L‹TERATÜR YAYINLARI: 651 Akademik Temeller Dizisi: 06
Grafik Tasarımın Temelleri Gavin Ambrose & Paul Harris Kitab›n Özgün Ad› The Fundamentals of Graphic Design Çeviren Mehmet Emir Uslu Kitap Tasar›m› Gavin Ambrose Yayıma Hazırlayan Feyza Akder Kapak Tasar›m› Tansel Baybara Bask› Öncesi Haz›rl›k Emel Atik Birinci Bas›m, Eylül 2012 Bask› ve Cilt İnkılap Kitabevi Baskı Tesisleri Sertifika No: 10614 Yenibosna / ‹stanbul Tel : (0212) 496 11 11
ISBN: 978-975-04-0615-7
Copyright © AVA Publishing SA 2009 © Copyright 2012, Literatür Bu kitab›n yay›n haklar› Literatür Kitabevi Bas›n Sanayi ve Ticaret Ltd. fiti.’ne aittir. Kitab›n tamam›n› veya bir bölümü hiçbir biçimde ço¤alt›lamaz, da¤›t›lamaz yeniden elde edilmek üzere saklanmaz
Sertifika No: 10846
L‹TERATÜR ® E literatur@literatur.com.tr www literatur.com.tr
Grafik Tasar覺m覺n Temelleri
Grafik Tasarımın Temelleri İçindekiler
Chloé Research Studios tarafından 2007 yılında, Paris’te, Chloé markasının tanıtımı için hazırlanan bu mekân, grafik tasarımın nasıl değişmeye devam ettiğine bir örnektir. Burada basılı tanıtım ya da web sitesinden çok bir mekânın hazırlanışı görülür. Mekân, bir çeşit çevre tasarımı rolüne bürünmüştür ve ürünün niteliklerini, izleyiciye hitap edecek biçimde tercüme eder.
4 Grafik Tasarımın Temelleri İçindekiler
İçindekiler Bu kitabı nasıl kullanmalısınız? Giriş
1 Bir disiplin olarak grafik tasarım Grafik tasarım nedir? Grafik tasarımcı kimdir? Grup yapıları ve çalışma yöntemleri Günümüzde grafik tasarım
4 6 8
2
3
Etkiler ve yaratıcı unsurlar 24
Grafik tasarım süreci
72
Grafik tasarım: Sanat mı, zanaat mı? Sanayileşme Teknoloji Tipografi Tüketimcilik Kimlik ve marka Toplumsal sorumluluk Modernizm ve postmodernizm Nostalji ve retorik Semiyotik Sokak dili
Proje özeti Tasarımı ifade etmek Esin kaynakları Sorun çözümü olarak tasarım Yaratıcı düşünme Nükte ve mizah Anlam katmanları Geliştirme ve deneysellik Sanat yönetimi Prototip oluşturma Yapıt siparişi
74 76 78
10 12 14 16 22
4
26 28 32 38 44 46 56 58 64 66 70
5
80 84 86 90 92 96 98 102
6
Mesajı iletmek
108
İş bulmak
138
Üretim süreci
148
Baskı Doğrudan posta Veri tasarımı Ambalaj Ekran tasarımı Çevre tasarımı
110 116 118 120 122 126
Öz tanıtım Portfolyo
140 146
Temel araçlar Özel renkler Dosya biçimleri Baskı sonlandırma
150 156 160 162
Ekler Sözlük Dizin Teşekkürler
177 178 190 192
İçindekiler 5
Bu kitabı nasıl kullanmalısınız? Bu kitap grafik tasarıma yönelik çeşitli temaları sunmaktadır. Her bölüm, öncü çağdaş tasarım atölyelerinden örneklerle tasarım sürecini açıklamaktadır.
Bölüm girişleri Her bölüm, içerdiği konuya dair bir giriş metniyle başlamaktadır.
Bölüm 6 Üretim süreci Son bölüm, bir grafik tasarımcının etkili tasarımlar yaratmak ve üretmek amacıyla kullandığı temel araçları ele almaktadır. Araçlar yaratıcı fikirleri açığa çıkararak –baskı süreçleri veya web siteleri gibi elektronik uygulamalarla– işlev sahibi ürünlere dönüşmelerini sağlar. Bu bölüm, görsel ve renk konularında kontrol sağlayan temel bilgileri de içermektedir.
