MONUMENTAAL ROBUUST EN GROEN

de cellenstructuur wordt gebruikt voor de transformatie tot hotel.

Het voormalige gevangeniscomplex Wolvenplein in de binnenstad van Utrecht wordt getransformeerd tot een bijzondere mix van wonen, werken en horeca.

Architectenbureau BiermanHenket heeft met landschapsarchitect Karres en Brands in opdracht van gebiedsontwikkelaar AM en Levenslang cv het ontwerp gemaakt voor de herontwikkeling. De plannen behelzen een mix van koop- en huurwoningen, bedrijfs- en atelierruimten, een stadshotel, horeca, een buurtvoorziening en een openbare wandelroute met voetgangersbrug.

AM en Levenslang cv zijn sinds de overdracht in 2021 de eigenaren van het monumentale gevangeniscomplex. Na jaren van onbruik wordt het voormalige Huis van Bewaring aan het Wolvenplein de komende jaren omgevormd tot een aantrekkelijk verblijfsgebied. Het hoofdgebouw van de gevangenis, een rijksmonument, blijft in de plannen van de eigenaren bestaan en wordt een multifunctioneel gebouw, omringd door een dertigtal nieuwbouwwoningen. “Deels sociale huur en deels middensegment, op basis van een uniek initiatief”, vertelt projectarchitect Joep van As van BiermanHenket (o.a. Anne Frank Huis).

‘RUST EN REURING’

Het idee voor de transformatie van Wolvenplein, gesitueerd in de uiterste noordoosthoek van de Utrechtse binnenstad, komt van omwonenden en is met de ontwikkelaars in een tenderselectie gebracht, waarin het consortium het ontwerp met BiermanHenket en Karres en Brands verder uitwerkte. Het credo van het plan is ‘rust en reuring’, zegt Van As. “Het gevangeniscomplex heeft de oorspronkelijke functie verloren; deze wordt in het herontwerp zoveel mogelijk in zijn waarde gelaten; de kenmerkende cellenstructuur, de galerijen en de vleugels van het complex blijven in het ontwerp herkenbaar aanwezig.”

Naast een mix van functies, waaronder verschillende woningtypen, horeca en werkruimten, wordt het voormalige gevangeniscomplex onder meer ontsloten met een nog nader in te vullen voetgangersbrug over de singelgracht, en na de voorgenomen sloop van enkele later toegevoegde gebouwen wordt het terrein vergroend. “Het Wolvenplein wordt een zeer autoluw gebied waar de passant te gast is; de cellenstructuur van de gevangenis is uitermate geschikt voor gebruik als werkruimte en hotel; het hart van het Kruisgebouw wordt een lobby waarin ruimte is voor ontmoeting en waar ook de brievenbussen van bewoners worden geplaatst; de voormalige gymzaal en een aantal niet-monumentale facilitaire gebouwen aan de zuidzijde worden verwijderd.”

BOLWERKEN

In de plannen komt daar een blok met sociale en middenhuurwoningen voor terug; op het terrein van de gesloopte gebouwdelen worden de voormalige luchtplaatsen opengemaakt en vergroend; de overige woningen zullen tegen de buitenmuren worden aangebouwd, in het voorstel uit te voeren in een materialisering die aansluit bij het robuuste karakter van het gevangeniscomplex. Van As: “Om daglicht te creëren worden met respect voor het monument gevelopeningen gemaakt in de gesloten gevangenismuur. Wij creëren daarnaast vier hoven die als binnentuinen fungeren met ieder hun eigen functie, sfeer en intensiteit; uiteraard is verduurzaming ook een belangrijk aspect in de verdere uitwerking.”

Het Wolvenplein is gesitueerd op een bolwerk in de singelstructuur van de Utrechtse binnenstad. “Wij hebben met Karres en Brands met name gekeken naar het functioneren van de andere bolwerken aan de singel en sluiten daarbij aan. Een nieuwe brug maakt de route langs de singel van het centrum naar het Griftpark mogelijk; dat wordt een doorgaande wandelroute over het voorterrein van het projectgebied; het moet ook mogelijk zijn rondom het complex te wandelen, het ‘struinpad’ noemen wij dat. Uiteraard staat het hele ontwerp onder toezicht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed; bewoners, gemeente en ontwikkelaars zitten vroeg aan tafel. Die gezamenlijke betrokkenheid komt de kwaliteit van het plan alleen maar ten goede.”

Besluitvorming

Een en ander is onderdeel van een zorgvuldig besluitvormingsproces met vele stakeholders. De gemeenteraad heeft in juli 2019 een visiedocument vastgesteld. De visie gaf de randvoorwaarden aan voor de verkoop. Partijen konden daarna een plan opsturen. De gemeente Utrecht beoordeelde de plannen samen met het Rijksvastgoedbedrijf, de toenmalige eigenaar van het complex. Plannen die voldeden, gingen door naar een tweede ronde. In de derde ronde werden de risico’s gespreid voor een winnend bod.

De uiteindelijke bieding werd gedaan in april 2021. Het consortium kwam met het hoogste bod en mocht