p11857 by AVGI SA

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 86 • ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2013

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΑΙΔΕΙΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΑ Περιοδική έκδοση της «Αυγής»

ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

OΞΥΤΟΝΑ

EKΠΑΙΔΕΥΣΗ 5

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΜΙΧΑΛΗΣ ΛΥΜΠΕΡΑΤΟΣ

Κυκλοφορεί μαζί

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

με την «Κυριακάτικη Αυγή»

ΤΖΑΦΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ

την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: 17 ΝΟΕΜΒΡΗ

Τεύχος 86,

Νοέμβριος 2013

ΤΗΣ 17ΗΣ ΝΟΕΜΒΡΗ ΣΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΙΛΑΛΗΣ

Συντακτική Ομάδα: Χρήστος Πιλάλης, Κωνσταντίνα Ρηγοπούλου, Άλκης Ρήγος, Βασίλης Ρόγγας,

ΔΕΝ ΞΕΡΩ ΑΝ «ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΑΙΡΟ», ΑΛΛΑ ΤΟ «ΨΩΜΙ-ΠΑΙΔΕΙΑ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» ΕΙΝΑΙ Η ΣΤΑΘΕΡΑ ΜΑΣ

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΑΙ ΥΠΟΝΟΜΕΥΤΕΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ

Γιώργος Τσιρίδης, Παύλος Χαραμής

ΜΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ

40 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ… ΝΑΝΤΙΑ ΒΑΛΑΒΑΝΗ

ΓΙΑΤΙ ΒΑΛΛΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΑΛΚΜΗΝΗ ΨΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

Επικοινωνία: paideia.koinwnia@gmail.com

ΝΙΚΟΣ ΣΙΔΕΡΗΣ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1973 - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΕΤΣΙΚΑ

facebook: Παιδεία και Κοινωνία

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ: Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΝΑΝΩΝ

1973: Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ «ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ» ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧ ΝΕΙΟΥ ΑΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ

Επιμέλεια: L• Press, τηλ. 210 82.28.258

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 20

ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ

Ιδιοκτησία: «Η ΑΥΓΗ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ

ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΑΒΙΛΑΣ

Διεύθυνση: Αγ. Κωνσταντίνου 12, Τηλ. 210 52.31.831

Fax: 210 52.31.822

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΔΕΚΑ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΑΠΕΡΓΙΑΣ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Α.Ε.»

ΑΠΕΡΓΙΑ Η ΑΠΟΧΗ ΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ;

MΙΑ ΑΠΕΡΓΙΑ ΠΟΥ ΒΑΛΘΗΚΕ ΝΑ ΝΙΚΗΣΕΙ! ΤΑΣΟΥΛΑ ΒΕΖΙΡΤΖΟΓΛΟΥ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ: Ο ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗ, ΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

τχ. 86

Π Ο ΛΥ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ’ 7 3

Μετά 40 χρόνια

ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

ίναι εντυπωσιακό το πώς η ιστορική μνήμη της κοινωνίας διατηρεί ζωντανή και πάντα επίκαιρη εκείνη την Εξέγερση του Νοέμβρη ‘73, μετά τόσα χρόνια. Όχι απλά ως ιστορικό γεγονός του παρελθόντος χρόνου, αλλά ως πράξη– παράδειγμα Ελευθερίας, ουσιαστικής Δημοκρατίας και Πολιτικής Ανυπακοής, απέναντι στην όποια αυταρχική εξουσία, απέναντι στη καλπάζουσα τα τελευταία χρόνια αυταρχικοποίηση της όλης πολιτικής μας ζωής. Το πώς το σύνθημα «Ψωμί –Παιδεία – Ελευθερία», αυτό το συμπυκνωμένο μήνυμα-κραυγή ανυπόκριτης θέλησης για πέρασμα από την ανάγκη στην ευτυχία εκείνης της Εξέγερσης, εκείνου του Νοέμβρη της καταχνιάς, ως εσαεί ζωντανό αιτούμενο, επανέρχεται αυθόρμητα και ακαθοδήγητα στους δρόμους των διαδηλώσεων, των πλατειών, της… συλληφθείσας με χειροπέδες πύλης του ραδιομέγαρου της ΕΡΤ προχθές, με μια εκπλήσσουσα επικαιρότητα, στην σημερινή συγκυρία, ενός ακόμη Νοέμβρη καταχνιάς. Προφανώς τελείως διαφορετικής, πολύ πιο σύνθετης, ίσως γι’ αυτό πιο δύσκολης. Μιας συγκυρίας που επαναφέρει επώδυνα το βαθύτερο περιεχόμενο και των τριών εννοιών που το συναποτελούν, ως άμεσα αναγκαία βιοτικά αιτήματα, για ένα συνεχώς διευρυνόμενο κοινωνικό σώμα της πατρίδας μας. Όπου καθημερινά ο …«κοσμάκης»- όπως χυδαία και υποτιμητικά τον ονομάτισε ο Πρωθυπουργός στην Βουλή - βλέπει όλα όσα κατακτήθηκαν με αγώνες των πολιτών-παραγωγών, όσα η ίδια η αστική τάξη θεωρούσε ως αξιακά της προτάγματα σε επίπεδο Δημοκρατίας, Δικαιωμάτων, Ελευθεριών, Συνταγματικής Νομιμότητας, Κράτους Δικαίου, Κοινωνικής Πολιτικής, να αποδιαρθρώνονται, να απαξιώνονται από μια επιθετικά φανατική νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική κυριαρχία, η οποία του στερεί ακόμη και τα στοιχειώδη μιας αξιοπρεπούς ζωής, εργασίας, σύνταξης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και ασφάλισης και ενώ κάθε έννοια Δημόσιου Αγαθού οφείλει να κύπτει ενώπιον του πιο ιδιοτελούς αγοραίου συμφέροντος. Για την αποδοχή αυτής της α-λογης και βαθιά εκμεταλλευτικής πορείας της κοινωνίας, της οποίας η βίαιη επιβολή επιχειρείται με άλλοθι τις μνημονιακές δεσμεύσεις, αναγκαίο προαπαιτούμενο αποτελεί η μετάλλαξη του κάθε ενεργού πολίτη σε φοβισμένο παθητικό ιδιώτη που αποδέχεται ως νομοτελειακό τούτον τον σκληρά καπιταλιστικό μονόδρομο. Η εκούσια αλλοτρίωσή του. Στον στρατηγικό αυτό στόχο, εντάσσεται και η επίθεση διάλυσης της Δημόσιας Δωρεάν παρεχόμενης Παιδείας σε όλες τις βαθμίδες της. Η μετατροπή της από Δημόσιο Αγαθό, το οποίο η πολιτεία οφείλει να παρέχει σε όλους όσους ζουν σ’ αυτή την χώρα, χωρίς διακρίσεις - ταξικές, εθνοτικές, θρησκευτικές, πολιτιστικές - με σκοπό την καλλιέργεια ολόπλευρης ανάπτυξης κριτικά σκεπτόμενων, ενεργών δημοκρατικών πολιτών, ικανών για αισθητική απόλαυση, συνεργασία, κοινωνική αλληλεγγύη, σε μια ακόμη εμπορική υπηρεσία «δια βίου κατάρτισης», συνεχώς… «αξιολογούμενων απασχολήσιμων», ξεκομμένων από κάθε έννοια συλλογικού. Απέναντι σ’ αυτή την νέα βαρβαρότητα, η μνήμη εκείνης της - μόνης στην μεταπολεμική μας ιστορία- αδιαμεσολάβητης τριήμερης λαϊκής Εξέγερσης, που από το Πολυτεχνείο της Αθήνας απλώθηκε με εκπλήσσουσα ταχύτητα όπου υπήρχε πανε-

πιστημιακό ίδρυμα, στη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, τα Γιάννενα, και αγκαλιάστηκε από μια αφυπνισμένη κοινωνία ποικίλης πολιτικής και ταξικής τοποθέτησης, αποτελεί για τους επικυρίαρχους της πολιτικής σκηνής παράδειγμα προς αποφυγή, το οποίο, αν δεν μπορούν να το σβήσουν από την μνήμη της κοινωνίας, επιχειρούν τουλάχιστον να το απονευρώσουν από κάθε αξιακό ελευθεριακό, ουσιαστικά δημοκρατικό, περιεχόμενο, να το μεταγράψουν σε μια απλή διαμαρτυρία κάποιων αντιδικτατορικών φοιτητών που το μόνο που κατόρθωσαν τελικά ήταν να οδηγήσουν σε μια ακόμη πιο σκληρή δικτατορική περίοδο… Σε αντίθεση με αυτή την οργανωμένη συστημική προσπάθεια, αλλά και τις μυθευτικές και σεχταριστικές ιδιοκτησιακές του γεγονότος αντιλήψεις ή τις ακόμη πιο επικίνδυνες γκεμπελικές αρνήσεις αυτής καθ’ αυτής της Εξέγερσης, εμείς αφιερώνουμε την βασική ύλη αυτού του τεύχους του ‘Παιδεία και Κοινωνία’ στο μοναδικό ιστορικό τούτο γεγονός! Με κείμενα φοιτητών του τότε, που δεν εξαργύρωσαν την συμμετοχή τους στα γεγονότα εκείνα και παρέμειναν ανιδιοτελείς αριστεροί ενεργοί πολίτες και οι οποίοι ψαύουν, ο καθένας και η καθεμία από την σκοπιά του και την ευαισθησία του, την επίθεση – έμμεση για ρητά άμεση - που επιχειρείται όχι μόνο από τον κυρίαρχο πολιτικό Λόγο, αλλά και τους απόντες του τότε, συνεχώς ενάντια στη γενιά τους. Με μια πολιτική ανάλυση της εξέγερσης και των διεργασιών που επέφερε στο Δικτατορικό καθεστώς στις ιστορικές μας σελίδες. Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με ενεργούς φοιτητές του τώρα για το πώς βιώνουν την μνήμη της εξέγερσης. Και τέλος την κατάθεση δυό δασκάλων για το πώς γιορτάζουν στα σχολειά τους την επέτειο του Πολυτεχνείου. Θεωρούμε το αφιέρωμα αυτό μικρή αλλά ενεργή συμβολή – αντίστασης στις προσπάθειες που προαναφέραμε. Αλλά και μήνυμα συμπαράστασης στους αγωνιζόμενους διοικητικούς υπαλλήλους του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Πολυτεχνείου που κόντρα σε όλες τις προβλέψεις και παρά τις αφόρητες πιέσεις και νομικά απαράδεκτες ενέργειες του Υπουργείου Παιδείας, έκλεισαν 10 βδομάδες απεργίας και μάλιστα χωρίς την ενεργή συμπαράσταση των φοιτητών και τις καταγγελίες της σημερινής συντηρητικής και αφερέγγυας ηγεσίας της Ομοσπονδίας των Πανεπιστημιακών, έχοντας στο πλευρό τους όμως τους Πρυτάνεις τους και την πλειονότητα των πανεπιστημιακών δασκάλων αλλά και σειρά σωματείων εργαζομένων. Αυτοί σήμερα είναι οι πραγματικοί συνεχιστές μέσα στην πανεπιστημιακή κοινότητα του πνεύματος της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου ’73. Και αν έχει κάποιο νόημα στο τελετουργικό της σημερινής πορείας, αυτοί θα έπρεπε να κρατούν την αιματοβαμμένη σημαία του τότε, που ανιστόρητα κατακρατούν κάποιοι αποκομμένοι από τον φοιτητικό κόσμο και το πανεπιστημιακό γίγνεσθαι φοιτητοπατέρες της ΠΑΣΠ. AΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ

ΟΞΥΤΟΝΑ Γελά ο γελοίος…

Υπέρ πάντων ο αγών

Δύσκολα μπορούμε να εισδύσουμε στο σκοτεινό κόσμο των ενορμήσεων και να ερμηνεύσουμε τα ανεξήγητα. Έτσι, αρκούμαστε στη φαινομενολογία του ζητήματος. Απευθύνθηκε λοιπόν στη Βουλή ο πρωθυπουργός περιφρονητικά και με ανάρμοστο για τη θέση του τρόπο προς τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης δηλώνοντάς του ότι αποφεύγει να τον κοιτάξει για να μη γελάσει. Δεν σκέφθηκε, άραγε, τον κίνδυνο της πρόκλησης ακατάσχετων γελώτων καθώς στρεφόταν προς καθ’ έξιν γελωτοποιούς της Τρόικας; Αν ζούσε σήμερα ο Πιττακός, ο αρχαίος σοφός από τη Μυτιλήνη, θα μπορούσε να επαναλάβει τη γνωστή ρήση: «γελά δ’ ο μωρός καν τι μη γελοίον εί» (γελάει ο ανόητος ακόμα και χωρίς να υπάρχει

Τα πάντα επιστρατεύονται από τον καθεστωτικό και διαπλεκόμενο τύπο στην προσπάθεια να συκοφαντηθούν οι απεργούντες επί συναπτές εβδομάδες διοικητικοί υπάλληλοι των πανεπιστημίων και να υπονομευτεί ο αγώνας στον οποίο έχουν αποδυθεί. Μια από τις τελευταίες συκοφαντικές επινοήσεις είναι ότι δήθεν απεργούν με το αζημίωτο, καθώς δεν τους γίνονται οι κρατήσεις από το μισθό τους που αντιστοιχούν στις μέρες των απεργιών. Σπεύδουν παρακολουθητικά και οι εισαγγελείς παραγγέλλοντας έρευνα για να διαπιστωθεί αν έχουν διαπραχθεί «αυτεπάγγελτα διωκόμενα αδικήματα». Είναι όμως γνωστό -ή τουλάχιστον πρέπει να είναι γνωστό- σε όσους ασχολούνται με αυτά τα θέματα ότι οι κρατήσεις στους μισθούς δεν είναι δυνατό να γίνονται την περίοδο της απεργίας ακριβώς γιατί δεν λειτουργούν τότε οι αντίστοιχες υπηρεσίες που θα έπρεπε να τις καταχωρίσουν. Εξάλλου, όπως συνηθίζεται στο δημόσιο τομέα, οι μηνιαίες μισθοδοτικές καταστάσεις των υπαλλήλων ετοιμάζονται αρκετά νωρίς και οι τυχόν κρατήσεις από συμμετοχή σε απεργιακές κινητοποιήσεις γίνονται στις μισθοδοτικές καταστάσεις μεταγενέστερων μηνών. Αλλά, είπαμε: όλα στην υπηρεσία της υλοποίησης των μνημονιακών πολιτικών. Η λάσπη εκτοξεύεται ασύστολα με την προσδοκία ότι κάτι θα μείνει στο τέλος.

Διαθεσιμότητες και εκτελέσεις

κάτι το γελοίο). Για να προφυλάξουμε, λοιπόν, τον πρωθυπουργό μας από μια ενδογενή, αναίτια γελοιότητα, θα του προτείναμε να διαλέξει κάποια από τις παρακάτω πιθανές και εύλογες αιτίες ενός γελοίου ξεσπάσματός του: «Βρίσκονται σε διαθεσιμότητα χιλιάδες εκπαιδευτικοί της τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης». «Χα, χα, χα!» Οδηγούνται στην απόλυση εκατοντάδες διοικητικοί υπάλληλοι των πανεπιστημίων. «Χα, χα, χα!». «Χιλιάδες παιδιά αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σχολείο κάτω από την πίεση των δυσκολιών». «Χα, χα, χα!». «Εκατοντάδες παιδιά στα σχολεία υποσιτίζονται» «Χα, χα, χα!». «Συμπολίτες μας οδηγούνται στην απόγνωση και στην αυτοκτονία». «Χα, χα, χα!». Αυτά, για να υπάρχει και μια στοιχειώδης αίσθηση του μέτρου.

Μόνο γέλιο δεν προκαλεί

Μας έχει συνηθίσει σε εύστοχες επιλογές ο γνωστός γελοιογράφος Κώστας Μητρόπουλος. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με τη γελοιογραφία που δημοσίευσε στα «Νέα» της 30-10-13. Στο κέντρο της παρουσιάζεται άνδρας που υψώνει τη βαριοπούλα για να καταφέρει ένα ακόμα πλήγμα στην ήδη ερειπωμένη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Και πίσω του, στη δεξιά άκρη του σκίτσου, διακρίνεται η «Παιδεία» αλλόφρονη να προσπαθεί να περεμποδίσει το καταστροφικό έργο που συντελείται κραυγάζοντας: «Κύριε Πρύτανη, μη συνεχίζετε! Δεν είναι λύση αυτή! Θα μας το φορολογήσουν ως αγροτεμάχιο!». Βέβαια, μπορεί η κυβέρνηση να σπεύδει όντως να φορολογήσει και την παραμικρή σπιθαμή γης εφαρμόζοντας πειθήνια τις μνημονιακές πολιτικές της τρόικας. Κατά τα άλλα, όμως, είναι παραπλανητικό το μήνυμα που στέλνει στο αναγνωστικό κοινό ο συμπαθής σκιτσογράφος επιχειρώντας να ενοχοποιήσει τους πρυτάνεις για την τραγική κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει τα τριτοβάθμια ιδρύματα. Αν ήθελε να καταδείξει τον ένοχο αυτής της καταστροφής θα έπρεπε να τον αναζητήσει ανάμεσα σε εκείνους που διαμορφώνουν την εκπαιδευτική πολιτική στους χώρους του υπουργείου Παιδείας.

Με την περιγραφή μιας τραγικής και απάνθρωπης εκτέλεσης του έτους 1757, λίγα χρόνια πριν το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης ξεκινά το πρώτο κεφάλαιο του περίφημου έργου του Μισέλ Φουκώ «Επιτήρηση και τιμωρία». Ο Damiens, σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση, έπρεπε να οδηγηθεί στην πλατεία της Γκρεβ και εκεί να βασανιστεί με πυρακτωμένες λαβίδες, να υποβληθεί σε ποικίλα βασανιστήρια, το σώμα του να εξαρθρωθεί και να διαμελιστεί από τέσσερα άλογα και τελικά να γίνει παρανάλωμα του πυρός. Η εκτέλεσή του όμως παρατάθηκε απροσδόκητα με φρικιαστικό τρόπο, καθώς τα άλογα που χρησιμοποιήθηκαν για το διαμελισμό του δεν ήταν κατάλληλα ασκημένα. Έτσι ο δήμιος υποχρεώθηκε ανάμεσα σε άλλα να διαμελίσει τους μηρούς του να του κόψει τα νεύρα και να πελεκήσει τις κλειδώσεις του. Αυτή η ανατριχιαστική περιγραφή θυμίζει κατά μία έννοια την περίπτωση των εκπαιδευτικών της τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης που έχουν τεθεί «σε διαθεσιμότητα». Η «εκτέλεση» και στη δική τους περίπτωση παρατάθηκε απροσδόκητα με δεκάδες δικαστικές αποφάσεις που επέβαλλαν προσωρινή αναστολή των διαθεσιμοτήτων. Η ηγεσία του υπ. Παιδείας, ωστόσο, θεώρησε καθήκον της να επινοήσει τρόπο να ακυρώσει την εφαρμογή της δικαστικής απόφασης. Έτσι, αναίρεσε την αρχική απόφαση περί διαθεσιμότητας για να εκδώσει πάραυτα νέα, παρόμοια απόφαση, με μεταγενέστερη ημερομηνία, της οποίας η εφαρμογή δεν δεσμευόταν από τις δικαστικές αποφάσεις. Η βαρβαρότητα και ο αμοραλισμός σε όλο τους το μεγαλείο.

Εγχειρίδιο χειραγώγησης Σύμφωνα με αποκαλυπτικό δημοσίευμα του Επενδυτή (9-11-13), από το 1996 χρονολογείται εγχειρίδιο του ΟΟΣΑ που κωδικοποιεί τα συμπεράσματα της εφαρμογής προγραμμάτων «σταθεροποίησης» σε χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής που πλήττονται από την κρίση και τις μνημονιακές πολιτικές. Ανάμεσα στα ενδιαφέροντα στοιχεία που μπορεί κανείς να αλιεύσει από το πρωτότυπο αυτό εγχειρίδιο, είναι και εκείνα που αναφέρονται στην αναδιάρθρωση της εκπαίδευσης. Είναι προτιμότερο, συμβουλεύει το εγχειρίδιο, να γίνονται περικοπές στις λειτουργικές δαπάνες των σχολείων και των πανεπιστημίων παρά μια δραστική μείωση του αριθμού των μαθητών και των φοιτητών. Και ο λόγος είναι απλός. Στην πρώτη περίπτωση δεν φαίνεται πιθανό να υπάρξουν βίαιες αντιδράσεις. Αντίθετα, στη δεύτερη περίπτωση οι γονείς θα αντιδρούσαν έντονα στο ενδεχόμενο να αποκλειστούν τα παιδιά τους από την περαιτέρω φοίτηση στις επόμενες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Τόσο κυνικά... Π.Χ.

ΠΑΙΔΕΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

τχ. 86

Η Παιδεία στην Αντίσταση:

σταθμός στην ιστορία του εκπαιδευτικού κινήματος στην Ελλάδα ΜΙΧΑΛΗΣ ΛΥΜΠΕΡΑΤΟΣ*

εν θα είχε προσλάβει ποτέ η Αντίσταση τη μαζικότητα, την απήχηση και την δυναμική που απέκτησε αν δεν συνιστούσε μια συνολική κοινωνική παρέμβαση που ανταποκρίθηκε σε μακραίωνες συλλογικές απαιτήσεις και δεν προδιέγραφε μέσα από την πολιτική της δράση την εικόνα μιας διαφορετικής κοινωνικής προοπτικής. Ήταν τόσο οι νικηφόροι ένοπλοι αγώνες κατά του φασισμού όσο, όμως, και η υλοποίηση μιας διαφορετικής κοινωνικής οργάνωσης, όπως μορφοποιήθηκε μέσα από τα δίκτυα αλληλεγγύης που συγκροτήθηκαν, τη διευθέτηση των κοινωνικών αναγκών που επιχειρήθηκε με πρωτότυπες μορφές αυτό-οργάνωσης, τις λαϊκές εξουσίες που οργανώθηκαν, εκείνοι οι παράγοντες που κατέστησαν την Αντίσταση μια συνολική πολιτικο-κοινωνική τομή στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Σε αυτή ακριβώς την ιστορική κίνηση δεν απουσίαζε και το ζήτημα της οργάνωσης των μηχανισμών αναπαραγωγής της γνώσης. Μάλιστα, αυτό επενδύθηκε με τη σημασία που του άξιζε στο μέτρο που η Αντίσταση κλήθηκε να καλύψει και το τεράστιο κενό που προκάλεσε η Κατοχή, διακόπτοντας βίαια κάθε μορφωτική διαδικασία. Μια διαδικασία που έφερε το βάρος μιας εκτεταμένης αποτελμάτωσης, αφού η δικτατορική κυβέρνηση Κονδύλη, όσο και εκείνη του Μεταξά, είχαν από τα 1935 μετατρέψει την εκπαίδευση σε έναν ταξικό, αυταρχικό, ακραία εθνικιστικό και φιλοφασιστικό ιδεολογικό μηχανισμό του κράτους. Πράγματι, η Αντίσταση κλήθηκε να υπερβεί τα ταξικά φράγματα που ύψωσαν οι μεσοπολεμικές δικτατορίες, με βασικό άξονα την επαναφορά της καθαρεύουσας στα δημοτικά (απαγορεύτηκε η χρήση συμπλεγμάτων όπως το «φτ» στον γραπτό και τον προφορικό λόγο ως «λαϊκό και χυδαίο» και ο φτωχός έγινε «πτωχός»), αλλά και τη συρρίκνωση της δημοτικής εκπαίδευσης (το παλιό εξατάξιο δημοτικό σχολείο έγινε τετρατάξιο για να αποκλείσει ευρύτερη παιδεία τους μη έχοντες) από το οποία απέρρευσε ότι τα λαϊκά στρώματα εκδιώκονταν μαζικά από την εκπαίδευση ενώ ο μισός περίπου από τον, έτσι ή αλλιώς, μειωμένο μαθητικό πληθυσμό σταματούσε στην 4η Δημοτικού. Για αυτούς τους λόγους δεν ήταν τυχαίο ότι το ποσοστό των αναλφάβητων έφτασε να ξεπεράσει στα 1939 το 40% του πληθυσμού. 1 Επιπλέον, πολιτικό διαβατήριο για τη μόρφωση είχε καταστεί η υποχρέωση κάθε μαθητή να ενταχθεί στην «Εθνική Οργάνωση Νέων» (ΕΟΝ) στα πρότυπα της φασιστικής ιταλικής νεολαίας (Ballila), η υποχρέωση του να εξυμνεί το Μέγα Αρχηγό,2 να «διακονεί» την «Εθνική Αγωγή» του νέου ελληνικού πολιτισμού της δικτατορίας Μεταξά3 και να χειροκροτεί τις δημόσιες πυρές στις οποίες παραδόθηκαν όλα τα δημοκρατικά βιβλία που εκδόθηκαν στη χώρα.4 Μαζί τους είχε πυρποληθεί και ολόκληρη η προσπάθεια που είχε καταβληθεί από τα 1909 και μετά, ιδίως μέσω του Εκπαιδευτικού Ομίλου και της μεταρρύθμισης του 1929, να καταστεί το σχολείο γλωσσικά προσιτό μέσω της δημοτικής αλλά και να διευρύνει την απεύθυνση του στον ελληνικό λαό.5 Μέσα σε αυτό το κλίμα η εχθρική κατοχή ήρθε να *Διδάσκων στο Π.Μ.Σ του Παντείου Πανεπιστημίου