In-Cosmetics (karşı sayfa) Research Studios tarafından yaratılan bu broşür, kozmetik alanında yeniliği amaçlayan bir görsel kimlik ve alt yapı oluşturmayı amaçlamaktadır. Renkli ve belirsiz imgelerin kullanımı, kozmetiğin onu kullanan insanların görünümünü iyileştirmek amacıyla sunduğu zengin çeşitliliğe göndermede bulunmaktadır. İnce ayrıntılar ve görsel kalitesinin müşterinin alanında sahip olduğu önemden ötürü, yüksek kaliteli kâğıt stoğu ve renk temelli niteliklere başvurulmuştur. Bu örnekte nokta kazancı renk ayarı sorunlarının önüne geçmek için hayatidir. Yüksek opaklık ve beyazlık, renklerin istenilen biçimde üretilmesini sağlayan temiz arka planı sunmaktadır.
Bu bölümde ele alınacak konular s150 s156 s160 s162 Temel araçlar / Özel renkler / Dosya biçimleri / Baskı sonlandırma
148 Grafik Tasarımın Temelleri Üretim süreci
Başlıklar Her örneğin, önemli referansları belirleyen bir başlığı bulunmaktadır.
İş bulmak < Üretim süreci > Ekler 149
Bölüm önizleme Önizleme, bölümdeki temel alt başlıkları göstermektedir.
6 Grafik Tasarımın Temelleri Bu kitabı nasıl kullanmalısınız?
Contagious (sağda ve altta)
Westminster Academy (sağda ve altta)
Contagious dergisi için Why Not
Studio Myersbough’un Londra’da bulunan
Associates tarafından tasarlanan bu sayfa
Westminster Academy için hazırladığı
düzeni, tasarımın sınırlarının nasıl
tasarımında çevresel grafikler yapılı
zorlandığını göstermektedir. Yayın, belirli
çevrenin en önemli parçasını
gelenekleri kabul etse de aynı zamanda
oluturmaktadır. Bu örnekte mimar Allford
çarpıcı ve şaşırtıcı bir tavra sahiptir.
Hall Monaghan Morris’in, projenin
Katmanlı grafik araçlarıyla metin ve
tasarımcısıyla kurduğu ilişki insanlara
imgelerin birbirine geçişleri bütünleşik bir
bulundukları mekân hakkında bilgi veren
parça oluşturmaktadır.
cesur, eğlenceli ve olumlu grafiklerle
Görseller Önemli noktaları belirtmek amacıyla gerek çağdaş gerekse eski kuşak tasarımcıların resim ve tasarımlarına başvurulmuştur.
sonuçlanmıştır.
Yapılı çevre Binaların hem iç hem de dış mekânlarını ve etrafımızdaki fiziki dünyayı kapsayan alan.
30 Grafik Tasarımın Temelleri Etkiler ve yaratıcı unsurlar
Grafik tasarım: Sanat mı, zanaat mı? < Sanayileşme > Teknoloji 31
Kutular Kutular, esas metinde vurgulanan anahtar nitelikteki terimler hakkında ek bilgi sağlamaktadır.
Kimlik ve marka ‘Kimlik’ ve ‘marka’ tanımları eşanlamlı olarak kullanılmaktadır ama her iki terim de farklı kavramları ifade etmektedir. Bir kimlik, bir kurumun hizmet seviyesi bağdaşan niteliklerin tamamı anlamına gelir. Markaysa bu kimliğin görsel bir ifade haline getirilmesi sürecini temsil eder.
Görsel kimlik Görsel bir kimliğin yaratılışı, bir kurumun davranışsal özelliklerine dair önemli noktaları ele alarak hedef kitlesine, hissedarlara ve dünyanın geneline sunulacak bir imge oluşturulmasını kapsar. Görselleştirilmiş bir kimlik üç biçimde karşımıza çıkabilir: Bütünsel, destekli veya markalaşmış. Görsel kimlik, anında tanınan ve kurumun özünü yansıtan tutarlı bir imgedir. Marka kimliği yaratılırken ve alametifarika oluşturulurken tasarımcı renk, tipografi, imgeler ve tarz gibi unsurlardan faydalanır, tüketicide belirli bir his uyandırarak anlam ve çeşitli nitelikleri betimler. Tasarıma veya ona yönelik eleştiriye yapılan yorum, zaman geçtikçe değişebilir ve hedef kitlesinin algısındaki yerini yitirebilir. Marka logolarının periyodik olarak yeniden tasarlanmasının sebebi de budur. Markalar bu yolla tüketicinin karşısına sürekli yeni ve çekici bir imajla çıkmaktadır. Görsel bir kimlik yaratmak yalnızca bir markaya ait bir işaret üretmekten ibaret değildir; renk paletinden tipografik yapılara dek pek çok alanı kapsar.
