1 สนบสนนโดย โครงการศกษาภมหลงทางประวตศาสตร กระบวนการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม : กรณศกษาชมชนตลาดสามชก สำนกงานคณะกรรมการว ฒนธรรมแห งชาต กระทรวงว ฒนธรรม สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพแหงชาต (สสส.) กองทนพฒนาการเมองภาคพลเมอง มลนธชมชนไท “ในโอกาสรบมอบรางวลอนรกษมรดกทางวฒนธรรม ในภมภาคเอเชยแปซฟกชมชนสามชกตลาดรอยป” เรยบเรยงโดย พรรณงาม เงาธรรมสาร ปรดา คงแปน
2 คำประกาศจากยเนสโก โครงการอน ร กษ ช มชนย านตลาดเก าสามช กประสบความสำเร จ อย างส งบรรล เป าหมายท วางไว ในในเช งส งคมเศรษฐก จและในเช ง กายภาพจนองค กรสหประชาชาต เพอสงคมเศรษฐก จและวฒนธรรม (UNESCO) ได มอบรางว ล “Award of Merit” ให ในป พ . ศ . 2552 น คณะกรรมการผพจารณาตดสนผลไดยกยองการอนรกษชมชนยานตลาดเกา สามชกนวา “โครงการอน รกษชมชนยานตลาดเก าสามชกนไดรบรางว ล Award ofMerit เนองจากแผนฟนฟของโครงการสามชกนไดแสดงออกถงวสยทศน ท กว างไกลและแนวทางท แสดงถ งการร วมม อก นของหน วยงานท องถ น จนสามารถผ านพ นว กฤตเศรษฐก จมาได โครงการน ทำให เก ดความ ตระหน กในวงกว างของการอน ร กษ มรดกทางว ฒนธรรมท ม พ นฐานข นมา จากรากหญ าและม ค ณสมบ ต ท จะเป นแบบอย างในการอน ร กษ ช มชน ทางประวตศาสตรแหงอนๆในประเทศไทยได” ความค ดเห นของคณะกรรมการย เนสโกได สร ปช ดเจนจนเป นท ประจ กษ แล วในแนวทางการจ ดทำแผนการอน ร กษ โดยกระบวนการภาค ประชาชนทมศกยภาพในการท จะประยกตใชเพอกระตนใหเกดการอนรกษ มรดกทางวฒนธรรมในระดบตางๆของประเทศไทยสบไปได องคการการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต สำนกงานประจำภมภาคภาคพนเอเชยและแปซฟค
UNESCO Heritage Awards Ceremony 11 December 2009
Samchuk Community and Old Market District, Suphanburi (Award of Merit 2009)
Address by Dr Molly Lee
UNESCO Bangkok Director a.i. Asia and Pacific Regional Bureau for Education
Your Excellency, Prime Minister of Thailand,Governor of Suphanburi,Representative of the Samchuk Community and Old Market District Committee,Members of the project team, ResidentsofSamchuk,Ladiesandgentlemen.
We are gathered here today to honor the outstanding achievements in the restoration of the Samchuk Community and Old Market District in Suphanburi which has won an Award of Merit in the 2009 UNESCO Asia-Pacific Heritage Awards for CultureHeritageConservation.
On behalf of UNESCO, I am very honoured to officially present the Award to the project team members and key
3
figuresinSuphanburiwhohaveensuredthesuccessful conservationofthisimportantheritagecomplex.
As you may know, the UNESCO Asia-Pacific Heritage Awards recognize private sector efforts that have successfully conserved buildings of heritage value in the region. UNESCO believes that recognizing private efforts to restore and adapt historic structures will encourage other property owners to undertake conservation projects within the community, either independently or by seeking public-privatepartnerships.
Over the past ten years of this Awards programme, the winning projects have had a tremendous impact on conservation in their neighborhoods and in their countries. Many winning projects have set new technical standards in conservation. Others have provided an inspiring demonstration of the political feasibility of conserving historic buildings. And most importantly, the winning projects have shown beyond a doubt that conservation should be a shared responsibilitybetweenthegovernmentandcivilsociety.
In Thailand, UNESCO has recognized a range of projects for their outstanding conservation works. This ranges from palace structures, such as Phra Racha Wang Derm Palace and the Tamnak Yai at Devavesm Palace, to community conservation projects – namely Wat Sra Tong in Khon Kaen, Wat Pongsanuk in Lampang, the Amphawa Canal Community in Samut Songkram,
4
and of course the Samchuk Community and Old Market District hereinSuphanburi.
The 2009 Heritage Awards Jury, composed of conservation experts from all around the region, praised the conservation of the Samchuk Community and Old Market District most highly. PleaseallowmetosharewithyoutheofficialJurycitation:
Once in serious socio-economic decline, the Samchuk Community and Old Market District has been successfully revitalized through the far-sighted vision and cooperation of thelocalresidents.
