BAUHAUS
ARCHITECTUUR


 
Arwin Ramcharan 2019-2020 Wat betekend de Bauhaus stijl nu nog voor de kunstwereld? Bauhaus architectuur
3 
Wat betekend de stijl nu nog voor de kunstwereld? Profielwerkstuk van Arwin Ramcharan Begeleid door mevrouw Schäfler 2020
4
Inhoudsopgave
Deel 1
Deel 2
Algemeen Samenvatting
7
Inleiding
8
Hypothese
8
Wat is Bauhaus? Geschiedenis van Bauhaus
Deel 3
6
9 10
Wat is Bauhaus?
16
Waarom Bauhaus?
17
Kenmerken van Bauhaus (architectuur)
18
Vorm volgt functie
19
Negative space
22
Geometrische abstractie en kubisme
26
Gestalt principes
28
Portofolio Bauhaus architecten
30 
5
Deel 4
Wat betekend Bauhaus nu nog voor de kunstwereld? invloed
Deel 5
Deel 6
De maquette
Afsluiting conclusie Bronnen logboek 
38 39
40


1. ALGEMEEN
7
Samenvatting In 1919 werd er kort na de tweede wereld oorlog in het Duitse Weimar door Walter Gropius een academie voor architectuur en vormgeving opgericht ”Bauhaus”. Bauhaus is het begin van alle moderne architectuur en de inspiratiebron voor de moderne design die er op de dag van vandaag bestaat. De academie bestond maar van 1919 tot 1933 omdat Hitler de school liet sluiten toen hij aan de macht kwam waardoor de voorstanders van het Bauhaus en de mensen die hebben gewerkt bij de school gevlucht zijn van Duitsland wat leidde tot de verspreiding van het Bauhaus over de hele wereld. De ideeën die er geboren zijn in de school hebben de hele wereld veranderd op gebied van het design van meubelen, huizen en zelfs hele steden. Bauhaus is geen stijl maar een revolutionaire ideologie, het is bedoelt om de ideologie te interpreteren en dan vervolgens weer te kunnen herinterpreteren, de activisten van het Bauhaus waren dan ook heel boos als hun ideeën gezien werden als een stijl want hun zagen het liever als een noodzakelijke modernisatie van het destijdse “standaard”. Dit was in eerste instantie zo omdat de bedenkers van Bauhaus wilde laten zien dat het niet alleen ging om de mooie kleuren en de vloeiende vormen maar dat het bovenal ging over het design dat voordelig kan zijn voor de mensen en dit is ook waarom de school het heel erg de nadruk legde op het stimuleerde van het idee dat design en kunst belangrijk is voor de samenleving omdat dit de mogelijkheid heeft om de samenleving in zijn geheel te veranderen. In de tweede instantie was het zo dat de bedenkers van Bauhaus niet wilde dat de ideologie werd gezien als een stijl omdat er niet maar één Bauhaus was maar omdat het een universeel concept was, het had “ sociale denkers, kunstenaar en artiesten maar ook bijvoorbeeld mensen die zich bezighielden met bijvoorbeeld yoga. In het kort ”Bauhaus” was een manier van leven.
8
Inleiding
Hypothese 

