Geschenkboek: Kiko bo ke bira? Profeshon

Page 1

Kiko bo ke bira? Profeshon

Ilustrashon di Karino Ariza

Regalo di Siman di Ban Lesa E buki akí ta un regalo pa e muchanan di Kòrsou.

Uitgever


kolofon

Kontenido E profeshon di mas bunita Elodie Heloise 4 Dia mi bira grandi Myrurgia Mutueel 8 Esun di promé Edelmira Koko 10

E buki akí ta dediká na Ariadne Faries, den felis memoria (1968-2021)

Outornan

Kiko Pepo i su amigunan lo bira?

Crisèn Schorea

13

Loke Shisha ke bira di bèrdat

Loekie Morales

16

Ki mi ke bira? Ami n’ sa!

Tito Ansano

20

Tómbula di fishi

Ingomar Martie

24

Crisèn Schorea, Diana Lebacs, Edelmira Koko-Ricardo, Elodie Heloise, Hubert Penza, Ilse Schoobaar-Anthony, Ingomar Martie, Jeroen Hoogerwerf, Laura Quast, Loekie Morales, Merly Augusta, Mila Dorothea, Myrurgia Mutueel, Sharnise Alexander i Tito Ansano. Ilustrashon Karino Ariza

Mama, di kon? Laura Quast 28

Tradukshon Hulandes-Papiamentu / Papiamentu-Hulandes

Mi ke bira diseñadó di moda

Ilse Schoobaar

32

Diana Lebacs Jeroen Heuvel

E pregunta mágiko Sharnise Alexander 36

Redakshon

Lisje Diana Lebacs 38

Diana Lebacs – Papiamentu Jeroen Heuvel – Papiamentu

E kècher di rayo di solo

Jeroen Hoogerwerf

42

Evarina ke bira instruktor di buseo

Mila Dorothea

45

Jeroen Hoogerwerf – Hulandes Diseño gráfiko Sabine van Winsen, De Grafische Keuken

Mi ta bira kunukero! Hubert Penza 48

A realisá e buki akí ku koperashon di Biblioteka Nashonal Kòrsou Frank Martinus Arion, Koks

Mi soño ta posibel! Edelmira Koko 51

Gesto Carribeans, Stichting WelZijn Kinderen, Stichting Zonnige Jeugd, Taalunie, Maduro & Curiel’s Bank, Curaçao Tourist Board, Mensing’s Caminada, WIENE i mas ku dosshen donante mediante crowdfunding. © 2021 Biblioteka Nashonal Kòrsou Frank Martinus Arion © 2021 Levendig Uitgever Ilustrashon © 2021 Karino Ariza ISBN 978 90 83140 73 5 NUR 277


ita n u b s a m i d n o h s e E prof

Tamira ta sintá na mesa di komedor ku su hùiswèrk bou di su nanishi. Su agènda ta habrí riba e dia di awe. Sòm i ehersisio di idioma. Ta ñaña, e ta kab’é den un kinipí di wowo. Ta ki dia e spreikbùrt ta atrobe? N’ ta aki kuater siman kaba? Tamira ta bòltu blachi i ora e mira, pará na lèter diki koló kòrá, ku ya ta aki un par di dia, e ta haña sustu di su bida. Ta manera ku tresshen kolebra pareu ta kriul den su barika. ‘Mama!’ Su mama no ta reakshoná. E ta den kurá ta manehá e supladó di blachi. Tamira ta para wak den bentana kon e blachinan seku ta bai laira i bula bai poko mas aleu den un remolino. Nan ta bula bai den direkshon di un monton di blachi pa tira afó. Tamira ta bula for di su stul kore drenta kurá. Lágrima ta basha for di su wowo pasa riba su band’i karanan. ‘Mamá!’

4

Mama di Tarima ta paga e supladó di blachi i ta bira wak su yu muhé ku ta bula su dilanti manera chinchirinchi. Ku un kara tur yorá. ‘Ki’a pasa, Tamira?’ ‘Mi n’ sa ainda,’ Tamita ta gaga. ‘Otro siman. Kaba. Anto, ami …’ Bou di snukmentu di palabra e ta logra saka ‘Ainda mi no a kuminsá.’ Siguí pa: ‘Pasobra ainda mi no sa.’ ‘Ainda mi, mi no sa ki’ mi ke bira despues.’ Hè, porfin el a sak’é. ‘Ma mi yu, ta ki’ purá bo tin. Bo ta den grupo 5 ainda.’ Awor Tamira ta kunsumí. Mama no ta komprondé niun patalanga tampoko. Tamira ke bira bai bati pia abou drenta kas bèk. E ta bai ranka e página ei gewon for di su agènda, punto. Di mes, ayó spreikbùrt. Upa, den kliko kuné. Wif!

Mama di Tamira ta aktua nèt na ora. E ta kue e yu su kachete tene i keda wak e ku un mirada di buska pa sa. Atrobe e lágrimanan ta basha. Komisifuera ta primi a primi un kònòpi . ‘Yora’ tin pará riba e kònòpi. Mama ta kue Tamira su man tene i ta hal’é bai sinta bou di

e palu di kenepa, banda di e kama di berdura patras den kurá. E tomatinan ta kasi hechu. Un ranka bèrdè, ku aki aya un pampuna chikí, ta gatia buska su kaminda riba tera. I e palu di lamunchi tin por lo ménos tres lamunchi na kada taki. Tamira, sintá banda di su mama, ta suspirá. Djei e ta kuminsá konta tokante su spreikbùrt. ‘Hmm,’ mama di Tamara ta bisa. ‘Ta tempu pa nos kuminsá antó.’ ‘Pero mama, kon mi por kuminsá si mi no sa kiko mi ke.’ ‘No sa kiko bo ke, ta e kuminsamentu. Saliendo di esei, ta mas kla so e situashon por bira. Ban weta, damita, bo ke piki e pampuna gordo ei pa mi?’

‘Bo ta yuda mi kòrta berdura?’ ‘Mester laba nan promé, tòg mama? Mama ta listra den frizjidèr. Tamira sa ku ta e blòki di buyon e ta buska. I siboyo i konofló. Pa e sòpi di pampuna ku e ta bai traha. E sòpi di pampuna ta esun mihó di mundu. Es mas, kiko ku e kushiná, ta dushi. P’esei mama ta kushiná pa hopi hende ku ta hasi pedido serka dje. Tamira gusta duna un man. Kap na pida pida, kòrta, lele, hasa, purba i ora tur kos ta kla, hinka tur kos den baki. Kada ratu hende sa pasa tuma nan kuminda entre kuat’or i sink’or. I na fin di dia nan dos huntu ta konta e plaka ku nan a gana. Tamira ta pone e plaka nèchi asina na stapel. Papel di dies florin, di bintisinku, sinku heldu, diesplaka, depchi i tin bia un papel di sinkuenta i asta di shen florin ta blo meimei di nan. Tamira por kalkulá bon. Ta kontrolá so mama ta kontrolá despues. I kasi semper Tamira a konta bon.

Tamira ta lanta i hasi loke su mama a pidié. E ta un poko deskonfiá. Esaki ke men kuminsá, kon por ta? E ta bolbe suspirá i ta lastra pia bai kushina. E pampuna ta bunita i yen. Niun kaminda e no tin mancha mahos, niun kaminda bestia no a kom’é. Huntu ku mama e ta traha den e hòfi di berdura. Ranka yerba shimaron, hala kita blachi morto, planta semia nobo. Un tempu e pampuna den su man tambe tabata un simia. Mama di Tamira a piki tomati. I siboyo largu. Tur kos ta riba e mesa di laba kos.

‘Wak e kaska, Tammy. E ta …’ ‘… duru. Si mama, mi sa.’ Tamira ta kaska ku kuidou. Ta tum’é mas tantu tempu ku su mama ku tin mas forsa. Ki dia ei mester a lanta un muraya di dos òf tres blòki rònt di

5


e hòfi di berdura. Opa a bin trese blòki. Di su fábrika di blòki. Mama a indiká unda mester a pone e blòkinan. Djei el a traha semènt i el a hunta e chèpèchèpè meimei dje blòkinan, despues di a pone nan promé banda di otro i seguidamente riba otro. E ora ei el a plamür e muraya lisu lisu ku un spala. Den un dia a lanta un muraya nèchi stret di tres kareda di blòki. Tamira tabatin mag di skohe e koló. Awor e hòfi di berdura a keda será den un arko di iris firkant.

‘No tin nada mas dushi ku kome loke bo mes hòfi ta produsí.’ Mama di Tamira ta seka su boka ku un lensu di papel i ta hala sinta patras un tiki. ‘Un djis mi ta bai kose bo shimis nobo.’ I abo? Lo bo ke sigui kòrta patronchi òf ainda bo tin hùiswèrk?’

‘Mama tabata pa bai yuda mi. Nos lo a kuminsá. I primintí ta debe!’ Bon rabiá Tamira ta sapatiá bai su kamber. Wega shushi. E ta dal e porta, bam!, sera su tras i ta kai sinta riba su kama. E lágrimanan ta bolbe brota. Awor el a keda sin su spreikbùrt pero sí ku pleitu ku su mama. E ta kue su kusinchi i zuai e kontra muraya. Esei ta duna alivio. Ora e lanta for di kama pa piki e kusinchi, e ta mira e karta. A push’é bou di porta di su kamber.

Tamira ta sinta lombra wowo den e karta. Mama tabatin rason. Nan a kuminsá sí. Solamente … ketu bai e no sa, pasobra e gusta hasi tur e kosnan ei ku tin pará den e karta. Ta kon ta hasi skohe awor? Ku un suspiru largu e ta kai drumi den tur su largura riba kama. E ta drumi lombra wowo pa plafòn. I e ta pensa. I ta pensa ku pensa … te ora e bin bei. Awor e sa! Tamira ta kore sali su kamber i brasa su mama duru duru. ‘Ahan, bisa mi awor … Kiko e ta? Kòki, hortikultor, diseñadó, pintor, akóuntent …?’ Tamira ta sakudí kabes i ta hari e harí di mas profundo di henter dia. ‘Nò mama. Ta tur e kosnan akí mi ke hasi. Ke men di, mi ta bira mama. Méskos ku bo.’ Elodie Heloise

‘Au.’ E kuchú a skit for di su man i kòrt’é. Sanger ta choria riba e siboyonan, riba e tabla di kòrta berdura i riba flur. Tamira ta bula for di su stul. ‘Mama, man bou di kranchi. Mi ta bai kue plèister.’ Den e ket di EHBO tin yodio tambe. Tamira ta dèp mama su dede i ta kontrolá e kòrtá. ‘E ta mustra mihó ku loke mi a pensa. E kòrtá no ta dje hundu.’ E ta kue un pida katuna limpi i hunt’é ku poko yodio. ‘E por pika un tiki.’ Mama di Tamira ta trèk kara ora e yodio ta mishi ku e herida habrí. ‘Kasi kla.’ Falta ainda pa kòrta e plèister na midí i plak e na mama su dede. Esei ta ñaña. ‘Danki zùster,’ mama di Tamira ta hasi wega.

‘Hùiswèrk…’ Mesora e kolebranan den Tamira su barika ta lanta kabes atrobe. E spreikbùrt. El a lubidá por kompletu. I ketu bai e no sa. Atrobe e ta rabia. Rabiá riba mama. No ta kuminsá nan tabata pa bai kuminsá? Awèl, nada di esei. Traha den hòfi di berdura, esei sí, kushiná i hunga zùster, esei sí. I awor mama ta bai sinta tras di su mashin di kose na su patarata grandesa. Tamira ta lanta for di su stul i push’é patras brutu. ‘Hepa mucha. Ki nodi tin.’

ta simia i kultivá Un hende ku ta plan bèrdura, ta un … shiná, ta un … Un hende ku ta ku ga plèister, ta un … Un hende ku ta pe nta plaka, ta un … Un hende ku ta ko ta muraya, ta un … Un hende ku ta pin se paña, ta un … Un hende ku ta ko X mama

E sòpi ta sabroso. Sabor dje pampuna ta resaltá.

