποτελούσε δυσεπίλητο πρόβλημα για τους διάφορους δημιουργούς. Σήμερα η ύπαρξη των προγραμμάτων επεξεργασίας της εικόνας όπως του photoshop, έχουν μετατρέψει το αδύνατο σε δυνατό και έτσι έχουν μετατραπεί σε εργαλείο για τους τελευταίους. Οι δυνατότητες που προσφέρουν τα φίλτρα των προγραμμάτων είναι απεριόριστες και τα αποτελέσματα είναι ανάλογα αυτών που παρουσιάζονται σε αυτή τη μελέτη.
Συνδυάζει λοιπόν τη ζωγραφική με τη φωτογραφία και τη γλυπτική για τη δημιουργία οπτικών αναμορφώσεων. Στην περίπτωση αυτή συγκεκριμένα ο καλλιτέχνης δεν κάνει προσπάθεια να αποκρύψει την επέμβαση, αντίθετα την κάνει απόλυτα αισθητή, συνήθως τοποθετώντας τη μέσα σε γεωμετρικά περιγράμματα. Σε σειρά έργων του γίνεται προσπάθεια απόδοσης τρισδιάστατων αντικειμένων, σα να είναι επίπεδα και δισδιάστατα. Σε αντίθεση με τους φωτογράφους που έχουν ήδη αναφερθεί και οι οποίοι βασίζονται κυρίως σε προγράμματα επεξεργασίας της εικόνας, ο Georges Rousse, αρχικά ζωγραφίζει ο ίδιος τους χώρους με τρόπο ώστε να δώσει το επιθυμητό αποτέλεσμα, και έπειτα τους φωτογραφίζει από την κατάλληλη γωνία.
37
Εικόνα 26
Εικόνα 24
Εικόνα 25
Εικόνα 23
38
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Felice Varini-Rub Kandy Στην ίδια κατηγορία βρίσκονται και ο Felice Varini (εικ. 27,28,29,30) καθώς και ο Rub Kandy (εικ. 31,32,33) οι οποίοι επίσης πειραματίζονται πάνω στην προοπτική και την αντίληψη, ενδεχομένως προκαλώντας το θεατή να αλλάξει την αντίληψή του και τη στάση του απέναντι στον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον κόσμο. Με την τέχνη τους δημιουργούν και αυτοί με τη σειρά τους απρόβλεπτους κόσμους.
Εικόνα 27
Εικόνα 28
Εικόνα 29
Εικόνα 30
39 Εικόνα 31
Εικόνα 32
Εικόνα 33
40
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Βιβλιογραφία _ δικτυακοί τόποι georgesrousse,1981-2008. Living the world with a camera Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.georgesrousse.com/english/informations/biography.html (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013) Forum D’Avignion,2012. Artists with a point of view: from Georges Rousse to Rub Kandy(Δημοσιεύτηκε 7 Δεκεβρίου 2012) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.georgesrousse.com/english/informations/biography.html (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013) FS,2012. The Intersection of Art, Architecture, And Photography: The Art Of Felice Varini(Δημοσιεύτηκε 14 Νοεμβρίου 2012) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://fstoppers.com/the-intersection-art-architecture-photography-art-felice-varini (Προσπελάστηκε στις 2 Ιουνίου 2013)
Πηγές εικόνων http://www.georgesrousse.com/english/reception.html http://www.varini.org/ http://www.unurth.com/index/filter/Rub-Kandy
41
42
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
β΄ μέρος
Το πέρασμα στον αρχιτεκτονικό χώρο Όλα όσα αναφέρθηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο λοιπόν, τα συναντάμε και στην αρχιτεκτονική δημιουργία. Οι αρχιτέκτονες προσπάθησαν και αυτοί με τη σειρά τους να υλοποιήσουν έργα, που θα ξεγελάσουν, θα δημιουργήσουν ερωτήματα και ασάφειες, καθώς και γιατί όχι, εντυπωσιασμό. Βέβαια όταν γίνεται λόγος για υλοποιημένα αρχιτεκτονήματα τα οποία εκτός των άλλων καλούνται να είναι και στατικά υλοποιήσιμα και ασφαλή για το χρήστη, οι κατασκευαστικές τρέλες όπως αυτές που παρουσιάστηκαν παραπάνω, τείνουν να προσεγγίζουν περισσότερο την πραγματικότητα. Επομένως σε αυτή την περίπτωση κυριαρχεί το στοιχείο της απροσδιοριστίας, σε χρήση, μορφή, πρόσβαση κλπ. Κοινό στοιχείο των έργων είναι πως αφορούν μονολιθικές κατασκευές, γεγονός ίσως απλά τυχαίο. Επίσης έντεχνη μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τη φωτογράφισή τους και εντέλει την δισδιάστατη παρουσίασή τους σε εμάς, η οποία ενισχύει το στοιχείο της ασάφειας. Στη συνέχεια θα γίνει η παράθεση παραδειγμάτων, από δύο συγκεκριμένες αρχιτεκτονικές ομάδες οι οποίες φαίνεται να έχουν κάνει προσπάθειες να επιτύχουν αυτά που προσπάθησαν κατά καιρούς και οι προαναφερθέντες καλλιτέχνες.