2. Wat is Bauhaus?
10
Geschiedenis van Bauhaus
Weimar
De school werd opgericht op 12 april in het jaar 1919 en het was een fusie die bestond uit twee scholen, de Weimar Saxon grand Ducal kunstschool en de Weimar academie voor beeldende kunst. De wortels lagen in de kunst- en ambachtschool gesticht door de groothertog van Saksen-Weimar-Eisenach in 1906 en met de Belgische architect Henry van de Velde als directeur. Toen van de Velde in 1915 moest aftreden door de oorlog en omdat hij Belg was, stelde hij Walter Gropius, Hermann Obrist en August Endell voor als mogelijke opvolgers. In 1919, na vertragingen veroorzaakt door de Eerste Wereldoorlog en een langdurig debat over wie de instelling zou moeten leiden en de sociaal-economische betekenis van het herstel en het samenvoegen van de beeldende en de toegepaste kunst, Walter Gropius werd directeur van een nieuwe instelling die de twee, het Bauhaus, integreert. In een pamflet voor een tentoonstelling van april 1919 getiteld “Tentoonstelling van onbekende architecten”, verklaarde Gropius zijn doel om "een nieuw gilde van ambachtslieden te creëren, zonder de klassenonderscheidingen die een duidelijke barrière tussen ambachtsman en kunstenaar creëert”, er waren geen docenten en studenten, maar meesters, gezellen en leerlingen. Gropius 'neologisme Bauhaus verwijst zowel naar het gebouw als naar de Bauhütte (een premodern gilde van steenhouwers). De vroege bedoeling was dat het Bauhaus een gecombineerde architectuurschool, ambachtsschool en kunstacademie zou worden. In 1922 zagen we de verhuizing van de Nederlandse schilder Theo van Doesburg naar Weimar om "De Stijl” (pure abstractie en universaliteit door de essentie van vorm en kleur te verminderen) te promoten.
Van 1919 tot 1922 werd de school gevormd door de pedagogische en esthetische ideeën van Johannes Itten, die de Vorkurs onderwees of "voorbereidende cursus”, dit was een verplichte propedeuse cursus voor het Bauhaus onderwijs. In 1923 was er een conflict tussen Gropius en Itten over tegenstrijdige opvattingen van kunst wat uiteindelijk leidde tot het ontslag van Itten. Itten werd vervangen door de Hongaarse ontwerper László MoholyNagy, die de Vorkurs herschreef met een neiging naar de favoriete nieuwe doelstelling van Gropius. Hoewel deze verschuiving belangrijk was, zorgde dit niet gelijk voor een radicale breuk met het verleden maar het werd meer gezien als een kleine stap in een bredere, meer geleidelijk sociaal-economische beweging die ten minste sinds 1907 plaatsvond. De slogan van van het Bauhaus veranderde in 1922 van ‘Kunst en Ambacht, een nieuwe eenheid’ naar ‘Kunst en Techniek, een nieuwe eenheid” dit kwam door de verschuiving van Arts and Crafts ambacht naar machines en technologie. Leerlingen leerde het ambacht te combineren met de toekomst, ze werkte met de hand maar moesten ook in hun achterhoofd houden dat het zou kunnen worden geproduceerd door een machine. De producten die ze ontwikkelde waren praktisch en hoefden niet perse worden tentoongesteld. Ze bestuurde de natuur maar ook industriële vormgeving.
Het Bauhaus curriculum
11  
Johannes Itten, Voormalig docent Bauhaus
Walter Gropius, Directeur Bauhaus
12 
Walter Gropius, Bauhaus school Dessau
13
Geschiedenis van Bauhaus
Dessau
Het ontwerp van Gropius voor de Dessau-faciliteiten was een terugkeer naar de futuristische Gropius van 1914 die meer gemeen had met de internationale stijllijnen van de Fagus Fabriek dan het uitgeklede neoklassieke van het Werkbund-paviljoen of het Völkisch Sommerfeld House. Tijdens de Dessau-jaren was er een opmerkelijke koersverandering voor de school. Volgens Elaine Hoffman had Gropius de Nederlandse architect Mart Stam benaderd om het nieuw opgerichte architectuurprogramma te leiden, en toen Stam de positie weigerde, wendde Gropius zich tot Stam's vriend en collega in de ABC-groep, Hannes Meyer. Meyer werd directeur toen Gropius in februari 1928 ontslag nam en bracht het Bauhaus zijn twee belangrijkste bouwopdrachten, die beide nog steeds bestaan: vijf appartementsgebouwen in de stad Dessau, en de Bundesschule des Allgemeinen Deutschen Gewerkschaftsbundes (ADGB Trade Union) School) in Bernau bei Berlin. Meyer gaf de voorkeur aan metingen en berekeningen in zijn presentaties aan klanten, samen met het gebruik van standaard architecturale componenten om de kosten te verlagen. Deze aanpak bleek aantrekkelijk voor potentiële klanten. De school behaalde zijn eerste winst onder zijn leiderschap in 1929.
Maar Meyer genereerde ook veel conflicten. Als radicaal functionalist had hij geen geduld met het esthetische programma en dwong hij het ontslag van veel docenten die al een grote tijd in dienst waren. Hoewel Meyer de oriëntatie van de school verder naar links verschoof dan Gropius, wilde hij niet dat de school een instrument van de linkse partijpolitiek zou worden. Hij verhinderde de vorming van een groep studenten met communistische ideologieën en in de steeds gevaarlijker wordende politieke atmosfeer werd dit een bedreiging voor het bestaan van de Dessau-school. Dessau-burgemeester Fritz Hesse ontsloeg hem in de zomer van 1930. De gemeenteraad van Dessau probeerde Gropius te overtuigen terug te keren als hoofd van de school, maar Gropius stelde in plaats daarvan Ludwig Mies van der Rohe voor. Mies werd aangesteld in 1930 en interviewde onmiddellijk elke student, waarbij hij degenen die hij niet-betrokken achtte, afwijst. Hij stopte de fabricage van goederen door de school zodat de school zich op het onderwijs kon concentreren en stelde geen nieuwe faculteit aan behalve zijn vertrouwelinge Lilly Reich. Tegen 1931 werd de nationaal-socialistische Duitse arbeiderspartij (nazi-partij) steeds invloedrijker in de Duitse politiek. Toen het de controle kreeg over de gemeenteraad van Dessau, verhuisde het om de school te sluiten.
14
Geschiedenis van Bauhaus
Berlin
Eind 1932 huurde Mies met zijn eigen geld een verlaten fabriekspand in Berlijn (Birkbusch Street 49) om als het nieuwe Bauhaus te gebruiken. De studenten en faculteit hebben het gebouw gerehabiliteerd en het interieur wit geverfd. De school werkte tien maanden zonder verdere tussenkomst van de nazi-partij. In 1933 sloot de Gestapo (officiële geheime politie van Nazi Duitsland) de Berlijnse school. Mies protesteerde tegen de beslissing en sprak uiteindelijk met het hoofd van de Gestapo, die ermee instemde de school opnieuw te openen. Kort na ontvangst van een brief die de opening van het Bauhaus toestond, kwamen Mies en de andere faculteit echter overeen om de school vrijwillig te sluiten.
Hoewel noch de nazi-partij noch Adolf Hitler een samenhangend architecturaal beleid hadden voordat ze aan de macht kwamen in 1933, hadden nazi-schrijvers zoals Wilhelm Frick en Alfred Rosenberg het Bauhaus al als 'on-Duits' bestempeld en kritiek uitgeoefend op de modernistische stijlen, opzettelijk publieke controverse over problemen zoals platte daken. In de loop van de vroege jaren dertig karakteriseerden ze het Bauhaus als een front voor communisten en sociale liberalen. Inderdaad, een aantal communistische studenten loyaal aan Meyer verhuisde naar de Sovjet-Unie toen hij in 1930 werd ontslagen. Bauhaus docenten als Walter Gropius en Ludwig Mies van der Rohe vluchtte naar het vrije Amerika
Nog voordat de nazi's aan de macht kwamen, was de politieke druk op Bauhaus toegenomen. De nazibeweging hekelde vanaf het begin het Bauhaus om zijn 'gedegenereerde kunst' en het nazi-regime was vastbesloten om hard te werken aan wat het zag als de buitenlandse, waarschijnlijk joodse invloeden van ‘modernisme’. Ondanks Gropius 'protest dat als oorlogsveteraan en patriot zijn werk geen achterhoudende politieke intentie had, werd het Berlijnse Bauhaus in 1933 onder druk gezet om te sluiten. Emigranten slaagden er echter in de concepten van het Bauhaus te verspreiden naar andere landen, waaronder de' New Bauhaus "uit Chicago: Mies besloot om naar de Verenigde Staten te emigreren voor het directeurschap van de ‘School of Architecture’ (nu Illinois Institute of Technology) in Chicago en bouwopdrachten te zoeken. De eenvoudige engineering -georiënteerd functionalisme van het uitgeklede modernisme leidde echter wel tot enkele Bauhausinvloeden die voortleefden in nazi-Duitsland.
15
 
