MAGNA
CHARTA
magazine JA AR 4 | september 2018 | no.86 | www.avdr.nl
DE STATUS VAN HET ERFRECHT
| 10 PO
S VAN E G E COLL
UUR 0 0 . -15 09.00
SAVE THE DATE!
VERDIEPING ERFRECHT
VRIJDAG 14 EN ZATERDAG 15 DECEMBER 2018 THE HONOURABLE SOCIETY OF THE MIDDLE TEMPLE LONDON PROF. DR. B.M.E.M. SCHOLS
HOOGLERAAR RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN
PROF. DR. F.W.J.M. SCHOLS
HOOGLERAAR RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN
PROF. DR. MR. W. BURGERHART
BIJZONDER HOOGLERAAR FISCALE ASPECTEN VAN DE NOTARIËLE RECHTSPRAKTIJK RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN “U wilt toch ook in de sfeer van Kerst in een unieke locatie “The Middle Temple in London” bijgesproken worden over erfrechtelijke thema’s?”
14 EN 15 DECEMBER: LUNCH IN THE HALL 15 DECEMBER: GALADINER PLUS PRESENTATIE ALUMNI ERFRECHT IN THE HONOURABLE SOCIETY OF THE MIDDLE TEMPLE
2 MC Magazine SEPTEMBER 2018
met zijn secretaresse dan met mij...
“ Zij ziet elke
jongere vrouw als een bedreiging...
“
“Hij belt meer
“
...Wij zoeken naar oplossingen, juist als het vertrouwen ver te zoeken is. Wij helpen mensen die uit elkaar gaan, of te maken krijgen met een erfenis en er onderling niet uitkomen, om een passende oplossing te vinden via mediation, collaborative divorce, overleg of procederen. De vijftien aan ons kantoor verbonden advocaten zijn gespecialiseerd in het familie- en/ of erfrecht. Met alles wat daarbij komt kijken, zoals alimentatie, vermogensverdeling, regelingen rond kinderen, uitleg van een testament of de verdeling van een nalatenschap. Wij zetten onze expertise nationaal en internationaal in voor met name de vrije beroepsbeoefenaren, ondernemers en vermogende particulieren.
FAMILIERECHTADVOCATEN, MEDIATORS EN COLLABORATIVE DIVORCE LAWYERS Oranje Nassaulaan 3 1075 AH Amsterdam, tel. 020-5733730 www.deboorderschoots.nl
MC Magazine SEPTEMBER 2018 3
4 MC Magazine SEPTEMBER 2018
BESTE LEZER In samenwerking met de Academie voor de Rechtspraktijk hebben wij (De Boorder Schoots) dit mooie magazine mogen samenstellen. Laat ik beginnen met iets te vertellen over ons kantoor. De Boorder Schoots is in 2002 opgericht door Mirjam Schoots en Marjoleine de Boorder met een eerste vestiging van het kantoor in Naarden-Vesting. Wij wilden het meteen goed doen
en ons motto is altijd geweest: een boutiquekantoor met een Zuidas-mentaliteit. Daarin waren
wij de eerste. De groei van het kantoor nam al snel een vlucht en in 2008 besloten we ook een
vestiging in Amsterdam te openen. De Boorder Schoots is inmiddels uitgegroeid tot een van de meest vooraanstaande nichekantoren op het gebied van het familie- en erfrecht.
Dit magazine gaat alleen over het erfrecht en dat is niet voor niets. Het erfrecht is namelijk sinds 2012 een van onze speerpunten geworden. Priska Voskuil, Eelco Anink en Marjolein
Hees zijn daarin onze specialisten. Ons kantoor onderscheidt zich doordat wij een nuchtere en pragmatische instelling combineren met de juiste mate van betrokkenheid. Dat is vooral ook in het erfrecht belangrijk, omdat er vaak veel verschillende belangen en emoties spelen van
bijvoorbeeld kinderen, stiefkinderen, een nieuwe partner of andere dierbare personen van de
overledene. Die emoties moeten een plek krijgen. Bovendien is het erfrecht complex en gelden er (korte) verjarings- en vervaltermijnen.
De mensen die zich tot ons wenden, willen graag een oplossing. Wij proberen altijd in overleg met alle betrokkenen tot een goede regeling te komen. Wij staan voor een no-nonsense,
duidelijke en oplossingsgerichte aanpak en nemen daarin de leiding. Lopen de standpunten te ver uiteen, dan is een procedure de aangewezen weg. Ook daarin zijn we specialisten.