................................... Ο λόγος για τους Herzog & DeMeuron και τον Rem Koolhaas.
43
44
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Scotts tower ............................ Cctv building ............................
Signal Box ....................... Lincoln road .......................
Elbphilharmonie ............................... Hyperbuilding .............................
45
Herzog & DeMeuron
46
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
1.Signal Box Στην περίπτωση αυτή διακρίνουμε μια μονολιθική κατασκευή η οποία αμυδρά παραπέμπει σε λειτουργικό χώρο. Το κουτί είναι η πιο απλή αρχιτεκτονική μορφή, η πρωταρχική θα λέγαμε και οι αρχιτέκτονες το χρησιμοποιούν εδώ για να δημιουργήσουν ένα σύγχρονο κτήριο. Γίνεται νύξη στο δίπολο παλιού/νέου. Σε αυτό συμβάλει και η επιλογή του υλικού (χαλκός) το οποίο μεν παραπέμπει σε κάτι το παλιό, το σκουριασμένο, αφετέρου δεν δίνει την αίσθηση οικοδομικού υλικού. Αν σταθούμε μπροστά του, μπορούμε πολύ εύκολα να το παρομοιάσουμε με ιερατικό αντικείμενο· έχουν κατά μια έννοια καταφέρει οι αρχιτέκτονες να μεταμορφώσουν ένα οικοδόμημα σε κάτι λατρευτικό. Η χρήση του είναι απροσδιόριστη, το μόνο που θα μπορούσαμε να πούμε είναι ότι μοιάζει με ηλεκτρικό μετασχηματιστή στον οποίο δεν υπάρχουν εμφανή ανοίγματα. Επιπλέον δεν είναι πρόδηλη η είσοδος, άρα και η πρόσβαση, γεγονός που δημιουργεί την απορία αν το κτίσμα είναι επισκέψιμο. Επομένως θα μπορούσαμε να προσδώσουμε το χαρακτηριστικό μιας αφηρημένης εικόνας. Από τη μια μεριά υπάρχει μια αίσθηση σταθερότητας, στιβαρότητας και μονιμότητας, από την άλλη όμως αποπνέεται μια ασάφεια. Ο διαχωρισμός των ορόφων δεν είναι διακριτός. Αυτό που επίσης δεν μπορούμε να ξεκαθαρίσουμε με ασφάλεια είναι η κλίμακα καθώς η φωτογραφία απεικονίζει το κτίσμα απομονωμένο χωρίς τον περιβάλλοντα χώρο, όπως και σε προαναφερθείσες περιπτώσεις. Έτσι δίνεται το περιθώριο για κάθε πιθανή ερμηνεία. Σύμφωνα με τους δημιουργούς ΄΄θέλαμε μια αρχιτεκτονική χωρίς μια ευδιάκριτη διαμόρφωση, αλλά αντίθετα με μια διστακτική μη μιμητική αναλογία΄΄4.