The conservation work has been undertaken in a holistic way, including not only the heritage architecture, but also the living heritage of this historic commercial hub, thus contributing to a more comprehensive understanding of the site’s value as a cultural heritage resource for the community.The community has been the main driving force for the project at all levels, from settingpolicytoestablishingurbandesignguidelines.
The full restoration of three major historic buildings into living museums and neighborhood centres provides a focal point for the urban district of wooden shophouses. The project will have a major impact in raising awareness about grassroots heritage conservation and is an important model for empowering other historiccommunitiesinThailand.
5
Let me express our congratulations to the Samchuk Community and Old Market Committee, which has worked in partnership with municipal authorities and government agencies such as the Fine Arts Department.Through the leadership and vision of the local leaders and residents, this project has catalyzed interest in the historic heritage of Suphanburi Province and, indeed, in historic market towns all aroundthecountry.
In closing, let me express once again our congratulations tothe project team for their successful efforts, to the conservation team for their high professionalism, and to the community of Samchuk and Old Market District for their excellent cooperationandsupport.
It is our hope that this Award will continue to inspire future conservation efforts in Suphanburi and in other heritage properties and historic towns and neighborhoods all around Thailand.
It is my great honour at this time to officially present the 2009 Award of Merit for the UNESCO Asia-Pacific Heritage Awards for Culture Heritage Conservation to the Samchuk Community andOldMarketDistrict.
6
Thank you DRAFT 23 Nov 2009
7 สาสนแสดงความยนด รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม นายธระ สลกเพชร ปจจบนความตนตวเกยวกบการพลกฟนตลาดเกาเปนไปอยางคกคกทงตลาดใน นำและตลาดบนบกซงสะทอนใหเหนวาสงคมไทยยงคงเหนคณคาและโหยหาในวถชวต และวฒนธรรมดงเดมทกำลงเลอนหายไป กระบวนการอนรกษและฟนฟตลาดรอยปสามชกจนทำใหตลาดเกาทซบเซาไป แลวพลกฟนชวตกลบคนมาใหมไดนนเปนความงดงามทนาชมเชยยงเพราะใชหลกการ ทำงานแบบมสวนรวมของชมชนเทศบาลว ดโรงเรยนองคกรทงภาครฐและภาค เอกชนเขามาเกอหนนจนทำใหตลาดสามชกกลายเปน “ตลาดมชวตพพธภณฑมชวา” ชาวสามชกไดชวยกนสบคนประวตศาสตร การฟนฟภมปญญาและการอนรกษ สถาป ตยกรรมท ม ค ณค าและส ดท ายกลายเป นผลต อการฟ นฟ ของเศรษฐก จและ การทองเทยวในยานสามชกเปนอยางมาก วนนตลาดเก าสามชกกลายเป นตนแบบทนาศกษาในการฟ นฟจตวญญาณของ ชมชนแตสงทสำคญไมแพกนคอขบวนชาวบานททำงานรวมกนอยางตอเนองทำให