Akti normativ me fuqine e ligjit neni 101 i kushtetutes by artemida hoxhaj

FAKULTETI I DREJTËSISË UNIVERSITETI I TIRANËS

TEMA: AKTI NORMATIV ME FUQINË E LIGJIT

PUNOI: ARTEMIDA HOXHAJ UDHËHEQËS SHKENCOR: MA. ERIND MËRKURI KORRIK 2015 ABSTRAKT Motivimi për përzgjedhjen e temës “Akti normativ me fuqinë e ligjit” është marrë jo vetëm nga mungesa e trajtimeve të mirëfillta juridike lidhur me interpretimin e nocioneve përbërës, parakushte për nxjerrjen e këtij akti, por më së shumti për shkak të keqinterpretimit të tyre. Keqinterpretim ky i bërë jo vetëm nga subjekte jo të specializuaar në fushën juridike, si media dhe parti politike të cilat trajtojnë këtë akt në situata “të nxehta” kur ai nxirret nga Këshilli i Ministrave, por shpesh edhe nga juristë të mirëfilltë, gjë që e bën mjaft komplekse problematikën në fjalë dhe shtron përpara domosdoshmërinë e një trajtimi më të thelluar dhe të mirëfilltë të kuptimit të nocionit dhe fuqisë juridike të aktit në fjalë dhe elementeve të cilët duhet të ekzistojnë para nxjerrjes së tij. Punimi është fokusuar në trajtimin e elementëve të domosdoshëm të cilët duhet të ekzistojnë si kushte për nxjerrjen e aktit normativ me fuqinë e ligjit dhe sqarimin e kuptimit të secilit prej tyre, por bazuar më së shumti në problemet praktike që lindin çdo

ditë e më tepër dhe vendimet e Gjykatës Kushtetuese, është përpjekur ti jepet përgjigje edhe pyetjeve që kanë lindur rreth kësaj teme ,si psh : A ka akte të cilët s’mund të krijohen, ndryshohen, shuhen me akt normativ me fuqinë e ligjit ? Cilët janë këta ? A mund të ndryshohet Kushtetuta me akt normativ me fuqinë e ligjit ? Këto problematika dhe jo vetëm, janë trajtuar duke marrë në shqyrtim më së shumti vendimet e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë, por edhe duke paraqitur dhe analizuar problematikat që potencialisht këto vendime mbartin bazuar në parashikimet që Kushtetuta bën . Si përfundim, mund të thuhet se nxjerrja e aktit normativ me fuqinë e ligjit është nje kompetencë e cila përbën derivim nga kompetencat e zakonshme ekzekutive të Këshillit të Ministrave, duke i dhënë kështu, përjashtimisht, një kompetencë legjislative Këshillit të Ministrave. Kjo kompetencë duhet të ushtrohet në kushtet e ekzistencës së “nevojës” dhe “urgjencës”, kur situata e bën të pamundur ndjekjen e rrugës së zakonshme legjislative ose edhe të asaj me proçedurë të përshpejtuar . Fjalë kyçe: nevojë, urgjencë, fuqi që nga fillimi, fuqinë e ligjit, përkohshmëri, Këshilli i Ministrave .

MIRËNJOHJE Mirënjohja dhe falenderimi shkon per te gjithe pedagogët e Fakultetit të Drejtësisë të Universitetit të Tiranës. Falë profesionalizmit dhe perkushtimit të tyre per te përcjellë dije kam arritur ne realizimin e këtij punimi. Në veçanti falenderoj pedagogët e së drejtës kushtetuese udhehequr nga Prof.Dr. Aurela Anastasi , të cilët më kanë përcjellë pasionin e pakushtëzuar për këtë degë të së drejtës. Mirënjohje të veçantë për udhëheqësin shkencor të këtij punimi MA.Erind Mërkuri për kontributin dhe mbështetjen e tij të vazhdueshme . Dhe së fundmi, mirënjohje pafund për familjen time që më ka mbështetur gjithmonë në realizimin e synimeve të mia .

PASQYRA E TEMËS ABSTRAKT Mirënjohje Hyrje Akti normativ me fuqinë e ligjit, kuptimi i elementëve përbërës të tij .......................7 Parimi i ndarjes dhe balancimit të pushteteve i parë lidhur me kompetencën e Këshillit të Ministrave për të nxjerrë akte normative me fuqinë e ligjit…………....10 Raportet mes ligjeve që miratohen me proçedurë të përshpejtuar dhe akteve normative me fuqinë e ligjit……………………………………………………………13 Dallimi mes masave të jashtëzakonshme dhe akteve normative me fuqinë e ligjit…15 Afatet brenda të cilave hyn në fuqi vendimi i Gjykatës Kushtetuese që vendos shfuqizimin e aktit normativ me fuqinë e ligjit……………………………………….16 Efektet juridike të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese që shfuqizojnë një akt normativ me fuqinë e ligjit……………………………………………………………..18 Aktet të cilat s’mund të krijohen,ndryshohen,shfuqizohen me akt normativ me fuqinë e ligjit.....................................................................................................................20 A mund të kufizohen të drejtat dhe liritë e garantuara në Kushtetutë me akt normativ me fuqinë e ligjit?............................................................................................22 VENDIME TË GJYKATËS KUSHTETUESE TË REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË ME OBJEKT: SHFUQIZIMIN E AKTEVE NORMATIVE ME FUQINE E LIGJIT; KOMENT LIDHUR ME RISITË DHE PROBLEMATIKAT QË ATO PARAQESIN....................................................................................................... a. Vendimi nr 24 datë 10.11.2006 i Gjykatës Kushtetuese...................................25 b.Vendim nr.1 datë 06.02.2013 i Gjykatës Kushtetuese…………………...31 c. Vendimi nr. 23 datë 16.04.2014 i Gjykatës Kushtetuese .................................34 d. Vendimi nr.5 datë 5.02.2014 i Gjykatës Kushtetuese......................................37 Si trajtohet në legjislacionet e shteteve të ndryshme kompetenca jo e zakonshme legjislative e qeverisë……………………………………………………………………… a. Italia……………………………………………………………………………..40 b. Spanja…………………………………...………………………………………42 c. Franca………………………………………………………………………...…44 3

d. e. f. g.

Gjermania Mbretëria e Bashkuar Shtetet e Bashkuara të Amerikës……………………………………………45 Irlanda…………………………………………………………………………..46

BIBLIOGRAFI…………………………………………………………………………47

HYRJE Akti normativ me fuqinë e ligjit është akti i cili në nxjerrjen dhe interpretimin e elementëve të tij përbërës kërkon një kujdes të veçantë për shkak të karakterit përjashtimor të nxjerrjes së tij, fuqisë juridike që ai ka dhe karakterit të organit që ka kompetencë për ta nxjerrë atë. Akti në fjalë duhet nxjerrë në kushtet e nevojës dhe urgjencës, kur zgjidhja e problematikës nëpërmjet proçedurës së zakonshme ose të përshpejtuar të nxjerrjes së ligjeve nuk mund të sjellë efikasitet dhe shpejtësi në zgjidhjen sa më të shpejtë të nevojës së paraqitur, e cila vlerësohet nga Gjykata Kushtetuese rast pas rasti. Ky akt, pasi vlerësohet paraprakisht nga Këshilli i Ministrave (për ekzistencën e kushteve të nevojës dhe urgjencës) ka fuqinë e ligjit të nxjerrë nga Kuvendi . Më pas

është Kuvendi , që brenda 45 ditëve duhet të bëjë një kontroll jo vetëm juridik por edhe politik për kushtet për të cilat akti është nxjerr. Dhe si instrument i fundit, që Kushtetuta parashikon për kontrollin e kushtetutshmërisë së kushteve të nxjerrjes së aktit normativ me fuqinë e ligjit dhe ligjit të tij miratues, është Gjykata Kushtetuese e cila duhet të bëjë një kontroll substancial, juridik, pasi vihet në lëvizje nga subjektet e legjitimuara nga Kushtetuta . Është Gjykata Kushtetuese e cila jo vetëm ka “fjalën e fundit” për aktin konkret për të cilin është vënë në lëvizje,por edhe për interpretimin përfundimtar,të detyrueshëm të kushteve që Kushtetuta parashikon për nxjerrjen e akteve normative me fuqinë e ligjit. Dinamika e nxjerrjes së akteve normative me fuqinë e ligjit është ne evoluim e sipër, ashtu si edhe jurisprudenca e Gjykatës tonë Kushtetuese.



Akti normativ me fuqinë e ligjit, kuptimi i elementëve përbërës të tij

Akti normativ me fuqinë e ligjit është akti i nxjerrë nga Këshilli i Ministrave për shkak të gjendjes para një situate “nevoje dhe urgjence” dhe si ushtrim i një kompetence të jashtëzakonshme legjislative nga ky organ. Ky akt nëse nuk miratohet nga Kuvendi brenda 45 ditëve e humbet fuqinë që nga fillimi. Akti normativ me fuqinë e ligjit përbën në këtë mënyrë ligj ne kuptimin material dhe vetëm nëse miratohet nga Kuvendi brenda 45 ditëve,përbën ligj edhe në kuptimin formal . Neni 101 i Kushtetutës parashikon se : “Këshilli i Ministrave, në rast nevoje dhe urgjence, nën përgjegjësinë e tij, mund të nxjerrë akte normative që kanë fuqinë e ligjit, për marrjen e masave të përkohshme. Këto akte normative i dërgohen menjëherë Kuvendit, i cili mblidhet brenda 5 ditëve nëse nuk është i mbledhur. Këto akte humbasin fuqinë që nga fillimi, në qoftë se nuk miratohen nga Kuvendi brenda 45 ditëve.” Për të kuptuar përmbajtjen dhe kushtet që duhet të ekzistojnë për nxjerrjen e akteve normative me fuqinë e ligjit, duhet të analizojme dhe sqarojme se çfarë do të kuptohet me secilin koncept që neni 101 paraqet ,kjo bazuar edhe në jurisprudencën e Gjykatës sonë Kushtetuese . “nevoja dhe urgjenca”- janë elementë përcaktues, vendimtarë, parakushte për nxjerrjen e akteve normative me fuqinë e ligjit , si rrjedhojë duhet të jenë vërtetuar se ekzistojnë

përpara momentit të marrjes së iniciativës nga qeveria për nxjerrjen e aktit normativ me fuqinë e ligjit.Këto dy kushte duhet të jenë gjithashtu të pranishme, të lidhur e të ndërvarur dhe në momentin kur nxirret akti normativ me fuqinë e ligjit. Mungesa e tyre sjell papajtueshmërinë e këtij akti me Kushtetutën dhe përbën ndërhyrje në kompetencat e legjislativit duke cënuar parimin e ndarjes dhe balancimit të pushteteve, ajo shndërrohet në ves të legjitimitetit kushtetues të qeverisë për nxjerrjen e aktit normativ dhe, në vijim, në ves të ligjit që e ka miratuar atë. Prania e nevojës dhe urgjencës në kushtet e nxjerrjes së një akti normativ me fuqinë e ligjit është e lidhur me ekzistencën e vetë normës . Urgjenca tregon vetëm një situatë që nuk mund të presë, ndërsa nevoja tregon substancën e saj, përcakton situatën që kërkon zgjidhje, tregon marrëdhënien shoqërore që kërkon rregullim ligjor. Keqinterpretimi më i madh që i bëhet në praktikë nocioneve të “nevojës dhe urgjencës” është barazimi i tyre më kushtet e gjendjes para fatkeqësive natyrore,gjëndjes së luftës,gjëndjes së jashtëzakonshme duke bërë në këtë mënyrë jo vetëm një interpretim stricto sensu, por një interpretim jo konform parashikimeve që vetë dispozita bën . Kjo sepse nevoja dhe urgjenca janë rrethana dhe situata fakti që vlerësohen rast pas rasti. Ato mund të shkaktohen nga faktorë të ndryshëm jetësorë, natyrorë e shoqërorë. Si raste të tilla përmendim fatkeqësitë natyrore, boshllëku legjislativ i shkaktuar nga shfuqizimi i akteve, nevoja për efekte të menjëhershme në fusha me ndjeshmëri të madhe publike, parandalimi i menjëhershëm i spekulimeve. Ajo që i bashkon të gjitha këto situata është fakti se përfaqësojnë një gjendje jo të zakonshme në jetën e vendit ku evidentohet dukshëm rreziku i ardhjes së pasojave të dëmshme për interesat publikë ose për të drejtat themelore të shtetasve. Ky rrezik dikton nevojën e masave të menjëhershme, por që legjislacioni ekzistues nuk i mundëson dot.1 Nevoja dhe urgjenca duhet të ekzistojne në mënyrë kumulative.”Nëse ekziston nevoja për nxjerrjen e një ligji, por pa ndonjë urgjencë të dukshme, qeveria nuk mund të ndërmarrë nismën për nxjerrjen e aktit normativ me fuqinë e ligjit, pasi kjo do të përbënte një detyrë të pushtetit ligjvënës. Vetëm kur situata e krijuar vlerësohet e pamundur të presë aq kohë sa nevojitet për nxjerrjen e ligjit të nevojshëm nga organi ligjvënës, qoftë edhe nëpërmjet procedurave të përshpejtuara, iniciativa ligjvënëse mund t’i kalojë qeverisë.” Gjykata Kushtetuese sanksionon gjithashtu edhe detyrimin që ka qeveria që të shpjegojë që në momentin fillestar arsyet që përbëjnë sipas saj “nevojë dhe urgjencë” : “Qeveria është e detyruar të shpjegojë dhe argumentojë nevojën dhe urgjencën konkrete që e kanë detyruar të nxjerrë aktin normativ me fuqinë e ligjit. Ky detyrim ka karakter formal dhe substancial. Qeveria është e detyruar ta pasqyrojë shpjegimin në përmbajtjen e çdo akti normativ me fuqinë e ligjit që nxjerr, minimalisht në preambulën e tij.” “nën përgjegjësinë e tij”- përgjegjësi politike e Këshillit të Ministrave. 1 Vendimi nr 24/2006 i Gjykatës Kushtetuese

“masa të përkohshme”- duhet kuptuar e lidhur vetëm me fuqinë e përkohshme, maksimumi 45 ditëshe, të aktit normativ me fuqinë e ligjit që i përmban ato masa dhe jo me fuqinë juridike të ligjit që e ka miratuar atë. Kjo sepse ligji që miraton aktin normativ me fuqinë e ligjit, duke e zëvendësuar këtë akt pas miratimit, nuk shoqërohet me kufizim kohor të fuqisë së tij. hyrja në fuqi e aktit normativ - fuqia juridike e aktit normativ me fuqinë e ligjit është e barabartë me fuqinë e ligjit që nga momenti i nxjerrjes së tij, sepse kjo vlerë e normës përcaktohet nga natyra e marrëdhënies juridike që gjen rregullim në të dhe jo nga organi që e ka miratuar.2 Ndërsa për momentin konkret kur akti normativ hyn në fuqi ,Gj.K.po në këtë vendim shprehet se nuk është momenti i botimit në fletoren zyrtare ashtu siç parashikon neni 117 i Kushtetutës, por se : “bërja publike e këtyre akteve nuk ka si domosdoshmëri botimin në Fletoren Zyrtare. Këshilli i Ministrave, për këtë qëllim mund të përdorë, në funksion të kohës që ka në dispozicion, krahas botimit në Fletoren Zyrtare dhe komunikimin zyrtar me mjete të tjera të përshtatshme, njoftimin me anë të medieve apo me mjete të tjera si këto. Pavarësisht nga forma e përzgjedhur për komunikimin publik, njoftimi duhet të mbërrijë detyrimisht në adresë të subjekteve, të cilëve u përkasin të drejtat e detyrimet që krijon akti normativ me fuqinë e ligjit, me qëllim që këta të mos cenohen.” miratimi nga Kuvendi- Kuvendi bën një vlerësim substancial,si në formë dhe në përmbajtje,me karakter jo vetëm juridik por edhe politik dhe lidhur me këtë Gj.K. shprehet se: Kuvendi bën vlerësimin në formë dhe përmbajtje të normës dhe elementëve përbërës të saj si dhe shprehjen e mendimit përfundimtar nga organi vlerësues lidhur me aktin që shqyrton. Natyra e këtij vlerësimi është juridike, por dhe politike. Kuvendi, nëpërmjet mazhorancës, shpreh qëndrimin e vet politik ndaj veprimit ligjvënës të qeverisë, por në të njëjtën kohë, si organ i ngarkuar për miratimin e ligjeve, kontrollon edhe kushtetutshmërinë e akteve normative të nxjerra dhe përputhjen e tyre me dispozitat e tjera ligjore. Vlerësimi dhe kontrolli i Kuvendit mbi aktin normativ me fuqinë e ligjit bazohet në faktin se pushteti ekzekutiv, në këtë rast, ushtron përjashtimisht një funksion ligjvënës.3 Lidhur me afatin brenda të cilit Gj.K. duhet të bëjë miratimin në praktikë mund të lindin problematika se nga cili moment do të filloj të llogaritet 45 ditëshi brenda të cilit Kuvendi duhet ta miratojë . Do të filloje llogaritja nga momenti kur është nxjerrë nga Këshilli i Ministrave, kur është publikuar, apo kur është botuar në fletoren zyrtare? Kjo për ato raste kur data e publikimit ose botimit në fletoren zyrtare është e ndryshme nga ajo e nxjerrjes së aktit nga Këshilli i Ministrave . Gjithsesi Gj.K shprehet se : Akti normativ me fuqinë e ligjit do të vazhdojë të prodhojë efekte, nëse ai miratohet, njësoj si gjithë ligjet e tjera, por ai do të humbasë fuqinë 2 Per me teper shih: po aty 3 Po aty

juridike që nga fillimi dhe do të konsiderohet se nuk ka ekzistuar kurrë nëse Kuvendi nuk e miraton ose lejon të kalojë afati 45 ditor, pa u shprehur në mënyrë përfundimtare për të. Çdo lloj ndërhyrje nga ana e Kuvendit pas kalimit të këtij afati është e pavlefshme, pasi praktikisht nuk ekziston më objekti ndaj të cilit mund të bëhet vlerësim. Në mënyrë të qartë, Kushtetuta e ka përcaktuar afatin 45 ditor si një afat prekluziv që nuk mund të zgjatet për asnjë lloj arsyeje dhe nga asnjë autoritet. Përfundimi i këtij afati sjell pasoja të menjëhershme për aktin normativ me fuqinë e ligjit, duke e lënë atë pa fuqi që nga fillimi. Gjithashtu Gj.K. shprehet edhe lidhur me kontrollin që ajo vetë ka lidhur më kontrollin e akteve normative me fuqinë e ligjit : “Gjykata Kushtetuese përfaqëson, gjithashtu, autoritetin që ka kompetencë të vlerësojë këto akte në përgjithësi dhe nevojën e urgjencën si elementë të veçantë të tyre, por vetëm nëse një prej subjekteve të legjitimuar4 i është drejtuar me kërkesë për këtë qëllim”. Një kriter i ri i vendosur nga Gj.K është edhe ai se aktet normative me fuqinë e ligjit s’mund të “prekin” çështje të cilat nuk mund të ndryshohen,krijohen,shuhen me proçedurë të përshpejtuar për shkak se neni 81 kërkon që të miratohen me 3/5 dhe konkretisht :: a) ligjet për organizimin dhe funksionimin e institucioneve, të parashikuara nga Kushtetuta; b) ligji për shtetësinë; c) ligji për zgjedhjet e përgjithshme dhe vendore; ç) ligji për referendumet; d) kodet; e) ligji për statusin e funksionarëve publikë; ë) ligji për amnistinë; f) ligji për ndarjen administrative të Republikës. Në vendimin nr5/2015 Gj.K. shprehet se : “Kuvendi nuk mund të miratojë me “shumicë të thjeshtë” një ligj të ri ose shtesa në një ligj të mëparshëm, të cilat kërkojnë “shumicë të cilësuar”, sepse në këtë mënyrë ligjet që kërkojnë “shumicë të cilësuar” mund ta humbasin rëndësinë e tyre… Gjykata konstaton se ligji nr.152/2013 “Për nëpunësin civil”, nisur nga objekti dhe qëllimi, rregullon statusin e funksionarëve publikë. Për rrjedhojë, duke qenë një ligj, pjesë përbërëse e listës shteruese të ligjeve që parashikohen në shkronjën “e” të nenit 81, pika 2, të Kushtetutës, për miratimin e tij nevojiten tri të pestat e të gjithë anëtarëve të Kuvendit. Po ashtu, edhe në referim të rregullimit të nenit 83, pika 3, Kuvendit i ndalohet që një ligj të tillë ta miratojë me procedurë të përshpejtuar. Në këtë kuptim, Gjykata vlerëson se i vetmi kuptim që marrin kërkesat procedurale dhe lëndore të parashikuara shprehimisht në normat e mësipërme kushtetuese, është se rregullimi i statusit të funksionarëve publikë përbën një fushë, rregullimi i së cilës i rezervohet ekskluzivisht Kuvendit, i cili e realizon këtë kompetencë përmes miratimit të ligjit me tri të pestat e të gjithë anëtarëve të tij, nëpërmjet një procedure normale legjislative. Për rrjedhojë, shqyrtimi dhe miratimi i çdo çështjeje që përfshihet në sferën e rregullimit të këtij ligji, përbën vetëm rezervë të Kuvendit.”

