ခိုးဝင္ဘဂၤလီ (သ႔မဟတ္) Rohingya Genocide ေအာင္ေအာင္(စစ္ေတြ)
အာဏာရွင္ေနဝင္ိုးမွ စ၍ ျမန္မာာႏင္ငံ၌ ဗလ္ခခ်ဳပ္ရာထူိုးရထာိုးသူ အာိုးလံိုးနီိုးပ ိုးသည္ ျပည္သူက အၾကမ္ိုး ဖက္သူမခာိုး ျဖစ္ၾကသည္။ ဦိုးေနဝင္ိုး၏ မဟာဗမာေပၚလစီာႏွင့္ ဖက္ဆစ္ေပၚလစီက အသံိုးခခ၍လည္ိုးေကာင္ိုး၊ တင္ိုးရင္ိုးသာိုးအခြင့္အေရိုးဟ မက္လံိုးေပိုး၍လည္ိုးေကာင္ိုး တင္ိုးရင္ိုးသာိုးအမခာိုးစက ဗမာဇာတ္သြင္ိုးခသ့သည္။ စစ္အာဏာရွင္အဖ႔ မဟာဗမာေပၚလစီက ဆန္႔ကခင္သူမွန္သမွခသည္ ေသာင္ိုးကခန္ိုးသူမခာိုး၊ အၾကမ္ိုးဖက္သမာိုး မခာိုး၊ ာႏင္ငံေတာ္လံျခ်ဳံေရိုးက ထပ ိုးသူမခာိုး ျဖစ္ၾကသည္။ အၾကမ္ိုးဖက္သမာိုးမခာိုးျဖစ္ေသာ စစ္အာဏာရွင္မခာိုး သည္ ျပည္သတ ူ ႔က ဆယ္စာႏွစ္မခာိုးစြာ အၾကမ္ိုးဖက္လာခသ့ၾကျပီိုး ေပ က္ကြသလာရာ ၁၉၈၈ ခာႏွစ္တြင္ ာႏင္ငံအဝွမ္ိုး ဒီမကေရစီအေရိုးေတာ္ပံ ေပၚေပ က္ခသ့ရသည္။ ထစဥ္လည္ိုး အၾကမ္ိုးဖက္သမာိုးတ႔၏ မူဝ ဒလမ္ိုးစဥ္အတင္ိုး ဒီမကေရလႈပ္ရွာိုးမႈဟူသမွခက အၾကမ္ိုးဖက္နမ္နင္ိုးခသ့သည္။ ဒီမကေရလႈပ္ရွာိုးမႈက
အာရံလႊသေစရန္
ေမတာတရာိုးေပၚ
အေျခခံေသာ
ဗဒၶဘာသာက
အၾကမ္ိုးဖက္လာခသ့သည္။ မြန္ျမတ္ျပီိုး ာႏူိုးညံ့သမ္ေမြ႔ေသာ ဗဒၶဘာသာက လမ္ိုးတင္ိုး၌ေတာင္ိုးစာိုးသည့္ဘာသာ အၾကမ္ိုးဖက္သည့္ဘာသာအျဖစ္ပံေဖာ္ေပိုးခသ့သည္။
ဓမၼာရံမခာိုး၊
၉၆၉
အၾကမ္ိုးဖက္ဂဏ္မခာိုး၊
စြမ္ိုးအာိုး
ရွင္အၾကမ္ိုးဖက္အပ္စမခာိုး၊ မဘသအၾကမ္ိုးဖက္အဖြ႔အ သ စည္ိုးမခာိုးဖြ႔သေပိုး၍ တကမၻာလံိုးက ဗဒၶဘာသာက အၾကမ္ိုး ဖက္ဝ ဒအျဖစ္
ထင္ျမင္လာေအာင္
စနစ္တကခအၾကမ္ိုးဖက္ခသ့သည္။
၁၉၉၀
ေရြိုးေကာက္ပြရ သ လဒ္ကလည္ိုး
အၾကမ္ိုးဖက္ခသ့သည္။ ဒီပယ သ င္ိုး၌ ေဒၚေအာင္ဆန္ိုးစၾကည္ာႏွင့္ ဒီမကေရစီဘက္ေတာ္သာိုးမခာိုးကပ
အၾကမ္ိုး
ဖက္ခသ့သည္။ ၂၀၀၇ တြင္ သံဃာေတာ္မခာိုးာႏွင့္ ျပည္သူဆာႏၵမခာိုးက အၾကမ္ိုးဖက္လခက္ ၂၀၀၈ ဖြ႕သ စည္ိုးပံ ေရိုးဆျြသ ပ ဌာန္ိုးခသ့သည္။ Golden Gas Project က အေကာင္အတည္ေဖာ္ာႏင္ရန္ ရခင္အေရိုးက စနစ္တကခဖန္တီိုးလခက္ တစ္ာႏင္ငံလံိုးရွ လူနည္ိုးစအာိုးလံိုးက အၾကမ္ိုးဖက္ တက္ခက္လာခသ့ၾကသည္။ ယခအခ ေမာင္ေတာ အၾကမ္ိုး ဖက္မႈက စတင္လက္ျပီ၊ တတ္ ဓ ိုးမခာိုးျဖင့္ နယ္ျခာိုးေစာင့္ရသဌာနခခ်ဳပ္က အၾကမ္ိုးဖက္သမာိုးမခာိုး ဝင္တက္ျပီိုး လက္နက္ကင္မခာိုးက သတ္ခသ့သည္ဟ ပံျပင္ဆန္ဆန္ ေျပာဆလာျပီိုး ျပည္သူက လွည့စ ္ ာိုးေနၾကသည္။ ရခင္အေရိုးက နာိုးလည္သေဘာ ေပ က္ေစရန္၊ ရခင္ျပည္နယ္၏ သမင္ိုးေၾကာင္ိုးနွင့္ ေခတ္အလက္ ေျပာင္ိုးလသမႈ ျဖစ္စဥ္မခာိုးက အကခဥ္ိုးခခ်ဳပ္ တင္ျပလပ သည္။ ေအဒီ-၇၈၈ တြင္ ရခင္ေဒသက အာႏၵယတက္ငယ္မွ လာေသာ ခခာႏၵရာမင္ိုးမခာိုး စိုးမိုးအပ္ခခ်ဳပ္ခသ့သည္ဟ သမင္ိုးပညာရွင္အာိုးလံိုးနီိုးပ ိုးက အတည္ျပ်ဳေျပာၾကသည္။ ယင္ိုးတ႔သည္
ေအဒီ-၉၇၅
ခနွစ္ထ
စိုးမိုးအပ္ခခ်ဴပ္ခသ့ၿပီိုး
ေအဒီ-၉၅၇တြင္
ေဝသာလီေဒသအာိုး
ရွမ္ိုးတ႔
ဝင္ေရာက္တက္ ခက္ခသ့ၾကသျဖင့္ပခက္ စီိုးခသ့သည္ ဟဆသည္။ ေဝသာလီေခတ္ ေကခာက္စာမခာိုးနွင့္ ဘာသာ စကာိုး ကေလ့လာခသ့ရာ ပညာရွင္မခာိုး၏ေတြ႕ရွခခက္အရ ေဝသာလီေခတ္တြင္ သံိုးေသာဘာသာစကာိုးသည္ ရခင္ျပည္နယ္ရွ ရဟင္ဂခာမခာိုးေျပာေသာ စကာိုးနွင့္ တူညီေနေၾကာင္ိုးေတြ႔ရွခသ့ပ သည္။၁
1
ေရွိုးရခင္လူမခ်ဳိုးမခာိုးမွာ တဘက္-ျမန္မာအာႏြယ္ဝင္မခာိုးျဖစ္သည္ဟ သမင္ိုးပညာရွင္မခာိုးက ေထာက္ျပၾက ျပီိုး ၎တ႕က ရခင္ျပည္နယ္သ႔ ေအဒီ ၁၁ရာစ ၀န္ိုးကခင္ေလာက္မွ စတင္အေျခခခ ဝင္ေရာက္ခသ့သည္ဟ ဆ ၾကသည္။၂
သ႔ျဖစ္ေသာေၾကာင့္
ရခင္လူမခ်ဳိုးမခာိုး၏
အသြင္အျပင္၊
ဘာသာစကာိုး၊
ယဥ္ေကခိုးမႈ႕နွင့္
ကိုးကယ ြ ္သည့္ ဘာသာအယူအဆတ႔မွာ ျမန္မာလူမခ်ဳိုးမခာိုးာႏွင့္တူညီၾကသည္ဟ ေဖာ္ျပၾကသည္။ အာနာႏၵာစျာႏၵာ ေကခာက္စာတြင္ ေရိုးထိုးထာိုးေသာ ေကခာက္စာမခာိုးအာိုး သမင္ိုးပညာရွင္မခာိုးျဖစ္ၾကေသာ Pamela Gutman၃ နွင့္ Noel F.Singer၄ တ႔၏ သေတသနျပ်ဳခခက္မခာိုးတြင္ Nageri အေရိုးအသာိုးမခာိုးျဖစ္ေၾကာင္ိုး၊ ေအဒီ- ၆ ရာစ၌ ဘဂၤလာိုးေဒသသံိုး အေရိုးအသာိုးမခာိုးာႏွင့္ တူညီေၾကာင္ိုး ေဖာ္ျပၾကသည္။ ျမန္မာ့သမင္ိုးအဖြ႕သ ၀င္ ဗလ္မူိုးဘရွင္ာႏွင့္ အစၥေရိုးလူမခ်ဳိုးသမင္ိုးပညာရွင္ မေရွေယဂ Dr.Moshe Yegar တ႕၏အဆအရ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ အာရဗ္ာႏွင့္ပ ရွန္ကန္သည္မခာိုးသည္ ေအဒီ ၈ ရာစမွစ၍ အာႏၵယ ကမ္ိုးရိုး တန္ိုးတေလွခာက္ရွ ဆပ္ကမ္ိုးျမ်ဳ႕မခာိုး၊ အေရွ့ေတာင္အာရွေဒသ ကမ္ိုးရိုးတန္ိုးတေလခာက္ရွ ဆပ္ကမ္ိုးျမ်ဳ႕မခာိုးသာ မက တရတ္ျပည္ကမ္ိုးရိုးတမ္ိုးမခာိုးအထပ ကူိုးသန္ိုးေရာင္ိုးဝယ္မႈက ခခသ႕ထြင္ခသ့သည္။ ထကန္သည္မခာိုးသည္ ၎ တ႔ေရာက္ရွရာ ေဒသမခာိုးတြင္ အေျခခခေနထင္ခသ့ၾကသည္။၅ ထအာရဗ္နွင့္ ပ ရွန္ကန္သည္မခာိုးသည္ ရခင္ကမ္ိုး ရိုးတန္ိုးေဒသရွ
ဆပ္ကမ္ိုးျမ်ဳ႕မခာိုးတြင္
အေျခခခေနထင္ခသ့ၾကရံသာမက
အာရဗ္ယဥ္ေကခိုးမႈ႔နွင့္
နင္ငံေရိုး၊
စီိုးပြာိုးေရိုး၊ ျဖစ္စဥ္တ႔တြင္လည္ိုး အေရိုးပ သည့္ အခန္ိုးက႑မွ ပ ၀င္လႈပ္ရွာိုးခသ့ၾကေၾကာင္ိုး သမင္ိုးပညာရွင္ မေရွ ေယဂ မွ ေထာက္ျပထာိုးသည္။၆ ရခင္ေဒသ၌
ေ၀သာလီေခတ္တြင္
အင္ဒအာရီယန္
လူမခ်ဳိုးမခာိုးၾကီိုးစိုးခသ့ျပီိုး
နွင့္
၁၁
ရာစ
၀န္ိုး