เกดพลงทเขมแขงจนสามารถรวมกนผลกดนเปาหมายใหบรรลผลไดในทสดและกลาย เปนรปแบบการพฒนาอยางยงยน ในโอกาสท ตลาดรอยปสามชกไดรบรางวลจากยเนสโกผมขอแสดงความย นด เปนอยางยงและขอใหชาวสามชกทกทานไดภมใจวาการอนรกษฟนฟตลาดรอยปท สามช กม ใช เก ดประโยชน เฉพาะของคนสามช กเท าน น หากแต เป นต วอย างของ กระบวนการม สวนรวมของภาคประชาชน ทสำคญคอตลาดแหงนยงเปนแหลงเรยนรทมคณคาทางประวตศาสตร รวมทง เปนมรดกทางวฒนธรรมของลกหลานไทยทวประเทศ นายธระ สลกเพชร รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม
8 คำนยม รศ.ศรศกร วลลโภดม ตลาดสามชก : พพธภณฑมชวตโดยคนสามชกเพอคนสามชก จากประสบการณ ในการเรยนรและทำงานของข าพเจาเกยวกบพพธ ภณฑทองถนนนพพธภณฑทสรางขนใหเปนแหลงเรยนรชวตวฒนธรรมของ คนในสงคมทองถนเพงเกดขนราว ๑๐ กวาปมานเองโดยเรมตงแตพพธภณฑ วดมวงของคนบานมวงอำเภอบานโปงจงหวดราชบร เปนพพธภณฑท แม ว าจะได ร บการสน บสน นอย างมากมายจากมหาว ทยาล ยศ ลปากร อ นเป นองค กรของร ฐก ตามแต ก เก ดข นจากสำน กร กมาต ภ ม ของผ คนใน ทองถนและคนในทองถนมความรสกเปนเจาของอยางแทจรงไมใชของรบ (บรจาค) หรอองคกรอนๆมาทำให เปนเหตใหเกดการเคลอนไหวของคนใน ท องถ นอ นๆท อยากม พ พ ธภ ณฑ ของตนเองบ างอย างเช นพ พ ธภ ณฑ เขายสารอำเภออมพวาจงหวดสมทรสงครามพพธภณฑวดหนองขาว บานหนองขาวอำเภอเมองจงหวดกาญจนบร และพพธภณฑวดจนเสน ตำบลจนเสนอำเภอตาคล จงหวดนครสวรรค เปนตน พ พ ธภ ณฑ ท องถ นท กล าวมาน ม ล กษณะท แตกต างจากพ พ ธภ ณฑ ท องถ นอ นๆ ท งท ม มาก อนและเก ดข นใหม ในล กษณะท เป นพ พ ธภ ณฑ ซงเนนความรในเรองชวตวฒนธรรมไมใชศลปวฒนธรรมอนเปนเรองทมก อย นอกเหน อการร บร และประสบการณ ร วมก นของคนในส งคมท องถ น ท ม กเป นพ พ ธภ ณฑ แสดงศ ลปว ตถ ท ใครๆซ งเป นคนนอกส งคมท องถ น มาสร างให และทำให ก ได โดยเฉพาะบรรดาพ พ ธภ ณฑ ท งหลายของทาง รฐและเอกชนอนๆโดยทชาวบานไมมสวนรวมและรสกวาเปนเจาของแต
9 พ พ ธภ ณฑ ท องถ นท เน นช ว ตว ฒนธรรมเป นต วต งน น คนข างนอกทำไม ได นอกจากมาชวยเหลอและสงเสรมในดานความร เทคนควธการและเงนทน อยางเชนมลนธชมชนไทคณะสถาปตยกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลย พระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบงและมลนธเลก ประไพวรยะพนธ เป นต นแต เน อหาและความร ในเร องช ว ตว ฒนธรรมท เป นองค รวม อ นม ล กษณะการเคล อนไหวเปล ยนแปลงอย ตลอดเวลาน นไม ม ทางท ผวเศษจากภายนอกจะมารงสรรคใหได เพราะตองประดษฐคดตออยเสมอ รวมทงการแก ไขความข ดแย งอนเปนปกต วสยของส งคมมน ษย การสราง ความร และจ ดการความร ทางช ว ตว ฒนธรรมค อส งท ทำให พ พ ธภ ณฑ ตลาดสามช กเป นพ พ ธภ ณฑ ท ม ช ว ตเพราะเม อคนจากภายนอกท เข ามา ชมนนไมไดเพยงเหนและเรยนรจากสงของทจดแสดงแต เพยงอยางเดยว หากได แลเห นความเคล อนไหวของคนสามช กในทางส งคมว ฒนธรรมและ เศรษฐกจตลอดเวลา แต การสร างความร และความค ดร เร มตลอดจนการจ ดการความร ทงในเรองอนรกษและพฒนาชวตวฒนธรรมอยางตอเนองอยางมชวตชวาน หาไดเกดขนโดยงายหากไมมสำนกรวมของชมชน (senseof community) ท ผล กด นและกระต นให คนในช มชนรวมพล งก นในการดำเน นงานใน ลกษณะทเปนองคกรภายในทมงประโยชนเพอสวนรวมรวมกนพพธภณฑ ท องถ นหลายแห งอ อนแรงและล มเล กไปก เพราะขาดองค กรภายในท ทำหน าท จ ดการในเร องน โดยเฉพาะพ พ ธภ ณฑ ท “ คนใน ” ค ดไม เป น เอาแตรอพงการฟนฟจากภายนอกเพยงอยางเดยวพพธภณฑตลาดสามชก มองคกรดงกลาวทประกอบดวยบคคลซงมสตปญญาและความรทมจตสำนก ในความเส ยสละอย างส งมาร วมก นช วยค ดช วยทำช วยแก ไขก นอย าง สมานฉนท มทงการคนควาสรางความรทางประวตศาสตรของทองถนโดยไม ต องพ งคนนอกเพ อนำมาพ ฒนาในเร องการสร างสำน กและการส อให คนนอกเขามาเรยนร จนทำใหคนในชมชนสามชกแทบทกคนรจกรากเหงา
10 ของตนด และสามารถเปนมคคเทศกบรรยายชวตวฒนธรรมของคนสามชก แต อด ตจนป จจ บ นได อย างภาคภ ม น บเป นความสำเร จท เห นช ดเจนว า การเปนพพธภณฑทมชวตของตลาดสามชกนนเปนสงทคนสามชกสรางขน โดยคนสามชกและเพอคนสามชกโดยแท ดงเปนทประจกษแกคนภายนอก ท เข ามาเย อนว าการเข ามาเท ยวและจ บจ ายซ อของในตลาดสามช กน น ไมใชแต เพ ยงซ อ “ของ ” ได “ของ ” อยางเช นการซ อจากตลาดในป จจบน แตไดแลเหน “คน” และ “ชวต” ของคนสามชกแตอดตจนปจจบนรวมไป ด วยเพราะฉะน นจ งไม เป นท น าประหลาดใจเลยท ตลาดร อยป สามช ก จะไดรบรางวลยเนสโกในเรองอนรกษมรดกทางวฒนธรรมในภมภาคเอเชย แปซฟก ในส วนต วของข าพเจ าช นชมและย นด ด วยก บรางว ลเก ยรต ยศของ ยเนสโกครงน เพราะเกดจากการยอมรบและยกยองวาเปนผลงานของคนใน ชมชนทองถนโดยแท เปนสงทนาภมใจกวาการเปนมรดกโลกทเกดจากการ สรางสรรคขนโดยคณะกรรมการมรดกโลกท หลายๆ แหงทงในประเทศและ นอกประเทศกระส นอยากจะไดในทกวนน รศ.ศรศกร วลลโภดม มลนธเลก ประไพ วรยะพนธ
11 คำนำ สำนกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต “ตลาดสามช ก ตลาดร อยป ” เป นสถานท ท องเท ยวท สำค ญและน า สนใจแห งหน งของจ งหว ดส พรรณบ ร เน องจากย งคงม กล นอายของ บรรยากาศตลาดโบราณ อาคารบานเรอนซงเปนสถาปตยกรรมในชวงสมย รชกาลท ๕ นอกจากน สามชกยงมความโดดเดนในเรองราวความเปนมา พฒนาการการปรบตวและเปลยนแปลงทนบเนองจากอดตอนเปนประวต ศาสตรทองถนทมความเชอมโยงตามเสนทางการคาขายและความสมพนธ กบผคนทงภายนอกและภายในท องถน สำน กงานคณะกรรมการว ฒนธรรมแห งชาต กระทรวงว ฒนธรรม ได พ จารณาและสน บสน นโครงการศ กษาภ ม หล งทางประว ต ศาสตร กระบวนการเปล ยนแปลงทางส งคมและว ฒนธรรม : กรณ ศ กษาช มชน ตลาดสามชกโดยมวตถประสงคเพอศกษาทบทวนกระบวนการและป จจย เง อนไขในการฟ นฟ ตลาดร อยป การเก บรวบรวมองค ความร เก ยวก บ ประว ต ศาสตร ท องถ นและการพ ฒนาแหล งเร ยนร ทางว ฒนธรรมและ เผยแพรความรสสาธารณะ สำนกงานฯคาดหวงวาคณะผดำเนนโครงการซงไดรบเกยรตจาก ผ ทรงค ณว ฒ หลายท านเป นท ปร กษารวมท งได ร บความร วมม อจาก คณะกรรมการพ ฒนาตลาดสามช กเช งอน ร กษ ภาค เคร อข ายและคนใน ชมชนจะสามารถบรรลตามวตถประสงคและเจตจำนงทตงมนไว เพอการ
12 แบ งป นและเผยแพร ความร จากการถอดบทเร ยนและประสบการณ การ พ ฒนาอ นจะก อให เก ดประโยชน ก บคนสามช กในการสร างสำน กร กและ หวงแหนทองถนการทองเทยวเพอเรยนรประวตศาสตรสงคมวฒนธรรม และภมปญญาเกยวกบสามชกของผคนทมาเยยมเยยนรวมทงการเรยนร และปรบใชของเครอขายชมชนเขมแขงและภาคเครอขายอน ๆ (นายสมชาย เสยงหลาย) เลขาธการคณะกรรมการว ฒนธรรมแหงชาต