4 Neni 134 i Kushtetutës



Parimi i ndarjes dhe balancimit të pushteteve i parë lidhur me kompetencën e Këshillit të Ministrave për të nxjerrë akte normative me fuqinë e ligjit

Parimi i ndarjes dhe balancimit të pushteteve është i sanksionuar në nenin 7 të Kushtetutës sonë ,ku thuhet se : “Sistemi i qeverisjes në Republikën e Shqipërisë bazohet në ndarjen dhe balancimin ndërmjet pushteteve ligjvënës, ekzekutiv dhe gjyqësor”. Siç shihet ky rregullim që Kushtetuta jonë i bën marrëdhënieve mes pushteteve nuk mjaftohet vetëm më ndarjen mes tyre ,por kujdeset që të sigurojë edhe balancim mes tyre, me qëllim që jo vetëm të parandalojë çdo degë të qeverisjes për të ushtruar një pushtet të pakufizuar ,por edhe sepse asnjë pushtet në vete nuk është në gjendje të përmbushë misionin, nëse veprimtaria e tij nuk harmonizohet me veprimtarinë e pushteteve të tjerë dhe nëse nuk sigurohet një ekuilibër, bashkërendim dhe kontroll reciprok, që natyrisht nuk ndërhyn në atë masë sa të dëmtojnë misionet e tyre kushtetuese. Megjithëse këto pushtete janë të ndarë në aspektin e autonomisë funksionale dhe në pavarësinë e ushtrimit të detyrave të ngarkuara nga Kushtetuta, ato balancojnë njëri tjetrin nëpërmjet bashkëveprimit ndërmjet tyre për ushtrimin e detyrave, duke respektuar, nxitur, mbështetur dhe kontrolluar njëri-tjetrin. Parimi i ndarjes së pushteve nuk do kuptuar që çdo pushtet është i mbyllur dhe i pakontrolluar nga askush. Ndarja e pushteteve midis tri degëve të qeverisjes garantohet vetëm nëpërmjet sistemit të kontrolleve dhe ekuilibrave. Në këtë mënyrë, sipas Kushtetutës, aq sa flitet për ndarje bëhet fjalë edhe për ekuilibër të pushteteve.5 Një peshë të madhe të kontrollit në kuadër të balancimit të pushteteve ,Kushtetuta i ka lënë organit ligjvënës, Kuvendit .6 Funksioni i ligjvënësit materializohet, nga njëra anë, në miratimin e ligjeve dhe, nga ana tjetër, në ushtrimin e kontrollit mbi pushtetet e tjera deri në atë masë që ky pushtet zbatohet.7 Parlamenti jo vetëm kontrollon qeverinë, por në çdo kohë, miraton dhe raporte apo rezoluta të veçanta instruktive për të. Sipas Gjykatës Kushtetuese, funksioni i ligjvënësit materializohet, nga njëra anë, në miratimin e ligjeve dhe, nga ana tjetër, në ushtrimin e kontrollit mbi pushtetet e tjera deri në atë masë që ky pushtet zbatohet. Në këtë mënyrë, duke ia besuar parlamentit funksionin kontrollues, sigurohet edhe balanca ndërmjet pushteteve, ç’ka përbën një arritje esenciale për një sistem institucional që funksionon mbi ndarjen dhe balancimin ndërmjet trupës 5 Shih : Vendimin e Gjykatës Kushtetuese nr.11, datë 27.05.2004 6 Një konstatim të tillë e bën edhe Gjykata Kushtetuese në vendimin nr 6, datë 18.01.2002,kur i kërkohet nga Presidenti i Republikës të bëjë “Interpretimi i neneve 98, 99 e 106 të Kushtetutës”. 7 Shih: vendimin Nr. 18, datë 14.05.2003 Gj. K.

legjislative, ekzekutive dhe gjyqësore. Kontrolli parlamentar ushtrohet edhe në kontekstin e të drejtës kushtetuese të shtetasve për të marrë informacion në lidhje me çështjet e interesit publik.8 Në kontekstin konkret, lidhur me kompetencën që Kushtetuta i njeh Këshillit të Ministrave për të nxjerrë akte normative me fuqinë e ligjit ndarja e pushteteve mes legjislativit dhe ekzekutivit konsiston në karakterin përjashtimor që ka ushtrimi i kësaj kompetence nga Këshilli i Minitrave ,por edhe me kushtet qe duhet të përmbushen në mënyrë që ushtrimi i kësaj prerogative të jetë kushtetues dhe të mos përbëjë ndërhyrje në kompetencat e pushtetit legjislativ. Ky karakter përjashtimor i kësaj kompetence reflektohet edhe në faktin se kushtetutëbërësi nuk e ka listuar nxjerrjen e këtij akti në nenin 100/5 ku renditen aktet e zakonshme që Këshilli i Ministrave natyrshëm nxjerr, por e ka rregulluar në një nen më vete, pikërisht për të treguar se përbën një kompetencë legjislative te jashtëzakonshme të qeverisë. Aktet e përmendura në nenin 100/5 janë në thelb e formë akte nënligjore, ndërsa akti normativ i Këshillit të Ministrave në përgjithësi vërtet në thelb ngjason me ligjin, por kjo vetëm për sa i takon përgjithshmërisë së tij, sepse me përjashtim të aktit me fuqinë e ligjit, aktet e tjera normative të Këshillit të Ministrave nuk e kanë ngjashmërinë edhe në formë me ligjin. Ky ndryshim duket edhe në faktin që sipas nenit 101 akti normativ me fuqinë e ligjit të Këshillit të Ministrave duhet të miratohet nga Kuvendi si ushtruesi legjitim i pushtetit legjislativ, ndërsa në rastin e aktit normativ nuk kërkohet miratim nga asnjë organ tjetër meqë kemi të bëjmë me një veprimtari nënligjore e cila është në kompetencë të plotë të Këshillit të Ministrave.9 Ndërsa balancimi i pushteteve në këtë situatë qëndron ne detyrueshmërinë e panegociueshme që Kushtetuta parashikon për Këshillin e Ministrave për ti dërguar menjëherë Kuvendin aktin normativ me fuqinë e ligjit të nxjerrë, me qëllim që Kuvendi ta miratojë. Është pikërisht ky miratim10 (mosmiratim ose kalimin e afatit 45 ditor nga nxjerrja e aktit pa u shprehur) që Kuvendi ka në kompetencë të ushtrojë ai që përbën një prej garancive që Kushtetuta ka parashikuar për kontrollin e qeverisë më qëllim që të mos abuzojë më këtë të drejtë të jashtëzakonshme që i është njohur . Kuvendi vlerësimin e aktit e bën si në formë dhe përmbajtje të normës dhe elementëve përbërës të saj si dhe shpreh mendimit përfundimtar lidhur me aktin që shqyrton. Natyra e këtij vlerësimi është juridike, por dhe politike. Kuvendi, nëpërmjet mazhorancës, shpreh qëndrimin e vet politik ndaj veprimit ligjvënës të qeverisë, por në të njëjtën kohë, 8 Shih: vendimin nr.26 datë 04.12.2006 Gj.K. 9 Zaganjori Xh., Anastasi A., Met’hasani E., “Shteti i së Drejtës në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë”, fq.144-146 10 Miratimi i aktit nga Kuvendi që të konsiderohet i kryer ,duhet të bëhet vetëm më ligj në kuptimin formal,për shkak se vetë akti normtiv me fuqinë e ligjit ka vlerën e ligjit .

si organ i ngarkuar për miratimin e ligjeve, kontrollon edhe kushtetutshmërinë e akteve normative të nxjerra dhe përputhjen e tyre me dispozitat e tjera ligjore. Vlerësimi dhe kontrolli i Kuvendit mbi aktin normativ me fuqinë e ligjit bazohet në faktin se pushteti ekzekutiv, në këtë rast, ushtron përjashtimisht një funksion ligjvënës. 11 Ndërsa këtë parim lidhur me pushtetin gjyqësor, legjislativi dhe ekzekutivi e zbatojnë duke iu nënshtruar kontrollit të Gjykatës Kushtetuese , me qëllim që asnjëri prej tyre të abuzojë më kompetencat e tij që i jane njohur nga Kushtetuta . Ky kontroll i Gjykatës Kushtetuese mund të konsiderohet “i kushtëzuar” me bërjen ose jo të kërkesës nga ndonjë prej subjekteve që Kushtetuta parashikon në nenin 134 që mund ti drejtohen Gj.K. Pra nësë ndonjë prej këtyrë subjekteve nuk i drejtohet me kërkesë Gj.K. , kjo e fundit s’mund të investohet kryesisht për të vendosur nëse një akt normativ me fuqinë e ligjit është ose jo në pajtim me Kushtetutën. Gjykata Kushtetutese në këtë situatë, në varësi të objektit të kërkesës shprehet si për kushtetueshmërinë e aktit normativ me fuqinë e ligjit, ashtu edhe për ligjin miratues. Çështja e kufijve të juridiksionit kushtetues të Gjykatës Kushtetuese lidhur me çështjen e akteve normative me fuqinë e ligjit nuk është vënë në diskutim gjatë gjykimit të këtyre çështjeve, as në rastin kur Kuvendi kishte shprehur vullnetin e tij me ligj miratues, por ky i fundit nuk është bërë objekt kundërshtimi dhe as në rastin kur objekt kundërshtimi ka qenë njëkohësisht si akti normativ, ashtu dhe ligji miratues. Gjykata Kushtetuese përfaqëson, gjithashtu, autoritetin që ka kompetencë të vlerësojë këto akte në përgjithësi dhe nevojën e urgjencën si elementë të veçantë të tyre, por vetëm nëse një prej subjekteve të legjitimuara i është drejtuar me kërkesë për këtë qëllim .12 Në mënyrë të përmbledhur, parimi i ndarjes dhe balancimit të pushteteve gjen pasqyrim edhe në kompetencën e Këshillit të Ministrave për nxjerrjen e akteve normative me fuqinë e ligjit.Fillimisht e gjejmë të pasqyruar ne dhënien e kësaj kompetence për situata jo normale dhe në raste të kufizuara, specifike dhe në detyrimin që vetë Këshilli i Ministrave ka për të treguar se gjendet para kushteve të nenit 10113,më pas në kontrollin qe i njihet Kuvendit për të vlerësuar në mënyrë substanciale nëse akti është nxjerrë në përputhje me kushtet kushtetuese, në mënyrë që Këshilli i Ministrave të mos abuzojë me këtë kompetencë që në situatë normale kur s’përmbushen kushtet e nenit 101 do ta kishte ushtruar Kuvendi. Dhe si një kontroll përfundimtar me synim arritjen e një balancimi 11 Vendimi nr. 24, datë 10.11.2006 i Gjykatës Kushtetuese

12 Shih vendimin nr 5,datë 5.02.2014 13 Në vendimin nr 24/2006 Gj.K. shprehet se : “Qeveria është e detyruar ta pasqyrojë shpjegimin në përmbajtjen e çdo akti normativ me fuqinë e ligjit që nxjerr, minimalisht në preambulën e tij. Në fakt, nëpërmjet shpjegimeve në preambulën e tij, bëhet më i lehtë kontrolli kushtetues i respektimit ose jo të nevojës dhe urgjencës.”

real mes dy pushteteve të tjerë, njihet kontrolli juridik që bën Gjykata Kushtetuese,kjo edhe për të “korrektuar” atë vlerësim që Kuvendi mund ta ketë bërë edhe politikisht. 

Raportet mes ligjeve që miratohen me proçedurë të përshpejtuar dhe akteve normative me fuqinë e ligjit

Proçedura e përshpejtuar është një mekanizëm që vihet në lëvizje nga kërkesa e Këshillit të Ministrave ose të një të pestës së të gjithë numrit të deputetëve e cila i paraqitet me shkrim te Kryetari i Kuvendit, i cili ia njofton Kuvendit në seancën plenare më të parë . Miratimi i një projektligji me proçedurë të përshpejtuar nuk mund të bëhet më parë se një javë nga fillimi i proçedurës së shqyrtimit14 .Me proçedurë të përshpejtuar nuk mund të shqyrtohen projektligjet për të cilat Kushtetuta në nenin 81/2 parashikon miratim me 3/5. Pra siç shikohet kjo proçedurë potencialisht vetëm mund të iniciohet nga Këshilli i Ministrave, sepse në fund të fundit si akt del nga Kuvendi dhe që në momentin e parë që del ka fuqinë dhe formën e ligjit, duke përbërë në këtë mënyrë jo vetëm ligj në kuptimin material të fjalës por edhe ligj në kuptimin formal . Që ketu dallon nga nxjerrja e aktit normativ me fuqinë e ligjit i cili jo vetëm iniciohet nga Këshilli i Ministrave ,por nxirret prej tij ,duke përbërë në këtë mënyrë vetëm ligj në kuptimin material, sepse ligj në kuptim formal bëhet vetëm nëse miratohet brenda 45 ditëve nga Kuvendi . Në vetvete ligji që nxirret me proçedurë të përshpejtuar nuk përbën akt të veçantë të ndryshëm nga ligjet që nxirren me proçedurë të zakonshme, thjesht proçedura e nxjerrjes së tij është më e shpejtë se ajo e nxjerrjes së një ligji në rrugë të zakonshme .Ndryshe qëndron situata te aktet normative me fuqinë e ligjit të cilat nga pikëpamja formale,organi që i nxjerr,karakteri,arsyet për të cilat nxirret e bëjnë atë të dallojë nga ligjet dhe aktet e tjera duke përbërë një akt sui generis i cili ka fuqinë e ligjit, por forma e cila “e vesh” atë, nuk është ajo e një ligji të zakonshëm. Situatat dhe arsyet pse vihen në lëvizje të dyja këto proçedura janë të ndryshme .Akti normativ me fuqinë e ligjit paraprihet nga një situatë nevoje dhe urgjence e cila krahasuar me atë të miratimit të një ligji me proçedurë të përshpejtuar paraqet një emergjencë dhe ngutshmëri veprimi më të madhe. Për këtë arsye edhe moment nga i cili secili prej tyre sjell efektet është i ndryshëm . Te miratimi i një ligji me proçedurë të përshpejtuar, proçesi sado më i përshpejtuar se ai i miratimit të një ligji me proçedurë të zakonshme sërisht zgjat më shume se ai i nxjerrjes së aktit normativ me fuqinë e ligjit. 14Rregullorja e Kuvendit të Shqipërisë parashikon në nenin 28 se : Afati, brenda të cilit duhet të shqyrtohet çështja në komision dhe në seancë plenare, nuk mund të jetë më pak se një javë nga data e paraqitjes së kërkesës nga Kryetari i Kuvendit në seancë plenare. Kuvendi nuk mund të shqyrtojë më shumë se tri projektligje me procedurë të përshpejtuar për programin 12-javor të punës së Kuvendit dhe një projektligj për programin 3-javor të punës së tij.

Siguria ,si akt, që përcjell një ligj i miratuar me proçedurë të përshpejtuar është më e madhe se ajo që përcjell një akt normativ me fuqinë e ligjit , “fati” i vazhdimit të fuqive juridike të së cilit varet nga miratimi nga Kuvendi brenda 45 ditëve dhe është potencialisht më i predispozuar për tu bërë objekt shyrtimi në Gjykatën Kushtetuese . Për këto arsye nuk mendoj se këto dy instrumenta kushtetues duhen barazuar me njëri tjetrin . Një barazim dhe paralelizim i tillë bëhet në vendimin nr 5/2014 te Gj.K. , në të cilin duket sikur Gj.K. ka tejkaluar kompetencat e saj interpetuese, duke vendosur standarte te cilat vetë neni 101 nuk i ka, duke paralelizuar dy situata dhe proçedura qe janë te ndryshme nga njera-tjtera. Nuk mendoj se ne rastin e nenit 101, te pakten per aq sa ai na paraqet, ka vend per të vendosur kushtezime lidhur me ligjet që mund ose jo te nxirren,ndryshohen,shfuqizohen prej nje akti normativ me fuqine e ligjit per vete karakterin qe situata qe ai duhet te nxirret paraqet . Tjetër gjë është abuzimi që mund të bëhet lidhur me keqinterpretimin nga Këshilli i Ministrave kësaj situate per te perfituar dhe nxjerre keto akte. Këtu lind edhe detyra e Gj.K. me vendimet e saj, qe kur ti paraqitet kerkesë për antikushtetueshmërinë e një akti normativ me fuqinë e ligjit te ananlizojë nqs jemi ose jo para nje situate “nevoje dhe urgjence” dhe jo të vendose standarte qe vetë Kushtetuta nuk i përmban,edhe sikur këtë ta bëjë me qëllim qe te shmang abuzimet potenciale .Në vendimin nr 5/2014 Gjykata Kushtetuese perveç se analizon duke referuar te vendimet e meparshme dhe te legjislacionet e huaja lidhur me nocionin “rast nevoje dhe urgjence”,nuk analizon nqs ne ceshtjen konkrete jemi apo jo para nje situate te tille ,por vendos kriter te ri duke barazuar miratimin e ligjit me procedure te pershpejtuar me aktet normative me fuqine e ligjit . 

