PROJECT 4 – K.A.S.K-TUIN ADRIAEN STIJN –DEBAENST BRUNO – DEMEULEMEESTER TIJL
HOGESCHOOL GENT K.A.S.K – CONSERVATORIUM LANDSCHAPS – EN TUINARCHITECTUUR 2012 – 2013
INHOUD 1. WENSEN OPDRACHTGEVER
4
2. HISTORIEK BIJLOKE EN KASK
5
2.1.HISTORIEK BIJLOKE SITE
5
2.2.HISTORIEK KASK
6
3. K.A.S.K. (GEBOUW)
7
3.1.GRONDPLAN
7
3.2.AANZICHTEN
9
4. INVENTARISATIE – EN ANALYSEPLAN
10
4.1.LIGGING EN OMGEVING
10
4.2.BESTAANDE BOMEN
10
4.3.VEGETATIE
11
4.4.TOPOGRAFIE
11
4.5.BODEMONDERZOEK
12
4.6.SITE-FUNCTIES
12
4.7.GEBOUWEN EN BESTAANDE STRUCTUREN
14
4.8.DEELPLANNEN
15
5. PROGRAMMA
27
6. FOTO’S HUIDIGE SITUATIE
31 2
7. VOORONTWERP
32
8. MASTERPLAN
33
8.1.PLAN
33
8.2.OPGESPLITSTE ZONES
34
9. VEGETATIE – STRUCTUURBEPLANTING
44
10. VERHARDINGSMATERIALEN
45
11. ONDERHOUD – BEHEER
46
12. ONTWERPVISIE
49
12.1.RECHTLIJNIG EN SYMMETRISCH
49
12.2.ÉÉN GROTE VERBONDENHEID (ELEMENTEN DIE STEEDS TERUGKOMEN)
50
12.3.AANDACHT VOOR DE VETERANEN
51
12.4.EEN RIJKDOM AAN VASTE PLANTEN
52
13. BESLUIT
52
3
1. WENSEN OPDRACHTGEVER Een duurzame inrichting van de buitenruimte die aansluit bij de stedelijke bebouwing
Het opkrikken van de historische waarde van de omgeving
Het ontwerp moet toegankelijk zijn, zowel voor docenten, studenten als het bredere prubliek.
4
2. HISTORIEK BIJLOKE EN KASK 2.1.
HISTORIEK BIJLOKE SITE
Periode
Gebeurtenis
1228
Oprichting van het Bijlokehospitaal. Het Mariahospitaal van de Cisterciënzerzusters verhuist van de buurt van de Sint-Michielskerk naar de Bijlokemeersen.
1511
Bouw van het Creakhuys als kleine ziekenzaal naast de grote ziekenzaal uit de 13de eeuw.
18de eeuw
Tijdens de Franse revolutie wordt de Bijloke een burgerhospitaal. De Cisterciënzers laten het bestuur over, maar blijven wel werkzaam in het ziekenhuis tot de 20e eeuw.
19de eeuw
In 1817 is de opening van de Gentse Universiteit. Het Bijlokecomplex wordt gevoelig uitgebreid met Adolphe Pauli als architect, in functie van de opleiding geneeskunde. Naast de ziekenzaal verrijst een nieuwe vleugel, dat het Anatomisch Instituut en een auditorium zal herbergen.
1996 – 1999
De in onbruik geraakte ziekenzaal wordt omgebouwd tot muziekzaal. In 1999 ziet "Stedelijke Concertzaal De Bijloke" het levenslicht.
2000 – 2006
De Bijloke wordt grondig gerestaureerd en gemoderniseerd met veel respect voor het monument. In de concertzaal wordt een moderne infrastructuur ingepast als een gigantisch meubel, dat ten allen tijde weer verwijderd kan worden. De middeleeuwse en 19de-eeuwse vleugels worden aan elkaar gelinkt met een moderne aanbouw, die naast de bistro o.a. een aantal foyers en artiestenloges herbergt.
2007 – 2008
De grote verbouwingen worden afgerond met drie nieuwe zalen: het Kraakhuis, de Bibliotheek en het Auditorium.
5
2.2.
HISTORIEK KASK
Periode
Gebeurtenis
1748
Oprichting Koninklijke Academie voor Schone Kunsten door Philippe-Carel Marissal, destijds ‘vrije particuliere school voor tekenkunst’ genaamd.