6

7


i d n a r g a ir b i m ia D

Dia mi bira grandi, mi ta bira un hende ku respèt For di awor mi ta kuminsá praktiká kaba Unda ku mi bai, mi ta papia i komportá mi bunita Mi ta duna tur hende e mes balor, ken ku e por ta Kua profeshon ku mi skohe, ku dignidat mi ta ehers’é Den un pais desente mucha su desaroyo ta sigurá. Dia mi bira grandi, mi ta un ser di kompashon For di awor kaba mi ta sigui instrukshon Kompartí mi pertenensia, sin ningun hende mester sa Paña, ko’i hunga, un pida pan pa mi bisiña Sea komo komersiante òf komo polítiko Ta ku empatia por sana komunidat. Dia mi bira grandi, mi ta hasi hustisia na un i tur No ta importá kua ta nan posishon sosial Si e ta kobra ònderstant òf e ta bankero komo hues òf fiskal, mi ta trata tur meskos Honestidat ta fundeshi di tur profeshon Ta ku rektitut ta yuda konstruí nashon. Si dia mi bira grandi, mi bira yùfrou di skol Mi ta trata tur alumno ku pasenshi, manera mi yùfrou tin ku nos Splik’é meskos mas ku un biaha, elogi’é i enkurash’é Trese pan i sapatu sin laga ningun hende sa Mi ta lanta un organisashon den tur bario Pa esun ku moda yuda e otro ku ta den nesesidat E profeshon di edukadó ta siñami kòrda riba otro tambe.

Dia mi bira grandi, mi ta bira parlamentario Asina mi por defendé pueblo su interes Pèrkurá pa gobièrnu kuida e yu di tera trahando presupuesto bon balansá Mi ta habri mi boka i stimulá bon maneho Tur siudadano ta bai dilanti i risibí e mes oportunidat Mi ta un digno representante di esun k’a vota pa mi. Dia mi bira grandi, mi ta lanta un fundashon duna kurso di integridat na tur mucha siña nan ku bienestar di hende ta mas importante ku rikesa. Ora nan bira minister, nan ta duna tur hende un man Usa sèn di impuesto pa e yu di Kòrsou bai dilanti Dia nan bira grandi, nan ta sirbidó íntegro di kurason. Dia mi bira grandi, si ta dòkter mi bira òf abogado Amor pa mi ruman ta na promé lugá Salú i prosperidat di hende ta mi meta Duna alivio i hasi hustisia na esun ku bati na mi porta Krea un bon nòmber, stima hende riba tur kos. Ta p’esei ta hisa dos dede i hura pa sirbi próhimo ku frankesa Dia mi bira grandi, mi ta yuda konstruí mi pais Sea mi ta polis, pikidó di sushi òf ama di kas No ta importá kua profeshon, mi ta planta un bandera patriótiko Stima mi famia, amigu i tur otro hende Stimulá union, deseá bondat pa un i tur Laga un legado pa mi Kòrsou sigui progresá. Myrurgia Mutueel

9


Esun di promé Ayayai, ta kiko antó? Kon bo ke bira famoso? Splika mi, mi no ta komprondé …

Nòhò! Ami? Kiko mi ke bira dia mi bira grandi? Dia mi bira grandi, mi ke bira un hende ku fama. Hepa! Famoso bo ke ta? Ta kantante bo ke bira? Bo sa kanta? Bo mester por kanta sí! Antó kanta bon! Ta asina bo por bira famoso.

Mi sa kaba. Na radio bo ke traha. Of na televishon. Pero awor, ta didjei bo ke bira? Periodista bo ke ta? Of presentadó di programa?

kómpolaga! No nan so, tin mas! Dòkter, spesialista, enfermero, tur por bira famoso. Wak dòkter Izzy! Ken no konos’é?

Oke. Awor nos por papia. Wak, kualke hende por bira famoso, basta e ke! Kiko ku bo ta hasi, bo mester hasi bon, super bon. Ora bo ta esun mihó, bo ta haña fama. Hopi hende ke konosé bo. Nan ke mira bo. Nan ke skucha bo. B’a komprondé? Sí, mi ta kere… Pero ainda bo no a bisa kiko … Warda mi un ratu, ta polítiko bo ke bira? Minister presidente bo ke ta? Uiuiui!

Wau! Dòkter bo ke bira? Ta veterinario antó, dòkter di bestia. Esei sí. Mi sa ku bo stima bestia mashá. Nòhò!

Nòhò Skucha. Stòp di rei. Laga mi splika bo. Skucha, no! Mi ke hasi kos bon pa mundu! Dimes mi ta bira famoso.

Kiko bo ke bira antó? Ahan, mi tin e, deportista! Pelotero bo ke bira! Òf futbolista! Kasi sigur bo ta pensa riba Ozzie òf Messi. Gana hopi sèn. Dikon bo ta sakudí kabes? Kua deporte bo ta kampion den dje? Natashon? Atletismo? Karate?

O, o! Den grandi bo ke bai! Inventor bo ke bira? Kiko bo ke inventá, yu? Tur kos importante ta inventá kaba.

Nòhò! Nòhò! Nòhò! Pero … Ta artista sa bira famoso. Ki sorto di artista bo ke ta? Kiko bo sa hasi? Bo sa pinta? Bo sa balia? Bo ke aktua? Bo ke traha pelíkula?

10

Kiko antó? Kiko bo ke bira? Ami no konosé niun arkitekto ku fama! Niun karpinté, niun mener di skol, niun polis. Abo sí?

Mi ke hasi investigashon. Mi ke yega na remedi pa kura malesa. Remedi ku no ta eksistí, remedi ku no tin ainda. Na niun pais. P’esei mi ke bira ... sientífiko!

11


Pero, pero ... Tin hopi sientífiko ta hasi investigashon. E or’ei tur sientífiko lo bira famoso?

Silensio

a? ir b lo n a n u ig m a u Kiko Pepo i s

B’a keda ketu. Awor bo sa kiko mi ke bira. Kiko bo ta bisa awor?

Nòhò!

I tras di mi wela su kas te patras ayá tin un ket ku ya pa hopi aña no ta usa mas E tin un dak, flur di betòn un porta, tin un banki i dos bentana masha difísil pa habri

Silensio Esun ku haña e remedi promé, no! E remedi ku no tin ei, ami ke hañ’é promé. Hopi hende lo por kura, aki i rònt mundu. E or’ei mi ta bira famoso.

Ki mi por bisa. Bo por a bisa mi fo’i promé, no! Laga mi keda puntra, puntra, puntra! Merly Augusta

Nos konosé otro for di nos sinku aña Fo’i na lushi skol “Punchi Punchi” na Montaña I maske despues nos tur a bai diferente skol nos tin kontakto tur ora nos ta app, tiktok i tambe topa Awe ta lastu djamars di luna Lisa, Sharella, Netty, Juni i ami, Pepo, ta hasi nos esfuerso pa topa na nos lugá sekreto Mi mayornan, mi tanta, mi tio i mi wela tur a traha kas den e mésun kurá

Asina mi yega mi ta konektá e verlènsnur ku ta sali fo’i ket, pasa den tera, drenta kas di wela bai pega den stòpkòntakt p’asina nos por sende e fèn i no muri di kalor Tanten wela ta lur p’e ta sigur ku tur kos ta kana bon Na porta, tur hende mester bisa e kódigo sekreto Sin dje bo no por drenta bo ta keda afó, bo kuenta.

12

‘Mi madrina su dede pikiña ta mas grandi ku su dùim,’ Sharella ta bisa duru i kla.

13


Mi ta habri porta p’e i pensa, ‘Lo no strañami ku ora e bira grandi e bai traha na radio òf den prensa.’ ‘Mira kiko m’a topa na kaminda,’ Lisa ta bisa, despues di bisa e kódigo sekreto i drenta kai sinta riba e banki bieu, ku un dalakochi riba su skochi. Bosnan tabata sa ku nan ta pone webu? Semper e tin algu di konta di naturalesa Mi ta mir’é kaba, e lo bira biólogo òf dòkter di bestia Turesten Netty tambe ta yega i e ta bisa: ‘Hey bosnan a wak e nubianan, e shelu? Mi kier sa awe lo bai tin áwaseru.’ ‘Si, yùfrou meteorólogo,’ nos tur ta tent’é.

Asina ku Juni kai sinta, mi ta habri e reunion ‘Atenshon, te ku aworakí nos tin 200 diesplaka, ku ta 50 florin den nos pòchi di spar. Si nos kita e bòter di stropi, paki di buskuchi i kùp ku nos a usa awe, nos ta sobra 42 florin i 50 sèn. Esei ke men ku nos falta 26 florin i 40 sèn pa nos por kumpra un otro fèn. Mi ke men, 50 sèn. Laga mi kambi’é mesora. Un hende por fia mi un pèn?

Mi ta saka un kareda, kore bai wak serka wela, I sí, ta koriente a bai. Crisèn Schorea

Niun hende no ta reakshoná Pero mi no ta wòri mashá Semper ta manera un fiesta ora nos topa Esun ta papia k’esun akí E otro ta papia k’esun ayá I mi ta spera keda asina te dia nos bira grandi ku nos tur tin nos trabou i nos mes lugá Manera semper, Juni t’e último ku ta yega. Ku kara morto kansá i keñando di doló e ta bisa: ‘Ai, ui, ai, ahm, mi pikines a morde mi madrina su dùim.’ ‘Kon?’ Ami, Sharella, Netty i Lisa ta bis’é pareu. ‘Mi ke men, mi madrina su dede pikiña ta mas grandi ku su dùim. Hòmbu, ayera na lès nan a pone nos drai rònchi riba tenchi. Mi dede pikiña di pia i tur su bisiñanan ta morde.’ Bailamentu ta den Juni su sanger. Si e sigui asina, e ta bira un gran bailarin.

14

‘Pepo, abo sa kaba kiko bo ke bira?’ Sharella ta puntra mi di repente, ‘Segun mi sifra ta bo kos, lo no straña mi si …’ I promé ku e por a kab’e frase, e fèn a stòp di drai.

15


t a d r è b i d a ir b e k a Loke Shish ‘Mamai,’ Shisha ta yama ora e kore drenta kushina atardi. ‘Mamai no por rei nunka ki tarea pa skol nos tin ku entregá otro siman djabièrnè.’ ‘Konta mi, konta mi. I ta ku ken bo ta bai traha huntu e bia akí?’ ‘Ku niun hende. Nos mag sinta kibra kabes huntu ku tur hende sí. Pero e relato di “Kiko bo ke bira”, nos mester entregá apart. Yùfrou Faina di ku tin un premio spesial mará na dje.’ ‘Pero bo sa kaba kiko bo ke bira? Mi n’ ta kòrda bo a bisa algu asina e añ’akí. Dia bo tabatin ocho aña, bo ker a bira asistente di dòkter. Un aña despues ta dosente bo ker a bira. I aña pasá, veterinario.’ ‘Mamai tin rason. Aworakí mi ta puntra mi mes kiko ta e kos ku ami por mihó. Podisé mi ta muchu ambisioso?’ Shisha ta wak un poko desanimá. ‘Pa tur e estudionan ei, ta mínimalmente un diploma havo bo mester tin, tòg?’

‘No tin nada malu pa ta ambisioso, mi yu. Sea kontentu ku bo por ta ambisioso. Ántes tabata otro. Machi, mi wela, a yega di kon-

16

ta mi ku Gracia su mama, ta kriá so e por a bira. E mester a tene kas di Shon limpi, tene kakalaka i otro plaga leu ku habon blou i bolita di kamfer. Ta di dje Delia, su yu muhé, a siña e trabou. E tempunan ei apénas hende muhé por a bai skol. Despues di abolishon di sklabitut, Delia a bira labadera. I despues ku su kasá a fayesé el a bira trahadó di sombré di kabana. E tabata gana djis un chipichipi pa kada sombré p’e duna seis yu di kome.’

‘Seis yu!?’ Shisha ta sklama firme. Mamai ta sonreí. ‘Awèl si, e tempunan ei t’asina kosnan tabata bai. No tabatin antikonseptivo. Ku Machi, mi wela, kosnan a bai poko otro. Ya for di hóben el a bira biuda. El a bira labadera pafó di kas. Su yu muhé mayó, mi mama, mester a wak e rumannan. Ku otro palabra, e tabata falta skol. Pues el

a siña masha poko. I tòg mi wela su situashon a drecha. No ta derechi di voto so nan a haña. Nan por a traha pafó di kas, tanten nan no tabata neglishá nan kas. Wela Machi tabata talentoso. Traha hantwèrk, pinta ku pòtlot i pinta kuadro, masha versá e tabata.

No ta importá kua fishi òf profeshon bo skohe. Basta bo resaltá. Ta e ora ei hende ta respetá bo. Asina e di. Bo sa ku wela apénas por a lesa i skibi? Mi tio ku tantanan tambe tabata bon bezeg. Nan a lanta un konhunto. Ku nan bunita bos nan tabata yama e barkunan di turista den Bahia Santa Ana bonbiní bou di kanto. Tantan Nadia tabata aktua den musikalnan.

Tio Lando a bira ofisinista i tanchi Mimi a bira telefonista. Su salario tabata miskiña i dia el a kasa nan a dun’é retiru. Mai, mi mama, a kaba skol doméstiko. El a kasa ku opa i nan a haña tres yu so. E tempu ei a bira posibel pa tene bo famia chikitu.’ ‘Danki na e píldora pa planea famia, òf nò, mamai?’ ‘Ahan. Ménos yu, mihó posishon. Mai a hinka den mi kabes pa mi sigui un bon estudio, pa mi para riba mi mes pia.’ ‘Mamai ta e úniko den mamai su famia ku un estudio mbo. Esú nan tabata orguyoso dia mamai a bira enfermera, no ma?’ ‘Òmbu! Bo mester a mira su kara bria dia nos a bai tuma mi diploma. El a pasa mustra delaster un bisiña. Meskos ku mi mama, ami ke lo mihó pa bo. Bo mester wak mas leu ku bo nanishi, mi mama sa bisa. Shisha, e dia lo yega ku e klof di salario entre hende hòmber i hende muhé ta bira sero. Esaki ta un inhustisia, ainda. Hende muhé por ta tur kos ku hende hòmber ta. Boso mester lucha pa e kambio ei, Mai sa bisa. Pa nos por komprondé unda nos ta bai, nos tin di siña di e lèsnan di nos ansestronan pa nos por trese un kambio berdadero.’ E anochi ei Shisha ta sinti su mes riku. E ta sinta wak e potrèt bieu di famia ku un mirada di satisfakshon. Su bisawela i bisawelo, dilanti di nan kas ku dak di zim i seis yu, ta

17


fiha bista riba dje for di tras di e vitrina di glas. Su siguiente dia mainta Shisha ta duna un punta di redu. ‘Mamai, ayera nochi ya mi a kuminsá skibi mi relato. Mi tabata duda si ta genealogista mi ke bira. Awó mi sa kiko mi ke di bèrdat. Yùfrou Faina a bisa pa no laga nada wanta nos. The sky is the limit, un karera eksitoso ta dependé espesialmente di bo talento i esfuero. No pasobra bo ta hòmber òf muhé. Mamai, e di ku nos por deskubrí kiko realmente nos ke bira. Esei por ora nos puntra nos mes: Ki sorto di persona bo ta? Kiko bo por bon? Kiko ta pone bo kurason bati mas duru? Kua kambio bo ke trese? Kiko bo ta visualisá den futuro? Kon bo ke pa otronan kòrda bo? Awèl … mi a pensa bon riba tur e kosnan akí i mi a nota nan.’ ‘Bon, Shisha. Bo ke les’é pa mi? Mi ta kaweta pa sa kon e ta zona.’ Mama su kara ta gloria. Mamai ta skucha e relato ku oreanan lantá. Asombrá i ku awa na wowo e ta mira kon Shisha ta konta e historia di su abuelonan. Kon Shisha a yega na un konklushon. Kada generashon promé kuné a haña mas prosperidat según tempu ta avansá. Shisha ta sintié fortifiká pa tur e muhénan balente ku a bai su dilanti. Ta pa nan, e ta e persona ku e ta awe. Ku e ta asina gradisidu ku e mes por skohe kiko e ke bira.

‘Mi tin sigur. Pilot mi ke bira. Unu, ku partikularmente ta bula hiba dòkter lugá leu kaminda nan por kura hende. Te ku awor den mundu masha poko hende muhé ta pilot. Mi sa ku mi por.’ Shisha ta zona konvinsentemente. ‘Mi ta mira tur kos kla kla mi dilanti. Awor ta kuestion di perseverá i hasi tur e stapnan nesesario pa mi alkansá mi soñonan.’

‘M’a gana e mihó premio di henter Kòrsou. Na yüli mi mag presentá mi relato na Sede di Nashonnan Uní na New York. Mi ta bai present’é na un grupo di minister pa SDG 5Gender Equality & Women Empowerment. Un djis yùfrou Faina ta yama mamai pa duna tur informashon. Di mes mamai tambe por bai, e di. Yupi, yupi. Mi ta bai representá mi isla Kòrsou.’

Mamai no por kere. Huntu ku Shisha e ta bula di kontentu. Djei mamai ta para ketu un ratu asina dilanti di e potrèt di su wela Machi ku su famia. ‘Sííí, Machi ta orguyoso di Machi su bisañetu Shisha, no? Mi tin sigur. Mi mes tambe ta,’ mama di Shisha ta bisa. Shisha ta wak e kariñosamente. Niun di dos no por warda luna di yüli yega pa kaba. Pasobra e dia ei … Shisha ke konta mundu un kos. Ku bo por bira tur loke bo mes ke. Ku no ta importá ku bo ta mucha hòmber òf mucha muhé pa bo hasi e profeshon di bo soño realidat. Loekie Morales

Un siman despues Shisha ta presentá su relato pa klas. Tur hende ta skucha ketu ketu. E ta haña un aplouso rotundo i e sifra di mas altu. Un luna despues tambe e ta gana e kompetensia entre tur skol na Kòrsou. Yùfrou Faina ta konta nan ki e premio fabuloso ta.

‘Mamai, lo bo no kere nunka!’ e ta bisa ora e yega kas.

18

19


! a s ’ n i m A ? a ir b e k Ki mi

‘Muchanan di grupo kuater B, aki dos siman boso tin ku presentá e turno oral. Kòrda bon ku e tema ta: kiko mi ke bira dia mi bira grandi? Tur mucha tin nan fecha kaba. Pues, mi ta deseá boso hopi éksito i plaser ku e turno oral,’ yùfrou ta bisa. T-Jay ta bira wak Brandon tur nervioso. T-Jay ku Brandon ta bon amigu. Tur dos tin ocho aña, tur dos ta gusta pinta, tur dos ta den klas di yùfrou Samantha i tur dos ta biba den Otrobanda. Nan konosé otro for di grupo 1 i ta hasi tur kos huntu. Bèl a bati, skol a kaba. Na kaminda pa kas, nan ta komentá tokante e turno oral. Ki mi ke bira? ’Ami n’ sa!’ Brandon ta bisa. ‘Mi tata ta polis i mi mama ta traha den

20

kápsalòn. Mi no ke hasi kabei, awèl ta polis mi tin ku bira.’ ‘Pero no ta e dos kosnan ei so tin,’ T-Jay ta bisa, ‘tin hopi mas pro… pro… profre…, kon yam’é atrobe?’ ‘Profeshon!’ Brandon ta kompletá, den un intento pa yuda su amigu. ‘E kos ei! Tin hopi mas profeshon. Mi tata ta mekániko i mi mama ta shofùr di konvoi. Pero ami no ke bira niun di dos,’ T-Jay ta bisa. ‘Ami n’ sa, ami n’ sa, atardi mi ta laga mama yudami ku e tarea. Ata Brandon, b’a yega kas aki, nos ta topa akiratu.’ T-Jay ta sigui kana pensativo, blo ta pensa ta kiko e por bai papia di dje den su turno oral.

Atardi T-Jay ku Brandon ta topa otro na pisina Benny Leito, kaminda nan ta haña lès di landamentu. Semper mama di Brandon ta baha nan i na final di lès, nan mester kana djis un tiki so, bai kas bèk. ‘Mi sa kaba ki mi ke bira,’ Brandon ta bisa, ‘mi ke bira un landadó profeshonal. Abo?’ ‘Hahahah landadó? Pa bula for di planki chikitu mes bo pia ta tembla mané zjelatina,’ T-Jay ta bisa bou di harimentu. Hariendo, nan dos ta sigui ku nan lès.

Na kaminda pa kas, nan ta pasa dilanti di The Movies Curaçao. Mesora T-Jay ta bisa: ‘Awèl ami ke bira Spiderman.’ ‘Nòhòòò, esei no ta un profeshon.’ ‘Kómpolaga e ta,’ T-Jay ta respond’é.’ ‘Nò, e figura ei no ta di bèrdat!’

Asina nan a sigui diskutí i kana bai kas. Djis promé ku nan yega kas, nan a bin dal den un museo grandi, ku ta nobo pa nan. Hè? Brandon i T-Jay ta wak otro tur strañá. ‘Ami no a yega di wak e lugá aki nunka promé,’ Brandon ta bisa ku asombro. ‘Ami tampoko.’ T-Jay ta mes asombrá. Brandon ta ripará ku e porta di e museo ta un lèk habrí. ‘Hei hei T-Jay, ata e porta habrí, bo ta ban drenta?’ ‘Drenta? Bo mester ta loko. Ami nò, gai.’

‘Stò’i hasi laf, nos ta drenta djis un ratu so i sali bèk.’ Brandon ta ranka T-Jay na su man i hal’é bai paden. ‘Halóó?? Tin hende akiden?’ Brandon ta grita. ‘Sshhhhhhhhhtt!’ T-Jay ta bis’é, ‘bo ta pone nan rabia ku nos.’ ‘Hallóóóóó,’ Brandon ta sigui grita, pero nada. Niun hende no a respondé. E museo ta grandi, ku hopi sala i un tiki sukú. Poko poko nan a sigui kana bai paden. Brandon dilanti i T-Jay su tras. Diripiente nan a tende un zonido: traki traki trrrrrrrrr. ‘Kiko e zonido ei?’ Brandon ta puntra spantá. ‘Uhm, ta mi pia,’ T-Jay ta bisa ku un tiki bèrgwensa ‘Ha! Ta ken su pia ta tembla mané zjelatina awó?’ Brandon ta tenta. ‘Hahaha.’ Djei e ta ripará algu. ‘Ata! Akinan ta sende e lusnan.’ Klek.

Brandon ta sende tur lus den e museo. ‘Waaaaw!’ Brandon i T-Jay ta keda boka habrí di tur loke nan ta mira. Nan ta keda drai i wak rònt di nan. Nan ta den un museo di mashin. Mashin di laba paña, mashin di kose, mashin di bora, mashin nobo i bieu. Enfin, tur tipo di mashin. Mei mei di e museo, nan ta mira algu grandi tapá ku paña i riba e paña un papel ku tin skibí: No mishi.

21


‘Kiko esei ta?’ Brandon ta puntra. ‘Ami no sa! Ban kas promé ku nos mamanan kuminsá buska nos,’ T-Jay ta bisa poko spantá. ‘Un ratu so mas, bon?’ Brandon ta insistí. E ta tene na e paña i ta trèk duru. ‘Nòòòòòòò!’ T-Jay ta grita, pero ta muchu lat kaba. Nan dilanti nan ta mira un mashin grandi i bunita. Un mashin koló kòra bibu, ku un palanka na banda di e mashin. Te ariba di e mashin tin skibí: MASHIN DI PROFESHON.

‘Ata e palabra ei!’ T-Jay ta suspirá. ‘Profeshon!’ Mesora Brandon ta habri e porta di e mashin i drenta aden. ‘Primi e boton pa mi,’ Brandon ta pidi. ‘Kua boton? T-Jay ta puntra. ‘E boton bèrdè banda di e palanka.’

22

Ku hopi miedu, T-Jay ta primi e boton pero nada no ta pasa. ‘Hala e palanka; trèk e palanka!’ Brandon ta grita. T-Jay ta sera su wowo i hala e palanka abou. ‘Pshhhhhhh.’ Diripiente e mashin ta kuminsá sakudí i saka huma ku lus. T-Jay ta spanta i ta span su wowo hanchu. ‘Brandon! Bo ta bon?’ e ta puntra spantá.

E porta di e mashin ta bula habri i Brandon ta sali pafó, bistí na kòki. Kiko?! T-Jay no por kere su bista. ‘Ahaaa! Ata bo kòki a yega,’ Brandon ta bisa kontentu. ‘T-Jay, bo tin ku drenta. E mashin ta un mashin mágiko. Bo ta bai den e mundu di profeshon i kis esun ku bo gusta mas. M’a asta traha un plato pabo, at’akí, purb’é.’ T-Jay ta sinta plat abou i ta saboriá un dushi plato ku su amigu Brandon kòki a traha p’e. ‘Hesta dushi plato, Brandon. Kua profeshon mas b’a mira?’ e ta puntra kuriosamente.

‘Hopi! Masha hopi mes. Bombero, kòki, ammm… am… kosedó, elèktrizjèn, abogado, ammm… músiko, pintor, dentista, pilot, enfin masha hopi profeshon mes.’ ‘Mi bùrt awó! T-Jay ta grita entusiasmá. E ta drenta den e mashin, sera e porta i sera su wowo duru. Su kurason ta bati mas duru ku normal i su pia ta tembla traki traki trrrrrrrrrrrrr. ‘Are you readyyy?’ Brandon ta bisa i ta primi e boton i hala e palanka abou. ‘Pshhhhhhhhhhhhhhhh’… E mashin ta kuminsa sakudí, saka huma i lus. T-Jay ta habri e porta di mashin i sali pafó, bistí na … Pero … hepa, kiko ta pasa awor? Kiko e ta skucha? ‘T-Jayyy… ta ora di lanta, dushi. Bo mester bai lès di landamentu.’ Ta mama di T-Jay.