Ludwig Mies van der Rohe Crown Hall
Ludwig Mies van der Rohe Chicago wolkenkrabber
16
Wat is Bauhaus?
Het Bauhaus werd een rijksschool voor architecten, kunstenaars en industrieel ontwerpers, waar moderne, functionele vormgeving werd onderricht. Er werd met nieuwe productieprocessen geëxperimenteerd, studenten kregen de ruimte om een nieuwe, eigentijdse vormtaal te ontwikkelen. In een tijd waar alleen de rijke bovenlaag zich ontwerpen kon permitteren, zorgde de Bauhaus voor het ontwerpen van mooie en vooral praktische ontwerpen voor elke laag. Naast elementaire vakken als vorm- en kleurenleer, compositieleer, tekenen, schilderen, beeldhouwen en kunstkennis kregen studenten les in metaal- en houtbewerking, weven, keramiek, glas-in-lood, fotografie, reclame, grafische vormgeving, meubelmaken, theatertechniek en toneelspel. Al deze vormen moesten in dienst staan van de architectuur. De doelstellingen van het Bauhaus waren: accent op de functionaliteit van producten • een grondige ambachtelijke opleiding • betaalbare producten leveren door industriële productieprocessen • samenwerking binnen de kunstdisciplines om tot een Gesamtkunstwerk te komen • integratie van kunst in het dagelijks leven • creëren van hoogwaardige technische en esthetische producten •
17
Waarom Bauhaus?