1751
De school krijgt het initiatief erkenning en bescherming van het stedelijk bestuur.
1771
Maria-Theresia, de keizerin van Oostenrijk, schenkt de academie haar ‘Koninklijke’ titel. Vanaf hier begint een verhaal van groei en bloei, met haar hoogtes en laagtes. Soms haalt de school slechts een middelmatig provinciaal niveau, maar soms overtreft ze zichzelf met een wijdse zelfbewuste internationale uitstraling als gevolg.
18de eeuw
Gerenommeerde kunstenaarsfamilie Van Reyschoot geldt destijds als referentie voor de academie.
19de eeuw
Relatief belangrijke kunstenaars genieten hun opleiding aan de ‘Gentse Koninklijke’. Namen als Joseph Paelinck, Felix De Vigne, Paul De Vigne, Lieven De Winne, e.d. passeerden de revue. Victor Horta zette hier zijn eerste stappen in de architectuur en Adolphe Pauli was er lange tijd invloedrijke directeur.
Interbellum
Jean Delvin, schilder-graficus, leerling van de academie, later leraar en vervolgens directeur, heeft enorm veel bijgedragen tot de uitstraling van de school. Door intense contacten met de toen toonbepalende kunstenaarswereld loodst hij de vernieuwingsbeweging binnen de Academie en ligt hij aan de basis van het ‘Vlaams expressionisme’.
1995
De school wordt opgenomen in de nieuwe Hogeschool Gent. Uit de 13 instituten behoort de Academie bij de middelgrote departementen, met ongeveer 1000 studenten in de basisopleidingen (architectuur, audiovisuele en beeldende kunsten) en een 120-tal cursisten.
Tweede helft jaren ’00
Restauratie en nieuwbouwwerken aan de Louis Pasteurlaan. In de gerestaureerde delen komen de ateliers Tekenen en Illustratie, samen met de ateliers van de afstudeerrichting Animatiefilm. Film en Fotorafie, Grafische Vormgeving en Web & Interactief krijgen hun plaats in de nieuwbouw. Verder is er een cinemazaaltje voorzien met tentoonstellingsruimte én een studentencafé.
6
3. K.A.S.K. (GEBOUW) 3.1.
GRONDPLAN
Groot formaat zie volgende pagina
Het te ontwerpen gedeelte van de voortuin is gelegen in de linker vleugel van de Bijloke – site. De totale oppervlakte van het project bedraagt ¹ 5000m2. Het terrein is verdeeld in een as, met daarrond 4 kamersgangen.Tegenover deze vier delen, zijn telkens nog 4 aparte, afgesloten tuintjes. 7
8
3.2.
AANZICHTEN
9
4. INVENTARISATIE – EN ANALYSEPLAN 4.1.
LIGGING EN OMGEVING
Het KASK is gelegen in het Zuid-Westen van Gent, op de splitsing van de Martelaarslaan, de Groot-Brittanniëlaan en de Godshuizenlaan. Het terrein wordt omringd door verschillende gebouwen waaronder: de gebouwen van HoGent School of Arts, het Bijloke Muziekcentrum, de gebouwen van Kunstwerkt en BAM, Operastudio Vlaanderen, Vlamo, Les ballets C de la B, het STAM en nog enkele andere gebouwen.
Langs het KASK loopt ook de Bijlokekaai.
4.2.
BESTAANDE BOMEN
Het terrein heeft niet veel beplanting. In de lange doorgang zie analyse-deelplannen
10
4.3.
VEGETATIE
De bestaande vegetatie heeft een eentonige uitstraling. Over onze bomen zijn we het allemaal eens: deze zullen we behouden. Een oude Linde van een respectabele leeftijd van 200 jaar moeten we zeker en vast koesteren. Wat de lagere en jongere groenvormen betreft, ze hebben een eentonige uitstraling. Met hun donkergroen blad en onopvallende bloei ogen ze heel monotoon in de tuin. .
4.4.