Met dit magazine willen we u kennis laten maken met een aantal onderwerpen waar wij in onze
praktijk regelmatig mee te maken krijgen. Wij wensen u veel leesplezier en staan uiteraard voor u klaar als dit magazine vragen bij u oproept.
Marjoleine de Boorder
MC Magazine SEPTEMBER 2018 5
Inhoudso 6 MC Magazine SEPTEMBER 2018
De onderneming in het erfrecht
p.12
Ondanks levenstestament toch bewind en/of mentorschap mr. P.P.M. Voskuil-van Dijk
p.16
mr. drs. E.Z. Anink en mr. M.G. Hees mr. drs. E.Z. Anink en mr. M.G. Hees
Wie krijgt de uitkering uit de levensverzekering? mr. M.G. Hees p.22 Internationaal erfrecht
mr. M. van Maanen
Financieel misbruik van ouderen en de juridische mogelijkheden om daar als erfgenaam achteraf iets aan te doen
p.26 p.30
mr. drs. E.Z. Anink
5 vragen aan Guus Sluiter
p.32
opgave
MC Magazine SEPTEMBER 2018 7
Even voorstellen: ONS
ERFRECHTTEAM
Magali van Maanen Salary-partner
8 MC Magazine SEPTEMBER 2018
Marjoleine de Boorder Oprichter & Partner
Priska Voskuil – van Dijk Advocaat/Mediator/Partner
Marjolein Hees Advocaat
Eelco Anink Salary-partner
MC Magazine SEPTEMBER 2018 9
Het erfrecht is een rechtsgebied dat vanwege zijn complexiteit een hoge graad van specialisatie vergt. Ons erfrechtteam bestaat daarom uit advocaten die allemaal met goed gevolg een post-academische specialisatieopleiding hebben gevolgd. Wij bieden daarom specialistische kennis op het hoogste niveau. Veel kennis wil echter nog niet zeggen dat daarmee uw probleem is opgelost. Wat u zoekt is namelijk een oplossing. Wij staan daarom voor een pragmatische, oplossingsgerichte aanpak, waarbij een goede voorlichting van wat haalbaar is uiteraard voorop staat.
Onderwerpen die kunnen spelen en waarover wij u kunnen adviseren en bijstaan, zijn bijvoorbeeld:
Moet ik de erfenis aanvaarden of juist verwerpen?
Hoe werkt de wettelijke verdeling en hoe wordt mijn ‘kindsdeel’ vastgesteld? Ik ben onterfd, wat zijn mijn rechten?
Hoe moet het testament worden uitgelegd?
Wat kan ik doen als er een testament is gemaakt door iemand die dat niet meer kon overzien op dat moment?
Wat kan ik doen als er iemand vóór het overlijden het beheer had over de bankrekening van de overledenen en geld heeft onttrokken?
Wat zijn de rechten en plichten van de executeur?
Wat kan ik doen bij een nalatige of slecht functionerende executeur? Wat kan ik doen als er ruzie is over de verdeling van de erfenis?
Wat kan ik doen als er ruzie is over de waardering van vermogensbestanddelen? Voorts kunnen wij u ook adviseren over de volgende onderwerpen:
De bescherming van de langstlevende echtgenoot (vestigen vruchtgebruik op de woning en inboedel of eventueel de gehele nalatenschap);
een som ineens voor de verzorging en opvoeding van minderjarige kinderen of voor de kosten van levensonderhoud en studie tot 21 jaar;
voortzetting van het beroep of het bedrijf van de erflater door de langstlevende echtgenoot of een (stief)kind.
Wij zijn stuk voor stuk gepassioneerde advocaten die niet alleen toegankelijk zijn, maar ook in begrijpelijke taal kunnen uitleggen waar het (juridisch) op staat.