3. Kenmerken van Bauhaus
19
Kenmerken van Bauhaus (architectuur)
Vorm volgt functie
De uitdrukking "vorm volgt functie" werd een strijdkreet van modernistische architecten na de jaren 1930. Het credo werd verondersteld te impliceren dat decoratieve elementen, die architecten "ornament" noemen, overbodig waren in moderne gebouwen en deze filosofie werd geïntroduceerd door de architect Louis Sullivan. Sullivan zelf heeft echter noot gewerkt met dit principe op het hoogtepunt van zijn carrière. Hoewel zijn gebouwen in het algemeen ongebruikelijk en fris konden zijn, onderbrak hij vaak hun vlakke oppervlakken met uitbarstingen van weelderige ‘art nouveau’ (decoratieve kunst) en ‘Celtic revival’ (Keltische kunst) decoraties, meestal gegoten in ijzer of terracotta, en variërend van organische vormen zoals wijnstokken en klimop, tot meer geometrische ontwerpen, geïnspireerd door zijn Ierse design erfgoed. Waarschijnlijk is het beroemdste voorbeeld het kronkelende groene ijzerwerk dat de toegangsluifels van de Carson, Pirie, Scott en Company Building aan South State Street in Chicago bedekt. Deze ornamenten, vaak uitgevoerd door de getalenteerde jongere tekenaars in dienst van Sullivan, zouden uiteindelijk het handelsmerk van Sullivan worden; voor architectuurstudenten zijn dit onmiddellijk herkenbare signatuur kenmerken.
Ook in Nederland werd deze filosofie toegepast. In de design academy in Eindhoven werd ook les gegeven volgens dit principe. De ‘vorm volgt functie’ filosofie veranderde architectuur, design, marketing, typografie en interieurs. Hiermee was de missie van het Bauhaus om iedereen een artistiek design te geven een groot succes. De doelstellingen van ‘vorm volgt functie’: • • •
Skeletbouw De bouwconstructie is zichtbaar Eerst kijken naar de functie van het ontwerp, dan de vorm
Carson, Pirie, Scott en Company Building, South State Street in Chicago
20