Bütünsel kimlikler Bütünsel kimlik, bir firmanın ürettiği tüm ürünlerin markayı taşımasıdır. Üretilen logo, geniş bir kapsamla üretilen tüm ürünler üzerinde kullanılır.
The Crafts Council Burada görülen kapak çalışmaları, Craft Council kurumu için INTRO tarafından tasarlanmıştır. Kurum kimliği, bir yenileme amacıyla üretilmiştir. Eski ‘C’ logoyu kullanılarak geleneksellik ve tanınırlık nitelikleri korunurken, eski ince tırnaklı font yerine kullanılan, açıklık ve okunaklılık sağlayan tırnaksız ve modern yazı karakteri yeniden markalaşma sürecinde çağdaş bir his vermektedir. Logo açık bir alanda kullanılarak farklı yayınlar arasında anlaşılırlık sağlanması amaçlanmıştır. Tasarım, antetten pazarlama malzemelerine, kataloglardan işaret levhaları ve web sitelerine kadar pek çok platforma taşınmıştır.
Yanda görülen programlar yeni C Crafts Council logosunu taşırken, esas görselleri
Destekli kimlik Destekli kimlik, üretilen her ürünün kendine ait ve ayrı olmakla birlikte ana markayı da tanımlayan bir markası olmasıdır.
zanaata yönelik esas imgeleri ifade etmektedir.
Markalı kimlik Burada markalaşmış olan ürün, kendi başına bir varlıktır ve ana firmaya dair bir referans taşımaz. Ürünler ayrı markalarla tanımlanabilir ve esas sahiplerinin veya firmalarının kim olduğu bilinmeyebilir.
Alametifarika Genel anlamda markanın benzerlerinden ayrışmasını sağlayan ikon. Yenileme Bir markayı modernleştirme ve ona taze bir görünüm vermek amacıyla, esas niteliklerini koruyarak güncellemek. Yeniden markalaştırmak Bir ürünün, hizmetin veya kurumun verdiği mesajı değiştirmek amacıyla marka kimliğini yeniden tanımlamak.
46 Grafik Tasarımın Temelleri Etkiler ve yaratıcı unsurlar
Detay metinleri Bu metinler, söz konusu başlığın neden önemli olduğunu belirtmektedir.
Tüketimcilik < Kimlik ve marka > Toplumsal sorumluluk 47
Bölüm rehberi Bölüm rehberleri hangi bölümde olduğunuzu ve önceki-sonraki bölümleri anlamanıza yardım eder.
Bu kitabı nasıl kullanmalısınız? 7
Giriş
Bu grafik tasarım kitabından çok, grafik tasarım hakkında bir kitaptır. Ayrım, önemsiz görünse de grafik tasarım endüstrisini ve süreçlerini kapsayan kitabımız için kritik öneme sahiptir. Kitap, grafik tasarımcıların günlük etkinliklerinde başvurdukları çalışma yöntemleri ve temel ilkelerin açıklanmasında son derece yaratıcı isimlerin çalışmalarını da içermektedir.
Pure Design Classics afişi (üstte)
Transport and Water Management (üstte)
Parent Design tarafından tasarlanan bu afiş, avangard bir
Yukarıdaki dosya Faydherbe / De Vringer tarafından Ulaşım ve Sular
mobilya tedarikçisinin tanıtımını yapmaktadır. Kuvvetli bir
İdaresi Denetim Bölümü için, yeni birimlerin açılmasını takiben yapılmıştır.
ızgaraya sahip ve incil kâğıdına basılmış bir üründür.
Dosyada kendi alanında bir öncü olan Fotoğrafçı Frits Rotgans’ın, Dutch Photo Museum arşivlerinde bulunan panoramatik peyzaj kartpostalları vardır.