10 MC Magazine SEPTEMBER 2018
12 MC Magazine SEPTEMBER 2018
De onderneming in het erfrecht mr. drs. E.Z. Anink en mr. M.G. Hees
Wanneer de overledene ondernemer was, kan dit tot allerlei perikelen aanleiding geven, bv. wanneer één van de kinderen de onderneming voortzet. In dit artikel gaan wij kort in op wat er zoal kan spelen in dit soort situaties.
meer van overtuigd dat Janneke de onderneming
Laten we het volgende voorbeeld tot uitgangspunt
Het kan dus zijn dat wat Peter erft, te weinig is. Hij kan
de vorm van een besloten vennootschap (hierna:
portie. Maar voor het zover is, zal de onderneming
nemen. Vader had een succesvolle onderneming in ‘BV’). Vader komt te overlijden met achterlating van
twee kinderen, Janneke en Peter. Het is de bedoeling
dat Janneke de onderneming voortzet. Peter vindt dat op zich prima. Hij wil zich namelijk toeleggen op zijn zangcarrière.
Stel nu dat vader de onderneming al tijdens zijn leven heeft overgedragen aan Janneke. Wanneer hij komt
te overlijden, vraagt Peter zich af of dat eigenlijk wel
is gebeurd tegen een reële, marktconforme prijs. Hij raakt er na het overlijden van vader namelijk steeds
voor de spreekwoordelijke appel en het ei heeft
verkregen. Wat zijn in dat verband Peters rechten? In de overdracht van de onderneming kan een gift zijn besloten. Bijvoorbeeld indien de onderneming wordt verkocht tegen een niet-marktconforme prijs. Als dat het geval is, kan het zijn dat de legitieme portie van
Peter is geschonden. De legitieme portie is namelijk het gedeelte van de waarde van het vermogen van
vader, waarop Peter als kind in weerwil van giften en
uiterste wilsbeschikkingen aanspraak op kan maken.
dan een aanvullend beroep doen op zijn legitieme eerst gewaardeerd moeten worden. Dat blijkt in de praktijk vaak geen sinecure. Want er zijn veel
manieren om dat te doen, met allerlei verschillende uitkomsten.
Stel nu dat vader de aandelen in een ingewikkeld
geformuleerd testament heeft gelegateerd tegen inbreng van de waarde (lees: tegen betaling, al
dan niet met de bevoegdheid tot verrekening met het erfdeel). Ook dan kan de waardering van de onderneming aanleiding geven tot discussie.
MC Magazine SEPTEMBER 2018 13
In beginsel dient te worden uitgegaan van de marktwaarde. Het eigen vermogen, de stille
reserves van de onderneming en een eventuele schuld uit latente vennootschapsbelasting,
spelen bij het bepalen van die waarde een rol. Het ligt in de reden dat de accountant van de onderneming van vader wordt betrokken bij deze waardering.
Het uitgangspunt is dat Janneke en Peter in goed overleg tot deze waardebepaling komen. Als dat niet lukt, kan aan
de rechter worden gevraagd een
deskundige te benoemen ter bepaling van die waarde.
Als de waarde vaststaat, kunnen de aandelen aan Janneke
worden overdragen, tenzij de
blokkeringsregeling, opgenomen in de
statuten van de onderneming, zich daar tegen verzet.
Wij hebben veel ervaring en kunnen uitstekend adviseren in situaties waarbij er erfrechtelijk een onderneming in het spel is.

14 MC Magazine SEPTEMBER 2018
MC Magazine SEPTEMBER 2018 15
Ondanks levenstestament toch bewind en/of mentorschap mr. P.P.M. Voskuil-van Dijk
16 MC Magazine SEPTEMBER 2018
MC Magazine SEPTEMBER 2018 17
E en levenstestament
is populair.
In een levenstestament regel je wie jouw financiële en niet-financiële belangen behartigt als je dat zelf niet meer kunt (bijvoorbeeld door ziekte of ongeval). Ondanks een levenstestament, kan een rechter toch bewind en/of mentorschap instellen als je niet meer in staat bent om jouw financiële en niet-financiële belangen te behartigen en er omstandigheden of gegronde redenen zijn om af te wijken van het levenstestament.
18 MC Magazine SEPTEMBER 2018
"Bewind" ziet op de behartiging van financiële
Waar de uitvoering van een levenstestament
niet-financiële belangen (zoals medische verzorging,
opsteller gerespecteerd. Waar echter in de uitvoering
belangen. "Mentorschap" ziet op de behartiging van medicijngebruik, etc.). De zwaarste vorm van
belangenbehartiging is ondercuratelestelling. Deze blijft hier buiten beschouwing. Voor het instellen van bewind en mentorschap door de rechter is
geen advocaat nodig. De aanvraagformulieren zijn
eenvoudig te downloaden van www.rechtspraak.nl.