‘Ai nò!’ T-Jay ta kik na bos haltu. Laf, hòmbu. Tabata djis un soño. Purá e ta drecha pa bai lès di landamentu, pa e konta Brandon kiko el a soña. Jay ta kontentu tòg, pasó danki na e mashin di profeshon, e sa presis kiko e ke bira!

Dos siman despues e dia grandi ta yega. T-Jay ta presentá su turno oral. ‘Bondia yùfrou, bondia muchanan. Awe mi turno oral ta bai tokante… Kapitan!’ Tito Ansano

23


i h s fi i d la o b m ó T Ta selebrashon di dia di obrero na skol. Manera tur aña siguí yùfrou Karin di klas 6B ta selebr’é ku hopi smak. Fo’i algun dia promé yùfrou ku alumnonan a pone man na obra, krea diferente dekor i dòrna klas. Pa asina awe nan por sinta hunga un wega popular den kuadro di e dia tan esperá. Hinter lokal ta bria di koló varia, banderanan hel, kòrá, lila, blòu i bèrdè lombrante kologá ta waya na liña, blasnan yená ku gleter ta tochi plafònt I diferente arte di dòrná ku gleter i , krèpapir ta kubri murayanan. Muchanan ta entusiasmá. Mayoria di nan ta bisa otro ku nan ta sinti un kishikishi den barika. Zjan ta esun ku tin e sonrisa di mas grandi den klas. Pa basta tempu kaba e tabata bisa kon e no por warda te dia k’e bira adulto, ya porfin e ta kuminsá funshoná den su fishi deseá den sosiedat. Zjan ta kuminsá bula na laira di alegria. ‘Bingo! Yupi! Wutwut!’ For di promé tiru Zjan a piki un teket for dje Tómbola di Fishi. Den e grabeltòn popular di Yùf Karin tin un gran kantidat di papelito kolorido. Riba kada un papelito tin un tipo di empleo anotá. Tur mucha ta haña bùrt pa saka un teket di funshon for di e tómbola. Nan ta haña te ku tres bia chèns pa saka un fishi si nan no gusta e promé i di dos trabou pikí. E di tres si mester keda kuné. Pa durante di un dia kompletu tur alumno ta biba e empleo ku tin notá riba su teket. Un pa un alumno ta bai dilanti di klas i saka un dje papelitonan.

24

Nan ta saka yen di tipo di fishi manera: Detèktif, Kurandero, Agrikultor, Enfermero/a, Programadó, Shèfkòk, Produktor, Resikladó, Pintor, Antropólogo, Reportero, Arkeólogo, Konstruktor, Empresario, Astronout, Veterinario, Eskultor, Pelotero, Siklista i Eskritor.

Azèt ta na bùrt. E ta lanta para i kana yega serka di e tómbola. Sodando pipita pipita i ku man friu e ta shòbel den e papelitonan. E ta spera riba bon notisia, ma e ta sinti poko bèrgwensa. Promé e ta saka Mekániko. ‘Mi no ta wòri mashá ku outo.’ Azèt ta benta e papelito bèk den tómbola. Siguí e ta piki Polis. ‘Mi no ta gusta arma di kandela.’ Últimamente e ta hañ’é ta konformá su mes ku Bombero. Pero kandela tampoko e no gusta. Na final dje sorteo. Ta Azèt so no ta kontentu ku e funshon ku el a haña. ‘Laga nos hasi un eksepshon pa Azèt…’ Yùf ta sugerí. Klas ta bai di akuerdo.

E persona ku ta duna rekomendashon na tur hende ku no sa kiko nan ke ta. Unabes bo komprondé talento, hòbi, pashon, kapabilidat i eksperensia di un hende, kla bo ta pa konsehá!’ Azèt ta gusta e idea mashá!

Yùf ta kue pèn i un papelito. E ta lèn na mesa i puntra: ‘Kiko bo ke bira ora bo ta adulto, Azèt?’ Azèt ta kuminsá soda, man ta tembla, e ta wak di lenks pa rèks … Tur mucha ta warda riba dje. Un ratu ta pasa. Azèt su tenshon ta subi. Nèrvioso nèrvioso e ta. E ke papia pero nada ta sali fo’i su boka. ‘Azèt?’ ‘Yuf, mi no sa …’, e ta kontestá desesperá. ‘An, t’esei t’e problema? No ta nada Azèt. Tin hopi opshon … Kisas, un konsehero profeshonal riba area di labor? ‘Kiko esei ta?’

Yùfròu Karin ta konta klas ku el a asta pone un poko di su reseta sekreto i mágiko den e grabeltòn. Pero ku nan mester kumpli ku nan tarea di kas p’e funshoná. ‘Komo tarea boso tei traha un kolazje di empleo. Loke bo mester ta: vèl papir di bo koló preferí, lèim, skèr, gleter i mas pa dòrna na smak. Tambe tin mester di korant i tèitskreft variá. Na kas ta plak teket meimei rib’e pöster. Fo’i dje tèitskreft i korant bo ta skohe plachinan ku tin di haber ku bo fishi. Despues ta rondoná e papelito meimei ku plachi, gleter, ets…’ Bon entusiasmá Zjan ta bula lanta foi stul manera chinchirinchi i puntra: ‘Anto Yùf Karin … Kiko ta pasa eorei?!’ Misteriosamente yùf Karin ta kontestá: ’Si boso sigui mi instrukshon manera ta spliká, despues di kologá e arte di fishi kreá, un dushi soño ta presentá asina ku bo wowo ta será.’ Zjan ta bula di eksitashon un bia mas. ‘Ma ki tipo di soño yùf …’ Kasi Zjan no por warda kontesta sali fo’i Yùf su boka ‘Un soño ameno tokante bo futuro traboú riba nos dushi Kòrsou!’

25


Zjan ta bula ku man na laira. ‘Yupi, yupi… esta un dia dushi!’ Turesten muchanan ta interkambiá tokante dje fishinan, Yùf Karin ta skucha nan. E ta den su pida kushiná chikí den klas, kaminda e ta drechando pan ku ku djèm i pindakas. Riba un skalchi e ta kana parti sèntwich i djus pa su alumnonan. Unabes tur mucha ta sintá bon mucha ku almuerso riba mesa, Yùf Karin ta para dilanti di klas i atmirá su muchanan. Alumnonan ta kou ku smak. Wirirwiri ta kai riba mesa, ansioso nan ta papia, puntra i fantasiá ku boka yen di pan.

‘Un agrikultor ta un persona profeshonalisá riba e tereno amplio di plantamentu. Un persona ku studia agrikultura konosé i ta komprondé kon medioambiente, naturalesa i influensia di hende pa ku esaki… Un estudio i trabou importantísimo pa sobriviviensia humano!’ Yùf Karin ta kontestá. Ismael ta skucha Yùfrou wowo hanchu habrí. ‘Yès! Master swa!’ ‘Sigiuente?’ Dorin ta hisa dede asina largu i stèif komosifuera ta plafònt mes e ke yega. ‘Dorin …?’ ‘Yùf, mi ke sa kiko tur funshon di un resikladó ta kome i bebe…’ Yùf ta pone man kantu di kachete, e ta wak ariba i pensa un manera pa formulá su kontesta rápidamente.

na tantu ku e ta organisá i plania formanan pa nos tene laman, tera i airu limpi. Pasó mundu ta manera un kas i si nos no kuid’é… nos ta pèrdé!’ Frènk tambe ke sa mas. Su dede ta na laira kaba. ‘ … I un programadó?’ Yùf ta bira pa bòrchi i kohe un krèit. Turesten e ta krea dibuho, e ta splika: ‘Un programadó, ta un tipo di persona ku ta komprondé lenguahe digital. Na momentu ku boso ta hasi uzo di kòmpiuter i lèptòp ta di danki na un programadó ku e kòmpiuter ta komprondé I sa kiko e mester hasi na momentu ku bo klek riba kualke kos ku bo por mira riba pantaya …’ Studiantenan ta kuminsá murmurá i papia entre otro. Hopi di nan a gosa e asuntu di programadó mashá. Diripiente Yùf Karin ta para ketu riba algu ku ta hasi falta. ‘Pero Zjan … di abo ku a sak’e promé teket mes nos no a sa kua tipo di trabou shon tei obra!’

‘Ami ta bira Inventor di Material …’ Zjan ta kontestá ku wowo briante. ‘Oh! Interesante! Kua material bo ta bai inventá?’ Wèl … yùf sa! Mi tin mashá idea nobo, inovativo i práktiko di produkto di uso pa nos grandinan. Asina mi por logra hasi nan bida di tur dia, muchu mas fásil!’ ‘Waw … Maravioso Zjan! Muchanan laga nos tur bisa huntu…’ Tur mucha ta bati riba mesa i grita konhuntamente: ‘YUPI! BINGO! WUTWUT!!!’ Ingomar Martie

Ismael t’e inisiadó ofisial dje rueda di pregunta: ‘Yùf, ami a haña agrikultor … ta algu ku mata, pero min sa mashá bon kiko esei ta …?’

26

‘Bo por konsiderá un resikladó profeshonal komo un persona ku ta profundisá su mes tambe den medioambiente, naturalesa i klima. E persona akí ta stima mama tera asi-

27


Mama, di kon? ‘Mama, di kon?’ ‘Margi, saka e kos ei fo’i bo kabes, anto lihé!’ ‘Mama no ta skucha mi! T’esei mi ke bira, di kon no por?’ ‘Apsolutamente ku nò, mi no ta traha mata kurpa tur santu dia pa bo bira un ko’i loko.’ Margi ta bula lanta for di e sèrbètè grandi, tirá kant’i laman ku e ku su mama ta sintá ariba.

Rabiá e ta kuminsá kana sin sa mes unda e ta bai. E santu bou di su pia ta kima. Sin e ke, e ta kana mas lihé. Ta manera ora pa ora e santu ta bira mas kayente. Wak su pia saka blar akí. Margi ta para ketu. Su pia ta na vlam. Bai bèk bai bisti su slòf? E ta drei wak, mira su mama, kabes abou, ta drei rònchi ku su man den santu. E no ker a grita mama, ma e no por yuda ku el a kuminsá grita. Pakiko mama no ke komprond’é? Nò, e no ta bai bèk. E ta sigui kana. Rayonan di solo ta dal den su wowo, pone su wowo basha awa. Margi ta pasa man na su kara pa seka su wowo, pero e salu di laman na su man ta pone su wowo basha mas awa ainda. Unda e ta kana bai? E ta mira un bar chikí ku dak di pal’i maishi djis un tiki

28

mas pariba. Ei tin fresku. Su pia ta kima. Un par di stap so e falta pa yega. Ata pida karton bentá abou ei, ku nèt e por para ariba pa skapa di e santu kayente. E ta bula bai para riba e karton. Ha, alivio! Tres stap mas pa e yega na e bar. E ta saka e karton for di bou di su pia, tir’é un tiki mas leu, pa e bolbe bula ariba. Asina e ta keda bula riba e karton te ora el a yega na e bar.

Margi ta piki e karton fo’i djabou pa tir’é den kliko. Hei, tin un potrèt na otro banda di e karton. Ta un kara un tiki iploi ku wowo ku ta hari tras di un brel glas diki. Margi no por kita su bista for di e potrèt. E shon ariba tin dos flèktu lorá rònt di su kabes meskos ku Mai Chila, su wela. E ta nèt Mai, pero tòg e no ta Mai. Margi ta mir’é su dilanti, riba su kama sintá, manera ántes. ‘Mai, bo t’ei?’ Margi ta pensa duru pará dilanti di e kliko. ‘Mai ta kòrda, ku Mai a bisa mi ku Mai t’ei semper pa mi? Mama di ku Dios a yama Mai, ku ta p’esei Mai mester a bai. Mai, ku ken mi por papia awor?’ Margi ke tira e potrèt den e kliko, pero ei mes e no ke tir’é. E no sa bon di kon.

Konta mi pakiko bo tabata yora. Kisas mi por yuda.’ Margi ta hisa kara wak e señora. ‘Mama Lydia, m’a bisa mama ku mi ke bira bailarina ora mi bira grandi, pero mama di …’ ‘Kiko mama di?’ ‘E di ku no por, ku apsolutamente e no ke.’ ‘El a bisa di kon?’ Mama Lydia ta puntra.