TOPOGRAFIE
Het terrein is over het algemeen vlak. Er zijn wat vlakken die wat hoger of lager liggen, maar de verschillen zijn verwaarloosbaar. De westelijke ingang ligt wel ong. 70cm hoger dan het maaiveld van de binnentuin. Dit hoogteverschil wordt opgelost door een uniforme helling van 11% (ideaal voor rolstoelgebruikers) en door een trap met optrede 14cm. De deuren in de gang van de ateliers beeldhouwkunst liggen ook wat hoger. Dit hoogteverschil wordt opgelost door de bestaande trappen. In de eerste gesloten tuin (zone 7) wordt er een helling voorzien naar de deur van de gang om het transport van materiaal uit de opslagruimte vlot te laten verlopen. Daar er ook een hoogteverschil is bij de zuidelijke ingangen van de ateliers Landschaps- en tuinarchitectuur en interieurvormgeving, zullen we de bestaande trappen behouden.
11
4.5.
BODEMONDERZOEK
De Bijlokesite is gelegen in centrum Gent. Doordat Gent al eeuwenlang bebouwd en verbouwd wordt is er van de oorspronkelijke bodem weinig overgebleven. Door de aan- en afvoer van grond is er een antropogene grond ontstaan. Dit wil zeggen ‘gemanipuleerd door de mens’. In de Bijlokesite is dit dan ook het geval.
4.6.
SITE-FUNCTIES
De site fungeerde in het verleden als ziekenhuis en academie. Tegenwoordig zijn hier de School of Arts, de KASK cinema, het KASK café, het STAM en de concertzaal gelegen. 4.6.1.GEBRUIK
In de School of Arts wordt er les gegeven in de vakgebieden interieur, landschap & tuin, drama, beeldende kunsten, audiovisuele kunsten, lerarenopleiding, wordt er na-vorming gegeven en kan men doctoreren.In de zomermaanden, meer bepaald midden juli, loopt het Gent Jazz Festival. De site wordt dus voor veel doeleinden gebruikt. Iets waar we bij het ontwerpen van de tuin rekening mee zullen houden. Er komt ook heel wat volk over de vloer bij het STAM, soms hele scholen. Deze nemen wel eens een kijkje in de rest van de Bijlokesite. Er worden geregeld rondleidingen voor groepen georganiseerd, dit omwille van de historiek en de huidige functie. Afstudeerceremonies worden er jaarlijks gehouden, met de gebruikelijke drink achteraf.
12
4.6.2.VERKEER
In de dichte nabijheid van de Bijloketuinen is er weinig verkeer. Wel is er een weg aangelegd aan de noordkant van de tuinen. Deze wordt vooral gebruikt voor onderhoud en soms door studenten die hun auto parkeren naast de nieuwbouw. Het grootste verkeer is stapvoets -en fietsverkeer. Het meeste verkeer is bij de concertzaal en het STAM. Daar zullen wij bij de Bijloketuinen minder last van hebben.
4.6.3.ONDERHOUD
Het onderhoud vindt zijn weg via de bestaande hoofdcirculatie, namelijk het rechte pad dat de twee hoofdingangen verbindt. Deze weg ligt strategisch niet geschikt aangezien door overbetreding van het occasioneel verkeer er een verdichting van de bodem optreedt. Hierdoor zullen de veteraanbomen alleen nog maar achteruit gaan, en vermits we altijd hebben geleerd grote zorg te dragen voor onze bomen zullen we dat zeker met die oude rakkers doen. Dit kunnen we oplossen door de breedte van het pad te versmallen!
4.6.4.SLIJTAGE EN GEBRUIKSSPOREN
De site is al enkele jaren bezig met een bouw- en verbouwplan. De zuidelijke gevel van de gesloten binnentuinen vertoont grote barsten die zeker onze aandacht vergen.Deze zullen zeker wat aandacht vergen. De voegen in de gevels rondom de hele site zijn er ook slecht aan toe. Het verhoogd terras in zone 9 vergt ook wat onderhoud. De tegels liggen los en soms over elkaar. De stalen constructie (in Art Nouveau-stijl) heeft last van heel wat roest. De roest verwijderen en opnieuw schilderen zou voldoende moeten zijn. De terrassering aan de westelijke ingang van de grote binnentuin dient ook verlegd of verwijderd te worden.
13
4.7.