ကခင္တြင္ေရာက္ရွလာခသ့ၾကေသာ တဗက္တဗာိုးမန္ိုးအာႏြယ္မခာိုးသည္ ကမ္ိုးရိုးတန္ိုးတေလခွာက္တြင္ အေျခခခ ေနထင္ခသ့ၾကေသာ အာရပ္ာႏွင့္ပ ရွန္ကန္သည္မခာိုးနွင့္အတူ ေရာောႏွာေနထင္လာခသ့ၾကသည့္ ေဒသတချဖစ္သည္။ ေလာင္ိုးၾကက္မင္ိုးဆက္၏ေနာက္ဆံိုးဘရင္ျဖစ္ေသာ မင္ိုးေစာမြန္သည္ ေအဒီ- ၁၄၀၄တြင္ နန္ိုးတက္လာျပီိုး ၁၄၀၆ တြင္ ထီိုးနန္ိုးစြန္႔ခသ့ရသည္။၁၀ ထအခ ဘဂၤလာိုးစူလ္တန္ဘရင္သည္ စစ္သူၾကီိုး၀လီခန္အာိုး ရသမက္ ၂၀၀၀၀ ာႏွင့္အတူလည္ိုးေကာင္ိုး၊ စစ္သူၾကီိုး စန္ဒီခန္အာိုးလည္ိုး စစ္သည္ ၃၀၀၀၀ နွင့္အတူလည္ေကာင္ိုး၊ အသီိုးသီိုးေစလႊတ္၍ နရမတ္လွက နန္ိုးတင္ေပိုးခသ့ပ သည္။ နရမတ္လွနွင့္အတူ စစ္ကူအျဖစ္ေရာက္လာေသာ မြတ္စလင္ေနာက္ေတာ္မခာိုးသည္ မင္ိုးမႈ႔ထမ္ိုးမခာိုး၊ စစ္သည္ေတာ္မခာိုးအျဖစ္လည္ေကာင္ိုး၊ ကယ္ရံ ေတာ္မခာိုး အျဖစ္လည္ေကာင္ိုး၊ ျမ်ဳ႕သစ္တည္ထာိုးေသာ အတြင္ိုးပင္ိုးာႏွင့္ အနီိုး၀န္ိုးကခင္၌ အေျခခခေန ထင္လာခသ့ၾကသည္။ စစ္သည္ေတာ္မခာိုး
တည္ေဆာက္ခသ့ၾကေသာ
စန္ဒီခန္ဗလီ၀တ္ေကခာင္ိုးေတာ္မွာ
ေရွိုးေဟာင္ိုးလက္ရာတစ္ခ
ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေရွိုးေဟာင္ိုး အေမြအနစ္ စာရင္ိုး ၀င္တစ္ခအျဖစ္ တည္ရွခသ့ပ သည္။၇ ထအခခန္မွစ၍ ရခင္ဘရင္မခာိုးသည္ ဘဂၤလာိုးာႏွင့္ ယဥ္ေကခိုးမူ့အရေသာ္လည္ေကာင္ိုး၊ ဘာသာစကာိုး အရေသာ္လည္ိုးေကာင္ိုး၊ ဓေလ့ထံိုးစံမခာိုးအရေသာ္လည္ေကာင္ိုး၊ ပမနီိုးစပ္လာခသ့ျပီိုးကူိုးသန္ိုးေရာင္ိုး၀ယ္ေရိုးတြင္ လည္ိုး ပမတြင္ကခယ္လာခသ့သည္။ ေအဒီ- ၁၄၃၀ မွ ၁၅၃၀ အထ၊ ရခင္ေဒသအာိုး မြတ္စလင္တ႔လႊမ္ိုးမိုးာႏင္
2
ေစရန္ လမ္ိုးဖြင့္ေပိုးခသ့သည္။၁၂ ေခတ္အဆက္ဆက္ စစ္တေကာင္ိုးေဒသအပ အ၀င္ ဘဂၤလာိုးၿမ်ဳ႕မခာိုးက ရခင္မင္ိုး မခာိုးက အပ္ခခ်ဴပ္ခသ့ျပီိုး
ရခင္ရာဇ၀င္သစ္အရ
တန္ဘရင္၏အကူအညီရယူေသာေၾကာင့္
နရမတ္လွအေနျဖစ္
ရခင္ေဒသသည္
ထီိုးနန္ိုးျပန္လည္ရယူရန္
ဘဂၤလာိုးစူလ္
ဘဂၤလာိုးစူလ္တန္ဘရင္၏လက္ေအာက္ခံ
ျဖစ္
လာခသ့သည္။၈ ထအခခန္မွစတင္ျပီိုး ရခင္ဘရင္မခာိုးသည္ စူလ္တန္ဘရင္မခာိုးကသ့သ႔ မြတ္စလင္ဘြ႔အ သ မည္မခာိုးက ခံယူခသ့ ရံသာမက နင္ငံသံိုး ေငြဒဂၤ ိုးမခာိုးတြင္လည္ိုး အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္တ႔၏ ယံၾကည္ခခက္ျဖစ္ေသာ သက္ေသခံခခက္ (ကလမာဟ္)က အာရဗီဘာသာျဖင့္ သြန္ိုးေလာင္ိုး ထတ္လပ္ခသ့ပ သည္။၉ ေပၚတူဂီ ဘန္ေတာ္ၾကိုး Sabestein Marique သည္ ရခင္ေဒသသ႔ ေအဒီ-၁၆၂၉ မွ ၁၆၄၃ ခာႏွစ္အတြင္ိုး ၃ ၾကမ္တင္တင္ ေရာက္ရွခ့သျပိုး မမ၏ ကယ္ေတြ႔၊ အေတြ႔ၾကံ်ဳမခာိုးက မွတ္တမ္ိုးတင္ခသ့ရာ၊ နန္ိုးေတာ္ထသတြင္ ဘရင့္အၾကံေပိုးသည္ မြတ္စလင္တစ္ဦိုး ျဖစ္ေၾကာင္ိုး၊
ဘရင့္သက္ေတာ္ေစာင့္မခာိုးတြင္လည္ိုး
မြတ္စလင္မခာိုးစြာရွခသ့ေၾကာင္ိုး၊
ဘရင့္နန္ိုးတက္ပ၌ ြသ
စစ္ေရိုးျပအခမ္ိုးအနာိုး ဆင္ာႏရ ြသ ာတြင္ပင္ မြတ္စလင္စစ္သည္ေတာ္မခာိုး ပ ၀င္ေနေၾကာင္ိုး၊ ယတ္စြအဆံိုး စစ္ေရိုးျပ တခလံိုးက ဦိုးေဆာင္သည့္ ဗလ္ခခ်ဴပ္သည္ပင္ မြတ္စလင္တစ္ဦိုးျဖစ္ေနေၾကာင္ိုး၊ ေျမာက္ဦိုးျမ်ဳ႕ အနီိုးတ၀က္ တြင္လည္ိုး
မြတ္စလင္ကန္သည္ရပ္ကြက္မခာိုးရွခသ့ေၾကာင္ိုး၊
ဆပ္ကမ္ိုးအာဏာပင္
တစ္ေယာက္သည္ပင္
မြတ္စလင္တစ္ဦိုး ျဖစ္ေနေၾကာင္ိုး ေဖာ္ျပထာိုးေလသည္။၁၀ ထ့အျပင္ ေပၚတူဂီာႏွင့္ ရခင္ပင္လယ္ဓ ိုးျပတ႔သည္ ဘဂၤလာိုးရွ မြတ္စလင္မခာိုးက ဖမ္ိုးဆီိုးေခၚေဆာင္ လာခသ့ၾကျပီိုး ရခင္ေဒသရွ လယ္ယာလပ္ငန္ိုးတြင္လည္ိုးေကာင္ိုး၊ အျခာိုးလပ္ငန္ိုးမခာိုးတြင္လညိုး္ေကာင္ိုး ခင္ိုးေစ ခသ့သည္ကလည္ိုး ေတြ႔ခသ့ရေၾကာင္ိုး Marique ေရိုးထာိုးေသာ စာအပ္တြင္ ေဖာ္ျပထာိုးသည္။ ေျမာက္ဦိုး ေခတ္တြင္ ဗဒၶဘာသာ၀င္မခာိုး၊ ဟာႏၵ်ဴဘာသာ၀င္မခာိုး၊ အစၥလာမ္နွင့္အျခာိုးဘာသာ၀င္မခာိုးသည္ စီိုးပြာိုးေရိုး နင္ငံေရိုးာႏွင့္၊ လူမူ့ေရိုးကစၥရပ္မခာိုးတြင္ သဟဇာတရွရွ ျငမ္ိုးခခမ္ိုးစြာ အတူယဥ္တြေ သ နထင္ခသ့ၾကျပီိုး၊ မမတ့၏ဘာသာအသီိုးသီိုး ကိုးကယ ြ ္ယၾကည္ ံ မူ့တြင္လည္ိုး လြတလ ္ ပ္စြာကိုးကြယ္ယၾကည္ ံ ခသ့ၾကသည္က သမင္ိုးအေထာက္အထာိုးမခာိုး အရ ေတြ႔ရွရပ သည္။၁၁ ရခင္သမင္ိုးပညာရွင္ ဦိုးဥာဏနွင့္ ဦိုးသာထြန္ိုးေအာင္တ႔၏အဆအရ ျမန္မာ သကၠရာဇ္-၈၉၃ (ေအဒီ ၁၅၃၂)တြင္ ဘရင္မင္ိုးဘာၾကီိုး (ဇဘတ္ရွာိုး- Zebok Shah) နန္ိုးတက္လာေသာအခ
ပ ရွန္အင္ပ ယာမွ
သံအမတ္ၾကီိုး
သံိုးဦိုးသည္
ဘရင္မင္ိုးျမတ္၏
ခြင့္ျပ်ဳခခက္ျဖင့္
အစၥလာမ္သာသနာျပ်ဳ
ဘရင္မင္ိုးျမတ္ထံသ႔
ေရာက္ရွလာခသ့သည္။
လပ္ငန္ိုးမခာိုးက
၎တ႔သည္
ေဆာင္ရြက္ခသ့ၾကသည္။
သံအမတ္ၾကီိုး
ကာဒီက
သေဘၤာဆပ္ကမ္ိုး၌ ဗလီၾကီိုးတစ္လိုးံ က တည္ေဆာက္ခသ့သည္။ သံအမတ္ၾကီိုး မူစာနွင့္ ဟာာႏူမီယာတ့သည္ လည္ိုး ဗလီမခာိုးတည္ေဆာက္ျပီိုး သာသနာျပ်ဳလပ္ငန္ိုးမခာိုးက ေဆာင္ရြက္ခသ့ၾကသည္။ ေဒလီျမ်ဳ႔ေတာ္မွ အစြမ္ိုးအ စရွေသာ ဘာသာေရိုးဆရာမခာိုးက ေခၚေဆာင္လာျပီိုး တရာိုးေဟာၾကာိုးေစခသ့သည္။ ရခင္ဘာသာ၀င္ အခခ်ဳ႕ လည္ိုး အစၥလာမ္ဘာသာသ႔ ကူိုးေျပာင္ိုးလာခသ့ၾကသည္။၁၂
3
ေျမာက္ဦိုးေခတ္တြင္
ရခင္စစ္တပ္အတြင္ိုး၌အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္
စစ္မႈ႔ထမ္ိုးမခာိုးစြာရွခသ့ၾကသည္ဟ
ရခင္သမင္ိုးပညာရွင္မခာိုးက ေရိုးသာိုးေဖာ္ျပၾကသည္။ ရခင္သမင္ိုးပညာရွင္လည္ိုးျဖစ္ ဆရာေတာ္တစပ ိုးလည္ိုး ျဖစ္သူ ဦိုးညာဏ၏ အဆအရ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၉၅၅(ေအဒီ ၁၅၉၃-၁၆၁၂)တြင္ နန္ိုးတက္ေသာ ရခင္ဘရင္မင္ိုး (ဆလမ္ရွာိုး) က ပသခူိုးသ႔ စစ္ခခီခသ့သည္။ ထစစ္တပ္တြင္ ကလာိုးစစ္သည္ ၂၅၀၀၀ ပ ၀င္ခသ့သည္ဟ ေရိုးသာိုး ထာိုးသည္။၁၃
နင္ငံတြင္ိုး
ဒဂၤ ိုးသိုးံ စရ ြသ ာတြင္လည္ိုး
ဒဂၤ ိုးတစ္ဖက္တြင္
ျမန္မာအကၡရာျဖင့္
ဆလမ္ိုးရွာိုးဟ