13 คำนำ มลนธชมชนไท ทามกลางกระแสความเปล ยนแปลงให ทนสมยและความหลงใหล ในว ฒนธรรมตะว นตกชาวตำบลสามช กคนเล กคนน อยผ ไร เง นและ อำนาจไดลกขนมารวมมอกน ตอตานความพยายามท จะเปลยนอาคาร ไมเกาแกในตลาดโบราณให เปนตกทนสมย ด วยความร กและหวงแหนในศ ลปว ตถ ท บรรพบ ร ษได สร างไว และ ว ฒนธรรมว ถ ช ว ตท ส บทอดต อๆก นมากว าร อยป ชาวสามช กได ใช เวลา ต งแต ป พ ศ .2543 จนถ งท กว นน ร วมก นอน ร กษ และฟ นฟ ตลาดเก าท ซบเซาและทร ดโทรมให กลบมาเปน “ตลาดมชวตพพธภณฑมชวา” เปนทนยมชมชอบของน กทองเทยวและผ มาเยอนเปนแหลงเรยนรศกษา ด งานการพ ฒนาและเป นท ยอมร บยกย องของนานาชาต จนได ร บรางว ล “Award ofMerit ” จากองคการ UNESCO ความสำเร จและกระบวนการทำงานของชาวสามช กไม เป นเพ ยง ส งท น าน ยมและสรรเสร ญเท าน นหากแต เป นต วอย างและบทเร ยน ท สำค ญในด านอน ร กษ และพ ฒนาอย างย งย นสำหร บช มชนท องถ น ทงหลายตลอดจนหนวยงานของรฐทนำไปพจารณาและปรบใชในทองถน ตางๆทวประเทศไทย หน งส อส นๆหร อบทความยาวๆเล มน ท เข ยนข นโดยอาจารย พรรณงามเง าธรรมสารน กประว ต ศาสตร และนางปร ดาคงแป น ผจดการมลนธชมชนไท บรรยายในภาษาทเรยบงายและกระชบกระบวน
เชงอน รกษ แทนท จะเหนดวยกบนโยบายและความประสงค ของเจาทดน กรมธนารกษทจะรอตลาดเกาและสรางใหม กระบวนการฟ นฟ ช มชนและตลาดสามช กน แสดงให
14 การของชาวสามชกในการรอฟนตลาดเศรษฐกจความเปนชมชนตลอด จนการอน ร กษ อาคารท ม ร ปทรงทางสถาป ตยกรรมเก าแก และม ศ ลปะ การสลกไมทงดงาม คำบรรยายน แสดงให เห นว าท ามกลางการเห อความเป นสม ยใหม และท งของเก า ท แพร สะพ ดไปท วส งคมไทยย งม คนธรรมดาราษฎร ในทองถนชนบททรกและหวงแหนวถชวตวฒนธรรมความเปนชมชนทม มาแตอดตของตนและยนดทจะรวมมอรวมใจกนทำงานเพอสรางความ เจร ญร งเร องจากฐานรากท นทางส งคมและว ฒนธรรมอ นเป นผลผล ต ทางภมปญญาบรรพชน สำน กอ นน าช นชมน ได ทำให ชาวสามช กม ความเห นร วมก นว า ให อน ร กษ ตลาดสามช กไว เป นมรดกและแหล งเร ยนร ทางว ฒนธรรมของ ชมชนและทองถนฟนฟเศรษฐกจของตลาดโดยพฒนาเปนแหลงทองเทยว
เห นถ งความ สำคญของประวตศาสตรทองถนและเรองราวในอดตซงนอกจากจะชกจง คนจำนวนมากผ เฒ าแก คร และน กเร ยน ให เข ามาร วมในการพ ฒนา ได แล วย งสร างความภาคภ ม ใจให แก ชาวช มชนและให แนวทางในการ จดกจกรรมเชนงาน “อรอยดทสามชก” การพ ฒนาท สามช กน เป นต วอย างท ด ของความร วมม อระหว าง ชมชนกบองคกรอนๆและหน วยงานในท องท ซงเออใหงานของช มชนนน สำเรจลลวงไปไดรวดเรวและมประสทธภาพยงขนจะเหนไดวาบทบาทของ องคกรเอกชนทไดรบการสนบสนนจาก สสส.(สำนกงานกองท นสนบสนน การสร างเสร มส ขภาพแห งชาต ) น นเป นไปในด านส งเสร มการเร ยนร เปนหลกในดานการวจยหาขอมลในดานการจดการในดานการศกษา
ฐว าการพ ฒนาช มชนท ม ประส ทธ ภาพและย งย นน น ต องเป นงานท ทำโดยช มชน สมาช กของ ช มชนเองท งการร เร มวางแผนและดำเน นการองค กรและหน วยงาน ภายนอกต างๆมหนาทเพยงแคสนบสนนเทานน
นแล วสามช กย งสอนช มชนอนๆอ กว