ολοκληρώσει την απίσχναση του μορφωτικού αγαθού. Οι κατακτητές επέταξαν 8345 σχολικά κτίρια για τις ανάγκες στρατωνισμού των δυνάμεων τους, ενώ λόγω του πολέμου το σχολικό έτος 1940-1941 κράτησε μόνο 3 μήνες, και το σχολικό έτος 1941-1942 στην πραγματικότητα λιγότερο από ένα μήνα κατά μέσο όρο6. Οι οικτρές οικονομικές συνθήκες, η πείνα και η αβιταμίνωση, η απουσία μεταφορών στην ύπαιθρο συνδυάστηκαν με την επιμονή του κατοχικού καθεστώτος να καταστήσει ακόμα πιο απρόσιτο στους μαθητές το σχολείο. Και ως επίδειξη αναλγησίας απέλυσε προσωρινά καθηγητή, τον Ι. Κακριδή από το Πανεπιστήμιο Αθηνών επειδή υποστήριζε το «μονοτονικό».7 Αντίθετα για το γεγονός ότι 600.000 παιδιά περίπου δεν φοίτησαν καθόλου στο σχολείο τα χρόνια της Κατοχής δεν επισυνέβη καμία απόλυση.8 Στην ουσία η αντιστροφή της πραγματικότητας αυτής ήταν το βαρύ φορτίο που ανέλαβε η εαμική αντίσταση. Αφετηρία της η προσπάθεια, πρώτα από όλα, να επιβιώσουν τα παιδιά, να εξασφαλίσουν τις απαιτούμενες θερμίδες πριν μπουν στις σχολικές τάξεις. Για αυτό αναλήφθηκε η υποχρέωση από τις εαμικές οργανώσεις να οργανωθούν ξεχωριστά συσσίτια για τα μικρά παιδιά, ώστε να μην στοιβάζονται στις ουρές των συσσιτίων για μεγάλους. Αυτά, όταν απέκτησαν ειδικούς χώρους, πολύ σύντομα εξελίχθηκαν, ιδίως στις απελευθερωμένες περιοχές, σε οργανωμένους παιδικούς σταθμούς, όπου οι σιτιάρχες έγιναν οι οργανωτές της κοινωνικής ζωής των μικρών παιδιών. Ιδίως μετά τα 1943, με ευθύνη της Εθνικής Αλληλεγγύης και της Επιμελητείας του Αντάρτη, τέθηκε ως απαίτηση να ιδρυθούν παντού τέτοιοι παιδικοί σταθμοί. Οι σταθμοί αυτοί εξελίχθηκαν με τη σειρά τους σε σχολεία δημοτικής εκπαίδευσης, όταν όσοι φρόντιζαν τα παιδιά αποφάσισαν και να τα διδάξουν. Μόνο στην Ευρυτανία ιδρύθηκαν 35 τέτοιοι σταθμοί ενώ υπολογίζεται ότι σε αυτά φοίτησαν 12.000 παιδιά.9 Νέοι επονίτες, δάσκαλοι και καθηγητές της Αντίστασης αλλά και εγγράμματες γυναίκες της κάθε περιοχής στελέχωσαν του σταθμούς αυτούς, επεκτείνοντας την παροχή συσσιτίων στην παροχή γνώσης.10 Οι διαδικασίες αυτές αποτέλεσαν και το πρώτο βήμα για την ορμητική είσοδο του δασκάλου στην αντιστασιακή προσπάθεια. Αφετηρία του ήταν η οργάνωση «Δημοκράτης» που συνέστησε, το Μάη του 1941, ο Δ. Γληνός -που δεν είναι τυχαία η πρώτη οργάνωση της Αντίστασης- και ενδιάμεσο βήμα η συγκρότηση ενός προσωρινού Συμβουλίου της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας που είχε καταργήσει ο δικτάτορας Μεταξάς στα 1937. Στα τέλη του 1942 πραγματοποιήθηκε, μάλιστα, και η πρώτη έκτακτη συνέλευση του κλάδου. Έτσι δεκάδες δάσκαλοι που ανήκαν στην Αριστερή Παράταξη των Δασκάλων (Ν. Πλουμπιδης, Κ. Παπανικολάου, Β. Παππάς) που συγκροτήθηκε στα 1927 και αποτέλεσε τομή στους συνδικαλιστικούς αγώνες των δασκάλων του μεσοπολέμου,11 οι δάσκαλοι της «Μετεκπαίδευσης» στα χρόνια 1927-1935 που υπό την καθοδήγηση του Δ. Γληνού απαιτούσαν μεταρρυθμίσεις12 και συνήθως απολύονταν από τα σχολεία με την κατηγορία της αθεΐας και της κομμουνιστικής δράσης, οι δάσκαλοι που βρέθηκαν σε εξορίες και φυλακές θύματα της δικτατορίας Μεταξά,13 ήταν αυτοί που αποδύθηκαν στην προσπάθεια οργάνωσης του συστήματος εκπαίδευσης της Αντίστασης. Ήταν οι ίδιοι που κατάφε-

ραν από τις κατά τόπους κατοχικές νομαρχίες να αποσπάσουν τρόφιμα, ρούχα, φάρμακα, βιβλία και γραφική ύλη, συχνά κλέβοντας τα, να επισκευάσουν τα κατεστραμμένα σχολεία, να φέρουν τους πεινασμένους μαθητές στις σχολικές αίθουσες. Η προσπάθεια τους επιστεγάστηκε, όταν στις 14 Μαρτίου 1944, με την πράξη 45 της ΠΕΕΑ, της κυβέρνησης των Βουνών, στις Κορυσχάδες Ευρυτανίας ανασυστήθηκε η Διδασκαλική Ομοσπονδία. Ήταν τέτοια η έκταση της προσπάθειας που καταβλήθηκε ώστε η εκπαίδευση κατέστη ένας από τους πυλώνες της θεσμικής οργάνωσης της Αντίστασης. Την γενική ευθύνη ανέλαβε η Γραμματεία Παιδείας της ΠΕΕΑ με επικεφαλής τον καθηγητή πανεπιστημίου Π. Κόκκαλη και των επιφανών παιδαγωγών Κ. Σωτηρίου, Μιχ. Παπαμαύρου και Ρόζας Ιμβριώτη. Είναι δείγμα της σπουδαιότητας που απέδωσε η ΠΕΕΑ στην προσπάθεια ότι ο δάσκαλος εξομοιώθηκε με τους αξιωματικούς του ΕΛΑΣ και η Γραμματεία Στρατιωτικών της ΠΕΕΑ ήταν εκείνη που ανέλαβε τη διατροφή των δασκάλων ως ένα από τα πιο προωθημένα τμήματα της Αντίστασης. Άλλωστε, ο ρόλος του εκπαιδευτικού είχε ήδη αποδειχθεί πολλαπλά καθοριστικός. Δεν είναι μόνο ότι είχαν δεσπόζουσα παρουσία ως κοινωνική ομάδα στις αντιστασιακές οργανώσεις, ότι ήταν συντελεστές στην πρωτοβουλία για τη συγκρότηση των οργανώσεων αυτών, αλλά ακόμα και μέσα στα επιτελικά πολιτικά όργανα της αντίστασης είχαν κυρίαρχο ρόλο.14 Με βάση κάποιες εκτιμήσεις περίπου το 80% των εκπαιδευτικών έγιναν μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων.15 Μάλιστα, ο πρώτος αντάρτης του ΕΛΑΣ που φέρεται ότι σκοτώθηκε ήταν ο δάσκαλος Δ. Σαξώνης, ο παλιός πρόεδρος του Συλλόγου Δασκάλων Θεσσαλονίκης, στο Kρίκελο της Ευρυτανίας, στις 29 Οκτωβρίου 1942. 16 Ο Γ. Ζεύγος, η Χρ. Χατζιβασιλείου, Μαρ. Κωτσάκης, ο Απ. Τζανής, η Κ. Ζεύγου, ο Ν. Πλουμπίδης, ο Κ. Πουρνάρας, η Ρ. Κοσκινά, ο Κ. Παπανικολάου, ο Μπ. Δρακόπουλος, ο Δ. Γληνός, Σ. Σουκαράς κ.α ήταν ανώτερα στελέχη του ΚΚΕ. Εκπαιδευτικοί ήταν και οι περισσότεροι καπεταναίοι του ΕΛΑΣ: ο Θ. Γκένιος-Λασάνης, ο Ν. Καρκάνης-Νικηφόρος, ο Β. Πριόβολος-Ερμής, ο Γ. Μιχαλόπουλος-Ωρίων, ο Θαν. Ελεφάντης-Θρύλος, ο Ν. Διένης-Παπούας, ο Π. Μαγλάρας-Δαφνομήλης, ο Μιχ. Πέτρου-Φτελιάς, ο Χρ. Καινούργιος-Βρασίδας, ο Κ. Ράφτης-Νεμέρτσικας, ο Γ. Μπλάνας-Κίσσαβος, ο Απ. Παπακωσταντίνου-Πανουργιάς, ο Α. Ρόσιος-Υψηλάντης κ.α)17 Γιατί ο καπετάνιος με βάση το οργανόγραμμα του ΕΛΑΣ είχε κάτι από το ρόλο του δασκάλου: ήταν αυτός που θα εξασφάλιζε τη σωματική και ψυχική ευεξία των ανταρτών και θα ανέπτυσσε μια σχέση συναισθηματικής προσήλωσης τους προς τις ανάγκες του αγώνα.18 Είναι εξίσου χαρακτηριστικό ότι η ΕΠΟΝ, η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, που ξεπέρασε κάποια στιγμή και τα 800.000 μέλη στο σπίτι ενός δασκάλου από την Αθήνα γεννήθηκε, στις 23 Φεβρουαρίου 1943, του Παν. Δημητράτου, προέδρου της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας στα 1927. 19 Οι άοκνες προσπάθειες των εκπαιδευτικών ώθησαν στη διεξαγωγή, στις 20 Ιουλίου 1944, στο χωριό Λάσπη Ευρυτανίας, έξω από το Καρπενήσι, Παιδαγωγικού Συνεδρίου με θέμα τον ρόλο των δασκάλων στη ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

Αντίσταση και την εκπαιδευτική ανασυγκρότηση της Ελεύθερης Ελλάδας με τη συμμετοχή 100 αντιπροσώπων από 20 Διδασκαλικούς Συλλόγους. Αντίστοιχα μικρότερα συνέδρια έγιναν και στα Τρίκαλα, στη Βέροια, στην Αρκαδία. Ανάμεσα στις αποφάσεις δέσποζε αυτή για το με κάθε θυσία άνοιγμα των σχολείων, η επίταξη αχρησιμοποίητων κτιρίων για το σκοπό αυτό, όπως και οι άμεσες επισκευές τους με προσωπική εργασία των ίδιων των δασκάλων. Πέρα από τα παιδιά, με βάση τις αποφάσεις, έπρεπε με κάθε θυσία να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του αναλφαβητισμού που κυμαίνοντας στο 40-43% του πληθυσμού και να συγκροτηθούν Σχολές Αναλφάβητων από τους ίδιους τους δασκάλους ακόμα και αν αυτό απαιτούσε διπλές βάρδιες. Αποφασίστηκε επιπλέον με τη συνδρομή της ΕΠΟΝ να ιδρυθούν όπου ήταν δυνατό λαϊκές βιβλιοθήκες και αναγνωστήρια.20 Παράλληλα με τα υπόλοιπα επιχειρήθηκε και η θεσμική οργάνωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ήδη από τις 4 Δεκεμβρίου 1942 με τον «Κώδικα Ποσειδώνα», το πρώτο κείμενο οργάνωσης της αυτοδιοίκησης στην Ελεύθερη Ελλάδα, αποτέλεσμα εργασιών της επαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Ευρυτανίας, ορίστηκε ότι θα δημιουργούνταν σε κάθε σχολείο που θα ιδρυόταν μια Σχολική Υποεπιτροπή στα πλαίσια της τοπικής αυτοδιοίκησης, στην οποία θα συμμετείχε ο δάσκαλος ή οι δάσκαλοι του κάθε χωριού καθώς και τρεις αιρετοί αντιπρόσωποι. Αποστολή της κάθε Επιτροπής θα ήταν η «θεραπεία των αναγκών του κάθε σχολείου», από ζητήματα συντήρησης και επισκευής των σχολικών αιθουσών μέχρι τα θρανία, τους μαυροπίνακες αλλά και την περίφραξη των προαύλιων χώρων. Θα διαχειριζόταν τα έξοδα του Σχολικού Ταμείου αλλά θα ήταν υποχρεωμένο ώστε να επιβλέπει την υποχρεωτική παρουσία αγοριών και κοριτσιών σχολικής ηλικίας στο σχολείο (γιατί τα κοινωνικά ήθη αντιστέκονταν στη συνύπαρξη αγοριών και κοριτσιών).21 Η Επιτροπή αυτή θα λογοδοτούσε έναντι της Επιτροπής Λαϊκής Αυτοδιοικήσεως του κάθε χωριού και έναντι της Γενικής Συνέλευσης όλων των κατοίκων του. Αλλά και με τον «Κώδικα Αυτοδιοίκησης και Λαϊκής Δικαιοσύνης για τη Στερεά Ελλάδα», τον Αύγουστο του 1943, η Σχολική Επιτροπή του κάθε δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου ορίστηκε ότι θα ήταν υπόλογη έναντι της κοινότητας ώστε να εφαρμοστεί η υποχρεωτική και δωρεάν εκπαίδευση όχι μόνο των μαθητών αλλά και όλων των κατοίκων και να μεριμνήσει για την ίδρυση σχολείων αναλφάβητων.22 Η διαδικασία επιταχύνθηκε τόσο μετά τις εκλογές σε όλη την ελεύθερη Ελλάδα για τη συγκρότηση τοπικών Αυτοδιοικήσεων, τον Αύγουστο του 1943,23 όσο και από τη στιγμή που η ΠΕΕΑ υπέβαλε ολοκληρωμένο σχέδιο εκπαιδευτικής ανασυγκρότησης. Τα σχέδιο αυτό ολοκλήρωνε το πλαίσιο των αρχών ενός αποκεντρωμένου, αυτοδιοικητικού εκπαιδευτικού μοντέλου, όπου στη διοίκηση της εκπαιδευτικής κοινότητας μετείχαν και εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης ενώ κάθε περιοχή στην οποία υπήρχε σχολείο θα αποκτούσε το δικό της εποπτικό Συμβούλιο και ρόλο στα εκπαιδευτικά τεκταινόμενα. Την εισήγηση στο Εθνικό Συμβούλιο έκανε ο καθηγητής Π. Κόκκαλης και ο παιδαγωγός Κ. Σωτηρίου. Με βάση τις αποφάσεις που ελήφθησαν αναγνωρίστηκε ως επίσημη γλώσσα του κράτους και της εκπαίδευσης η Δημοτική, η οποία αποφασίστηκε να διδάσκεται από το νηπιαγωγείο ως το Πανεπιστήμιο. Καταγγέλθηκε ο μεσαιωνικός σκοταδισμός που κυριαρχούσε τότε στην εκπαίδευση,24 αναγνωρίστηκε η απαίτηση να συνδεθεί η θεωρία με την πράξη και τις κοινωνικές ανάγκες,25 να γίνει πολυκλαδική η παιδεία και

να αναπτυχθεί η επαγγελματική και τεχνική μόρφωση (χρειάστηκαν δεκαετίες για να τεθούν εκ νέου τα ζητήματα αυτά).26 Καταδικάστηκε, επίσης, το ατομικιστικό περιεχόμενο και μορφή της εκπαίδευσης που στηριζόταν στην λεξιθηρία, την λογοκοπία, το σχολαστικισμό, την αποστήθιση.27 Γιατί με βάση την εισήγηση που είχε κάνει στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΕΠΟΝ, στις 27 Φεβρουαρίου 1944, ο Κ. Σωτηρίου ο σχολικός ατομικιστικός ανταγωνισμός εκπαίδευε άτομα που «θα πατούσαν επί πτωμάτων για να αναδειχθούν».28 Διακηρύχθηκε, επίσης, ότι το μελλοντικό σχολείο όφειλε να αποβάλει από την εκπαίδευση το μεγαλοϊδεατισμό και το σωβινισμό.29 Δεδομένου όμως ότι ως βασικό πρόβλημα αναδείχθηκε η έλλειψη δασκάλων, η Γραμματεία Παιδείας της ΠΕΕΑ διέταξε ότι όλοι οι αντάρτες του ΕΛΑΣ που ήταν δάσκαλοι όφειλαν να αποσπαστούν σε σχολεία που βρίσκονταν κοντά σε μονάδες του ΕΛΑΣ. Όταν γυρίσουν στην έδρα τους ή καταλάμβαναν θέση σε κάποιο σχολείο τους δινόταν η δυνατότητα παράλληλα με τα εκπαιδευτικά τους καθήκοντα να αναλάβουν οποιαδήποτε υπηρεσία στις εαμικές οργανώσεις. Στο βαθμό που γινόταν εκκαθαριστική επιχείρηση των Γερμανών στην περιοχή του σχολείου τους, όσοι ήταν ένοπλοι αντάρτες, ξαναγύριζαν προσωρινά στα πολεμικά τους καθήκοντα.30 Συν τοις άλλοις με απόφαση της ΠΕΕΑ, προκειμένου να προσελκυθούν δάσκαλοι από τα αστικά κέντρα στην Ελεύθερη Ελλάδα ορίστηκε ότι η Επιμελητεία του Αντάρτη θα συντηρούσε ακόμα και τις οικογένειες των καθηγητών και των δασκάλων που θα ζούσαν μαζί τους.31 Επιπλέον, με την απόφαση της 8ης Ιουνίου 1944 ιδρύθηκαν έξι Παιδαγωγικά Φροντιστήρια στο Καρπενήσι και στα Φουρνά της Θεσσαλίας, στις Θεσπιές Θηβών, στα Γρεβενά,32 στη Μηλιά Πιερίας και στα Λαγκάδια Αρκαδίας με σκοπό την εκπαίδευση νέων προσωρινών δασκάλων, τελειόφοιτων Γυμνασίων και άλλων πτυχιούχων χωρίς παιδαγωγική κατάρτιση.33 Το εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα αφορούσε στοιχεία Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας του παιδιού και διδακτικής. Ειδικά στο Φροντιστήριο της Τύρνας (Ελάτη) στη Θεσσαλία, με διευθύντρια την παιδαγωγό και συγγραφέα Ρόζα Ιμβριώτη, που είχε ξεκινήσει πρόχειρα τη λειτουργία του από το Σεπτέμβριο του 1943, φοίτησαν 107 σπουδαστές. Το πρωί γίνονταν τα θεωρητικά μαθήματα και το βράδυ πρακτική εφαρμογή στο Δημοτικό Σχολείο της περιοχής, που σημειωτέον είχε καταστραφεί από τους Γερμανούς τον Νοέμβριο του 1943.34 Να σημειωθεί ότι το Φροντιστήριο σταμάτησε τη λειτουργία του τον Νοέμβριο του 1943 για δύο μήνες γιατί οι Γερμανοί έκαψαν την Ελάτη στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις το χειμώνα του 1943. 35 Οι φοιτητές σε αυτά τα Φροντιστήρια στεγάστηκαν σε διάφορα σπίτια ενώ ο ΕΛΑΣ φρόντισε να στέλνει γιατρούς και τρόφιμα. Στο Φροντιστήριο στο Καρπενήσι, διευθυντής ήταν ο παιδαγωγός Κ. Σωτηρίου με μεταπτυχιακές σπουδές στη Ζυρίχη και τη Γενεύη, πρώην Διευθυντής Δημοτικής Εκπαίδευσης στο προπολεμικό ελληνικό υπουργείο Παιδείας αλλά και ο Μιχάλης Παπαμαύρος, πρώην διευθυντής στη Σχολή Διδασκάλων Λαμίας και στη Μαράσλειο Διδακτική Σχολή.36 Να σημειωθεί ότι τα μαθήματα γίνονταν συνήθως από μνήμης των καθηγητών, χωρίς τα διαθέσιμα βιβλία και οι φοιτούντες ήταν υποχρεωμένοι να τα αντιγράφουν σε λευκές κόλλες. Αλλά πέραν των στελεχών στα σχολεία της Αντίστασης σύντομα επιλύθηκε και το πρόβλημα της συγκρότησης των αναλυτικών προγραμμάτων,37 ιδίως ως προς το θέμα των βιβλίων, τα περισσότερα εκ των οποίων ήταν από την εποχή της δικτατορίας. Ιδιαίτερα αυτά των Αναγνωστικών και των μαθημάτων λογοτε-

χνίας που έβριθαν φασιστικών κειμένων και πρόβαλαν τον 3ο ελληνικό πολιτισμό του Μεταξά. Για αυτό το λόγο ενώ αρχικά με απόφαση της ΠΕΕΑ αποσύρθηκαν όλα τα βιβλία της περιόδου μεταξά και επανήλθαν παλιότερα βιβλία,38 αποφασίστηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών του Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου να γραφούν νέα αναγνωστικά για το δημοτικό. Έτσι από το Φροντιστήριο της Τύρνας βγήκε το Αναγνωστικό της 3ης και της 4ης Δημοτικού με τίτλο «Αετόπουλα» και από αυτό του Καρπενησίου αυτό για τις τελευταίες τάξεις με τίτλο «Ελεύθερη Ελλάδα». Πρόθεση ήταν να δοθεί ύλη που να αντιστοιχεί αντικειμενικά στην κατάσταση πραγμάτων της Ελλάδας της Κατοχής και της Αντίστασης και να προβάλει τους αγώνες κατά του φασισμού και υπέρ των μακροπρόθεσμων στόχων του κινήματος της αντίστασης για κοινωνική δικαιοσύνη. Τα αναγνωστικά αυτά κινούνταν στο πνεύμα των καινοτομιών που είχαν εισαχθεί με τα αναγνωστικά της μεταρρύθμισης του 1917-1920, όταν επί Δ. Γληνού, ως γραμματέα του υπουργείου Παιδείας, τα αναγνωστικά γράφτηκαν στη δημοτική και για πρώτη φορά ανατέθηκαν όχι σε έναν συγγραφέα αλλά σε επιτροπή εκπαιδευτικών.39 Στα πλαίσια της λογικής ότι ανάμεσα στους στόχους ενός βιβλίου της εκπαίδευσης έπρεπε να είναι και η διασύνδεση του σήμερα και του χθες, η ιστορική αυτογνωσία, τα βιβλία ανέδειξαν ως ενοποιητικό στοιχείο της ιστορίας του ελληνισμού το αντιστασιακό πνεύμα, όπως αυτό εκδηλώθηκε από την εποχή της Τουρκοκρατίας μέχρι της εποχή της αντίστασης κατά του φασισμού. Αυτό ήταν άλλωστε και το πνεύμα του ίδιου του αντιστασιακού λόγου40 που αναζήτησε αυτές τις διαπλοκές, όπως αποτυπώθηκαν στο στίχο του ύμνου του ΕΛΑΣ: «χίλια ονόματα μια χάρη, ακρίτας είτε αρματολός, αντάρτης, κλέφτης παλικάρι πάντα είναι ο ίδιος ο λαός». Χαρακτηριστικό ήταν ότι όλα σχεδόν τα διδακτικά κείμενα και τα σχόλια ήταν ανυπόγραφα ή με ψευδώνυμα, δείγμα της πρόθεσης των συγγραφέων να συμβάλουν στον αγώνα χωρίς καμιά πρόθεση προβολής. Το μόνο αρνητικό ήταν ότι κάποιοι από αυτά πιθανόν να αφορούσαν παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας. Το αναγνωστικό των τάξεων 5η και 6η δημοτικού δεν απευθυνόταν μόνο σε μαθητές αλλά λειτουργούσε ως και ελεύθερο ανάγνωσμα για ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Κυκλοφόρησε μόνο στη Μακεδονία σε 100.000 αντίτυπα ενώ σε αντίστοιχα επίπεδα διακινήθηκε και στη Στερεά, τη Θεσσαλία και την Ήπειρο.41 Όπως και το βιβλίο των προηγούμενων τάξεων απηχούσε την «ψυχή του επαναστατημένου λαού μας». Για αυτό, όπως σημείωναν οι συγγραφείς τους δεν είχε ωραιοποιήσεις και έλλειπαν οι ειδυλλιακές εικόνες ή κείμενα που να αναφέρονται σε οικογενειακές ή κοινωνικές σχέσεις.42 Όλα τα κείμενα σχετίζονταν με τον αντιστασιακό αγώνα και αποτελούνταν από 21 ποιήματα και 30 πεζά.43 Παρότι φαίνονται ότι απηχούν τη λογική της στρατευμένης τέχνης, στην πραγματικότητα επιλέχθηκαν μέσα σε συνθήκες που η συζήτηση για την τέχνη ήταν υπαρκτή. Όπως σημείωνε η διακήρυξη του λογοτεχνικού ΕΑΜ, συνταγμένη από τους Μ. Αυγέρη και Γ. Λαμπρινό, το ΕΑΜ αποδεχόταν κάθε καλλιτεχνικό ρεύμα αφού ο λογοτέχνης κάνει τέχνη και όχι δημοσιογραφία.44 Και εδώ κανένα κείμενο δεν ήταν υπογεγραμμένο.45 Το λογοτεχνικό είδος που κυριάρχησε σε αυτά τα βιβλία ήταν αυτό που χαρακτήρισε την λογοτεχνική παραγωγή ολόκληρης της περιόδου και επέβαλε η «οικονομία» της αντίστασης: θέματα σε σχέση με τον πόλεμο, διηγήματα και το είδος του λογοτεχνικού ντοκουμέντου46. Θεματολογικά μοτίβα που κυριάρχησαν ήταν ο αντιφασισμός, ο πατριωτισμός, ο λαϊκισμός, η αγροτική ζωή, τα θρησκευτικά σύμβολα47 (η Παναγιά, ο Άγιος Γε-

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

ώργιος), το ιδεολόγημα της φυλής και της συνέχειας της48 από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. 49 Αλλά πέραν των άλλων δημιουργήθηκαν και προϋποθέσεις για την οργάνωση της εξωσχολικής ζωής των μαθητών στη βάση της λογικής «τα σχολεία ανοικτά όλη τη μέρα». Έτσι, οργανώθηκαν οι μαθητές και συγκρότησαν τα «Αετόπουλα» και τις «Γερακίνες» και επιστρατεύθηκαν αχρησιμοποίητα σπίτια και μαγαζιά και μετετράπησαν σε «παιδικές φωλιές» ώστε να δημιουργηθούν χώροι παιδικής ψυχαγωγίας, να οργανωθούν θεατρικές παραστάσεις και κουκλοθέατρα, συναυλίες αλλά και εκθέσεις λαϊκής τέχνης. Εκδόθηκαν στους χώρους αυτούς και παιδικά περιοδικά «τα Αετόπουλα» στη Στερεά Ελλάδα που φιλοτεχνήθηκαν και από δύο Ιταλούς ζωγράφους που είχαν παραδοθείς τον ΕΛΑΣ, το «Αετόπουλο του Μοριά», το «Αετόπουλο» της Κεφαλονιάς αλλά και της Ηπείρου. Παράλληλα, οργανώθηκε στους Κορυσχάδες παιδική χορωδία του Δημοτικού Σχολείου της πρωτεύουσας της Ελεύθερης Ελλάδας, από 25 παιδιά 9-12 ετών που περιόδευσε σε όλη την περιοχή. Οι Γεωργικές Σχολές ήταν, επίσης, ένα από τα κατορθώματα της ελληνικής αντίστασης. Οι έλληνες αγρότες και κυρίως οι νέοι, καλλιεργούσαν ως επί το πλείστον με τις παραδοσιακές τεχνικές, χωρίς καμιά ενημέρωση σε ζητήματα σύγχρονης καλλιέργειας αλλά και ιδίως σε θέματα οργάνωσης της παραγωγής σε συνεταιριστική βάση. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η άγνοια αυτή, με πρωτοβουλία του τμήματος Μόρφωσης και Διαφώτισης του Συμβουλίου Στερεάς Ελλάδας της ΕΠΟΝ συγκλήθηκε στο Καρπενήσι, τον Οκτώβριο του 1943 σύσκεψη των γεωτεχνικών της Στερεάς Ελλάδας στην οποία συμμετείχαν 40 περίπου γεωπόνοι από την περιφέρεια Ρούμελης. Η Συνδιάσκεψη αποφάσισε τη ίδρυση μεταβατικών σχολών για την επαγγελματική μόρφωση της αγροτικής νεολαίας και ως πρώτο βήμα η ίδρυση γεωργικών σχολείων.50 Αποφασίστηκε η πρώτη Σχολή να βρίσκεται σε κάποια απόσταση από τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις για να μην επηρεάζεται ο μαθητής «από τη βρώμικη ατμόσφαιρα του καφενείου του χωριού του» και ως τόπος επιλέχθηκε η Μονή Αγάθωνος που βρισκόταν στις πλαγιές της Οίτης, κοντά στην Υπάτη. Η Μονή διέθετε αμπελώνες, και οπωρώνες και ήταν ότι έπρεπε για πρακτική εφαρμογή. Εκεί δημιουργήθηκε η αίθουσα διδασκαλίας, το αναγνωστήριο και μια μικρή βιβλιοθήκη, μια αίθουσα ψυχαγωγίας, εστιατόριο και οι κοιτώνες των μαθητών. Κάθε μαθητής έφερνε μαζί του τρόφιμα που παραδίδονταν σε μάγειρα για να σχηματιστεί το κοινό συσσίτιο. Καθημερινά οι μαθητές γράφανε στα τετράδια τους την περίληψη του μαθήματος και την επόμενη γινόταν εξέταση. Όταν υπήρχαν απορίες ή για τους μαθητές που δυσκολεύονταν υπήρχαν τα βραδινά φροντιστήρια που πολλές φορές το μάθημα έφτανε μέχρι τα μεσάνυχτα.51 Οι απόφοιτοι των σχολών όταν γύριζαν στα χωριά τους συγκέντρωναν άλλους αγρότες και τους καθοδηγούσαν και έφτιαξαν σε αρκετά χωρία οργανωμένους οπωρώνες.52 Ιδρύθηκε, μάλιστα, και σύλλογος αποφοίτων Γεωργικών Σχολείων με το όνομα «Αγρότες Πρωτοπόροι». Εκεί διδάχθηκαν μαθήματα δενδροκαλλιέργειας, σιτοκαλλιέργειας, κτηνοτροφίας μελισσοκομίας κλπ. Στο Σχολείο αυτό που λειτούργησε 2 μήνες φοίτησαν 20 νέοι αγρότες. Ένα δεύτερο Σχολείο της περιοχής, που δημιουργήθηκε στη Σπερχειάδα Φθιώτιδας φοίτησαν άλλοι 30 μαθητές και μάλιστα μεταξύ τους και 10 κορίτσια. Ένα τρίτο, δημιουργήθηκε στη Φτέρη κοντά στην Σπερχειάδα. Μάλιστα, αποφασίστηκε η ίδρυση «Συλλόγου Αποφοίτων Γεωργικών Σχολείων» και φτιάχτηκε και καταστατικό. Ως συνέπεια της επιτυχίας των σχολείων αυτών, αποφασίστηκε η ίδρυση Γεωργικής Σχολής στην Ευρυτανία, στο χωριό δυ-