Hier staat ook het verdere verloop van de procedure beschreven.
Wanneer beslist een rechter – ondanks een levenstestament - toch tot bewind en/of
mentorschap? Of wanneer wijkt de rechter af van het levenstestament? Welke feiten en omstandigheden
spelen hierbij een rol? De rechtspraak is pragmatisch en casuïstisch. Met de volgende factoren wordt ondermeer rekening gehouden:
Belangen en wens rechthebbende wilsonbekwaamheid
verstoorde familieverhoudingen formele vereisten instanties
bescherming tegen derden
(dis) functioneren gevolmachtigde
voldoende waarborgen kent, wordt de wil van de van het levenstestament tekort geschoten wordt,
neemt de rechter de opsteller in bescherming. Niet door de vrije wil terzijde te schuiven, maar door
de intentie achter het levenstestament, namelijk
goede behartiging van de persoonlijke belangen,
voorop te stellen als dat onverhoopt anders uitpakt. Niemand maakt immers een levenstestament op
met de bedoeling een familieruzie te ontketenen of benadeeld te worden door oneerlijk beheer. Kort samengevat wijken rechters af van het levenstestament als deze niet (langer) de
bescherming biedt die de rechthebbende voor
ogen had bij het opstellen van het levenstestament.
Hierbij speelt het handelen door de gevolmachtigde als "een behoorlijk handelend gevolmachtigde"
een belangrijke rol, waaronder mogelijk tevens zijn/ haar rol in verstoorde familieverhoudingen kan
worden verstaan. Dit doet geen afbreuk aan het
levenstestament als instrument om bij leven de zaken op orde te brengen. Het versterkt juist de waarde
ervan nu opstellers de geruststelling krijgen dat hun
wil gerespecteerd wordt, maar de rechter ingrijpt als de uitvoering anders uitpakt.
MC Magazine SEPTEMBER 2018 19
20 MC Magazine SEPTEMBER 2018
"Voor het instellen van bewind en mentorschap door de rechter is geen advocaat nodig."
MC Magazine SEPTEMBER 2018 21
22 MC Magazine SEPTEMBER 2018
Wie krijgt de uitkering uit de levensverzekering? Wanneer iemand overlijdt, zal in beginsel aan de hand van het testament moeten worden bepaald wie waar recht op heeft. En als er geen testament is gemaakt, is de wet leidend. Een vrijgevallen levensverzekering mag om meerdere redenen daarbij niet over het hoofd worden gezien. Maar wie komt de uitkering uit de levensverzekering toe? Aan de hand van een recent arrest laat ik in dit artikel zien dat dit niet altijd (direct) duidelijk is. Hof Amsterdam heeft op 9 mei 2017
(ECLI:NL:GHAMS:2017:1751) uitspraak gedaan in
de zaak waar het volgende speelde. Op 5 december 2013 is de man overleden. De man woonde op dat moment al enige jaren (sinds april 2006) samen met A. Tussen de man en A was sprake van een samenlevingsovereenkomst. De man is eerder
getrouwd geweest met B en vervolgens C. Beide
huwelijken zijn door echtscheiding ontbonden. Uit
mr. M.G. Hees
het huwelijk met B zijn 2 kinderen geboren: D en
E. Tijdens het huwelijk van de man met C heeft hij
een levensverzekering afgesloten die vrijvalt bij zijn overlijden. In de polis heeft hij achtereenvolgens als begunstigden aangewezen: zichzelf, zijn
echtgenote, zijn kinderen en zijn erfgenamen.
Na de echtscheiding met C, en ruim voordat de man een relatie kreeg met A, heeft de man een tweede levensverzekering afgesloten. In deze
polis heeft hij achtereenvolgens als begunstigden aangewezen: zijn weduwe, zijn kinderen en zijn
erfgenamen. De man heeft in december 2006 een testament gemaakt, waarin hij A heeft benoemd tot enig erfgenaam en hij zijn kinderen heeft
onterfd. Nadat de verzekeringsmaatschappijen kennis kregen van het overlijden van de man,
keren zij de verzekeringsgelden op grond van de begunstigingsbepalingen uit aan D en E. A is het daarmee niet eens, en start een procedure.
