International School Almere

_International School Almere

_International School Almere Nieuwbouw . Voortgezet Onderwijs (particulier) . Almere . opdrachtgever Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm . opgeleverd februari 2011 . 5094 m2

_International School Almere De ISA is een school voor internationaal onderwijs voor leerlingen van 12 tot 18 jaar. De school verwacht de komende 5 jaar te groeien van 80 tot maximaal 300 leerlingen. Naast huisvesting van de ISA wordt een deel van het gebouw verhuurd aan het CAH (Christelijke Agrarische School). De flexibele opzet maakt het mogelijk delen van het gebouw te verhuren aan verschillende gebruikers. De ISA zorgt voor een prikkelende onderwijsomgeving voor leerlingen die lange dagen op school doorbrengen, en veel tussenuren hebben waarbij ze niet van het terrein af gaan

De nieuwbouw van de ISA is gesitueerd in het Cascadepark-Oost, dat tezamen met het Cascadepark-West een centraal in Almere Poort gelegen parkgebied gaat vormen. Dit park is aangewezen als proeftuin voor duurzame architectuur van Flevoland. Het park loopt als een slinger van West naar Oost door Almere Poort, waarbij bebouwing in zogenaamde groene ‘kamers’ zal worden gerealiseerd; De groene kamers zijn open plekken in de boomzone. De ISA wordt aan alle zijden begrensd door fiets- en looproutes. De auto is in het park te gast en parkeert, uit het zicht, in de parkeergarage die is geïntegreerd in het gebouw.

De paviljoens delen het speelplein op, waardoor plekken ontstaan met een eigen gebruik en karakter. Patio’s zorgen voor licht en lucht in het compacte gebouw en maken levendige fysieke en visuele verbindingen tussen ruimten gebruikers mogelijk. Door het schoolplein op het dak te plaatsen, wordt de grond daadwerkelijk dubbel gebruikt en is een bijzonder architectonisch en landschappelijk concept ontworpen.

De beschikbare kavel is volledig bebouwd wat resulteert in een zeer gunstige verhouding tussen het geveloppervlak en de volume van het gebouw. Het ontwerp gaat uit van een organisatie van zoveel mogelijk programma op de begane grond, met daarboven het schoolplein en een aantal vrij gepositioneerde paviljoens. Door deze opzet ontstaat een veilige, besloten buitenruimte met uitzicht over het park.

links: entreezone ISA / Cascadepark rechts: gevelfragment / situatie

14

2 13

15

13

10

15 6 13

verdieping

2

1 lobby

5

2 kantoorruimten

3 7

1

3 voorzieningenblok: toiletten / bergingen

10

3

4 parkeergarage / fietsenstalling

3

5 patio 6 gymzaal / sportveld 7 gemeenschappelijke ruimte / kantine

9

8 auditorium

5 4

10 6

3

9 ‘forum’ 10 onderwijsruimten

8

11 ‘salon’ 5

12 ‘lounge’

3

4

13 schoolplein 14 mediatheek 15 techniek

4 12

5

10

11

beganegrond

pag.6

links: beganegrond / verdieping rechts: schoolplein / patio / zuid-oostgevel

links: auditorium rechts: centrale hal / mediatheek

De onderwijsvisie van de ISA een lesprogramma met lange dagen op school, verscheidenheid aan voorzieningen en menging van culturen.

Wij hebben het concept van een ‘Italiaans dorp binnen het gebouw’ ontwikkelt; nauwe straten die zich verbreden tot gemeenschappelijke pleinen, doorkijkjes, groene patio’s, overal is iets te ontdekken. Dit concept staat voor een prikkelende en contrastrijke omgeving die bijdraagt aan de ontwikkeling van de student; stil versus druk; smal versus breed; donker versus licht; hoog versus laag; binnen versus buiten. Een concept waarbij er aandacht is voor verschillende typen verblijf, activiteiten en sociale structuren.

Bij deze typen verblijf spelen openheid en geborgenheid, de afmetingen en de locatie van de gemeenschappelijke ruimten binnen het gebouw een belangrijke rol. Naarmate de leerlingen dieper in het gebouw ‘doordringen’, komen ze in een meer huiselijke, privé sfeer.

De gemeenschappelijke ruimten hebben ieder een eigen karakter,

pag.10

waarbij de patio’s zorgen voor een bijzondere verlichting. Van de drukke, naar buiten gerichte hal bij de entree, via de centrale gemeenschappelijke ruimte met tribunetrap, naar steeds meer besloten, rustige ruimtes voor studie in leergroepen of individueel eindigend bij de huiskamer, waar leerlingen zich kunnen ontspannen.