τική Φραγκίστα με 40 μαθητές, που δεν λειτούργησε τελικά λόγω των μεγάλων εκστρατευτικών επιχειρήσεων των Γερμανών στην Ευρυτανία. Τέλος μια ιδιαίτερη Σχολή που λειτούργησε στο νομό Λαρίσης σε δύο τμήματα (επαρχίας Λάρισας, Αγιάς και Φαρσάλων και Ελασσόνας και Τυρνάβου) ήταν η Σχολή Αυτοδιοίκησης και Λαϊκής Δικαιοσύνης. Στο πρώτο τμήμα φοίτησαν 33 μαθητές και 10 ακροατές και με διάρκεια εκπαίδευσης της 5 μέρες. Στη Σχολή αυτή διδάχθηκαν οι μαθητές και υποψήφιοι αυτοδιοικητικοί παράγοντες από θέματα θεωρίας της Αυτοδιοίκησης και ανάλυσης των άρθρων των υφισταμένων κωδίκων μέχρι και ιστορία της Αυτοδιοίκησης που έφτανε μάλιστα μέχρι την αρχαιότητα.53 Η προσπάθεια που καταβλήθηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής για την εκπαιδευτική ανασυγκρότηση ήταν απόρροια των υπαρκτών αναγκών της κοινωνίας αλλά και της χρόνιας απαίτησης να προωθηθούν τομές στη διαδικασία αναπαραγωγής της γνώσης ανάλογες του συνολικού αιτήματος δημιουργίας μιας δικαιότερης κοινωνίας. Αυτό στα μορφωτικά ζητήματα σήμαινε την υλοποίηση των πιο προωθημένων θέσεων του προπολεμικού εκπαιδευτικού κινήματος σε συνάρτηση με την παραγωγή και νέων μορφών κοινωνικής οργάνωσης, με κατεύθυνση τη δημιουργία ενός μελλοντικού δημοκρατικού σχολείου, αποκεντρωμένου και αντι-αυταρχικού, που θα πρόσφερε ολόπλευρη παιδεία, χωρίς διαχωρισμούς και ανισότητες, σε όλο το λαό. Το έργο αυτό της Αντίστασης ήταν πολλαπλά σημαντικό επειδή επιχείρησε και το απέδειξε στην πράξη ότι ένα τέτοιο σχολείο ήταν και εφαρμόσιμο και κοινωνικά αναγκαίο. Για αυτό και οι εμπειρίες που παρήγαγε, παρά την μανιώδη μεταπολεμική καταστολή που δέχτηκαν, προσδιόρισαν για δεκαετίες τα αιτήματα, τους στόχους και τις διαδικασίες ωρίμανσης του μετεμφυλιακού εκπαιδευτικού μας κινήματος.

τχ. 86

ΕΛΑΣ Γ.Σ, Επιτελικόν Γραφείον Ιιον, Τμήμα Πολιτικόν, αρ. 2929, στο Θ. Τσουπαρόπουλος, οπ. σ. 126-127 και 145-152. 23

Οι εκλογές αυτές γίνανε με βάση την εγκύκλιο αρ. 6, της 10ης Αυγού-

στου 1943 του Κοινού Γενικού Στρατηγείου Ανταρτών. 24

Γλωσσικός βυζαντινισμός, ΚΟΜΕΠ, αρ. 13, Μάης 1943, σ. 32.

Χρ. Καλατζής, Ιδεολογική Επιτομή της Νομοθεσίας της Εθνικής Αντί-

στασης, τ. ΙΕ, τευχ. 87-88, σ. 367. 26

Σε όλα αυτά καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι αντιλήψεις του Δ. Γληνού,

ΚΟΜΕΠ, αρ. φυλ. 22 , Ιανουάριος 1944, σ. 3-7. 27

Αυτά τα εμπόδια επισήμαινε σε άρθρο του ο Γληνός στα 1933 για την

πραγματική εκπαίδευση των νέων, Δ. Γληνός, «Ποιοι δρόμοι ανοίγονται μπροστά μας» Επιθεώρηση τέχνης, τομ. Κ, αρ. τευχ.120, 1964, σ. 420-473. 28

Κ. Σωτηρίου, Ο Κ. Σωτηρίου Αφηγείται, Αθήνα, σ. 49-50.

Βλ. και Δ. Γληνός, Εκλεκτές Σελίδες, τομ Γ, Αθήνα 1974, σ. 59-62, 100-

107. 30

ΕΠΟΝ, Συμβούλιο Περιοχής Πελοποννήσου, αρ εγκυκλίου 30, Προς

όλα τα Συμβούλια Νομών, Επαρχιών και Τμημάτων, Διοικητική Επιτροπή Πελοποννήσου, 24 Ιουλίου 1944, ΕΔΙΑ. 31

Συνεδρίαση 38 της ΠΕΕΑ στις 9 Ιουνίου 1944,. Αρχείο της Πολιτικής

Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, Πρακτικά Συνεδριάσεων, οπ., σ. 37 32

Μαρτυρία Κ. Καραπατάκη στο Χρ. Γκόντζου-Κ. Αναστασάκου, οπ. σ.

384-388. 33

Με βάση την Απόφαση της 33 Συνεδρίασης της ΠΕΕΑ στις 24 Ιουνίου

1944 τα φροντιστήρια στα Φουρνά και το Καρπενήσι θα ήταν δυναμικότητας 40 φοιτητών το καθένα. Αρχείο της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, Πρακτικά Συνεδριάσεων, οπ.. σ. 115 34

Ρόζα Ιμβριώτη, «Το Φροντιστήριο της Τύρνας», Επιθεώρηση Τέχνης, τ.

87-88, Μάρτιος –Απρίλιος 1962. 35

Λ. Αρσενίου, Η Θεσσαλία στην Αντίσταση, τομ. Β, Αθήνα χ.χ, σ. 154.

Μ. Παπαμαύρος, «Η Παιδεία στην Ελεύθερη Ελλάδα τον καιρό της Κα-

τοχής», Επιθεώρηση Τέχνης, αρ. 87-88, Μάρτιος-Απρίλιος 1962. 37

Για το πώς οργανώθηκε η εκπαίδευση στην περιοχή της Πυλίας, Χρ.

Ρήγας, Η Παιδεία στην Αντίσταση, Θέματα Παιδείας, τευχ. 28, 2007, σ. 7779. 38

Συνεδρίαση 35 της ΠΕΕΑ στις 29 Ιουνίου 1944,. Αρχείο της Πολιτικής

Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, Πρακτικά Συνεδριάσεων, οπ, σ. 125 39

Αλ. Δημαράς, Η Μεταρρύθμιση που δεν Έγινε, τομ. Α, Αθήνα 1973, σ.

123-125 1

Το Εθνικό μας Πρόβλημα και το ΚΚΕ, εκδ ΚΟΜΕΠ, αρ. 4, Αθήνα 1943.

Μ. Παπαμαύρου, «Η Παιδεία στην Ελεύθερη Ελλάδα τον καιρό της Κα-

Κ. Σωτηρίου, Η Παιδεία μιας Σήμερα, Αθήνα 1946, σ. 12. Αναγνωστικό της Δ Δημοτικού, ΟΕΣΒ, 1938, σ. 205. 3 Βλ. Γ. Βελουδής, Η Ελληνική Λογοτεχνία στην Αντίσταση», Διαβάζω, τ. 58, 15 Δεκεμβρίου 1983. 4 Ο Κομμουνισμός στην Ελλάδα, εκδ «Εθνικής Εταιρείας», Αθήνα 1973, σ. 81. 5 Βλ. Ρ. Σταυρίδη-Πατρικίου, Γλώσσα, Εκπαίδευση και πολιτική, Ολκός, 1999, Α. Φραγκουδάκη, Η γλώσσα και το έθνος 1880-1980, Εκατό χρόνια αγώνες για την αυθεντική ελληνική γλώσσα, Αλεξάνδρεια, 2001. 6 Αλ. Δημαρά, Η Μεταρρύθμιση που δεν Έγινε, τομ. 2, Αθήνα 1974, σ.85 κε. 7 Η Δίκη των Τόνων, πρώτη έκδοση 1943 και φωτοτυπική αναπαραγωγή της το 1998, ΕΣΤΙΑ. 8 Χ. Σακελλαρίου, Η Παιδεία στην Αντίσταση, Αθήνα 1984, σ. 29. 9 Υπεύθυνη για την περιοχή Στερεάς, Θεσσαλίας, Ηπείρου ήταν η δασκάλα Ναυσικά Φλέγγα-Παπαδάκη 10 Χ. Σακελλαρίου, οπ. σ. 34. 11 Γ. Κατσαντώνη, Η Αριστερή Παράταξη των Δασκάλων στο Μεσοπόλεμο, Αθήνα 1998, σ. 25-30. 12 Στην ουσία ήταν η δάσκαλοι που διαχώρισαν τη θέση τους από τον Εκπαιδευτικό Όμιλο στα 1927. Βλ. και Ευ. Κοκκίνης, Ο Δ. Γληνός 18891943, Αθήνα 1989, σ. 20-24. 13 Ο.π σ. 58 κε 14 Γ. Κατσαντώνης, Οι Δάσκαλοι στους Αγώνες, Αθήνα 1981, σ. 122-132. 15 Κ. Θ. Περαίος, «Οι Εκπαιδευτικοί στην Εθνική Αντίσταση», Επιθεώρηση Τέχνης, έτ. Η, τομ. ΙΕ, αρ.τευχ. 87-88, σ. 443-444. 16 Μ. Γλέζος, Εθνική Αντίσταση 1940-1945, τομ. Α, Αθήνα 2006, σ. 371. 17 Χρ. Γκόντζου-Κ. Αναστασάκου, Οι Εκπαιδευτικού στην Εθνική Αντίσταση, Αθήνα 1985, σ. 61-76. Βλ. και Χρ. Γκόντζου, Οι Πρωτοπόροι Εκπαιδευτικοί της Αντίστασγς, Θέματα Παιδείας, τευχ. 28, σ. 80-100. 18 ΑΣΚΙ, Αρχείο ΚΚΕ, κουτί 493, φ 30/1/5, ΚΕ του ΕΛΑΣ, 24 Νοεμβρίου 1943. 19 Π. Ανταίος, Συμβολή στην Ιστορία της ΕΠΟΝ, τ. Α2, Αθήνα, εκδ. Καστανιώτη, 1977, σ. 406, 420-422 και Δ. Δημητρόπουλος, Ε. Ολυμπίτου, Αρχείο Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, Αθήνα 2000, σ. 15-17. 20 Απόφαση της 33 Συνεδρίασης της ΠΕΕΑ στις 24 Ιουνίου 1944, Αρχείο της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, Πρακτικά Συνεδριάσεων, Αθήνα 1990, σ. 115 21 Έκθεση για την αυτοδιοίκηση κάθε χωριού και των Αναγκών τους, σε χωριά της Ορεινής και ημιορεινής περιοχής Λάρισας και Βόλου του Γ. Δοξόπουλου, 1 Ιουλίου 1944, Θ. Τσουπαρόπουλος, Οι Λαοκρατικοί Θεσμοί της Εθνικής Αντίστασης, Αθήνα 1989, σ. 243-251, 22 Τα ίδια ίσχυαν και στις Διατάξεις για τα την Αυτοδιοίκηση και Λαϊκή δικαιοσύνη που εγκαθιδρύθηκαν από τον ΕΛΑΣ τον Δεκέμβριο του 1943,

τοχής», Επιθεώρηση τέχνης, τευχ. 87-88, 1962, σ. 406. 42

Χ. Σακελλαρίου, Η παιδική Λογοτεχνία στην Αντίσταση, Αθήνα 1983.

Όπως αναγραφόταν στον πρόλογο του βιβλίου ήταν απόρροια της επι-

δίωξης να «να μπουν στην παιδεία τα μεγάλα σύγχρονα ιδανικά της λευτεριάς, της λαοκρατίας της αλληλεγγύης, του ανθρωπισμού, της δημιουργίας μιας καλύτερης ζωής. Ελεύθερη Ελλάδα, Αναγνωστικό Ε΄ και Στ΄ τάξης, έκδοση ΠΕΕΑ, 1944, ανατ. χ.χ, σ.7. 44

Βλ. Α. Καστρινάκη, Η Λογοτεχνία στην Ταραγμένη Δεκαετία 1940-

1950, Αθήνα 2005, σ. 89-193. 45

Τα κείμενα και τα ποιήματα ήταν των Β. Ρώτα, της Σοφίας Μαυροειδή-

Παπαδάκη, του Ν. Καρβούνη, του Π. Λεκατσά, του Χ. Σακελλαρίου, του Γ. Σταύρου, του Γ. Μυρισιώτη, της Τερ. Γουβελά, του Μ. Παπαμαύρου, Το χρονικό της Συγγραφής του Αναγνωστικού,. Ελεύθερη Ελλάδα, Αναγνωστικό Ε΄ και Στ΄ τάξης, οπ. σ.120. 46

Γ. Βελουδής, «Η Ελληνική Λογοτεχνία στην Αντίσταση (1940-1944)»,

Η Ελλάδα 1936-1944, Πρακτικά Διεθνούς Ιστορικού Συμποσίου, Αθήνα 1989, σ. 520 47

Β. Γεωργίου, Ιστορία της Αντίστασης, 1940-1945, τομ. Α, Αθήνα 1979,

σ. 105. 48

Βλ. για παράδειγμα το ποίημα «Το μήνυμα της» του Π. Λεκατσά, Ελεύ-

θερη Ελλάδα, Αναγνωστικό Ε΄ και Στ΄ τάξης, έκδοση ΠΕΕΑ, 1944, ανατ. χ.χ, σ. 47-49. 49

Γ. Βελουδής, «Η Ελληνική Λογοτεχνία στην Αντίσταση (1940-1944)»,

Η Ελλάδα 1936-1944, Πρακτικά Διεθνούς Ιστορικού Συμποσίου, Αθήνα 1989, σ. 522-524. 50

Β. Αντωνίου, Εθνική Αντίσταση, συλ. 37 και 38, Οκτώβριος-Δεκέμβριος

1983. 51

Β. Αντωνίου, «Η λειτουργία των Γεωργικών Σχολών της ΕΠΟΝ στη Δυ-

τική Φθιώτιδα τον καιρό της Κατοχής», Εθνική Αντίσταση, συλ. 38, 1983, σ. 28-31. 52

Οπ. σ. 33.

Θ. Τσουπαρόπουλος, οπ. σ. 251-256.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΗ ΣΤΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ ΤΟΥ ’13

Προσπάθεια αντίστασης και ανατροπής από τους εκπαιδευτικούς για το δημόσιο σχολείο ΤΖΑΦΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ

να χρόνο μετά τις εκλογές, η τρικομματική κυβέρνηση μπορεί να πανηγυρίζει ότι όλους τους αγώνες των εργαζομένων τους «έπνιξε» με το ξεκίνημά τους. Το σπουδαιότερο δε επίτευγμά της -και ταυτόχρονα διαβατήριο για τις σχέσεις της με την τρόικα- είναι το ότι μέχρι τώρα δεν αντιμετώπισε ισχυρή γενικευμένη κοινωνική αντίσταση, παρότι το Νοέμβρη πέρασε το 3ο μνημόνιο. Κάποιοι μάλιστα πιστεύουν ότι στην Ελλάδα μετά από τρία χρόνια μνημονίου και λιτότητας πέτυχαν με την τρίτη κυβέρνηση τη μαγική συνταγή: να συνηθίζει ο λαός τη φτώχεια, να χάνει την όποια ελπίδα και να περιμένει καρτερικά ένα θαύμα. Είναι προφανές ότι όλα αυτά έχουν βάση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι, για να τα καταφέρει όλα αυτά, κατέφυγε στο πιο ακραίο αντιδημοκρατικό μέτρο καταστολής των αγώνων, την πολιτική επιστράτευση, και μάλιστα τρεις φορές μέσα σε λίγο χρόνο. Από την άλλη, ως αναγκαίο συμπλήρωμα του φόβου που προκαλούν αυτές οι μεθοδεύσεις, έχουν ξαμοληθεί οι διάφορες φασιστικές συμμορίες, που για να «πείσουν» τους «πατριώτες» για το ποιο είναι το πραγματικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας σακατεύουν στο ξύλο ανυπεράσπιστους μετανάστες. Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες και μετά από τους αγρότες, τους ναυτεργάτες και τους εργαζόμενους στο Μετρό, οι καθηγητές βρέθηκαν στο επίκεντρο της ελληνικής κοινωνίας με την εξαγγελία απεργίας μέσα στις πανελλαδικές εξετάσεις. Στις συνθήκες εκείνες, και παρά τη μαχητικότητα ενός μεγάλου κομματιού του κλάδου, το ευρύτερο συνδικαλιστικό κίνημα και οι πολιτικές δυνάμεις της Αριστεράς δεν μπήκαν μπροστά, ώστε να δημιουργηθεί ένα μεγάλο κίνημα αντίστασης για τις συνδικαλιστικές ελευθερίες και τα δικαιώματα, ένα κίνημα υπεράσπισης της δημοκρατίας. Στην επόμενη ακριβώς φάση, με το πραξικόπημα και το «μαύρο» στην ΕΡΤ, το συνδικαλιστικό κίνημα των εργαζομένων έδωσε σοβαρά και ελπιδοφόρα δείγματα αντοχής, συσπείρωσης και αντίστασης, και επιμένει να αναζητά αποτελεσματικούς τρόπους επανεκκίνησης. Το διάστημα που ακολούθησε, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η κυβέρνηση ξεκίνησε ολομέτωπη επίθεση ενάντια στις εργασιακές σχέσεις των εκπαιδευτικών και γενικότερα των δημόσιων υπαλλήλων με διαθεσιμότητες - απολύσεις, υποχρεωτικές μετατάξεις και μετακινήσεις, μειώνοντας τους εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας κατά 16.000, στη βάση ενός γενικότερου μνημονιακού σχεδίου για μείωση του αριθμού των εκπαιδευτικών στις 65.000 (2014-15), από 105.000 που ήταν πριν τρία χρόνια. Οι εξελίξεις αυτές, που αποδιαρθρώνουν τις εργα*μέλος του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ

Η πρώτη βδομάδα της απεργίας της ΟΛΜΕ αποτέλεσε τη μεγαλύτερη νίκη του συνδικαλιστικού κινήματος των εκπαιδευτικών. Με ποσοστά που ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο και με διαδηλώσεις στις 16 και 18 Σεπτέμβρη οι εκπαιδευτικοί έδωσαν καθολική απάντηση αντίθεσης στην κυβερνητική πολιτική στο σύνολό της σιακές σχέσεις των εκπαιδευτικών, εκτός από την τεράστια ανασφάλεια, το φόβο και το άγχος που δημιουργούν σε ένα μεγάλο κομμάτι του κλάδου, αφού διαλύουν οικογένειες και εξαθλιώνουν ζωές, έχουν τεράστιες συνέπειες και στη μορφωτική διαδικασία, στην ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου. Είναι προφανές ότι ένας εξαθλιωμένος εκπαιδευτικός δεν είναι πολύ εύκολο να αναβαθμίσει ποιοτικά την εκπαιδευτική του παρέμβαση στην τάξη και στο σχολείο. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, έρχεται η κυβέρνηση με το νομοσχέδιο για τα λύκεια, που ψηφίζει το Σεπτέμβρη, να δώσει τη χαριστική βολή στην απορρύθμιση του δημόσιου σχολείου. Με αυτό το νόμο, μετά τις καταργήσεις σχολείων, τις συμπτύξεις τμημάτων και το κλείσιμο τομέων στα τεχνικά λύκεια, δρομολογεί στο «νέο λύκειο», ένα διαρκή εξεταστικό μαραθώνιο, με στόχο να μειώσει τον αριθμό των μαθητών των Γενικών και των Τεχνικών Λυκείων, στέλνοντας τους πιο φτωχούς και αδύνατους μαθητές στις σχολές μαθητείας και δημιουργώντας ένα νέο, φτηνό εργατικό δυναμικό από παιδιά 15 ετών, προσφορά στους εργοδότες. Σε αυτές τις συνθήκες η ΟΛΜΕ έδωσε προς τον κλάδο, τους μαθητές, τους γονείς και τους άλλους εργαζόμενους το μήνυμα ότι «δεν πάει άλλο», ότι τώρα είναι η στιγμή ενός πανεκπαιδευτικού και πανεργατικού ξεσηκωμού, και αποφάσισε απεργία διάρκειας από τις 16 Σεπτέμβρη. Οι δράσεις που μεσολάβησαν σε όλα τα επίπεδα την εβδομάδα προετοιμασίας της απεργίας, 9-15 Σεπτέμβρη, σηματοδοτούν μια πρώτη μεγάλη νίκη του συνδικαλιστικού κινήματος των καθηγητών, με την ενεργοποίηση του πιο μαχητικού τμήματος του κλάδου μέσα από απεργιακές επιτροπές, την ενημέρωση γονέων και μαθητών, τις συγκεντρώσεις και καταλήψεις γραφείων Διευθύνσεων Εκπαίδευσης, και τη συνερ-

γασία με άλλους φορείς σε κάθε Δήμο. Σε κεντρικό επίπεδο, η ΟΛΜΕ κάλεσε σε κοινή δράση όλες τις Ομοσπονδίες του Δημοσίου και πίεσε την ΑΔΕΔΥ να συντονίσει τους αγώνες, παρά τα προβλήματα που προκαλούσαν οι άλλες δυνάμεις και τους γενικότερους αρνητικούς συσχετισμούς. Έτσι δημιουργήθηκε ένα πρώτο μέτωπο συσπείρωσης των εργαζόμενων το πρώτο πενθήμερο, με προοπτική διεύρυνσης, αναγκάζοντας την ΑΔΕΔΥ να κάνει ένα σημαντικό βήμα με μια 48ωρη (18 και 19 Σεπτέμβρη) και στη συνέχεια με δεύτερη 48ωρη (24 και 25 Σεπτέμβρη). Η πρώτη βδομάδα της απεργίας της ΟΛΜΕ αποτέλεσε τη μεγαλύτερη νίκη του συνδικαλιστικού κινήματος των εκπαιδευτικών. Με ποσοστά που ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο και με διαδηλώσεις στις 16 και 18 Σεπτέμβρη, που δεν είχαν προηγούμενο τα τελευταία 15 χρόνια, οι εκπαιδευτικοί έδωσαν καθολική απάντηση αντίθεσης στην κυβερνητική πολιτική στο σύνολό της, με δεδομένο ότι η απεργία δεν ήταν κλαδική και είχε έντονα πολιτικά χαρακτηριστικά. Ταυτόχρονα, έδωσαν ισχυρό ράπισμα στον προπαγανδιστικό ισχυρισμό ότι η ΟΛΜΕ είναι υποχείριο των πολιτικών επιδιώξεων του ΣΥΡΙΖΑ, επιχείρημα που αναμασούν ακόμα οι δυνάμεις του ΠΑΜΕ και της ΔΑΚΕ. Μπορούμε να εκτιμήσουμε τελικά και με απόλυτο τρόπο ότι η συσπείρωση και η μαχητικότητα του κλάδου, το ταυτόχρονο άνοιγμα στους γονείς, στους μαθητές και τους άλλους εργαζόμενους που πετύχαμε, η ατζέντα των αγώνων για το δημόσιο σχολείο και τον εκπαιδευτικό που επιβάλαμε, η ανάγκη ανατροπής αυτής της πολιτικής που κυριάρχησε για ένα 20ήμερο (1-20 Σεπτέμβρη) στην πολιτική ζωή της χώρας, όλα αυτά ήταν αποτέλεσμα και του πλαισίου και της μορφής του αγώνα, καθώς και της αποφασιστικότητας που επιδείξαμε σε όλα τα επίπεδα. Το ότι δεν καταφέραμε, σ’ αυτή τη φάση, οι αγώνες να διευρυνθούν και να πάρουν πολιτικά χαρακτηριστικά ανατροπής της πολιτικής έχει να κάνει με τις βαθύτερες διεργασίες που συντελούνται στην ελληνική κοινωνία μετά από τρία χρόνια οικονομικής κρίσης, το φόβο και την αναποτελεσματικότητα στους συσχετισμούς του συνδικαλιστικού κινήματος, τις παθογένειές του, τις αποκλίσεις ανάμεσα στις δυνάμεις της Αριστεράς και τη μη ανάπτυξη ακόμα πολιτικού ρεύματος ανατροπής, που θα ανατροφοδοτείται, θα σημαδεύει και θα ενοποιεί τα κινήματα των εργαζομένων. Παρόλα αυτά, έχουν προκύψει σημαντικές κατακτήσεις του συνδικαλιστικού κινήματος, που μπορούν να αποτελέσουν επένδυση για το μέλλον με την κατάλληλη αξιοποίησή τους. Το στοίχημα που έχουμε βάλει έχει να κάνει με την αφύπνιση και ενεργοποίηση του πιο δυναμικού τμήματος της ελληνικής κοινωνίας. Και είναι αυτός ο μόνος δρόμος που μπορεί να σταματήσει τον κυβερνητικό κατήφορο και να βάλει τέλος στις μνημονιακές πολιτικές κυβέρνησης και τρόικας.