De verzekeringsnemer bepaalt zelf door een
schriftelijke mededeling aan de verzekeraar wie hij als begunstigde aanwijst. Die aanwijzing kan
ook op ieder gewenst moment tijdens de looptijd van de polis door de verzekeringsnemer worden
gewijzigd. Indien de verzekeringsnemer zichzelf als begunstigde aanwijst of niemand – dit wordt een
blanco polis genoemd – dan valt de uitkering in de nalatenschap. Aan de hand van het testament of
de wet als er geen testament is – moet dan worden bepaald wie tot de uitkering is gerechtigd. Indien
de verzekeringsnemer wél iemand als begunstigde
MC Magazine SEPTEMBER 2018 23
"De verzekeringsnemer bepaalt zelf door een schriftelijke mededeling aan de verzekeraar wie hij als begunstigde aanwijst." 24 MC Magazine SEPTEMBER 2018
heeft aangewezen – zoals in de uitspraak – geldt op
De kinderen D en E hebben overigens cassatie
uitkering niet valt in de nalatenschap. Wie recht heeft
de pijplijn.
grond van de leer van het zelfstandig recht, dat de
op de uitkering, wordt in beginsel beoordeeld aan
ingesteld. En de uitspraak van de Hoge Raad zit in
de hand van deze aanwijzing.
Deze uitspraak geeft er blijk van dat een
Terug naar de uitspraak. De rechtbank volgde de
een wijziging in de persoonlijke levenssfeer
(tekst van de) aanwijzing, en oordeelde dat de
kinderen D en E de begunstigden zijn. Het hof kwam tot een andere beslissing aan de hand van een reconstructie van de bedoeling van de man.
Zo overweegt het hof dat het haar op grond van
de samenlevingsovereenkomst en het testament is gebleken dat de man de bedoeling had om A zoveel mogelijk verzorgd achter te laten. Nu de man niet of nauwelijks (overig) vermogen had,
kan die bedoeling enkel worden bereikt indien de
uitkeringen uit de polissen aan A ten goede komen. Het kan niet anders, zo meent het hof, dat de nietwijziging van de aanwijzing van begunstiging een omissie is geweest van de man. Het hof herstelt
deze omissie door te bepalen dat het onredelijk en onbillijkheid is dat de kinderen D en E aanspraak
verzekeringsnemer er doet goed aan om, bij (bijvoorbeeld een echtscheiding), maar
zeker ook bij het maken of wijzigen van een
testament, de begunstigingsbepaling in zijn/haar
levensverzekeringen onder de spreekwoordelijke loep te nemen, en zo nodig aan te passen aan de actuele situatie. Zonder zo’n wijziging, kan een
onzekere situatie ontstaan voor betrokkenen. Wie
heeft nu recht op de uitkering? Dit hangt dus af van de omstandigheden van het geval en de daaraan gegeven uitleg. Per definitie leidt dit tot een onwenselijke ongewisse uitkomst.
Heeft u vragen of wenst u advies? Wij zijn u graag van dienst.
kunnen maken op de uitkeringen.
MC Magazine SEPTEMBER 2018 25
INTER NATI NAAL ERFRECHT mr. M. van Maanen
26 MC Magazine SEPTEMBER 2018
"wij hebben in Nederland waar het bepaalde onderwerpen betreft dezelfde regels als bijvoorbeeld in Spanje en Oostenrijk."
MC Magazine SEPTEMBER 2018 27
In een tijd van steeds verdere globalisering, gebeurt het vaker dat mensen in het buitenland wonen of werken, dat er huwelijken gesloten worden tussen personen met verschillende nationaliteiten, of dat zich vermogen in het buiteland bevindt. Deze internationalisering komt ook steeds meer voor in erfrechtelijke situaties. Dat heeft verschillende vragen tot gevolg: welk recht is van toepassing op de nalatenschap? Welke rechtbank is bevoegd als er een geschil is? En hoe zit het dan als er een testament is uit een ander land? Om een antwoord te krijgen op die vragen, moeten we kijken naar het internationaal privaatrecht. Ieder land heeft zijn eigen regels van internationaal recht, om de bevoegdheid van de rechter te bepalen, het toepasselijke recht op het geschil en de vraag of een uitspraak van een (bevoegde) rechter ten uitvoer kan worden gelegd. Tussen verschillende landen zijn er verdragen, die regelen hoe in hun onderlinge verhouding tegen bepaalde zaken aan wordt gekeken. Het nadeel van deze situatie is dat ieder land andere regels heeft. Met name in het erfrecht
kan dit tot ingewikkelde afwikkelingen
leiden. Immers, als een overledene
in verschillende landen vermogen
heeft, kan dit leiden tot inmenging van
verschillende
landen
verschillende rechtsstelsels.