Dallimi mes masave të jashtëzakonshme15 dhe akteve normative me fuqinë e ligjit

Një ndër keqinterpretimet që bëhet në praktikë, fatkeqësisht shpesh edhe nga rradhët ë juristëve është barazimi i kuptimit të nocionit të “nevojës dhe urgjencës” me rastet kur vendosen masat e jashtëzakonshme . Në dallim nga rastet specifike që Kushtetuta shprehimisht ka parashikuar vendosjen e masave të jashtëzakonshme,”nevoja dhe urgjenca” nuk janë situata të definuara, të parashikuara në mënyrë të shprehur dhe specifike ,por situata që vlerësohen RAST PAS RASTI .” Nevoja dhe urgjenca mund të shkaktohen nga faktorë të ndryshëm jetësorë, natyrorë e shoqërorë. Si raste të tilla përmendim fatkeqësitë natyrore, boshllëku legjislativ i shkaktuar nga shfuqizimi i akteve, nevoja për efekte të menjëhershme në fusha me ndjeshmëri të madhe publike, parandalimi i menjëhershëm i spekulimeve. Ajo 15 Masat e jashtëzakonshme mund të vendosen për shkak të gjendjes së luftës, gjendjes së jashtëzakonshme ose gjendjes së fatkeqësisë natyrore dhe zgjatin për aq kohë sa vazhdojnë këto gjendje. Për më tepër lidhur me masat e jashtëzakonshme shih : nenet 170-176 të Kushtetutës

që i bashkon të gjitha këto situata është fakti se përfaqësojnë një gjendje jo të zakonshme në jetën e vendit ku evidentohet dukshëm rreziku i ardhjes së pasojave të dëmshme për interesat publikë ose për të drejtat themelore të shtetasve. Ky rrezik dikton nevojën e masave të menjëhershme, por që legjislacioni ekzistues nuk i mundëson dot.”16 Ndërsa situatat e përcaktuara nga Kushtetuta për vendosën e masave të jashtëzakonshme (që nga vetë emërtimi i këtyrë masave arrijmë të kutojmë shkallën e rëndë të situatës) paraqesin një shkallë më të lartë emergjence dhe vështirësie të situatës ,duke bërë që situata jashtë të zakonshmes të jetë në një shkallë më të lartë se “nevoja dhe urgjenca” në bazë të së cilës nxirren aktet normative me fuqinë e ligjit . Organet të cilat i vendosin këto situata janë të ndryshme: nëse aktin normativ me fuqinë e ligjit ekskluzivisht e nxjerr Këshilli i Ministrave ,masat e jashtëzakonshme në varësi të llojit të tyre i vendosin disa organe specifike,përshembull : Gjëndjen e luftës e shpall : 1.Presidenti i Republikës(me kërkesë të KM) në rast agresioni të armatosur kundër Republikës së Shqipërisë ose 2.Kuvendi(me propozim të Presidentit të Republikës) në rast kërcënimesh të jashtme ose kur detyrimi për mbrojtje të përbashkët buron nga një marrëveshje ndërkombëtare (ne një situatë të tillë mund të vendoset edhe gjëndja e mobilizimit dhe çmobilizimit të përgjithshëm ose të pjeshëm ) Kushtetuta lidhur me masat e jashtëzakonshme parashikon shprehimisht cilat ligje ose veprime nuk mund të ndërmerren17 me qëllim që të mos abuzohet në situata të tilla duke u cënuar liritë dhe të drejtat e individëve ose çështjë të tjera sensitive të lidhura pazgjidhshmërisht me standartet minimale që duhen zbatuar në këto situate tepër delikate. Rregullime të tilla të detajuara Kushtetuta nuk i bën në rastin e akteve normative me fuqinë e ligjit . 

Problematika e afateve brenda të cilëve hyn në fuqi vendimi i Gjykatës Kushtetuese që vendos shfuqizimin e aktit normativ me fuqinë e ligjit

Neni 132 i Kushtetutës parashikon se vendimet e Gjykatës Kushtetuese hyjnë në fuqi në momentin e publikimit të tyre në fletoren zyrtare, moment i ky i cili bën më së shumti që të lind gjithë problematika e vonesave , stërzgjatjeve te hyrjes në fuqi të vendimeve të Gj.K. që shfuqizojnë aktet normative me fuqinë e ligjit . 16 Vendimi 24/2006 i Gjykatës Kushtetuese 17 Përshembull neni 170 parashikon : Gjatë gjendjeve që kërkojnë marrjen e masave të jashtëzakonshme, nuk mund të ndryshohet asnjë prej këtyre akteve: Kushtetuta, ligjet për zgjedhjet për Kuvendin dhe për organet e pushtetit vendor, si dhe ligjet për masat e jashtëzakonshme. 6. Gjatë periudhës së zbatimit të masave të jashtëzakonshme nuk mund të zhvillohen zgjedhje vendore, nuk mund të zhvillohet referendum, si dhe nuk mund të zgjidhet një President i ri i Republikës. Zgjedhjet vendore mund të bëhen vetëm aty ku nuk zbatohen masat e jashtëzakonshme.

Kjo çështje problematikë shqyrtimi ka dal në pah sidomos në vendimin nr 5.datë 5.02.2014 kur afati nga momenti i zbardhjes së vendimit nga Gjykata Kushtetuese 18 ,deri në momentin kur ky vendim është botuar në fletoren fletoren zyrtare ka qenë 21 ditë(u botua në 21 shkurt 2014)19.Veprim ky i Qëndrës së Botimeve Zyrtare, i cili mund të konsiderohet edhe i qëllimshëm ,për sa kohë Qëndra e Botimeve Zyrtare është institucion varësie, gjatë periudhës së kohës pas zbardhjes së vendimit të Gjykatës Kushtetuese ka publikuar akte dhe vendime të tjera të dala në kohë edhe më pas vendimit në fjalë të Gjykatës Kushtetuese20 . Por cilat janë aktet ligjore dhe parashikimet e tyre, të cilët bënë që të krijohet ky konfuzion dhe kjo problematikë lidhur me hyrjen në fuqi të këtij vendimi të Gj.K. ? Ligji nr 8577,datë 10.02.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese të R.Sh.” nuk parashikon një afat konkret brenda së cilit Gj.K. të detyrohet ti dorëzojë Qëndrës së Botimeve Zyrtare(QBZ) vendimin e saj ,një parashikim të tillë e bënte ligji nr. 96/2012 “PËR QENDRËN E BOTIMEVE ZYRTARE” , ku në nenin 5/1 të tij parashikon detyrimin e Gj.K. që brenda 5 ditëve ti nisë për botim QBZ vendimin e saj21. Më pas të dy ligjet e sipërcituar, paradoksalisht, parashikojnë afate të ndryshme brenda të cilëve QBZ detyrohet të botojë vendimin e ardhur nga Gjykata Kushtetuese. Konkretisht,ligji për QBZ në nenin 6 të tij parashikon : “Aktet e botueshme duhet të botohen pa vonesë pas përpunimit për botim, por sidoqoftë jo më vonë se 10 ditë nga data e ardhjes tyre, përveçse kur parashikohet ndryshe me ligj të veçantë.” ; ndërsa ligji organik i Gj.K në nenin 26/2 parashikon se : “Organi që boton Fletoren Zyrtare detyrohet të bëjë botimin e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese, jo më vonë se 15 ditë nga ardhja për botim e tyre pranë atij organi.” Pra siç shihet jo vetëm që dy ligjet parashikojne detyrim kohor të ndryshëm për QBZ-në ,por çuditërisht është ligji organik i Gj.K ai që megjithëse për vetë Gj.K nuk cakton afat brenda të cilit kjo e fundit duhet ti dorëzojë për botim vendimin QBZ, parashikon detyrim kohor për QBZ 22.

18 Problem më vete në këtë çështje është edhe periudha që ka marrë Gj.K. nga momenti kur ka marrë vendimin ,deri në momentin kur ka zbardhur arsyetimin e hollësishëm të tij. 19 Për më tepër shih :Shella Gerti,”Hyrja në fuqi e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese dhe efektet e akteve normative me fuqinë e ligjit” , INFOCIP 20 Për më tepër shih :Po aty 21 Neni 5/1 i ligjit të sipërcituar parashikon se : “Teksti i akteve të botueshme i dërgohet Qendrës së Botimeve Zyrtare në formatin e shkruar në letër dhe në format elektronik brenda 5 ditëve pas miratimit nga institucionet shtetërore përkatëse.”

Siç shihet, nga moment që Gj.K. depoziton vendimin në QBZ, ajo nuk përfshihet më në proçesin e hyrjes në fuqi të vendimit të saj. I rëndësishëm të vihet në dukje është edhe fakti që ligji për QBZ nuk parashikonte afat specifik ,të veçantë për hyrjen në fuqi të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese kur këto të fundit shfuqizojnë një akt normativ me fuqinë e ligjit, duke mos marrë në konsideratë në këtë mënyrë karakterin e veçantë jo vetëm të nxjerrjes së këtyre akteve, por më së shumti të pasojave që ato vazhdojne të prodhojne nëse nuk hyn në fuqi vendimi i Gj.K. qe i shfuqizon (nuk duhet haruar që fuqia e tyre është e barabartë me atë të ligjeve duke prodhuar në vazhdimësi në këtë mënyrë pasoja të gjera të një numër të pallogaritshëm subjektesh). Një rregullim të tillë ligji për QBZ nuk harron ta bëjë për vendimet unifikuese të Gjykatës së Lartë: për to parashikon botimin në fletoren më të parë zyrtare “23 Megjithatë ,pavarësisht se vetë QBZ nuk ka në dorë një instrument të tillë të shpejtë24 , Ministri i Drejtësisë parashikohej në bazë të ligjit të QBZ të vinte në lëvizje QBZ për tu botuar sa më shpejt një akt i caktuar25 , kjo konkretisht në nenet 4/4 : “Si rregull, Fletorja Zyrtare botohet një herë në javë. Botime të veçanta të Fletores Zyrtare, në formatin në letër dhe në atë elektronik, bëhen me urdhër të Ministrit të Drejtësisë.” dhe nenin 6 : “1. Aktet e botueshme duhet të botohen pa vonesë pas përpunimit për botim, por sidoqoftë jo më vonë se 10 ditë nga data e ardhjes tyre, përveçse kur parashikohet ndryshe me ligj të veçantë. 2. Në rast të masave të jashtëzakonshme, si dhe në rast nevoje dhe urgjence, Ministri i Drejtësisë urdhëron botimin e aktit brenda një afati më të shkurtër se afati i përcaktuar në pikën 1 të këtij neni.” Këtë mekanizëm e shohim të përdorur në rastin e botimit të aktit normativ me fuqinë e ligjit që shtynte hyrjen në fuqi të ligjit për nënpunësin civil . Ky akt u miratua nga Këshilli i Ministrave më 30.09.2013 dhe po në këtë datë u botua në fletoren zyrtare (shohim në këtë rast se Këshilli i Ministrave nuk është mjaftuar me standartin minimal të vendosur nga Gj.K26 ,i cili parashikonte se për hyrjen në fuqi të akteve normative me fuqinë e ligjit mjafton edhe vetëm publikimi i tyre ,si psh në media) . 22 Për më tepër shih :Shella Gerti,”Hyrja në fuqi e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese dhe efektet e akteve normative me fuqinë e ligjit” , INFOCIP 23 Për më tepër shih :Shella Gerti,”Hyrja në fuqi e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese dhe efektet e akteve normative me fuqinë e ligjit” , INFOCIP 24 Pa llogaritur që në praktikë ajo shkel edhe afatin e përgjithshëm (si në rastin e botimit të vendimit nr 5/2014 te Gj.K) 25 Kjo lloj proçedure ,duke zgjedhur Ministrin e Drejtësise për të vënë në lëvizje QBZ për publikim më të shpejtë të akteve, ngre dyshime për efikasitetin e saj ,për sa kohe edhe vetëm për vendimet e Gj.K që shfuqizojnë aktet normative me fuqinë e ligjit, Ministri i Drejtësisë nuk do ti “interesojë” vënia në lëvizje e këtij mekanizmi . 26 Në vendimin 24/2006



Efektet juridike të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese që shfuqizojnë një akt normativ me fuqinë e ligjit

Fakti se vendimet e Gjykatës Kushtetuese kanë fuqi detyruese dhe janë përfundimtare është i mirënjohur, gjithëpranuar dhe nuk lë vend për keqinterpretime, por ajo çka lë vend për tu diskutuar është momenti prej të cilit vendimi i Gj.K. lidhur me shfuqizimin e aktit normativ me fuqinë e ligjit fillon të japë efektet, a ka fuqi prapavepruese dhe si do të rregullohen pasojat tashmë të sjella nga akti ? Neni 76 i ligjit “Për Organizimin dhe Funksionimin e Gjykatës Kushtetuese” parashikon rregullin e përgjithshëm se vendimi i Gjykatës Kushtetuese që ka shfuqizuar një akt normativ si të papajtueshëm me Kushtetutën sjell efekte nga moment i hyrjes në fuqi të tij, ndërsa në rastet përjashtimore kur vendimi ka fuqi prapavepruese nuk përfshihen situatat e aktit normativ me fuqinë e ligjit27. Për sa kohë që neni 76 parashikon rregullin e përgjithshëm dhe lidhur me aktin normativ me fuqinë e ligjit nuk parashikon ndnj rregull të posaçëm për efektet e vendimit ,mund të themi se bazuar në ligjin organik të Gjykatës Kushtetuese vendimet e Gj.Kushtetuese që shfuqizojnë një akt normativ me fuqinë e ligjit s’ka fuqi prapavepruese dhe akti në fjalë pushon efektet e tij nga moment i hyrjes në fuqi të vendimit të Gj.K.(pra nga moment i botimit në fletoren zyrtare). Por gjithsesi një detajim më specifik nga ai ligjit organik të Gj.K. bën neni 101 i Kushtetutës kur thotë se : “Këto akte humbasin fuqinë që nga fillimi, në qoftë se nuk miratohen nga Kuvendi brenda 45 ditëve.” Megjithatë ky parashikim i Kushtetutës në vetvete mund të konsiderohet “i cunguar” lidhur me përcaktimin e fatit të pasojave tashmë të sjella nga akti . Kjo sepse parashikon fatin e tyre nëse s’miratohen nga Kuvendi brenda 45 ditëve 28,por nuk parashikon asgjë lidhur me fatin e pasojave të ardhura tashmë nga akti normativ me fuqinë e ligjit kur ky i fundit pasi është nxjerrë nga Këshilli i Ministrave është miratuar nga Kuvendi brenda 45 ditëve ,por që më pas është shfuqizuar nga Gj.K..Duke na kthyer në këtë mënyrë sërisht te rregullimi i përgjithshëm që ligji organik i Gj.K. bën për efektet e aktit normativ të shfuqizuar .

27 Neni 76/2 parashikon këto raste përjashtimore kur vendimi i Gj.K ka fuqi prapavepruese: a) ndaj një dënimi penal edhe gjatë kohës që është në ekzekutim, nëse ai lidhet drejtpërdrejt me zbatimin e ligjit ose të aktit normativ të shfuqizuar; b) ndaj çështjeve që shqyrtohen nga gjykatat, derisa vendimet e tyre nuk kanë marrë formë të prerë; ç) ndaj pasojave ende të paezauruara të ligjit apo aktit normativ të shfuqizuar. 28 Edhe lidhur me pasojat që mund të kenë ardhur nga akti që nuk është miratuar nga Kuvendi nuk rregullohet problematika plotësisht ,psh :nuk parashikon se si do të prapësohen pasojat tashmë të ardhura të aktit.