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

τχ. 86

ΧΡ0ΝΙΑ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Η επικαιροτητα του ανεπικαιρου 9

AΦΙΕΡΩΜΑ

Μια συζήτηση για τον εορτασμό της 17ης Νοέμβρη στα Δημοτικά Σχολεία ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ – ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΙΛΑΛΗΣ

υζητήσαμε με τρεις εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, δυο μόνιμους, το Ζήση Καπράνα και την Έλενα Πετροπούλου και μια αναπληρώτρια την Εύη Παπαθανασίου, για το πώς γιορτάζεται στα Δημοτικά Σχολεία η επέτειος της 17ης Νοέμβρη. Ο Ζήσης έχει 28 χρόνια στην εκπαίδευση, η Έλενα και η Εύη ελάχιστα. Οι εμπειρίες των τριών εκπαιδευτικών είναι διαφορετικές και σε διαφορετικές εποχές, όμως πολλά από τα συμπεράσματα ήταν κοινά. Εύη: Ο εορτασμός δεν γίνεται με ενιαίο τρόπο, αλλά ανάλογα με την ηλικία των παιδιών, ή ακόμη και ανάλογα με τη διάθεση των εκπαιδευτικών. Τα πέντε χρόνια που δουλεύω στο σχολείο διαπιστώνω ότι είναι ο σχολικός εορτασμός με τη μικρότερη συμμετοχή. Έλενα: Και υπάρχει και πολλές φορές ένας φόβος, ένα μάζεμα. Εξαρτάται βέβαια και από τον δάσκαλο το κλίμα που θα επικρατήσει. Εγώ για παράδειγμα στην τάξη μου και για την αλληλεγγύη συζητάω με τα παιδιά και για τον αλληλοσεβασμό και για τη δικτατορία, όμως η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών είναι πιο συντηρητικοί σε αυτό το θέμα. Πολλοί δεν θέλουν να μπουν σε τέτοιες συζητήσεις, περιορίζονται στο να κάνουν το μάθημα τους και δεν τους ενδιαφέρει να συζητήσουν το κάτι παραπάνω. Ζήσης: Από το 1985 που εργάζομαι ως δάσκαλος και για μια δεκαετία τουλάχιστον, διαπίστωσα ότι οι περισσότεροι συνάδελφοι που ανήκαν στο λεγόμενο συντηρητικό χώρο δεν επιδίωκαν να ασχοληθούν με τον εορτασμό του Πολυτεχνείου στο σχολείο. Αναλάμβαναν ευχάριστα να οργανώσουν τον εορτασμό για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου και της 25η Μαρτίου ή των Χριστουγέννων, όχι όμως του Πολυτεχνείου. Η ίδια αντιμετώπιση υπήρχε και από τους συντηρητικούς γονείς που σε μεγάλο βαθμό δεν ήθελαν να συμμετέχει το παιδί τους στον εορτασμό του Πολυτεχνείου. Οι εμπειρίες μου είναι από σχολεία του Περιστερίου, του Χαϊδαρίου και του κέντρου της Αθήνας. Εκτός από τις εκδηλώσεις μέσα στο σχολείο, οι γονείς που ενδιαφέρονταν για τη γιορτή έβαζαν λεωφορεία για να επισκεφθούν το χώρο του Πολυτεχνείου και τα ίδια τα παιδιά κατέθεταν ένα τριαντάφυλλο στη μνήμη των νεκρών ή ένα στεφάνι, μετά από σύντομη πορεία από το χώρο στάθμευσης των λεωφορείων. Από το 2000 που εργάζομαι στο Περιστέρι, κανένα σχολείο δεν πάει στο χώρο του Πολυτεχνείου για να καταθέσει ένα στεφάνι, η 17η Νοέμβρη δεν διαφέρει πολύ από τις άλλες ημέρες. Είναι ένας πολύ συμπιεσμένος εορτασμός σε σύγκριση με τις άλλες εθνικές εορτές, για τις οποίες οι προετοιμασίες ξεκινούν πολλές ημέρες νωρίτερα. Λίγοι εκπαιδευτικοί συζητούν με τα παιδιά για το Πολυτεχνείο και τα μηνύματα του ενάντια στη χούντα των Παπαδόπουλου και γενικότερα ενάντια στο φασισμό, ενάντια στη στέρηση της ελευθερίας. Αλλά και τα μηνύματα αυτά περνούν πιο δύσκολα

στα παιδιά του Δημοτικού, από ότι για παράδειγμα το μήνυμα της 28ης Οκτωβρίου, να περιφρουρήσουμε τα σύνορα, ή της 25ης Μαρτίου να αποκτήσουμε πατρίδα με δικά μας σύνορα και κυβέρνηση. Έλενα: Όσες φορές έχω προτείνει στο σύλλογο διδασκόντων να πάμε με τα παιδιά στο χώρο του Πολυτεχνείου, να τα ξεναγήσουμε στους χώρους, να τους δείξουμε μια σχετική ταινία, οι περισσότεροι συνάδελφοι είναι αρνητικοί. Δυστυχώς η πλειοψηφία του κόσμου έχει παραιτηθεί, δεν έχει διάθεση γενικότερα να αντισταθεί σε όσα δεινά συμβαίνουν στη χώρα μας. Εύη: Θυμάμαι μια συζήτηση που είχα με τους μαθητές μου πριν δυο χρόνια σε ένα σχολείο του Αλίμου. Υπήρξε μαθητής που μας είπε ότι δεν υπήρξαν νεκροί στο Πολυτεχνείο και εκεί άφησα τα άλλα παιδιά να πάρουν επάνω τους την κουβέντα. Καταλήξαμε όλοι μαζί ότι η άποψη του μαθητή πήγαζε από μια κουβέντα που είχε στο σπίτι του με τους γονείς του. Εγώ ξεκίνησα τη διαδικασία της αναζήτησης πηγών γύρω από το θέμα, από αποκόμματα εφημερίδων της εποχής, μέχρι ηχητικών και οπτικών αρχείων. Και πάλι όμως ο συγκεκριμένος μαθητής δεν αποδέχθηκε όσα προέκυπταν από τις ιστορικές πηγές που τις είχαμε όλοι και όλες μπροστά στα μάτια μας. Πιστεύω ότι αυτό το παράδειγμα αναδεικνύει τις αδυναμίες που έχουμε ως εκπαιδευτικοί αλλά και ως αριστεροί στο να δείξουμε τη πραγματική διάσταση της ιστορίας στα παιδιά, να εξηγήσουμε στους μαθητές μας τι σημαίνει δημοκρατία, τι σημαίνει δικαιοσύνη, τι κοινωνικό κράτος, αλληλεγγύη, κλπ. Γιατί η οικογένεια έχει τον καθοριστικό ρόλο σε όλα αυτά. Όσον αφορά την οπτική που έχουν οι νέοι εκπαιδευτικοί, νομίζω ότι και εξαιτίας της τρομοκρατίας που τους ασκείται σε επίπεδο εργασιακών σχέσεων, όσοι δεν έχουν μάθει να αγωνίζονται για τα δικαιώματα

τους δεν μπαίνουν στη διαδικασία να δομήσουν κάτι επάνω σε μια κατάσταση η οποία θεωρητικά έχει τελματώσει. Έλενα: θα συμφωνήσω με την Εύη στο ότι ενώ υπάρχει μια δυναμική μειοψηφία νέων εκπαιδευτικών που έχουν διάθεση να αναλάβουν τη γιορτή του Πολυτεχνείου, να εξηγήσουν στα παιδιά το τι συνέβη τότε, το μεγαλύτερο ποσοστό των νέων εκπαιδευτικών δρα υπό το φόβο της εργασιακής τρομοκρατίας που συνεχώς προωθείται τα τελευταία χρόνια και κάθεται στη γωνία. Ζήσης: Είναι και ένα επιπλέον θέμα. Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ιδιαίτερα η ύλη του σχολείου. Το άγχος των νέων αλλά και των παλαιότερων εκπαιδευτικών να καλυφθεί η ύλη, να υπάρχει η ικανοποίηση των γονέων ότι όλα πάνε καλά, συμπιέζει το χρόνο για άλλες συζητήσεις όπως αυτή για το μήνυμα της επετείου του Πολυτεχνείου. Παλαιότερα δεν υπήρχε αυτό το άγχος. Σήμερα σε κυνηγάει η ύλη, δεν βγαίνει η ύλη. Έλενα: η γιορτή του Πολυτεχνείου γίνεται στα παιδιά των τριών τελευταίων τάξεων του Δημοτικού σχολείου. Νομίζω ότι εκτός από το οπτικοακουστικό υλικό το οποίο υπάρχει άφθονο στο διαδίκτυο, καλό είναι στις γιορτές αυτές να εντάσσεται και η τέχνη με τραγούδια, ποιήματα, ζωγραφική γύρω από την 17η Νοέμβρη. Εύη: Μία από τις αντιφάσεις αυτών των εορτασμών είναι ότι βασικό ρόλο παίζουν οι διευθυντές ή διευθύντριες των δημοτικών σχολείων, οι οποίοι κατά πλειοψηφία, δεν βρίσκονται στο χώρο των κινημάτων, πολύ δε περισσότερο στο χώρο της Αριστεράς. Παρόλα αυτά θέτουν με κάποιες γενικότητες ίσως στις ομιλίες τους την επικαιρότητα του μηνύματος του Πολυτεχνείου, γεγονός που με κάνει να αναρωτιέμαι αν αυτό οφείλεται σε μια κλισέ στάση τους απέναντι στις εθνικές επετείους ή πραγματικά συνδέουν την 17η Νοέμβρη με το σήμερα, την εποχή των μνημονίων.

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

τχ. 86

Δεν ξέρω αν «το Πολυτεχνείο είναι επίκαιρο», αλλά το «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» είναι η σταθερά μας 40 χρόνια φέτος από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και οι παραλληλισμοί και ιστορικοί αναχρονισμοί, εδραιωμένοι και προωθούμενοι από την ισχύ των κλισέ, στριμώχνονται μέσα στην -έτσι κι αλλιώς άβολη- κοινωνική πραγματικότητα και τις ερμηνείες της. Για να δούμε τι μένει να κοιτάμε από το παρελθόν και τι να κάνουμε για το παρόν και το μέλλον, το Παιδεία και Κοινωνία έκανε μία συζήτηση με την Μίνα Κωστοπούλου (φοιτήτρια Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, ΕΚΠΑ), την Μαρία Μπουρμπάκη (φοιτήτρια Οικονομικών Επιστημών, ΠαΠει) και τον Γιάννη Ντότσικα (φοιτητή Πολιτικής Επιστήμης, ΕΚΠΑ), μέλη της Αριστερής Ενότητας (ΑΡΕΝ). Τη συζήτηση συντονίζει ο Σταύρος Παναγιωτίδης, υποψήφιος διδάκτορας Ιστορίας. Οι σχολικές γιορτές για το Πολυτεχνείο και γενικώς ο επίσημος λόγος για αυτό, πόσο πιστεύετε πως αντανακλούν την πραγματικότητά του; Μαρία: Στα σχολεία, και ειδικά στη σχολική ιστορία, τα πάντα αντιμετωπίζονται με την έννοια του έθνους στο επίκεντρο και με έναν τρόπο ακίνδυνο. Το Πολυτεχνείο γίνεται έτσι άλλη μία επέτειος και όχι μια ευκαιρία για να θυμηθούμε ότι ήταν ένας αγώνας που έγινε κάτω από πολύ μεγάλη καταπίεση και ότι η Χούντα είχε συγκεκριμένα ταξικά χαρακτηριστικά. Θυμάμαι πως συχνά από καθηγητές μας υποστηριζόταν πως δεν υπήρχαν καν νεκροί στην εξέγερση. Διδασκόμαστε δηλαδή με έναν τρόπο που είναι ανώδυνος για το σύστημα, με μια μουσειοποίηση του Πολυτεχνείου.

Φυσικά υπάρχουν και πολύ καλά παραδείγματα εξαιρετικών σχολικών εορτασμών του Πολυτεχνείου. Με ευαισθητοποιημένους εκπαιδευτικούς που με ή χωρίς την “ταμπέλα” του αριστερού, συντελούν στο να υπάρξει καλός διάλογος μεταξύ μαθητών και δασκάλων για το τι έγινε τότε και το πώς συνδέεται το τότε με το σήμερα. Κουβέντες από τις οποίες αβίαστα αναδεικνύεται από τους ίδιους τους μαθητές για παράδειγμα της Γ΄ δημοτικού στο σχολείο μου, ότι το σύνθημα “Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία” είναι ιδιαίτερα επίκαιρο, αφού πολύς κόσμος πεινάει, έχουμε Χούντα και η παιδεία πάσχει. Έλενα: Αυτό που λέω στους νεότερους συναδέλφους μου, αλλά και στους μαθητές μου, είναι ότι δεν πρέπει να μείνουμε μόνο στην μνήμη αυτών που διεκδικήθηκαν στο Πολυτεχνείο, αλλά αυτά να μας γίνουν βίωμα. Γιατί σήμερα έχουμε ανάγκη από ψωμί, από αξιοπρέπεια, από την δημόσια δωρεάν παιδεία που είναι αναφαίρετο κοινωνικό αγαθό και δικαίωμα κάθε πολίτη, από ελευθερία τη στιγμή που μας έχουν βάλει μέσα σε ένα ασφυκτικό περιβάλλον. Ζήσης: Θέλω να επισημάνω ότι το καντήλι του Πολυτεχνείου το κρατάνε ακόμη αναμένο οι παλαιότεροι

Γιάννης: Μέσα στο σχολικό περιβάλλον το Πολυτεχνείο γίνεται άλλη μία γιορτή, σαν την 28η Οκτωβρίου και την 25η Μαρτίου, μια φιέστα, ακόμη τον εθνικό ύμνο τραγουδάμε στο τέλος. Όμως, έτσι εξαφανίζεται η διαφορά αυτού του αγώνα, το ότι δεν ήταν κατά ξένου εχθρού, αλλά αγώνας κοινωνικός και με έντονη αριστερή ηγεμονία. Επισκιάζεται ο πραγματικός του χαρακτήρας, τα υπόλοιπα στοιχεία της εξέγερσης, ο πολιτικός της χαρακτήρας, και στοιχεία, όπως τα αιτήματα εναντίον του ΝΑΤΟ, που κάνουν πιο σαφή τον χαρακτήρα του. Το Πολυτεχνείο ήταν μια τομή στην κανονικότητα που πήγαινε να επιβάλει ο Παπαδόπουλος. Και αυτή η τομή μπορεί να φαινόταν όταν τραγουδούσε τον εθνικό ύμνο ο Παπαχρήστος, ως εκφωνητής του Πολυτεχνείου, αλλά δεν φαίνεται καθόλου όταν ο ύμνος γίνεται απλώς επιστέγα-

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

εκπαιδευτικοί. Σήμερα η συντηρητική στροφή των φοιτητών στα Πανεπιστήμια ακουμπά ιδιαίτερα τον χώρο των Παιδαγωγικών Τμημάτων, οι νεότεροι συνάδελφοι εμφορούνται από συντηρητικότερες απόψεις. Οι νεότεροι συνάδελφοι στη πλειοψηφία τους δεν συζητούν με τους άλλους συναδέλφους, δεν επιθυμούν να συμμετέχουν ενεργά στη ζωή του σχολείου, θέλουν πρωτίστως να τελειώσουν την δουλειά τους για να φύγουν. Στους συλλόγους διδασκόντων δεν συμμετέχουν εύκολα, ούτε εκφέρουν εύκολα άποψη, αποφεύγουν να διαφωνήσουν πολύ περισσότερο να συγκρουστούν. Για παράδειγμα στην περιοχή στην οποία εργάζομαι στο Περιστέρι, οι νεότεροι εκπαιδευτικοί δεν συμμετέχουν στις διεργασίες του συνδικαλιστικού κινήματος, ούτε σε γενικές συνελεύσεις, ούτε σε εκλογές. Εύη: Πράγματι αυτό είναι το κλίμα στους νεότερους. Δεν είναι τυχαίο ότι τα παιδαγωγικά τμήματα και σήμερα οι κυρίαρχες αριθμητικά παρατάξεις είναι οι ΠΑΣΠ και ΔΑΠ, φοιτητών που στο μεγαλύτερο ποσοστό τους προτίμησαν την συγκεκριμένη σχολή με βάση την μέχρι πρόσφατα απορρόφηση των πτυχιούχων στην αγορά εργασίας και όχι απαραίτητα στην επιθυμία τους να διδάξουν. Είμαστε ένας αρκετά συντηρητι-

κός χώρος. Έλενα: Έτσι η πορεία πολλών νέων εκπαιδευτικών στο σχολείο, στον εργασιακό τους χώρο, είναι μια πορεία που βασικό στόχο έχει την προσωπική ανέλιξη, μέσα από ένα κυνήγι χαρτιών, μεταπτυχιακών, σεμιναρίων, ότι μπορεί να βρει ο καθένας μπροστά του και μάλιστα επί πληρωμή. Ζήσης: Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα το εκπαιδευτικό συνδικάτο που θα μπορούσε να παίξει ένα σημαντικό πρωτοβουλιακό ρόλο στον εορτασμό, διαπαιδαγωγώντας και τους νεώτερους εκπαιδευτικούς, δεν κάνει κάτι. Μόνο τα τελευταία χρόνια, αυτά των μνημονίων κάποια πρωτοβάθμια σωματεία παίρνουν κάποιες πρωτοβουλίες για ανοιχτούς εορτασμούς, αυτά όμως είναι ακόμη μειοψηφία. Εύη:Το ζήτημα φυσικά έχει να κάνει με τους συσχετισμούς στο συνδικαλιστικό κίνημα. ΔΑΚΕ και ΠΑΣΚ έχουν και σήμερα την πλειοψηφία της ΔΟΕ. Ζήσης: Είναι όμως μια κατάσταση που αλλάζει, όπως έδειξαν οι φετινές εκλογές στη ΔΟΕ αλλά και αυτές στα πρωτοβάθμια σωματεία. Σύντομα θα έχουμε ανατροπή και στη ΔΟΕ όπως σε άλλα συνδικάτα.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

σμα μιας σχολικής γιορτής. Μίνα: Και έτσι στα σχολεία μας μαθαίνουν να ταυτίζουμε το όποιο πατριωτικό συναίσθημα με ένα σύμβολο. Και επειδή η Αριστερά δεν αρέσκεται σε αυτά τα σύμβολα, δηλαδή στα όσα το σχολείο και η κυρίαρχη ιδεολογία μας μαθαίνουν για αυτά, κατηγορείται ως αντιπατριωτική δύναμη, παρότι αγωνίζεται για όσα ανήκουν στο λαό. Στην Ελλάδα έχουμε μάθει να βλέπουμε στις μεγάλες συγκρούσεις και τραγωδίες που αποτύπωναν έναν εσωτερικό διχασμό, όπως η μικρασιατική καταστροφή και ο Εμφύλιος, ως αποτέλεσμα της βούλησης των ξένων. Το ίδιο και τη Χούντα. Μίνα: Όντως, συχνά ξεχνάμε τα εγχώρια συμφέροντα του ελληνικού καπιταλισμού. Ακόμη και σήμερα πολλοί θεωρούν πως το Μνημόνιο είναι κάτι που μας επιβάλουν οι ξένοι, δεν βλέπουν πως μέσα στην κρίση οι μεγαλύτερες ελληνικές επιχειρήσεις παρουσιάζουν αύξηση κερδών. Και έτσι δεν βλέπουμε και τους ιστορικούς παράγοντες που γέννησαν φαινόμενα όπως η Χούντα. Γιάννης: Η κατάσταση στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο ήταν πολύ διαφορετική από τις άλλες χώρες, δεν μπόρεσε να φτιαχτεί μια κοινωνική συναίνεση, υπήρχαν πολύ σκληρά ρήγματα μετά τον Εμφύλιο και έτσι οι κοινωνικές δυνάμεις συγκρούονταν έντονα. Μπορεί λοιπόν η Χούντα να είναι κομμάτι και της αμερικανικής πολιτικής, αλλά βασικά τα αίτια της ήταν εσωτερικά. Μαρία: Η Χούντα ήταν κομμάτι και της προσπάθειας για όλο και μεγαλύτερη συγκέντρωση δύναμης από το ελληνικό κεφάλαιο. Και σήμερα έχουμε μια διαφορετική μορφή καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, αφού η χώρα κυβερνάται με προεδρικά διατάγματα με βασικό σκοπό την ένταση της εκμετάλλευσης. Έχουμε λοιπόν σήμερα Χούντα; Διότι πολλοί υποστηρίζουν και αυτό και συχνά όχι απλώς πάνω στην ένταση της διαδήλωσης, με ένα σύνθημα. Μπορούμε δηλαδή να χρησιμοποιήσουμε τα ίδια μέσα πάλης με το κίνημα τότε;

Μαρία: Δεν μπορούμε να θεωρήσουμε πως έχουμε Χούντα. Μπορούμε να συζητάμε, να συναθροιζόμαστε, δεν υπάρχει θέμα. Αλλά υπάρχει και πάλι ένα καθεστώς έκτακτης ανάγκης και ένα σύστημα που γίνεται όλο και πιο αυταρχικό και καταπιεστικό για να αυξήσει την εκμετάλλευση των εργαζόμενων. Και τότε και τώρα έχουμε καθεστώτα που συμπλέουν με το ελληνικό και ξένο κεφάλαιο. Αλλά τα μέσα πάλης είναι διαφορετικά. Ξεπηδούν κινήματα βασισμένα στη λαϊκή δυσαρέσκεια, αυτά είναι τα πεδία όπου θα οργανώσουμε τον σημερινό μας αγώνα, απέναντι και σε πολεμικές θέσεις όπως η “θεωρία των δύο άκρων”, η οποία χρησιμοποιεί και παιδιά του ίδιου του συστήματος, όπως η Χρυσή Αυγή, την οποία γιγάντωσε και η αντιμεταναστευτική ρητορεία και πρακτική της κυβέρνησης.

Γιάννης: Υπάρχει μια θυμική αντίδραση ενός μεγάλου κομματιού της ελληνικής κοινωνίας που μιλάει για Χούντα, ακόμη και για Κατοχή. Από τις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου μέχρι το κλείσιμο της ΕΡΤ, υπάρχει μια αίσθηση αυταρχισμού παντού. Αν αυτό το σκεφτούμε σε συνδυασμό με αυτό που έλεγε ο Νέγκρι, ότι το κεφάλαιο περνάει σε μια εποχή παγκόσμιας αυτοκρατορίας, λιγότερο δεμένης με τα εθνικά κράτη, αλλά και με τον τρόπο που έχουμε μάθει να καταλαβαίνουμε την ιστορία, τότε καταλαβαίνουμε γιατί μιλάει κανείς για Κατοχή και Χούντα. Όμως, αυτό που έχουμε είναι μια αστική δημοκρατία ευλύγιστη, που την τραβάνε από χίλιες δυο μεριές, αλλά παραμένει αστική δημοκρατία. Και οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες σου βάζουν έναν μπούσουλα για τα μέσα πάλης που μπορείς να επιλέξεις. Έτσι, μπορεί να έχεις σταθερές πολιτικές συνθήκες, αλλά οξυμένες κοινωνικές, που οδηγούν σε μεγαλύτερα επίπεδα βίας, που όμως είναι αποτέλεσμα της πολιτικής του συστήματος. Και να θυμόμαστε πως το σύστημα έχει πάντα εφεδρείες και παράκεντρες δομές, που μπορεί να ενεργοποιούνται σε περιπτώσεις όπως η δολοφονία των δύο μελών της Χρυσής Αυγής. Μίνα: Έχουμε ένα πολύ πιο φιλελεύθερο καθεστώς από της Χούντας, αλλά πολλά στοιχεία δίνουν έναν βαρύ τόνο αυταρχικοποίησης. Από τα γεγονότα με τη Χρυσή Αυγή μέχρι τη δράση της αστυνομίας κατά του “εξωτερικού εχθρού”, του μετανάστη, και του “εσωτερικού”, των αριστερών, έχουμε μια τέτοια κατάσταση. Το θέμα είναι η ένταση των κινημάτων και η δική μας συμμετοχή σε αυτά, για την υπεράσπιση της δημοκρατίας. Πριν από κάποια χρόνια, το Πολυτεχνείο ήταν η γιορτή της Μεταπολίτευσης. Σήμερα γίνεται προσπάθεια να αποκτήσει αυτός ο τελευταίος όρος αρνητικό περιεχόμενο, όπως και η ίδια η γενιά του Πολυτεχνείου. Τι είναι αυτό που προσπαθούν να ξεφορτωθούν μαζί με αυτές τις λέξεις, με αυ-

τήν την συλλογική διάχυση της ευθύνης; Τι νιώθει ως “βαρίδια” ο κυρίαρχος λόγος; Μαρία: Το Πολυτεχνείο ήταν μια προσπάθεια για να γκρεμιστεί η δεξιά ηγεμονία. Μαζί με τη γενιά του και με τη Μεταπολίτευση, θέλουν τώρα να ρίξουν οποιαδήποτε στοιχεία αριστερής ηγεμονίας έχουν οικοδομηθεί στο μεταξύ. Αυτό που προσπαθεί να απαξιωθεί, στη βάση και του ότι κάποιοι από τους συμμετέχοντες έγιναν πολιτικοί αριβίστες, είναι λοιπόν αυτό το κίνημα αμφισβήτησης και διεκδίκησης, αυτός ο συνολικός αγώνας για μια αριστερόστροφη ηγεμονία. Το ότι κάποιοι από τους συμμετέχοντές του έγιναν αργότερα υπεύθυνοι για τον περιορισμό του δημόσιου χώρου, χρησιμοποιείται για να απαξιωθούν συνολικά οι αγώνες. Αντιστοίχως, κοινωνικές ομάδες με τις οποίες είχαν στήσει συμμαχίες τα κυβερνητικά κόμματα τώρα μπαίνουν στο στόχαστρο και ενοχοποιούνται από αυτά. Γιάννης: Η Μεταπολίτευση ταυτίζεται βασικά με τα κόμματα που κυβέρνησαν από το 1974 και μετά. Και ειδικά με το ότι ο κομματικός πατερναλισμός και το ρουσφέτι έγιναν υπόθεση του κράτους και το κράτος έγινε αντικείμενο εφόδου από το κόμμα. Η Μεταπολίτευση είχε όμως και τη μαζική οργάνωση των ανθρώπων σε κόμματα και την έντονη πολιτικοποίηση. Η διαφθορά με την οποία επιχειρείται να ταυτιστεί, υπάρχει σε όλες τις αστικές δημοκρατίες. Η επίθεση στα συνδικάτα γίνεται για να παρασυρθούν μαζί τους και τα θετικά στοιχεία κοινωνικής κινητοποίησης που έφερε η Μεταπολίτευση. Μίνα: Βλέπουμε στη Μεταπολίτευση το κεφάλαιο να δίνει μέσα από τις κυβερνήσεις κάποιες κοινωνικές παροχές. Σήμερα τα περικόπτει όλα, τα παίρνει πίσω γιατί νιώθει ότι απειλείται η κερδοφορία και εν τέλει η κυριαρχία του. Και επειδή η Μεταπολίτευση ήταν το ιστορικό πεδίο της παροχής τους, σήμερα αμαυρώνεται η Μεταπολίτευση, ακριβώς για να μπορέσουν να