en
dus
Gezien de toenemende samenwerking
binnen verschillende landen wordt het
niet meer wenselijk geacht dat ieder land
zijn eigen interne wetten en regels heeft. Dit
betekent immers versnippering, verschillende
regelingen en dus rechtsonzekerheid. Met de
komst van de EU zijn er verdragen en verordeningen
in werking getreden die uniforme regels stellen en
die rechtstreekse werking hebben in alle lidstaten van de
EU. Met andere woorden: wij hebben in Nederland waar het
bepaalde onderwerpen betreft dezelfde regels als bijvoorbeeld in Spanje en Oostenrijk.
28 MC Magazine SEPTEMBER 2018
Op het gebied van het erfrecht is op 17 augustus 2015 de Europese Erfrechtverordening in werking getreden. Alle nalatenschappen die op of na deze datum in Europa zijn opengevallen, worden beheerst door deze verordening. De hoofdregel
is dat het erfrecht van het land waar de erflater zijn gewone verblijfplaats had, van toepassing is op de afwikkeling van zijn nalatenschap. Dit is namelijk het land waarmee diegene
op het moment van overlijden de meeste binding had. Het is echter mogelijk om van deze hoofdregel af te wijken, door een testament op te stellen. In dat
testament kan dan een rechtskeuze gedaan worden voor het erfrecht van het land van
de nationaliteit van de betrokkene. Dat testament zal in alle andere EU-landen
waar de verordening geldt, worden erkend.
De Europese Erfrechtverordening is geldig in alle landen binnen
de Europese Unie, behalve het
Verenigd
Voor
de
Denemarken
en
landen
Koninkrijk,
Ierland.
waarvoor
de verordening geldt, is het
derhalve eenvoudig adviseren, aangezien de regels overal
hetzelfde zijn. Indien er sprake
is van een nalatenschap die
is opengevallen in een ander
land, dan zal het afhankelijk
zijn
van
privaatrecht
hoe
die
het
van
internationaal dat
nalatenschap
land
moet
worden afgewikkeld en of zij een
(Nederlands) testament erkennen en
uitvoeren. Ons kantoor beschikt over
een uitgebreid netwerk aan specialisten
in andere landen, om hierover te kunnen
adviseren.

MC Magazine SEPTEMBER 2018 29
Financieel misbruik van ouderen en de juridische mogelijkheden om daar als erfgenaam achteraf iets aan te doen mr. drs. E.Z. Anink
verrichten en opnamen te doen. Zoon A stelt dat In de praktijk zien wij regelmatig dat schoondochter jegens de nalatenschap gehouden is erfgenamen zich afvragen wat zij tot het doen van rekening en verantwoording, dat zij kunnen doen als blijkt dat iemand financieel misbruik heeft gemaakt van aan die verplichting niet heeft voldaan en dat daaruit voortvloeit dat alle opnamen door haar onrechtmatig bv. vader of moeder die op leeftijd was. Dikwijls gaat het om een persoon zijn. Hij maakt aanspraak op vergoeding van de uit de naaste familie aan wie volmacht schade die de nalaten-schap daardoor heeft geleden. is verleend, bv. een mantelzorger. In Juridisch kader dit artikel ga ik in op de juridische Blijkens vaste rechtspraak (zie o.m. Hoge Raad mogelijkheden voor de erfgenamen 9 mei 2014, HR:2014:1089) geldt het volgende: om daar – achteraf – iets tegen te een verplichting tot het doen van rekening en doen. Laten we beginnen met een voorbeeld ontleend aan de uitspraak van het Hof Am-sterdam van 11 april 2017 (GHAMS:2017:1272). In die zaak was het volgende aan de hand. Moeder komt te overlijden en laat als haar erfgenamen haar beide zonen na, zoon A en zoon B. De vrouw van zoon B (hierna: “schoondochter”) is tijdens het leven van moeder mantelzorger geweest. Zij was door moeder ge(vol) machtigd tot de bankbankrekening van moeder. Zoon A stelt ten behoeve van de nalatenschap een vordering tegen schoondochter in omdat hij het niet eens is met de uitgaven die zij ten laste van moeders bankrekening heeft gedaan. Moeder had aan schoondochter namelijk een volmacht verstrekt om ten laste van haar bankrekening betalingen te
30 MC Magazine SEPTEMBER 2018