ခပ္ာႏွပ္ထာိုးၿပီိုး ကခန္တဘက္တြင္မူ အာရဗီအကၡရာျဖင့္ ဆလမ္ရွာိုးဟ ခပ္ာႏွပ္ထာိုးေၾကာင္ိုးေဖာ္ျပခသ့သည္။၁၄ ထေျမာက္ဦိုးေခတ္တြင္ အစၥလာမ္ဘာသာဝင္ သူေတာ္စင္မခာိုးသည္လည္ိုး ာႏင္ငံအာႏွံ႔ တရာိုးကခင့္သိုးံ ၍ ေန ထင္ခသ့ၾကေၾကာင္ိုး ယင္ိုးတ႔၏တရာိုးစခန္ိုးမခာိုးက ကမ္ိုးရိုးတန္ိုးတေလခွာက္တြင္ေတြ႔ရွရျပီိုး ဘဒရ္မူကာမ္ မခာိုး ျဖစ္ေၾကာင္ိုး သမင္ိုးပညာရွင္ၾကီိုးေဒ က္တာသန္ိုးထြန္ိုးာႏွင့္ Sir Richard C. Temple တ႔က ေဖာ္ျပထာိုးၾက သည္။၁၅ ဘဒရ္မူကာမ္ေခၚ သူေတာ္စင္တ႔၏ တရာိုးစခန္ိုးမခာိုးသည္ အာႏၵယ၊ ျမန္မာ၊ တရတ္ာႏင္ငံတ႔တြင္ ေဒသခံ ဗဒၶဘာသာ၀င္မခာိုး၊ ဟာႏၵ်ဴဘာသာ၀င္မခာိုးာႏွင့္၊ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္မခာိုးအျပင္ လူသာိုးအာိုးလိုးံ ာႏွင့္ဆင္သည့္ သူ ေတာ္စင္ဂူဗမာန္မခာိုးအျဖစ္ လက္ခံထာိုးၾကသည္။၁၆ ေျမာက္ဦိုးမင္ိုးနင္ငံေတာ္က ထအခခန္အခ က Roshang (ရေခခာင္ိုး)ဟူ၍လည္ိုးေကာင္ိုး၊ Roang (ရြန္) ဟူ၍လည္ိုးေကာင္ိုး၊ စသည္ျဖင့္ ေခၚဆခသ့ၾကေၾကာင္ိုး အဂၤလပ္ သမင္ိုးပညာရွင္ Francis Buchannan
နွင့္ Francis Harmilton တ့က ယင္ိုးတ႔၏ မွတ္တမ္ိုးမခာိုးတြင္ ေရိုး
သာိုးထာိုးသည္။ ထေဒသရွ မြတ္စလင္မခာိုးက Rooinga (ရြင္ိုးဂ ိုး) ဟေခၚဆၾကေၾကာင္ိုး ယင္ိုးတ႔က အင္ိုး၀ ျမ်ဳ႔ေတာ္၌လည္ိုး ေတြ႔ခသ့ရေသိုးေၾကာင္ိုး Francis Bachannan ကေရိုးသာိုးထာိုးသည္။၁၇ စစ္တေကာင္ိုးေဒသတြင္ တာ၀န္ထမ္ိုးေဆာင္ခသ့ေသာ East India Company မွ ဗလ္မူိုး R.E. Robert သည္ ရခင္မင္ိုးနင္ငံမွ ထြက္ေျပိုး လာေသာ ဒကၡသည္မခာိုးာႏွင့္ ေတြ႕ဆံခသ့သည္။ သူသည္ ရခင္မင္ိုးာႏင္ငံာႏွင့္ ပတ္သတ္ၿပီိုး ေဆာင္ိုးပ ိုးေရိုးခသ့ရာ ရခင္နင္ငံတြင္ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္အမခာိုးအျပာိုးရွေၾကာင္ိုးာႏွင့္ ယင္ိုးတ့သည္ တင္ိုးျပည္မျငမ္သတ္မႈ႔ေၾကာင့္ Company ပင္ေဒသျဖစ္သည့္ စစ္တေကာငိုး္သ႔ ထြက္ေျပိုးခသ့ရေၾကာင္ိုး၊ မြတ္စလင္အမခာိုးစမွာ အခြင့္အေရိုးရ လခွင္ စစ္တေကာင္ိုးေဒသ႔ ေျပာင္ိုးေရြ႕ေနထင္လၾကေၾကာင္ိုး ေရိုးသာိုးထာိုးသည္။၁၈ ေျမာက္ဦိုးမင္ိုးာႏင္ငံသည္ ေအဒီ ၁၇၀၀ ေနာက္ပင္ိုးတြင္ မျငမ္မသက္ျဖစ္လာၿပီိုး နန္ိုးလပြမ သ ခာိုး အျပ်ဳင္အ ဆင္ျဖစ္ပြာိုးခသ့ရာ မြတ္စလင္တဦိုးက စူလ္တန္ရာဇာဘြ႕သ ျဖင့္ နန္ိုးတက္ခသ့ျပီိုး၊ သူ႕မွာေနာက္လက္ ေျခာက္ေသာင္ိုး ရွခသ့ေၾကာင္ိုး
ေရိုးသာိုးထာိုးသည္။၁၉ ဤသမင္ိုး
အေထာက္အထာိုးမခာိုးက
သံိုးသပ္၍
သမင္ိုးပညာရွင္ၾကီိုး
ေဒ က္တာသန္ိုးထြန္ိုးက ေအဒီ ၁၄၄၂ တြင္ ေရိုးထြင္ိုး ထာိုးခသ့ေသာ ေကခာက္စာပ မြတ္စလင္မင္ိုး အမည္မခာိုးက ၾကည့္ျခင္ိုးျဖင့္ နတ္ျမစ္အေရွ႕ဘက္ျခမ္ိုး (ကလာိုးတန္ျမစ္-အေနာက္ဘက္ျခမ္ိုး)၊ ေမယျမစ္၀ွမ္ိုးေဒသမွလူမခ်ဳိုး မခာိုးသည္ ရဟင္ဂခာမခာိုး ျဖစ္နင္ေၾကာင္ိုး ေကာက္ခခက္ခခခသ့သည္။ ထ႔ျပင္ ေဒ က္တာသန္ိုးထြန္ိုးက ရဟင္ဂခာတ႔၏ ျဖစ္တည္မႈသည္ ေအဒီ ၁၂၀၂ မွ စတင္ျဖစ္နင္ေၾကာင္ိုး ေရိုးသာိုးေဖာ္ျပခသ့သည္။၂၀
4
အထက္ေဖာ္ျပခခက္မခာိုးက ေထာက္ရူ့ျခင္ိုးအာိုးျဖင့္ ေျမာက္ဦိုးမင္ိုးနင္ငံအေပၚ မြတ္စလင္တ႔၏ ၾသဇာ သက္ေရာက္မႈ႔မွာ အလြန္နက္ရႈင္ိုးခသ့သည္ဟ ဆာႏင္ပ သည္။ ျမန္မာဘရင္ ဘိုးေတာ္ဘရာိုးသည္ ရခင္မင္ိုး နင္ငံက ၁၇၈၅ သမ္ိုးပက္ခသ့သည္။ ထသ႔ သမ္ိုးပက္ျပီိုးေနာက္ အဗၺစ္ရွာိုးဟစင္နီက ရခင္ေဒသအရပ္ရပ္ရွ မြတ္စလင္မခာိုး၏ သာသနာပင္အျဖစ္ ခန္႕အပ္ခသ့ေၾကာင္ိုး အဗၺစ္ရွာိုးဟစင္နီ၏ စီရင္ဆံိုးျဖတ္ခခက္မခာိုးက ရခင္ ေလိုးျမ်ဳ႕(၀တီေလိုးရပ္)ရွ မြတ္စလင္မခာိုး နာခံပ ေစ ဟ အမန္႔ေတာ္ထတ္ျပန္ခသ့သည္။၂၁ အဗၺစ္ရွာိုးဟစင္နီမွာ ဗဒံမင္ိုးလက္ထက္တြင္ ပညာရွအမတ္ ဦိုးေပၚဦိုးာႏွင့္ ေခတ္ျပ်ဳင္ပညာရွၾကီိုးျဖစ္ သည္။ ယင္ိုးက အယူေတာ္ မဂၤလာပညာရွၾကီိုးအျဖစ္ ဘရင္၏အာိုးကိုးစရာ ပညာရွၾကီိုး တစ္ဆူဟ အသမွတ္ျပ်ဳ ၿပီိုး စာဆေတာ္ဦိုးာႏအမည္ျဖင့္ ေကခာ္ၾကာိုးခသ့သည္။၂၂ ထ႔အျပင္ ဘိုးေတာ္ဘရာိုးသည္ ရခင္မင္ိုး နင္ငံရွ အစၥလာမ္ ဘာသာ၀င္ သံိုးေထာင္ေကခာ္က ျမန္မာျပည္မသ႔ ေခၚေဆာင္လာခသ့သည္။ ၎တ႕က ေတာင္ငူ၊ ရမည္ိုးသင္ိုး၊ ေညာင္ရမ္ိုး၊ ယင္ိုးေတာ္၊ မတီလာ၊ ပင္ိုးတလသ၊ တဖက္ဆြ၊သ ေဘာစီ၊ သာစည္၊ စည္ပတရာ၊ ေျမဒူိုး၊ ဒီပသယင္ိုး စသည့္ေနရာမခာိုး၌ ေနရာခခထာိုးေပိုးခသ့သည္။၂၃ ျမန္မာဘရင္သည္ ရခင္ေဒသက ေအဒီ ၁၇၈၅ မွ ၁၈၂၃ ထ အပ္ခခ်ဴပ္ခသၿ့ ပီိုး ၁၈၂၄ ခနွစ္တြင္ ပထမ အဂၤလပ္-ျမန္မာစစ္ျဖစ္ပြာိုးခသ့ရာ အဂၤလပ္တ့က ရခင္နွင့္ တနသၤာရီက သမ္ိုးပက္ခသ့သည္။ ရခင္ေဒသသ႔ ေရာက္ ရွလာသည့္ အဂၤလပ္အရာရွ မခာိုးျဖစ္ၾကေသာ Major Robertson ာႏွင့္ လက္ေထာက္ေကာ္မရွင္နာမင္ိုးၾကီိုး Charles Paton တ႔က ရခင္ေဒသ၏ပထ၀ီ အေျခအေန၊ အပ္ခခ်ဴပ္ေရိုး၊ စီိုးပြာိုးေရိုး၊ လူမူ့ေရိုးနွင့္လူဦိုးေရစာရင္ိုး စသည္တ႔ ပ ၀င္သည့္ အစီရင္ခံစာ အသီိုးသီိုးက ေရိုးသာိုးခသ့ၾကသည္။ အဆပ အစီရင္ခံစာမခာိုးတြင္ ေအာက္ ပ အခခက္မခာိုးက အသာိုးေပိုး ေဖာ္ျပထာိုးေၾကာင္ိုး ေလ့လာေတြ႕ရွရပ သည္။ ၁။ အဂၤလပ္တ႔ ေရာက္လာသည့္အခခန္တြင္ ရခင္ေဒသ၏လူဦိုးေရမွာ တစ္သန္ိုးသာျဖစ္ေၾကာင္ိုး ၎တ့အနက္ ရခင္လူမခ်ဳိုး(ေမာ့ခ္) Magh ေျခာက္ေသာင္ိုး၊ (၆၀%) အာရ္ကန္ မြတ္စလင္ သံိုးေသာင္ိုး (၃၀ %) နွင့္ ဗမာတစ္ ေသာင္ိုးတ႔ ေနထင္ခသ့ေၾကာင္ိုး ေဖာ္ျပခသ့သည္။ ၂။ ရခင္လူမခ်ဳိုးမခာိုး(ေမာခ္)တ႔သည္ ေရလပ္ငန္ိုးာႏွင့္ အမသလက္ျခင္ိုးလပ္ငန္ိုးမခာိုးက ဦိုးစာိုးေပိုးလပ္ကင္ၾကျပီိုး အာရ္ကန္မြတ္စလင္မခာိုးသည္ လယ္ယာစက္ပခ်ဳိုးေရိုး လပ္ငန္ိုးမခာိုးက အဓကထာိုးလပ္ကင္ၾကသည္။ အာရ္ကန္ မြတ္စလင္မခာိုးတြင္ Zaminder ေခၚ ေျမပင္ရွင္ၾကီိုးမခာိုးရွၾကျပီိုး ယင္ိုးတ႔သည္ ရခင္ျပည္နယ္ စက္ပခ်ဳိုးေျမ ထက္ ၀က္နီိုးပ ိုး ပင္ဆင္ခသ့ၾကေၾကာင္ိုးကလည္ိုး ေဖာ္ျပခသ့သည္။ ၃။
အဂၤလပ္အရာရွမခာိုးက
ဓညဝတီမင္ိုးေနျပည္ေတာ္အပ အ၀င္
ယင္ိုးနွင့္ဆက္စပ္ေနသည့္ေဒသမခာိုးက
စီမံအပ္ခခ်ဳပ္ေရိုးဇံ (ကၽြန္ိုး ၄၄ ခ) အျဖစ္ သတ္မွတ္ေပိုးခသ့ျပီိုး ကၽြန္ိုးအပ္မခာိုးကလည္ိုး ခန္႔အပ္ခသ့သည္။
ထသ႔