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

τχ. 86

αναιρεθούν όλες αυτές οι κατακτήσεις. Τη δεκαετία του ’60 και του ’70 υπήρχε μέσω των σπουδών μια κοινωνική κινητικότητα για τους νέους, μία αύξηση των προσδοκιών τους, στις οποίες εντασσόταν και η ζωή με δημοκρατία. Εκείνη ήταν η εποχή που με το Πολυτεχνείο, αλλά και τα όσα έγιναν πριν τη Χούντα, φτιάχτηκε ένα παράδειγμα φοιτητικών αγώνων πάνω στο οποίο χτίζονταν και όλες οι σύγχρονες κινητοποιήσεις. Σήμερα υπάρχει το αντίστροφο, οι νέοι ξέρουν ότι θα ζήσουν χειρότερα από τους γονείς τους. Η έλλειψη αυτής της προϋπόθεσης είναι μία από τις αιτίες της κρίσης του φοιτητικού συνδικαλισμού; Πως θα μπορούσε να ανανεωθεί το μοντέλο πολιτικοποίησης στα πανεπιστήμια; Μαρία: Όντως, στη Μεταπολίτευση είχαμε ένα μοντέλο μαζικής συμμετοχής σε συλλογικές διαδικασίες μέσα στους συλλόγους και με αριστερό πρόσημο. Αυτό περνάει πράγματι κρίση, λόγω και της σφοδρότητας της συνολικής κρίσης. Και ξέρουμε ότι σε αυτές τις περιπτώσεις ο κόσμος είτε ριζοσπαστικοποιείται, προς διάφορες κατευθύνσεις, είτε ιδιωτεύει. Στις σχολές βλέπουμε αυτό, μια λογική του «να τελειώσω πιο γρήγορα», έναν ανταγωνισμό και μια έλλειψη συλλογικότητας λόγω των νέων και μεγάλων αναγκών που έχουν προκύψει. Και σε αυτές τις ανάγκες, ο φοιτητικός συνδικαλισμός δεν δίνει σήμερα λύση. Η δημοκρατία στους συλλόγους έχει απαξιωθεί και από «τα αριστερά», είτε με μια λογική φωτεινής πρωτοπορίας, που προωθούν για τον εαυτό τους τα ΕΑΑΚ, είτε με τη λογική της μόνης φωτεινής αλήθεια της ΠΚΣ. Σήμερα εμφανίζεται μια μεγάλη κρίση εκπροσώπησης, για αυτό πρέπει κάθε φοιτητής να γίνει παράγοντας της απάντησης. Να πολιτικοποιούμε την κουβέντα στους συλλόγους. Εμείς προωθούμε το Πανεπιστήμιο των αναγκών μας και σε αυτή τη λογική στήνουμε όπου μπορούμε δίκτυα αλληλεγγύης και δομές αυτοδιαχείρισης σε συλλόγους, όπως αυτοδιαχειριζόμενα κυλικεία. Μίνα: Όντως, το φοιτητικό κίνημα είναι μουδιασμένο. Μας στερείται η φοιτητική μέριμνα, χάνουμε από τη σίτιση, τη στέγαση, τις μεταφορές, τα συγγράμματα και δεν υπάρχει η αντίστοιχη αντίδραση, κυρίως επειδή δεν υπάρχει καμία προσδοκία για το αύριο. Οι φοιτητές νιώθουν πια ότι δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν, όμως στην πραγματικότητα δεν έχουν πια τίποτα να χάσουν! Μέσα από αυτή τη λογική μπορεί να περάσει η ανανέωση του ενδιαφέροντος των φοιτητών για τη συμμετοχή στις συλλογικές διαδικασίες. Αλλά χρειάζεται πια μια μεγάλη σύνδεση με το κεντρικό πολιτικό πρόταγμα. Η γενιά που σπουδάζει τώρα είναι αυτή που δουλεύει με απαράδεκτους όρους, με ελαστικά ωράρια, με κομμένους μισθούς. Δεν παλεύουμε μόνο για το πανεπιστήμιο μας, συνολικοποιούμε τον αγώνα μας και του δίνουμε στοιχεία αλληλεγγύης και αυτοοργάνωσης, από εδώ περνάει η ανανέωση του ενδιαφέροντος των φοιτητών. Γιάννης: Πρέπει να δούμε τι σημαίνει «κρίση εκπροσώπησης» και πως αυτό αλλάζει τον τρόπο της πολιτικής συμπεριφοράς, αφού κάποιοι δεν μπορούν να εκπροσωπηθούν και κάποιοι να εκπροσωπήσουν. Αυτό μας επηρεάζει οπωσδήποτε. Υπάρχει επίσης αυ-

τό που θα λέγαμε η «γραφικότητα» του φοιτητικού συνδικαλισμού. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι και απότοκα του τρόπου παρέμβασης αριστερών δυνάμεων, ενός μοντέλου που προωθούσαν, του «μαζικού» συνδικαλιστή που αποκαλύπτει στο αμφιθέατρο την αλήθεια και σχεδόν απελευθερώνει τον κόσμο από κάτω, αλλά και του ότι βασιζόμαστε σε μια μανιέρα “συνέλευση-κατάληψη-διαδήλωση” που γίνεται διεκπεραιωτική και βάζει σε καλούπια τον τρόπο με τον οποίο διεκδικούν κάτι οι φοιτητές. Τέλος, απότοκο της κρίσης είναι η «λυκειοποίηση» του πανεπιστημίου. Δεν νιώθει το πανεπιστήμιο ως χώρο όπου ζει και αναπτύσσεται σαν προσωπικότητα, θέλει απλώς να το τελειώσει. Γιατί όμως εμείς σαν Αριστερά επιμένουμε να βρισκόμαστε στο πανεπιστήμιο; Να δούμε τι σημαίνει σφαιρικά το να είσαι φοιτητής. Είναι από τις πρώτες εκφάνσεις της ενήλικης ζωής όπου βιώνεις μια συλλογική παράσταση του τι σημαίνει να μπορείς να αποφασίσεις για εσένα. Έρχεσαι σε επαφή με τη γνώση, όσο κι αν φιλτράρεται μέσα από τους ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους, ζεις σε έναν χώρο πολιτικοποίησης που δίνει πεδίο στην έκφραση της αλληλεγγύης και για αυτό συνεχίζουμε να παρεμβαίνουμε εκεί και για αυτό επερωτούμε διαρκώς τα εργαλεία αυτής μας της παρέμβασης. Μίνα: Να προσθέσω μόνο πως οι φοιτητές δεν βλέπουν με τον ίδιο τρόπο το Πανεπιστήμιο γιατί δεν μένουν σε αυτό, δεν οργανώνουν τη ζωή τους γύρω από αυτό όπως παλιότερα, είτε γιατί εργάζονται, είτε επειδή επιστρέφουν με κάθε ευκαιρία στα σπίτια τους, μακριά από τον τόπο των σπουδών τους, για να μην επιβαρύνουν τον οικογενειακό προσανατολισμό, αν κατάγονται από άλλη περιοχή. Οπότε πολύ συχνά δεν βρίσκουμε καν τους φοιτητές για να τους μιλήσουμε. Και αυτό όχι επειδή δεν έρχονται στη σχολή, ίσα-ίσα που παρακολουθούν μαζικά τα μαθήματα, αλλά μετά φεύγουν. Στο δικό μου Τμήμα, το ΕΜΜΕ, δεν έχουμε καν ένα κτήριο για να μείνει κανείς μετά το μάθημα, τρέχουμε σε αίθουσες στην Καλαμιώτου και πάνω από το Θέατρο Γκλόρια.

Ο τρόπος με τον οποίο διεξάγεται το τριήμερο του Πολυτεχνείου σας συγκινεί; Πως θα μπορούσε να γίνει περισσότερο ευρύς και ζωντανός ο εορτασμός; Γιάννης: Πρέπει να κάνουμε το Πολυτεχνείο ένα πραγματικό Φόρουμ. Να συγκεντρώνονται όχι μόνο οι αριστερές δυνάμεις στα τραπεζάκια τους, που μέσω κάποιας “συνέχειας” φαίνονται ως οι συνεχιστές του, αλλά να έρχονται στο Πολυτεχνείο κομμάτια της αγωνιζόμενης κοινωνίας, να συνδεθεί με την πρωτοβουλία της ΒΙΟΜΕ, να γίνει μια μεγάλη συναυλία με τα Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ. Να γίνει ένας χώρος που θα ζυμώνονται και θα αλληλομολύνονται διάφορα αγωνιζόμενα κομμάτια, να γίνει ένα κάλεσμα σε φορείς που θα ανοίξει το Πολυτεχνείο πέρα από το χώρο της φοιτητικής Αριστεράς. Μίνα: Παίρνει συχνά έναν χαρακτήρα διεκπεραίωσης ενός καθήκοντος για τον κόσμο της Αριστεράς η παρουσία του στον εορτασμό του Πολυτεχνείου, με τρεις μέρες τραπεζάκια, μια πορεία και τελειώνουμε εκεί. Το κρίσιμο είναι να μπουν στο Πολυτεχνείο όλα τα πληττόμενα κομμάτια της κοινωνίας και να κάνουν τον εορτασμό μια δική τους υπόθεση, χωρίς να εξαντλείται σε επετειακά χαρακτηριστικά, να εμπνέει και τους αγώνες για το σήμερα, όπως για τη μεγάλη απεργία των διοικητικών υπαλλήλων. Μαρία: Πράγματι, μερικές φορές και ο τρόπος με τον οποίο παρεμβαίνει και η Αριστερά στο Πολυτεχνείο δεν βοηθάει στην αναζωογόνηση του. Θα πρέπει λοιπόν να συνδέουμε την εξέγερση με τα όσα συμβαίνουν στην κοινωνία σήμερα, τους επιμέρους σημερινούς αγώνες με ένα ευρύτερο πρόταγμα. Η φετινή επέτειος, που είναι και 40 χρόνων, μας βρίσκει μέσα στον πολύ μεγάλο αγώνα των διοικητικών υπαλλήλων των πανεπιστημίων και μας δίνει ένα πολύ άμεσο τρόπο να συνδέσουμε το τότε με το τώρα, με την κομβική συμμετοχή τους στον εορτασμό. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Πολυτεχνείο και Υπονομευτές ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ*

έλω από την αρχή, ξεκινώντας αυτό το σημείωμα μου, να διευκρινίσω ότι το «Πολυτεχνείο» δεν ήταν παρά η κορυφαία στιγμή διαμαρτυρίας και άοπλης αντίστασης της φοιτητικής νεολαίας, κυρίως απέναντι σε ένα στρατοκρατικό καθεστώς που επί επτά ολόκληρα χρόνια είχε καταργήσει κάθε μορφή ελευθερίας. Και τούτο το αναφέρω για να μην ξεχνούμε τις δύο «Νομικές» καθώς και το ένα, μικρότερης έκτασης Πολυτεχνείο, που προηγήθηκαν. Για να μην ξεχνάμε ακόμη την πάλη για να περάσουν οι διάφοροι Σύλλογοι σε χέρια Δημοκρατικά, αλλά και τις διαδηλώσεις που ξαφνικά ξεπετάγονταν στους δρόμους της Αθήνας, με κίνδυνο πολλές φορές ακόμα και ζωής. Επίσης, θέλω να επισημάνω ότι το Πολυτεχνείο δεν ήταν προσχεδιασμένο, αλλά προέκυψε αυθόρμητα, όπως συνήθως συμβαίνει με όλα τα αυθεντικά και μεγάλα γεγονότα της Ιστορίας. Έτσι λοιπόν, στις επάλξεις του βρέθηκαν όλοι όσοι ήθελαν μια πατρίδα ανεξάρτητη, χωρίς την κηδεμονία των ξένων δυνάμεων, χωρίς κοινωνική αδικία, όλοι όσοι διατηρούσαν άσβεστη την δίψα τους για έκφραση, δράση, πρόοδο και ελευθεροφροσύνη. Για αυτό και όλα τα αντιδραστικά στοιχεία δεν αγάπησαν μα ούτε είδαν ποτέ με θετικό μάτι το περήφανο αυτό ξέσπασμα, έτσι ώστε πολλές φορές, κάτω από τον μανδύα μάλιστα μιας επίπλαστης δημοκρατίας, ήρθαν να το μειώσουν, να το δυσφημίσουν, να αποκρύψουν την αλήθεια του αλλά και δόλια να την παραποιήσουν. Πολλοί μάλιστα από αυτούς ευρισκόμενοι στους κόλπους της εξουσίας ανήκουν σε εκείνους που * ποιητής (φοιτητής Βιομηχανικής το ’73)

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

Και κάτι τελευταίο. Το Πολυτεχνείο βασίστηκε στο εμβληματικό φοιτητικό κίνημα του ‘60, που έδινε αγώνα για το 15% για την παιδεία και ταυτόχρονα για τη δημοκρατία. Τέσσερις δεκαετίες μετά την εξέγερση και τον εκδημοκρατισμό της χώρας, στην Παιδεία εφαρμόζεται η πολιτική της λιτότητας πιο έντονα από οπουδήποτε αλλού και αποτυπώνεται μια τεράστια σύγκρουση δημόσιου – ιδιωτικού, που συντείνει στην κατάργηση του ίδιου του δικαιώματος της δωρεάν εκπαίδευσης. Ταυτόχρονα, έχουμε τον εκφασισμό ενός πολύ σημαντικού τμήματος της ελληνικής κοινωνίας, με άξονα μια οργάνωση που έχει ρητή αναφορά στη Χούντα. Αποφεύγοντας λοιπόν την τετριμμένη ερώτηση για το “νόημα του Πολυτεχνείου σήμερα”, ας το θέσουμε ως εξής: Βλέπουμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται;

Μαρία: Η κατάσταση σήμερα δείχνει πως ο φασισμός είναι στοιχείο του καπιταλισμού, είναι στοιχείο του τρόπου με τον οποίο διαπλέκονται οι κοινωνικές

υποδούλωσαν και πάλι το λαό μας στους διεθνείς τοκογλύφους βυθίζοντας έτσι τους εργαζόμενους στην απελπισία, οδηγώντας τους ανέργους στην αυτοκτονία χωρίς να προλαβαίνουμε καν να το μαθαίνουμε, ώθησαν τους νέους επιστήμονες εργάτες στην μετανάστευση, έσπρωξαν τον απλό κοσμάκη στα αντικαταθλιπτικά και διέλυσαν την παιδεία. Αλλά για να μην μακρηγορώ, θέλω να τονίσω σε όλους αυτούς τους θυρωρούς της άρχουσας τάξης,

σχέσεις, για αυτό μπορεί πάντα να είναι ενεργός. Άλλωστε, στοιχεία ενισχυτικά του φασισμού δεν έπαψαν να υπάρχουν, ο φασισμός περιλαμβάνει και τον σεξισμό και τον ρατσισμό, που επικρατούσαν και τα προηγούμενα χρόνια στην ελληνική κοινωνία και τώρα με την κρίση οξύνονται. Για αυτό και κάποια πράγματα είναι συνεχή διακυβεύματα και απαιτούν εγρήγορση, στο πλαίσιο άλλωστε της πάλης κατά του καπιταλισμού. Και για αυτό πρέπει στη φετινή επέτειο να αναδείξουμε το στόχο της συνολικής ανατροπής και μιας κυβέρνησης της Αριστεράς. Μίνα: Δεχόμαστε επίθεση πάνω στο τρίπτυχο του Πολυτεχνείου και του αντιδικτατορικού αγώνα, το “Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία”. Επομένως, κάποιες πτυχές της ιστορίας μοιάζουν να επαναλαμβάνονται και για αυτό εμείς πρέπει να συνολικοποιούμε την πάλη μας, ενάντια στο σύστημα που γεννά τη Χρυσή Αυγή και το φασισμό. Μαρία: Σίγουρα πάντως η άνοδος της Χρυσής Αυγής οφείλεται και στο ιστορικό έλλειμμα των νέων,

πολλές φορές πρώην φτωχά παιδιά αλλά και αγωνιστές στην εφηβεία τους, που βρήκαν αλλού το συμφέρον τους, ότι όσο και αν την αντιμάχονται η αλήθεια δεν παραποιείται, όπως και το αίμα επίσης ποτέ δεν ξεχνιέται. Για αυτό και πάντα, ακόμη και αν προσπαθούν για το αντίθετο, θα μένουν κατά βάθος έρημοι, με την ψυχή τους χιονισμένο βουνό που μόνο πατήματα λύκου, συναντάς. Πατήματα λύκου και τσακαλιού.

ακόμη και στο πως διδάσκεται -ή μάλλον δεν διδάσκεται- στα σχολεία η ιστορία της ανάπτυξης του ναζιστικού κινήματος. Γιάννης: Η έλλειψη συλλογικής ιστορικής μνήμης και γνώσης υπάρχει. Αλλά πατάει πάνω και στο life style και τον λαϊκισμό, που πρώτος ο ΛΑΟΣ του Καρατζαφέρη χρησιμοποίησε τόσο έντονα. Αυτά, μαζί με διάφορα άλλα εκφυλιστικά φαινόμενα της ελληνικής κοινωνίας, πολιτικά και πολιτιστικά, έγιναν σε μεγάλο βαθμό η βάση για να ανθίσει ο φασισμός της Χρυσής Αυγής. Και κάτι ακόμη. Δεν ξέρω αν “το Πολυτεχνείο είναι επίκαιρο”, αλλά το “Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία” όσο υπάρχουν καταπιεσμένοι θα είναι ένα από τα πιο συμπυκνωτικά και εξεγερσιακά συνθήματα. Δεν νομίζω πως η ιστορία επαναλαμβάνεται, η ιστορία άλλωστε δεν είναι κύκλος αλλά μάλλον σπείρα, όπου η μία πτυχή της μοιάζει πολύ με την απέναντι αλλά δεν είναι ίδιες. Αλλά σίγουρα υπάρχουν γεγονότα μέσα της που είναι καθολικά, που για τις κοινωνίες που τα έζησαν είναι σταθερές. Και το “Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία” είναι η δική μας σταθερά.

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

τχ. 86

40 χρόνια μετά… ΝΑΝΤΙΑ ΒΑΛΑΒΑΝΗ*

ι «κρεμασμένοι» στα κάγκελα του Πολυτεχνείου της Αθήνας, μερικές χιλιάδες φοιτητές, εκατοντάδες μαθητές και κάμποσοι εργαζόμενοι, αλλά και στα Πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας και στα Γιάννενα, δε φανταζόμασταν πως στη συνέχεια θα μας ονόμαζαν «γενιά του Πολυτεχνείου». Πέρα απ’ όλα τ’ άλλα, δεν ήμασταν η ηλικιακή μας «γενιά»: Απλώς αυτοί που, από κοινού με κάποιες χιλιάδες νεαρούς, κυρίως, εργαζόμενους, που βρέθηκαν στους δρόμους σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας βραδιάτικα Παρασκευή, αντιστάθηκαν έμπρακτα εκείνο το Νοέμβρη.

Κόντρα στη λήθη Το Πολυτεχνείο ως κίνημα τίναξε στον αέρα τα σχέδια «πολιτικοποίησης» της Χούντας μέσω της κυβέρνησης Μαρκεζίνη. Το ανάλογο σχέδιο εφαρμόστηκε με επιτυχία στη Χιλή 17 χρόνια αργότερα: Εξασφάλισε μακρόχρονη και «ομαλότερη» μετάβαση – για τις συνδυασμένες δυνάμεις φασισμού, νεοφιλελευθερισμού και αμερικάνικου ιμπεριαλισμού με προμετωπίδα την ΙΤΤ και τη Σχολή του Σικάγο - σε σύγκριση με την ελληνική «μεταπολίτευση», που γεννήθηκε μέσα απ’ το «συμβιβασμό» στρατού και αστικού πολιτικού κόσμου, με ένα κίνημα μισοϋπαρκτό – μισοαπειλή επικρεμάμενο πάνω απ’ τα κεφάλια τους. Στη Χιλή η επιτυχία του «πειράματος» οδήγησε σε κοινοβουλευτική δημοκρατία «λήθης»: Οι μνήμες της άλλης Χιλής, των λαϊκών ανθρώπων, της δημιουργίας, της Unidad Popular έσβησαν, λες και ποτέ δεν υπήρξε. Το 2003, στα 30χρονα του Πολυτεχνείου, έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στην Αθήνα το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ του Γκουζμάν για τον Αλλιέντε, επειδή 30 χρόνια μετά το πραξικόπημα του Πινοτσέτ δε βρισκόταν κινηματογραφική αίθουσα στην ίδια τη Χιλή για να το παίξει. Σαν να «βγαίναμε», δηλ., απ’ τη δικτατορία στην Ελλάδα μόλις το 1990 και χωρίς συλλογικές μνήμες από ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, Κυβέρνηση του Βουνού, Δεκεμβριανά, εμφύλιο, εκτελεσμένους, αντίσταση σε φυλακές και εξορίες, Ιουλιανά ή απ’ το θαυμαστό πολιτιστικό κίνημα της δεκαετίας του ’60. Για τούτο το φαινόμενο, παγκοσμιοποιημένο πλέον, έγραψε ο Χομπσμπάουμ στον «Αιώνα των άκρων»: «Από τα πιο ανατριχιαστικά φαινόμενα του τέλους του 20ου αιώνα είναι η καταστροφή του παρελθόντος ή, μάλλον, των κοινωνικών μηχανισμών που συνδέουν τη σύγχρονη εμπειρία του ανθρώπου μ’ εκείνη των προηγούμενων γενιών. Οι περισσότεροι νεαροί άντρες και γυναίκες αναπτύσσονται μέσα σε κάποιου είδους μόνιμο παρόν, απ’ όπου απουσιάζει η οποιαδήποτε οργανική σχέση με το δημόσιο παρελθόν των καιρών τους.»

Η «φαντασίωση» του Πολυτεχνείου 40 χρόνια μετά Το Πολυτεχνείο είναι το φάντασμα που στοιχειώνει * βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ (φοιτήτρια της ΑΣΟΕ το ’73)

το νεώτερο συλλογικό πολιτικό υποσυνείδητο. Κατ’ αρχήν ο γιορτασμός του πανελλαδικά, με εμβληματική την πορεία μέχρι την Αμερικάνικη Πρεσβεία στην Αθήνα: Μετά τα πρώτα χρόνια κι όταν φάνηκε η χρονική αντοχή του – κατά περιόδους, όποτε κατάφερνε να συμπυκνώνει τα κύρια αιτήματα της εποχής, γινόταν «ποτάμι» - βρέθηκε επί δεκαετίες στο στόχαστρο ενός ιδιόμορφου μετώπου. Στο επίκεντρο του ένας κόσμος της διανόησης και της πολιτικής, που «αισθητικοποιεί» την πολιτική πάλη. Σήμερα θα ‘λεγες πως συμποσούται στους «58». Ωστόσο, ένας «τελετουργικός» γιορτασμός δεν «ερμηνεύει» τους νεώτερους νεκρούς. Ενώ την εποχή μιας Χρυσής Αυγής, που αναδύεται μέσα απ’ τα βαλτονέρια των μνημονιακών πολιτικών, αλλά κι ενός αξιακού μηδενισμού συνδεμένου επίσης με την άγνοια του «δημόσιου παρελθόντος των καιρών» μας, είναι μέσω του γιορτασμού στα σχολειά, κατά κανόνα «ουσιαστικού», που το Πολυτεχνείο συνιστά από γνωστική άποψη για μαθητές, που δε διδάσκονται σύγχρονη ελληνική ιστορία, τη μοναδική, σχεδόν, νεώτερη ιστορική αναφορά. Κατά δεύτερο λόγο, οι «αξίες» της «γενιάς» του: Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ επιχαίρει για τον «ενταφιασμό των ψευδοαξιών του Πολυτεχνείου» (Βήμα, 17.2.2013). Εννοεί της συλλογικότητας, της αντίστασης, της αλληλεγγύης: Οξυγόνου για ανθρώπους που βιώνουν τη σημερινή πραγματικότητα τραγικά. Και, τέλος, οι «θεωρίες» για τη «γενιά» του: Η «ανταλλαξιμότητα» των αγώνων (100.000 ανθρώπων;) με πολιτικές καριέρες. Η «γενιά στην εξουσία» ως συνώνυμο της «λαμογιάς», που υποτίθεται ότι ως αίτιο - κι όχι σύμπτωμα της πιο βίαιης νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής ανασυγκρότησης - μας έφερε ως εδώ.