8 Grafik Tasarımın Temelleri Giriş
Design Museum, Londra (solda) Bu enstelasyon, Studio Myerscough tarafından Londra’daki Design Museum tarafından düzenlenen, Ettore Sottsass’ın Work In Progress adlı sergisi için hazırlanmıştır. Esas panelde mimartasarımcının taktığı devasa gözlükler izleyiciyi uzak mesafeden yakalamaktadır. Siyah-beyaz arka plana zıt olarak kullanılan incelikli renk farklarının dikkati nasıl çektiğine bakınız.
Grafik tasarım, çeşitli yaklaşım ve unsurları kapsayan geniş bir disiplindir. Bunu parçalara bölünmüş bir disiplin olarak tanımlamanın zorluğu, tasarımcıların çeşitli alanlarda çalışmaları ve mesleklerinin bazı yönleriyle nadiren ilgilenmeleri hatta hiç değinmemelerinden kaynaklanmaktadır. Yaratıcı bir yol olarak, mesleğin diğer alanlarıyla ilişki kurmak içinse daima bir sebep mevcuttur. Kitabın amacı, bu alanlara göz atarak tasarımcıların yoğunlaştıkları alanlara bakmaksızın kullanışlı bir kaynak sunmaktır.
Giriş 9
Bölüm 1 Bir disiplin olarak grafik tasarım Grafik tasarım fikirleri, kavramları, metin ve görselleri alarak onları baskı, elektronik veya diğer süreçlerden geçirip görsel anlamda çarpıcı bir biçimde sunar. İletişim sürecinin kolaylaşması adına, içeriğe düzen ve yapı sağlarken mesajın hedef kitle tarafından alınması ve anlaşılmasına yardımcı olur. Bir tasarımcı bu amaç için farklı unsurları bilinçli bir biçimde ele alır. Bir tasarım, felsefi, estetik, duyumsal, duygusal veya siyasi bir doğaya sahip olabilir.
Think! (karşı sayfa) Bu afiş, Leo Burnett tarafından Birleşik Krallık Ulaşım Dairesi’nin Think! Copycat Parents’ Campaign etkinliği için tasarlanmıştır. Ebeveynlerin çocuklarına iyi birer örnek olmasının önemini vurgulayan çalışma, tasarımın insan davranışlarını değiştirme ve eylemlerini sorgulatma yönündeki gücünün bir örneğidir. Bir çocukla bir yetişkinin el yazılarıyla sunulan mesaj, iletiyi basılı metin üzerinden aktarmaktadır. Çocuğun dünyası, yetişkinin yazısının belirsiz biçimde ve farklı parlak renklerle kopyalanmasıyla aktarılmıştır.
Bu bölümde incelenecek alanlar s12 s14 Grafik tasarım nedir? / Grafik tasarımcı kimdir? / s16 s22 Grup yapıları ve çalışma yöntemleri / Günümüzde grafik tasarım
10 Grafik Tasarımın Temelleri Bir disiplin olarak grafik tasarım
Bir disiplin olarak grafik tasar覺m > Etkiler ve yarat覺c覺 unsurlar 11
Grafik tasarım nedir? Grafik tasarım, pek çok alanı kapsayan görsel bir sanat disiplinidir. Sanat yönetimi, tipografi, sayfa düzeni, bilgi teknolojileri ve diğer yaratıcı alanları içinde barındırır. Bu çeşitlilik, tasarımcıların içerisinde uzmanlık ve odaklar edinebileceği çok parçalı bir zemin anlamına gelmektedir.
Grafik tasarımın evrimi Grafik tasarım, matbaacılık ve yayıncılık endüstrisinden doğmuş ve terim olarak ilk defa 1950’lerde kullanılmaya başlamıştır. Bu dönemin basılı üretim sürecinde, profesyonellerin veya meslek gruplarının odaklandığı ve belirgin biçimde ayrılmış, farklı aşamalar bulunmaktaydı. Bu aşamalar yazıcılar, tarayıcılar, fotografik üretim, grafik tasarım, dizgi, film, tashih ve üretim yönetiminden oluşmaktaydı. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Batı dünyasında oluşan tüketim ekonomisi, parlak ve çekici ambalajların rekabeti kızıştırdığı bir dönemi beraberinde getirmiştir. Dergilerin sayısında artış olmuş, iyi tasarıma yönelik talepte de bir yükseliş gerçekleşmiştir. Bu durum, matbaa teknolojilerindeki gelişmelere tesadüf etmiş ve onlardan yararlanabilecek tasarımcılar için yeni üretim olanakları ortaya çıkmıştır. Grafik tasarımın başarısı, onu daha da vazgeçilmez kılmıştır.