15 จากการแลกเปล ยนด งานและทำหน าท ช วยประสานงานเช อมโยง ช มชนก บน กว ชาการส วนบทบาทหน วยงานท องท ค อเทศบาลน น เป นผ อำนวยความสะดวกและช วยเหล อก จกรรมต างๆท ช มชนร เร มข น และดำเน นการจะเห นได ว าองค กรและหน วยงานเหล าน ม ได เข าไป พฒนาเองชาวชมชนเปนผรเรมและดำเนนงานทงสนบทบาทหนาทของ องค กรเหล าน ม เพ ยงช วยเหล อสน บสน นชาวช มชนเท าน นด งท ผ นำท เคยเป นฝ ายบร หารของเทศบาลตำบลสามช กสะท อนว า “ ส งท ยากค อ การพยายามไม ให เทศบาลเข าไปทำเองแต ปล อยให ช มชนเป นผ ทำตาม ความตองการของชมชนและเทศบาลเป นผสนบสนน” ชมชนสามชกในงานฟนฟชมชนและตลาดเกาไดใหบทบาทอนมคายง แก องค กรพ ฒนาเอกชนและหน วยงานของร
นอกจากน
าพล งแห งความ รวมมอรวมใจน นย งใหญ นกอาจเนรม ตสงท ไมนาเป นไปได ใหเปนสงท เปนไปได รศ ดร ม ร ว อคน รพพฒน ประธานคณะกรรมการม ลนธชมชนไท
นแบบเป นแหล งเร ยนร เป น แหลงทองเทยวและเปนแหลงทำมาหากนของคนทวไปดงททานไดเหนใน ปจจบนเราอย ร วมก นโดยอาศ ยการขอความร วมม อก นใช กต กาช มชน
16 คำขอบคณจากชาวสามชก ตลาดสามช กสม ยก อนเขาเร ยกว า “ สามเพ ง ” ต อมาเร ยกว า “สามชก” ปจจบนเรยกวา “สามชกตลาดรอยป” ตลาดมชวต พพธภณฑ มชวา ผมขอขอบค ณท กๆท านท ม ส วนร วมและให การสน บสน นในท กร ป แบบในท กสถานการณ ท งท มองเห นและมองไม เห นในการพ ฒนาตลาด สามชก ตงแตป พ.ศ.2543 จนถงปจจบนทำใหเราสามารถผานปญหา ตางๆมาไดดวยด ประสบความสำเรจเกนความคาดหมายทำให คนรจก สามช กมากข นทำให สามช กเป นช มชนต
เปนหลกในการบรหารจดการแบบมสวนรวมอยางแทจรงไมไดใชกฎหมาย ไมไดใชอทธพลใดมาบงคบเราใช “กตกาชมชนเปนหลก” จะเหนไดจาก การตกแต งร านจะแสดงออกถ งความหลากหลายและเอกล กษณ ของ แตละคน ท กส งท กอย างท เก ดข นท สามช กได เพราะว าคณะกรรมการพ ฒนา ตลาดสามช กเช งอน ร กษ ชาวสามช กและผ ให การสน บสน นร วมค ด ร วมทำท มแรงกายแรงใจและกำล งทร พย โดยไม ได หว งผลตอบแทน จ งทำให ม ว นน ท สามช ก การพฒนาตลาดสามชกไดรบการสนบสนนจากมลนธชมชนไทภายใต โครงการปฏ บตการชมชนและเม องนาอย ทมสำนกงานกองท นสนบสนน การสร างเสร มส ขภาพแห งชาต ( สสส .) และสถาบ นพ ฒนาองค กรช มชน
น าพอใจ สามารถทำให พวกเราทำงานต อได อย างม ประส ทธ ภาพและประสบความ สำเร จด วยด ด งท ปรากฏในป จจ บ นผมและชาวสามช กขอขอบ พระค ณท กท านอ กคร
17 ( องค การมหาชน ) ให การสน บสน นและท กท านท กสาขาว ชาช พ ท กสถาบ นการศ กษาน กว ชาการน กเร ยนน กศ กษาว ดประชาชน คณะศ กษาด งานพ อค าแม ค าน กท องเท ยวส อมวลชนรายการท ว น ตยสารต างๆม ลน ธ สมาคมและองค กรต างๆท เห นค ณค าของ ตลาดสามชกทใหคำแนะนำให กำลงใจและใหโอกาสกบชาวสามชก นอกจากทกลาวมาแลวสงทชาวตลาดสามชกเคารพนบถอและเปน ศนย รวมจตใจของคนสามช กค อเจ าพ อหล กเม องสามช กท บางคร งเรา ทำงานก นท ามกลางป ญหาใหญ ท ซ บซ อนมากมายหลายคร งหลายหน ไมวาจะเปนปญหาการเมองหรอปญหาเฉพาะหนาจนแทบจะไมมทางออก แตเรากสามารถผานมาไดดวยด ไมวาจะเปนโอกาสจงหวะทเราไมสามารถ กำหนดไดเองตองเปนไปตามเงอนไขสถานการณ และเวลาตามธรรมชาต แต ผลท ออกมาพวกเราก ได พบได เห นได โอกาสได จ งหวะเป นท
งและขออำนาจส งศ กด ส ทธ ของเจ าพ อหล กเม อง สามชกคมครองทกทานทรวมอนรกษสามชกตลาดรอยป นายพงษวน ชยวรตน ประธานคณะกรรมการพ ฒนาตลาดสามชกเชงอนรกษ และชาวสามช ก