GEBOUWEN EN BESTAANDE STRUCTUREN
De bebouwing, die destijds een Gents ziekenhuis was, heeft zijn authentieke gevels weten te behouden. Dit is iets wat we zeker in ons voordeel kunnen laten spelen. Wat de architectuur en zijn ankers betreft, deze liggen orthogonaal ten opzichte van elkaar. Hierdoor verkrijgen we een erg strakke en onnatuurlijke tuinindeling. Ook de vleugels van de bestaande ateliers zorgen voor een opdeling van het tuinperceel. Speelt dit in ons voordeel of in ons nadeel? Wij gaan voor het eerste.
14
4.8.
DEELPLANNEN
4.8.1.ANALYSE ANKERS
15
4.8.2.ANALYSE BESCHADUWING
(OCHTENDSCHADUW)
’s Ochtends ligt de site er heel overschaduwd bij. Enkel de WHI kent een streepje zon. Hieruit kunnen we concluderen dat onze te ontwerpen zones tijdens de ochtend weinig interessant zijn.
16
4.8.3.ANALYSE BESCHADUWING
(MIDDAGSCHADUW)
’s Middags staat de zon op haar hoogste punt. De binnentuin zal grotendeels bezonning kennen. Het valt op dat de veteraanbomen schaduw bieden. De oude Taxus zorgt voor een voldoende grote schaduwplak. De zones in het zuiden zullen helemaal in de zon liggen wat zorgt voor een warm microklimaat.
17
4.8.4.ANALYSE BESCHADUWING
(AVONDSCHADUW)
’s Avonds kent de binnentuin geen zon. Alles zal sterk overschaduwd zijn. Hieruit kunnen we concluderen dat de binnentuin vlug zal afkoelen en dus minder interessant zal zijn om te gedijen.
18
4.8.5.ANALYSE BEZONNING
19
4.8.6.ANALYSE BESTAANDE BEPLANTING
20
4.8.7.ANALYSE BESTAANDE BOMEN
Wat onmiddelijk opviel was dat de site veel bomen bevat die al in hun veteraanfase zijn. Dit zijn de Lindes, de Notelaars en de Taxusboom. Dit laat ons geen andere keuze dan deze te behouden. Ze zijn niet alleen zeer oud, maar zijn ook zeer mooi van uitzicht. De Lindes en vooral de Taxus bieden veel schaduw.
21
4.8.8.ANALYSE CIRCULATIE
22
4.8.9.ANALYSE KNOOPPUNTEN
23
4.8.10.
ANALYSE LOKALENBEZETTING
24
4.8.11.
ANALYSE PUBLIEK
25
4.8.12.
ANALYSE ZICHTASSEN
26
5. PROGRAMMA Het programma wordt per zone besproken. 5.1.
ZONE 1
Deze zone krijgt een botonische invulling. Ze zijn gelegen naast de ateliers van landschaps en- tuinarchitectuur. Dit is een interessante mogelijkheid om verschillende aangeleerde plantensoorten te gaan bekijken. Natuurlijk worden de verschillende planten ook verder in het ontwerp gebruikt, maar in Zone 1 is deze geconcentreerd.
5.2.
ZONE 2
In deze zone is een gigantische Taxus gevestigd. Deze zou behouden worden en is de drager van het ontwerp in dit deel van de tuin. Aangezien er door de Taxus zeer veel schaduw aanwezig is, hebben we de beplanting er dan ook op aangepast. Achteraan in de tuin worden perken aangelegd met verschillende soorten varens. Het tuintje krijgt ook een extensief gemaaid gedeelte.
27
5.3.
ZONE 3
In de tuin van Sissinghurst (Nutterygarden) waren meerstammige hazelaars (Corylus avellana) te vinden. Ook in dit ontwerp zullen hazelaars in rijen worden aangeplant. De hazelaar heeft vele voordelen: het verdraagt schaduw, gedijt ook op een minder vruchtbare bodem, trekt vogels aan, heeft een mooi gevormd blad en is parasolvormig waardoor onderbegroeien mogelijk is.
5.4.
ZONE 4
Deze zone heeft een alleenstaande walnootboom (Juglans). De zone zal een open plaats worden, met enkel beplanting langs de muren van de gebouwen. Ook klimplanten (regensoorten) krijgen in dit tuindeel een plaats. (alsook in zone 2 en 3).