‘Ki falta mi yu?’ un stèm ta zona Margi su tras. Ki a pasa bo?’ Spantá Margi ta drei wak. E tin e potrèt tené den su man ainda. ‘Ta yora mi yu ta yora?’ Ta e señora di e bar. ‘Nnnò, no ta yora mi ta yora,’ Margi ta respondé. Pero awa no ta stòp di basha for di su wowo. E ta purba seka su wowo ku su man. E señora ta duna Margi un lensu di papel. ‘Ta hasi kalor, bo pianan ta kima riba e santu kayente ei. Mi tin djus pa kita bo set. Ban paden.’ Margi ta subi sinta ku e potrèt riba un krùk haltu den e bar. E no ta yora mas. E ta keda zuai ku su pianan bai bini, pasó nan no ta yega suela. E señora ta basha djus den un beker ku eis pa Margi. E ta sinta riba un krùk banda di Margi. E ta mustra lif. ‘Danki pa e djus,’ Margi ta bisa. ‘Di nada, mi yu,’ e señora ta bisa, ‘kon yama bo?’ ‘Mi yama Margi, señora.’ Ketu Margi ta bebe su djus. No tin niun hende mas den e bar. ‘Ami ta Lydia, yama mi Mama Lydia numa, mi tin un ñetu mes pareu ku bo. Mi ta kòmbersá hopi kuné. M’a mira bo tristu aworei.

‘Mama di, ku ora mi bira bailarina, mi no ta haña trabou. Mama ta traha na un supermerkado i e ta yega kas te anochi. E ke pa mi siña bon na skol i haña un bon trabou ora mi bira grandi. E di ku kestion di bira bailarina ta pantomina. E ke pa mi saka e ko’i loko ei fo’i mi kabes. Mi mester bira dòkter òf abogado. Mama Lydia, mi gusta balia, ki ora mi tende muzik, mi ke balia.’ Ta kai un silensio. Margi ta haña bèrgwensa. Por ta e no mester a konta Mama Lydia nada. ‘Mama stima mi i mi tambe stim’é hopi, e ta traha duru pa mi tin tur kos,’ Margi ta bisa lihé. ‘Mi sa, mi yu, mi sa,’ Mama Lydia ta bisa ku un sonrisa riba su kara.

29


‘Bo ta mira mi akí? Mi tambe a traha duru pa kria mi yunan. Mi tambe a heringá ku mi yu, ora el a bisa mi ku e ke bira kantante. Te ku un dia… el a bai. E dia ei mi no ta lubidá nunka mas. “Di kon?” M’a puntr’é.’ ‘Mama,’ e di, ‘mi tin ku sigui mi soño. Sino mi no por ta kontentu ni felis.’ ‘Mi a siña mi lès, Margi. Tene pasenshi ku bo mama. Un dia e ta bin komprondé.’ Loke ni Margi, ni Mama Lydia no tabata sa, ta ku mama di Margi a bira nèrvioso ora Margi a tarda. El a kana busk’é, te ora el a yega na e bar. E ke drenta, pero e ta mira Margi ku Mama Lydia den kòmbersashon serio i e no ke stroba. ‘Bon tardi,’ mama ta bisa.

30

‘Margi ta bula for di e krùk. E potrèt ta kai abou. E ta pikié fo’i djabou i ta bai serka mama. ‘Mama ta rabiá?’ Margi ta puntra. ‘Nò mi yu. Ora m’a ked’atras mi so, m’a haña chèns di pensa.’ ‘Bon tardi señora,’ Mama Lydia ta bisa. E ta hari, pasobra e ta mira Margi ku e karton duru tené. ‘Señora su yu tin hopi sintimentu. E stima señora.’ ‘Mi tambe stim’é.’ Mama ta brasa Margi. Su bista ta kai riba e potrèt. ‘Esta parse mi mama!’ e ta bisa. ‘Si, e parse Mai Chila no! M’a papia ku Mai awe,’ Margi ta bisa.

‘Danki señora! Margi, ata bo slòfnan. Ban tira un kabes promé ku solo baha!’ Laura L. Quast

‘Mama?’ ‘Sííí?’ mama ta bisa. Mama ta hari. E tono spesial ei den Margi su stèm ta bis’é ku ta kos bon Margi ke tende. Mama Lydia tambe ta hari chikí chikí. ‘Bisa mi,’ mama ta hari. ‘Mama, di kon …’ ‘Nò, e ora di puntra “mama di kon” a pasa kaba. Awor bo ta puntra, mama, kiko?’ ‘MAMAAA, KIKO… mama ke bisa?’ Margi tin prèt. E gusta ora mama hasi wega. ‘Mi ke bisa ku e mihó kos ku bo por bira, ta loke bo kurason ta bisa bo bira.’

31


a d o m i d ó d a ñ e is Mi ke bira d ‘Mi kier sa ku awe el a gana premio mayó,’ e ta bisa mama ku un kinipí di wowo. ‘Lo mester ta,’ mama ta kontestá. ‘Mustra mi bo pintura, mi yu.’

‘Mamááá, awe mi a haña un nuebe pa pintamentu!’ Melissa ta kore drenta kas manera un warwarú, miéntras e ta zuai ku un pintura ku el a pinta un par di dia pasá na skol. Un pintura di un bunita shimis blou kla, ku aki aya flor blanku i un saya di skèrpèntina largu ku su kola. E shimis no tin manga pero sí dos banchi hanchu ku ta krusa otro patras di e nèk. Melissa a pinta e banda patras di e shimis tambe. Ta un bistí dèftu pa bisti, por ehèmpel, na okashon di un kasamentu. Melissa ta belenkiá rònt di su mama ta zuai ku su papel, kantando: ‘Un nuebe! Un nuebe! E sifra di mas haltu di klas!’ Papai ta drenta i miéntras e ta wak mama ku un sonrisa, e ta sakudí kabes.

Mama ta span wowo ora e mira e pintura. ‘Lissa,’ e ta bisa bos abou, ‘e kos akí ta masha bunita! Anto b’a pinta tantu e banda dilanti komo e banda patras. Dushi, bo por bira un diseñadó di moda despues!’

Emoshoná Melissa ta bula bula den tur direkshon i e ta kontestá: ‘Si, yùfrou Leentje tambe a bisa mi: “Dushi, dia bo bira grandi bo ta bira un di-disoñadó di moda sigur”!’

32

‘Di-se-ña-dó,’ mama ta hari. ‘Bo sa kiko esei ta?’ ‘Sí, un hende ku ta kose paña!’ ‘Nò, un diseñadó di moda ta un hende ku ta diseñá paña. Otro palabra pa diseñá ta pinta. Un diseñadó di moda ta pinta paña i otro hende ta kumpra e pinturanan, o sea e diseñonan.’ Tommy, ruman hòmber mayó di Melissa ta drenta sala i ta wak su mama ku un pregunta den su mirada.

‘Ki falta Melissa ku e ta balia djaki p’aya asina?’ ‘Dia mi bira grandi mi ta bira un moda, eh, un disoñado di moda! Wak, esaki mi a pinta.’ Tommy ta studia e pintura, djei e ta hisa Melissa. Melissa ta grita pero mes momentu e ta gosa un bòl ku su ruman hòmber ta asina loko kuné. ‘Bo ke men di-se-ña-dó di mo-da. Chepiki, damita, bunita pintura,’ Tommy ta bisa i e ta hasi un reverensia p’e. Melissa ta hari hari ki ki ki i ta bisa: ‘Bo ta hasi meskos ku bisiña Freddy ora e ta fuma. E or’ei e ta bùig pa tur hende.’

‘Kikooo! Un mucha fresku asina!’ Tommy ta purba gara Melissa pero esei a baha na katuna dia bieu. ‘Shonnan, laga nos ban sinta na mesa, mi ta muriendo di hamber aki,’ papai ta yama. Lihé Melissa ta kore bai baño pa laba man. Mama a traha un sukulento bami, tur hende ta sabori’é ketu ketu.

Despues Melissa ta bisa: ‘Awe yùfrou a puntra kiko nos ke bira dia nos ta grandi.’ ‘I…,’ mama ta puntra, ‘kiko bo a kontestá?’ ‘M’a kontestá ku despues mi ke bira tanchi na un krèsh, mi ta haña tur e beibinan asina lif. Yùf a pensa ku esei ta leuk, ta Tiago so a haña gana di hasi fèrfelu. Che, e di, beibinan ta pupu anto abo tin ku bai kambia nan pèmper e or’ei! Tur mucha a kuminsá hari.’ Tommy ta puntra: ‘Kiko abo a bisa e momentu ei?’ ‘Mi di: Anto mi ta bisti hanskun, no! E or’ei yùfrou mester a hari masha tantu i tur otro mucha tambe, Tiago so nò.’ ‘Masha bon,’ Tommy ta bisa, ‘kòrda ku ta dies aña so bo tin, falta basta tempu ainda pa bo pensa kiko bo ke bira.’ ‘Ekolekuá,’ papai ta hasi wega, ‘bo gusta kushiná, podisé bo por bira kòki. Bo reskuknan ta smak master, mi amorsito! E úniko kos ta ku bo ta kuminsá snup dje reskuknan for di ora nan ta kayente ainda, anto blo grita ku bo a kima bo lenga!’

33


Melissa ta hari chikí chikí i e ta wak papai ku un kara di málamucha. ‘Ata bèrdè, kushiná tambe ta dushi.’ ‘Lissa, ban yuda mama limpia mesa, ya nos por bai sinta pafó bou dje parasòl.’ ‘Kuminsá bai numa,’ mama ta bisa, ‘mi ta bin ku e ko’i pasabokanan.’ Den kurá ta dushi, shelu ta nublá i tin un brisa agradabel i fresku ta supla.

Mama ta bin pafó ku un teblachi yen di kùpkeik. ‘Awe mainta mi mes a traha nan,’ e ta konta orguyoso. ‘Mmm, mi ke esun ku tur e mùishenan di chukulati,’ Melissa ta sklama. ‘Bo ke krema tambe?’ mama ta puntra. ‘Sííí,’ Melissa ta bisa i ku wowo ku ta bria e ta sinta wak kon mama ta spùit un djònki di krema riba e bolo chikitu. ‘Esta dushiiii,’ e ta suspirá ora e dal un hap. Tommy ta bisa: ‘Tin diseñadó di moda maskulino i femenino. Bo sa tòg, Lissa?’ ‘Nò, kon asina?’ Melissa ta puntra niuskir. ‘Awèl, un diseñadó maskulino ta un hòmber i e diseñadó femenino ta un hende muhé.’ Melissa ta grita hari. ‘Ke men di, papai tambe por pinta paña? I saya ku djins ku bistí di kasamentu?’

34

‘kómpolaga, hende hòmber por diseñá paña tambe. Por ta, asta mihó ku hende muhé.’ Nèt mama ke protestá ora e outo di tanchi Cherise ta para dilanti di porta di kurá. E ta stiwardès i ta bula bai Hulanda regularmente.

‘Tanchi Ris!’ Melissa ta grita kontentu i e ta kore bai serka su tanta preferí. ‘Kumbai dushi, kon ta, bo a bira mas bunita ku siman pasá. Warda mi, ta un purunchi mas mi ta mira ei riba bo nanishi?’ Lihé Melissa ta tapa su nanishi ku su man i ta hari: ‘Nò, mi no tin purunchi.’ ‘Laga mi kita mi brel di solo anto, pa mi mira bo mihó. Aaahn, ta sushi mi brel ta, bo no tin purunchi mes!’ I lihé tanta ta duna Melissa un brasa. ‘Hola, mi gente, dushi boso ta hasi sintá akifó. Tommy, n’ ta na trabou bo mester ta?’ ‘Nò, awe mi ta liber pasó mi a traha wikènt.’ ‘O, asina. Awèl, m’a kaba di yega ku avion i mi a pasa trese un regalu pa Lissa. Bo ta kòrda Lissa, ku bia pasá nos a papia riba loke bo ke bira dia bo bira grandi?’

Melissa ta sakudí kabes ku sí ku dos wowo asina grandi i poko niuskir e ta wak e paki ku tanchi ta saka for di su kartera.

‘M’a kòrda riba bo ora mi a weta e buki akí i ta p’esei m’a kumpr’é umbé pa bo.’ E ta duna Melissa e paki i esaki ta habrié purá, bisando:’ Aaaiiiisss, danki tanchi!’ Ta un buki masha bunita, titulá: Kiko bo ke bira despues? E kaft ta pretu lombrá i dòrná ku signonan interogativo grandi i chikitu den tur koló di arko iris. Ku un kurason ku ta bati duru Melissa ta bòltu e blachinan den e buki i ta blo grita: ‘Wak kon bunita e potrèt akí ta, mama. Ata mira, akí tin un mucha muhé ku ke bira dòkter. Tin presis skirbí kuantu tempu bo tin ku studia, kiko ta tur e kosnan ku bo ta bai siña i hopi mas.’ E ta sigui bòltu e blachinan lihé, djei e ta grita: ‘Mamááá, diseñodá tambe tin pará aden!! ‘Diseñadó di moda,’ mama ta korigí ku un sonrisa.