18 สารบญ คำประกาศจากยเนสโก 2 สาสนแสดงความยนดจากรมว กระทรวงวฒนธรรม 7 คำนยมจากรศ.ศรศกรวลลโภดม 8 คำนำสำนกงานคณะกรรมการว ฒนธรรมแหงชาต 11 คำนำม ลนธชมชนไท 13 คำขอบคณจากชาวสามชก 16 ปลกบาน...สรางชมชน...คนสามช ก 19 ประวตและพฒนาการของ “องคกรชมชนสามชก”20 กระบวนการเร ยนร ทามกลางการทำ 30 จาก “ตลาด สพพธภณฑชมชน”31 การฟนฟอาหารดงเดมในตลาดสามชก 33 จาก “โรงเรยน...สชมชน“39 จาก “ชมชน สสงคม”40 บทสรปจากการเรยนร 43 คำนยมจากทานผมาเยอน 46 สามชก...ความสำเรจของการเมองภาคประชาชน 49 ขาวประชาสมพนธองคการยเนสโก 53
19 พรรณงาม เงาธรรมสาร ปรดา คงแปน
20 ตลาดสามชก เดมตงอยบรเวณวดสามชกตอมาไดยายมาอยในท ตงปจจบนซงสมยกอนชาวบานเรยกวา “สามเพง” ตลาดสามชกเปนยาน การคาและศนยกลางของอำเภอสามช กมแมนำทาจนไหลผานมสภาพ เป นท ราบล มร มแม นำ ต งอย ในเขตส ขาภ บาลสามช กอำเภอสามช ก จงหวดสพรรณบร และยกฐานะเปนเทศบาลตำบลสามชกเมอ พ ศ.2542 อำเภอสามชกเดมชอ “อำเภอนางบวช” ตงเมอ พ.ศ. 2437 ตอมา ได ย ายท ว าการอำเภอมาอย บร เวณ “ บ านสามเพ ง ” และในป พ . ศ .2481 ไดเปลยนชอมาเปนอำเภอสามชก ท ว าการอำเภอเด มหน าตลาดสามช กเป นเร อนไม ส กสวยงามถ กร อสร างใหม ด วยคอนกร ต แบบปจจบน
21 บร เวณท าเร อสะพานข ามแม นำ ทาจน งานทอดกฐ นทางนำในอดตความผกพนผคนศาสนาแม นำ และตลาดสามช ก จากโคลงนราศสพรรณของสนทรภ นทานยานสพรรณและบนทก คนร นเก าจ บความได ว า “ สามช ก ” ในอด ตเป นแหล งรวมของการแลก เปลยนสนคาโดยชาวกะเหร ยงลาวละวาจะนำเกวยนบรรทกของปา มาแลกก บสนคาทชาวเร อนำมาจากทางใต ทำใหบรเวณท านำกลายเป น ตลาดมเรอมาจอดมากมายเพอรบสงสนคาและสนคาทชาวบานนำมานน บรรจอยใน “กระชก” ซงทำจากไมไผ จงเปนทมาของชอ “สามชก” การใชเร อสญจรทางนำในแมนำทาจนในอดต
22 อกชอหนงทเรยกขานพนทนคอ “สามเพง” ซงเลากนวาเพยนมาจาก “ สามแพร ง ” เน องจากเป นท ช มน มของพ อค าท เด นทางมาจากท ศเหน อ ใต และตะวนตก สามชกจงพฒนาจากอดตทเปนทาแลกเปลยนสนคาและตลาดทคกคก จอแจเอกลกษณนของสามชกเปนประวตศาสตรทมชวตเหนเปนประจกษ และส มผ สได สำหร บท กคนในป จจ บ นท มาเย อนตลาดเก าสามช กท อย ร ม แมนำทาจนดวยตวบานและอาคารในตลาดท มรปทรงทางสถาปตยกรรม เกาแก มศลปะการแกะสลกไมทงดงามสรางมาตงแตรชกาลท 5 และยง สามารถทำหนาทเปนทงตลาดและชมชนทอยอาศยประกอบการคาขายแบบ ไทย จนดงเดมทสบทอดประวตศาสตรมารวมรอยปไดอยางสมบรณ แมจะ ทรดโทรมทางกายภาพไปตามกาลเวลาตลาดและช มชนทเปนมรดกเกาแก แหงน เผชญกบวกฤต การอยรอดเนองจากการพ ฒนาเมองไปสความ งานบญในตลาดสามช กในอดต
23 ทนสมยแบบใหม ตงแตป 2510 เปนตนมามการตดถนนหลายสายและ การยายออกของสถานทราชการรวมทงการเกดตลาดนดรอบขางเปนเหต ใหเกดการซบเซาทางเศรษฐกจของยานตลาดเกาสามชกผคนจำนวนหนง จำเป นต องย ายออกเพ อไปทำมาหาก นท อ นชาวช มชนท เหล อห นหน า เขาหากนนงคยกนอยางจรงจงเพอ “กอบกชมชน” “ปลกบาน สรางชมชน คนสามชก” เปนคำพดทนางอรณลกษณ ออนวมล คณะกรรมการพฒนาตลาดสามชกนำเสนอเพอใหเหนภาพรวม ภารก จท กล มได รวมดำเน นการ คำพ ดน สะท อนให เห นการดำเน นงานใน 3 ระดบคอระดบ “บาน” ระดบ “ชมชน” และระดบ “ทองถน” ทกวางขน กระบวนการฟ นฟ และอน ร กษ ตลาดสามช กในท ศนะของพงษ ว น ชยวรตน นายกเทศมนตร สะทอนวา “การมสวนรวมเปนสงมหศจรรย ททำใหพวกเราทำงานรวมกนอยไดอยางมความสข” ขณะทสมชาย ลายไมสถาปตยกรรมทงดงามมคณคาของตลาดสามช ก