Cilat janë ato akte të cilat s’mund të krijohen,ndryshohen,shfuqizohen me akt normativ me fuqinë e ligjit ?29

1.Kushtetuta- Kushtetuta është akti më i lartë i një shteti duke bërë që të gjitha aktet e tjera të dalin në bazë dhe për zbatim të saj ,duke bërë që ajo vetë të mbetet jashtë zhvillimeve të politikës së zakonshme 30. Për vetë karakterin, rëndësinë, garancinë për fatin e institucioneve dhe organeve themelore shtetërore dhe të të drejtave të njeriut që ajo paraqet, kushtetutbërësi ka parashikuar një rregullim specifik të proçedurës së ndryshimit31 të saj. Si rrjedhojë ajo nuk mund ti nënshtrohet rishikimit të saj në një menyrë të ndryshme nga ajo e parashikuar nga neni 177 i saj dhe aq më tepër me akt normativ, akt të njëanshëm që rishikimi i saj kërkon . Pra rishikimi i saj mund të bëhet vetëm në përputhje me nenin 177 të Kushtetutës ,i cili sanksionon se : “1. Nisma për rishikimin e Kushtetutës mund të ndërmerret nga jo më pak se një e pesta e anëtarëve të Kuvendit. 2. Asnjë rishikim i Kushtetutës nuk mund të ndërmerret gjatë kohës kur janë vendosur masat e jashtëzakonshme. 3. Projekti miratohet nga jo më pak se dy të tretat e të gjithë anëtarëve të Kuvendit. 4. Kuvendi mund të vendosë, me dy të tretat e të gjithë anëtarëve të tij, që projektamendamentet kushtetuese të votohen me referendum. Projektligji për rishikimin e Kushtetutës hyn në fuqi pas ratifikimit me referendum, i cili bëhet jo më vonë se 60 ditë nga miratimi i tij në Kuvend. 5. Amendamenti kushtetues i miratuar i nënshtrohet referendumit, kur këtë e kërkon një e pesta e të gjithë anëtarëve të Kuvendit. 6. Presidenti i Republikës nuk ka të drejtë ta kthejë për rishqyrtim ligjin e miratuar nga Kuvendi për rishikimin e Kushtetutës. 7. Ligji i miratuar në referendum shpallet nga Presidenti i Republikës dhe hyn në fuqi në datën e parashikuar në këtë ligj. 8. Rishikimi i Kushtetutës për të njëjtën çështje nuk mund të bëhet përpara se të ketë kaluar një vit nga dita e rrëzimit të projektligjit në Kuvend dhe jo më përpara se të kenë kaluar 3 vjet nga dita e rrëzimit të tij në referendum.” 2.Ndryshimet e buxhetit të shtetit - neni 160/2 i Kushtetutës parashikon “Ndryshimet në buxhetin e shtetit bëhen sipas proçedurës së parashikuar për hartimin dhe miratimin e vetë buxhetit.” Pas parashikimit që bën kjo dispozitë, për ndryshimin e buxhetit ne duhet të referohemi të dispozita konkrete e cila parashikon proçedurën e hartimit dhe miratimin e buxhetit.Neni 158 i Kushtetutës që rregullon proçdurën e 29 Trajtesa e këtij kreu përfshin mendime të autores,të cilat mund të shfaqin pikëpamje të ndryshme nga praktika e Gj.K. ose për të cilat Gj.K. nuk është shprehur. 30 Prof.Dr. Anastasi Aurela.Prof Omari Luan, E drejta kushtetuese,Shtëpia botuese ABC ,Tiranë 2010 , faqe 24 31 Jo tërësor

hartimit dhe miratimit të buxhetit parashikon : “1. Kryeministri, në emër të Këshillit të Ministrave, i paraqet Kuvendit projektligjin për buxhetin e shtetit gjatë sesionit të vjeshtës, i cili nuk mund të mbyllet pa e miratuar atë. 2. Në qoftë se projektligji nuk arrin të miratohet deri në fillim të vitit të ardhshëm financiar, Këshilli i Ministrave zbaton çdo muaj një të dymbëdhjetën e buxhetit të vitit paraardhës, derisa të miratohet buxheti i ri. 3. Kuvendi miraton buxhetin e ri brenda 3 muajve nga dita e mbarimit të vitit të kaluar financiar, përveçse në rastet e vendosjes së masave të jashtëzakonshme. 4. Këshilli i Ministrave është i detyruar t’i paraqesë raport Kuvendit lidhur me zbatimin e buxhetit dhe me borxhin shtetëror për vitin e kaluar. 5. Kuvendi vendos përfundimisht pasi dëgjon edhe raportin e Kontrollit të Lartë të Shtetit.” Pra për sa kohë që vetë Kushtetuta në mënyrë taksative dhe të specifikuar ka parashikuar proçedurën konkrete që duhet të ndiqet për ndryshimin e buxhetit të shtetit, kjo dispozitë përbën në vetvete përjashtim nga neni 101, çdo ndërhyrje me akt normativ me fuqinë e ligjit do të përbënte cënim të nenit 160 të Kushtetutës dhe ndërhyrje në kompetencat legjislative. Lidhur me këtë çështje është shprehur edhe Gjykata Kushtetuese32 ku ajo mban një qëndrim të kundërt nga ky i parashtruar më sipër, ku thotë se : “qeveria është përgjegjëse për stabilitetin ekonomiko-financiar të vendit dhe për këtë arsye ka detyrimin të ndërhyjë në çdo rast kur një gjë e tillë rrezikon të përkeqësohet. Qëndrueshmëria e buxhetit të shtetit është e rëndësishme të garantohet në çdo kohë, por ajo merr një rëndësi të veçantë gjatë periudhave të vështira që diktohen nga kriza ekonomike globale, prej së cilës nuk mund të përjashtohet sistemi ekonomikofinanciar shqiptar dhe se, parë në këtë këndvështrim, është në interesin e të gjithë shtetasve marrja e çdo mase të nevojshme ekonomiko-financiare me qëllim shmangien e rreziqeve potenciale të mosfunksionimit të skemës së buxhetit shtetëror”. Gjithashtu këtë ndërhyrje në buxhetin e shtetit me akt normativ Gj.K. e mbështet edhe në faktin se akti normativ me fuqinë e ligjit është përdorur rëndom nga qeveritë ndër vite . Por Gj.K. nuk merr parasysh faktin se akti normativ me fuqinë e ligjit duhet të jetë mjeti i vetëm që i ngelet në dorë qeverisë për zgjidhjen e situatës dhe ai duhet përdorur kur gjithë kompetencat e tjera normale të Këshillit të Ministrave s’mund të jenë efektive. Por lidhur me ndryshimet në buxhetin e shtetit qeveria nuk ndodhet para kësaj pamundësie, kjo sepse: jo vetëm ka detyrë që paraprakisht të marrë masat për stabilitetin financiar të vendit, por edhe i është vënë në dispozicion edhe një mjet efikas ndërhyrjeje në ligjin e buxhetit me proçeduë të përshpejtuar në ligjin“Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”.

32 Vendimi nr. 23/2014

Pra jo vetëm që Kushtetuta e detyron ndryshimin e buxhetit me një proçedurë specifike ,por edhe ligjet e tjera plotësojnë nevojat emergjente me të cilat qeveria mund të përballet në praktikë . 

A mund të kufizohen të drejtat dhe liritë e garantuara në Kushtetutë me akt normativ me fuqinë e ligjit ?

Fillimisht, përpara se ti japim përgjigje kësaj pyetje do të duhet të analizojmë kriteret e vendosura nga Kushtetuta në nenin 17 të saj lidhur me kushtet që duhen plotësuar me qellim që kufizimet e lirive dhe të drejtave të sanksionuara ne Kushtetutë të konsiderohen të bëra në pajtim me Kushtetutën . Kriteret të cilat ka parashikuar Kushtetuta duhen plotësuar njëkohësisht, në mënyrë kumulative me qëllim që kufizimi i të drejtave dhe lirive kushtetuese të konsiderohet kushtetues, në të kundërt ,mungesa qoftë edhe e njërit prej këtyre kritereve, në rast se njëri prej subjekteve të legjitimuar nga Kushtetuta 33 i drejtohet Gjykatës Kushtetuese, do të çojë ne konstatim nga ana e Gjykatës Kushtetuese të papajtueshmërisë së kufizimeve me Kushtetutën.Këto kritere janë : 1.kufizimi të vendoset “vetëm me ligj” – Deri para daljes së vendimit nr 20,datë 11.07.2006 të Gjykatës Kushtetuese, lidhur me nocionin e përdorur nga kushtetutbërësi “vetëm me ligj” ka pasur një sërë interpretimesh34.Në këtë vendim Gjykata Kushtetuese interpreton se me nocionin “vetëm me ligj” duhen kuptuar vetëm ligjet në kuptimin formal, pra vetëm ligjet që nxjerr Kuvendi pavarësish llojit të ligjit dhe shumicen e kërkuar për miratimin e tij, çdo akt tjëtër i ndryshëm nga ligji i nxjerr nga Kuvendi, që kufion të drejtat dhe liritë e sanksionura në Kushtetutë është antikushtetues dhe cënon jo vetëm kompetencat e legjislativit, por përbën edhe shkelje të të drejtave dhe lirive kushtetuese. Në nocionin “vetëm me ligj” nuk përfshihen aktet normative të dala në bazë dhe për zbatim të ligjit dhe aq më tepër aktet normative që nuk kanë dalë në bazë dhe për zbatim të ligjit,të cilat në vetvete janë të papajtueshme me Kushtetutën dhe kompetencat që kjo e fundit i ka dhënë Këshillit të Ministrave.Termi “ ligj” interpretohet në kuptim të gjerë vetëm në aspektin pozitiv, kur ky interpretim shkon në favor të mbrojtjes së të drejtave dhe jo e kundërta Me konkretisht Gjykata Kushtetuese është shprehur : “kjo dispozitë, në mënyrën se si është formuluar, nuk i ka lënë mundësi delegimi ndonjë organi tjetër përveç Kuvendit si organ përfaqësues. Qëllimi i këtij neni është që në rastin e kufizimeve, jo vetëm duhet të respektohen kriteret e tjera të caktuara në të, por në mënyrë që garancitë të jenë sa më të plota, kompetent duhet të jetë vetëm një organ dhe pikërisht, organi më i lartë ligjvënës. Shprehja “vetëm me ligj” ka kuptimin që në rast se është i 33Neni 134 i Kushtetutës 34 Qeveritë kanë qenë të prirura ta interpretonin sa më gjerë këtë nocion duke përfshirë në të jo vetëm aktet normative të Këshillit të Ministrave, por edhe aktet e organeve të tjera për sa kohë që vendimet e tyre janë detyruese.

nevojshëm kufizimi i një të drejte të parashikuar në Kushtetutë, atëherë ky vlerësim është në diskrecion vetëm të ligjvënësit dhe jo të organeve të tjera, përfshirë edhe Këshillin e Ministrave... Koncepti i zgjeruar i termit ligj që përdoret në doktrinë, nuk vlen për nenin 17 të Kushtetutës. Togfjalëshi përjashtues “vetëm me ligj”, i përdorur në nenet 11/3 dhe 17 të Kushtetutës, ka të bëjnë me kufizime të të drejtave dhe ka kuptim të njëjtë, atë të interpretimit të ngushtë, në dallim nga dispozitat e tjera ku termi ligj mund të kuptohet më gjerë. Në këtë përfundim, veç sa u përmend, arrihet edhe duke iu referuar fjalës “vetëm” që përmendin nenet 11/3 e 17 të Kushtetutës. Përdorimi i kësaj fjale nuk është i rastit, por ai është bërë për të treguar se kufizime të tilla nuk mund të vendosen me ndonjë akt tjetër përveç ligjit. Rrregullimi i parashikuar në nenin 17 për kufizimin e të drejtave dhe lirive vetëm me ligj, ka të bëjë edhe me përcaktimin e kompetencës së një organi konkret që në këtë rast është vetëm Kuvendi. Një shprehje e tillë të referon në kompetencën e organit ligjvënës dhe nxjerrja e akteve të tjera për të rregulluar marrëdhënie të tilla, cenon kompetencat e këtij organi. çdo interpretim i kundërt, është padyshim një zhvleftësim i garancisë që jep Kushtetuta për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të njeriut dhe do t’i cenonte efektivisht këto liri e të drejta.”35 2. kufizimi të bëhet për një interes publik ose për mbrojtjen e interesave të të tjerëve 3. kufizimi të jetë në përpjestim me gjëndjen që ka diktuar bërjen e kufizimit(njohur ndryshe si “test i proporcionalitetit”) - domosdoshmëria e ekzistencës së një marrëdhënieje përpjestimore ndërmjet mjeteve të përdorura dhe synimit që kërkohet të realizohet36 (përdorimi i mjeteve sa më efikase,që shkaktojnë sa më pak dëme ). Në thelb të parimit të proporcionalitetit qëndron “ekuilibrimi i drejtë i interesave”, vlerësimi i rëndësishëm dhe objektiv i tyre, si dhe shmangia e konfliktit nëpërmjet përzgjedhjes së mjeteve të duhura për realizimin e tyre. Një kufizim do të konsiderohej në përputhje me standardet e parimit të proporcionalitetit nëse: (i) objektivi i ligjvënësit është mjaftueshëm i rëndësishëm për të justifikuar kufizimin e së drejtës; (ii) masat e marra janë të lidhura në mënyrë të arsyeshme me objektivin; e thënë ndryshe ato nuk mund të jenë arbitrare, të padrejta, ose të bazuara mbi vlerësime alogjike; (iii) mjetet e përdorura nuk janë më të ashpra se sa për të arritur objektivin e kërkuar - sa më të mëdha efektet e dëmshme të masës së përzgjedhur, aq më tepër objektivi për t’u arritur duhet të jetë i rëndësishëm, në mënyrë që masa të justifikohet si e nevojshme .37 4.të mos cënojë thelbin e lirive dhe të drejtave (njohur ndryshe si “garancia e thelbit”)38 35 Vendimi i Gjykatës Kushtetuese numër 20 datë 11.07.2006 36 Vendimi i Gjykatës Kushtetuese numër 30 datë 01.12.2005 37 Vendimi nr.52, datë 05.12.2012 i Gjykatës Kushtetuese 38 Shih :Aurela Anastasi,Luan Omari “E drejta kushtetuese”,shtëpia botuese ABC,Tiranë 2010,faqe 82

5.kufizimi të mos tejkalojë në asnjë rast kufizimet e parashikuara nga Konventa Europiane per te Drejtat e Njeriut –kufizmet e vendosura nga Konventa Europiane e të Drejtave të njeriut shërbejnë si standart minimal poshtë së cilit s’mund të bëhet kufizim. Lidhur me pyetjen nëse “të drejtat dhe liritë kushtetuese mund ose jo të kufizohen me akt normativ me fuqinë e ligjit? ”, përgjigja do të jetë pozitive39. Pavarësisht faktit se akti normativ me fuqinë e ligjit nuk përbën, në momentin e parë që nxirret nga Këshilli i Ministrave, ligj në kuptimin formal, fuqia e tij juridike që në momentin e nxjerrjes barazohet me atë të ligjit në kuptimin formal. Gjithashtu vetë kompetenca që ka Këshilli i Ministrave, për të nxjërrë akt normativ me fuqinë e ligjit, përbën nje kompetencë legjislative të këtij organi, megjithëse vetëm përjashtimore dhe të kufizuar nga kushtet e nenit 101 të kushtetutës . Vetë fakti që duhet të nxirret në kushte nevoje dhe urgjence mbart në vetvete potencialin që për zgjidhjen e situatës konkret do të mund te nevojitet kufizimi i të drejtave dhe lirive të ndonjë individi ose grupi të caktuar dhe nëse do të thonim të kundërtën40 atëherë ky mjet që është në duart e Këshillit të Ministrave për zgjidhjen e shpejtë dhe efektive të problematikës do jetë joefiçent dhe i padobishëm për zgjidhjen e problematikës . Për më tepër që kur miratohen nga parlamenti ky akt normativ i nxjerrë në baze të nenit 101, kthehet edhe në ligj ne kuptimin formal. Ky rast kur me” ligj” në kuptim të nenit 17 ,do të kuptojme edhe aktet normative me fuqinë e ligjit dhe jo vetëm ligjet të cilat që në momentin e parë i nxjerr Kuvendi, është përjashtim nga rregulli i përgjithshëm se me termin “vetëm me ligj” sipas nenit 17 kuptohen vetëm ligjet në kuptimin formal. Një qëndrim pozitiv ndaj pyetjes së mësipërme është mbajtur edhe nga praktika e Gjykatës Kushtetuese, megjithëse jo shumë e elaburuar. Konkretisht në një prej vendimeve të saj lidhur me problematikën e akteve normativ me fuqinë e ligjit, Gjykata Kushtetuese shprehet se : “Shprehja “vetëm me ligj” ka kuptimin që në rast se është i nevojshëm kufizimi i një të drejte të parashikuar në Kushtetutë, atëherë ky vlerësim është në diskrecion vetëm të ligjvënësit dhe jo të organeve të tjera, përfshirë edhe Këshillin e Ministrave. Rastin e delegimit të kompetencave Qeverisë për aktet me fuqinë e ligjit, Kushtetuta e ka shprehur në nenin 101 duke përcaktuar edhe kriteret përkatëse të një rregullimi të tillë, gjë që nuk e ka bërë në nenin 17.”41 Gjithsesi duhet ushtruar një kontroll i imtësishëm nga Kuvendi dhe Gjykata Kushtetuese (kur kjo e fundit vihet në lëvizje nga subjektet e legjitimuara nga Kushtetuta) i të gjithë situatës para të cilës gjendej Këshilli i Ministrave para se të nxirrte këtë akt normativ me 39I njëjti qëndrim mbahet edhe lidhur me kufizimin potencial më akt normativ me fuqinë e ligjit të nenit 11/3 të Kushtetutës. 40 Pra nëse do të thonim se nuk mund të kufizohen me akt normativ me fuqinë e ligjit të drejtat dhe liritë e parashikuara nga kushtetuta. 41 Vendimi nr 20,datë 11.07.2006

fuqinë e ligjit që kufizon të drejtat dhe liritë kushtetuese. Një kontroll i tille tashme nuk do të mjaftohet më vetm në hulumtimin dhe konstatimin nëse jemi para “nevojës” dhe urgjencës” dhe kushteve të tjera të kërkuara nga neni 101, por njëkohësisht duhen kontrolluar nëse janë përmbushur në mënyrë kumulative edhe kushtet e nenit 17 që lejon bërjen e kufizimeve të të drejtave dhe lirive kushtetuese .