In het interieur is gekozen voor duurzame materialen die minimaal onderhoud vragen en goed recyclebaar zijn: beton, natuursteen, gelamineerd houten, geanodiseerd aluminium, en gietvloeren. Veel materialen zijn onbehandeld toegepast, schoonwerkbeton en houten wandbekleding. Uitgangspunt voor het interieur is ingetogen met warme en kleurrijke elementen; de met hout beklede voorzieningen volumes en tribunetrap, gekleurde lockers en nissen, uitgiftebalie in de kantine, receptie en meubels. Ook het groen in de verschillende patio’s en de doorzichten naar het park dragen bij aan een bijzondere en duurzame sfeer.

langsdoorsnede

links: interieur leerplein rechts: inkijk in patio / langsdoorsnede

pag.11

_Milieu en Duurzaamheid De commissie Brundtland definieerde duurzaamheid in 1987 al kernachtig: “Een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder het vermogen van toekomstige generaties in gevaar te brengen om in hun eigen behoeften te voorzien.” Voor ons vak komen de eindigheid van het te bebouwen aardoppervlak, de beperkte voorraad grondstoffen en de beperkte opnamecapaciteit van de omgeving al gauw in beeld.

Inmiddels heeft het denken over duurzaam bouwen een vlucht genomen. De vele ontwerp- en toetsingsmethodieken die in de afgelopen periode zijn verschenen, zijn echter geen blauwdruk voor duurzame architectuur. Een duidelijke visie van de architect over duurzame architectuur is vereist!

Ons credo is dat duurzaam bouwen maatwerk is. Een hightech installatie of een gevel van onbehandeld hout is niet voor iedere gebruiker geschikt. Duurzame keuzes en maatregelen zijn bij een gebouw alleen zinvol als ze bij de gebruikers en het toepassingsgebied passen.

Dit vereist kennis van en ervaring met de beschikbare duurzaamheidmaatregelen en toepassingen. Vanuit de ambities en eisen van de opdrachtgever wordt een pakket aan maatregelen voorgesteld en de investeringskosten en gebruiksvriendelijkheid afgewogen. Het is belangrijk dat hier op alle schaalniveaus weloverwogen keuzes in gemaakt worden en dat de gehele levenscyclus van het gebouw hierin betrokken wordt.

De vorm en de oriëntatie van een gebouw is van grote invloed op de energiehuishouding. Wat is de verhouding tussen de schil en het vloeroppervlak? Welke zonligging sluit goed aan bij welke ruimtes? Wat heeft dit voor consequenties voor de warmtevraag in de winter, de koellast in de zomer, de verhouding daglicht versus kunstlicht? Met de juiste keuzes wordt een belangrijke basis gelegd voor een duurzaam gebouw. Al bij het eerste gesprek met onze opdrachtgevers en gebruikers zetten wij deze werkwijze in. Wij fungeren gedurende het gehele project als spin in het web om alle wensen, eisen en ambities tezamen met de overige adviseurs te verwezenlijken in één integraal duurzaam ontwerp.

Het klimaat en comfort van schoolgebouwen is een veelbesproken onderwerp. Dit komt bij oudere maar helaas ook nieuwe schoolgebouwen voor. Installaties zijn niet te regelen of te gecompliceerd voor het doel. Wij pleiten voor installaties die doelmatig en vraaggestuurd zijn en die in een gezonde verhouding staan tot de investering, waarbij wij op de hoogte blijven van alle actuele ontwikkelingen.

Flexibiliteit kan bijdragen aan een langere levensduur van gebouwen. Een gebouw dient hier zowel ruimtelijk, installatietechnisch als constructief op te worden voorbereid zodat aanpassingen in de toekomst mogelijk zijn. Een voorbeeld van een duurzaam project is de International School Almere (ISA). Deze school voor middelbaar onderwijs is gesitueerd in het Cascadepark in Almere Poort; de gemeente heeft dit park gepositioneerd als etalage voor duurzame architectuur van Flevoland. De school is ontworpen aan de hand van een groei-

pag.12

_Milieu en Duurzaamheid

model. Binnen een open draagstructuur van kolommen zijn meerdere indelingen denkbaar. De flexibiliteit om een deel of delen van het gebouw afzonderlijk te kunnen verhuren, was hier dan ook een vereiste. Bij de ISA heeft ons ontwerponderzoek uitgewezen dat met het volledig bebouwen van de beschikbare kavel een zeer gunstige verhouding tussen omtrek en volume bereikt kon worden.

Dergelijke onderzoeken zijn essentieel als vertrekpunt voor een duurzaam ontwerp. Bij de ISA is het schoolplein op het dak gesitueerd waardoor de grond daadwerkelijk dubbel wordt gebruikt en er kansen zijn ontstaan voor een bijzonder architectonisch en landschappelijk concept. Het bewijst tevens dat het integreren van duurzame ambities gebouwen verrijkt en interessanter maakt.

Het optimaal afstemmen van de gevel en de installaties is onontbeerlijk voor een energiezuinig gebouw. Door middel van het inzetten van een temperatuuroverschreidingsberekening kan er afstemming plaats vinden tussen bijvoorbeeld zonwerend glas als onderdeel van de bouwkundige schil en de installaties. Transparatie is hierbij gewaarborgd en het gebouw behoudt een aangenaam binnenklimaat.

