‘rust en reuring’ is het ontwerpcredo

Ontwerpgeschiedenis Van De Gevangenis

De Penitentiaire Inrichting Wolvenplein is een uit 1856 daterende gevangenis in het centrum van Utrecht. Tot de sluiting in 2014 was het de oudste cellulaire gevangenis van Nederland die nog als penitentiaire inrichting dienst deed. Regelmatig zijn delen bijgebouwd of verbouwd.

Het complex bestaat uit een hoofdgebouw met enkele dienstwoningen. De Utrechtse gevangenis kreeg een kruisvormige plattegrond naar ontwerp van

Isaäc Warnsinck en de ingenieur van Waterstaat, J. Fijnje. Het cellenblok werd omsloten door een muur en een voorgevel met daarin woningen voor het personeel. De gevangenis op ‘Wolvenburg’ heeft een centrale hal (het vlak), van waaruit het toezicht plaatsvond op de drie vleugels waarin de gevangenen individueel in hun cel waren ondergebracht. Het gevangenisterrein kreeg daarnaast een ringmuur met hekwerk, een directiegebouw voor portier en directieleden en nog twee dienstwoningen. In 1877 werd de gevangenis uitgebreid met een verlengde noordoostvleugel inclusief souterrain, naar een ontwerp van J.F. Metzelaar. Diens zoon W. Metzelaar ontwierp het in 1903 gerealiseerde kerkgebouw voor de gevangenen op het terrein. In het jaar 2000 vond een grote renovatie c.q. update plaats naar een ontwerp van Marc van Roosmalen, en werd het gevangeniscomplex na een lange procedure van tien jaar een rijksmonument. het plan verder uitwerken; de gemeente heeft de inhoudelijke invulling stevig begeleid, met een ontwikkelrol voor omwonenden. “Wij hebben het visiedocument samen met het Rijksvastgoedbedrijf opgesteld”, zegt projectmanager Linda Kuik van gemeente Utrecht. “De ontwikkelaar heeft samen met de gemeente een participatieplan gemaakt en voert nu gesprekken met verschillende brainstormgroepen waarin omwonenden deelnemen.”

SOCIALE HUUR

Eind 2021 hebben woningcorporatie Mitros (na 1 januari 2023 ‘Woonin’) en AM een intentieovereenkomst gesloten voor de beoogde afname van sociale en middenhuurwoningen op het Wolvenplein. In deze overeenkomst zijn afspraken gemaakt ten aanzien van de vervolguitwerking van het ontwerp. “Uitgangspunt voor het ontwerp van de sociale en middenhuur woningen is het functioneel en technisch Programma van Eisen van Mitros, aldus vastgoedontwikkelaar Cynthia Oorschot.

Alle 18 sociale en middenhuur woningen zijn gesitueerd in één blok van 3 bouwlagen hoog. Uitgangspunt is woningen te realiseren van circa 50m2 GBO. Oorschot: ”Belangrijk is dat wordt voldaan aan het PvE van Mitros; daarin is bijvoorbeeld vastgelegd dat alle woningen over privé buitenruimte beschikken en dat het gebouw per lift ontsloten dient te zijn, zodat het ook toegankelijk is voor mindervaliden.” AM werkt op basis van deze uitgangspunten het schetsontwerp verder uit naar VO en DO en legt de nieuwe ontwerpen ter beoordeling voor aan Mitros, waarin ook de betaalbaarheid en eventuele gevolgen voor beheer en onderhoud worden meegenomen.

Vervolgproces

Het Utrechtse college van B&W vindt dat het plan veel kans heeft. In april 2022 heeft het een intentiedocument vastgesteld. Hierin staan onderzoeksvragen voor de volgende fase. Ook de afspraken over het proces, de planning, de verdeling van taken en hoe burgers mee kunnen denken staan erin.

Bewonersgroep De Witte Wolf is in het initiatief betrokken; de gemeente zit tijdens de ontwerpsessies aan tafel. Kuik: “Het intentiedocument wordt momenteel uitgewerkt tot een bouwenvelop. Daarin worden bijvoorbeeld de definitieve uitvoering van de voetgangersbrug, en de resultaten van de afspraken met De Witte Wolf en Mitros vastgelegd; te denken valt aan woningtypes en -oppervlakten en het programma van het Kruisgebouw met ontmoetingsruimte.”

De bouwenvelop is ook de basis voor het nieuwe bestemmingsplan. Hierin komen de eisen te staan aan het bouwplan (o.a. bouwvolume en bouwhoogte) en de inrichting van de openbare ruimte. Op het bestemmingsplan kan iedereen reageren. Vervolgens hakt de gemeenteraad van Utrecht de knoop door. Keurt de raad het plan goed, dan start de uitvoering van de plannen. Kuik: “Naar verwachting neemt de uitwerking van de bouwenvelop nog tot begin 2023 in beslag.”