VENDIME TE GJYKATËS KUSHTETUESE TË REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË ME OBJEKT : SHFUQIZIMIN E AKTEVE NORMATIVE ME FUQINE E LIGJIT 1. Aktet normative të Këshillit të Ministrave : nr. 2, datë 10.11.2005 “Për lejimin e KESh – ShA të marrë pjesë në ankandet e blerjes së kapaciteteve transmetuese dhe të energjisë elektrike”; nr. 3, datë 23.11.2005 “Për një shtesë në ligjin nr. 7971, datë 26.07.1995 “Për prokurimin publik”, të ndryshuar”; nr. 4, datë 13.12.2005 “Për një shtesë në ligjin nr. 8405, datë 17.09.1998 “Për Urbanistikën”  Vendimi nr 24 datë 10.11.2006 i Gjykatës Kushtetuese42 33 Deputetë të Kuvendit të Republikës së Shqipërisë i janë drejtuar Gjykatës Kushtetuese dhe kërkojnë shpalljen si të papajtueshme me Kushtetutën të akteve normative me fuqinë e ligjit të sipërcituara si dhe interpretimin përfundimtar të nenit 101 të Kushtetutës. Gjykata Kushtetuese ndër të tjera interpreton nocionet e : 1.”nevojës” dhe “urgjencës”-duke i konsideruar si parakushte të domosdoshme, mungesa e të cilave do të sjellë papajtueshmërinë me kushtetutën të aktit normativ me fuqinë e ligjit të nxjerrë nga Këshilli i Ministrave. Urgjenca tregon vetëm një situatë që nuk mund të presë, ndërsa nevoja tregon substancën e saj, përcakton situatën që kërkon zgjidhje, tregon marrëdhënien shoqërore që kërkon rregullim ligjor. Ato duhet të ekzistojnë njëkohësisht dhe nuk mjafton vetëm ekzistenca e njërës, gjithashtu “nevoja” dhe “urgjenca” duhet të ekzistojnë si në momëntin e nxjerrjes së aktit(madje para se të nxirret akti,sepse këto përbëjnë shkakun pse Këshilli i Ministrave po legjitimohet për ta nxjerrë këtë akt) nga Këshilli i Ministrave ashtu edhe gjate miratimit të tij më ligj nga Kuvendi. Keto nocione vlerësohen rast pas rasti dhe mund të shkaktohen nga faktorë të ndryshëm jëtësorë, shoqërorë, natyrorë duke përfaqësuar një gjendje jo të zakonshme në jetën e vendit ku evidentohet dukshëm rreziku i ardhjes së pasojave të dëmshme për interesat 42 Në këtë seksion ,vendimi i Gj.K është trajtuar i përmbledhur,duke mos dashur të bihet në përsëritje në kapitujt e tjerë ku janë trajtuar me hollësi parashikimet e këtij vendimi .

publikë ose për të drejtat themelore të shtetasve. Ky rrezik dikton nevojën e masave të menjëhershme, por që legjislacioni ekzistues nuk i mundëson dot. Mungesa e tyre shndërrohet në ves të legjitimitetit kushtetues të qeverisë për nxjerrjen e aktit normativ dhe, në vijim, në ves të ligjit që e ka miratuar atë. 2. përkohshmëria- përdoret për të treguar fuqine maksimumi 45 ditëshe, të aktit normativ me fuqinë e ligjit që i përmban ato masa që do të thotë se nuk përcakton përkohshmëri të fuqisë juridike të ligjit që e ka miratuar atë akt normativ. 3.fuqia juridike e aktit normativ me fuqinë e ligjit - është e barabartë me fuqinë e ligjit që nga momenti i nxjerrjes së tij, sepse kjo vlerë e normës përcaktohet nga natyra e marrëdhënies juridike që gjen rregullim në të dhe jo nga organi që e ka miratuar. Fuqia juridike është element i pandashëm i përmbajtjes së normës. Bërja publike e këtyre akteve sipas parashikimit të nenit 117 të Kushtetutës nuk ka si domosdoshmëri botimin në Fletoren Zyrtare. Këshilli i Ministrave, për këtë qëllim mund të përdorë, në funksion të kohës që ka në dispozicion, krahas botimit në Fletoren Zyrtare dhe komunikimin zyrtar me mjete të tjera të përshtatshme, njoftimin me anë të medieve apo me mjete të tjera si këto. Pavarësisht nga forma e përzgjedhur për komunikimin publik, njoftimi duhet të mbërrijë detyrimisht në adresë të subjekteve, të cilëve u përkasin të drejtat e detyrimet që krijon akti normativ me fuqinë e ligjit, me qëllim që këta të mos cenohen. 4.miratim brenda 45 ditësh nga Kuvendi –në të kundëert akti e humbet fuqinë që nga fillimi43 5.kontroll substancial- kontrolli që Kuvendi ka të drejtë ti bëjë aktit normativ me fuqinë e ligjit ,kintroll i cili konsiston si në formë,edhe në përmbajtje dhe ka karakter jo vetëm juridik (për të vlerësur nëse ekzistojnë kushtet e nenit 101),por edhe politik Gjykata Kushtetuese për dy44 prej akteve normative me fuqinë e ligjit konstaton pajtueshmërinë e tyre me Kushtetutën dhe ekzistencën e “nevojës “ dhe “urgjencës” për shak se në momentin e nxjerrjes së këtyre akteve nga qeveria, vendi ndodhej në kushtet e një thatësire të tejzgjatur, krijuar nga mungesa e reshjeve, gjë që kishte sjellë si pasojë rënie të ndjeshme të nivelit të ujit në liqenet që furnizojnë hidrocentralet e vendit. Kjo situatë dëshmonte dukshëm për rrezikun e krijimit të pamundësisë për furnizim me energji elektrike të vendit në një të ardhme të shpejtë. Gjendja e krijuar kërkonte ndërhyrje të shtetit për marrjen e masave urgjente. 43 Vetë Kushtetuta,por as Gjykata Kushtetuese me vendimet e saj nuk shprehen lidhur me pasojat potenciale që akti realisht mund të ketë sjellë gjate 45 ditëve nëse me kalimin e tyre s’ështe miratuar ose për më pak se 45 ditë kur Kuvendi ka votuar kundër këtij akti 44 Aktet normative nr.2, datë 10.11.2005 “Për lejimin e KESh - ShA të marrë pjesë në ankandet e blerjes së kapaciteteve transmetuese dhe të energjisë elektrike” dhe nr.3, datë 23.11.2005 “Për një shtesë në ligjin nr.7971, datë 26.07.1995 “Për prokurimin publik” të ndryshuar”.

Plotësimi i nevojave për energji elektrike nuk mund të bëhej ndryshe, veçse duke iu drejtuar tregut ndërkombëtar të këtij malli . Ndersa lidhur me aktin normativ nr. 4, datë 13.12.2005 “Për një shtesë në ligjin nr. 8405, datë 17.09.1998 “Për Urbanistikën”gjykata konstatoi pafuqinë juridike të tij për shkak të mosmiratimit të tij nga Kuvendi brenda 45 ditëve nga nxjerrja e aktit nga Këshilli i Ministrave. Koment:Ky është një prëj vendimeve më të rëndësishmë të Gjykatës Kushtetuese lidhur me problematikën e akteve normative me fuqinë e ligjit. Ky vendim i Gj.K. vendos standartet kryesore te zbatimit të nenit 101 te Kushtetutës dhe përcakton elementët përbërës që duhet të ekzistojnë në mënyrë që Këshilli i Ministrave të këtë mundësinë të përdorë një mjet të tilla kaq efikas, efiçent dhe të shpejtë në kuptimin e pasojave të menjëhershme që ai sjellë, por edhe për vetë “brishtësinë” që kjo kompetencë paraqet, si një kompetencë jo tradicionale dhe e natyrshme e ekzekutivit,por si një përjashtim nga rregulli se një prerogativë e tillë i përkët pushtetit legjislativ. Megjithatë në këndvështrimin tim, ky vendim paraqet disa problematika: Në këtë vendim është analizuar fare mirë nëse Këshilli i Ministrave ishte apo jo në kushtet e “nevojës” dhe “urgjencës”, duke individualizuar situatat dhe duke mos u mjaftuar thjesht me elaburimin teorik të koncepteve “nevojë” dhe “urgjencë”, megjithëse një veprim i tillë mund të konsiderohet edhe si i panevojshëm për njërin prej akteve për vetë faktin se ky akt45 duke mos u miratuar nga parlamenti brenda 45 ditëve nga nxjerrja e tij e ka humbur fuqinë që nga fillimi dhe si rrjedhojë ne momëntin që i drejtohen Gjykatës Kushtetuese, kërkesa është pa objekt dhe s’mund të gjykohet nga Gjykata Kushtetuese46 duke krijuar në këtë mënyrë një non-sens të vendimit për sa kohë që është pranuar edhe nga vetë Gj.K. se akti në fjalë e ka humbur fuqinë që nga fillimi, për sa kohë që nuk është miratuar nga Kuvendi brenda 45 ditëve47. Gjithashtu problematike paraqitet situata edhe lidhur me parashikimin e Gj.K. se aktet normative me fuqinë e ligjit, për shkak të karakterit dhe urgjencës për të cilën nxirren, hyjnë në fuqi menjëherë sapo nxirren me kusht që të bëhën publike me mjetë efikase si per shembull njoftimi në media, pa qenë nevoja që të respektohet neni 117 i Kushtetutës48 i cili sanksionon botimin në fletoren zyrtare si kusht për pasjen e fuqisë juridike të këtyre akteve. Por Gj.K. kur bën një parashikim të tillë nuk merr parasysh 45 Bëhet fjalë për aktin normativ nr.4, datë 13.12.2005 “Për një shtesë në ligjin nr.8405, datë 17.09.1998 “Për urbanistikën” 46 Një qëndrim të tillë Gjykata Kushtetuese e ka mbajtur edhe vetë në vendimin nr.47, datë 7.7.1999,por gjithashtu këtë qëndrim ka mbajtur 47 Mendimi i mbajtur edhe nga gjyqtari i pakicës në këtë vendim Kristofor Peçi

nenin 84/4 të Kushtetutës49 i cili përcakton në mënyrë eksplicite se kur aktet e nxjerra në rast nevoje dhe urgjence (të cilat konkretisht janë aktet normative me fuqinë e ligjit) hyjnë menjëherë në fuqi, pasi janë njoftuar publikisht.Ky parashikim i nenit 84/4 të Kushtetutës parashikon një proçedurë të caktuar në bazë të së cilës akti normativ me fuqinë e ligjit i nxjerr për shkak të nevojës dhe urgjencës hyn menjëherë në fuqi ,që a contrario do të thotë se në qoftë se nuk zbatohet kjo procedurë akti normativ me fuqinë e ligjit nuk hyn në fuqi në mënyrë automatike sapo është nxjerrë dhë njoftuar publikisht, por do të duhet botimi i saj në fletoren zyrtare bazuar në nenin117. Pra në qoftë se nuk vendos Kuvendi me shumicën e të gjithë anëtarëve dhe si rrjedhojë as presidenti s’jep pëlqimin ose nëse Kuvendi vendos me shumicën e të gjithë anëtarëve, por Presidenti nuk jep pëlqimin atëherë akti nuk hyn menjëherë në fuqi pasi është njoftuar publikisht. Edhe sikur Gjykata Kushtetuese ,në dhënien e këtij vendimi, të ketë qenë e prirur që aktet normative me fuqinë e ligjit ti japin sa më shpejt efektet me qëllim zgjidhjen e situatës së urgjencës me shpejtësi, duke besuar se mund të ketë vonesa në botimin e tyre në fletoren zyrtare, këtë nuk e konsideroj të përligjur. Për sa kohë që ligji për Qëndrën e Botimeve Zyrtare në vazhdimësi i ka njohur Ministrit të Drejtësisë kompetenca për të urdhëruar botimin e menjëhershëm të ndonjë akti të caktuar.50 Aq më tepër qeveritë, kur e kanë konsideruar të arsyeshme, e kanë përdorur këtë klauzolë.51 Lidhur me këtë këndvështrim mund të lindin edhe pikëpyetjet se çfarë nënkupton Kushtetuta me “raste nevoje dhe urgjence”, mos ndoshta nuk u referohet akteve normative me fuqinë e ligjit ?52 Kur përdoret në nenin 84/4 termi “ligji hyn në fuqi

48 “Ligjet,aktet normative të Këshillit të Ministrave ,të ministrave,të institucioneve të tjera qëndrore marrin fuqi juridike vetëm pasi botothen në fletoren zyrtare.” 49 Në rastet e masave të jashtëzakonshme, si dhe në rast nevoje e urgjence, kur Kuvendi vendos me shumicën e të gjithë anëtarëve dhe Presidenti i Republikës jep pëlqimin, ligji hyn në fuqi menjëherë, vetëm pasi të jetë njoftuar publikisht. Ligji duhet të botohet në numrin më të parë të Fletores Zyrtare. 50 Për shembull: neni 4/2 i ligjit 96/2012 të Qëndrës së Botimeve Zyrtare parashikon se : 4. Si rregull, Fletorja Zyrtare botohet një herë në javë. Botime të veçanta të Fletores Zyrtare, në formatin në letër dhe në atë elektronik, bëhen me urdhër të Ministrit të Drejtësisë.

51 Akti normativ me fuqinë e ligjit i nxjerrë më datë 30 shtator 2013 është botuar në fletoren zyrtare po atë ditë .

52 Lidhur me këtë pikëpamje nuk ndaj të njëjtin qëndrim ,për sa kohë që vetë Kushtetuta nocionet “nevojë dhe urgjencë” i lidh në mënyrë të shprehur vetëm me aktet normative që nxjerr Këshilli i Ministrave dhe kanë fuqinë e ligjit.

menjëherë “ mos i referohet ligjit që miraton aktin normativ dhe jo vetë hyrjes në fuqi të aktit normativ ?53 Lidhur me dy ,prej tre akteve të paraqitura për shqyrtim në Gjykatën Kushtetuese54 në këtë vendim është shprehur para se të kalojë afati prej 45 ditësh brenda të cilit duhet të shprehej Kuvendi duke i hequr Kuvendit në këtë mënyrë mundësinë për tu shprehur për shkak se interpretimi i Gj.K. është përfundimtar dhe në këtë mënyrë Gjykata Kushtetuese duket sikur ndërhyn në kompetencat e legjislativit. Pra në qofte se Gj.Kushtetuese vendos se akti normativ me fuqinë e ligjit është i papajtueshëm me Kushtetutën, atëhërë i ka hequr mundësine Kuvendit që ta bëjë një vlerësim të tillë, gjë që do të sillte automatikisht edhe mosinvestimin e Gj.K. duke ndikuar pozitivisht edhe në ekonominë gjyqësore. I njejti efekt do te vinte edhe nësë me kalimin e afatit 45 ditor Kuvendi nuk shprehet dhe akti automatikisht i humbet fuqitë që nga fillimi. Por problematik mund te jetë edhe nje vendim pozitiv i Gjykatës Kushtetuese i cili e konsideron si kushtetues aktin normativ me fuqinë e ligjit para se Kuvendi të shprehet. Cfarë do të ndodh me vullnetin e deputetëve lidhur miratimin prej tyre të aktit normativ për sa kohë që vendimet e Gjyktës Kushtetuese janë detyruese ?55 A do te jenë ata të detyruar të miratojnë aktin normativ me fuqinë e ligjit për të cilin Gjykata Kushtetuese ka vlerësuar si kushtetues ? Me shumë pozitivitet në këtë vendim vlerësoj trajtimin konkret që i është bërë vlerësimit të kushtit nëse situata e krijuar çon në të tillë pamundësi për shak të urgjencës sa nuk mund të pritet për rregullimin e problematikës nëpërmjet nxjerrjes së ligjit të nevojshëm nga organi ligjvënës, qoftë edhe nëpërmjet proçedurave të përshpejtuara. 56 53 Në këndvështrimin tim edhe ky argument nuk qëndron sepse në qoftë se marrim të mirëqenë faktin se kushtetutbërësi me termin “ligj” i referohet ligjit miratues të aktit normative ,atëherë do të thoshte qe Kuvendi kishte miratuar në këtë mënyrë aktin normative , i cili nga ana e tij ,sipas nenit 101 ka fuqi që është nxjerrë prandaj nuk do të shtrohej nevoja e momentit të hyrjes në fuqi të ligjit miratues për sa kohë që akti normativ ishte në vetvete në fuqi dhe ligji miratues thjesht i jep qëndrueshmëri dhe bën që akti normative të “shtrihet në kohë” dh të vazhdojë të jap efektet. 54 Aktet normative të Këshillit të Ministrave nr. 2, datë 10.11.2005 “Për lejimin e KESh – ShA të marrë pjesë në ankandet e blerjes së kapaciteteve transmetuese dhe të energjisë elektrike”dhe nr. 3, datë 23.11.2005 “Për një shtesë në ligjin nr. 7971, datë 26.07.1995 “Për prokurimin publik”, të ndryshuar”; 55 Neni 132/1 i Kushtetutës “Vendimet e Gjykatës Kushtetuese kanë fuqi detyruese të përgjithshme dhe janë përfundimtare”

56 Paragrafi II i vendimit 24/2006 të Gjykatës Kushtetuese: “Plotësimi i nevojave për energji elektrike nuk mund të bëhej ndryshe, veçse duke iu drejtuar tregut ndërkombëtar të këtij malli... Legjislacioni vendas ekzistues nuk mundësonte blerjen e energjisë dhe transportimin e menjëhershëm të saj në vend. Rregullat e tregut ndërkombëtar dhe afatet e fiksuara prej tij nuk i

2.  Akti normativ nr.03, datë 01.08.2012 “Për lirimin e banesave pronarëve të ligjshëm nga qytetarët e pastrehë, banues në banesat ish-pronë e subjekteve të shpronësuara” Ky akt normativ, i nxjerrë në vazhdimësi të një sërë aktesh të tjera në këtë57 fushë parashikonte: lirimin e banesave të pronarëve të ligjshëm nga qiramarrësit, banues në banesat ish-pronë e subjekteve të shpronësuara, detyrim i cili duhet të përmbushej brenda datës 1 nëntor 2012 kundrejt kreditimit të tyre me një kredi me afat deri 30 vjet, me interes vjetor 0 (zero) %, sipas programit social të trajtimit me kredi të lehtësuara nga shteti ; nëse lirimi dhe dorëzimi i banesës nuk ndodh brenda datës 1 nëntor 2012, EKB-ja, pasi ka marrë njoftimin respektiv nga pronari i pronës, brenda 2 ditëve pune nga marrja e njoftimit konfirmon, me shkrim, se qytetari/ët i/e pastrehë është/janë në listën e botuar për trajtim me kredi sipas kushteve të mësipërme. Ky konfirmim, në kuptim të këtij akti normativ, përbën titull ekzekutiv sipas nenit 510, shkronja “e”, të Kodit të Procedurës Civile (KPC) dhe Enti Kombëtar i Banesave, brenda 1 (një) dite pune, regjistron kërkesën për lëshimin e urdhrit të ekzekutimit, në gjykatën ku ndodhet pasuria e paluajtshme, në favor të kreditorit. Vendim nr.1 datë 06.02.2013 i Gjykatës Kushtetuese Shoqata e qiramarrësve në shtëpitë shtetërore ish-pronë private i drejtohet Gjykatës Kushtetuese me kërkesë ,objekti i së cilës konsistonte në shfuqizimin si të papajtueshem me kushtetutën të aktit normative me fuqinë e ligjit të siperpërmendur dhe ligjit të tij miratues për shkak ndër të tjera58 se: I. rregullimi i këtij problemi social me akt normativ dhe jo me ligj vinte në kundërshtim me nenin 116 të Kushtetutës që përcakton hierarkinë e burimeve të së drejtës II. gjithashtu cënohet edhe parimi i ndarjes dhe balancimit të pushteteve për shkak se nuk ekzistonte realisht nevoja dhe urgjenca për nxjerrjen e këtij akti mundësonin kohën e nevojshme Këshillit të Ministrave, me qëllim ndjekjen e procedurave normale të ligjvënies nga Kuvendi për të plotësuar boshllëkun legjislativ të konstatuar. Koha e mbetur në dispozicion nuk i mundësonte qeverisë as kërkimin e ndjekjes së procedurave ligjvënëse të përshpejtuara.”