ခန္႕အပ္ထာိုးသည့္ ကၽြန္ိုးအပ္မခာိုးအနက္ အာရ္ကန္မြတ္စလင္ ဆယ့္တစ္ေယာက္ က ခန္႔အပ္ထာိုးေၾကာင္ိုးာႏွင့္ ထအာရ္ကန္မြတ္စလင္ ကၽြန္ိုးအပ္မခာိုးအနက္ ရခင္မင္ိုးမခာိုးလက္ထက္တြင္ ဝန္ၾကီိုးျဖစ္ခသ့ေသာ ဟဆန္အလီမွာ ရခင္ဘရင္၏ကယ္ရံေတာ္၀န္ၾကီိုး ျဖစ္ခသ့ေၾကာင္ိုးလည္ိုး ေဖာ္ျပခသ့သည္။ 5
၄။ ျမန္မာမင္ိုးလက္ထက္တြင္ ရခင္ဆပ္ကမ္ိုးအာဏာပင္မွာလည္ိုး မြတ္စလင္တဦိုးျဖစ္ေၾကာင္ိုး ာႏွင့္ မြတ္စလင္ မင္ိုးမႈ႔ထမ္ိုးမခာိုးစြာလည္ိုး ရွခသ့ေၾကာင္ိုး ေရိုးသာိုးေဖၚျပထာိုးသည္။၂၄ ျဗတသခွအပ္ခခပ္ေရိုးကာလတြင္ ေသြိုးခြအ သ ပ္ခခ်ဳပ္ေရိုးစနစ္က ကခင့္သိုးံ ခသ့ေသာ္လည္ိုး ရခင္ေဒသရွ အဓက လူမခ်ဳိုးစ ာႏွစ္စျဖစ္ေသာ ရခင္ာႏွင့္ ရဟင္ဂခာတ႔သည္ ၁၉၄၂ ခနွစ္အထ ျငမ္ိုးခခမ္ိုးစြာ အတူယဥ္တြသ ေနထင္ခသ့ၾက သည္။ အဆပ လူမခ်ဳိုးစ ာႏွစ္စသည္ စီိုးပြာိုးေရိုး၊ လူမူ့ေရိုး၊ အပ္ခခ်ဳပ္ေရိုး၊ ပညာေရိုး၊ ကခန္ိုးမာေရိုး စသည့္ က႑အသီိုးသီိုးတြင္ ပူေပ င္ိုးေဆာင္ရြက္ခသ့ရာ ေဒသဖြံျဖ်ဳိုးတိုးတက္လာသည္က လည္ိုးေတြ႔ရသည္။ လယ္ယာ စက္ပခ်ဳိုးေရိုးက႑က ၀မ္ိုးစာဖူလံႈသည့္စနစ္မွ စီိုးပြာိုးျဖစ္လပ္ေဆာင္စသည့္စနစ္သ႔ ကူိုးေျပာင္ိုးခသ့ရာ လယ္လပ္ သာိုး လအပ္ခခက္အရ ရာသီအလက္လပ္သာိုးမခာိုးက ျပည္မာႏွင့္ စစ္တေကာင္ိုးေဒသမခာိုးမွ ေခၚလာခသ့ၾကသည္။ ရာသီကန္ဆံိုးေသာအခ အဆပ လယ္သမာိုးမခာိုးသည္ မမတ႔ေဒသအသီိုးသီိုးသ့ ျပန္သြာိုးေလ့ရွေၾကာင္ိုး ျဗတ သခွ အရာရွတ့၏ အပ္ခခပ္ေရိုး အစီရင္ခံစာမခာိုးတြင္ ေတြ႔ရွရပ သည္။၂၅ ဒတယ ကမၻာစစ္ (၁၉၃၉-၁၉၄၅)ျဖစ္ပြာိုးခသ့ရာ ၀င္ရိုးတန္ိုးအဖြ႕သ ၀င္ ဂခပန္နင္ငံသည္ အေရွ႕အာရွစစ္ ဆင္ေရိုး ဆင္ာႏြသခသ့ရာ ျမန္မာနင္ငံသ႔ ေရာက္ရွလာခသ့သည္။ ၁၉၄၂တြင္ မဟာမတ္အဖြ႕သ ၀င္ ျဗတသခွတ႔သည္ ဂခပန္တ့၏ ထိုးစစ္ေၾကာင့္ ျမန္မာာႏင္ငံမွ ဆတ္ခြာခသ့ရာ ရခင္ေဒသ၌ အပ္ခခ်ဴပ္မႈ လစ္ဟင္ိုးခသ့ရသည္။ ထ မင္ိုးမသ့ အေျခအေနတြင္ ပစၥည္ိုးရကၡာမခာိုး ရွာိုးပ လာျပီိုး ခိုးဆိုးလယက္မူ့မခာိုးလည္ိုး ပမမခာိုးျပာိုးလာခသ့သည္။ ထစဥ္ ရခင္ေဒသရွ ေျမပံျမ်ဳ့နယ္ ေခခာင္ိုးၾကီိုးရြာသူၾကီိုး ညီအစ္က ာႏွစ္ဦိုးက ရပ္ေခခာင္ိုးရြာမွ မြတ္စလင္္မခာိုးက သတ္ျဖတ္ သည္ဟူေသာ ေကာလဟာလသတင္ိုးက အေျခခံ၍ လူမခ်ဳိုးစ့၂ခၾကာိုး ပဋပကၡၾကီိုး ေပၚေပ က္လာခသ့သည္။ ရခင္ေဒသ၏ေတာင္ပင္ိုးတြင္ ရခင္လူမခ်ဳိုးမခာိုးက လူမခာိုးစ ျဖစ္ျပီိုး ရဟင္ဂခာ တ့မွာ လူနည္ိုးစ ျဖစ္သည္။ ပဋပကၡတြင္
ေျမာက္မခာိုးစြာေသာ
ရဟင္ဂခာမခာိုးလူမခ်ဳိုးမခာိုး
သတ္ျဖတ္ခံရ၍
အသက္ရွင္သူအမခာိုးစမွာ
ရခင္ေဒသေျမာက္ပင္ိုးသ႔ ထြက္ေျပိုးတမ္ိုးေရွာင္ခသ့သည္။ အျပန္အလွန္အာိုးျဖင့္ ေျမာက္ပင္ိုးရွ ရဟင္ဂခာမခာိုးသည္ လူနည္ိုးစ
ရခင္တစ္ခခ်ဳ႕ကသတ္ျဖတ္ခသ့ရာ
ေျမာက္ပင္ိုးရွ
ရခင္လူမခ်ဳိုးအမခာိုးစသည္
ရခင္ျပည္ေတာင္ပင္ိုးသ႔
လည္ေကာင္ိုး တခခ်ဳ႕မွာ အာႏၵယာႏင္ငံ ဒီနာခခ္ပူရ္ာႏွင့္ စစ္တေကာင္ိုးေတာင္တန္ိုးေဒသမခာိုးသ႕လည္ေကာင္ိုး ထြက္ ေျပိုးခလံူခသ့ၾကသည္။ ထသ႔အာိုးျဖင့္
ရခင္ေတာင္ပင္ိုးသည္ ရခင္လူမခ်ဳိုးအမခာိုးစေနထင္ရာ
ေဒသျဖစ္လာျပိုး
ေျမာက္ပင္ိုးမွာ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးအမခာိုးစ ေနထင္ရာ ေဒသျဖစ္လာခသ့သည္။၂၆ ရခင္ေဒသတြင္ ဂခပန္ာႏွင့္ ျဗတသခွတ့ ထပ္တက္ေတြ႕ခသ့ေသာေၾကာင့္ စစ္ေျမျပင္ျဖစ္ခသ့ရသည္။ ျဗတသခွတ႔က ေဒသခံရဟင္ဂခာတ႔၏ အကူအညီျဖင့္ ဂခပန္မခာိုးက စစ္ဆင္ာႏႊသခသ့ၾကသည္။ ရဟင္ဂခာတ႕သည္ V. Force ေခၚ ျပည္သူ႕စစ္က ဖြ႔ေ သ ပိုးခသ့သည္။ ကမၻာစစ္ အေျခေနေျပာင္ိုးလသလာမႈေၾကာင့္ ဂခပန္တ႕လည္ိုး ေနာက္ဆတ္ခသ့ရျပီိုး ျဗတသခွတ႕က ရခင္ေဒသ႕ ျပန္လည္၀င္ ေရာက္ သမ္ိုးပက္ခသ့သည္။၂၇ ျဗတသခွတ႔၀င္ေရာက္လာေသာအခ ရခင္ေျမာက္ပင္ိုးတြင္ Central Peace Committe ေခၚ ျငမ္ိုးခခမ္ိုး ေရိုးအဖြ႔က သ ဖြ႔စ သ ည္ိုးၿပီိုး ထအဖြ႕သ စည္ိုးက ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုး အရ္မရ္မီယာက ဥကၠဌအျဖစ္ တာ၀န္ယူ စီမံေဆာင္ရြက္ 6
ခသ့သည္။ ထေကာ္မရွင္က ေဒသတည္ျငမ္ ေအိုးခခမ္ိုးလာေအာင္ေဆာင္ရြက္ာႏင္ခသ့သည္။၂၈
လြတ္လပ္ေရိုးၾက်ဳိုး
ပမ္ိုးမူ့ကာလတြင္ ရဟင္ဂခာမခာိုးသည္ ဗလ္ခခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္ိုး ဦိုးေဆာင္ေသာ ဖဆပလ အဖြ႕သ ၾကီိုးနွင့္ပူိုးေပ င္ိုးျပီိုး လံိုးဝ လြတ္လပ္ေရိုးရရွေအာင္ တက္တက္္ၾကြၾကြပ ၀င္ခသ့သည္။ လြတ္လပ္ေသာျမန္မာ နင္ငံအတြက္ တင္ိုးျပ်ဳ ျပည္ျပ်ဳမွ
၁၉၄၇
ဖြ႔စ သ ည္ိုးအပ္ခခ်ဳပ္ပံအေျခခံဥပေဒ
ရာတြင္လည္ေကာင္ိုး၊
ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးမခာိုးမွ
ေရိုးဆြရ သ ာတြင္လည္ိုးေကာင္ိုး၊
ကယ္စာိုးလွယ္ေတာ္မခာိုးအျဖစ္
အျပီိုးသတ္
ဦိုးအဒူဂဖာရ္ာႏွင့္
အတည္ျပ်ဳ ဦိုးဆူလ္တန္
အာမတ္တ႔ ပ ဝင္ခသ့သည္။၂၉ ၁၉၄၆ မတ္လတြင္ ဗလ္ခခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္ိုးသည္ စစ္ေတြျမ်ဳ႕သ႔ ေရာက္ရွခသ့ရာ မြတ္စလင္ ေခ င္ိုးေဆာင္မခာိုးာႏွင့္ေတြ႔ဆံၿပီိုး
"မြတ္စလင္လူထ ကၽြန္ေတာ္တ႔နွင့္ လက္တြေ သ စလ၏၊ ကၽြန္ေတာ္
Blank Cheque ေပိုးလ၏၊ ေသအတူရွင္အမွခေပ ့။ မမတ႔လရာက ေတာင္ိုးၾကပ ၊ ကၽြန္ေတာ္ တတ္ာႏင္သ ေလာက္လက္ေလခာေပိုးမည္၊ တင္ိုးရင္ိုးသာိုးကြေ သ နလခွင္ ဗမာျပည္လြတ္လပ္ေရိုးရရန္ ခက္ခသလမ့္မည္" ဟ မန္႔ ၾကာိုးခသ့သည္။၃၀ ျမန္မာနင္ငံသည္ ေအာင္ဆန္ိုးအက္တလီစာခခ်ဳပ္ာႏွင့္ ာႏအက္တလီစာခခ်ဳပ္တ႔အရ လံိုးဝ လြတ္လပ္ေသာ ျပည္ ေထာင္စသမၼတာႏင္ငံ ျဖစ္လာခသ့သည္။ ၁၉၅၀ ခနွစ္တြင္ ကခင္ိုးပေသာ ေရြိုးေကာက္ပြသ၌ ရခင္ေဒသရွ ရဟင္ဂခာ လူမခ်ဳိုးမခာိုးသည္ နင္ငံသာိုး အခြင့္အေရိုးျဖစ္ေသာ မသေပိုးခြင့္၊ အေရြိုးခခယ္ခံပင္ခြင့္တ႕က အျပည့္အဝရရွ ျပီိုး
မမတ႔၏ကယ္စာိုးလွယ္မခာိုးက