4
the pritzker architecture prize
47
Εικόνα 35: Signal Box
48
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
2.Elbphilharmonie Ένα κτήριο με σχετική γεωμετρική ποικιλία. Από κάτω προς τα πάνω διακρίνουμε ευθείες γραμμές οι αποίες καταλήγουν σε κορυφώσεις, Η αίσθηση του εν λόγω κτηρίου είναι αυτή του αναδυόμενου, γεγονός στο οποίο συμβάλλουν αφενός η ύπαρξη της θάλασσας, αφετέρου η φωτογράφιση του κτηρίου από χαμηλά και με νυχτερινό φωτισμό, κάτι που μας αφήνει την εντύπωση του λαμπυρίσματος. Σαφώς και δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε τη χρήση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουμε ίσως κατοικίες ή γραφεία, αλλά η επόμενη σκέψη θα οδηγούσε στο ερώτημα , πως γίνεται να είναι αυτά συμβατά με μια αποθήκη/εργοστάσιο στο οποίο φαίνεται να εδράζεται. Το ύψος του είναι πιθανόν μεγάλο. Εδώ έχουμε την αντίστιξη του παλιού με το νέο, αφού σαν βάση του έχει μια παλιά αποθήκη. Έτσι λοιπόν διακρίνουμε τελείως διαφορετικά υλικά στο παλιό και στο νέο καθώς και μια περιμετρική ζώνη η οποία κάνει ευδιάκριτο το διαχωρισμό των δύο κτισμάτων. Το δίπολο παλιού/νέου, παραδοσιακού/ σύγχρονου ειδικά στα υλικά είναι εμφανέστατο. Στη μια περίπτωση έχουμε το παραδοσιακό τούβλο ενώ στην άλλη την κυριαρχία του γυαλιού.
Εικόνα 36: Elbphilarmonie
Επίσης βλέπουμε και διαφοροποίηση σε σχέση με τα ανοίγματα καθώς ο όγκος που βρίσκεται στο κάτω μέρος είναι συμπαγής και ΄΄βαρύς΄΄, ενώ το επάνω νέο τμήμα έχει πολλά ανοίγματα και είναι πιο ανάλαφρο. Το στατικό σύστημα δεν είναι ορατό και σε γενικό πλαίσιο οι γραμμές είναι ευθείες, με εξαίρεση την οροφή του νέου κτίσματος, η οποία σχηματίζει έντονες γωνίες. Και πάλι δεν υπάρχει κάποια ένδειξη της πρόσβασης, είτε της εισόδου στα κτήρια, ενώ τέλος ο όγκος φαντάζει να είναι πλωτός και να έχει αναδυθεί από το νερό.
49
Εικόνα 37: Elbphilarmonie
50
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
3.Lincoln road Και στην προκειμένη περίπτωση κυριαρχεί η αβεβαιότητα όσον αφορά στη χρήση του κτίσματος. Εκ πρώτης όψεως κανείς θα έλεγε πως πρόκειται για χώρο στάθμευσης οχημάτων. Σε αυτό συμβάλει εν μέρει το απροσδιόριστο του ύψους, καθώς σε κάθε όροφο αυτό μεταλλάσσεται. Μια άλλη άποψη όμως θα αντέτασσε πως τέτοιοι χώροι έχουν συνήθως χαμηλό ύψος και είναι κλειστοφοβικοί, με κακό φωτισμό. Από την άλλη πλευρά επίσης θα μπορούσαμε να μιλάμε για κάποιο γιαπί, αρχικά λαμβάνοντας υπόψη και τον ελάχιστο απεικονιζόμενο περιβάλλοντα χώρο (γερανός, πρόχειρες κατασκευές), και δευτερευόντως διότι μοιάζει ανολοκλήρωτο και υπό κατασκευή. Οι πλάκες και οι κολώνες, τα δομικά στοιχεία δηλαδή είναι εμφανή, και η επιδερμίδα του κτίσματος εκλείπει, επομένως δεν μπορούμε να συμπεράνουμε πως θα μπορούσε να στεγάζεται κάποια ιδιωτική χρήση. Επιπροσθέτως, όσον αφορά στα κατακόρυφα στοιχεία, δημιουργείται το ερώτημα αν και εφόσον αυτά ανήκουν στο φέροντα οργανισμό, καθώς η γεωμετρία τους δεν είναι αυτή που θεωρείται συνηθισμένη. Επομένως ο δομικός τους ρόλος είναι μη ξεκάθαρος. Ο νυχτερινός φωτισμός, σε συνδυασμό με τον έντονο και ιδιαίτερο φωτισμό του κτηρίου, κάνουν το θεατή να απομονώσει την εικόνα του τελευταίου, και έχει την αίσθηση πως στέκεται μόνο του σε ένα άδειο περιβάλλον.