57 ligji nr.7652, datë 23.12.1992 “Për privatizimin e banesave shtetërore” ; ligji nr.7698, datë 15.04.1993 “Për rikthimin dhe kompensimin e pronave ish-pronarëve” ; ligjin nr.8030, datë 15.11.1995 “Për kontributin e shtetit për familjet e pastreha” ;ligji nr.8647, datë 24.07.2000 “Për disa ndryshime në ligjin nr.8030, datë 15.11.1995 ‘Për kontributin e shtetit për familjet e pastreha’” ; ligji nr.9235, datë 29.7.2004 “Për kthimin dhe kompensimin e pronës” ;ligji nr.9583, datë 17.07.2006, “Për disa ndryshime e shtesa në ligjin nr. 9235, datë 29.07.2004, ‘Për kthimin dhe kompensimin e pronës’”

58 Paragrafët 5 të vendimit nr.1 datë 06.02.2013 i Gjykatës Kushtetuese

dhe duke parashikuar kategori të reja të titujve ekzekutivë me akt normativ dhe jo me ligj. III. Po ashtu, akti normativ, duke urdhëruar gjykatat e shkallëve të para të mos pezullojnë titujt ekzekutivë, cenon pavarësinë e pushtetit gjyqësor. Në vendimin e saj Gjykata Kushtetuese fillimisht legjitimon subjektin kërkues “Shoqatën e qiramarrësve në shtëpitë shtetërore ish-pronë private” bazuar në statutin, aktin e themelimit dhe natyrën e veprimtarisë së shoqatës si dhe në objektin e aktit të kundërshtuar, që është lirimi dhe dorëzimi, brenda datës 1 nëntor 2012, i banesës nga qiramarrësit, banues në banesat ish-pronë e subjekteve të shpronësuara, sipas kushteve dhe kritereve të parashikuara në të, të cilat tregojnë se ekziston edhe lidhja e domosdoshme ndërmjet qëllimit për të cilin është krijuar kjo shoqatë dhe çështjes kushtetuese të ngritur prej tyre.59Më pas Gj.K., pasi shtjellon ne mënyrë teorike nocionet e nevojes dhe urgjencës bazuar ne një prej vendimeve të saj të mëparshme lidhur me këtë çështje60,shprehej se në rastin konkret Këshilli i Ministrave ndodhej realisht para gjendjes së nevojës dhe urgjencës, kjo jo vetëm per shak te “presionit” ndërkombëtar lidhur me garantimin e së drejtës së pronësise qe vetë Republika e Shqipërisë u ka njohur kësaj kategorie subjektesh dhe vendimit pilot te Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut 61, por edhe për vetë faktin e mosekzistencës së një barazpeshe mes interesave të subjekteve që ju ishte njohur e drejta e pronësisë dhe atyre të qiramarrësve, banues në banesat ish-pronë e subjekteve të shpronësuara .Në kontekstin ku ndodhej ç ështja konkrete barazpesha ishte përmbysur ne favor te kategorisë se dytë, tej çdo afati kohor dhe në shkelje të parimeve të sigurisë juridike, proporcionalitetit, interesit publik, ekuilibrit të drejtë të intersave. Madje akti konkret jo vetëm synonte të garantonte të drejtën e pronësisë së subjektëve të shpronësuar nga sistemi komunist,por gjithashtu parashikonte një sërë masash62 për kategorinë e qiramarrësve, duke garantuar parimin e shtetit social dhe baraspeshën mes këtyre dy grupeve interesash. 59 Kjo për shkak se shoqatat bëjnë pjese në grupin e subjekteve që kane legjitimitet të kufizuar për t’iu drejtuar Gj.K.,vetëm për ç ështje që lidhen me interest e tyre të drejtpërdrejtë(për me tepër shih vendimet e Gj.K.: nr.5 datë 16.02.2012 ;nr 43, datë 06.10.2011; nr.16, datë 25.07.2008)

60 Për më tepër lidhur me përmbajtjen e vendimit në te cilin Gj.K.ka referuar lidhur me konceptin e “nevojës”dhe “urgjencës” shih vendimin nr.24, datë 10.11.2006 të Gj.K.

61 Bëhet fjalë për vendimin pilot te Gj.E.D.Nj.”Manushaqe Puto dhe të tjerë kundër Shqipërisë”,i cili i rendiste një sërë detyrash shtetit shqiptar, ndër të cilat: krijimin e një liste të vendimeve të formës së prerë, për të finalizuar hartën e vlerës së tokës dhe llogaritur koston e ekzekutimit të vendimeve, me qëllim që të mundësohej përcaktimi i burimeve të nevojshme, për përdorimin e mekanizimit të ekzekutimit përfundimtar dhe mosshtyrja më të afateve te ekzekutimit të së drejtës së pronësisë së njohur nga vetë shteti nëpërmjet organeve gjyqësore ose administrative të tij .

Për këto arsye Gj.K. vendos rrëzimin e kërkesës për shkak se konsideron se akti normativ dhe ligji miratues nuk bie në kundërshtim me kërkesat e neneve 15, 17, 18, 101 të Kushtetutës; të neneve 6 dhe 8 të KEDNJ-së dhe të nenit 1 të Protokollit shtesë të KEDNJ-së; të neneve 2 dhe 11 të Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore. Koment:Në këtë vendim Gj.K. “devijon” nga praktika e mëparshme lidhur me rregullimin që ajo i ka bërë situatave të ngjashme me rastin konkret,me qellim qe ti përshtatet kontekstit në të cilin ky rast iu paraqit. Arsyeja kryesore e këtij “devijimi” është pikërisht ekzistenca e një situate “nevoje” dhe “urgjence” e cila konkretisht më së shumti i “imponohet” shtetit shqiptar nga dalja e vendimit pilot “Manushaqe Puto dhe të tjerë kundër Shqipërisë”63 i cili i vendos një sërë detyrash shtetit shqiptar lidhur me procesin e kthimit dhe kompensimit të pronave dhe mosshtyrjen më të afateve të përfundimit të këtij proçesi që vullnetarisht është marrë përsipër nga shteti shqiptar. Ky vendim paraqet një situatë emergjence për vetë afatet që i vendos shtetit shqiptar: afat 18 mujor, me kalimin e së cilit Gj.E.D.Nj do të ndërpres pëzullimin e vendosur dhe do të rifillojë marrjen në shqyrtim të kërkesave te drejtuara pas hyrjes në fuqi të këtij vendim64 që lidhen vetëm me moszbatimet e zgjatura të vendimeve të formës së prerë për pronësinë, për ekzekutimin e të cilave shteti është përgjegjës. Dhe sigurisht që një nga masat kryesore legjislative që do të ndërmerrte shteti shqiptar ishte pikërisht ndryshimi i ligjit “Për lirimin e banesave pronarëve të ligjshëm nga qytetarët e pastrehë, banues në banesat ish-pronë e subjekteve të shpronësuara”. Por pikëpyetjet mund të ngrihen lidhur me këtë mjet të përdorur nga Këshilli i Ministrave(akt normativ me fuqinë e ligjit): A ishte vërtetë situata aq emergjente ,për tu konsideruar në përputhje me standartet kushtetuese të vendosura nga n 101 lidhur me “nevojen” dhe “urgjencën” aq sa të paktën të mos kishte pritur dot sa të miratohej me ligj me proçedurë te përshpejtuar, konsideruar aktin normativ me fuqine e ligjit si mjeti i fundit që duhet përdorur atëherë kur situata “nuk pret më” ? Kjo është një pyetje mjaft komplekse, të cilës Gjykata Kushtetuese mund ti kishte dhënë përgjigje duke gjykuar nga tërësia e masave që Këshilli i Ministrave kishte vendosur të merrte dhe ti kishte vendosur në dispozicion të Gjykatës Kushtetuese . 62 Për më tepër lidhur me masat që Këshilli i Ministrave i garantonte kësaj kategorie shih: aktin normativ nr.03, datë 01.08.2012 “Për lirimin e banesave pronarëve të ligjshëm nga qytetarët e pastrehë, banues në banesat ish-pronë e subjekteve të shpronësuara”

63 Ky vendim ka dalë rreth dy muaj pas daljes së vendimit pilot të Gj.E.D.Nj. “Manushaqe Puto dhe të tjerë kunder Shqipërisë”

64 Lidhur me kërkesat e depozituara në Gj.E.D.Nj. para se vendimi në fjalë të merrte formë të prere ,Gj.E.D.Nj.nuk do të shtynte shqyrtimin e tyre ,por do të vazhdonte shqyrtimin e tyre

Kontrollimi nga Gj.K. i ekzistencës se faktit se akti normativ me fuqinë e ligjit realisht ka qenë mjeti i vetëm që mund të përdorej në çështjen konkrete për shak të ngutshmërisë se zgjidhjes së problematikës, e konsideroj si esencial që Gjykata Kushtetuese të ketë mundësi më pas të dal në përfundimin se realisht Këshilli i Ministrave është gjendur para një urgjence në kuptimin qe kushtetutbërësi ka synuar ti japë këtij nocioni në nenin 101 te Kushtetutës . 3.  Akti normativ numër 6 ,datë 4.10.2013 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr 119/2013”për buxhetin e shtetit”” Kuvendi i Republikës së Shqipërisë, në mbështetje të neneve 78, 83, pika 1, dhe 158 të Kushtetutës, si dhe të nenit 30 të ligjit nr. 9936, datë 26.6.2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, me propozimin e Këshillit të Ministrave, ka miratuar ligjin nr. 119/2012, datë 17.12.2012 “Për Buxhetin e vitit 2013” i cili ndër të tjera parashikonte në nenin 18 se : “Kufiri për rritjen vjetore të totalit ekzistues të borxhit të shtetit dhe atij të garantuar të shtetit, në dobi të palëve të treta përfituese, për vitin 2013, është 70 519 milionë lekë, i dhënë me hollësi si më poshtë: 1. Për huamarrjen vjetore neto për mbështetjen buxhetore, deri në 28 019 milionë lekë. 2. Për huamarrjen neto për financimin e projekteve të huaja, deri në 35 769 milionë lekë. 3. Për rritjen vjetore të garancive të shtetit, në dobi të palëve të treta përfituese, deri në 6 471 milionë lekë. 4. Kufiri për rritjen vjetore të stokut të borxhit, si rezultat i riskedulimit të borxheve të vjetra, të huaja të papaguara, deri në 260 milionë lekë. Stoku i borxhit shtetëror, përfshirë kursin e këmbimit, vlerësohet të arrijë deri në 860 722 milionë lekë. Stoku i borxhit të garantuar, përfshirë kursin e këmbimit, vlerësohet të arrijë 70 023 milionë lekë. Përjashtohen nga kufijtë e mësipërm garancitë që mund të jepen për sigurimin e furnizimit me energji elektrike. Autorizohet Këshilli i Ministrave që në këto raste të japë garanci përtej limiteve të parashikuara më sipër.” Këshilli i Ministrave, në mbështetje të nenit 101 të Kushtetutës, me propozimin e Ministrit të Financave, ka miratuar aktin normativ nr. 6, datë 04.10.2013 “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 119/2012 “Për buxhetin e vitit 2013”” , i cili i rriste këta kufij të vendosur nga ligjin nr. 119/2012, datë 17.12.2012 “Për Buxhetin e vitit 2013” dhe konkretisht në nenin 15 të tij parashikonte se : “Kufiri për rritjen vjetore të totalit ekzistues të borxhit të shtetit dhe atij të garantuar të shtetit, në dobi të palëve të treta përfituese, për vitin 2013, është 101 018 milionë lekë, i dhënë me hollësi, si më poshtë vijon: 1. Për huamarrjen vjetore neto për mbështetjen buxhetore, deri në 52 820 milionë lekë. 2. Për huamarrjen neto për financimin e projekteve të huaja, deri në 39 497 milionë lekë. 3. Për rritjen vjetore të garancive të shtetit, në dobi të palëve të treta përfituese, deri në 8 441 milionë lekë. 31

4. Kufiri për rritjen vjetore të stokut të borxhit, si rezultat i riskedulimit të borxheve të vjetra, të huaja të papaguara, deri në 260 milionë lekë. Stoku i borxhit shtetëror, përfshirë kursin e këmbimit, vlerësohet të arrijë deri në 867 105 milionë lekë. Stoku i borxhit të garantuar, përfshirë kursin e këmbimit, vlerësohet të arrijë në 61 894 milionë lekë. Përjashtohen nga kufijtë e sipërpërmendur garancitë që mund të jepen për sigurimin e furnizimit me energji elektrike. Autorizohet Këshilli i Ministrave që në këto raste të japë garanci përtej limiteve të parashikuara më sipër.” Nëpërmjët ligjit nr. 166/2013, datë 24.10.2013 “Për miratimin e aktit normativ, me fuqinë e ligjit, nr. 6, datë 04.10.2013 të Këshillit të Ministrave, “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 119/2012 ‘Për buxhetin e vitit 2013’” Kuvendi miraton brenda 45 nga nxjerrja e tij aktin normativ me fuqinë e ligjit të nxjerrë nga Këshilli i Ministrave.  Vendimi i Gjykatës Kushtetuese nr. 23 datë 16.04.2014 lidhur me kërkesën për shfuqizimin si të papajtueshëm me Kushtetutën të këtij akti normativ dhe ligjit miratues të tij Një grup prej 31 deputetësh, bazuar në nenin 134/1 shkronja c të Kushtetutës (në cilësinë e jo më pak se një të pestës së deputetëve) i drejtohet Gjykatës Kushtetuese duke kërkuar shfuqizimin si te papajtueshëm me kushtetutën të aktit normativ me fuqinë e ligjët të sipërpërmendur dhe ligjit miratues të tij, ndër të tjera me argumentat se : I. Ka cënim të interesit publik, i cili është i rrezikuar si pasojë e papërgjegjshmërisë së qeverisë për rritjen në mënyrë absurde të borxhit publik, duke rrezikuar, në këtë mënyrë, stabilitetin makroekonomik të vendit dhe duke e çuar atë në recesion ekonomik.duke sjellë cënim të parimit të shtetit të së drejtës, të sanksionuar në nenin 4 të Kushtetutës dhe rritje të nivelit të papunësisë që ç on në cenim të lirisë së veprimtarisë ekonomike, të sanksionuar në nenin 11 të Kushtetutës . II. Mungesë e nevojës dhe urgjencës, dhe mungesë e shkaqeve reale që përligjin ekzistencën e një gjendjeje jonormale në jetën e vendit, që do të justifikonte nxjerrjen e aktit normativduke sjellë si pasojë që qeveria të marrë, pa të drejtë, funksionet ligjvënëse të Kuvendit. III. Neni 160 i Kushtetutës që përbën një rezervë ligjore të pashprehur, ka parashikuar mënyrën se si miratohen ndryshimet në buxhetin e shtetit dhe, a fortiori, përjashton mundësinë që kjo fushë të rregullohet me një akt që ka fuqinë e ligjit, duke dashur t’ia rezervojë vetëm parlamentit veprimtarinë e drejtimit politik që lidhet me aktin e buxhetit. “Nevoja dhe urgjenca” në çështjen konkrete sipas Këshillit të Ministrave Këshilli i Ministrave argumenton se ndodhen para situatës së urgjencës për shkak të : degradimit të financave publike , mosrealizimit të thellë të mbledhjes së të ardhurave tatimore për vitin 2013, çka ka bërë që shumë shërbime publike të ndërpriten apo

keqfunksionojnë, ku përfshihen edhe pagesa e faturave për shpenzime jetike si furnizim me ushqime, karburant, ilaçe etj.; kurse “nevoja” kushtëzohet nga situata e rëndë ekonomike ku ndodhet Shqipëria dhe treguesit makroekonomikë dhe fiskale në rënie, çka ka sjellë, në fund të muajit shtator, një bllokim të kryerjes normale të pagesave në sistemin e thesarit. Në vendimin e saj Gjykata Kushtetuese shprehet se ajo ka juridiksion lidhur me çështjen sepse kompetenca që i është njohur pushtetit ligjvënës për vlerësimin përfundimtar të akteve të tilla, përpara miratimit të tyre, nuk përjashton juridiksionin e Gjykatës Kushtetuese për kontrollin e pajtueshmërisë së tyre me Kushtetutën, në kuptim të nenit 131, shkronja “a”, të Kushtetutës. Lidhur me thelbin e çështjes objekt gjykimi, Gjykata kushtetuese vendos pushimin e gjykimit të cështjes per shkak se në rastin konkret ndodhet në kushtet kur ligji, të cilin ka ndryshuar akti normativ i kundërshtuar, ka përfunduar efektet e tij në fund të vitit 2013 dhe tashmë është në fuqi një ligj i ri, i cili në përmbajtjen e tij ka parashikuar, gjithashtu, kufirin për rritjen e borxhit të shtetit, por ai nuk është bërë objekt kërkese përpara Gjykatës Kushtetuese . KOMENT: Në këtë vendim me interes të vecantë paraqitet mendimi i gjyqtares së pakicës65 përmbajtja e qëndrimit të së cilës konsiston në : Fakti se ndër vite rëndom ndryshimet në buxhetin e shtetit janë bërë me akt normativ me fuqinë e ligjit, kjo nuk do të thotë se ky veprim të konsiderohet si kushtetues dhe veprim për të cilin ekzekutivi është kompetent. Përgjegjësia e qeverisë për stabilitetin ekonomiko-financiar të vendit nënkupton përgjegjësinë e qeverisë për të marrë, në kohë, masat për pasjen e stabilitetit financiar të vendit, por jo të drejtën për të ndërhyrë, me akt normativ, në një fushë që nuk përfshihet në zbatimin e nenit 101 të Kushtetutës, ndërkohë që ka të gjitha hapësirat ligjore dhe kohore për t’i nënshtruar iniciativën e saj për ndryshime ligjore shqyrtimit dhe vlerësimit të Kuvendit. Duke qenë se neni 160 i Kushtetuetës parashikon se ndryshimet gjatë vitit financiar që mund ti bëhen ligjit “për buxhetin e shtetit” bëhen sipas së njëjtës proçedurë të parashikuar nga Kushtetuta(konkretisht neni 158) për hartimin dhe miratimin e vetë buxhetit, përjashton mundësinë që ndryshimet në ligjin për buxhetin e shtetit të bëhën në ndonjë mënyrë tjetër proçedurale ose nëpërmjet ndonjë akti tjetër të ndryshem nga ligji në kuptimin formal ,i nxjerrë nga parlamenti. Edhe në qoftë se situata ishte realisht aq urgjente, neni 46 i ligjit nr. 9936, datë 26.06.2008, “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë” ka parashikuar proçedurë të përshpejtuar për miratimin e ndryshimive të ligjit të buxhetit në qoftë se miratimi i ndryshimeve nuk bëhet brenda muajit korrik dhe si rrjedhoje Këshilli i Ministrave nën arsyetimin e nevojës dhe urgjencës nuk ka pse të përdorë një proçedurë për të cilën nuk është kompetente në rastin konkret. Pra për sa kohe akti normativ me fuqinë e ligjit duhet të jetë mjeti i fundit qe përdoret në mungesë së efiçencës së mjeteve të tjera ligjore ose kushtetuese,ai nuk mund të përdoret kur problematika konkrete mund të zgjidhej nëpërmjet një proç edure tjetër. 65 Altina Xhoxhaj