လႊတ္ေတာ္အသီိုးသီိုးသ႔
ေရြိုးခခယ္တင္ေျမာက္ခသ့သည္။
ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုး
လႊတ္ေတာ္ ကယ္စာလွယ္မခာိုးက မမတ႔သည္ ေရွိုးပေ၀သဏီမွစ၍ ျမန္မာနင္ငံနယ္နမတ္အတြင္ိုး မွီတင္ိုးေန ထင္လာခသ့ၾကသည့္ တင္ိုးရင္ိုးသာိုး လူမခ်ဳိုးတစ္မခ်ဳိုးျဖစ္သည္က သမင္ိုးအေထာက္အထာိုးမခာိုးျဖင့္ တင္ျပၾကရာ နင္ငံေတာ္အၾကီိုးအကသမခာိုးက လက္ခံအသမွတ္ျပ်ဳခသ့ၾကသည္။ နင္ငံေတာ္သမၼတ စပ္ေရႊသက္က လည္ိုးေကာင္ိုး၊ ာႏင္ငံေတာ္ ဝန္ၾကီိုးခခ်ဳပ္-ဦိုးာႏကလည္ိုးေကာင္ိုး၊ ဒတယဝန္ၾကီိုးခခ်ဳပ္နွင့္ ကာကြယ္ေရိုးဝန္ၾကီိုး ဦိုးဘေဆြက လည္ိုး ေကာင္ိုး၊ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးမခာိုးသည္ အျခာိုးတင္ိုးရင္ိုးသာိုးမခာိုးနည္ိုးတူ ျမန္မာနင္ငံအတြင္ိုး နွစ္ေပ င္ိုးမခာိုးစြာေနထင္ လာ ခသ့ၾကေၾကာင္ိုးာႏွင့္ တင္ိုးရင္ိုးသာိုးလူမခ်ဳိုးမခာိုးျဖစ္ေၾကာင္ိုး လူထမန္႔ခြန္ိုးတြင္ ထည့္သြင္ိုး မန္႕ၾကာိုးခသ့ပ သည္။၃၁ ျမန္မာနင္ငံတြင္ လြတ္လပ္ေရိုးနွင့္အတူ ေရာင္စံေသာင္ိုးကခန္ိုးသူမခာိုးလည္ိုး ေပၚေပ က္လာခသ့ရာ ရခင္ ေဒသတြင္လည္ိုး ရခင္ကြန္ျမ်ဴနစ္ လက္နက္ကင္မခာိုးာႏွင့္ ရခင္ေျမာက္ပင္ိုးတြင္ မူဂခာဟစ္ လက္နက္ကင္မခာိုး ေပၚ ေပ က္ခသ့သည္။ ရဟင္ဂခာလႊတ္ေတာ္ ကယ္စာလွယ္မခာိုးာႏွင့္ လူထေခ င္ိုးေဆာင္မခာိုးက ျမန္မာ့တပ္မေတာ္နွင့္ လက္နက္ကင္ မူဂခာဟစ္မခာိုးၾကာိုးတြင္ ရင္ၾကာိုးေစ့ေပိုးခသ့ရာ လြတလ ္ ပ္ေသာ ျမန္မာ့သမင္ိုး၌ ပထမဆံိုးေသာ လက္နက္နွင့္ျငမ္ိုးခခမ္ိုးေရိုး သေဘာတူညီခခက္က ရယူနင္ခသ့သည္။ ၁၉၆၁-ခာႏွစ္
န၀င္ဘာ
လူထအစည္ိုးအေ၀ိုးပၾြသ ကီိုးသ႔ ေအာင္ၾကိုး၊
၁၅
ရက္ေန႔တြင္
ေမယနယ္ျခာိုးခရင္၊
ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ကယ္စာိုး
ဒ-ကာကြယ္ေရိုးဦိုးစီိုးခခ်ဳပ္(ေရ)၊
ေမာင္ေတာျမ်ဳ႕၌၊
ဒ-ကာကြယ္ေရိုးဦိုးစီိုးခခ်ဳပ္(ၾကည္ိုး)၊
ဗလ္မူိုးခခ်ဳပ္သန္ိုးေဖ၊
ကခင္ိုးပေသာ ဗလ္မူိုးခခ်ဳပ္
နယ္ျခာိုးေဒသအပ္ခခ်ဳပ္ေရိုးအရာရွခခ်ဳပ္
ဗလ္မူိုးၾကီိုးေစာျမင့္တ႔ တက္ေရာက္ခသ့ၾကျပီိုး မန္႔ခြန္ိုးအသီိုးသီိုး မန္႔ၾကာိုးခသ့ပ သည္။ ထမန္႔ခြန္ိုးမခာိုးတြင္ ရဟင္ဂခာ
7
လူမခ်ဳိုးမခာိုးသည္
ျမန္မာတင္ိုးရင္ိုးသာိုးမခာိုးျဖစ္ေၾကာင္ိုး၊
၎တ႔အာိုးလံိုးက
တင္ိုးရင္ိုးသာိုးအခြင့္
အေရိုး
အျပည့္အဝ ေပိုးမည္ျဖစ္ေၾကာင္ိုး၊ ၎တ႔၏အခြင့္အေရိုးမခာိုးက အျပည့္အ၀ကာကြယ္ေပိုးမည္ ျဖစ္ေၾကာင္ိုး ေမယေဒသကလည္ိုး ဖြံျဖ်ဳိုးတိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပိုးမည္ျဖစ္ေၾကာင္ိုး ကတကဝတ္ေပိုး ခသ့သည္။
၃၂
လက္နက္ကင္မူဂခာဟစ္မခာိုးကလည္ိုး ျပည္ေထာင္စျမန္မာနင္ငံေတာ္အစိုးရကယ္စာိုး ေပိုးခသ့ေသာ ကတ က၀တ္မခာိုးက ယံၾကည္ျပီိုး မမတ႔၏ လက္နက္မခာိုးက နင္ငံေတာ္ အစိုးရထံ အပ္ာႏွင္ိုးေပိုးခသ့သည္။ နင္ငံေတာ္ အစိုးရက
ရဟင္ဂခာတင္ိုးရင္ိုးသာိုးမခာိုး၏
ယဥ္ေကခိုးမႈ႔နင့္
ဘာသာစကာိုးက
ျမွင့္တင္ေပိုးသည့္
အေနျဖင့္
နင္ငံေတာ္ပင္ ျမန္မာ့အသံမွ ၁၉၆၁ ေမလ ၁၅ ရက္မွစတင္၍ နင္ငံေတာ္အစိုးရအဖြ႕သ ၏ ဆံိုးျဖတ္ခခက္ျဖင့္ တပတ္လခင္ ၃ ၾကမ္ အသံလႊင့္ရန္ အမန္႕ထတ္ျပန္ခသ့သည္။ ထအသံလႊင့္ အစီစဥ္၌ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုး ဦိုးဘထြန္ိုး က အစီအစဥ္မႈိုးအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခသ့သည္။၃၃ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးမခာိုးက ျမန္မာနင္ငံရွ တျခာိုးတင္ိုးရင္ိုးသာိုးမခာိုးက ရင္ိုးနွီိုးသကၽြမ္ိုးလာေစရန္အလ႔ငွာ ကာကြယ္ေရိုး၀န္ၾကီိုးဌာနက ထတ္ေ၀သည့္ တပ္မေတာ္ ေခတ္ေရိုးစာေစာင္ ာႏွင့္ တပ္မေတာ္ ေရွိုးေရိုးစာ ေစာင္တ႔တြင္ ရဟင္ဂခာလူမခိုးအေၾကာင္ိုး ေရိုးသာိုးေဖၚျပခသ့သည္။၃၄ ထ႕အျပင္ စီမံ ခန္႔ခြသမႈ႔ လအပ္ခခက္အရ ရဟင္ဂခာ လူမခ်ဳိုးအမခာိုးစေနထင္ေသာ ေမာင္ိုးေတာ၊ ဘူိုးသိုးီ ေတာင္ာႏွင့္၊ ရေသ့ေတာင္ ျမ်ဳ႕နယ္မခာိုးပ ၀င္ေသာ ေမယနယ္ျခာိုးခရင္က ဖြ႕သ စည္ိုးေပိုးခသ့ရာ ေဒသခံ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုး ဝန္ထမ္ိုးမခာိုးက ဦိုးစာိုး ေပိုးခန့္အပ္ျခင္ိုး၊ ေမယရသတပ္ရင္ိုးက ဖြ႔စ သ ည္ိုးေပိုးခသ့ျခင္ိုး စသည္ျဖင့္ ရဟင္ဂခာတင္ရင္ိုးသာိုးမခာိုးအာိုး အပ္ခခ်ဳပ္ေရိုး ယာႏရာိုး၌ ပ ဝင္ေစျပီိုး တရာိုးဥပေဒစိုးမိုးေရိုးာႏွင့္ ရပ္ရြာအပ္ခခ်ဳပ္ေရိုးတ႔က ရယူနင္ခသ့သည္။၃၅ ဗလ္ခခ်ဳပ္ၾကီိုးေန၀င္ိုး ဦိုးေဆာင္ေသာ ျမန့္မာ့တပ္မေတာ္သည္ ၁၉၆၂ မတ္လ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ျပည္ သူလူထက ေရြိုးခခယ္တင္ေျမာက္ခသ့ေသာ ပထစအစိုးရက ဖခက္သမ္ိုးျပိုး နင္ငံေတာ္ အာဏာက သမ္ိုးယူခသ့သည္။ တပ္မေတာ္မွ
ေတာ္လွန္ေရိုးေကာင္စီဖ႕ြသ ကာ
နင္ငံေတာ္
အခခ်ဳပ္အျခာအာဏာက
စီမံအပ္ခခ်ဳပ္ခသ့သည္။
ေတာ္လွန္ေရိုးေကာင္စီအစိုးရကလည္ိုး ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုး၏ တင္ိုးရင္ိုးသာိုး၊ နင္ငံသာိုး ျဖစ္တည္မႈ႕က အသအမွတ္ ျပ်ဳရံမက ျမန္မာ့အသံတင္ိုးရင္ိုးသာိုးလူမခ်ဳိုးတ႔၏ ဘာသာစကာိုး အစီအစဥ္တြင္လည္ိုး ၁၉၆၅ ခနွစ္အထ ရဟင္ဂခာ ဘာသာစကာိုးျဖစ္ အသံလႊင့္ေစခသ့သည္။ နင္ငံေတာ္မွ ၾကီိုးမွ်ဴိုးကခင္ိုးပသည့္ အခမ္ိုးအနာိုး၌လည္ိုး တင္ိုးရင္ိုးသာိုး လူမခ်ဳိုးအစီအစဥ္မခာိုးတြင္ ပ ၀င္ေဆာင္ရြက္ေစခသ့သည္။၃၆ ၁၉၆၅ ေနာက္ပင္ိုးမွစ၍ ဗလ္ခခ်ဳပ္ၾကီိုးေန၀င္ိုးသည္ ဖက္စစ္စနစ္ ာႏွင့္ ဆရွယ္လစ္စနစ္ သေဘာ တရာိုးမခာိုး ေရာောႏွာပ ၀င္သည့္ ျမန္မာ့နည္ိုးျမန္မာ့ဟန္ ဆရွယ္လစ္စနစ္ က စတင္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ခသ့ သည္။ ထစနစ္က အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ Totalitarianism ေခၚ တစ္ပ တီအာဏာရွင္ စနစ္ျဖင့္ အပ္ ခခ်ဳပ္ခသ့သည္။ ထတစ္ပ တီအာဏာရွင္စနစ္ျဖင့္ အပ္ခခ်ဳပ္လသူတ႔သည္ Samuel P. Huntington အဆအရ လူမႈအသင္ိုးအ၀င္ိုးရွ လူမခ်ဳိုးေရိုး၊ ဘာသာေရိုး၊ ကြလ သ ြမ သ ူ့မခာိုးက အသံခချပီိုး Bifurcation ေခၚ လူအ ့ သင္ိုးအဝင္ိုးက အပ္စခြသ