Ωστόσο, ποια και που είναι η «γενιά»; Μερικές δεκάδες ονόματα σε πελατειακούς μηχανισμούς και payroll της ολιγαρχίας; Όσοι είδαν τα «Κορίτσια της βροχής» της αξέχαστης Αλίντας Δημητρίου, θα διαπίστωσαν ότι ελάχιστων «πρωταγωνιστριών» τους τ’ όνομα τους λέει κάτι. Ωστόσο εδώ μιλάμε για το «σκληρό πυρήνα» της «γενιάς»: Κατευθείαν μέσα απ’ τα μπουντρούμια των βασανιστηρίων και της πολύχρονης φυλάκισης. Τι κάνουν και που βρίσκονται σήμερα;

Από τα κάγκελα του Πολυτεχνείου στα κάγκελα της ΕΡΤ Κατά τη συζήτηση της πρότασης μομφής, πολλοί αναφέρθηκαν στους αγώνες ως «θέατρο». Κι ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, σε κάποιους που «φαντασιώνονται ότι η πύλη του Πολυτεχνείου είναι το ίδιο με τα κάγκελα της ΕΡΤ». Δεν πρόκειται, βέβαια, παρά για γενίκευση της κυρίαρχης αντίληψης της πολιτικής, που υπηρετούν βαθιά στην εποχή της εικόνας: Η πολιτική πάλη ως «φαίνεσθαι», ως «επικοινωνία» - ως θέατρο. Σε μια εποχή που, μετά από δεκαετίες «νηνεμίας», γίνεται και πάλι κοινωνική ανάγκη η ανατροπή, μην περιμένετε «οι κούφιοι άνθρωποι» να είναι σε θέση ακόμα και να συλλάβουν την ουσία. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι αυτοστιγματιζόμενοι, να στιγματίσουν και όσους σήμερα αγωνίζονται: Μαζί τα φάγαμε. Όλοι ίδιοι είμαστε… Στα μάτια τους, εγκαταλείποντας το έδαφος του «θεαθήναι» ο αγώνας γίνεται «αφύσικος». Το Πολυτεχνείο έχει, ωστόσο, στις σημερινές συνθήκες, μια «κακή επίδραση»: Θυμίζει ότι ο αγώνας κι όχι η υποταγή στη μοίρα, είναι το «φυσικό» πεπρωμένο του ανθρώπου. Κι ότι, τελικά, δεν είμαστε όλοι ίδιοι.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Πολυτεχνείο: Η εκδίκηση των νάνων

Γιατί βάλλεται σήμερα το Πολυτεχνείο Η

ΝΙΚΟΣ ΣΙΔΕΡΗΣ

ΑΛΚΜΗΝΗ ΨΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ο θεωρώ απόλυτα φυσικό, μέσα στα πλαίσια της προσπάθειας φασιστικοποίησης της κοινωνίας, να βάλλεται οποιαδήποτε εξέγερση συνέβη στην ιστορία της χώρας μας. Άλλωστε, το γνωστό σλόγκαν, «η γενιά του Πολυτεχνείου συμβιβάστηκε, βολεύτηκε, πήρε θέσεις στην εξουσία», δεν είναι τωρινό αλλά κυκλοφορεί εδώ και χρόνια. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις μετά τη μεταπολίτευση-ΠΑΣΟΚ, ΝΔ-οι οποίες υποκριτικά κατέθεταν στεφάνια «στη μνήμη των ηρώων και της γενιάς του Πολυτεχνείου», «έκαψαν» αυτή τη μνήμη, ενώ και κόμματα της αριστεράς προσπάθησαν – και το κατάφεραν – να οικειοποιηθούν την εξέγερση, για προφανή δικά τους συμφέροντα. Σημειώνω ότι ολόκληρος ο μύθος του Πολυτεχνείου είναι πλαστός, καθώς τα κόμματα δεν ήταν οι πρωταγωνιστές του Πολυτεχνείου, όπου μπήκαν την προτελευταία μέρα μετά από την πίεση των καταστάσεων και τον ξεσηκωμό και άλλων κοινωνικών στρωμάτων – αγρότες, εργάτες, μαθητές – που αγκάλιασαν το φοιτητικό κίνημα συμμετέχοντας στην εξέγερση. Από τότε που έγινε το Πολυτεχνείο, πλανιέται το ερώτημα, ηττήθηκαν ή νίκησαν οι δυνάμεις του φοιτητικού κινήματος με το Πολυτεχνείο; Και τελικά, τι άφησε πίσω της αυτή η εξέγερση; Όπως συνήθως, για να απαντηθούν τέτοιου είδους ερωτήματα, χρειάζεται ιστορική έρευνα και ψύχραιμη ματιά, με υλικό τα πραγματικά και όχι τα επίπλαστα γεγονότα. Κατά την άποψή μου, η ιστορία του Πολυτεχνείου, όπως και άλλε πτυχές της νεώτερης ελληνικής ιστορίας, δεν έχει γραφτεί ακόμα. Είναι tabula rasa. Πάνω σε αυτό το κενό και την ουσιαστική ιστορική άγνοια των νεώτερων γενιών, πατάει η προπαγάνδα που λέει ότι «η γενιά του Πολυτεχνείου ενσωματώθηκε στο σύστημα», ότι «έχει ευθύνες για την σημερινή πολιτική κατάσταση», ενώ τελευταία ακούσαμε και το αδιανόητο, να αμφισβητείται το αν υπήρχαν νεκροί μέσα στο Πολυτεχνείο (Χρυσή Αυγή). Μεγάλη ευθύνη για τις διαστρεβλώσεις αυτές των ιστορικών γεγονότων, φέρει κατά την άποψή μου το ΠΑΣΟΚ, το οποίο ως κυβέρνηση της χώρας για πάνω από 20 χρόνια, καπηλεύτηκε την ιστορία του Πολυτεχνείου, εμφανίζοντας στελέχη του (Λαλιώτης, Παπουτσής), ως «πρωτεργάτες» της εξέγερσης, ενώ όσοι συμμετείχαν γνωρίζουν ότι ήταν οι τελευταίοι τροχοί της αμάξης στο φοιτητικό * δημοσιογράφος (φοιτήτρια Φιλοσοφικής το ’73)

κίνημα και στο Πολυτεχνείο. Η αλήθεια είναι ότι οι πρωτεργάτες του Πολυτεχνείου δεν ήταν εκπρόσωποι κομμάτων, αλλά οργανώσεων «αριστερίστικων» όπως τις λέγαμε τότε, που μάλιστα τις δύο πρώτες μέρες της κατάληψης είχαν προκαλέσει αντιδράσεις από τους επίσημους σχηματισμούς των κομμάτων, που μέσα στο φοιτητικό κίνημα εκφράζονταν μέσα από τις νεολαιίστικες οργανώσεις του ΚΚΕ εσωτερικού – Ρήγας Φεραίος – και του ΚΚΕ- ΑΝΤΙΕΦΕΕ. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τον Νίκο Μπίστη, την πρώτη μέρα της κατάληψης να βρίσκεται με μια ομάδα της ΑΝΤΙΕΦΕΕ στην οποία τότε ανήκε, καλώντας τους καταληψίες να φωνάζουν μόνο φοιτητικά συνθήματα και όχι πολιτικά… Η πολιτικοποίηση του αγώνα του Πολυτεχνείου και του αντιστασιακού φοιτητικού κινήματος, ήταν μια απρόβλεπτη εξέλιξη για τα κόμματα, την οποίαν δεν ήξεραν και τελικά δεν μπόρεσαν να την διαχειριστούν, όπως αντίστοιχα δεν μπόρεσαν σήμερα να διαχειριστούν τα κόμματα της αριστεράς την εξέγερση του Συντάγματος, γιατί ήταν πέρα και πάνω από τον έλεγχό τους. Την διαχειρίστηκαν εκ των υστέρων, με τους γνωστούς προπαγανδιστικούς τρόπους και με μπόλικη προβοκάτσια… Το πολιτικό δίδαγμα που πρέπει, πιστεύω, να βγάλει κανείς, είναι ότι οι εξεγέρσεις, όταν δεν είναι χειραγωγήσιμες, γίνονται αντικείμενο καπηλείας και εκμετάλλευσης από μηχανισμούς που στο τέλος «καπελώνουν» τις αυθόρμητες λαϊκές αντιδράσεις και τις στρέφουν προς όφελος των εκάστοτε συμφερόντων τους. Οι ηγεσίες πάντοτε εκμεταλλευόντουσαν τα κινήματα βάσης και διαστρέβλωναν τα μηνύματα, την ιδεολογία και τους στόχους τους. Το μήνυμα που η γενιά μας και το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα δεν μπόρεσε να περάσει, ήταν ότι οι αυθόρμητες εξεγέρσεις για να νικήσουν πρέπει να είναι αυτοοργανωμένες, πολιτικά στοχευμένες και ακηδεμόνευτες. Εδώ συχνά τίθεται και ένα άλλο ερώτημα, αυτό της κότας και του αυγού: Οι εξεγέρσεις πρέπει να είναι καθοδηγούμενες από πολιτικούς-κομματικούς μηχανισμούς, ή οι μηχανισμοί αυτοί-όταν βρίσκονται στην πλευρά του λαϊκού παράγοντα, στην πλευρά της αριστεράς-πρέπει να ακολουθούν τις εξεγέρσεις; Σήμερα το ερώτημα αυτό είναι περισσότερο επίκαιρο από ποτέ, καθώς η νοοτροπία του «διαμεσολαβητή» στην πολιτική διαχείριση διαμορφώνει συνειδήσεις υποταγής και παθητικότητας, πάνω στο έδαφος των οποίων χτίζονται οι αντιδραστικές ιδεολογίες, σαν αυτές που κυκλοφορούν για τον αγώνα των φοιτητών στο Πολυτεχνείο.

κατάληψη του Πολυτεχνείου είναι η τελευταία συλλογική εποποιία της Ελληνικής ιστορίας. Πέρα από τις πολιτικές της επιπτώσεις, δημιούργησε τρία στοιχεία διιστορικά, που σημαδεύουν τα πνεύματα: Πρώτο, ένα σύμβολο: Μέχρι την κατάληψη, «Πολυτεχνείο» σήμαινε Πολιτικός Μηχανικός = Καλός Γαμπρός. Μετά την κατάληψη, «Πολυτεχνείο» σημαίνει Θυσία για την Ελευθερία. Δεύτερο, έναν τρόπο πολιτικής πρακτικής: Πολιτική μαζικού κινήματος. Πολιτική πάλη με μόνο όπλο τον λόγο. Άμεση δημοκρατία. Ειδικά για την άμεση δημοκρατία: Την ώρα που τα τανκς της χούντας ετοιμάζονταν να επιτεθούν, στο Πολυτεχνείο πραγματοποιούνται Γενικές Συνελεύσεις κατά Σχολή, όπου συζητούνται διεξοδικά οι απόψεις και παίρνονται οι αποφάσεις για το αν θα συνεχιστεί ή όχι η κατάληψη, παρά την απειλή της αιματοχυσίας. Οι οποίες αποφάσεις είναι δεσμευτικές για τους εκπροσώπους κάθε Σχολής στη Συντονιστική Επιτροπή της κατάληψης. Που σημαίνει ότι η Δημοκρατία είναι εφικτή ακόμη και σε συνθήκες μάχης. (Κάθε σύγκριση με το παρόν των πράξεων νομοθετικού περιεχομένου δεν είναι τυχαία, αλλά αναγκαία και μοιραία.) Τρίτο, ένα μέτρο ήθους: Δόσιμο, ανιδιοτέλεια, θάρρος. Συνέπεια λόγων και έργων – τουτέστιν, λόγος που δεσμεύει αυτήν-όν που τον εκφέρει. Πάθος για την Ελευθερία. Μαχητικότητα και αυτοθυσία. Ο χρόνος κύλησε. Πρώτα, οι λέξεις εξευτελίστηκαν και διαλύθηκαν (από το «Οι βάσεις φεύγουν για πάντα» στο «Λεφτά υπάρχουν»…) Μετά, το νόημα των πραγμάτων στρεβλώθηκε και πνίγηκε στο έλος του καταναλωτικού ναρκισσισμού. Τέλος, η ίδια η σκέψη κηρύσσεται υπό διωγμόν («Είναι μονόδρομος» σημαίνει «Απαγορεύεται να σκεφτείς!»). Παράλληλα, μέσω του καθεστωτικού δικομματισμού, συγκροτείται και επιβάλλει την κυριαρχία της η χειρότερη συντεχνία που έχουμε γνωρίσει – το διαπλεκόμενο σύμπλεγμα αδίστακτων πολιτικάντηδων, επιτήδειων μιντιαρχών και άπληστων κερδοσκόπων. Το Πολυτεχνείο, παρ’ όλες τις απόπειρες ιδιοποίησης και χειραγώγησης του συμβόλου, παραμένει ωστόσο αναφορά καταλυτική. Που αποκαλύπτει τον πολιτικό νανισμό και την ηθική αναπηρία των πολιτικάντηδων και των διεφθαρμένων κολαούζων τους. Παρεμποδίζοντας την ηγεμονία της αθλιότητας και την αποδόμηση της αρχοντιάς του λαού μας. Γι’ αυτό ενοχλεί. Το Υψηλό και το Καλό μας θυμίζει οικεία κακά και χαμέρπειες. Δείχνει ότι δεν είμαστε όλοι ίδιοι, ότι μπορούμε να συνδυάζουμε υψηλό ήθος και αποτελεσματική πολιτική πρακτική. Το σύμβολο μας επιβάλλει μια σύγκριση που μας αποκαλύπτει. Χώρια που μόνο η Αριστερά μπορεί να το επικαλείται δίχως αναστολές: Εκμηδενίστε το! Έτσι εξαπολύθηκε η επιχείρηση «Εκδίκηση των Νάνων». Πρώτο βήμα, η αλλοίωση του νοήματος της έννοιας «Γενιά του Πολυτεχνείου»: Η απόπειρα φυσικοποίησης και μετατροπής της, από ιστορική-πολιτική κατηγορία που δηλώνει αρετή και ήθος, συμβολιζόμενα από το Πολυτεχνείο, σε ηλικιακή-δημογραφική κατηγορία («όσοι ήταν συν-πλην είκοσι ετών το 1973»). Σβήνοντας έτσι το αντίπαλο δέος του πολιτικαντισμού. Και (δεύτερο βήμα), ενοχοποιώντας την ηλικιακή αυτή κατηγορία με την ευθύνη για τη διαφθορά και την υποβάθμιση της πολιτικής στους καιρούς μας. Είναι τόσο εξώφθαλμη η σκοπιμότητα της εν λόγω καταφοράς, που ξεπερνά τα όρια του γελοίου. Παράδειγμα: Η κυρία Ντόρα Μπακογιάννη (10/3/2012) τύπτει τα στήθη της και κραυγάζει «Η γενιά μου, η γενιά του Πολυτεχνείου» έφερε τη χώρα σ’ αυτό το κατάντημα… Κατά τη λογική αυτή, λοιπόν, μάλλον έφτασε η στιγμή να βγουν μπροστά οι νεαροί εσατζήδες που βασάνιζαν τόσο τεχνικά και φιλότιμα τους (συνομήλικούς τους) φυλακισμένους φοιτητές, να υπενθυμίσουν ότι (δημογραφικά) είναι η γενιά του Πολυτεχνείου και να διεκδικήσουν αναγνώριση ενσήμων και συντάξιμου χρόνου επειδή πέρασαν τόσους μήνες ο καθένας... στα κρατητήρια της ΕΣΑ, ασκώντας βαρύ και ανθυγιεινό επάγγελμα! Άντε, εβίβα κι έξω φτώχεια και καλή καρδιά ! Δεν είναι όμως μόνο για γέλια η Εκδίκηση των Νάνων. Έχει και μια βαθύτερη διάσταση: Δείχνοντας με το δάχτυλο, λασπώνοντας, ενοχοποιώντας τη «γενιά του Πολυτεχνείου», οι πολιτικοί συνεχιστές της παράταξης της Μακρονήσου απαιτούν και σήμερα ό,τι ακριβώς και τότε: Δήλωση μετανοίας από όσους αγωνίστηκαν για την ελευθερία και την τιμή της χώρας και των πολιτών της. Ήθος ανθρώπω δαίμων. Και ο νοών, νοείτω.

* Ψυχίατρος και συγγραφέας (υπήρξε εκπρόσωπος της Ιατρικής στη Συντονιστική Επιτροπή κατάληψης του Πολυτεχνείου το ’73)

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

τχ. 86

Νοέμβριος 1973 - Νοέμβριος 2013 ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΕΤΣΙΚΑ

Ανάμεσα σε νεράντζια που πέφτουν στριφογυριστά και σε γοργά βήματα Διωκτών στάσου για λίγο και άκου τις φωνές των ΠΑΙΔΙΩΝ ν’ αντηχούν γελαστά μέσα στην ΑΥΛΗ. Σ’ ΕΠΟΧΗ ΑΣΑΛΕΥΤΗ, ΑΠΕΙΛΗΤΙΚΗ_ Αντήχηση μιας Έκστασης που μ’ ακολουθεί, καρφωμένη στα πολύχρωμα φύλλα ενός ΛΑΜΠΡΟΥ ΦΩΤΟΣ που έκαιγε τη ΛΗΣΜΟΝΙΑ

«Τ

η μεταμόρφωση τη γυρέψαμε στα μάτια μας με πόθους που έπαιζαν σαν τα μεγάλα ψάρια σε πέλαγα που φύραναν ξαφνικά». Τα λόγια του ποιητή ηχούν σπαρακτικά –επίκαιρα – και αντηχούν την ξηρασία της εποχής, σ’ αυτό τον τόπο που μας στεγνώνει και σχεδόν αφυδατωμένους και ξέπνοους μας ξεβράζει σήμερα, στην ξέρα της παραμόρφωσης. Στην ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗ τη σημερινή, που ξεκίνησε σαν ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ της νιότης μας και της ύπαρξης μας, σαράντα χρόνια πριν. Τότε που 20χρονα παιδιά οι περισσότεροι από εμάς, ξεκινούσαμε την πάλη μας ενάντια στην Δικτατορία, μέσα από την προσπάθεια μας να απομακρύνουμε τις διορισμένες διοικήσεις των Φοιτητικών Συλλόγων στα πανεπιστήμια και τη διενέργεια ελεύθερων και αδιάβλητων εκλογών στα Φοιτητικά Σωματεία. Στόχοι που για να επιτευχθούν, έπρεπε μέσω Γενικών Συνελεύσεων – μέσα σε κλίμα αυστηρής παρακολούθησης και αυξημένης τρομοκρατίας από τους ασφαλίτες – να εκλέξουμε Συντονιστικές Φοιτητικές Επιτροπές αγώνα που αποτέλεσαν τον πόλο συσπείρωσης των Δημοκρατικών φοιτητών, ενώ παράλληλα ρίχναμε το βάρος για εκλογές στους εθνοτοπικούς Φοιτητικούς Συλλόγους όπου στις 26 Μάρτη 1972, για πρώτη φορά έγιναν εκλογές στο Σύλλογο Κρητών φοιτητών κι αυτό άνοιγε το δρόμο για την νομιμοποίηση των Σωματείων. Μ’ αυτό τον τρόπο, οι τοπικοί Φοιτητικοί Σύλλογοι που συγκροτούνται εκείνη την περίοδο της μεγάλης προετοιμασίας, θα αποτελέσουν το κύτταρο του Φοιτητικού Κινήματος αφού μέσα από αυτούς μπορούσαμε τα μηνύματα του Αγώνα και όλοι σχεδόν οι αγωνι-

* συνταξιούχος (φοιτήτρια Παντείου το ’73)

στές γνωστοί συνδικαλιστές ξεπήδησαν μέσα από απ’ αυτούς και σε συνεργασία με τους φοιτητές – φοιτήτριες που πλαισίωναν τις Φοιτητικές Επιτροπές αγώνα των Σχολών οργάνωσαν τον αγώνα του Φοιτητικού Κινήματος. Τα προαύλια των Σχολών, τα αμφιθέατρα, οι τοπικοί Σύλλογοι ήταν ημερήσια σπίτια μας και ταυτόχρονα κυψέλες – εργαστήρια ιδεών, πνευματικών αναζητήσεων, πολιτιστικών αναφορών και μιας μοναδικής – σε οικειότητα και ανιδιοτέλεια – επικοινωνία που εξόριζε τη μοναξιά και μετέβαλε σε θάρρος και δύναμη την αγωνία μας για πιθανή σύλληψη μας, ξύλο και βασανιστήρια στην ασφάλεια και στην Ε.Σ.Α. Και αυτή η οικειότητα, αυτή η στοργή, αυτή η εμπιστοσύνη μαζί με την αποφασιστικότητα «να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα» μας διαμόρφωσε και μας προετοίμασε για την τελική ρήξη μας με την χούντα που ολοκληρώθηκε στο Πολυτεχνείο το Νοέμβρη του 1973! Σήμερα, σαράντα χρόνια μετά, εξετάζοντας με την ψυχραιμία της απόστασης τα γεγονότα και την επίδραση τους στην ψυχολογία της μεταπολιτευτικής κοινωνίας μας διακρίνουμε και μια άλλη πλευρά τους, όχι και τόσο λαμπερή. Ναι! Σίγουρα είμαστε τυχεροί όσοι βρεθήκαμε τότε εκεί και «ξεδιπλώσαμε τις ψυχές μας ανέγγιχτες και αρυτίδιαστες ακόμη από δημόσιες αμαρτίες» αλλά η «Γενιά» που αναγνωρίζεται και επαινείται τόσο σύντομα από την Πολιτεία, προχώρησε στο πλείστον στα κόμματα τα οποία ήταν συχνά καθυστερημένα, πατερναλιστικά, προσωπολατρικά, δημαγωγικά, λαϊκιστικά και αφέθηκε να χειραγωγηθεί και να απορροφηθεί στην κομματική χοάνη και στην πελατειακή και χρηματική διαφθορά. Έτσι ο ηρωισμός παραμορφώθηκε σε κομματικό φανατισμό και το ανελέητο κυνήγι για την εξουσία άρχισε. Ο δογματισμός, η έπαρση, η μισαλλοδοξία, η εξουσιολαγνεία επικράτησαν με αποτέλεσμα οι «διαχειριστές της σύγχυσης» που επικράτησαν στην πολιτική σκέψη επικαλούνταν πάντα τον Αγώνα του πολυτεχνείου για να προβάλλουν τους εαυτούς τους ως τους αυθεντικότερους εκφραστές των μηνυμάτων του ενώ παράλληλα συνέβαλαν στην μυθοποίηση του. Το πολυτεχνείο αναμφισβήτητα αποτελεί σταθμό στην νεότερη ιστορία μας, συνέχεια της Εθνικής μας

Αντίστασης. Γατί όμως το συντηρούμε, γιατί επανερχόμαστε στο μύθο του; Γιατί το φορτώνουμε με τόσους λόγους και τόσα «μαλάματα»; Κάτι έχουμε εγκαταλείψει στο Πολυτεχνείο; Γυρνάμε και το ψάχνουμε. Είναι η αθωότητά μας; Η ανιδιοτέλεια μας, η ευγένεια μας; Η ελπίδα μας ότι ο κόσμος πρέπει να γίνει καλύτερος; Όσο η κοινωνία μας είναι επιρρεπής σε πισωγυρίσματα, θα έχουμε ανάγκη το Πολυτεχνείο. Όσο φοβόμαστε να κοιτάξουμε τους εαυτούς μας, να κοιτάξουμε γύρω μας, θα ανατρέχουμε στο «Πολυτεχνείο». Λέγεται ότι χάνονται οι λαοί που χάνουν τη μνήμη τους. Αλλά, ας μου επιτραπεί η έκφραση, θα έλεγα πως χάνονται οι λαοί που δεν διδάσκονται από την ιστορία τους, γιατί δεν την αφομοιώνουν. Ας δούμε το Πολυτεχνείο με ειλικρίνεια, σεμνότητα και θάρρος όπως του ταιριάζει και ας το αφομοιώσουμε προτού αφομοιωθούμε εμείς οι ίδιοι εντελώς από τους λογής – λογής εργολάβους, πραματευτάδες και αργυραμοιβούς που πασχίζουν να μας ξεκάνουν σήμερα με την ανεργία, τη φτώχεια, την υπερφορολόγηση σε μια αλληλουχία φόβου και μίσους απέναντι σε αλλοδαπούς και ημεδαπούς, φτάνοντας να σκοτώσουν «αριστερούς ράπερ» και «υπερδεξιούς φασίστες χρυσαυγήτες» φροντίζοντας έτσι για μια ακόμα φορά να φτάσουν την κοινωνία πέραν των ορίων της για να προωθήσουν ευκολότερα το αιματηρό και νοσηρό «παιχνίδι» της διχόνοιας και του διχασμού ως συνέχεια και «συνέπεια» του «εμφύλιου πολέμου», αυτής της βαθιάς και ατιμωτικής πληγής που ακόμα στην χώρα μας δεν έχει κλείσει, γι’ αυτό και αναδύεται με τέτοια βία και ορμή – σε περίοδο κρίσης – ανασύροντας τραυματισμένα αντανακλαστικά των ανθρώπων. Επειδή οι ανά τον κόσμον χειραγωγοί γνωρίζουν πολύ καλά αυτό που ο διπλωμάτης νομπελίστας ποιητής μας Γ. Σεφέρης μας το ανακοινώνει (ποιητικά) ορθά – κοφτά: «…υπερτερεί συντριπτικώς. Ο πόλεμος…» Ψυχαμοιβός. Και πολύ περισσότερο ένας εμφύλιος πόλεμος. Διότι «ένας εμφύλιος πόλεμος δεν είναι πόλεμος, αλλά αρρώστια» όπως μας λέει ο A. De Saint-Exupery. Αλλά «η μνήμη δεν παραμερίζεται’ η μνήμη είναι» μας λέει ο Θ. Βαλτινός γι’ αυτό και εμείς τιμούμε τη μνήμη του Πολυτεχνείου διαδηλώνοντας με το σύνθημα του ποιητή Μ. Κατσαρού: «Αντισταθείται ακόμα και σε μένα που σας ιστορώ».