verantwoording kan worden aangenomen indien tussen partijen een rechtsverhouding bestaat of heeft bestaan krachtens welke de een jegens de ander (de rechthebbende) verplicht is om zich omtrent de behoorlijkheid van enig vermogensrechtelijk beleid te verantwoorden. Een zodanige verhouding kan voortvloeien uit de wet, een rechtshandeling of ongeschreven recht. Aan het oordeel dat op grond van ongeschreven recht een verplichting bestaat om
zich te verantwoorden over de behoorlijkheid van het over het vermogen van een ander gevoerd beheer,
kan bijdragen dat sprake is van een rechtsverhouding die verwantschap vertoont met een of meer in de wet
geregelde gevallen waarin een dergelijke verplichting is neergelegd, zoals gemeenschap, opdracht of
zaakwaarneming. Voor het overige is het antwoord op
de vraag of een zo-danige verantwoording geboden
Vaststond namelijk dat schoondochter opnamen van
het geval. Omstandigheden die in dit verband een
ten behoeve van haarzelf en haar echtgenoot. Ten
is, sterk afhankelijk van de omstandigheden van
rol kunnen spelen zijn onder meer: (i) de redenen
waarom het beheer is gevoerd, (ii) de verhouding die bestond tussen degene die het beheer voerde en
de rechthebbende, (iii) hetgeen in de relatie tussen partijen of in soortgelijke gevallen gebruikelijk is
of was, (iv) de mate waarin degene die het beheer
voerde, zelfstandig kon en mocht handelen, en (v) de
mate waarin de rechthebbende in staat is geweest de handelingen van degene die het beheer voerde te overzien en voor zijn belangen op te komen.
Hoe liep het af met de zaak tegen schoondochter?
Indachtig deze vaste rechtspraak, overweegt het
hof dat het zijn van gevolmachtigde niet perse hoeft te betekenen dat schoondochter jegens moeder
verplicht was om rekening en verantwoording af te leggen alsmede at als onvoldoende weersproken
vaststaat dat moeder wilsbekwaam was en in staat
was om haar wil te uiten. Dit betekent ook dat moeder
de rekening van moeder had gedaan ter voldoening aanzien van die handelingen is schoondochter
daarom rekening en verantwoording verschuldigd aan moeder. Dat moeder daarover geen rekening
en verantwoording heeft verzocht, is geen reden om aan te nemen dat moeder met deze handelingen
heeft inge-stemd althans daartegen geen bezwaar had omdat niet gebleken is dat moeder ervan op de hoogte was dat schoondochter de opnamen deed ter vergoeding van haar reis-, parkeer- en
administratiekosten. De stelling van schoondochter
dat zij de opnamen in overleg met moeder deed, is niet voldoende om die wetenschap van moeder te
kunnen aannemen. Nu schoondochter die rekening en verantwoording van deze opnamen niet heeft
afgelegd en evenmin is gebleken dat moeder met
(de strekking van) deze opnamen heeft ingestemd, is niet gebleken dat het door schoondochter gevoerde financiële beheer juist is geweest zodat zij deze
opnamen aan de nalatenschap moet terugbetalen.
geacht moet worden in staat te zijn geweest om van
Tot slot
van de besteding van de door haar opgenomen
dat een verzoek tot het afleggen van rekening en
schoondochter rekening en verantwoording te vragen gelden. Niet gebleken is dat moeder dit op enig moment heeft verzocht.
Voorts zegt het hof dat in familierelaties als deze, waarbij sprake was van zorgbe-hoevendheid
van moeder waarbij zij aan schoondochter het vertrouwen heeft gegeven om te beschikken
over haar banksaldo, het passend is om enige
terughoudendheid aan te nemen bij het vaststellen
van een verplichting tot rekening en verant-woording. Deze terughoudendheid vindt evenwel een grens
Uit deze uitspraak mag evenwel niet worden afgeleid verantwoorden en terugbetaling aan de nalatenschap eenvoudig wordt toegewezen. De rechtspraak laat
namelijk een sterk wisselend beeld zien ten aanzien
van de verplichting tot het afleggen van rekening en
verantwoording en het terugbetalen van ten onrechte onttrokken gelden. Veel hangt af van de omstandig-
heden van het geval. Wij kunnen daarover uitstekend adviseren.
bij financiële handelingen die schoondochter ten
behoeve van zichzelf en/of haar echtgenoot heeft
verricht en financiële handelingen die wat aard en/of
omvang betreft niet gerekend kunnen worden tot het normale uitgavenpatroon van moeder, zo overweegt het hof.