Louis Sullivan, Wainwright Building
21
Een modern gebouw volgens de ‘vorm volgt functie’ filosofie Zaha Hadid, Heyar Aliyev Center
22
Kenmerken van Bauhaus (architectuur)
Negative space
Simpel gezegt, negatieve ruimte of witruimte, zoals deze vaak wordt genoemd is het gebied van de lay-out dat leeg is gelaten. Het kan niet alleen rond de objecten zijn die in de lay-out geplaatst zijn, maar ook tussen en binnen het object. Negatieve ruimte is een soort ademruimte voor alle objecten opeen visueel . Het definieert niet alleen de grenzen van objecten, maar creëert ook de nodige verbindingen daartussen en bouwt effectieve visuele prestaties op. Daarom is witte ruimte een belangrijke ontwerp-element dat een grote impact heeft op de eerste indruk . "Witruimte is als een canvas: het is de achtergrond die de elementen samenhoudt in een ontwerp, waardoor ze opvallen" Er is nooit een positief zonder een negatief, en hetzelfde kan worden gezegd in de kunst. Positieve ruimte en negatieve ruimte werken samen om evenwicht in een ruimte te bereiken. Zonder dit zou een werk het oog kunnen overweldigen of de lay-out helemaal niet accentueren. Om ervoor te zorgen dat een ruimte in evenwicht is, moet er altijd aan gedacht worden om de gebieden met negatieve ruimte evenveel als de actieve ruimte in te plannen. Onder de voordelen van een doordachte benadering van negatieve ruimte in ontwerp, kunnen we het volgende vermelden: • • •
• • •
Het ondersteunt de scanbaarheid van het visueel Het verbetert de visuele ordening Het maakt de verbindingen tussen de elementen zichtbaar en natuurlijk waargenomen zonder extra middelen zoals tabellen, kaders, pijlen Het zorgt voor voldoende lucht op de pagina zodat het niet rommelig aanvoelt Het stelt de focus van de gebruiker op kernelementen en vermindert het niveau van afleiding Het voegt stijl en elegantie toe aan het visueel.
23 
Michael Muraz, Negative space
Michael Muraz, Negative space
24 
Michael Muraz, Negative space
25

26
Kenmerken van Bauhaus (architectuur)
Geometrische abstractie en kubisme
Geometrische abstractie is een vorm van abstracte kunst gebaseerd op het gebruik van geometrische vormen die soms, hoewel niet altijd, in een nietillusionistische ruimte worden geplaatst en gecombineerd tot niet-objectieve (niet-representatieve) composities. Hoewel deze stijl al in de vroege jaren twintig populair werd door avant-garde kunstenaars, werden er al sinds de oudheid soortgelijke motieven gebruikt voor kunst.
De focus op het tweedimensionale aspect veranderde de verhouding tussen vorm en ruimte. Geometrische abstractie werd omlijnd met zwarte lijnen, variĂŤrend in dikte. Deze benadering is niet alleen in vormgeving maar ook in architectuur. Wasily Kandinsky, Paul Klee, Johannes Itten, Oskar Schlemmer, Lazlo MohonyNagy en Josef Alberts waren aanhangers van de pure geometrische vorm.
Het kubisme veranderde de traditionele benadering om vormen en hun omgeving visueel weer te geven in een illusionistische perspectieve ruimte. Het kubisme introduceerde het twee-dimensionaal weergeven van een abstracte ruimte en geconstrueerde elementen van de compositie. De vrijheid om te experimenteren met verschillende materialen en de relatie tussen verschillende compositieonderdelen, resulteerde in collages van gelijmd papier die de platheid van eenafbeelding onderbouwden.
30 St Mary Axe, Geometrische abstractie
27