Një zgjidhje e kundërt do të përbënte ndërhyrje në kompetencat e pushtetit legjislativ duke bërë që akti normativ me fuqinë e ligjit dhe ligji miratues të jenë të papajtueshëm me Kushtetutën. 4.  Akti normativ i Këshillit të Ministrave nr.5, datë 30.09.2013 “Për disa ndryshime në ligjin nr.152/2013 “Për nëpunësin civil”” Miratimi i këtij akti normativ ka sjellë ndryshimin e neneve 70 dhe 72 të ligjit nr152/2013, përmbajtja e të cilave, pas ndryshimit, rezulton, përkatësisht, si vijon: “Ligji nr.8549, datë 11.11.1999, “Statusi i nëpunësit civil”, dhe çdo dispozitë tjetër në kundërshtim me këtë ligj, shfuqizohen nga data e fillimit të shtrirjes së efekteve të këtij ligji.” dhe “Ky ligj hyn në fuqi në 1 tetor 2013 dhe i fillon efektet e tij 6 muaj pas hyrjes në fuqi. Deri në datën e fillimit të efekteve të këtij ligji zbatohet ligji nr.8549, datë 11.11.1999, ‘Statusi i nëpunësit civil’ Vendimi nr.5 datë 5.02.2014 i Gjykatës Kushtetuese Pas kërkesës së një grupi prej 36 deptetësh66 të cilët pretendonin papajtueshmërinë e këtij akti normativ dhe ligjit miratues të tij me Kushtetutën dhe konkretisht me nenin 101, n 118, parimin e ndarjes dhe balancimit të pushteteve, Gj.K. më 5 shkurt 2015 del me vendim lidhur me pretendimet e kërkuesve. Fillimisht Gj.K. legjitimon subjektin që i është drejtuar asaj me argumentin se një e pesta e deputetëve përfaqëson një nga subjektet e listuara në nenin 134, pika 1, shkronja “c” të Kushtetutës, të cilat kanë të drejtë të vënë në lëvizje juridiksionin kushtetues për arsye të një interesi publik, pa u kushtëzuar me një interes subjektiv konkret. Interesi i këtyre bartësve të funksionit publik për të mbrojtur sistemin normativ dhe parimet shtet-formuese si konstitucionalizmi, shteti i së drejtës, demokracia, dinjiteti njerëzor, barazia sociale etj., të shpalosura në Kushtetutë, nuk është i kushtëzuar.67 Më pas ,në mënyrë të përmbledhur , Gjykatës Kushtetuese vendos se : ligji nr.152/2013 “Për nëpunësin civil”, nisur nga objekti dhe qëllimi, rregullon statusin e funksionarëve publikë. Për rrjedhojë, duke qenë një ligj, pjesë përbërëse e listës shteruese të ligjeve që parashikohen në shkronjën “e” të nenit 81, pika 2, të Kushtetutës, për miratimin e tij nevojiten tri të pestat e të gjithë anëtarëve të Kuvendit. Po ashtu, edhe në referim të rregullimit të nenit 83, pika 3, Kuvendit i ndalohet që një ligj të tillë ta miratojë me procedurë të përshpejtuar. I vetmi kuptim që marrin kërkesat procedurale dhe lëndore të parashikuara shprehimisht në normat e mësipërme kushtetuese, është se rregullimi i statusit të funksionarëve publikë përbën 66 Bazuar në nenin 134/1 c e Kushtetutës 67 Për më tepër shih vendimin nr.9, datë 23.03.2010 dhe nr18, datë 29.07.2008, të Gjykatës Kushtetuese

një fushë, rregullimi i së cilës i rezervohet ekskluzivisht Kuvendit, i cili e realizon këtë kompetencë përmes miratimit të ligjit me tri të pestat e të gjithë anëtarëve të tij, nëpërmjet një procedure normale legjislative. Për rrjedhojë, shqyrtimi dhe miratimi i çdo çështjeje që përfshihet në sferën e rregullimit të këtij ligji, përbën vetëm rezervë të Kuvendit. Gjykata vlerëson se edhe çdo ndryshim që mund t’i bëhet ligjit “Për nëpunësin civil” në tërësi, ose dispozitave të veçanta të tij, nuk mund të arrihet nëpërmjet një ligji të thjeshtë, siç ka ndodhur në rastin konkret, por nëpërmjet një ligji të cilësuar68, të miratuar në një procedurë normale nga Kuvendi, me të paktën tri të pestat e të gjithë anëtarëve të tij.Për sa kohë Kuvendi nuk mund të delegojë pushtetin e tij ligjbërës, por ka detyrimin kushtetues të përmbushë kërkesat procedurale dhe lëndore për miratimin e ligjeve të cilësuara sipas nenit 81/2 dhe 83 të mund të ndërhyjë me akte normative me fuqinë e ligjit në ato fusha, rregullimi i të cilave, expressis verbis, përbën kompetencë ekskluzive të Kuvendit. Si rrjedhojë Gjykata Kushtetuese vendos shfuqizimin e aktit normativ dhe ligjit miratues të tij si të papajtueshëm me Kushtetutën . Koment:Lidhur me aktet normative me fuqinë e ligjit,vendimi ne fjalë është nga më të rëndësishmit, pasi vendos një kriter të ri lidhur me faktin se cilat do të jenë ato ligje të cilat mund të ndryshohen, miratohen, shfuqizohen me akt normativ me fuqinë e ligjit. Sipas këtij vendimi nuk mund të ndryshohen me akt normativ me fuqinë e ligjit të gjitha ato ligje për të cilat neni 83/3 ndalon miratimin e tyre me proçedurë të përshpejtuar69. Në kënvështrimin tim ky përfundim në të cilin Gjykata Kushtetuese ka dalë përbën një nga problematikat e këtij vendimi,por edhe rrjedhës së evoluimit në të ardhmen të nxjërrjes së akteve normative ,të cilat për sa kohe që Gj.K. nuk do të ndryshojë praktike ,do të kushtëzojë ekzekutivin të mos nxjerrë akte normative me fuqinë e ligjit në fusha rregullimi i të cilave kërkon proçedurë të pëshpejtuar ,duke bërë në këtë mënyrë që edhe kur realisht qeveria të ndodhet para situatash reale emergjence 70, të mos ketë mundësi tu japë zgjidhje të menjëhershme nëpërmjet 68 Gj.K. shprehet se në rastin konkret akti normativ nuk është miratuar nga Kuvendi me shumicë të cilësuar,por nuk referon në aktin konkret tek i cilit bazon këtë konstatim të saj. 69 Janë të gjitha ato ligje ,miratimi i të cilave në bazë të nenit 81/2 kërkon tre të pestat e votave të të gjithë anëtarëve të Kuvendit për tu miratuar(përveç ligjit për gjëndjen e jashtëzakonshme),ligje të cilat konkretisht janë: a) ligjet për organizimin dhe funksionimin e institucioneve, të parashikuara nga Kushtetuta; b) ligji për shtetësinë; c) ligji për zgjedhjet e përgjithshme dhe vendore; ç) ligji për referendumet; d) kodet; e) ligji për statusin e funksionarëve publikë; ë) ligji për amnistinë; f) ligji për ndarjen administrative të Republikës. 70 Të ndryshme nga rastet kur mund të vendosen masat e jashtëzakonshme.

akteve normative me fuqinë e ligjit,duke krijuar në këtë mënyrë edhe një non sens me vetë arsyen e ekzistencës së këtyre akteve,që është dhenia e zgjidhjeve dhe efekteve të menjëhërshme për situata të cilat nuk presin të zgjidhen nëpërjet proçedurës së zakonshme legjislative dhe as të asaj të përshpejtuar. Por problematika më e madhe qëndron ne faktin se për daljen në këtë përfundim dhe vendosjen e këtij kriteri kufizues , Gj.K. nuk është bazuar në nenin 101 të Kushtetutës që është rregullatori ekskluziv i kësaj situate specifike, por paralelizon, barazon proçedurën e përshpejtuar të miratimit të ligjeve dhe aktet normative me fuqinë e ligjit71. Ky konstatim i saj krijon edhe më shumë konfuzion kur edhe ajo vetë në paragrafin 53 të vendimit të saj ,Gj.K. shprehimisht i konsideron te ndryshme nga njëra-tjetra këto proçedura kur thotë se : “Gjykata çmon se rregullat që zbatohen gjatë procedurave normale legjislative janë thelbësisht të ndryshme nga ato të procedurave të përshpejtuara dhe, akoma më të dallueshme, nga ato që gjejnë zbatim për miratimin e akteve normative me fuqinë e ligjit.” Në vendimin e saj Gj.K. ,kur shprehet se: “Gjykata vlerëson se edhe çdo ndryshim që mund t’i bëhet ligjit “Për nëpunësin civil” në tërësi, ose dispozitave të veçanta të tij, nuk mund të arrihet nëpërmjet një ligji të thjeshtë, siç ka ndodhur në rastin konkret, por nëpërmjet një ligji të cilësuar, të miratuar në një procedurë normale nga Kuvendi, me të paktën tri të pestat e të gjithë anëtarëve të tij” duket sikur peshë të madhe të daljes së saj në përfundimin se ligji miratues dhe si rrjedhojë edhe akti normativ janë antikushtetues e bazon në faktin se akti normativ nuk është miratuar nga Kuvendi me shumice të cilësuar ashtu siç neni 81/2 i Kushtetutës e kërkon72. Ky konstatim i gjykatës73 të çon në pyetjen se: A do ta kishte shfuqizuar Gj.K. aktin në fjale nëse do të kishte konstatuar se ai ishte miratuar me shumicen e cilësuar të votave të deputetëve të kërkuar nga Kushtetuta ? A mund të shërbejë argumenti i sipërcituar i vendimit të Gj.K. si shkas në të ardhmen kur, pavarësisht se ligji i ndryshuar,shfuqizuar,krijuar nga Këshilli i Ministrave me akt normativ me fuqinë e ligjit është një prej atyre që ndalohet të miratohet me proçedurë të përshpëjtuar, nëse provohet se ai është miratuar nga Kuvendi me shumicë të cilësuar te konsiderohet si kushtetues ? Këtyre pyetjeve do të jetë praktika e ardhshme e Gjykatës Kushtetuese që do t’iu kthejë përgjigje dhe nuk do të jetë rasti i

71 Ky “interpretim” kaq i zgjeruar i Gj.K i bën ndalimeve që kushtetutbërësi i ka vendosur miratimit të ligjeve me proçedurë të përshpejtuar, duket sikur çon në tejkalim prej saj të kompetencave të saj interpretuese të dhëna nga Kushtetuta ,duke marrë prerogative legjislative që nuk i ka.

72 Megjithëse de juro dhe de facto akti normativ nga Kuvendi është miratuar me shumice të cilësuar 84 vota ,bazuar kjo edhe në fletoren zyrtare nr 185,faqe 7807,datë 22/11/2013

73 Ndonëse i pabazuar

parë kur ajo mund të vendosë edhe ndryshe nga sa ka disponuar në vendimet e mëparshme 74 Këtë përfundim Gj.K.e ka nxjerrë ndoshta edhe nisur me synimin për të ulur sadopak numrin e rasteve ku qeveritë priren ti zgjidhin “problematikat” nëpërmjet aktit normativ me fuqinë e ligjit si nje mjet i shpejt dhe efikas lidhur me sjelljen e pasojave edhe kur realisht s’ekziston nevoja dhe urgjenca . Gjykata përveç se ka pasqyruar se si rregullohen në legjislacione të ndryshme kompetenca legjislative e këtij lloji të ekzekutivit75 dhe se çfarë teorikisht do të kuptohet me nevojë dhe urgjence76 nuk analizon në situatën konkrete nëse gjendet para një situate nevoje dhe urgjence.77  Si trajtohet në legjislacionet e shteteve të ndryshme kompetenca jo e zakonshme legjislative e qeverisë  Italia Neni 77 i Kushtetutës Italiane parashikon se: “Qeveria, pa delegimin e Dhomave, nuk mund të nxjerrë dekrete që kanë vlerën e ligjit të zakonshëm. Kur në raste të jashtëzakonshme nevoje dhe urgjence, Qeveria, nën përgjegjësinë e vet, nxjerr akte të përkohshme që kanë fuqinë e ligjit, duhet po atë ditë t’ua paraqesë për t’i kthyer në ligj Dhomave, të cilat, edhe po të jenë të shpërndara, 74 Si në rastin kur me vendimin numër 47/1999 Gj.K e konsideron kërkesën pa objekt për shkak se nuk ishte i botuar akti normativ në fletoren zyrtare dhe nuk iu futet thelbit të pretendimeve ,ndërsa të njejtën gjë nuk bën në vendimin nr 24/2006 lidhur me një pjesë të objektit ,ku njëri prej akteve normativ me fuqinë e ligjit të kontestuar ne Gj.K. nuk ishte miratuar nga Kuvendi brenda 45 ditëve .

75 të llojit të ngjashëm me të ashtëquajturin sipas Kushtetutës sonë “akt normativ me fuqinë e ligjit”

76 bazuar më së shumti në vendimet e mëparshme të saj që rregullonin problematikën e akteve normative me fuqinë e ligjit

77 Pretendimet e Këshillit të Ministrave lidhur me nevojën dhe urgjencën ndër të tjera janë këto: 1.Për shkak të natyrës së ligjit nr.152/2013 “Për nëpunësin civil”, si ligj delegues, me natyrë të përgjithshme dhe jo të posaçme, hyrja e tij në fuqi do të shoqërohej me krijimin e boshllëkut ligjor, pasi mungojnë aktet nënligjore për rregullimin e situatave të veçanta, ndërkohë që, referuar nenit 118 të Kushtetutës, krahas shfuqizimit të ligjit nr.8549/1999, humbasin fuqinë edhe aktet nënligjore të dala në bazë dhe për zbatim të tij.2.Në strukturën e re të administratës shtetërore janë shtuar 6 ministri, organika e të cilave përmban pozicione që nuk mund të plotësohen me ngritje në detyrë, lëvizje paralele, apo rekrutim, pasi dispozitat ligjore që rregullojnë këto raste kërkojnë rregullim me akte nënligjore. Për rrjedhojë, fillimi i efekteve të ligjit nga data 1.10.2013, do të kishte pasoja bllokuese për veprimtarinë e së paku 6 ministrive, të cilat do të ishin për disa muaj pa staf mbështetës. Hapja e Shkollës së Administratës Publike dhe shtrirja e statusit të nëpunësit civil edhe për nëpunës të tjerë të administratës që më parë nuk e gëzonin atë. Trajtimi i ndryshëm në paga i nëpunësve civilë do të sillte cenimin e parimit të barazisë dhe parimin e sigurisë juridike

thirren enkas dhe mblidhen brenda pesë ditëve. Dekretet humbasin fuqinë që nga fillimi, në rast se nuk kthehen në ligj brenda 60 ditëve që nga botimi i tyre. Megjithatë, Dhomat mund të rregullojnë me ligj marrëdhëniet juridike të lindura mbi bazën e dekreteve të pakthyera në ligj.” Ligji nr. 400, datë 23.08.1988 “Disciplina dell'attività di Governo e ordinamento della Presidenza del Consiglio dei Ministri” në nenin 15/2/b parashikon se: “Qeveria nuk mundet, përmes dekretligjit, të ndërhyjë në çështjet e treguara në nenin 72, paragrafi 4 i Kushtetutës.” Ndërkohë vetë neni 72, paragrafi 4 përcakton se: “Procedura normale e shqyrtimit dhe e miratimit të drejtpërdrejtë nga ana e Parlamentit vendoset gjithmonë për projektligjet në fushën kushtetuese dhe zgjedhore dhe për ato të delegimit ligjvënës, të autorizimit për ratifikim traktatesh ndërkombëtare, të miratimit të buxheteve dhe të raporteve përfundimtare.” Kriteret e vendosura nga Kushtetuta italiane si parakushte për nxjerrjen e dekretligjit janë: 1. jo thjesht ekzistenca e nevojës dhe urgjencës, por rastet e nevojës dhe urgjencës të jenë jashtë të zakonshmes (duke rritur në këtë mënyrë kriteret që duhet të ekzistojnë dhe urgjencën dhe nevojën e situatës në të cilën dekretligjet mund të aplikohen) Rastet e jashtëzakonshme të nevojës dhe urgjencës – nëse nga njëra anë, evidenton karakterin e veçantë të këtij pushteti ndaj disiplinës së burimeve të së drejtës në një republikë parlamentare, nga ana tjetër, passjell, në mënyrë të pashmangshme, që dispozitës t’i jepet një hapësirë e gjerë vlerësimi. Rastet e jashtëzakonshme, të tilla që imponojnë nevojën për të nxjerrë me urgjencë një akt të caktuar, përcaktohen nga një pluralitet situatash, faktesh natyrore, sjelljesh njerëzore si dhe aktesh të organeve publike. Përdorimi i dekretligjit dhe, për rrjedhojë marrja e përgjegjësisë nga Qeveria, nuk mund të mbështetet, thjesht, në prononcimin e ekzistencës së kushteve të urgjencës dhe nevojës si dhe nuk mund të justifikohet në konstatimin e arsyeshmërisë së disiplinës së re.78 2. nxirren nën përgjegjësinë e qeverisë (si organ që mban peshën politike për qeverisjen e vendit) 3.përkoshmëria e fuqisë së aktit (e lidhur me momentin e miratimit nga fuqinë ) Dhomat që kthehet në ligj ose mosmiratimit që humbet; 4.ditën që i nxjerr qeveria ka detyimin t’ia dërgoj Dhomave dekretligjin (përdoret një afat i me i mirëpërcaktuar dhe specifik se termi “menjëherë” i përdorur nga Kushtetuta jonë) ; 5. detyrueshmëria që Dhomat edhe po të jenë të shpërndara, thirren enkas dhe mblidhen brenda pesë ditëve ;6. afati kohor brenda të cilit dekretligjet duhet të miratohen nga Dhomat ,krahasuar me parashikimet e legjislacioneve të tjera është relativisht e gjatë ,60 ditë ,në të kundërt dekretligji e humbet fuqinë që nga fillimi ;7.Kushtetuta vendos kufizime ,duke përcaktuar fusha, çështje specifike në të cilat s’mund të ndërhyet me dekretligj. Një kriter tjetër nxirret edhe nga jurisprudenca e Gjykatës Kushtetuese italiane e cila shprehet se “mungesa e kushteve paraprake për nxjerrjen e dekretligjeve, në kontrollin 78 Vendimet nr. 171/2007 ; nr. 128/2008; nr. 22/2012 dhe nr. 34/2013, të Gjykatës Kushtetuese italiane