‘Diseñadó di moda?’ tanchi Cherise ta puntra asombrá. ‘B’a bolbe kambia di idea? M’a kere ku ta stiwardès bo ke bira, meskos ku mi?’ Melissa ta hari hasi mueka i e ta kontestá: ‘Skohe ta difísil. Tin asina tantu kos ku mi gusta.’ ‘Bai kue bo pintura, ya tanchi por mira kon bunita bo ta pinta,’ mama ta bisa. Melissa ta kore bai paden i ta bèk den un ratu di ora. ‘Mi a haña un nuebe p’e,’ e ta konta orguyoso. Tanchi Cherise tambe ta haña e pintura presioso. ‘Ahaaan, awor mi ta komprondé kon bini bo ke bira diseñadó di moda.’ Melissa su kara ta gloria i e ta hasi su mes kómodo den un stul ku su buki nobo. E buki ta skirbí ku smak i e no ta niun tiki difísil pa bo les’é. E or’ei Melissa ta yega na e página unda ta konta di moda i paña. Esun potrèt ta mas bunita ainda ku e otro. Tin skirbí tambe kiko ke men tá un diseñadó di moda: Un hende ku ta pinta un pintura di shimis, saya, blusa i hopi mas kos. Melissa ta lesa ku hopi atenshon. Ora e kaba di lesa i a studia tur pintura bon, e ta suspirá satisfecho i bisa: ‘Síííí, t’esaki mi ke bira: di-se-ña-dó di mo-da!’ Ilse Schoobaar

35


o ik g á m a t n u g e r p E Bo tabata sa ku ta eksistí un pregunta mágiko? Sí! Un pregunta mágiko! Mi sa ku bo a bira kurioso, Pa bo sa, ta kua ta e pregunta mágiko. Tur kaminda bo por topa un persona ku ta hasi bo e pregunta mágiko. Ora bo ta kana keiru den Punda òf Otrobanda. Na skol òf na fiesta di hasimentu di aña, Asta djadumingu, ora bo ta drumi ta relahá kantu di laman na Bándabou. Pero ta kua ta e pregunta mágiko? I kua kontesta mester duna riba e pregunta akí? Ta un pregunta masha simpel. Pero por ta, ainda bo no sa e kontesta. Tin biaha bo por tin yen di kontesta pa e pregunta. I bo mes no sa ainda, kua ta e kontesta korekto. Tin biaha bo por ta sigur di bo kontesta, pero despues ku tempu pasa E kontesta por keda kambia. He e! Ta kua ta e pregunta fásil ei, Pero su kontesta ta difísil? Kisas ya bo a pensa ku por ta, Ta un charada esaki ta.

36

Wèl, e pregunta mágiko No ta un chiste ni un charada Ta un pregunta ku sigur Lo bo haña vários biaha. Kiko bo ke bira dia bo bira grandi? Lihé bo por pensa ‘bira grandi?’ Bira grandi ta hopi leu, Falta masha hopi pa mi bira grandi. Ainda tin hopi dia, Hopi luna i hopi aña, Ku mi tin tempu ainda, Pa pensa kiko mi t’ei bira. Wèl, maske ku e ta mustra leu, Tempu ta masha lihé, Den un kinipí di wowo, Bo ta kaba skol i bo mester skohe un direkshon. Ora ta demasiado lat, Bo mester kibra kabes Pa tuma un desishon lihé lihé Sin ku a pensa bon bon kiko bo ke. Si for di chikitu Bo tene na un idea Di loke bo ke bira

Pa ora ya bo ta grandi Esei nos ta yama un meta, Bo ta pone algu ku bo ke logra I tur dia, tiki tiki bo ta traha riba dje Te dia bo logr’é. Hopi pregunta ta bin ariba, Kon mi por sa kiko tur mi por bira? Dor di lesa buki, ta un opshon Òf dor di puntra tanchi òf tio tokante nan trabou. E pregunta mágiko Ta bini ku un tarea pa investigá Riba término largu, Kiko tur bo por bira dia bo bira grandi.

Basta, ora bo ta bai trabou Tur dia, ku un sonrisa riba bo kara Gosa un bòl di bo trabou I bin kas bèk yen di energia. Skucha bon, Awor ta mi bùrt , Pa hasi bo e pregunta mágiko Kiko bo ke bira dia bo bira grandi? Sharnise Alexander

Pues, ta hopi importante Pa bo wak rondó di bo, Puntra i keda puntra, Kon abo ta hasi bira loke bo ke bira. Kiko bo mester siña, Na kua skol òf kua pais I si bo gusta loke bo ta hasi, Kuantu sèn bo ta bai gana no ta asina importante.

37


Lisje Lisje tabata sintá riba e trapi di pòrch dilanti di su kas. Den su kabes hopi pensamentu tabata hunga kurikué ku tapakara pareu. Ta di kiko Lisje tabatin tantu prekupashon asina antó? Wèl, ta un prekupashon ku basta alumno ta kana kuné den nan temporada di bai skol. Pasobra skol ta siña bo hopi pero e por duna bo poko strès i diferente reto di solushoná tambe. Lisje su prekupashon pa awor tabata e pregunta ku su dosente di Hende i Komunidat a hasi na klas komo tarea pa kas: Kiko bo ke bira? Eh eh… esei si tabata un pregunta difísil pa Lisje.

Tabatin zonidu tras di Lisje den pòrch. Su mama a bin sinta un ratu den e stul di zoya banda di e kouchi di prikichi, pa e disfrutá di su te di tur atardi, trahá di yerba natural for di den kurá. ‘Oh Lisje, bo ta pensativo ei.’ Lisje a bira wak su mama ku un sonrisa. ‘Bisa bèrdè, mama. Nos tin komo tarea pa skibi kiko nos ke bira den futuro. Pa mi bisa mama serio, mi no tin niun idea!’ El a grita hari i sigui puntra: ‘Mama tabata sa kaba kiko mama ker a bira tempu ku mama tabatin diesun aña?’

38

tur kos. Stefan i Ava a sali for di kas, tabata mi so ku mi soño. At’ami awor na koleizje, sintá meimei di tur e studiante hóbennan ku a kaba di sali havo ku vwo. Ku mi 39 aña nan por tabata mi yu. Pero mi tin ku bisa ku tabata un periodo fenomenal. Despues di kuater aña m’a gradua i mesora direktiva di skol a nombra mi. Rei ku tabatin skarsedat di dosente.’ ‘Mmm, no presis,’ tabata mama su kontesta. ‘No ku tabata difísil. Ma tin bia kosnan sa kana otro. Mi mama, por ehèmpel tabatin tres opshon: yùfrou di skol òf zùster, òf kasa i bira mama.’ Lisje a drumi largu abou di harimentu, riba e mosaikonan blou-ku-blanku. ‘Bèrdat mama? I kon tabata den mama su tempu?’ ‘Wèl, dia ku nos a pasa tuts final den e klas 6 di skol básiko di ántes, pa nan mira kua tipo di skol bo ta bai sigui, mi a skor pa havo. Pero mi mama, bo oma, a bira malu. Asina ta ku mi a bai Mavo pa mi kaba skol mas lihé i bai traha pa yuda mi rumannan sigui bai skol. Pero bira dosente tabata mi soño. Mi a kasa i mi a haña Stefan, después Ava. Nan a bai studia afó, Stefan na Puerto Rico i Ava na Costa Rica. Despues nan a bai para riba nan mes pia.’ ‘I ami awó, unda ami tabata?’ Lisje a puntra ansioso pa sa. ‘Eh eh, warda no,’ mama a templa Lisje su kuriosodat ku un sonrisa chusko. ‘Esei t’e sorpresa. Unda m’a keda awor? Ahan si, bo tata, esei tabata na 2010, a bisa mi: “mi regalo pa bo ta ku porfin bo por laga bo soño bira realidat i bai studia na Universidat di Kòrsou pa dosente di idioma.” Mir’akí, grita m’a grita di kontentu. Tabata fásil pa regla

‘Oh mama, e tempu ei bo tabatin 43 aña.’ Lisje a saka su sòm lihé. ‘Chepiki, Lisje. E or’ei mi a haña otro sorpresa: abo, nos grawatá di wea!’ ‘Hohohooo.’ Lisje tabata tira pia riba e mosaikonan blou-ku-blanku, asina profundo e tabata biba ku e kuenta. ‘Awor mi tin 54 i abo 11 aña. Bo tin tur tempu, pues, pa pensa i plania pa futuro. Bon mirá hende por siña nan bida largu. Lisje a sinta stret atrobe, mirando su mama ku atmirashon. Su mama di kuné: ‘Bo tin ku kumpli ku e desafionan di bida, mi Lisje, pero semper bo mester tin un soño, bo plan i bo direkshon den bo kabes.’ ‘Waaau!’ Lisje a suspirá. El a pensa riba su opa di parti di tata, ku tin un bunita hòfi. Kisas opa tambe por yud’é pensa?

Opa tabata harpa e blachi sekunan banda di e roi i Lisje a yud’é. Harpando e blachinan el a puntra: “Opa tabata sa kaba kiko opa ker a bira tempu ku opa tabatin 11 aña?’ Opa a stòp di harpa, lèn riba e palu di e harpa i bisa: ‘Ten’nan ayá tabata otro, opa su dushi. Ku diestres, dieskuater aña bo ta kita fe’i skol i bai traha. M’a traha hopi largu den haf. Trabou duru.’ ‘Opa tabatin un soño?’ Opa a wak Lisje ku un gran sonrisa riba su kara i mustra rònt di dje. ‘Esaki, Lisje. Mi hòfi. Semper mi a soña di tin un pida tereno ku su pos i su roi, pa mi kultivá tera p’e produsí kuminda pa mi famia i komunidat. Tá un agrikultor semper tabata mi soño, ni maske kuantu hende tabata kere ku esei no por ku nos klima. I dia ku gobièrnu tabata parti tereno, mi a bai pa mi soño!’ Lisje a wak rònt di dje ku atmirashon. ‘Waaau, opa!’ ‘Bida di un hende ta un biahe grandi, mi Lisje,’ opa di. ‘Tin hopi oportunidat i no ta tur ta presentá umbé, ni lo por realisá nan mesora. Pero basta bo mira bida komo un skol di bida largu pa bo siña i sigui krese, tur kos den bo bida lo bini na e momentu ku bo ta kla p’e.’ Satisfecho Lisje a bai kas bèk i traha mesora riba su komposishon. Ora el a kaba, Lisje tabata sinti ku ainda e no a skibi ku tur su alma kiko e ke bira.

39


Loke el a sinti a resultá bèrdat. Su dosente a dun’é un seis i mei, ku e remarke ku kontenido di su komposishon tabata poko vago. Pfff, Lisje a pensa, un krenchi den desakuerdo. Po’laga? No tin nada mas vago ku futuro. Algun luna despues opa a manda yam’é. Manera kustumber nan a kana den e hòfi. Opa tabata hala su atenshon riba hopi kos. Kon mester a kuida e pos, kon tene e roi limpi, kon kuida e hòfi, amabel pa ambiente, kontra bestia i insekto… Hopi informashon Lisje a haña e atardi ei. Na ora di bai kas opa di kuné: ‘Awor bo konosé e hòfi bon. Mi ke pa bo kuid’é manera ami.’

Misa tabata yená di hende. Di henter bario i tur otro kaminda hende a bin tuma despedida di Lisje su opa. Lisje mes tabata sintá den e promé banki di misa, kibrá di tristesa. Tras di un was di awa di wowo e tabata mira hende pasa su dilanti, tin biaha sin sa mes ta ken. Loke sí el a tende bon bon, tabata kon e hendenan tabata bisa den su orea: ‘Bo opa tabata grandi. El a yuda mi masha hopi mes.’ Dia ku su dosente a duna klas e di dos tarea pa pensa kiko nan ke bira, Lisje a skibi loke su mama i su opa a inspir’é kuné. Ora el a haña su tarea bèk, promé kos ku e ta mira ta sifra 8½ grandi grandi riba su blachi! Diana Lebacs

Durante labamentu di man na kas despues di entiero, e historianan a lòs: kon opa a yuda hopi hende ku kuminda i awa di su hòfi. Kon e tabata yuda famianan den nesesidat den bario i asta pafó di bario ku sèn òf un djòp. Kon semper el a duna, parti i bolbe duna. Un mainta den fin di siman tabatin un palu di áwaseru. Kontentu Lisje a para na bentana wak pafó. Un áwaseru abundante asina tabata bon pa e pos, e roi i tur mata, berdura ku fruta den hòfi. Un ratu despues awa a stòp di kai i solo a bria mas radiante ku nunka. Telefòn a rin i Lisje a pura pa bai kue, pero ya su tata tabat’ei. Tata a keda pará hopi ratu sin bisa nada banda di e telefòn, despues di a terminá e yamada. Tabata reina un silensio ku, pa Lisje, no tabatin fin.