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

1973: Η προσπάθεια «φιλελευθεροποίησης» και η σημαντική της εξέγερσης του Πολυτεχ

φόβος του Λαού συνείχε την δικτατορία της 21ης Απριλίου συνεχώς, από την αρχή ως το προδοτικό και άδοξο τέλος της. Γι’ αυτό και σε καμιά στιγμή δεν τόλμησε να θέσει σε εφαρμογή ούτε τα δικά της χρονοδιαγράμματα «φιλελευθεροποίησης», ούτε τα δικά της «Συντάγματα». Ταυτόχρονα, έκδηλος είναι ο φόβος και στα κείμενα τα οποία απαγορεύουν «ιδεολογίας σκοπούσας εις την ανατροπήν ή την υπονόμευσιν του υφισταμένου πολιτειακού ή κοινωνικού καθεστώτος» ή « συνδεομένας προς τας αρχάς και τα προγράμματα κομμάτων διαλυθέντων ή τεθέντων εκτός νόμου» Ο ίδιος φόβος αναδεικνύεται ανάγλυφα και στους λόγους των πρωτεργατών του πραξικοπήματος ακόμη και του «δοτού» -κατά δικό του προσδιορισμό«πρωθυπουργού» Σπ. Μαρκεζίνη που κραυγάζει από το Πεντάγωνο μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου : «Ο εχθρός δεν θα περάσει»». Η έννοια του «εσωτερικού εχθρού» υπερβαίνει την μεταεμφυλιοπολεμική της διάσταση, διαχωρισμού των πολιτών σε εθνικόφρονες και μη, διευρύνεται δυνάμει σε κάθε πολίτη, ακόμη και σε όλο το κοινωνικό σώμα, μετατρέπεται σε «εχθρό Λαό», τον οποίο φοβάται το στρατοκρατικό καθεστώς, αλλά και εφευρίσκει για να τονώσει, όποτε χρειάζεται, την υπό αίρεση εσωτερική συνοχή του. Η χωρίς προοπτική και ορατή διέξοδο αυτή πραγματικότητα και η εντεινόμενη δημόσια αντιπαράθεση από το 1972 του Φοιτητικού κινήματος εξαντλεί τα όρια αντοχής και ανοχής του δικτατορικού καθεστώτος. Το κίνημα του Πολεμικού Ναυτικού εμφανίζει καθαρά τη μη αποδοχή του καθεστώτος από τμήματα του ίδιου του στρατεύματος. Οι δηλώσεις του Κ. Καραμανλή από το Παρίσι στην εφημ. «Βραδυνή», που καλεί ανοικτά τον στρατό να ανατρέψει το καθεστώς, οι αντιθέσεις Παπαδόπουλου – Γρίβα για το Κυπριακό, η απαρχή μιας κάποιας απαγκίστρωσης από τις αμερικανικές επιλογές στην εξωτερική πολιτική μπροστά στην νέα αραβοϊσραηλινή κρίση, η απομόνωση από τη Δυτική Ευρώπη και το συνεχιζόμενο πάγωμα της συμφωνίας σύνδεσης με την ΕΟΚ, οι διαφοροποιήσεις ανάμεσα στους πραξικοπηματίες σε σκληρούς δικτατορικούς και εκείνους που επιθυμούν μια κάποια μορφή ελεγχόμενης από τον στρατό «ομαλοποίησης» ωθούν τελικά τον αρχιπραξικοπηματία Γ. Παπαδόπουλο, στην μόνη κίνηση που του απέμενε, την περίφημη «φυγή προς τα εμπρός», με την κατάργηση της Μοναρχίας, την αυτοανακύρηξη του σε «Πρόεδρο Δημοκρατίας», την άρση του στρατιωτικού νόμου, την γενική αμνηστία των πολιτικών κρατουμένων, τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος και την εφαρμογή νέου «Συντάγματος». Το καλοκαίρι του 1973 αυτό το εγχείρημα, δείχνει ότι μπορεί να έχει επιτυχία. Οι συζητήσεις και επαφές του Παπαδόπουλου με μικρό έστω τμήμα του παλιού αστικού πολιτικού προσωπικού, ο σχηματισμός «κυβέρνησης» από τον επικεφαλής του μικρού προδικτατορικού Κόμματος των Προοδευτικών Σπ. Μαρκεζίνη

και η εξαγγελία εκλογών για τον Φεβρουάριο του ’74 φαίνεται να δημιουργούν όρους μιας νέας αστικής νομιμότητας και υπέρβασης της αδιέξοδης ανομίας στην οποία είχε περιέλθει το δικτατορικό καθεστώς. Το πείραμα ενός ελεγχόμενου -και θεσμικά πια- από το στρατό, περάσματος και πάλι στον μετεμφυλιακό κοινοβουλευτισμό, χαιρετίζεται από τον Σύνδεσμο των Βιομηχάνων, ενώ η πλειονότητα του παλαιού πολιτικού κόσμου, μεγάλων τμημάτων της ηγεσίας της Αριστεράς συμπεριλαμβανομένων, προσβλέπει προς αυτή την προοπτική ως τη μόνη «ρεαλιστικά» εφικτή λύση. Φωτεινή εξαίρεση από τον παλιό αστικό πολιτικό κόσμο και πάλι ο Παν. Κανελλόπουλος και οι Γ. Μαύρος, Ι. Ζίγδης και Π. Παπαληγούρας, οι οποίοι συγκροτούν μαζί και με άλλες προσωπικότητες και την τεχνική βοήθεια νέων από την ‘Δημοκρατικά Άμυνα’ την ‘Επιτροπή Δημοκρατικής Νομιμότητας’ και από την αριστερά, η ηγεσία του ΚΚΕ και το ΠΑΚ του Α. Παπανδρέου. Η δημιουργία μιας «αναπαλαιωμένης» αστικής νομιμότητας - εκτιμά ο δικτάτορας -ότι από την μια θα διέλυε τα διλήμματα συνείδησης μεγάλων τμημάτων του κοινωνικού σώματος, με αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση της αντίστασης των φοιτητών/ τριών, που από στάση υπεράσπισης της νομιμότητας, θα μετατρέπονταν σε στάση άρνησής της, ενώ η επίδραση των πολιτικών δυνάμεων θα λειτουργούσε διασπαστικά στο εσωτερικό του. Από την άλλη, θα του επέτρεπε να υπερβεί όλα τα άλλα αδιέξοδα και να δημιουργήσει στοιχεία υποδομής ενός ελεγχόμενου αυτομετασχηματισμού του κράτους εκτάκτου ανάγκης και υπέρβασης της ενδοαστικής ιδεολογικής αντίφασης. Το καθεστώς όμως, για μια ακόμη φορά, αποδεικνύεται ανίκανο να κατανοήσει τόσο την παθητική έστω, αλλά υπαρκτή απόρριψη του από το κοινωνικό σώμα, που βρίσκει στο φοιτητικό κίνημα την άδολη έκφραση των διαθέσεών του, όσο και το χαρακτήρα και τη βαθύτερη ουσία αυτού του αυθόρμητου και πολικά αυτόνομου αριστερού κινήματος το οποίο εμφανίζεται ως ο μόνος αντίπαλος πολιτικός πόλος των επιλογών του. Έτσι, με την αρχή του Φθινοπώρου, βρίσκεται αντιμέτωπο ξανά με το φοιτητικό κίνημα, που με αμείωτο το πολιτικό του κύρος, ηγείται της όλης αντιστασιακής πάλης, πλαισιωμένο πια ενεργά από ένα μεγάλο ακροατήριο αφυπνισμένων πολιτών. Οι φοιτητές πριν καλά ανοίξουν οι Σχολές τους, βρίσκονται στους δρόμους. Η βίαιη ανατροπή του μαρξιστή προέδρου της Χιλής Σαλβαντόρ Αλιέντε από την χούντα του στρατηγού Πινοσέτ με την ανοιχτή υποστήριξη των ΗΠΑ δίνει το έναυσμα και το χαρακτήρα καθαρά πολιτικών αντιδικτατορικών και αντιαμερικανικών διαδηλώσεων ήδη από τον Σεπτέμβριο, που βαίνουν αμείωτες όλο το επόμενο δίμηνο, με αποκορύφωμα τις ανοιχτές και βίαιες συγκρούσεις - πετροπόλεμο με τις αστυνομικές δυνάμεις, στήσιμο οδοφραγμάτων σε πολλά σημεία της πρωτεύουσας, νέες

συλλήψεις κ.λ.π. - που ακολουθούν το μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου στις 4 Νοεμβρίου. Η πλατιά πρωτοσέλιδη δημοσιότητα των κινητοποιήσεων, ιδιαίτερα από το συγκρότημα Λαμπράκη, οι ξένοι ανταποκριτές, οι ελληνικές εκπομπές του εξωτερικού, προβάλλουν το φοιτητικό κίνημα ως το μοναδικό συνεπές και αποφασιστικό πολιτικό αντίπαλο του πειράματος Μαρκεζίνη, εκφραστή της ανάγκης μιας ανόθευτης πλατιάς δημοκρατικής ομαλότητας που θα υπερέβαινε τα μετεμφυλιοπολεμικά και στρατοκρατικά όρια. Οι προσπάθειες του καθεστώτος, μέσα στα πλαίσια αυτά, να επιδείξει ένα ‘φιλελεύθερο’ προσωπείο και να εκτονώσει τη φοιτητική δράση με σπουδαστικές διευκολύνσεις, επιστροφή των βίαια στρατευμένων φοιτητών, αλλά και αναβολή των αρχαιρεσιών στους σπουδαστικούς συλλόγους, οδηγούν στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Τα μεν σπουδαστικά μέτρα αφήνουν αδιάφορο ένα συνολικά ριζοσπαστικοποιημένο πια κίνημα, η αναβολή των αρχαιρεσιών το προκαλεί, ενώ η επιστροφή των στρατευμένων μελών του χαιρετίζεται ως νίκη, η οποία συμβάλλει ταυτόχρονα στην ακόμη μεγαλύτερη μαζικοποίηση του και τονώνει την αγωνιστική του αυτοπεποίθηση. Η κατάσταση έχει πάρει πια εκρηκτικές διαστάσεις, που όσο κι’ αν καμία πολιτική δύναμη δεν κατανοεί την έκταση και το βάθος τους, αυτή αναζητά ένα τυχαίο σπινθήρα για να εκραγεί, Άλλωστε, οι εξεγέρσεις δεν οργανώνονται. Ξεσπούν ανατρέποντας τις πολιτικές αναλύσεις και γραμμές, υπερβαίνοντας ακόμη και αυτούς τους φυσικούς συντελεστές τους. Και αυτό ακριβώς το τυχαίο και αυθόρμητο συνέβη το πρωί της 14ης Νοεμβρίου και εξελίχθηκε με μορφή χιονοστιβάδας όλο το επόμενο τριήμερο. Τα γεγονότα είναι λίγο πολύ γνωστά, η ραγδαία εξάπλωσή τους σ’ όλες τις πόλεις με Πανεπιστημιακές Σχολές, το αγκάλιασμά τους ενεργά από χιλιάδες πολίτες όλων των κοινωνικών στρωμάτων, τάξεων και πολιτικών πεποιθήσεων που βγαίνουν στους δρόμους συγκρουόμενοι με τις δυνάμεις καταστολής, τους δίνουν χαρακτήρα ανοιχτής εξέγερσης. Η πανελλαδική ακτινοβολία τους και η ζώσα εξιδανικευτική τους μνήμη ακόμη και 40 χρόνια μετά, πιστοποιούν τον τρόπο βίωσης τους από τη λαϊκή συνείδηση, ως ηθική νίκη, ως στάση αξιοπρέπειας και δημοκρατικότητας, απέναντι στην αυθαιρεσία, τον αυταρχισμό και τη βαρβαρότητα, ως αποκλειστικά δικό της γεγονός. Ακριβώς γι’ αυτό και οι εκ των υστέρων προσπάθειες υποταγής της εξέγερσης, σε σκοπιμότητες - από την αγιοποίηση/μυθοποίηση κάποιων αδούλωτων νιάτων, τα οποία ξαφνικά «ως εις άνθρωπος»...κλπ., μέχρι την πλήρη αμφισβήτηση αυτών καθ’ αυτών των γεγονότων - δεν μπορούν να αντέξουν στο βάσανο της κριτικής ανάλυσης, ούτε και να κλονίσουν ή να καλουπώσουν σε προκατασκευασμένα πλαίσια το γεγονός της εξέγερσης. Γι’ αυτό εκείνο που έχει σημασία είναι, η κατανόηση

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

τχ. 86

της Δικτατορίας νείου

ότι: Ο Νοέμβριος του ’73 είναι το αυθόρμητο αποτέλεσμα των συνολικών και συλλογικών διεργασιών όλης της δεκαετίας του ’60 - εσωτερικών και εξωτερικών όπως βιώθηκαν με όρους κινήματος από την κοινωνική κατηγορία των φοιτητών στις ιδιαιτερότητες του νεοελληνικού κοινωνικού σχηματισμού. Οι πολιτικές συνέπειες της εξέγερσης και η βίαιη καταστολή της ανέδειξαν την δομική αστάθεια του κράτους εκτάκτου ανάγκης, την πλήρη αποκοπή του από τις συντελούμενες διεργασίες σε επίπεδο κοινωνίας πολιτών, το όριο αντοχής της διαδικασίας νομιμοποίησης που επιχείρησε την τελειωτική αποτυχία του να πετύχει κάποια μορφή συναίνεσης. Σήμαναν το τέλος όχι μόνο του Γ. Παπαδόπουλου και του εγχειρήματος της ελεγχόμενης από το στρατό ‘φιλελευθεροποίησης’, αλλά και την ολοκληρωτική κρίση της στρατιωτικής δικτατορίας. Γεγονός στο οποίο η τρομοκρατία των επόμενων οκτώ μηνών δεν μπόρεσε να αλλάξει τίποτα. Η επανάληψη δεν ήταν παρά η τελευταία πράξη ενός χαμένου και αδιέξοδου παιχνιδιού. Δεν ήταν άλλωστε τα γεγονότα της εξέγερσης που οδήγησαν στο ενδοχουντικό πραξικόπημα της 25ης Νοεμβρίου, το οποίο είχε προετοιμασθεί ακόμη και ως προς τις ημερομηνίες από τον Αύγουστό, ανεξάρτητα αν έδωσαν στο σκληρό χουντικό πυρήνα την ιδανική ευκαιρία. Επρόκειτο για μια ευκαιρία κατάληψης της αρχής, χωρίς καμία όμως δυνατότητα πολιτικών πρωτοβουλιών, πέρα από την καταδίκη του πολιτικάντικου καιροσκοπισμού του Παπαδόπουλου και την προδοσία των «ιδανικών της επαναστάσεως», καθώς και την επανεμφάνιση της ρητορικής του αρχικού αντιολιγαρχικού λόγου, τον εκθειασμό των παραδοσιακών αγροτικών και ‘ελληνοχριστιανικών’ αξιών, τις πατερ-

ναλιστικές διακηρύξεις υπέρ του λαού, την ηθικολογία, τον πουριτανισμό, την έντονη πατριδοκαπηλία που οδήγησε τελικά στην εγκληματική προδοσία της Κύπρου και την επακόλουθη κατάρρευση του καθεστώτος. Καταλυτικές όμως ήταν οι συνέπειες και σε κοινωνικό επίπεδο. Το φοιτητικό κίνημα καταρρακώνει την όλη κυρίαρχη εμφυλιοπολεμική ιδεολογία, και οδηγεί την κοινωνία να συνειδητοποιήσει ότι η πτώση της χούντας είναι δική της υπόθεση. Ότι η εξουσία της απόφασης, μπορεί να είναι στα χέρια των ίδιων εκείνων που ανιδιοτελώς αναλαμβάνουν και το κόστος της εφαρμογής της. Ότι είναι δυνατή στη πράξη η δημιουργία ιστορίας από τα ίδια τα υποκείμενα που την ζουν. Πρόκειται για διεργασίες πρωτόγνωρες, οι οποίες δημιουργούν όρους ανατροπής σειράς προκαταλήψεων, υπερβαίνουν παραδοσιακές πολιτικές εντάξεις και δόγματα, διαμορφώνουν πιεστικές συνθήκες διαλόγου για τις δυνάμεις της αντίστασης, διευρύνουν «τον κύκλο των κατακτήσεων του προοδευτικού κινήματος – όπως αναλύει ο Ολ. Δαφέρμος - σε σφαίρες που ως εκείνη τη στιγμή ήταν αδιανόητες τόσο για τις δυνάμεις της αριστεράς όσο και για τις αντίπαλες δυνάμεις». Η σημαντική αυτών των διεργασιών, έχω την αίσθηση, ότι αποτελεί τομή στον νεοελληνικό κοινωνικό σχηματισμό λόγω της ανυπαρξίας, για ιστορικόπολιτικούς λόγους, μιας δυναμικής κοινωνίας πολιτών – με την Γκραμσιανή έννοια του όρου- ικανής να αρθρώνει όρους πολιτικής ανυπακοής, ως το δημοκρατικό ισοδύναμο, απέναντι στην «οργανωμένη κρατική βία». Και αυτή είναι θαρρώ, η μεγαλύτερη συμβολή του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος. Κι-

νήματος που αναδείχθηκε, στο μόνο άλλωστε πολιτικό υποκείμενο, το οποίο με όρους κινήματος, συγκρούστηκε ανοικτά και δημόσια, με το δικτατορικό καθεστώς, ανέτρεψε τους προγραμματισμούς του, του αφαίρεσε κάθε ευχέρεια διαχειριστικών ελιγμών και κινήσεων, ενέτεινε τις εσωτερικές του αντιφάσεις, το οδήγησε στην πλήρη απομόνωση από την κοινωνία. Ακριβώς γι’ αυτό η κοινωνία παραχώρησε στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα μια ιδιότυπη πολιτική εξουσιοδότηση, βρίσκοντας σ’ αυτό τη δυνατότητα της άδολης έκφρασης της και υπεύθυνης δράσης. Και είναι, έχω την αίσθηση, η μνήμη αυτής της μόνης αδιαμεσολάβητης παρουσίας της κοινωνίας των πολιτών σ’ όλη τη μεταπολεμική πορεία, που όσο και αν ενοχλεί την αστική εξουσία, καθιστά το Πολυτεχνείο ’73 διαχρονικό σημείο αναφοράς, το οποίο υπερβαίνει τα όποια όρια επιχειρούν κατά καιρούς να θέσουν στη δυναμική του φύση, εχθροί μα και άσπονδοι φίλοι… Η γρήγορη κατάρρευση του στρατιωτικού καθεστώτος και η πολιτική βραδύτητα των ενωτικών διεργασιών στους κόλπους των δυνάμεων της αριστεράς και της αντίστασης να χαράξουν έγκαιρα μια σαφή εναλλακτική στρατηγική πρόταση απέναντι στην κρίση εκπροσώπησης του όλου μετεμφυλιοπολεμικού συστήματος οργάνωσης της αστικής εξουσίας που δημιούργησε η τομή του Πολυτεχνείου, οδήγησε βέβαια τη μεταπολίτευση στα γνωστά περιοριστικά αστικά πλαίσια – όρια. Όρια μέσα στα οποία το Αντιδικτατορικό Φοιτητικό Κίνημα, παρά την αναμφισβήτητη αίγλη του, δεν ήταν δυνατό να δράσει πια ηγεμονικά. Να υπάρξει με όρους αυτόνομου κινήματος Το ‘ειδικό βάρος’ του στην πολιτική σφαίρα είχε πια εξαντληθεί, όχι όμως και το ηθικό, που παρέμενε αμείωτο. Γι’ αυτό και όλα τα πολιτικά κόμματα χρησιμοποίησαν, ως άτομα όμως, στελέχη του στη πλαισίωση των μηχανισμών τους. Η ελπίδα όμως μιας άλλης στρατηγικής διεύρυνσης και υπέρβασης των ορίων της έμμεσης δημοκρατικής διαχείρισης δεν ήταν δυνατό να βρει έκφραση μέσα στη νέα μορφή και δομή της αστικής εξουσίας, όπως αυτή κυριάρχησε μετά τις 23 Ιουλίου 1974, όσο κι’ αν επηρέασε την πορεία ουσιαστικοποίησης της Γ’ Ελληνικής αβασίλευτης κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Της πιο μακρόβιας και σταθερής ομαλής πορείας του τόπου από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους… Το όνειρο έμεινε ανεκπλήρωτο, οι πρωτόγνωρες πολιτικές και πολιτιστικές ελευθεριακές διεργασίες νέων οριζόντων που είχε κατακτήσει δεν μπόρεσαν να μετουσιωθούν σε μονιμότερα στοιχεία κοινωνικού μετασχηματισμού και γρήγορα χάθηκαν. Οι φορείς του βρέθηκαν, στο μέγιστο ποσοστό τους, έξω από το κυρίαρχο πολιτικό σκηνικό, όπως και πολλοί και πολλές από εκείνους και εκείνες που συμμετείχαν ενεργά στην Αντίσταση κατά της Χούντας των Συνταγματαρχών. AΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Απεργία ή αποχή των πανεπιστημιακών; ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ*

Α.

Το ζήτημα που εξετάζεται στο σημείωμα αυτό ανέκυψε για πολλοστή φορά με αφορμή την κινητοποίηση των πανεπιστημιακών για συμπαράσταση στους εκατοντάδες διοικητικούς υπαλλήλους των ελληνικών πανεπιστημίων, οι οποίοι τίθενται εντελώς αυθαίρετα σε διαθεσιμότητα ή απολύονται. Έχω τη γνώμη ότι τα μέλη διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού των ΑΕΙ γενικώς νομιμοποιούνται να προβαίνουν συλλογικά σε αποχή –όχι κατ’ ακριβολογία «απεργία»–, προκειμένου να προβάλλουν δημοσίως ευρύτερα αιτήματα για το καλό της ανώτατης εκπαίδευσης. Καθότι δημόσιοι λειτουργοί σε αυτοδιοικούμενο νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, οι πανεπιστημιακοί υπέχουν την ηθικοπολιτική ευθύνη να ενεργούν έτσι, διότι εκ του λειτουργήματός τους είναι ταγμένοι να διεκδικούν έναντι της Πολιτείας αξιοπρεπείς όρους παροχής ανώτατης εκπαίδευσης, ως γενικό συμφέρον της κοινωνίας. Τέτοιος όρος, μεταξύ άλλων, είναι εκ του Συντάγματος «η δωρεάν παιδεία σε όλες της βαθμίδες της στα κρατικά εκπαιδευτήρια». Η διεκδίκηση αυτή καθίσταται επιβεβλημένη, ιδίως σε περιστάσεις στις οποίες η Πολιτεία αρνείται πεισματικά να ανταποκριθεί επαρκώς σε αυτή τη «βασική αποστολή» της (άρθ. 16 παρ. 2 και 4). Ακόμη περισσότερο, καθίσταται επιτακτική, όταν η Κυβέρνηση αποδύεται σε μια στρατηγική σταδιακής απορρύθμισης και υπόσκαψης των υλικών και θεσμικών όρων κάτω από τους οποίους γίνεται δυνατή η δημόσια χρηματοδότηση της εν λόγω βασικής αποστολής του Κράτους. Κατ’ εξοχήν σε παρόμοιες περιστάσεις η πανεπιστημιακή κοινότητα οφείλει να αντισταθεί σε αντικοινωνική (εκπαιδευτική και οικονομική) πολιτική, η οποία εξ αντικειμένου τείνει σε παράλυση ή και διάλυση της ανώτατης παιδείας, προς ανεπανόρθωτη ζημία εις βάρος του ελληνικού λαού. Εν τοιαύτη περιπτώσει υπαίτια θα είναι η κυβερνητική πολιτική και όχι οι πανεπιστημιακοί που θα εξεγερθούν εναντίον της, προς υπεράσπιση ενός όντως γενικού συμφέροντος της ελληνικής κοινωνίας. Με ποια πρόσφορη μορφή αγώνα;

Η ιδιαιτερότητα της ανώτατης παιδείας είναι τέτοια, ώστε η αποχή π.χ. από το διδακτικό και το εξεταστικό έργο των πανεπιστημιακών δεν μπορεί να ισοδυναμεί με «απεργία» κλασικού τύπου. Αυτή προσιδιάζει στη φύση άλλων εργασιακών κλάδων και κατά κανόνα εκδηλώνεται με πλήρη απουσία των εργαζομένων από το χώρο της δουλειάς τους. Ούτε βέβαια είναι ορθό να αποφασίζει οποιοσδήποτε μονομερώς να βάλει λουκέτο σε χώρους των δημόσιων ΑΕΙ, ώστε να απαγορευθεί η προσέλευση συναδέλφων, φοιτητών ή και πολιτών, οι οποίοι δικαιωματικά θα επιθυμούσαν να εισέλθουν σ’ αυτούς. Επομένως, εάν πρόκειται να κυριολεκτούμε, το ορθό είναι ότι οι πανεπιστημιακοί «απέχουμε», δεν «απεργούμε». Ασχέτως αν αυτό μπορεί να ξενίζει κάποιους και οπωσδήποτε δεν είναι η επικρατούσα

* καθηγητής στο Τμήμα Νομικής του ΑΠΘ

γλωσσική χρήση. Επιμένω πάντως στη διάκριση αυτή, κυρίως για δύο λόγους, πολύ ουσιαστικούς και καθόλου γλωσσικούς. Πρώτον, διότι το έργο μας ως πανεπιστημιακών καθόλου δεν εξαντλείται στη διδασκαλία και τις εξετάσεις. Καθώς είναι γνωστό, συμπεριλαμβάνει και διοικητικό έργο, συναντήσεις με φοιτητές, ποικίλες μορφές συνεργασίας, πειραματικές εργασίες σε εξέλιξη, κλινικό έργο, μετεωρολογική ή σεισμολογική παρατήρηση, καθημερινές εργασίες προσωπικού σε αγρόκτημα ή στάνη και πολλές άλλες εκφάνσεις πανεπιστημιακής ζωής. Σε αρκετές από αυτές τυχόν αναβολή τους θα ισοδυναμούσε εμπράκτως με ματαίωσή τους. Τούτο όμως είναι αρκούντως επαχθές, ενίοτε και ηθικά ανεπίτρεπτο. Ως εκ τούτου, κατά βάση απαιτείται συνέχιση της φυσικής παρουσίας των διδασκόντων στο Πανεπιστήμιο, ακόμη και σε περίοδο αγωνιστικής τους κινητοποίησης. Δεν μπορεί να νεκρώνει κάθε δραστηριότητα αδιακρίτως μέσα στους πανεπιστημιακούς χώρους και γενικά στους χώρους ευθύνης του Πανεπιστημίου, όποτε χρειαστεί οι πανεπιστημιακοί να προσφύγουν στην έσχατη λύση της αποχής. Νομίζω ότι αυτό θα ήταν ανεύθυνο έναντι ημών των ιδίων, αλλά και απέναντι στην κοινωνία. Θα συνεπαγόταν ολοσχερή αναστολή, έστω και πρόσκαιρη, στην παροχή μιας πολύπλευρης δημόσιας υπηρεσίας προς τον ελληνικό λαό. Δεύτερον, σε αντιδιαστολή με μακρά σειρά άλλων μορφών παροχής εργασίας, ο εργάσιμος χρόνος που χάνεται κατά τη διάρκεια της κινητοποίησης πανεπιστημιακών μπορεί εν πολλοίς και πρέπει να αναπληρώνεται, κατά το δυνατόν. Αυτό μπορεί να γίνει με πρόσθετες ώρες διδασκαλίας, με μετάθεση των εξετάσεων πιο πίσω και γενικά με κάθε άλλο πρόσφορο μέσο. Απεναντίας, στην κλασική μορφή απεργίας, σε άλλους επαγγελματικούς κλάδους, αυτό είναι πρακτικά δυσχερές ή και ανέφικτο. Όποιος τυχόν εκλάβει ότι ο παραπάνω προβληματι-

σμός είναι ανώδυνο παιχνίδι λέξεων ή φιλολογικός σχολαστικισμός, ας αναλογισθεί πιο συγκεκριμένα πώς οφείλει να δρα μαζί με άλλους εν καιρώ κινητοποιήσεων, καθώς βεβαίως και τις επιπτώσεις της κοινής δράσης ως προς το φοιτητικό κοινό. Εκτιμώ ότι η ακαδημαϊκή μας συνείδηση μας φέρνει ακόμη και τότε μέσα στο Πανεπιστήμιο, δεν μας αφήνει έξω από αυτό. Ούτε στο σπίτι μας ούτε σε ιδιωτικό (επαγγελματικό) γραφείο, με πρόσχημα ότι ο κλάδος τελεί σε «απεργία», άρα ότι μπορούμε κάλλιστα να λείπουμε σε όλη τη διάρκεια της κινητοποίησης. Για τους ίδιους ακριβώς λόγους θεωρώ επίσης αβάσιμη και άδικη την περικοπή μισθού κατά τις αντίστοιχες μέρες της αποχής. Τούτο αρμόζει να αντιτάσσει το συνδικαλιστικό κίνημα των πανεπιστημιακών σε πιέσεις της εκτελεστικής εξουσίας, προκειμένου οι απέχοντες διδάσκοντες σώνει και καλά να δηλώσουν ότι «απεργούν», ώστε να τους κοπεί τμήμα του μισθού. Επομένως αξίζει να αποκρούουμε με συνέπεια ότι τάχα οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι αξιώνουν ιδιοτελώς και την «απεργία» τους να κάνουν και ακέραιο το μισθό τους να λαμβάνουν, όπως στερεοτύπως κατηγορούμαστε –ακόμη και εντός των τειχών. Φρονώ ότι αυτή η τοποθέτηση παρανοεί διττά τη φύση του πανεπιστημιακού λειτουργήματος. Και περιγραφικά ανακριβής είναι και κανονιστικά αποδοκιμαστέα. Κατά συνέπεια, εύκολα κανείς αντιλαμβάνεται καλόπιστα ότι εδώ διόλου δεν πρόκειται για λεκτική ακροβασία, αλλά για ουσιώδες ζήτημα ηθικής της συλλογικής δράσης. Κοντολογίς, η συλλογική μας δράση ως μελών ΔΕΠ, ακόμη και ως προς τη μορφή και τα μέσα αγώνα που αναγκάζεται να μετέρχεται, οφείλει να ευθυγραμμίζεται με τη θεμελιώδη αποστολή των δημόσιων ΑΕΙ. Η αποχή μας θα πρέπει να διεξάγεται με τέτοιον τρόπο, ώστε να συνάδει με τον γενικό γνώμονα, ότι οφείλουμε να διαπλάθουμε τους νέους ανθρώπους όχι μόνο σε καλούς επιστήμονες, αλλά και «σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες» (άρθ. 16 παρ. 2 του Συντάγματος).