5.5.
ZONE 5
Deze zone is de verbindingszone voor zone 1,2,3 en 4. Het wordt een grote open grasvlakte, waar de bestaande bomen (Tilia) blijven staan. De bomen zijn er niet al te goed aan toe, maar hun waarde is niet te onderschatten. De verharding wordt zodanig gekozen dat de boomwortels niet meer beschadigd kunnen worden. 28
5.6.
ZONE 6
Deze zone wordt ingericht als “entrée” waar ook een fietsenstalling zal worden geplaatst. Boven de fietsenstalling komt een pergola. Dit deeltje wordt zo ontworpen dat rolstoelgebruikers geen enkele moeite hebben met het bezoeken van de tuin.
5.7.
ZONE 7
In zone 7 wordt rekening gehouden met de doorgang voor de aanvoer van materiaal voor de richting Beeldhoukunst. Extensieve grassen krijgen hier ruim de plaats tussen rijkbloeiende heesters.
5.8.
ZONE 8
Ook in dit deel is een Juglans aanwezig. Deze zal behouden worden. Het tuintje wordt ontworpen met vlakken extensief gras tussen intensief gemaaid gras.
29
5.9.
ZONE 9
Zone 9 wordt een open ruimte, waarbij de Juglans behouden wordt. De zone wordt omkapseld met een groene border. Als verharding wordt gekozen voor een halfopen verharding, porfier grindverharding. Deze verharding wordt ook doorheen heel het ontwerp toegepast.
5.10.
ZONE 10
De laatste zone krijgt vooral bodembedekkers in het midden. Rondom krijgt deze zone een groene border van structuurplanten
30
6. FOTO’S HUIDIGE SITUATIE
31
7. VOORONTWERP PLAN
Dit voorontwerp werd nagenoeg helemaal veranderd na het zoeken naar oplossingen in verband met verbondenheid in het ontwerp, en na de zoektocht naar een goede circulatie door de tuin heen.
We vonden soberheid ĂŠĂŠn van de belangrijkste zaken waarmee we moesten rekening houden bij het ontwerpen van de Bijloke tuinen.
32
8. MASTERPLAN 8.1.
PLAN
33
8.2.
OPGESPLITSTE ZONES
8.2.1.ZONE 1
34
8.2.2.ZONE 2
35
8.2.3.ZONE 3
36
8.2.4.ZONE 4
37
8.2.5.ZONE 5
38
8.2.6.ZONE 6
39
8.2.7.ZONE 7
40
8.2.8.ZONE 8
41
8.2.9.ZONE 9
42
8.2.10.
ZONE 10
43
9. VEGETATIE – STRUCTUURBEPLANTING 9.1.
PLANTENLIJST:
Euphorbiasoorten: Euphorbia marginata Euphorbia sanguinea Euphorbia corollata Euphorbia fulgens Euphorbia pulcherrima Euphorbia milii Euphorbia epithymoides Euphorbia polychroma Euphorbia cyparissias Euphorbia characias Ephorbia grifithi 'Dixter'
Hosta- soorten: Hosta 'Elegans' Hosta 'Abbey' Hosta 'Big Mama' Hosta 'June' Hosta 'Phantom' Hosta 'Sharmon'
Helleborus soorten: Helleborus foetidus Helleborus angustifolia Helleborus orientalis Helleborus niger Helleborus 'Early Purple' Perfect combineerbaar met helleborus = tiarella , pulmonaria , Hepatica
Thalictrum soorten: Thalictrum delavayi Thalictrum Hewitt's Double Thalictrum aquilegifolium Purpureum Thalictrum delavayi Ankum Thalictrum White Cloud Thalictrum dasycarpum Thalictrum Elin
Dankbare bodembedekkers: Brunnera macrophylla Tiarella cordifolia Geranium Galium odoratum Alchemilla mollis Ajuga reptans 'Atropurpurea' Pulmonaria officinalis 'Sissinghurst White' Sedum 'Matrona' Vinca major Waldsteinia ternata Iberis sempervirens
Geranium soorten: Geranium sanguineum geranium wlassovianum Geranium macrorhizum Geranium 'Johnson's Blue' Geranium 'Ann Folkard' Geranium phaeum Geranium x cantabrigiense 'Biokovo' Geranium 'Orion'
Dankbare vulplanten: Aquilegia vulgaris Hosta 'Elegans' Malva moschata Bergenia cordifolia Achillea 'Coronation Gold' Aster laevis 'Blaushleier'
44
10.