MC Magazine SEPTEMBER 2018 31
5
VRAGEN AAN Guus Sluiter
directeur Nederlands Uitvaartmuseum Tot Zover
Hoe is het museum ontstaan? Het museum is ontstaan omdat
men zag dat uitvaartondernemers niets bewaarden en dat tegelij-
kertijd de uitvaartcultuur aan het veranderen was. Men wilde dat
bewaren en in 1990 werd de Stich-
32 MC Magazine SEPTEMBER 2018
ting Nederlands Uitvaartmuseum opgericht. Na mijn aantreden in 2004 werd dit alles veel breder
uiteindelijk de deuren worden geopend.
onze omgang met de dood in
Wat is de doelstelling van het museum?
gezocht naar een locatie en naar
over dood, sterfelijkheid en rouw.
getrokken en ging het meer over alle facetten. Vanaf 1990 werd er geld. In december 2007 konden
We willen mensen laten nadenken
We zetten mensen aan tot reflectie.
Dat kan overigens op allerlei
manieren. We hebben een vaste
presentatie die cultuur-historisch
van karakter is, met ruim aandacht voor de verschillende in Neder-
land levende culturen, maar ook
tonen we historische en moderne rouwobjecten. We organiseren
daarnaast tentoonstellingen met
kunst en fotografie, die het bezoek meer verdiepen. De media zijn enthousiast over de kwaliteit van de exposities. We zijn ook een kenniscentrum en onze lezingen en
symposia zijn meestal uitverkocht.
Kunt u iets vertellen over uw achtergrond?
Ik ben kunsthistoricus en studeer-
de aan de Universiteit van Amsterdam. Ik ben afgestudeerd bij de
grote Rembrandt-kenner Ernst van de Wetering en had een geweldige, vormende tijd. Na mijn studie werkte ik voor het Dordrechts
Museum, het Mauritshuis en het
Nederlands Instituut in Florence. Maar uiteindelijk heb ik de oude
torische kant van musea trok mij
schenker uit een erfenis heeft
ben ik moderne kunst en fotogra-
nog wel een tekstje te schrijven. Ik
Ook Tot Zover zelf staat in enkele
kunst vaarwel gezegd. Stiekem
fie leuker gaan vinden, al sla ik op vakantie een museum met mooie Rembrandts nooit over en kom ik
nog vaak in het prachtige Mauritshuis; dat is nog steeds een beetje thuiskomen voor mij.
toch meer. Al probeer ik af en toe vond het spannend om een keer
een nieuw museum te maken. Zo’n kans komt niet vaak voorbij. Na
een paar jaar was ik vergroeid met het museum en was het logisch te blijven en het uit te bouwen.
Sinds wanneer bent u directeur en wat heeft u daartoe gebracht?
Welk verband ziet u tussen uw museum en het erfrecht?
ven is erg leuk, maar de organisa-
zitten ook veel stukken die de
Onderzoek doen en teksten schrij-
Beiden bestaan natuurlijk bij gratie
gekregen, zoals bij veel musea.
testamenten als begunstigde ver-
meld Voor musea is dat belangrijk. Weliswaar kunnen we veel met
relatief weinig geld, maar zonder
schenkingen en legaten wordt het
wel erg lastig. Daarom staan we er altijd voor open. Ook belastingtechnisch interessant.

van de dood! In onze collectie
MC Magazine SEPTEMBER 2018 33
34 MC Magazine SEPTEMBER 2018
AVDR
THE
GAME
A C A D E M I E
V OO R
D E
CHANGER
R E C H T S P R A K T I J K
www.avdr.nl
MC Magazine SEPTEMBER 2018 35
If we run
To look in the back room Where we hide
All of our feelings I just close my eyes as you walk out
Tom Smith
www.avdr.nl