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

τχ. 86

Μετά από δέκα εβδομάδες απεργίας στα πανεπιστήμια ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΑΒΙΛΑΣ*

ρχεται η ώρα να προσθέσουμε άλλο ένα κεφάλαιο στην ωραία ιστορία των πανεπιστημιακών κινημάτων. Αυτό της απεργίας των διοικητικών υπαλλήλων των ΑΕΙ του 2013. Της κινητοποίησης, που στέκεται όρθια επί δέκα εβδομάδες απέναντι στην εφαρμογή του Μνημονίου στα πανεπιστήμια, κάνοντας ακόμη και αυτούς που πρωτοστάτησαν στη διοργάνωσή της, να τρίβουν τα μάτια τους. Η εντός και εκτός Βουλής αντιπολίτευση, η Αριστερά και ένας κόσμος ολόκληρος, κινημάτων και συνδικάτων, απαθών και στρατευμένων, αισιόδοξων και απελπισμένων, ανέμεναν τον θερμό Σεπτέμβρη της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η κυβέρνηση σίγουρη για την έκβαση της μάχης, πανηγύρισε όταν την έκλεισε γρήγορα-γρήγορα. Και τότε άρχισε να συνειδητοποιεί, αργά-αργά, χωρίς να πολυφαίνεται καθαρά πως μια χούφτα απολυμένοι, 1.349 εργαζόμενοι, ένα ασήμαντο κλάσμα από τα εκατομμύρια άνεργους και απολυμένους στην Ελλάδα, την έφερναν σε ένα απρόβλεπτο αδιέξοδο. Οι δύο αρμόδιοι υπουργοί αδυνατούσαν ως την ώρα του τυπογραφείου, να παραδώσουν στην Τρόικα ολοκληρωμένες τις λίστες των απολύσεων. Η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, οδηγούμενη στην αρχή από την έπαρση του νικητή, διαβεβαίωνε στις αρχές του Σεπτέμβρη πως οι απολύσεις είναι ζήτημα ολίγων ημερών. Καθώς περνούσαν οι εβδομάδες, η έπαρση έδινε τη θέση της στον πανικό του πολιτικά αφερέγγυου υπουργού, απέναντι στην Τρόικα και τον πρωθυπουργό. Κάθε Παρασκευή δηλωνόταν πως τη Δευτέρα ανοίγουν τα ΑΕΙ και παραδίδονται οι λίστες της διαθεσιμότητας. Τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν, κατέστρεφαν το ένα μετά το άλλο, τα τελευταία απομεινάρια νομιμότητας και τήρησης των συνταγματικών προϋποθέσεων, του αυτοδιοίκητου των πανεπιστημίων, του εργατικού δικαίου. Αλλά καταστρέφονταν και τα ίδια χάρη στην επινοητικότητα των απεργών. Το αδιανόητο έγινε μέρος αυτής της πορείας. Ο αγώνας δρόμου και ο εκβιασμός του υπουργείου, για την υπέρβαση της προσφυγής στο ΣτΕ, υπό τον φόβο της δικαίωσης των απολυμένων, η χρήση κάθε συκοφαντίας εναντίον πρυτάνεων, πανεπιστημιακών και εργαζομένων (θυμηθείτε τα περί πλαστών πτυχίων που ποτέ δεν παρουσιάστηκαν από τον υπουργό), η χυδαία αλλά μάλλον αναποτελεσματική ηλεκτρονική πλατφόρμα ατομικής δήλωσης αυτοαπόλυσης, ο πραξικοπηματικός βιασμός των νόμων και του δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα με την πρόβλεψη για τιμωρία απεργών ή μη απογραμμένων με αργία με αναδρομική ισχύ (!)� η αναδρομική δηλαδή τιμωρία ενός πλημμελήματος με ποινή κακουργήματος που όμως δεν εμπόδισε τριακόσιους απεργούς να αντισταθούν, η προαναγ* καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ

γελθείσα είσοδος των εισαγγελέων στα ΑΕΙ που ακόμη δεν συνέβη, η κλήση πρυτάνεων στη ΓΑΔΑ, οι με τυμπανοκρουσίες επάλληλες αναγγελίες από τα καθεστωτικά ΜΜΕ λήξης της απεργίας, έναρξης των εγγραφών, έναρξης του ακαδημαϊκού εξαμήνου οι οποίες δεν υπήρξαν, η προσφυγή στα δικαστήρια για να προσδιοριστεί ως καταχρηστική η απεργία, που δεν προσδιορίστηκε ως τέτοια, η παραπομπή των απεργών σε πειθαρχικά συμβούλια της μέσης εκπαίδευσης καθώς δεν έβρισκαν πρόθυμους να απολύσουν συναδέλφους τους στην ανώτατη, όλα τούτα συγκροτούν το σκηνικό της εκτροπής και της αντίστασης το οποίο κτίστηκε μέσα σε αυτές τις δέκα εβδομάδες. Με ένα υπουργείο πανικόβλητο πλέον απέναντι σε έναν ευφυή Δαυίδ, το οποίο προσφεύγει στον αυταρχισμό εκδίδοντας αποφάσεις ωσάν βασιλικός επίτροπος και ένα κίνημα που δεν υποτάσσεται, στέκεται περήφανο και ενωμένο σε έναν μακρύ απεργιακό αγώνα. Κάπου ανάμεσα, λίγοι ευτυχώς, ιδιοτελείς ή ανιδιοτελείς, κλείνουν τα μάτια μπροστά στο κουρέλιασμα της Δημοκρατίας, του Συντάγματος, των νόμων, της κατεδάφισης των ΑΕΙ, του μέλλοντος της Παιδείας και οικτίρουν τους απεργούς γιατί δεν ανοίγουν τα βομβαρδισμένα από τις απολύσεις ιδρύματα. Οι πολλοί, οι φοιτητές, οι γονείς, ο κόσμος απέξω δεν συμπαραστέκεται ούτε διαμαρτύρεται. Άλλοτε κοιτάει με συμπάθεια, άλλοτε αμήχανα, σκέπτεται ότι και άλλοι προηγήθηκαν και άλλοι θα ακολουθήσουν. Έχει ο καθένας, η καθεμιά απολυμένους, χωρίς δουλειά στην οικογένειά του. Αναρωτιέται που θα βγάλει αυτή η μοναχική πορεία των δύο κορυφαίων πανεπιστημίων της χώρας, του Καποδιστριακού και του Μετσοβίου. Περιμένει! Το απεργιακό αυτό κίνημα δεν ακολούθησε τα συνήθη πολιτικά εργαλεία της μεταπολιτευτικής συνδικαλιστικής παράδοσης εντός ή εκτός ΑΕΙ. Εκεί έγκειται η συλλογική ευφυΐα. Η απεργία συγκροτήθηκε σε πρωτοβάθμια βάση, συμπορεύτηκε με την ομοσπονδία των συλλόγων των διοικητικών, με όσους συλλόγους καθηγητών και φοιτητών το θέλησαν, εγκατέλειψε πίσω το κυβερνητικό προεδρείο της ομοσπονδίας των καθηγητών, συμμάχησε αρκετές φορές με τη σύνοδο των πρυτάνεων αλλά και με πολλά σωματεία σε απεργία. Με τους εργαζόμενους της ΕΡΤ περπάτησε μαζί από την πρώτη στιγμή, αλλά και με τους απεργούς των εταιρειών τηλεφωνίας, με τους καθηγητές της Μέσης εκπαίδευσης. Εφάρμοσε έναν νέου τύπου συντονισμό συλλόγων με κοινές συνελεύσεις, παραβιάζοντας μία αποστεωμένη γραφειοκρατική τυπικότητα, την οποία παρακολουθούμε κατά κανόνα ακόμη και μεταξύ θυγατρικών συνδικάτων ενιαίων οργανισμών. Δεν διεκδίκησε και δεν καθορίστηκε από ουδεμία συμφωνία κορυφής μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων που συμμετείχαν σε αυτόν τον αγώνα, αντίθετα την επέβαλε. Δεν υπήρξε ουδεμία απόφαση γενικής συνέλευσης στην οποία να εμφανίστηκαν πλαίσια και αντιθετικές προτάσεις

παρατάξεων, προσανατολισμένα στην κεντρική κομματική γεωγραφία. Αυτοί οι απεργοί, δεν είχαν κανένα κόμπλεξ να φορέσουν θεατρικές μάσκες και να περπατήσουν ειρηνικά στους δρόμους, ούτε να υποδεχθούν πρωτοετείς φοιτητές και γονείς σε αίθουσες τελετών ή τα κόμματα της αντιπολίτευσης όλα μαζί σε κοινές εκδηλώσεις. Για πρώτη φορά, από όσο θυμόμαστε δεκάδες συνελεύσεις του ΕΜΠ και του ΕΚΠΑ, εργαζομένων και καθηγητών να εκδίδουν ομόφωνες αποφάσεις. Εξασφαλίστηκε έτσι στη μικροκλίμακα των ΑΕΙ αυτό που ο ελληνικός λαός ζητούσε από το 2010, και οι οργανωμένες πολιτικές δυνάμεις δεν μπορούσαν να δώσουν. Το παλλαϊκό μέτωπο των απλών ανθρώπων, για την ανατροπή των μνημονιακών πολιτικών. Όμως, παράλληλα μαζί με αυτά τα ενδιαφέροντα και θετικά πρωτόγνωρα φαινόμενα, άλλη μία αγωνιστική παράδοση ταμπού της μεταπολίτευσης έσπασε. Το φοιτητικό κίνημα δεν έδωσε τον τόνο, καθυστέρησε να συνταχθεί και δεν καθόρισε την εξέλιξη της απεργίας. Ζούμε την μοναδική, από το 1973, πανεπιστημιακή κινητοποίηση (η οποία ίσως αποδειχθεί ιστορικής σημασίας) που την τύχη της και τη μορφή της, δεν την καθόρισαν μέχρι στιγμής, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες. Τους λόγους θα μπορέσουμε να τους καταλάβουμε κάποτε. Είναι μια απεργία χαμηλής πτήσης. Μίας πτήσης όμως που μπόρεσε να ελιχθεί επιτυχώς μεταξύ άλλων, ετούτες τις δέκα εβδομάδες, χωρίς να προσκρούσει σε «πρωτοσέλιδα» που υπό άλλες συνθήκες θα την είχαν προσγειώσει αναγκαστικά: Την απεργία της ΟΛΜΕ, τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και την υπόθεση «Χρυσή Αυγή», τη μάχη της ΕΡΤ, την ψήφο δυσπιστίας στη Βουλή και βέβαια τον ορυμαγδό των επιθέσεων που δέχθηκε και δέχεται συστηματικά με τα non paper του Υπουργείου Παιδείας και την καθημερινή εκφώνησή τους από τα καθεστωτικά ΜΜΕ. Η επιτυχία αυτής της κινητοποίησης προσδιορίζεται από την επίτευξη ενός μοναδικού στόχου. Είναι η κατάρρευση της αντισυνταγματικής Κοινής Υπουργικής Απόφασης μέσω της αποτυχίας της απόλυσης των 1.349 εργαζομένων των ΑΕΙ, πρωτίστως των υπό αργία που δεν υπέγραψαν τις δηλώσεις, των κατηγοριών εργαζομένων που καταργούνται, όσων μοριοδοτούνται, όλων ανεξαιρέτως. Μπορεί αυτό να σημαίνει ανάκληση των απολύσεων, μπορεί να σημαίνει απολύσεις που δεν θα υλοποιηθούν ποτέ, μπορεί να σημαίνει αδρανοποίηση ή κατάργηση της ΚΥΑ, μπορεί ακόμη να σημαίνει ότι θα τελειώσουμε με όλα αυτά, με συνολική αλλαγή του πολιτικού σκηνικού. Το σίγουρο είναι ότι η σύγκρουση θα διαρκέσει πολύ. Το κίνημα των πανεπιστημίων απέδειξε ότι έμαθε να ελίσσετε επιτυχώς και να νικάει συνεχώς στα σημεία. Ας το βοηθήσουμε να συνεχίσει προς έναν νικηφόρο τερματισμό.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Mια απεργία που βάλθηκε να νικήσει! ΤΑΣΟΥΛΑ ΒΕΖΙΡΤΖΟΓΛΟΥ*

ο Υπουργείο Παιδείας παρά το ότι οι διοικητικοί υπάλληλοι ήταν σε απεργία από τις 10/9, υπολόγιζε ότι μέχρι τις 20 Σεπτεμβρίου θα είχε έτοιμο τον κατάλογο με τα 1348 ονόματα διοικητικών υπαλλήλων των ΑΕΙ που θα έβγαιναν σε διαθεσιμότητα, προκειμένου ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης Κυριάκος Μητσοτάκης να τον παρουσιάσει στην τρόικα μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου. Ας δούμε όμως τι έχει συμβεί σχεδόν τρεις μήνες μετά: Ο ανθρωποκατάλογος – δεν είμαστε αριθμοί – δεν έχει ετοιμαστεί, και οι κινήσεις-μεθοδεύσεις του υπουργείου παιδείας (εισαγγελικές παραγγελίες, διορίες, προθεσμίες, νέες υπουργικές αποφάσεις, προσφυγές στα δικαστήρια για να βγει παράνομη η απεργία κ.λπ.) φανερώνουν μόνο τον πανικό του εκτελεστή όταν δεν μπορεί να εκτελέσει το συμβόλαιο θανάτου που έχει υπογράψει. Οι τροϊκανοί όχι μόνο δεν έχουν ικανοποιήσει τις ορέξεις τους αλλά πλέον μπαίνουν σαν τους κλέφτες στο υπουργείο οικονομικών και φεύγουν απ’ τα υπόγεια κυνηγημένοι από τους υπαλλήλους και τις απολυμένες καθαρίστριες. Οι δε απεργοί που σε όλο αυτό το διάστημα βιώνουν τις χειρότερες μορφές αυταρχισμού στο πετσί τους, την καταπάτηση συνταγματικών δικαιωμάτων τους και την τρομοκρατία, έχουν αντιληφθεί ότι ο αγώνας τους υπερβαίνει την υπεράσπιση της εργασίας, υπερβαίνει την υπεράσπιση του δημόσιου Πανεπιστημίου και εντάσσεται στη μάχη για την υπεράσπιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και της ίδιας της δημοκρατικής ομαλότητας στη χώρα τους. Αποκαλύφθηκε άλλωστε με τον πιο σκληρό τρόπο πως όταν σε μια κοινωνία πέφτει μαύρο” -βλέπε ΕΡΤαυτό εξαπλώνεται παντού και εξαφανίζει τα δημοκρατικά δικαιώματα το ένα μετά το άλλο, αν δεν υπάρξουν δυνάμεις αντίστασης ανάλογες του μεγέθους της επίθεσης. Σε συνέχεια λοιπόν του σχεδίου κυβέρνησης και τρόικας “επιστροφή στο μεσαίωνα” η επιλογή του υπουργείου να ρίξει ‘‘μαύρο” και στα μεγάλα Πανεπιστήμια της χώρας δεν άφησε χώρο να ανθίσει καμιά αυταπάτη σε κανέναν συνάδελφο και καμία αμφιβολία για το τι έπρεπε να κάνει. Έτσι κατά τη διάρκεια του τριμήνου αυτού ξεδιπλώθηκε ενός ακόμα ανυποχώρητος υπερήφανος αγώνας καθώς διανύει και τη 10η εβδομάδα πια κι έρχεται να προστεθεί στον επίσης περήφανο και ανυποχώρητο αγώνα των απολυμένων της ΕΡΤ, των σχολικών φυλάκων σε διαθεσιμότητα, των απολυμένων καθαριστριών του υπ. Οικονομικών. Για κάθε μία από τις 10 απεργιακές εβδομάδες υπάρχει τουλάχιστον μία νίκη των εργαζόμενων και αντίστοιχα μία ακύρωση εφαρμογής των σχεδίων που μηχανεύεται και μεθοδεύει διαρκώς το υπουργείο. Όσο κι αν προσπαθούν γνωστά παπαγαλάκια των ΜΜΕ να το κρατήσουν κρυφό, όσο κι αν προβάλλουν στημένες συνεντεύξεις, ο ανυποχώρητος αγώνας είναι που αποκαλύπτει το δίκαιο των αιτημάτων των εργαζομένων σε όλη την ελληνική κοινωνία και το *μέλος ΚΣ ΟΔΠΤΕ

Αποκαλύφθηκε άλλωστε με τον πιο σκληρό τρόπο πως όταν σε μια κοινωνία πέφτει μαύρο” βλέπε ΕΡΤ- αυτό εξαπλώνεται παντού και εξαφανίζει τα δημοκρατικά δικαιώματα το ένα μετά το άλλο, αν δεν υπάρξουν δυνάμεις αντίστασης ανάλογες του μεγέθους της επίθεσης εξωτερικό. Το δίκιο του αγώνα επίσης είναι αυτό που ακυρώνει τον κοινωνικό αυτοματισμό και άδικα προσπαθούν να τον ενεργοποιήσουν οι τηλεπερσόνες των δελτίων ειδήσεων διαρρηγνύοντας τα ιμάτια τους. Στην εβδομάδα που διανύσαμε ήρθε να προστεθεί άλλη μια μεγάλη πολιτική και ηθική νίκη για τον αγώνα των εργαζομένων με την απόφαση του ΑΣΕΠ σύμφωνα με την οποία αποδεικνύεται ότι ήταν αδύνατο να γίνει ηλεκτρονική απογραφή των διοικητικών υπαλλήλων των Ιδρυμάτων μέσα σε απεργία, χωρίς πρόσβαση στους προσωπικούς τους φακέλους. Αυτό που από την αρχή δηλαδή έλεγαν οι εργαζόμενοι και οι συνταγματολόγοι. Ο υπουργός παρόλα αυτά ανάγκασε πολλούς εργαζόμενους - περνώντας μια κατάπτυστη τροπολογία και δίνοντάς της αναδρομική ισχύ στην ασαφή και αναξιόπιστη διαδικασία απογρα-

φής, μια διαδικασία που όπως αποδείχτηκε τώρα είναι «για τα σκουπίδια». Στάθηκε αφορμή όμως να εμφανιστεί μια νέα δυναμική αντίστασης στον κλάδο μας -που είναι σίγουρο ότι θα πάρει μεγάλες διαστάσεις-το κίνημα των ανυπότακτων. Των συναδέλφων αυτών που δεν λύγισαν ούτε προσωρινά μπροστά στον εκβιασμό, τη σύγχυση (που κάποιοι βοηθητικοί στο έργο του υπουργείου έσπειραν), την τρομοκρατία, το δόγμα του σοκ! Αυτό δείχνει πως οι μεγάλες απεργίες σαν αυτή των διοικητικών δημιουργούν προϋποθέσεις οικοδόμησης του μετώπου των κοινωνικών αντιστάσεων και αγώνων με πιο ποιοτικούς όρους. Γι αυτό και το υπουργείο φρόντισε να ποινικοποιηθεί το φρόνημα των εργαζομένων στέλνοντας τους σε πειθαρχική διαδικασία διότι δεν συνεμορφώθησαν σε αντισυνταγματικές υποδείξεις. Οι Οργανώσεις υπεράσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα και το εξωτερικό θα πρέπει οπωσδήποτε να λάβουν γνώση και να παρέμβουν πριν η δίωξη φρονήματος γίνει καθεστώς στην Ελλάδα! Και επειδή στις μέρες που ζούμε οι εκβιασμοί έχουν γίνει καθημερινότητα, θα σας μεταφέρω τα λόγια του συζύγου μιας συναδέλφου (με την άδειά της) που πριν πάρει την οριστική απόφαση να μην απογραφεί συζητούσε μαζί του τον προβληματισμό της για το πως θα τα βγάλουν πέρα με δυο παιδιά αν θα έβγαινε σε αργία. Κι αυτός της απάντησε: Ό,τι απόφαση και να πάρεις να ξέρεις ότι εγώ θα σ’ αγαπώ το ίδιο και πάλι. Να ξέρεις όμως πως και η αξιοπρέπεια είναι ένα δώρο για τα παιδιά μας...” Ο δρόμος έχει χαραχτεί, ο αγώνας για αξιοπρέπεια θα συνεχιστεί, θα τον βαδίσουμε όλοι μαζί και θα είναι το δώρο της δικής μας γενιάς στα παιδιά μας και στα παιδιά των παιδιών μας. Σαν κι αυτό που λάβαμε όλοι εμείς 40 χρόνια πριν με την εξέγερση του Πολυτεχνείου. 1973-2013 ΨΩΜΙ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013

τχ. 86

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ

Ελληνικό Πανεπιστήμιο: Ο αγώνας για επιβίωση, μόρφωση και δημοκρατία συνεχίζεται

Κυβέρνηση και ο Υπουργός ΠΑΙΘ απέτυχαν, για μία ακόμη φορά, να κάμψουν την αντίσταση της πανεπιστημιακής κοινότητας στη διάλυση του Πανεπιστημίου. Η πρωτοφανής και ξένη προς τα ακαδημαϊκά ήθη ενέργεια του Υπουργού ΠΑΙΘ να προσφύγει δικαστικά (μετά από πρωθυπουργική παρέμβαση!) για να κηρυχθεί η απεργία των εργαζομένων στο ΕΚΠΑ και στο ΕΜΠ παράνομη και καταχρηστική, ώστε να τους απαγορευτεί ουσιαστικά το δικαίωμα στον αγώνα για την επιβίωση τους, έπεσε στο κενό! Σύμφωνα με τις υπ’ αριθμ. 2849/2013 και 2850/2013 αποφάσεις του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, η απεργιακή κινητοποίηση των εργαζομένων των δύο Ιδρυμάτων κηρύχθηκε παράνομη για τυπικούς λόγους (μη γνωστοποίηση της κινητοποίησης πριν την έναρξή της) αλλά όχι καταχρηστική, απορρίπτοντας όλες τις αιτιάσεις του ΥΠΑΙΘ για καταχρηστική άσκηση του απεργιακού δικαιώματος. Οι δικαστικές αρχές ουσιαστικά αναγνώρισαν ότι τα αιτήματα του αγώνα των εργαζομένων, καθώς και των διδασκόντων και των φοιτητών που βρίσκονται στο πλευρό τους, κάθε άλλο παρά «…τελούν σε πρόδηλη δυσαναλογία με την εκ της απεργίας επερχόμενη και συνιστάμενη ζημία, τόσο στο δημόσιο αγαθό της παιδείας… όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο (σπουδαστές – οικογένειες)…», όπως υποστήριζε το ΥΠΑΙΘ στην αγωγή του. Αναγνώρισαν, δηλαδή, οι δικαστικές αρχές το αυτονόητο δικαίωμα στη συνέχιση του αγώνα. Και ο αγώνας πρέπει να συνεχιστεί! Σε αυτή την κατεύθυνση, ο αγώνας πρέπει να αγκαλιάσει πιο αποφασιστικά όλες τις συνιστώσες της ακαδημαϊκής κοινότητας, ειδικά τους φοιτητές, τους οποίους η Κυβέρνηση επιχείρησε να τους στρέψει, μαζί με τις οικογένειές τους, ενάντια στην αγωνιζόμενη πανεπιστημιακή κοινότητα με την απειλή της απώλειας του εξαμήνου, αλλά και τους διδάσκοντες, οι οποίοι απειλούνται με μαζικές απολύσεις τους επόμενους μήνες. Η Κυβέρνηση ηττάται, όχι μόνο σε δικαστικό αλλά και σε ηθικό επίπεδο, γιατί δεν έχει ούτε αξίες ούτε επιχειρήματα πέρα από την ικανοποίηση των μνημονιακών της δεσμεύσεων. Εμείς, αντιθέτως, παλεύουμε με αξίες και επιχειρήματα: • Παλεύουμε για το Δημόσιο και Δωρεάν Πανεπιστήμιο • Παλεύουμε γιατί τα ήδη υποχρηματοδοτούμενα και υποστελεχωμένα πανεπιστήμια δεν μπορούν να αντέξουν περαιτέρω μείωση του προσωπικού τους. Σήμερα διώχνουν διοικητικούς υπαλλήλους,

για να διαλύσουν κρίσιμες υπηρεσίες και να επιβάλουν στα ιδρύματα να νοικιάσουν εργολαβικούς υπαλλήλους γι' αυτές, με δικούς τους πόρους! Αύριο θα διώξουν μέλη ΔΕΠ για να μειώσουν τα γνωστικά αντικείμενα, να διασπάσουν τα ενιαία πτυχία και να εισάγουν δίδακτρα. Δεν θέλουν ολοκληρωμένους επιστήμονες αλλά ημιμαθείς, ανασφαλείς πτυχιούχους που θα εκλιπαρούν για μια θέση εργασίας με οποιονδήποτε μισθό. Δεν οραματιζόμαστε αυτό το μέλλον για τα παιδιά μας! • Παλεύουμε, πέρα από την επιβίωση, για πραγματική μόρφωση και ελευθερία, για ένα Πανεπιστήμιο που θα παράγει γνώση και θα τη διδάσκει, ώστε να μπορεί να μορφώνεται όποιος επιθυμεί και όχι μόνο όποιος μπορεί να πληρώσει.

• Στεκόμαστε με σεβασμό στις αποφάσεις των διοικητικών υπαλλήλων των πανεπιστημίων της χώρας, αλληλέγγυοι στον αγώνα τους που είναι και αγώνας ολόκληρης της πανεπιστημιακής κοινότητας, γιατί ο αγώνας αυτός έχει αξία. Γι’ αυτό και θα γίνει αγώνας ολόκληρης της Ελληνικής κοινωνίας, απέναντι στη φτώχεια, στη στέρηση της μόρφωσης των παιδιών της, στη στέρηση της ελευθερίας έκφρασης και υπεράσπισης του δικαιώματος για δουλειά και προκοπή. Γι’ αυτό οι αυταρχικές μέθοδοι της Κυβέρνησης δεν θα κάμψουν την αγωνιστικότητά μας και στο τέλος η ΚΥΑ θα αποσυρθεί.

ΨΩΜΙ - ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