Piet Blom, Kubisme
Jeroen Apers, Kubisme
28
Kenmerken van Bauhaus (architectuur)
Gestalt principes
In het kort is de gestalt principes gebaseerd op het idee dat het menselijk brein zal proberen complexe afbeeldingen of ontwerpen die uit veel elementen bestaan te vereenvoudigen en organiseren, door de delen onbewust te ordenen in een georganiseerd systeem dat een geheel creëert, in plaats van alleen een reeks ongelijksoortige elementen. Onze hersenen zijn gebouwd om structuur en patronen te zien zodat we de omgeving waarin we leven beter begrijpen. In de jaren twintig van de vorige eeuw heeft een groep psychologen en psychiaters gewerkt aan een theorie over de wijze waarop vormen in ons hoofd geordend worden en het resultaat hiervan zijn een aantal vastgestelde principes die heel wat uitleggen.
Gelijkenis Het is menselijk van aard om dingen als een groep samen te voegen. In gestalt zijn vergelijkbare elementen visueel gegroepeerd, ongeacht hun nabijheid tot elkaar. Ze kunnen worden gegroepeerd op kleur, vorm of grootte. Gelijkenis kan worden gebruikt om elementen die mogelijk niet naast elkaar in een ontwerp staan, samen te voegen.
Continuïteit De wet van continuïteit stelt dat het menselijk oog het vloeiendste pad zal volgen bij het bekijken van lijnen, ongeacht hoe de lijnen daadwerkelijk werden getekend. Omdat het oog van nature een lijn volgt, zal het plaatsen van voorwerpen in een reeks in een lijn natuurlijk het oog van het ene voorwerp naar het volgende trekken. Sluiting De Afsluitingswet stelt dat wanneer we een complex element tegenkomen met een ontbrekend onderdeel, of met een pauze, we zoeken naar een continu, soepel patroon. Met andere woorden, we vullen de gaten zelf op. nabijheid In de "Wet van Nabijheid" wordt aangegeven wanneer objecten zich dicht bij elkaar bevinden en ze meestal samen in één groep worden waargenomen. Kortom, nabijheid is eenheid. Als we een duidelijke structuur en visuele samenwerking gebruiken, worden we minder belast door de beperkte cognitieve bron van ons als bezichtigende, zodat ze snel kunnen herkennen en reageren. Figuur/Achtergrond “de wet van Figuur/Achtergrond" stelt: "Elementen worden waargenomen als figuren (afzonderlijke focuselementen) of als grond (de achtergrond of het landschap waarop de figuren rusten)". Deze wet is erg handig als we het brandpunt op het scherm willen beïnvloeden.
29
Gestalt principes, Een collage met een aantal gebouwen die gebouwd zijn volgens de ‘gestalt principes’.
30
31

32

33

34

35

36

37

38 
Wat betekend Bauhaus nu nog voor de kunstwer eld?
39
Wat betekend Bauhaus nu nog voor de kunstwereld?  
Bauhaus veranderde het 'industrial' design definitief. Het verdreef de overdadige decoraties tot heldere functionele belijningen. Functie werd het belangrijkste: form follows function. Terwijl er vergelijkbare bewegingen waren zoals de Stijl, werd het Bauhaus het symbool van het moderne design in de vorige eeuw. Verschillende design academies volgden daarna de opzet die ontwikkeld was in Bauhaus. De architectuur van het Bauhaus heeft dezelfde kwaliteit: reserve, logische, rechthoekige structuren met veel staal en glas. Gezien zijn korte levensduur en relatief kleine output heeft het Bauhaus een enorm onevenredige impact op alle gebieden die verband houden met zijn werk. Het originele pedagogische sjabloon van Itten, dat toegang kreeg tot creativiteit door het kleuterschoolconcept van spelen toe te passen op materiaal en overwegingen voor volwassenen, definieerde niet alleen de voorbereidende lessen gegeven door zijn opvolgers, maar veel van de basisaannames van kunsteducatie daarna. De strakke, onopgesmukte look ontwikkeld door Bauhaus-ontwerpers verspreidde zich overal in modernistisch design. Steden over de hele wereld, van Chicago tot Tel Aviv, begonnen Bauhaus invloedden te tonen in hun architectuur toen vluchtelingen van de school zich over de hele wereld verspreidden.
Het principe van Form Follows Function principe is steeds meer losgelaten. Door het observeren van menselijk gedrag kan men zich beter inleven in de consument. Niet de functie maar de consument is steeds meer centraal komen te staan. Het product dat op basis van deze inzichten ontwikkeld wordt, wordt vervolgens verkocht door zijn verhaal. Tegenwoordig, bijna een eeuw na de oprichting, werd het Bauhaus soms verdrongen als de belangrijkste invloed in moderne architectuur, industrieel ontwerp, typografie en vele andere criteria. PostBauhausiaans werk in deze disciplines bestaat echter, althans gedeeltelijk, als reactie op het Bauhaus. Het is zo'n cruciaal onderdeel van de geschiedenis van de esthetiek dat de principes ervan moeten worden beantwoord, zelfs door degenen die het er niet mee eens zijn. We leven allemaal in de schaduw van het Bauhaus.
40