အပ္ခခ်ဳပ္ေလ့ရွၾကသည္။
လူမခ်ဳိုးဘာသာ
မတူသူတ႕အာိုး
အတြင္ိုးရန္သူမခာိုးအျဖစ္
ပံေဖာ္ေလ့
ရွၾကသည္။၃၇ အျမသတေစ ကြလ သ မ ြသ ႈမခာိုးက မေကာင္ိုးသည့္ဖက္သ႔ခခသ႕ထြင္၍ နင္ငံေရိုး၊ စီိုးပြာိုးေရိုး အပ္ခခ်ဳပ္ေရိုး၊
8
ပညာေရိုးနယ္ပယ္အသီိုးသီိုးမွ
ပထတ္ေလ့ရွၾကသည္။
လူမခ်ဳိုးေရိုး
ခြျသ ခာိုးမႈ
ေပၚလစီမခာိုး၊
မူ၀ ဒမခာိုး
(Exclusionary Policies) သည္ ေတာ္လွန္ေရိုး၀ ဒျဖန္႔မႈ႔၌ ေပ င္ိုးစပ္သြာိုးသည့္အခ လူမခ်ဳိုးတန္ိုးသတ္ျဖတ္မႈ႔ ကသ့သ႔ေသာ အေျခအေနမခာိုးသ႔ ဦိုးတည္သြာိုးနင္သည္။၃၈ ျမန္မာနင္ငံတြင္ ယခလက္ရွ ၾကံ်ဳေတြ႕ေနရေသာ ရဟင္ဂခာ ျပသနာအပ အ၀င္ တင္ိုးရင္ိုးသာိုး လူမခ်ဳိုးမခာိုး နွင့္ ျငမ္ခခမ္ိုးေရိုးရယူရန္ခက္ခသေနျခင္ိုး၊ စီိုးပြာိုးေရိုး၊ နင္ငံေရိုး၊ လူမူ့ေရိုး၊ ပညာေရိုးက႑တ႔၌ အဆင့္အတန္ိုး နမ့္ကခေနျခင္ိုး၊ စသည္တ႔ အာိုးလံိုးသည္ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပထာိုးသည့္ မွာိုးယြင္ိုးေသာ ေပၚလစီမူ၀ ဒမခာိုးမွ ျမစ္ဖခာိုးခံလာခသ့သည္။၃၉ ၁၉၇၂ မွစတင္၍ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးတ႔အာိုး စနစ္တကခ ခြျသ ခာိုး ဆက္ဆလ ံ ာသည္က ေတြ႕ ရသည္။ ျပည္ထသေရိုးာႏွင့္ သာသနာေရိုး၀န္ၾကီိုးဌာနမွ ထတ္ေ၀ေသာ တင္ိုးရင္ိုးသာိုးလူမခ်ဳိုးမခာိုးစာရင္ိုး၊ာႏွင့္ ဗလ္ခခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္ိုး ဦိုးစီိုးေရိုးဆခ ြသ သ့ေသာ ၁၉၄၇ ဖြ႔စ သ ည္ိုးပံအေျခခံဥပေဒက ပယ္ဖခက္ျပီိုး တစ္ပ တီစနစ္က အေကာင္ အထည္ေဖာ္နင္ရန္ ၁၉၇၄ ဖြ႕သ စည္ိုးပံ အေျခခံဥပေဒက ေရိုးဆြျသ ပဌာန္ိုးခသ့သည္။ ထဖြ႔စ သ ည္ိုးပံ အေျခခံဥပေဒ ေရိုးဆြသ ရာတြင္လည္ေကာင္ိုး၊ အတည္ျပ်ဳျပဌာန္ိုးရာတြင္လည္ေကာင္ိုး၊ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးကယ္စာိုးလွယ္မခာိုး ပ ၀င္ခသ့ၾက သည္။ ထဖြ႕သ စည္ိုးပံကအေျခခံ၍
တက္လာေသာ မဆလအစိုးရလက္ထက္တြင္လည္ိုး ရဟင္ဂခာမခာိုးသည္
နင္ငံေတာ္ အဆင့္၊ ျပည္နယ္အဆင္၊့ ျမ်ဳ့နယ္အဆင့္ တ႔တြင္ တာ၀န္ထမ္ိုးေဆာင္ခြင့္ရခသ့ၾကသည္။ အမႈ႔ထမ္ိုး အရာထမ္ိုးအျဖစ္လည္ိုး တာ၀န္မခာိုးထမ္ိုးေဆာင္ခသ့ၾကသည္။ နင္ငံသာိုးအခြင့္အေရိုးမခာိုးျဖစ္ၾကေသာ မသေပိုးခြင့္နွင့္ ေရြိုးခခယ္ခံခြင့္ မခာိုး စသည့္အခြင့္အေရိုးမခာိုးက ရရွခံစာိုးခသ့သည္။ အျခာိုးတဘက္တြင္လည္ိုး ရခင္အစြန္ိုးေရာက္တ႔၏ အေနာက္တခ ံ ိုးလျခံ ံ ်ဳေရိုး ဟူေသာ ၀ ဒျဖန္႔လႈပ္ ေဆာ္မႈ႔ာႏွင့္ တစ္ပ တီစနစ္၏ လူမခိုးချြသ ခာိုးေရိုးေပၚလစီတ႔က စနစ္တကခ အေကာင္ထည္ေဖၚခသ့သည္။ အကခ်ဳိုးဆက္ အာိုးျဖင့္ ရဟင္ဂခာတ႔၏ တင္ိုးရင္ိုးသာိုးာႏင္ငံသာိုးျဖစ္တည္မႈ႔က အျခာိုးတင္ိုးရင္ိုးသာိုးမခာိုးအျမင္၌ သံသယ၀င္လာ ေအာင္ လႈံ႕ေဆာ္ဖန္တီိုးခသ့သည္။၄၀ ၁၉၇၄ ခနွစ္တြင္ နင္ငံေတာ္အစိုးရသည္ ရခင္ေဒသက ရခင္ျပည္နယ္အျဖစ္ ေျပာင္ိုးလသသတ္မွတ္ ေပိုးရာ ရခင္လူမခ်ဳိုးမခာိုးသည္ ျပည္နယ္အပ္ခခ်ဳပ္ေရိုးတြင္ လႊမ္ိုးမိုးလာခသ့ၾကသည္။ ရခင္အစြန္ိုးေရာက္ အမခ်ဳိုးသာိုး ေရိုး၀ ဒီမခာိုးက မမတ႔ လခခင္သည့္ပံစံျဖင့္ ေပၚလစီမခာိုး စီမံကန္ိုးမခာိုး ခခမွတ္ျပီိုး ရဟင္ဂခာတ႔၏ အခြင့္အေရိုးမခာိုး က ကန္႔သတ္ပ ၀င္လာခသ့ၾကသည္။ ၁၉၇၈ခနွစ္တြင္ နဂ ိုးမင္ိုးစစ္ဆင္ေရိုးအမည္ျဖင့္ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးမခာိုး လက္ ၀ယ္ရွ အမခ်ဳိုးသာိုးမွတ္ပံတင္ကဒ္မခာိုးနွင့္ အမ္ေထာင္စစာရင္ိုးက သမ္ိုးဆည္ိုးျပီိုး ဖမ္ိုးဆီိုးမႈ႔ာႏွင့္ ျခမ္ိုးေျခာက္မႈ႔မခာိုး ျပ်ဳလပ္ခသ့သည္။ ထသ႔ နွပ္ကြပ္လာခသ့သည့္အတြက္ ရခင္ျပည္နယ္ရွ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုး
ာႏွစ္သန္ိုးေကခာ္သည္
ဘဂၤလာိုး ေဒိုးရွ္႕နင္ငံသ႔ ထြက္ေျပိုးခလံူခသ့ၾကရသည္။၄၁ ျမန္မာအစိုးရာႏွင့္
ဘဂၤလာိုးေဒရွ္႕အစိုးရတ့၏
နွစ္ဘက္
သေဘာတူညီခခက္အရ
အဆပ
ရဟင္ဂခာ ဒကၡသည္မခာိုးက ၁၉၇၉ တြင္ ျမန္မာနင္ငံသ႔ ျပန္လည္ေခၚယူခသ့ေသာ္လည္ိုး ရဟင္ဂခာိုးမခာိုးအေပၚ ခြျသ ခာိုး ဆက္ဆံမ႔မ ႈ ခာိုး၊ ၎တ႕၏ အခြင့္အေရိုးဆံိုးရံႈိုးမႈ႔မခာိုး ျပီိုးဆံိုးသြာိုးခသ့ျခင္ိုးမရွပ ။ အကခ်ဳိုးဆက္အာိုးျဖစ္ ရဟင္ဂခာ 9
လူမခ်ဳိုးမခာိုး၏ စီိုးပြာိုးေရိုး၊ ပညာေရိုးာႏွင့္ လူေနမႈ႔ဘဝဆင္ရာ က႑အသီိုးသီိုးတ႔တြင္ အဆင့္အတန္ိုး နမ့္ကခသြာိုး ျပီိုး လူေနမႈ႔ဘ၀ ခၽြတ္ျခံ်ဳကခခသ့သည္။ ထ႔အျပင္ မဆလတစ္ပ တီအာဏာရွင္ အစိုးရသည္ ၎တ႕၏လူမခ်ဳိုး ေရိုးချြသ ခာိုးဆက္ဆံသည့္ ေပၚလစီက တစ္ဆင့္တိုးျမွင့္၍ အေကာင္ထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္လသည့္ အေနျဖင့္ ၁၉၈၂-တြင္
၁၉၄၇ာႏွင့္
အဆင့္တန္ိုးချြသ ခာိုးေစသည့္
၁၉၇၄
အေျခခံဥပေဒျပဌာန္ိုးခခက္မခာိုးက
ာႏင္ငံသာိုးဥပေဒ
တစ္ရပ္က
မခက္ကြယ္ျပ်ဳလွခက္
ေရိုးဆြျသ ပဌာန္ိုးခသ့သည္။
ာႏင္ငံသာိုးမခာိုးအာိုး ဤဥပေဒေၾကာင့္
ာႏင္ငံသာိုးမခာိုးက လူမခ်ဳိုးာႏွင့္ ဘာသာအေပၚအေျခခံသည့္ ခြျသ ခာိုးဆက္ဆံရန္ စနစ္တကခ လမ္ိုးခင္ိုးေပိုးခသ့သည္။၄၂ တစ္ပ တီအာဏာရွင္စနစ္၏ လြမ သ ွာိုးေသာ မူ၀ ဒမခာိုးာႏွင့္ ညံဖခင္ိုးေသာ စီမံခန္႔ခြသမႈ႔တ႔ေၾကာင့္ ျမန္မာာႏင္ငံ ၏ စီိုးပြာိုးေရိုး၊ လူမႈေရိုး၊ ပညာေရိုး၊ ာႏင္ငံေရိုး၊ ာႏင္ငံတကာဆက္ဆံေရိုး စသျဖင့္ ာႏင္ငံေတာ္၏ က႑အာိုးလိုးံ ပခက္ စီိုးယယြင္ိုးလာခသ့သည္။ ထအခ လူထအတြင္ိုး မေၾကနပ္မႈ႔မခာိုး မခာိုးျပာိုးလာၿပီိုး ေကခာင္ိုးသာိုးမခာိုးာႏွင့္ လူထအံၾကြမႈေၾကာင့္