kushtetues, duhet të rezultojë në mënyrë të qartë”79 , që do të thotë se kemi të bëjmë me mungesë të kushteve paraprake (situatës së jashtëzakonshme nevojes dhe urgjencës) ,kjo mungesë duhet të jetë e dukshme në mënyrë që të përbëjë një të metë të dekretligjit në aspektin kushtetues . Evidentimi nëse qartazi mungojnë parakushtet për qënien para kritereve kushtetuese për nxjerrjen e dekretligjit “ bazohet në një test të përbërë nga një sërë elementesh që përfshin preambulën e dekretligjit, relacionin qeveritar që shoqëron projektligjin e konvertimit dhe kontekstin normativ në të cilin “përfshihet” dekretligji”80 Gjithashtu një fenomen problematik që vërehet ne praktikën italiane(dhe jo vetëm) është edhe “ripërsëritja e akteve normative me fuqinë e ligjit”81 . Ky fenomen konsiston në situatën që edhe pasi dekretligji (ose “akti normativ me fuqinë e ligjit” i përdorur si term në Kushtetutën tonë) është rrëzuar nga Dhomat (ose Kuvendi) ose ky i fundit nuk është shprehur lidhur me të duke kaluar “në heshtje” afatet brenda të cilave Kuvendi duhej të shprehej82, qeveria nxjerr një dekretligj të ri me të njëjtën përmbajtje me atë të rrëzuar ose atë që vetiu ka humbur fuqinë juridike, duke abuzuar në këtë mënyrë më kompetencën legjislative, përjashtuese që Kushtetuta i ka njohur. Pra shkel parimin e ndarjes dhe balancimit të pushteteve, sigurisë juridke ,shtetit të së drejtës ,duke përfituar nga një kompetencë që i është njohur për ta përdorur në kushte specifike shumë ndryshe nga e zakonshmja, duke e përdorur realisht kur nuk ndodhet para atyre kushteve, vetëm me synimin per sjelljen e pasojave juridike të menjëhershme që ky akt kaq i shpejtë (për nga pikëpamja e pasojave) sjell .  Spanja Neni 86 i Kushtetutës spanjolle përcakton se : “1. Në raste të jashtëzakonshme dhe urgjente nevoje, Qeveria mund të nxjerrë dispozita legjislative provizore, që marrin formën e dekretligjeve (decreto – ley) dhe që nuk mund të ndërhyjnë/ influencojnë mbi rendin juridik ose mbi institucionet themelore të shtetit, mbi të drejtat, detyrimet dhe liritë e individit sipas Titullit I, mbi regjimin i Bashkësive autonome dhe mbi të drejtën e zgjedhjeve në përgjithësi. 2. Dekretligjet duhet të paraqiten menjëherë për diskutim dhe votim në Kongresin e deputetëve, i cili me atë rast thirret enkas nëse nuk është i mbledhur, brenda 30 ditëve nga botimi i tyre. Kongresi duhet të shprehet në mënyrë eksplicite, brenda këtij afati, për miratimin ose shfuqizimin e tyre, sipas një procedure të veçantë dhe të përshpejtuar, të përcaktuar nga rregullorja.” 79 Shih: po aty 80 Vendimi nr.270/1996 i Gjykatës Kushtetuese italiane 81 Sulko Ervin, “Kontrolli kushtetues i akteve normative me fuqinë e ligjit” ,Revista Avokatia,botimi nr. 13 82 Duke bërë në këtë mënyrë që akti automatikisht ta humbasë fuqinë që nga fillimi.

Nëse do te analizojmë këtë dispozitë atëherë do të shikojmë se disa nga karakteristikat e dekretligjeve83janë këto :1.nxirren në rast nevoje dhe urgjence(bazuar në jurisprudencën e Tribunalit Kushtetues spanjoll nevoja dhe urgjenca nuk duhet të jenë thjesht subjektive të qeverise,por reale ; dhe nuk duhet të jetë nevojë absolute që passjell një rrezik të madh për sistemin kushtetues ose për rendin publik dhe liritë publike ,për shkak se për vetë karakterin e kësaj të fundit është parashikuar i”instituti i gjëndjes së emergjencës”84) ; 2.kanë karakter provizor(të përkohshëm) ; 3.pavarësisht emergjencës së situatës,këto akte s’mund të përdoren në rendin juridik ose institucione themelore të shtetit,mbi të drejtat dhe liritë e individit dhe mbi të drejtën e zgjedhjeve në përgjithësi(në këtë kriter të vendosur,Kushtetuta spanjolle ndryshon thellësisht nga Kushtetuta jonë, jo vetëm se Kushtetuta jonë nuk vendos asnje rast përjashtimor për zbatimin e aktit normativ me fuqinë e ligjit85 por lejon kufizimin në përputhje me nenin 17 të saj, të të drejtave dhe lirive kushtetuese dhe nuk shprehet për të ndaluar situatat e tjera që parashikon neni 86 i Kushtetutës spanjolle) ; 4.afati brenda të cilit dekretligji duhet të miratohet në Kongresin e deputetëve është 30 ditë nga botimi i dekretligjit(nga ky kriter arrijmë të nxjerrim edhe në një kriter tjetër,detyrueshmërinë për botimin e dekretligjit të nxjerrë86) 5.shqyrtimi i dekretligjit në Kongresin e deputetëve bëhet sipas një proçedure specifike, të përshpejtuar, të ndryshme nga miratimi normal, i zakonshëm i ligjeve. Ajo çka bie në sy në këtë dispozitë është fakti se nuk parashikohet “fati” i dekretligjit,pasojave të ardhura nga ai nëse nuk miratohet nga Kongresi i deputetëve ose shpallet antikushtetues nga tribunali spanjoll.

83 “Decreto-ley” është termi që përdoret në Kushtetutën spanjolle lidhur me të ashtëquajturat sipas legjislacionit tonë “akte normative me fuqinë e ligjit” 84 Sipas jurisprudencës se Tribunalit Spanjoll,analizuar ky i fundit edhe nga Gjykata jonë Kushtetuese ,dekretligjet përdoren si instrument të përshtatshëm për të përballuar një sërë situatash, që kërkojnë një ndërhyrje normative të menjëhershme, por ky instrument nuk mund të përdoret kur është i mundur zbatimi i procesit legjislativ normal(arsyet jofaktike dhe reale por vetëm teorike dhe abstrakte nuk justifikojnë një situatë të jashtëzakonshme dhe urgjente nevoje ). Ndonëse Qeveria ka një hapësirë të gjerë diskrecionaliteti, nevoja dhe urgjenca janë koncepte që nuk janë imune nga kontrolli kushtetues në kontekstin e kufizimeve të vendosura nga Kushtetuta. 85 Megjithëse një gjë të tillë e ka bërë Gjykata Kushtetuese me vendimin 5/2014. 86 Te ky kriter mund të lindin edhe debatet nëse botimi i dekretligjit lidhen me momentin prej të cilit dekretligji fiton fuqi juridike, apo këtë fuqi dekretligji e fiton në një momënt të ndryshëm nga botimi.

Tribunali Kushtetues i Spanjës87, pasi thekson se kontrolli parlamentar i dekretligjit ka thellësisht natyrë politike, interpreton se Tribunali Kushtetues ndërhyn në situata abuzimi që karakterizohen nga “mungesa e dukshme” e kritereve kushtetuese,që acontrario do të thotë se nëse mungesa e kritereve kushtetuese (si nevoja dhe urgjenca,mosprekja e fushave të specifikuar) nuk është e dukshme,e hapur,qartazi në mospërmbushje të kritereve të përcaktuara nga n 86, por mungesa e ketyre kritereve gjithsesi mund të jetë prezente, atëherë Tribunali Kushtetues nuk investohet88.  Franca Kushtetuta franceze ,në nenin 38 të saj parashikon se: “Qeveria, për ekzekutimin e programit të saj, mund t’i kërkojë Parlamentit autorizim që të nxjerrë me ordinanca, brenda një afati të kufizuar, akte që normalisht kanë fuqinë e ligjit”, që “hyjnë në fuqi me publikimin, por që bien në dekadencë nëse projektligji i ratifikimit të aktit nuk paraqitet në Parlament brenda afatit të përcaktuar në ligjin e autorizimit . Parshikimi i Kushtetutës franceze paraqitet akoma edhe me i veçantë se ai i Kushtetutave të mësipërme, kjo për faktin se më shume së për raste të individualizuara dhe specifike nevoje dhe urgjence dhe për rregullimin e ndonjë çështjeje konkrete,të veçantë ,kjo dispozitë shfaqet si një mundësi që qeveria për përmbushjen e programit të saj89 të marrë përkohësisht kompetencat legjislative të Parlamentit. Kushtet që qeveria duhet të përmbushë në mënyrë qe “të zotërojë” kompetencat legjislative të parlamentit janë :1.kompetencat legjislative t’ia kërkojë Parlamentit për çështje që kanë të bëjnë me ekzekutimin e programit të saj90; 2. marrja paraprakisht e një autorizimi nga Parlamenti; 3.ky autorizim te jetë i kufizuar në kohë ,pra ti ushtrojë këto kompetenca legjislative brenda një afati të caktuar; 4. duhen publikuar në mënyrë që të hyjnë në fuqi (mjet ky që ofron shume garanci lidhur me transparencën dhe marrjen 87 Nga ajo që elaburohet edhe nga Gjykata jonë Kushtetuese ,vendimi nr 5 ,datë 5.02.2014 88 Kjo zgjidhje mendoj se është menduar më së shumti për ato situata në të cilat dekretligji pavarësisht “të metave”që mund të ketë pasur kur është nxjerrë nga qeveria,është miratuar më pas nga Kongresi i deputetëve ,duke u konsideruar të metat në këtë mënyrë si të “shëruara”nga ligji miratues. 89 Që në kënvështrimin ti togfjalëshi”për ekzekutimin e programit të saj” duhet të interpretohet stricto sensu dhe të nënkuptojë vetëm ato raste specifike, kur për përmirësimin e situatës së shtetit dhe popullsisë duhen marrë masa të menjëhershme dhe jo të karakterit tepër invaziv dhe kufizues. 90 Në praktikë mund të lindin dilema edhe në interpretimin e termit “program të saj”,do të jetë vetëm ai i shpallur gjatë fushatës ,falë të cilit fitoi zgjedhjet forca/forcat politike që anëtarët e qeverisë përfaqësojnë apo ç do ç ështje që hyn në sferën e programit që qeveria ka shpalosur edhe pas marrjes së detyrës ?

dijeni ) edhe pasi është marrë miratimi paraprak nga Parlamenti,akti me fuqi ligji, pasi është nxjerrë nga qeveria duhet të marrë sërisht miratimin e Parlamentit në të kundërt bie automatikisht në decadence. Në Parlament ky akt duhet të paraqitet në afatin që vetë Parlamenti i ka caktuar paraprakisht qeverisë në momentin kur i ka dhënë paraprakisht autorizimin për marrjen e kompetencave legjislative .  Gjermania Edhe për shak të së kaluarës së saj lidhur me përqëndimin e pushtetit prej qeverisë dhe shkeljes edhe të të drejtave minimale të individit ,nuk pranon dekretligjin në formën që ne e aplikojmë ,por gjithsesi ajo ka parashikuar forma të ngjshme me të “zbutura”, më të kufizuara dhe me kushte më rigoroze të kësaj competence legjislative të ekzekutivit . Një nga këto forma është instituti i “gjëndjes së emergjencës së legjislativit” 91, sipas së cilës në raste specifike emergjence,një semestër në ushtrimin e funksionit legjislativ,Bundesrati zëvendësohet nga Bundestagu Ligji XVII i rishikimit të Kushtetutës, i datës 24.06.1968, sanksionon aplikimin e normave në gjendje tensioni ose gjëndje mbrojtjeje sipas parashikimeve të së cilës : mund të aplikohen dekrete legjislative mbi bazën e normave të përmbajtura në këtë nen, gjithmonë me autorizimin legjislativ, kur në ligjin e sipërcituar ose në një ligj federal mbi gjëndjen e mbrojtjes(përfshirë mbrojtja e popullsisë”) është përcaktuar se dekret të tilla legjislative mund të aplikohen. Ndërsa jashtë gjëndjes së mbrojtjes, dekretligjet mund të aplikohen vetëm nëse Bungestagu: ka përcaktuar hyrjen në “gjëndjen e tensionit”, ose në mënyrë spëcifike ka aprovuar aplikimin e dekretit legjislativ .  Mbretëria e Bashkuar Sipas modelit britanik nën ekzistencën e kushteve të nevojës dhe urgjencës, legjislatori në tërësinë e kompetencave të tij, ka edhe tranferimin e e pushtetit te tij legjislativ te ekzekutivi ose organe të tjera shtetërore me qëllim që ato tu japin zgjidhje efiçente dhe të shpejtë këtyrë situatave “duke u lejuar atyre të prodhojnë norma me fuqinë e ligjit, të cilat mund të jenë në formën e urdhrit, të rregulloreve ose vendimeve” Keto akte nëse ratifikohen nga Parlamenti pasi janë nxjerrë, ratifikimi do të ketë efekte prapaveprues . Por në raste emergjence, pasi është njoftuar Lordi Kancelar dhe Kryetari i Dhomës së Komunëve norma mund të hyjë në fuqi që nga momenti i nxjerrjes (edhe nëse ende nuk i është nënshtruar kontrollit parlamentar pas nxjerrjes).  Shtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA) Legjislativi (Kongresi) jo vetëm ekzekutivit, por edhe organeve të tjera të shtetit mund t’iu delegojë kompetenca legjislative që të kene mundësi në raste specifike të nxjerrin 91 Bazuar edhe në vendimin numër 5,datë 5.02.2014

akte që kanë vlerën e ligjit, “duke përcaktuar në aktin e delegimit qëllimin dhe kriteret e veprimit të normës me fuqinë e ligjit”92. Por për shkak të vetë karakterit sensitiv që ka kjo kompetencë që i njihet Kongresit ajo s’është e pakufizuar, por ka ndalime në fusha specifike dhe përcktim të qartë të fushave të cilat Kongresi ka kompetencë ti delegojë .  Irlanda Kushtetuta e Irlandës parashikon në mënyrë të shprehur ndalon këtë lloj akti : “Asnjë autoritet, përveç Parlamentit, nuk mund të nxjerrë ligje shtetërore .”93

BIBLIOGRAFIA Vendime të Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë : 1. Vendimi nr. 24, datë 10.11.2006 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 2. Vendimi nr.11, datë 27.05.2004 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 3. Vendimi nr. 6, datë 18.01.2002 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 4. Vendimi nr.18, datë 14.05.2003 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 5. Vendimi nr.26, datë 04.12.2006 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 6. Vendimi nr.5,datë 5.02.2014 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 7. Vendimi nr. 23 datë 16.04.2014 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 8. Vendimi nr. 20 datë 11.07.2006 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 9. Vendimi nr. 30 datë 01.12.2005 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 10. Vendimi nr.52, datë 05.12.2012 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 11. Vendimi nr.47, datë 7.7.1999 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 12. Vendim nr.1 datë 06.02.2013 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 13. Vendimi nr.5 datë 16.02.2012 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 14. Vendimi nr 43, datë 06.10.2011 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 15. Vendimi nr.16, datë 25.07.2008 i i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 16. Vendimi nr.9, datë 23.03.2010 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 17. Vendimi nr.18, datë 29.07.2008 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë; 18. Vendimi nr. 47,datë 7.07.1999 i Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë. Vendimet e Gjykatës Kushtetuese të Italisë : 1. Vendimi nr.171/2007 i Gjykatës Kushtetuese të Italisë ; 2. Vendimi nr.128/2008 i Gjykatës Kushtetuese të Italisë ; 92 Shih: po aty 93 Neni 15, paragrafi 2

3. Vednimi nr.22/2012 i Gjykatës Kushtetuese të Italisë ; 4. Vendimi nr.34/2013 i Gjykatës Kushtetuese të Italisë ; 5. Vendimi nr.270/1996 i Gjykatës Kushtetuese të Italisë . Libra : 1. Prof.Dr. Anastasi Aurela.Prof Omari Luan, E drejta kushtetuese,Shtëpia botuese ABC ,Tiranë 2010 2. Zaganjori Xh., Anastasi A., Met’hasani E., “Shteti i së Drejtës në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë” Artikuj shkencorë : 1. Shella Gerti,”Hyrja në fuqi e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese dhe efektet e akteve normative me fuqinë e ligjit” , INFOCIP http://ëëë.infocip.org/al/ëp-content/uploads/2014/05/Vonesat-ne-shpalljen-evendimeve-nga-Gjykata-Kushtetuese-Nga-Gerti-Shella.pdf 2. Av. Sulko Ervin , “Kontrolli kushtetues i akteve normative me fuqinë e ligjit” ,Revista Avokatia,botimi nr. 13 http://avokatia.al/revista/avokatia-13/item/87-kontrolli-kushtetues-i-aktevenormative-me-fuqine-e-ligjit Akte normative: 1. Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë , miratuar me ligjin nr. 8417, datë 21.10.1998 të Kuvendit Popullor dhe me referendum më 22.11.1998, shpallur me dekretin nr. 2260, datë 28.11.1998 të Presidentit të Republikës, Rexhep Mejdani,e ndryshuar ; 2. Ligji organik i Gjykatës Kushtetuese, nr.8577, datë 10.02.2000 ; 3. Ligji “Për Organizimin dhe funksionimin e Qëndrës së Botimeve Zyrtare”, nr. 78/2014 ; 4. Ligji “ Për Menaxhimin e Sistemit Buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, nr. 9936,datë 26.06.2008 ; 5. Rregullorja e Kuvendit, miratuar me vendimin nr. 166, datë 16.12.2004, e ndryshuar. Akte normative të Këshillit të Ministrave : 1. nr. 2, datë 10.11.2005 “Për lejimin e KESh – ShA të marrë pjesë në ankandet e blerjes së kapaciteteve transmetuese dhe të energjisë elektrike”; 2.nr. 3, datë 23.11.2005 “Për një shtesë në ligjin nr. 7971, datë 26.07.1995 “Për prokurimin publik”, të ndryshuar”; 3. nr. 4, datë 13.12.2005 “Për një shtesë në ligjin nr. 8405, datë 17.09.1998 “Për Urbanistikën” 4. nr.03, datë 01.08.2012 “Për lirimin e banesave pronarëve të ligjshëm nga qytetarët e pastrehë, banues në banesat ish-pronë e subjekteve të shpronësuara” 44

5. nr.6 ,datë 4.10.2013 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr 119/2013”Për buxhetin e shtetit”” 6. nr.5, datë 30.09.2013 “Për disa ndryshime në ligjin nr.152/2013 “Për nëpunësin civil””