40

Tras di lágrima Lisje su wowonan a kuminsá bria. Ora pa ora el a sintié ta bira mas fuerte, mas orguyoso. E tabata sa awor kiko e ke bira: un hende ku ta kuida, por ta un hòfi, den un hospital, un krèsh, un internat, henter un komunidat. E ke bira un hende ku ta stima, kuida i parti, duna na otro, trahando duru.

41


lo o s i d o y a r i d r e E kèch Rebecca, kreativo manera e so, ke bira karpinté. E ke traha muebel, i trapi luluis den kas grandi. Traha kos nèchi, esei di bèrdat ta un bunita profeshon …

42

Henter klas ta sintá den un kren. Yùf Nadieh ta bisa ku awe e kombersashon ta bai tokante kiko nos ke bira despues i di kon nos ke bira esei. Ergilio, sintá banda di dje, ta haña e promé pregunta. ‘Ergilio, kiko bo ke bira dia bo bira grandi?’ ‘Brantwer, yùf,’ Ergilio ta bisa na bos haltu i kontentu. ‘Esei ta master i yen di aventura. E or’ei bo por salba bestia i hende for di kasnan na kandela!’ Brantwer, mi ta pensa. Si, esei ta pas bon ku Ergilio. E ta grandi i fuerte. Hopi tòf, un chubatu di guengu. ‘I abo, Noraly, kiko abo ke bira?’ yùf ta puntra. ‘Ami ke bira reportero,’ Noraly ta kontestá. ‘Promé pa entrevistá hende, despues mi ke lesa notisia na televishon.’ Awor Joshua ta na bùrt. E ke bira un futbolista profeshonal. Masha bon mes e ta hunga futbòl, asta den selekshon e ta. Mi ta kere den dje. I Tina ke bira kantante òf aktris. Ya kaba e ta aktua den diferente musikal! Dushi pa Tina, ku ya sa kiko e ke bira. Ban pa Jay. E ke bira abogado. Meskos ku su tata. Su tata ta asta sali na televishon pa papia tokante su kasonan sivil.

Asina e kren di mucha ta sigui. Tur mucha sa kiko nan ke bira. Ami so no. Simplemente, mi no tin niun idea. Mi no ta bon den deporte. Ora di hunga futbòl mi pianan ta krusa den otro, ora di hunga beisbòl mi ta hera tur bala. Mi n’ por balia, mi n’ por kanta. Mi n’ por ku sanger tampoko. Sino lo mi ker a bira veterinario. Bira polis tampoko no ta nada pa mi. Mi tin muchu miedu di bringa i di violensia. Awèl, ta kiko ta sobra mi antó?

Mi ta puntra mi wela. Tur dia mi ta hasi kompra pa wela despues di skol, pasobra e no por kana dje bon ei mas. ‘Oma,’ mi ta puntra, ‘oma tabata sa kaba kiko oma ker a bira, tempu oma tabatin mi edat?’ ‘Bo sa kiko Brian, ten’i mi ten esei tabata un pregunta pa mucha hòmber so. Pa kustumber, mucha muhé simplemente mester a bai kuida kasá ku yu,’ wela di. ‘Kiko opa ker a bira antó, tempu ku e tabatin dies aña?’ mi ta puntra.

‘Opa Mario tabata un soñadó. Ku dies aña e no tabata sa mes kiko e ker a bira. Pero e tabatin suerte. Manera el a kaba skol, e por a bai traha na Hotèl Avila. Hèndimèn e tabata. Di labadó di tayó pa pòrtir, kambia pera di lus, limpia, hiba maleta kamber. Eh eh, ta masha hopi kuenta mes e sa bin konta dje wéspetnan di hotèl,’ oma ta konta, soñando bai den pasado. ‘Awendia e hotèl yama Avila Beach Hotèl,’ mi ta bisa oma. ‘Podisé ta aya mi tin ku bai solisitá despues.’ ‘Bo no sa nunka, mi yu. Semper por bai wak. Kon ku para keda, abo ta i ta keda mi rayo di solo,’ wela ta bisa mi. ‘Ni maske kiko lo bo ke bira.’

Su siguiente dia ta djasabra. Mainta tempran ya mi ta kana na playa, pia abou den e olanan ku ta dal spat ku skuma blanku kontra mi pianan. Tur kaminda mi ta mira strea di laman. Mi ta piki nan i tira nan bèk den awa. Ora mi ta tira pa basta ratu, un mener di edat ta reis band’i mi. E parse un weiter den un restourant elegante. Òf un pòrtir di un hotèl di sinku strea. ‘Pakiko bo ta hasi esei?’ e mener di edat respetá ta puntra. ‘Pasobra solo ta bai sali umbé i e or’ei e streanan di laman ta seka i ta muri,’ mi ta kontestá.

‘Bo no por skapa tur strea di laman. Trabou di pi’e palu,’ e ta bròm. ‘Trabou inútil.’ ‘Niun ora so, oké,’ mi ta bisa, miéntras mi ta piki un strea di laman mas i ten’é na laira. ‘No pa esaki, ni pa esei, ni tampoko pa tur e otro streanan di laman ku mi ta bai skapa ainda.’ E mener grandi ta smail ku mi. ‘Bo tin rason, mi yu. Pa e streanan di laman ku bo ta yudando awor, sigur sigur no ta trabou inútil.

Pa mi sorpresa e mener ta kuminsá yuda mi hiba e streanan di laman bèk den awa. ‘Bon mirá, bo ta hasi un bon trabou,’ e mener ta bisa mi. ‘Kiko bo ke bira despues?’ Atrobe e mésun pregunta, mi ta pensa. Pero esei mi no ta bis’é. ‘Mi tin un idea mas, mener,’ mi ta bisa kortes. ‘Mi tin dies aña so i ainda mi no tin mester di sa, mi oma di. Tempu lo bisa. Pero kisas bira salbadó di strea di laman por ta un bunita trabou pa mi.’ ‘Sí,’ e mener ta bisa. ‘Bunita bèrdè. Pero, ata mi ta mira e promé rayonan di solo ta sali kaba. Mi ta laga na abo pa bo kèch nan. Mi tin ku sigui mi kaminda. Mi trabou na Hotèl Avila ta weiter di desayuno. Mi no por laga e wéspetnan di hotèl sinta warda mi trese webu fresku herebé i kòfi! Ayó!’

43


Mes lihé ku e mener di edat di oro a blo, mes lihé el a disparsé tambe. Mi ta sinti e promé rayo di solo riba mi kara. Mi ta kai sinta riba playa i mi ta mira kon solo ta buta e olanan di laman bria. Ta kiko e mener a bisa atrobe? ‘Mi ta laga na abo pa bo kèch nan’. Sí, asina mes e di. Kèch e rayonan di solo. Esei lo mester bira mi profeshon. Mi ta deskubrí un pòchi di glas ku su tapadera. Mi ta lòs e tapadera di e pòchi i mi ta kèch un rayo di solo. Esei ta pa oma. Oma ta haña e promé rayo di solo ku mi a kue, djis pasobra e ta asina lif. I mas ku klaro ku mi ta bai kont’é e kuenta di e mener di edat.

I asina mi ta kuminsá ku kèchmentu di rayonan di solo. Ami ta bira e kècher di rayo di solo. Mi ta kèch nan i parti nan. Un rayo di solo pa Isa, pa e seka un lágrima pasobra su mayornan a divorsiá. Un rayo di solo pa un sonrisa riba kara di yùfrou, ora nos no skucha. Un rayo di solo pa konsolá Joshua pasobra el e pèrdè un wega di futbòl. Un rayo di solo pa Rebecca ku a dal su dede ku martin, pa fria su doló. Un rayo di solo pa Tina pa mi bis’é suabemente den su orea, ku mi ta un tiki namorá di dje. Un rayo di solo pa opa, pasobra ketu bai nos ta kòrd’é ku amor. Un rayo di solo pa mama, ku tòg ta e t’esun di mas dushi di henter mundu. Un rayo di solo pa papa, simplemente pasobra mi stim’é. Un rayo di solo pa abo, pa hasi bo soñonan, grandi i chikí, realidat! Jeroen Hoogerwerf

o e s u b i d r o t k u r t s Evarina ke bira in For di 6or di mainta Evarina, su tanta i primanan ta na laman pa un beach party. Evarina ta atmirá tanta Grasiëla mashá. Su tanta ta bon landadó i un di e poko sambuyadónan femenino ku Kòrsou tin. Banda ku tanta Grasiëla tabata duna lès di sambuyá ántes, e tabata forma parti di un grupo di sambuyadó ku tabata tira kabes regularmente. Tanta Grasiëla tin un kolekshon grandi di potrèt i video bunita di naturalesa bou di laman. Durante aktividatnan familiar e ta mustra famia i amigunan su kolekshon. Debí na su tanta, Evarina tin hopi interes den bida di laman. Tanta Grasiëla ta bisa: ‘Tanten bosnan ta prepará, ami ta bai snòrkel un ratu.’ Miéntras Grasiëla ta bisa esaki e ta bisti su dùikbrel i kuminsá kana ku su snòrkel i zuèmven den man. ‘Ami tambe ta bai snòrkel.’ Bisando esaki Evarina ta kore bai kue su dùikbrel i snòrkel den e baki di pikòp. Riba kusinchi patras den pikòp e ta kue su kámara di saka potrèt bou di awa. E kámara no ta falt’é ora e ta bai laman. Ku esakinan den su man Evarina ta kana purá tras di tanta Grasiëla. Evarina ta trahando riba su mes kolekshon di flora i founa den laman. Evarina tin 12 aña i el a siña snòrkel serka tanta Grasiëla. Pará un tiki den awa nan dos ta sigui bisti nan duikbrel i snòrkel. Tanta Grasiëla ta bisti su zuèmven na su pianan. Evarina ta bisti su sapatu di landa. Ora nan ta drenta awa nan dos ta drumi i laga nan kur-

44

pa drif, nan kabes un tiki bou di awa. E pipa di e snòrkel ta sali un tiki riba awa di moda ku nan por hala rosea. Tanta Grasiëla ta hasi seña ku Evarina ku e ta bai mas afó. Evarina no por landa lihé asina, pasó e no por landa ku zuèmven ainda. Evarina ta hisa su kabes riba awa i keda wak tanta Grasiëla kon e ta move riba awa. Diripiente e ta mira kon tanta Grasiëla ta hasi un asina yamá hukdùik. Ku parti ariba di su kurpa tanta Grasiëla ta forma un huki règt, su pianan ta keda den laira i e ta tira kabes bai bou di awa. Evarina ta keda buska den rònt wak ku e ta mira tanta Grasiëla. Despues Evarina ta sigui landa. Diripiente Evarina ta bula para règt den awa. E ta hiba un sustu ora e ta sinti un kos ta mishi na su pianan. E ta hisa su kabes na laira i kita su dùikbrel p’e wak kiko ta pasando. Tur turdí e ta keda buska rondó di dje. Un ratu despues e ta mira tanta Grasiëla djis banda di dje.

‘Heeee, tanta Grasiëla a spanta mi. Ta tanta tabata mishi ku mi pianan? Ami a kere ku ta un piská grandi òf un otro bestia,’ Evarina ta bisa. Tanta Grasiela ta hari so.

45


‘Tanta, awor ei, tanta a sambuyá. Mi tambe kier siña. Ta parse mi difísil sí.’ Tanta Grasiëla ta sakudí su kabes ku no i bisa: ‘Nada no ta difísil si bo ke siña. Ta trein tin di trein. E hukdùik ta un téknika. Si bo hasié korektamente bo por bai mas profundu den laman. Den profundidat naturalesa den laman ta kambia. Bo por mira otro tipo di piská, otro tipo di bestia di laman, diferente tipo di koral i matanan. Un bista hopi bunita i variá.’ ‘Wak, wak ei. Un piská kasi riba awa,’ Evarina ta mustra den direkshon di e piská. ‘E ta un piská bèrdé ku spat kòrá. E tin un rabu largu straño, koló kòrá ku ta tòrna bèrdè i ta lombra. Ki sorto piská esei?’ Evarina ta puntra. ‘Segun mi esei ta gutu rab’i gai,’ tanta Grasiëla ta kontestá. ‘Nunka mi no a mira unu ku un rabu largu asina. E ta grandi.’ Evarina ta mek e kamará ku e tin kologá na su garganta riba e piská i saka su potrèt.