12 Grafik Tasarımın Temelleri Bir disiplin olarak grafik tasarım
Renkli görsel iletişimin gücü geniş kitleler tarafından kabul gördükçe, grafik tasarım da görsel iletişim ihtiyacından tüketim dünyasına doğru yol almış ve gelişimin getirdiği teknolojik yeniliklerle ekonominin farklı sektörlerine yayılmıştır. Özellikle de dijital çağın teknolojik gelişmeleri basılı üretim süreçlerini rasyonelleştirerek bir devrim yaratmıştır. Dizgicilik ve görsel hazırlama gibi meslekler, artık tasarımcılar tarafından gerçekleştirilebildikleri için geçerliliklerini yitirmişlerdir. Bunun bir sonucu olarak grafik tasarım, tasarımcının üretim sürecinde hayati bir öneme sahip olduğu çok işlevli bir role bürünmüştür. Bu da büyük bir değişkenliğin yanı sıra farklı profesyonellerle etkili iletişim kurma gerekliliğini beraberinde getirmiştir. Geçmişte tasarımcılar bir işin fikir aşamasından elle yazılmasına, çizilmesine ve sayfa düzenine kadar tüm yönleriyle kişisel olarak ilgilenmek zorundaydı.
Teknolojik gelişmeler tasarımcıyı yaratım sürecinin kalbine yerleştirmiştir. Çoğu zaman bir grafik tasarımcı tasarım sürecini idare eder ve işin gerektirdiği diğer yaratıcı disiplinlerin koordinasyonunu sağlar. Bir tasarımcının sorumlulukları artık pazarlamadan web sitesi programlamaya, fotoğraftan sayfa düzenine, malzeme seçiminden sanat yönetimine, illüstrasyondan bilgisayar destekli tasarıma, müşteri temsilciliğinden görsel senaryo çizimi ve matbaa öncesi hazırlığa kadar oldukça geniş bir yelpazeye yayılmıştır.
Monza 1948 (sol alt)
Revolutions (sağ alt)
Max Huber’e ait olan bu afiş
3 Deep Design tarafından
çalışması, 1948 yılında,
tasarlanmış olan bu çalışma,
İtalya’nın Monza kentindeki
bilgisayar çağı öncesinde
motor yarışları için
tasarlanmış olan Monza
tasarlanmıştır. Afiş motor
afişiyle benzerlikler
yarışı kavramını ifade etmek
göstermektedir. Her iki afişte
amacıyla görsel kullanımı,
de yazı ve görseller bir mesaj
tipografi ve renk gibi çeşitli
iletmekte ve görsel bir etki
unsurları içermektedir. Her ne
yaratmaktadır. Teknoloji
kadar bir araç resmi görmesek
tasarımların nasıl yaratıldığı ve
de renkli oklar ve açılı yazı
üretildiğini değiştirse de iyi
kullanımı sürat ve rekabet
tasarımlar tasarım ilkelerinin
hissini aktarmaktadır.
etkili biçimde uygulanmasıyla daima bunun da ötesine geçmektedir.
Grafik tasarım nedir? > Grafik tasarımcı kimdir? 13
Grafik tasarımcı kimdir? Grafik tasarımı bir meslek olarak düşünmek çağdışı ve kısıtlı bir bakış açısıdır. Tasarımcının baskı ve dijital üretim süreçlerindeki rolünü anlamak için tasarıma bakmak daha faydalıdır. Tasarımcının burada edindiği yaklaşım tasarımı daha iyi açıklar. Bir tasarımcının süreç içerisinde iki rolü bulunmaktadır: Tasarım proje özetini karşılamak ve çalışmayı sonuçlandırmak. Proje özetini karşılamak Bir grafik tasarımcının yerine getirdiği ilk görev, tasarım proje özetinin gerekleridir (Bkz. sayfa 74). Bu amaç, temel fikirleri üretmek için araştırma yapmayı da içerebilir. Her proje bir dizi temel eskiz, fikir ve düşünceden meydana gelir. Bir grafik tasarımcı bu kavramlara ritim ve anlam ifade edecek biçimde bir düzen getirir. Temel olarak, bir tasarımcı yaratıcı bir yapı oluşturur ve çalışmasını düzenleyerek iletişimde hayati önem taşıyacak ve mesajı en iyi şekilde aktaracak kararları alır.