VERHARDINGSMATERIALEN
Alle wandelpaden doorheer het ontwerp worden met Porfier halfverhard.
Op ieder belangrijk punt, of kruispunt wordt er een legsteen geplaatst.
45
11.
ONDERHOUD – BEHEER
11.1.
ZONE 1
- Onkruid wieden (jaarlijks in het Voorjaar: februari, maart) - Woekeraars inperken (2X jaarlijks: begin maart en begin juni) - Paden plant-/onkruidvrij houden (2x jaarlijks: begin maart en begin juni)
11.2. -
Onkruid wieden varenborder (jaarlijks in het Voorjaar: februari, maart) Taxus baccata opsnoeien (Om de 3 jaar op 2m hoogte) Extensief gras 2x per jaar maaien en maaisel laten liggen gedurende 10 dagen (mei,juni en september,oktober) Muurbeplanting leiden (1x jaarlijks in mei)
11.3. -
ZONE 2
ZONE 3
Graslaan tussen hazelaars intensief maaien (Om de twee weken) Hazelaars bijsnoeien (1x om de twee jaar) Muurbeplanting leiden (1x jaarlijks in mei) Bodembedekkers inperken (2X jaarlijks: begin maart en begin juni)
46
11.4. -
ZONE 4
Gazon kort maaien (om de twee weken) Muurbeplanting leiden (1x jaarlijks in mei) Ribes sanguineum bijsnoeien (1x om de twee jaar voor de bloei) Vaste planten borders; onkruid wieden (jaarlijks in het voorjaar februari,maart)
11.5.
ZONE 5
- Gazon intensief maaien (om de twee weken) - Muurbeplanting leiden (1x jaarlijks in mei) - Vaste planten borders; onkruid wieden (jaarlijks in het voorjaar februari,maart)
11.6.
ZONE 7
- Extensief gras 2x per jaar maaien en maaisel 10 dagen laten liggen (Mei,juni en - September,oktober) - Hammalis virginiana bijsnoeien (1x per jaar voor de bloei)
47
11.7.
ZONE 8
- Extensief gras 2x per jaar maaien (Mei, juni en september,oktober) - Intensief gras kort maaien (om de twee weken) - Sambucus nigra bijsnoeien (1x jaarlijks voor de bloei)
11.8.
ZONE 9
- Vaste planten borders; onkruid wieden (jaarlijks in het voorjaar februari,maart)
11.9.
ZONE 10
- Vaste planten borders; onkruid wieden (jaarlijks in het voorjaar februari,maart)
48
12.
ONTWERPVISIE
12.1.
Rechtlijnig en symmetrisch
Oog voor architectuur
Oog voor circulatie
Oog voor beplanting
49
12.2.
ÉÊn grote verbondenheid (elementen die steeds terugkomen)
Een pallet aan klimplanten
Legstenen op elk knooppunt
50
12.3.
Aandacht voor de veteranen
Betreding vermijden en wortels met rust laten
De kruinen ruimte geven en concurrentie vermijden
51
12.4.
Een rijkdom aan vaste planten
Een omkapseling van groen met rondgang in een groen jasje, een grote waaier aan soorten veel vaste planten als leerstof 13.
BESLUIT
Bloed, zweet en tranen heeft het gekost, maar het resultaat mag er zijn. Er werd gediscussieerd, compromissen werden gemaakt, ideeĂŤn goed- en afgekeurd, er gebeurde veel tijdens dit project. We hadden onze hoogtes en laagtes, maar we zijn er zonder kleerscheuren doorgeraakt. Althans, dat hopen we. Dit project was de ideale afsluiter van het eerste academiejaar en tevens de ideale inleiding voor het tweede academiejaar. We hebben leren rekening houden met een grote diversiteit aan niet-alledaagse zaken. We hebben geleerd om verder te kijken dan onze neus lang is. We zijn van het correcte pad afgedwaald en hebben onze weg terug gevonden. Kortom, dit was een zeer leerrijk en uitdagend project. 52