Bij de ISA bestaat deze uit sterk ge誰soleerde prefab elementen met een natuurstenen afwerking. Naast de hoge isolatiewaarde zit de besparing vooral in de bouwtechnische uitwerking. Door prefabricage onder ideale omstandigheden wordt technisch en kwalitatief het beste resultaat bereikt en wordt de bouw aanzienlijk versneld. Er wordt zo bespaard op disciplines, bouwkosten, faalkosten, verpakking en het gebruik van materiaal en materieel. Wij kiezen hierbij voor duurzame materialen die minimaal onderhoud vragen en goed recylcebaar zijn. Dit geldt voor zowel de gevel als ook voor het interieur. Met duurzaam bouwen kiezen wij voor levensloopbestendige, aantrekkelijke en omgevingsvriendelijke architectuur. Architectuur die wensen van toekomstige generaties mogelijk maakt, en de wensen van de huidige generaties honoreert.

rechts: duurzaamheidsmaatregelen ISA

pag.13

links: gang paviljoen rechts: sportkooi

_Binnenklimaat Frisse scholen Het binnenklimaat van scholen staat volop in de belangstelling. Wij volgen de discussie nauwgezet en leveren regelmatig een bijdrage. Ons bureau is actief deelnemer in ‘BNA onderzoek’ en wij leverden de secretaris de voormalige Staro. Daarnaast hebben wij zitting in de werkgroep ‘Multislim beton’ die tot doel heeft betonkernactivering te verbeteren.

In hoofdlijnen zijn de aspecten van een goed binnenklimaat: Goede luchtkwaliteit, thermisch, visueel en akoestisch comfort en laag energieverbruik. De eerste vier aspecten leveren een belangrijke bijdrage aan het welbevinden, de prestaties en de gezondheid van de gebruikers. Het laatste heeft naast ecologische consequenties ook gevolgen voor de energienota gedurende de gehele levensloop van de school. Hoewel iedereen het bovenstaande zal onderschrijven gaat het nog steeds regelmatig verkeerd met het binnenklimaat. Dat komt deels door verkeerde budgettering en deels omdat voortdurend de parameters veranderen.

De EPC eisen worden voortdurend aangepast, een traditioneel schoolbord heeft andere lichtcondities nodig dan een smartboard, een leerdomein stelt andere akoestische eisen dan een klaslokaal, en de opwarming door zoninstraling is per schoolgebouw uniek. Een goed binnenklimaat komt tot stand als de eisen worden toegespitst op het te verwachten gebruik, het gebouw energetisch passief wordt ontworpen, fluctuaties in temperatuur worden getemperd door de juiste zonoriëntatie en zonwering, met gezond verstand wordt gekeken naar de ventilatiestromen, de bediening van de installaties niet te complex is en het onderhoud past bij de gebruiker.

Een goed plan vereist een actieve en kritische rol van de architect. Goede samenwerking met de installatieadviseur spreekt voor zich, maar ook de uitvoering van de constructie speelt mee. De verdeling van de kosten voor bouwkunde en installaties dient bij aanvang te worden bepaald waarbij de ambities van de opdrachtgever en de adviseurs gecommuniceerd en afgestemd moeten worden.

Toets achteraf Het nieuwste ‘programma van eisen – Frisse scholen’ van SenterNovem van september 2010 is te recent om als uitgangspunt te hebben gediend, maar het is zeker interessant om de bestaande gebouwen eraan te toetsen. De bijna opgeleverde Internationale School Almere scoort de goed volgens de lijst. Slechts op enkele punten is het kritisch zoals het aantal te openen ramen van 4 stuks per klaslokaal. Deze wens is niet overgenomen omdat er voor de gebalanceerde luchtbehandeling gerekend is met een hogere bezettingsgraad, en bewegende delen meer onderhoud eisen, duurder zijn en inbraakgevoelig. De vrije hoogte van minimaal 2.80m1 wordt niet overal gehaald, maar wel op veel plaatsen.

De EPC waarde van 0.7 is natuurlijk uitstekend, de lage temperatuur vloerverwarming, de PV panelen, zonwerend glas met de juiste waarden, PIR isolatie, overstekken, hoge soortelijke massa van de constructie, bewegingsdetectie op de verlichting, verduistering in de lokalen, minmaal 70% akoestisch plafond, et cetera scoren allemaal positief met een C of beter.

Ook als je het PVE frisse scholen gebruikt moet je goed blijven nadenken. Zo hebben wij bij de ISA bij het ontwerp van de installatie rekening gehouden met eindexamens in de sportzaal. Met de keuze voor drie luchtbehandelingkasten kan ook bij niet gelijktijdig gebruik van de ruimtes doelmatig geventileerd worden. Voor het bestuur was de keuze voor een gezond gebouw snel gemaakt. De reden is misschien wat prozaïsch, maar als het ziekteverzuim onder het personeel maar een fractie kan worden teruggedrongen verdient de investering zich al terug. Dat is een heel ander plaatje dan terugverdientijd op basis van energieverbruik.

pag.16

_Binnenklimaat

pag.17

_International School Almere

Architectuurbureau Sluijmer & van Leeuwen . Kerkstraat 21 . 3581 RA Utrecht .

T 030 231 87 61 . F 030 23 67 965 . W www.architectuurbureau.nl