၁၉၈၈တြင္
တစ္ပ တီအာဏာရွင္စနစ္
ဖခက္သမ္ိုးခသ့ရသည္။
စစ္တပ္က
ျပန္လည္
အာဏာသမ္ိုးယူၿပီိုး ရ ဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးမခာိုးအေပၚထာိုးရွခသ့ေသာ ကန္႔သတ္ခခက္မခာိုးအနက္ အခခ်ဳ႕က ေျဖေလခာ့ ေပိုးခသ့ရသည္။ ၁၉၉၀ ေရြိုးေကာက္ပတ ြသ ြင္လည္ိုး ပ ၀င္ာႏင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပိုးခသ့ၿပီိုး ရဟင္ဂခာတ႔က မမတ႔၏ လႊတ္ေတာ္ကယ္စာိုး
လွယ္မခာိုးက
ေရြိုးခခယ္တင္ေျမွာက္ခြင့္ရခသ့သည္။
၁၉၉၀-
ေရြိုးေကာက္ပြသ
ရလဒ္က
မခက္ကြယ္ျပ်ဳကာ အာႏင္ရပ တီ အာိုး အစိုးရဖြ႔သခြင့္ မေပိုးခသ့ပ ။ ရဟင္ဂခာတ႔အေပၚလည္ိုး ကန္႔သတ္မႈ႔မခာိုးက ယခင္ထက္ အဆမတန္ တိုးျမွင့္ ေဆာင္ရြက္လာခသ့သည္။ ဌာနေပ င္ိုးစံမွ ပဂ်ဳလ္မခာိုးပ ၀င္သည့္ နစက ေခၚ နယ္စပ္ေဒသ လံျခံ်ဳေရိုးာႏွင့္ကြပ္ကသေရိုး ဌာနက ဖြ႔စ သ ည္ိုး၍ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးတ႔၏ အသြာိုးအလာ၊ စီိုးပြာိုးေရိုး၊ လူမႈ႔ေရိုး၊
ဘာသာေရိုး၊
ပညာေရိုး
စသည္တ႔
က
တိုးျမွင့္ပတ္ပင္ခသ့သည္။
ထအခခန္မွစ၍
ယေန႔အထ
ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးမခာိုးသည္ ျခံစည္ိုးရိုးမသ့ အကခဥ္ိုးစခန္ိုးမခာိုး သဖြယ္ ပတ္ေလွာင္ထာိုးျခင္ိုးခံၾကရသည္။၄၃ ၁၉၈၈ မွစ၍ အပ္ခခ်ဳပ္လာခသ့ေသာ စစ္အစိုးရသည္ ဗဒၶဘာသာက မမတ႕၏ အာဏာတည္ျမသေရိုးအတြက္ တိုးျမွင့္ အသံိုးခခလာခသ့သည္။ ထအခခန္တြင္ လူမခ်ဳိုးေရိုး၊ ဘာသာေရိုး၊ မန္ိုးတီိုးမႈ႕မခာိုးက အေျခခံသည့္ စာအပ္ စာတမ္ိုးမခာိုး၊
တရာိုးေဟာတတ္ေခြမခာိုး
ာႏွင့္ မီဒီယာမခာိုးမွတဆင့္၀ ဒျဖန္႔ခခီမႈ႕မခာိုး
ကခယ္ကခယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျဖစ္
လာခသ့သည္။၄၄ စစ္အစိုးရသည္ ၂၀၀၈ ခနွစ္တြင္ မမတ႕၏ အကခ်ဳိုးစီိုးပြာိုးနွင့္ အာဏာတည္ျမသမႈက အာမခံခခက္ေပိုးမည့္ ဖြ႔စ သ ည္ိုးပံအေျခခံဥပေဒ တစ္ရပ္က ေရိုးဆအ ြသ တည္ျပ်ဳေစခသ့သည္။ ထဖြ႔စ သ ည္ိုးပံ အေျခခံဥပေဒာႏွင့္အညီ ၂၀၁၀ တြင္ ေရြိုးေကာက္ပက ြသ ခင္ိုးပခသ့ရာ
ရဟင္ဂခာ
လူမခ်ဳိုးတ႔လည္ိုး
မမတ႔၏ကယ္စာိုးလွယ္မခာိုးက
ျပည္ေထာင္စအဆင့္
ျပည္နယ္အဆင့္တ႔၌ ေရြိုးခခယ္ တင္ေျမာက္ခသ့သည္။ ရဟင္ဂခာ လႊတ္ေတာ္ကယ္စာိုးလွယ္မခာိုးသည္ ရဟင္ဂခာ အခြင့္အေရိုးမခာိုး ဆံိုးရႈံိုးေနရေသာ အေျခအေနက လႊတ္ေတာ္မွတဆင့္ အစိုးရက တင္ျပခသ့သည္။၄၅ နင္ငံတကာ အသင္ိုးအ၀င္ိုးကလည္ိုး ျမန္မာနင္ငံ၏ လူ႕အခြင့္အေရိုး အေျခအေနက တိုးတက္ေဆာင္ ရြက္ရန္ ဖအာိုးေပိုးလာခသ့သည္။ ျပည္ေထာင္စအစိုးရကလည္ိုး ရဟင္ဂခာ ကယ္စာိုးလွယ္မခာိုး၏ ေတာင္ိုး ဆခခက္ 10
မခာိုး နွင့္ နင္ငံတကာ အသင္ိုးအ၀င္ိုး၏ တက္တန ြ ္ိုးခခက္မခာိုးေၾကာင့္ ရဟင္ဂခာမခာိုး အေပၚထာိုးရွသည့္ ကန့္သတ္ မႈမခာိုး က ေျဖေလခာ့ေပိုးမည္ဟ ကတေပိုးခသ့သည္။ အစြန္ိုးေရာက္ အမခ်ဳိုးသာိုးေရိုး၀ ဒီမခာိုး၏ နူိုးေဆာ္မႈ႔ေၾကာင့္ ရခင္ျပည္နယ္တြင္ ၂၀၁၂ ေမလမွ
စတင္ျပီိုး အဓကရဏ္ိုးမခာိုး
ျဖစ္လာခသ့ၾကသည္။ ထအခခန္အခ သည္
တရတ္နင္ငံ ကူမင္ိုးေဒသာႏွင့္ ရခင္ျပည္နယ္ ေကခာက္ ျဖ်ဴတ႔က ဆက္သယ ြ ္ထာိုးသည့္ ေရနံနွင့္ သဘာ၀ ဓ တ္ေငြ႕ ပက္လင္ိုးမခာိုးက တည္ေဆာက္ေနျခင္ိုးအာိုး ေဒသခံျပည္သူမခာိုးက ဆန္႔ကခင္ကန္႔ကြက္ အခခန္ာႏွင့္ တက္ဆင္ေနပ သည္။
အခခ်ဳ႔နင္ငံေရိုး
သဘာ၀ဓ တ္ေငြ႕ပက္လင္ိုးနွင့္ အပ္စတစ္စက
သေတသီမခာိုးက
ရခင္ျပႆနာက
ဆန္႕ကခင္ကန္႕ကြက္ေတာင္ိုးဆမႈမခာိုးမွ
ၾက်ဳိုးကင္ေဆာင္ရြက္ခသ့သည္ဟ
သံိုးသပ္
အာရံ
တင္ျပၾကသည္။
အထက္ပ
ေရနံနွင့္
လႊသေျပာင္ိုးသည့္
အေနျဖင့္
မည္သ႔
ပင္ျဖစ္ေစကာမူ
ထလူမႈေရိုးျပႆနာေၾကာင့္ နွစ္ဘက္အပ္စမွ အသက္အိုးအမ္စည္ိုးစမ္မခာိုး ဆံိုးရႈံိုးခံခသ့ရသည္။ ရဟင္ဂခာမခာိုးမွာမူ အထနာခသ့ၾကသည္။ ရဟင္ဂခာဦိုးေရ ၁၄၀၀၀၀ေကခာ္တ႔ အိုးအမ္စည္ိုးစမ္ဆံိုးရႈံိုးခသ့ရျပီိုး ဒကၡသည္ စခန္ိုးမခာိုးသ႔ ေရာက္ခသ့ရပ သည္။
အသက္အိုးအမ္ဆိုးံ ရႈံိုးမႈမခံရေသာ
ရဟင္ဂခာတ႔လည္ိုး
လံျခံ်ဳေရိုးက
အေၾကာင္ိုးျပကာ
၀မ္ိုးစာရွာခြင့္၊ ေကခာင္ိုးတက္ခြင့္၊ ေဆိုးကသခြင့္၊ သြာိုးလာခြင့္ ပတ္ပင္ထာိုးျခင္ိုးခံရျပီိုး အကခဥိုး္စခန္ိုးမခာိုးသဖြယ္ မမတ႔၏ရပ္ရြာမခာိုး၌ ပတ္ေလွာင္တာိုးျခင္ိုး ခံၾကရသည္။၄၆ လူမခိုးေရိုးအဓကရဏ္ိုးဟဆေသာ္လည္ိုး အိုးအမ္ဖခက္ဆီိုးခံရေသာ ရခင္လူမခ်ဳိုးမခာအာိုး အစိုးရစီမံကန္ိုး မခာိုးျဖင့္ ျပန္လည္ေနရာခခထာိုးျပီိုး ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးမခာိုးမွာမူ မမတ႔စြန္ခြာလာခသ့ရသည့္ ရပ္ရြာမခာိုး၊ ေျမေနရာမခာိုး၊ လပ္ငန္ိုးမခာိုးနွင့္ ဆင္ခန္ိုးမခာိုးက ယခအခခန္ထမရ ရွေသိုးပ ။ ယခအခ တြင္ ရဟင္ဂခာမခာိုးမွာ အစာေရစာ မလံေလာက္ျခင္ိုး ေနရာထင္ခင္ိုးအဆင္မေျပျခင္ိုး အ၀တ္အစာိုးလံေလာက္စြာမရွျခင္ိုး ကခန္ိုးမာေရိုးေစာင့္ေရွာက္ မႈ မရရွျခင္ိုး၊ ပညာသင္ခြင့္မရျခင္ိုး အသက္ေမြိုး၀မ္ိုးေကခာင္ိုးျပ်ဳလပ္ျခင္ိုး မရရွ ျခင္ိုး၊ လြတ္လပ္စာြ သြာိုးလာခြင့္နွင့္ ယံၾကည္ကိုးကြယ္ခြင့္ မရျခင္ိုး စသည့္ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရိုးမခာိုး ဆံိုးရႈံိုးခံၾကရသည္။ ထမခွမကေသိုး ရဟင္ဂခာ လူမခ်ဳိုးမခာိုး ေခတ္အဆက္ဆက္က ခံစာိုးခြင့္ရရွခသ့ေသာ မသေပိုးခြင့္ ကယ္စာိုးလွယ္အျဖစ္အေရြိုးခံခြင့္ စသည္တ႔က လည္ိုး ဦိုးသန္ိုးစန္ အစိုးရလက္ထက္၌ပင္ဆံိုးရံူိုးျခင္ိုး ခံၾကရပ သည္။ ၎တ႔လက္ဝယ္တြင္ရွေသာ ယာယီသက္ ေသခံကဒ္မခာိုးကလည္ိုး ျပန္လည္သမ္ိုးယူခသ့သည္။ ထသ႔ျဖင့္ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုးတ႔မွာ မေသခခာမေရရာ လံျခံ်ဳမႈ ကင္ိုး မသ့ေသာဘဝ၌ ေမခွာ္လင့္ခခက္ကင္ိုးမသ့စြာ ေနထင္ၾကရပ သည္။၄၇ ၂၀၁၄ ခနွစ္တြင္