Çalışmayı sonuçlandırmak Tasarımcının sonraki görevi çalışmayı sonuçlandırmaktır. Tasarımcılar, nihai tasarımı ortaya çıkarmak için –ister modernizm gibi felsefi bir bakışı açısı ister günümüzün yazı karakteri ve moda eğilimlerinin saf estetik yaklaşımları gibi– çeşitli kaynaklar arasından seçim yapabilir. Tasarım sürecinin en değerli kısmı, projenin nihai kararı, görünümü ve hissidir (estetik nitelikler). Estetik denetim, projeye getirdiği düzen, iletişim ve anlayışa kolaylıklarıyla yalnızca boyut ve renk seçiminden ibaret değildir. Açık bir hiyerarşinin belirlenmesi, gerek karmaşık bir işaret sistemi gerekse basit bir lokanta menüsü olsun projeyi zenginleştirmenin yanı sıra kullanıcının bilgiyi kolaylıkla bulması ve edimesini de basitleştirir.
Estetik Güzelliğe veya zevke dair. Yapısöküm Bizlere sunulan mevcut değerleri sorgulayarak anlamın nasıl inşa edildiğini inceleyen eleştirel sorgulama yöntemi. Örneğin, sayfa numaraları neden ufak boyutta ve sayfanın köşesinde olmalıdır?
14 Grafik Tasarımın Temelleri Bir disiplin olarak grafik tasarım
Yüksek Sesle Okumak İçin Bu sayfalarda Mayakovski’nin (1893-1930) şiirlerinin bir derlemesi olan Sesli Okumak İçin adlı kitaptan görülmektedir. Yapısalcı El Lissitzky (1890-1941) tarafından tasarlanan kitap, 1923 yılında Berlin’de yayınlanmıştır. Grafik tasarımcının rolü proje özetini yorumlamak ve bir sanatçı, tasarımcı, tipograf ve filozofun arasındaki sınırları eritecek biçimde bir tasarım yaratmaktır.
İletişim ve mesajı iletmek Bir tasarımcı metin ve görseli sınırsız biçimde düzenleyebilse de nihai amaç avangard bir sanat eseri değil etkili iletişim üretmektir. Tasarım sürekli olarak yöntemler, düsturlar ve klişelerin geliştirilmesi, korunması ve dönüştürülmesiyle önemli mesajların iletilmesini amaçlar. Örneğin, bir gazetenin ilk sayfası neden 500 kelimedir ve büyük bir resimden, bir manşet ve spottan oluşur? Çünkü bu format okuyucular tarafından geleneksel olarak kabul görmüştür. Bu biçimden sapmak, okuyucuları gazeteyi okumaktan ve satın almaktan vazgeçirebilir. Gelenekler, tasarımcıları her projede sıfırdan başlamaktan kurtarır ancak bu durum, yeniliğe yer olmadığı anlamına gelmez. Tam tersine, yenilikler yerleşik fikirlerin sınırları içerisinde gerçekleşir. Tasarım gelenekleri, toplumun kullanışlı ve gerekli unsurlarıdır. Örneğin otoyol tabelaları, sürücüler tarafından anında algılanmalıdırlar. Bu tabelalar etkili biçimde iletişim kuramadığı takdirde, kaza sayısı artacaktır.
Buna karşılık, mevcut değerleri sorgulayarak anlamın nasıl inşa edildiğini inceleyen eleştirel sorgulama yöntemi olan yapısöküm kavramı da söz konusudur. “Yapısöküm” terimi ilk defa 1960’lı yıllarda, anlamın yapısını inceleyecek bir bakış açısı arayan, Fransız filozof Jacques Derrida tarafından türetilmiştir. Kabul görmüş değerleri sorgulayarak ve yapısöküme uğratarak anlama yeni yönler kazandırılabilir. Örneğin, sayfa numaraları neden ufak boyutta ve sayfanın köşesinde olmalıdır?
Grafik tasarım nedir? < Grafik tasarımcı kimdir? > Grup yapıları ve çalışma yöntemleri 15