rozkwitanie tradycji

zdjęcia Muzeum Pomorza Środkowego

kulturoWE oBrazy kWIatóW

kwiaty to naturalna ozdoba łąk, pól i lasów. Zachwycają, zdumiewają bogactwem form i kolorów, budząc w człowieku potrzebę uchwycenia i odwzorowania ich obrazu. W kulturze germańskiej oraz słowiańskiej kwiaty od wieków związane były z życiem człowieka. W języku, folklorze, przekazach słownych i pisemnych utrwalone jest przekonanie, że kwiaty to istoty czujące, żywe, synonim duszy, a przede wszystkim odbicie ludzkiego życia. kwiaty, jak żaden inny element przyrody, swoją urodą i nietrwałością podkreślają podstawowe wartości świata. Mówią o jego pięknie i przemijalności. Nie dziwi zatem fakt powszechności i różnorodności ich odwzorowań i symboliki w licznych obszarach dawnej i współczesnej kultury mieszkańców wsi i miast.

kwiaty naturalne i sztuczne są ozdobą ludzi, ich domów, otoczenia, miejsc sakralnych, świadkami rodzinnych i cyklicznych obrzędów, bohaterami pieśni, baśni, apotropeikami, lekami. Potrzeba utrwalania, zachowania i przetwarzania wizerunku kwiatów sprawiła, że stały się one obecne we wszystkich sferach życia człowieka, towarzysząc mu od narodzin do śmierci.

wystawa etnograficzna: rozkwitanie tradycji. kulturowe obrazy kwiatów zorganizowana w Młynie zamkowym Muzeum Pomorza Środkowego w słupsku ukazuje przedmioty, przywołuje fragmenty pieśni, opowieści o kwiatach, wspomnienia – dzieła dawne i współczesne. Maluje kulturowy obraz kwiatów, uniwersalny dla mieszkańców Pomorza bez względu na

język, jakim się posługiwali. niemcy, kaszubi oraz Polacy, którzy przyjechali na te tereny z różnych regionów, podobnie postrzegali kwiaty i ich symbolikę. kwiat kobiecości kwiat to wyraz ogólnosłowiański, etymologicznie wykazujący pokrewieństwo ze słowami świat i gwiazda. w języku niemieckim słowo blumen wywodzi się z indoeuropejskiego słowa bhlô oznaczającego „kwitnąć”, „pojawiać się”. dawniej kwiaty powszechnie łączono z kobiecością, w szczególności z panieństwem i dziewictwem. także współcześnie zdobienie, dbałość o kwiaty w otoczeniu to wciąż domena kobiet. Przydomowe ogródki - dawniej zwane kwietnikami, gajami, grządkami, rabatami, klombami czy zielnikami - dziś często ograniczają się do kilku donic przed domem, na miejskim balkonie czy do bukietu w wazonie. zamiłowanie i potrzeba obcowania z kwiatami oraz podkreślania poprzez ich obecność wagi wydarzenia wciąż są obecne i żywe w kulturze. a czasem im mniej żywych kwiatów w otoczeniu, tym większe potrzeby ich zachowania, odwzorowania. na Pomorzu odnajdujemy różnorodność ukształtowanych przez wieki tradycji. w poszczególnych kręgach tej mozaiki kulturowej kształtowały się odmienne przedstawienia ikonograficzne kwiatów. rozmaitość form zależna była nie tylko od indywidualnego sposobu postrzegania natury, ale także od narzucanych norm stylistycznych. Była ona pod wpływem kultury mieszczańskiej i zależała od dostępności materiałów, z których wykonywano wizerunki kwiatów. ogromny wpływ na sposób ich przedstawiania miał rozwój papierni obecnych na Pomorzu od XVi wieku. z biegiem lat większa dostępność bibuły sprawiła, że wieś zakwitła tradycją wykonywania kwiatów z papieru i współcześnie postrzegamy je jako symbol polskiej kultury ludowej.

kWiaToSTaN

dziś umiejętność tworzenia kwiatów z bibuły i krepiny posiadają zarówno świadkowie XX-wiecznych tradycji, jak i artystki, projektantki, etnodizajnerki świadomie poszukujące korzeni swojej tożsamości oraz sposobu wyrażenia siebie. Podpatrują naturę niemalże jak przez mikroskop, wykorzystują doświadczenia i wspomnienia z dzieciństwa spędzonego wśród kwietnych łąk, tworzą rekonstrukcje na potrzeby instytucji dbających o zachowanie dawnych tradycji czy sięgają wyłącznie do własnej wyobraźni.

Powody tworzenia są różnorodne. Powstające dzieła rozkwitają w dłoniach twórczyń, dając wyraz ich wrażliwości, sposobu pojmowania sztuki i interpretacji spuścizny przodków. ile dłoni, tyle potrzeb tworzenia i sposobów wyrażenia kwietnych myśli. na wystawie rozkwitanie tradycji poznajemy twarze twórczyń: Bogumiły Bednarek, reginy Białk, teresy Brzeskiej, janiny Garbowskiej, doroty Gasyny, krystyny Gasyny, iwony klinger, olgi krasoń, kazimiery krawczyk, Grażyny Paul, joanny rutkowskiej, jolanty stryszko, Haliny łuńskiej. Poznajemy kobiety w różnym wieku, o różnorodnych zawodach, z miast i wiosek, które łączy jedna pasja. sztuka tworzenia kwiatów, niegdyś nierozerwalnie związana z wiejską obrzędowością, przywracana jest do życia w nowych formach stylowych. nasiona kwiatów przetrwały, a tradycja wciąż rozkwita. Mistrzowskie umiejętności twórczyń nadal wzbudzają zachwyt, choć to już inne kwiaty, inni ludzie, inny czas.

Magdalena Lesiecka 