Εικόνα 38: Lincoln Road
Βιβλιογραφία _ δικτυακοί τόποι Gerhard M., 1997. Herzog & de Meuron : the complete works. Basel , Boston : Birkhauser Verlag Wilfried W.,1998. Herzog & de Meuron. Boston : Birkhauser Gerhard M.,Thomas R., 1958. Herzog & de Meuron, Eberswalde Library. London: Architectural Association Moneo Rafael J., 2004. Theoretical anxiety and design strategies in the work of eight contemporary architects. London : MIT Press Ursprung P.,2002. Herzog & de Meuron : natural history. Montreal : Canadian Centre for Architecture Hyatt Foundation,2001. The Pritzker Architecture Prize, 2001 : presented to Jacques Herzog and Pierre de Meuron. Los Angeles : Hyatt Foundation
Πηγές εικόνων
http://www.thestyleexaminer.com/2013/01/costs-of-building-herzog-de-meurons.html#.Ub3OLNhcozA
http://www.aasarchitecture.com/2013/04/1111-Lincoln-Road-Herzog-de-Meuron.html http://www.flickr.com/photos/_rayuela/1430236501/
51
52
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
It is not possible to live in this age if you don’t have a sense of many contradictory forces. ~Rem Koolhaas
53
Rem Koolhaas
54
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
1.Scotts tower Η κατασκευή αυτή θα μπορούσε να παρομοιαστεί με παιδικά παιχνίδια. Μπορούμε να μιλήσουμε με ασφάλεια για έναν ουρανοξύστη με πολυάριθμα ανοίγματα ιδίων διαστάσεων και μορφής. Η χρήση του και εδώ είναι απροσδιόριστη καθώς θα μπορούσε να στεγάζει κατοικίες, είτε γραφεία. Το στατικό του σύστημα προκαλεί ανασφάλεια, και κρίνοντας από αυτό η λογική λέει πως η κατακόρυφη επικοινωνία πραγματοποιείται στο κεντρικό τμήμα. Η παρουσίασή του ως απομονωμένο δημιουργεί την απορία τι βρίσκεται τριγύρω του, αν έχουμε άλλες παρόμοιες κατασκευές ή αν στέκεται μόνο του σαν γλυπτό σε ένα πράσινο τοπίο. Ένα ψυχρό λόγω των υλικών του γλυπτό, το οποίο διακόπτει την αρμονία της φύσης. Τέλος βλέπουμε ότι φωτογραφίζεται κεντρικά, κάτι το οποίο οδηγεί στην πρόσδωση μεγάλου ύψους. Εικόνα 39 Scotts Tower
2.Cctv building Κατασκευή με βάση και μεγάλο ύψος αν λάβουμε υπόψη το μέγεθος τον δέντρων που υπάρχουν στη φωτογραφία. Παρουσιάζεται κεντρικά φωτογραφισμένο και σε αρκετά μεγάλη απόσταση από τα γειτονικά σαν να είναι κάποιο έκθεμα. Η μορφή του είναι ουσιαστικά μια μονοκοντυλιά, με ένα μεγάλων διαστάσεων πρόβολο, ο οποίος στεγάζει έναν υπαίθριο χώρο.Ενώ αφενός μοιάζει συμπαγές και αδιάτρητο/αδιαπέραστο, παρατηρώντας το κατανοούμε πως είναι απολύτως διαφανές λόγω της άφθονης χρήσης γυαλιού. Εν αντιθέσει με τα άλλα κτήρια τα οποία αμυδρά διακρίνονται στο βάθος και τα οποία ακολουθούν τις καθαρές κατακόρυφες χαράξεις, το cctv σχηματίζει έντονες γωνίες και δημιουργεί κλίσεις. Επιπροσθέτως η πρόσβαση σε αυτό δεν μπορεί να προσδιοριστεί εκ πρώτης όψεως. Τέλος κρίνοντας από την εξωτερική του μορφή, δεν γνωρίζουμε αν θα μπορούσε να φιλοξενεί κατοικίες, ή κάποιον εκθεσιακό χώρο, είτε ακόμη και ένα εμπορικό κέντρο. Διακρίνουμε λοιπόν και εδώ την κυριαρχία πολλών ασαφειών οι οποίες οδηγούν σε ενδεχομένως λανθασμένα συμπεράσματα.