‘Ata, si ata nan ei.’ Mesora Evarina ta saka potrèt di e piskánan. ‘Laga nos sali for di awa. Solo a kuminsá kima,’ tanta Grasiëla ta bisa. Nan dos ta kana ku stap grandi den awa pa sali. Evarina ta bisa: ‘Tanta Grasiëla sa, dia mi bira grandi mi ke bira instruktor di buseo. Unda mi tin di bai studia?’ Tanta Grasiëla ta bira wak Evarina. ‘Wèl Evarina bo a sorpresá mi. Ta un bon idea. Solamente bo tin di warda un ratu. Bo mester tin 18 aña di edat pa bo hasi e kursonan di sambuyá. Banda di e kursonan bo tin di praktiká hopi. Na Kòrsou mes tin diferente organisashon unda bo por haña lès i despues risibí diplomanan mundialmente rekonosé. Ami a siña sambuyá promé serka mi tata. Despues ku mi ta’ tin edat mi a sigui kursonan na institutonan renombrá, te mi a siña sambuyá ku tanki di gas.’ Segun nan dos ta kana riba santu tanta Grasiëla ta duna Evarina splikashon. Pa práktika bo tin mester di mas of ménos 40 pa 60 sambuyá òf dùik, kon ku bo ke yam’é. Tambe bo mester ta bon di salú i tin un bon kondishon fisíko. Tin kurso di buseo pa landa den laman ganchu. Despues por bai kursonan mas avansá. Asina bo por sigui spesialisá riba diferente tereno di buseo.’ Tanta ta tuma un pousa chikitu promé ku e sigui. ‘Kon bo a bin riba e idea pa bira instruktor di buseo?’ tanta Grasiëla ta puntra. .

‘Mi kier bira instruktor di buseo pa mi saka potrèt i traha videonan edukativo pa otro hende tambe sa kiko nos tin den fondo di laman. Asina nan ta disfrutá di e naturalesa.’ Evarina ta habri su mannan i grita un tiki duru. ’Ademas ami tambe lo bira un di e poko mucha muhénan ku tin e profeshon ei.’ ‘Ok, ok. Mi a tende kaba. Bo tin un par di aña mas pa bai. Pero den mundu di snòrkel nos por sigui praktiká. Bo ta siña e diferente téknikanan ku tin. Bo ta siña landa ku zuèm-

ven i siña kon hala rosea bou di awa. Kada bes bo ta praktiká buseo un tiki mas hundu. Bai mas afó riba laman ganchu. Te ora bo yega e edat di 18 aña. ‘Si tanta. Hopi bon. Ki dia mi ta kuminsá siña landa ku zuèmven i trein hukdùik?’ Tanta Evarina ta hari. ’No tur kos pareu. Tin tempu ainda.’ Mila Dorothea

‘Bo tin un piská úniko pa bo kolekshon,’ tanta Grasiëla ta hari. ‘Ai, mi ta sinti un kos ta pika mi na mi pia,’ Evarina ta bisa. ‘E biaha aki si no ta ami. Wak den laman tin un barbí ta landa djis banda di bo. Mas aleu tin un gutu koló oraño skur,’ Tanta Grasiëla ta bisa.

46

47


! o r e k u n u k a ir b a t i M Tur mainta e ta kohe dos fruta fo’i den hòfi. E biaha akí el a kohe dos skopapel p’e ku Mimi su amiga kome na kaminda di skol. E ta haña great ku e por kohe fruta ora e ke for di den hòfi. Hopi mucha no por hasi esaki. ‘Mi ta bira kunukero! Kunukero semper tin kuminda pa su famia i su pueblo.’ Roberto tabata gusta e trabou di kunukero. Tambe e trankilidat i silensio den naturalesa. Jean, su tata, semper tabata bis’é: ‘Dios, mi famia, mi kunuku i mi trankilidat!’ ‘Éso!’ Roberto tabata kontestá e ora ei. Roberto tabata pará den kurá di skol bou di un pal’i nim ku su flornan blanku i simianan hel. Su blachinan bèrdè abundante i medisinal tabata duna hopi sombra. Tur dia e tabata para aki. Su lugá preferí den pousa. E tin diesun aña i ta den grupo shete di skol na Fuik. Den kurá di skol tabata manera kas di abeha. Muchanan tabata kore hunga hasi hopi bochincha ku tabata pone bo oreanan flùit manera un ketel’i awa ku ta herebé. Roberto tabata warda bèl bati p’e bai den klas. Aworakí e tin di sosegá su kurpa pasobra ta for di mitar di sinku mardugá e ta riba pia pa traha den kunuku i hòfi. Despues p’e drecha pa bai skol.

48

Su tata a bin fayesé dos aña pasá. El a muri yòn, sinkuenta aña só. El a muri kontentu bailando, gosando kant’i kaminda. Tabata dia di gran marcha’i karnaval. Solo tabata kima. Tabata hasi hopi kalor. Den e marcha a kai buraku i mester a warda riba e otro gruponan. E hendenan kant’i kaminda sí a sigui baila, kome i bebe den e solo kayente. Porfin e tumba ganadó a kuminsá zona den tur skina. ‘E marcha a yega!’ Hendenan tabata grita, baila i gosa. E rei di tumba tabata na pia den e marcha. Ku mikrofon den su man e tabata kanta kasi pa su korokoro bula bin afó. Muhénan flaku i gordo bistí den pegadito kolorido tabata lora manera kolebra den tur sort’i bògt. Hòmbernan tabata bula, baila, benta pia den laira marka paso riba ritmo di e tumba ganadó. Muchanan tabata kore drenta den e marcha bai kumindá òf saka pòrtrèt ku konosínan disfrasá. Jean su kurpa tabata kansá pero e no ker a pèrdè e momentu akí. E tambe tabata baila i kanta di alegria. Di repente Roberto a mira

Edita tabata sklama: ‘Jean, bo no por a duna nos un señal? B’a bai laga nos di ripiente i desampará. Ken ta bai traha den kunuku awor? Ken ta bai duna nos di kome? Ai Jean, mi Jean, bin bèk.’ Roberto tabata mira kon fèrdrit su mama tabata. E mes no por a yora. Kada bes ku e sinti lágrimanan ta bin, tabata manera un pipita di kenepa a keda pegá den su garganta, snòk e. El a haña masha duele di su mama pero tambe kurashi. Aki el a divulgá su deseo i sekreto. Jean hisa su man robes na laira i ku esun drechi e tabata tene su pechu i grita: ‘Mi kurason, mi kurason.’ Tur hende a kere ta wega e tabata hasi manera semper. P’esei tur a keda asombrá ora Jean a kore kabes di gai bai kai meimei di e djùknan ku eis kant’i kaminda. El a keda drumí ei bou sin ta move. Te ainda e hendenan tabata kere ku ta wega e tabata hasi. Roberto i Edita su mama a kore yega serka. Nan a ranka na su man pa lant’é ariba. Pero su kurpa tabata pisá i no tabata koperá. Edita a kuminsá grita pidi yudansa. Hendenan a bòsha hasi kos di kaweta pero no por a yuda nan. Ora Krus Kòrá a yega, mesora a dun’é respirashon artifisial. Pero tabata muchu lat. Jean su delaster palabranan tabata: ‘Mi Dios, tene piedat di mi i mi famia.’ Despues el a hala rosea profundo, supla i su kabes a kai den banda. Dia di entiero tabata masha tristu. Misa tabata yen di hende ku a bin duna kondolensia na e famia.

Ku su wowonan fihá riba e defuntu el a bisa ku bos firme: ‘Mi ta bira kunukero meskos ku mi tata! Lo mi sembra, planta, kosechá i bende bèrdura i fruta pa mantené nos famia.’ Tio Quincy ku tambe ta kunukero a añadí: ‘Ami lo yuda bo pa asina bo por haña tempu pa bai skol.’ Edita a stòp di yora. A reina silensio ora el a hisa kara wak na altar, hasi un krus i habri su mannan bisa: ‘Alabá sea señor.’ ‘Amèn!’ e pastor ku tabata bendishoná e defuntu ku awa bendita a kontestá.

49


l! e ib s o p a t o ñ o s i M ‘Amèn,’ tur hende den misa tambe a respondé. Pa straño ku ta zona Roberto a sintié manera Andrew Jones ku tambe sa wak na shelu, hasi un krus gradisí Señor ora e dal home run òf subi muraya di stadion manera Spiderman kohe un bataso dje kontrinkante. Roberto tabata pensa tur dia riba su tata ora e ta den kunuku i tur e kosnan ku el a siña serka dje. Asina e tabata haña forsa pa sigui dilanti. Tur dia mainta tempran e tabata kontrolá e kunuku. Habri kranchi dje baki di molina laga awa kore den roi duna e plantashon awa. Chapi yerba, kap palu, spùit remedi kontr’i malesa di insekto i beskein i vitamina pa e matanan krese bèrdè bèrdè, sera tranké pa kabritu i pone trampa pa yuana pa esakinan no kome e bèrdura i otro matanan. Pone spantapara pa paranan keda leu fo’i e plantashon di maishi chikí. Banda di seis or e tabata drecha pa bai skol. Despues di skol ora e kaba ku su tareanan di skol e tabata bolbe bai sigui hasi sobrá trabou. Su klas a bai bishitá e kunuku na pia. Tabata mei ora kana. El a guia nan rònt den su kunuku i hòfi. Nan a keda babuká di mira e rankanan di pampuna, patia, milon, kalbas largu, kòmkòmber chikí kore den kunuku. E muchanan tabata atmirá e blachinan bèrdè di pinda i bèrduranan manera guiambo, berehein i kòmkòmber salada. Tambe e palunan di fruta manera tamarein, mango, guyaba, mespel i papaya.

Bo sa soña di bo bida? Pensa kiko bo ke bira? Ami si, tur ora bai I mi ta krea un mundu di fantasia Kaminda tur loke mi ke bira ta posibel Maske e por parse inkreibel

‘Ken ke bira kunukero?’ yùfrou a puntra na bos haltu. ‘Ami, ami, amiii!’ Suzy, Elsa, Raichel, Eugene, Steven, Kid i Pik a grita pareu. ‘Bin yuda mi den mi kunuku pa mi siña bosnan e trabou’, Roberto ta bisa entusiasmá. Yùfrou Vanessa a gaba Roberto: ‘Bo ta bon kunukero.’ ‘Mi soño ta pa bai studia pa ingeniero den agrikultura na Colombia òf Hulanda’, Roberto a konkestá. ‘Mare nan por habri un skol di agrikultura na Kòrsou. Ya mi no tin nodi di bai laga mi kunuku i hòfi atras. Ta bira tempu pa nos planta i kosechá nos mes kuminda na un manera profeshonal.’ Ora di bai kas Edita a duna nan pida boyo ku el a traha di e yukanan ku Roberto a planta. Yùfrou Vanessa a haña dos saku yen di pinda. El a keda masha kontentu. ‘Awe mes mi ta bai herebé nan riba konfó pa mi parti ku henter klas.’ Hubert Penza

Nan a sosegá den fresku di palu di watapana pa saboriá dos patia hechu bunita grandi i tambe e shimarukunan kòrá.

50

Pa tur hende por biba na pas Òf mihó mi bira un dòkter? Lo mi parti remedi den bòter I tur esnan ku ta sinti malu Lo bira bon bèk Mi ta sigurá bo Pero hende a laga mi sa Bo a lubidá ku ta den ròlstul bo ta? Bo soñonan ta imposibel Ta kon nan lo por realisá?

Mi ta bira un astronouta Subi drenta mi rakèt Bula pasa e shelu blou

Abo lo a bira tristu i yora? Anto stòp di soña di bo bida I stòp di pensa riba loke bo ke bira? Awèl, ami nò! Mi no ta laga niun hende desanimá mi Pasobra Esun ku a krea mi Ta E mes a prepará un trabou pa mi

Mi ta bira un sòldá Ku kurashi i balentia Lo mi defendé mi isla Nò nò, mihó mi bira un polis Pa mi sirbi mi pais Si, lo mi kaba ku tur maldat

P’esei mes mi ta sigurá ku pa medio di fe Lo mi bira loke mi kurason ke Ban mira bo tambe por Pasobra bo bida tin balor! Edelmira Koko

51


A realisá e buki akí ku kooperashon di:

Frank Martinus Arion


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.