UNFPA နွင့္ နင္ငံတကာမွ အလွ်ဴရွင္နင္ငံမခာိုး၏ပံ့ပ႔ကူညီမႈျဖင့္ တစ္နင္ငံလံိုး သန္ိုး
ေခ င္စာရင္ိုးေကာက္ခသ့ရာ ရဟင္ဂခာမခာိုးက မမတ႔၏လူမခ်ဳိုးအမည္ျဖင့္စာရင္ိုးေပိုးသြင္ိုးနင္သည္ဟ လဝက ဝန္ၾကီိုး ဌာနမွ အၾကမ္ၾကမ္တင္ပင္ေဆြိုးောႏြိုးခသ့ေသာ္လည္ိုး ေနာက္ဆံိုးတြင္ ရဟင္ဂခာမခာိုးက သန္ိုးေခ င္စာရင္ိုး၌ ပ ဝင္ခြင့္ မေပိုးခသ့ပ ။
၂၀၁၅
ေရြိုးေကာက္ပက ြသ ခင္ိုးပရာတြင္လည္ိုး
ရဟင္ဂခာကယ္စာိုးျပ်ဳနင္ငံေရိုးပ တီမခာိုးက
ေရြိုး
ေကာက္ပေ ြသ ကာ္မရွင္မွ ေရြိုးေကာက္ပတ ြသ ြင္ ပ ဝင္ခြင့္ရွသည္ဟေျပာၾကာိုး၍ ကယ္စာိုးလယ ွ ္စာရင္ိုး တင္သြင္ိုး ခြင့္ျပ်ဳခသ့သည္။ သ႔ရာတြင္ ေရြိုးေကာက္ပက ြသ ခင္ိုးပေပိုးသည့္အခ ရဟင္ဂခာလူမခ်ဳိုး ကယ္စာိုးလွယ္မခာိုးက နင္ငံသာိုး ျဖစ္ပ လခက္ ပ ဝင္အေရြိုးခံခြင့္ မျပ်ဳခသ့ေပ။၄၈ 11
၉.၁၀.၁၆ မွစ၍ ေမာင္ေတာအၾကမ္ိုးဖက္မႈက စနစ္တကခဖန္တီိုးလခက္ ရဟင္ဂခာတ႔အာိုး စနစ္တကခ ပစ္သတ္၍လည္ိုးေကာင္ိုး၊ အိုးအမ္စည္ိုးစမ္မခာိုးက မီိုးရႈ႕ဖခက္ဆီိုး၍လည္ိုးေကာင္ိုး မခ်ဳိုးတံိုးသတ္ျဖတ္မႈက အ ေကာင္အထည္ေဖာ္ အေရိုးယူာႏင္ရန္
ေဆာင္ရြက္ေနၾကသည္။
လြတလ ္ ပ္ေရိုးမရခင္ာႏွင့္
ျမန္မာာႏင္ငံအတြင္ိုးသ႔
ာႏင္ငံျခာိုးမွခိုး၀င္လာသူမခာိုးရွပ က
လြတ္လပ္ေရိုးရျပီိုးောႏွာင္ိုးပင္ိုးကာလမခာိုးတြင္
ဥပေဒမခာိုး
ျပဌာန္ိုး
ထာိုးခသ့သည္။ အကယ္၍ ရခင္ျပည္နယ္ရွ မြတ္စလင္မခာိုးသည္ ယခ စြပ္စြသေနသကသ့သ႔ တရာိုးမ၀င္ ၀င္ေရာက္ ေနထင္သူမခာိုး ျဖစ္ေနလွခင္ ယခင္ဖဆပလ၊ ပထစ၊ ေတာ္လွန္ေရိုးေကာင္စီာႏွင့္ မဆလ အစိုးရတ႔က အဘယ့္ ေၾကာင့္ ဥပေဒအရ အေရိုးမယူဘသ ျမ်ဳ႕ရြာတည္ေဆာက္ေနထင္ခြင့္ ေပိုးထာိုးခသ့သနည္ိုး။ လြတ္လပ္ေရိုးရရွျပီိုး ာႏွစ္ေပ င္ိုး ၆၀အ လြန္၂၀၁၂မွစ၍ ခိုး၀င္ဘဂၤ လီဟ အဘယ္ေၾကာင့္တံဆပ္ခတ္လသနည္ိုး။ ဤသည္ ျပည္သက ူ အၾကမ္ိုးဖက္ေနသည့္ အာဏာရွင္စစ္ဗလ္ခခ်ဳပ္မခာိုး စနစ္တကခလပ္ေဆာင္ေနသည့္
Rohingya Genocide
ပင္ျဖစ္ပ သည္။
End Notes: ၁။ Pamela Gutman, Ancient Arakan ၂။ Maurice Collis, Into Hidden Burma ၃။ Cessus of India 1911, Part-1, Report ၄။ Noel F. Singer, Vaisali and the Indianization Pg-(39-40) ၅။ Pamela Gutman, Ancient Arakan Pg-(35-40) ၆။ ဗလ္မွ်ဴိုးဘရွင္ The Coming of Islam to Burma dawn to 1700 AD The Bulliten of Burma Historical Reseach Vol-3 1963 ၇။ Moshe Yegar, Between Integration and Secession; Muslim Communities of Sourthen Philippine, Southen Thailand and Westren Burma Pg-23 ၈ ။ ဗလ္မွ်ဴိုးဘရွင္ The Coming of Islam to Burma dawn to 1700 AD ,Moshe Yegar, Muslims of Burma 1972 Pg-18 ၉ ။ Ibid ၁ ၀ ။ Ibid ၁ ၁ ။ Ibid ၁ ၂ ။ ဦိုးစံသာေအာင္ ရခင္ဒဂၤ ိုးမခာိုး စာ-၇ ၂ -၇ ၆, G.E Harvey History of Burma ၁၃။ Sabastien Marique, Travel of Fray (1629-1643) Pg- 208, 373, 388 ၁၄။ Ibid Pg-285,216 ရခင္ရာဇဝင္သစ္ ဒတယတြသ ၁၉၃၁ ၁၅။ ဦိုးဥာဏ၊ ဓညဝတီ ရာဇဝင္သစ္ကခမ္ိုး စာ-၁၀၃ ၊ ဦိုးသာထြန္ိုးေအာင္ မဟာရာဇဝင္ေတာ္ စာ-၄၁ ၁၆။ ဓညဝတီ ရာဇဝင္သစ္ကခမ္ိုး စာ-၁၂၆၊ ၁၂၇ ၁၇။ ဦိုးစံသာေအာင္ ရခင္ဒဂၤ ိုးမခာိုး စာ-၇၀ ဗလ္မွ်ဴိုးဘရွင္ The Coming of Islam to Burma dawn to 1700 AD ၁၈။ Richard C. Temple, Journal of Burma Reseach Society Vol-15, Pg-1FF ေဒ က္တာသန္ိုးထြန္ိုး ဗဒရ္မကန္ေဆာင္ိုးပ ိုး ၁၉။ Ibid , ဗလ္မွ်ဴိုးဘရွင္ The Coming of Islam to Burma dawn to 1700 AD ၂၀။ Asiatic Research Society, A Comparative Vocabulary of some of the languages spoken in Burmese Empire pg-237 ၂၁။ R. E. Robert, An Account of Arakan Pg-142 ၂၂။ ဦိုးဥာဏ၊ ဓညဝတီ ရာဇဝင္သစ္ကခမ္ိုး စာ-၂၅၇-၂၅၉ ၂၃။ ေဒ က္တာသန္ိုးထြန္ိုး ၂၈.၈.၁၉၉၄ ထတ္ ကလခာမဂဇင္ိုး စာ-၂၇ ၂၄။ ျမန္မာမင္ိုးအပ္ခခ်ဳပ္ပံစာတမ္ိုး ယဥ္ိုးေကခိုးမႈဝန္ၾကီိုးဌာန အတြသ-၄ စာ-၂၅၄ ၂၅။ ဦိုးည်ဳျမ၊ ကန္ိုးေဘာင္ရွာပံေတာ္ စာ-၁၀၉
12
၂၆။ သာသနာ့ေရာင္ဝ ထြန္ိုးေစဖ႔ နဝတအစိုးရထတ္ စာ-၆၇ ၂၇။ Sub-Commissionor, Charles Paton Secret Report 1826 ၂၈။ Census of India 1911 Vol-IX Burma Report Pg-80 ၂၉။ Antony Arwin, Burma Outpost Pg-22-23 ၃၀။ Ibid ၃၁။ Peter Mury, British Military Administration, Northern Arakan Report 1942-43 ၃၂။ ျမန္မာာႏင္ငံသမင္ိုးျဖစ္ရပ္မွန္မခာိုး (၁၉၄၈-၅၈) အတြသ (၁) ၃၃။ ပ ေမာကၡေဒ က္တာေအာင္ေဇာ္ တင္ိုးရင္ိုးသာိုးမြတ္စလင္စာျပ်ဳစာဆပဂ်ဳလ္ေကခာ္မခာိုး ဒတယတြသ စာ-၁၈၇-၁၈၈ ၃၄။ ၂၅.၉.၁၉၅၄ ထတ္ ျမန္မာ့အလင္ိုးသတင္ိုးစာ ၃၅။ ျမန္မာ့အသံ ာႏွစ္ ၃၀ ၃၆။ ျမန္မာ့အသံ ာႏွစ္ ၃၀ ၃၇။ တပ္မေတာ္ေခတ္ေရိုးစာေစာင္ အတြ၁ သ ၂ အမွတ္-၆၊ အမွတ္-၉ ေမယေရွိုးေရိုး ၈.၇.၁၉၆၁ ထတ္ ျမန္မာ့အလင္ိုးသတင္ိုးစာ ၃၈။ ျမန္မာ့စြယ္စံကခမ္ိုး အတြ(သ ၉) စာ-၉၀ ၃၉။ ျမန္မာ့အသံ ာႏွစ္ ၃၀ ေၾကိုးမံသတင္ိုးစာ ၁၉၆၄ ၄၀။ Samuel Huntington, Clement Henry Moore, Authoritarian Politics in Modern Society; The Dynamic of established one party system ၄၁။ Dr. Than Myint Oo, The River of Lost Footsteps ၄၂။ Human Right Watch Report ၄၃။ Ibid ၄၄။ မခ်ဳိုးေပခာက္မွာ စိုးေၾကာက္စရာ၊ ပစၦမရပ္ဝန္ိုး ၄၅။ ၄၆။ Rakhine Commission Report ၄၇။ Ibid ၄၈။ UNFPA Report
13