55
Εικόνα 40: Cctv Building
56
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
3.Hyperbuilding Στην προκειμένη περίπτωση έντονη είναι η αίσθηση ενός υπό κατασκευή κτίσματος. Θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο κυρίως για γλυπτική κατασκευή ή εγκατάσταση, παρά για λειτουργικό κτίσμα. Στατικά μοιάζει αδύνατο, έτοιμο να καταρρεύσει εφόσον δεν υπάρχει δυνατότητα διάκρισης των φερόντων και των φερομένων στοιχείων. Επιπλέον τα κεκλιμένα μέρη ίσως αποτελούν στηρίγματα που κρατούν την κατασκευή σταθερή. Βέβαια ενώ το ύψος φαίνεται να είναι σημαντικά μεγάλο, τα γεωμετρικά στοιχεία εκφράζουν μια πρωτόγονη απλότητα. Η χρήση του είναι ασαφής και σε αυτό συνεπικουρεί και η μη διάκριση των κενών και των πλήρων, δεν γίνεται αντιληπτή η έννοια του μέσα και του έξω. Η οριζόντιες και οι κατακόρυφες κινήσεις είναι απροσδιόριστο με ποιό τρόπο συμβαίνουν, καθώς δεν δίνεται κάποιο μέτρο της ανθρώπινης κλίμακας έτσι ώστε να είναι εφικτή η οποιαδήποτε υπόθεση. Η εικόνα δεν επιτρέπει τη διασαφήνιση των υλικών. Τέλος φωτογραφίζεται από χαμηλά με καμία ένδειξη του περιβάλλοντος χώρου. Σύμφωνα με το δημιουργό, ΄΄το κτήριο είναι κατασκευασμένο σαν μια μεταφορά της πόλης: οι πύργοι αποτελούν τους δρόμους, τα οριζόντια στοιχεία είναι πάρκα, οι όγκοι είναι οι επιμέρους περιοχές και οι διαγώνιοι είναι λεωφόροι΄΄.
Εικόνα 41: Hyperbuilding
57
Βιβλιογραφία _ δικτυακοί τόποι Koolhaas, R., Patteeuw V.,2003. Considering Rem Koolhaas and the Office for Metropolitan Architecture : what is OMA. Rotterdam : NAi Publishers Koolhaas, R.,2000. The Pritzker Architecture Prize, 2000 : presented to Rem Koolhaas. Los Angeles, Calif. : Jensen & Walker Koolhaas, R.,1998. OMA Rem Koolhaas living, vivre, Leben. Basel , Boston : Birkhauser Verlag
OMA,HYPERBUILDING, THAILAND, BANGKOK, 1996
Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://oma.eu/prtojects/1996/hyperbuilding (Προσπελάστηκε στις 1 Ιουνίου 2013)
Πηγή Εικόνων http://oma.eu/
58
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Επίλογος Όλοι οι δημιουργοί που παρουσιάστηκαν σε αυτή την ερευνητική εργασία αναμφίβολα έπλασαν χώρους ή κτίσματα θέτοντας ερωτήματα για τις βεβαιότητες ή τις κυρίαρχες αντιλήψεις που επικρατούσαν την εκάστοτε εποχή. Θέλοντας να διαφοροποιηθούν προσπάθησαν να σταθούν απέναντι σε κοινώς αποδεκτές και παγιωμένες καταστάσεις και κανόνες( φυσική, οπτική...). Αυτό που μπορούμε να πούμε συνοψίζοντας είναι πως με την εφαρμογή όλων των τεχνικών που αναφέρθηκαν κατόρθωσαν να καταρρίψουν την αντίληψή μας για τον κόσμο όπως τον βιώνουμε αποκαλύπτοντας μια άλλη αιφνίδια, παράδοξη ή και παιγνιώδη ακόμη όψη του, η οποία γεννάει την έκπληξη, την αμηχανία και το θαυμασμό.
Γενική βιβλιογραφία- αναφορές Globus Gordon G.,1984. Quantum Closures and Disclosures: Thinking-together Postphe-
nomenology and Quantum Brain Dynamics. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company
Raynolds J., 2004. Merleau-Ponty And Derrida: Intertwining Embodiment And Alterity. Ohio: Ohio University Press Μπαντές Θ.,2008, ΄Ο Μπέρτολτ Μπρέχτ, ο Κόυνερ και η διαλεκτική΄, pnevmantilogias (internet) Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://pnevmantilogias.wordpress.com/tag/%CF%80%CE%B1%CF% 81%CE%B1%CE%BE%CE%AD%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1/ (Προσπελάστηκε στις 1 Ιουνίου 2013)
Δικτυακοί τόποι Τάτλα Ε., 2011, ’Η σημασία της φιλοσοφίας στην αρχιτεκτονική εκπαίδευση’, greek architects. gr(internet) 2 Μαρτίου Διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.greekarchitects.gr/gr/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE% B9%CF%84%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF %82-%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%B5%CF%82/%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%AD%CE%B4%CF%81%CE%B9%CE%BF-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CF%84%CE% B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82-id3897 (Προσπελάστηκε στις 30 Μαίου 2013) http://www.opengr.net/MEDIE1/brecht1.htm
59