24 หงษสพรรณ แกนนำอกคนหนงสะทอนวา “เปนโอกาสใหพวกเราได เรยนรการพฒนาจากระดบลางขนไป…” เส ยงสะท อน “ คนใน ” ข างต น ค อการเก ดกล มท ทำก จกรรมเพ อ ส วนรวมและขบวนการม ส วนร วมของประชาชนในพ นท น นเป นองค ประกอบเบองตนทสำคญของความเปนชมชนและเปนรากฐานของประชา ส งคม (civil society) ซ งเป นว ถ ทางท จะสร างความเข มแข งและความ สมานฉนทขนในสงคมและชใหเหนโอกาสในการพฒนาทศทางขบวนการ ประชาสงคมในประเทศไทยท นาศกษากรณหนง คณะกรรมการพ ฒนาตลาดสามช กเช งอน ร กษ เก ดข นในเด อน กรกฎาคม พ ศ. 2543 จากเวทประชาคมท ดร สมเกยรต ออนวมล ซง เป นคนสามช กได เข ามาผล กด นให เก ดการระดมความค ดเห นเน องจาก กรมธนารกษ มนโยบายจะใหรอตลาดเกาและสรางใหม เพราะตลาดเกา นนทรดโทรมและเศรษฐก จซบเซามาอยางตอเนอง ท ประช มระดมความเห นให อน ร กษ ตลาดสามช กไว เป นมรดกและ แหลงเรยนรทางวฒนธรรมของชมชนและทองถนฟนฟเศรษฐกจของตลาด โดยพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษ
25 หลงจากการต งคณะกรรมการพ ฒนาตลาดฯมาเก อบสองปแต ไมม ความกาวหนาเพราะไมไดแปรความคดไปสการปฏบต ตามคำของแกนนำ “…เราประชมกนเปน 10 ครงกไมมอะไรเคลอนไหวจนเบอ..แทบ จะพบโครงการไปเลย...ทกคนไมมประสบการณ...อยากจะอนรกษ แต จะอนรกษตรงไหนกไมร...ขาดความชดเจน…เหมอนพายเรอในอาง ไมรจะไปไหน เราไดความคดแตไมรจะทำอยางไรไมรกระบวนการ การจดการ..” อยางไรกตามคณะกรรมการฯได เรมสมภาษณผเฒาผแกเกยวกบ ประวตและเร องราวเก าๆของช มชนท งด านว ถชวตและว ฒนธรรมเพ อ นำมาเผยแพร ให คนร นหล งและสาธารณชนได ร จ กภ ม ป ญญาของท องถ น และนำไปส ความค ดจ ดงาน “ อร อยด ท สามช ก ” เพ อฟ นและอน ร กษ เอกล กษณ ด านอาหารของสามช กท เล องช อว าอร อยและเพ อใหคนเก าๆ ทยายออกไปไดกลบมาเยอนบานเกางาน “อรอยดทสามชก” จงเปนผลผลต ของความรสกหวงหาและปรารถนาจะเตมเตมสงทขาดหายในความสมพนธทาง สงคมของชมชน
26 เวท ประช มหาร อระหว างนายกเทศมนตร ก บชาวบ าน เวทระดมความค ดเหนเกยวกบการอนรกษตลาดสามชกเมอป 2545
27 ภาพเวท “ ภาพเก าเล าขานตำนานสามช ก ” ท ม ผ อาว โสบอกเล าล กหลาน ในงานภาพเก า เลาขานตำนวนสามช กป 2545 งานฟ นฟ ประเพณ ว ฒนธรรมในว นสงกรานต ในว ดของคนสามช กซ งเป นก จกรรมรวมกล ม ท ม การแบ งงานก นทำอย างเป นระบบในคร งแรก และม ผ คนมาร วมงานมากมายจนทำให คณะกรรมการฯ มกำลงใจในการทำงานมากข น
28 แนวค ดในการดำเน นการของคณะกรรมการพ ฒนาตลาดสามช ก เร มเปล ยนไปเม อมลนธชมชนไทเข ามาร วมดำเน นการเม อปลายป พ ศ 2545 โดยม หล กการท เร มจากการม ส วนร วมของชาวช มชนและการ พฒนาอยางเปนองครวมโดยสรปกระบวนการทสำคญ ดงน 1. การลงพนทเพอศกษาขอมลของชมชนทำใหเขาใจประวตความ เปนมาปญหาทางเศรษฐกจของตลาดและชมชนรวมทงโครงสรางความ สมพนธของผคนในเมอง 2. สน บสน นการศ กษาแลกเปล ยนด งานทำให คณะกรรมการฯ ได เร ยนร จากการแลกเปล ยนและกระต นให ม ความค ดในการอน ร กษ ฯ ท ช ดเจนข น 3. การเปดเวทชมชนใหญ เพอสรางการมสวนรวม และแลกเปลยน ความคดเหนซงทประชมเสนอกจกรรมทจะทำรวมกนมากมาย 4. กระต นให ทำก จกรรมรวมกล มก จกรรมแรกค อ การร วมก น ทำความสะอาดตลาดสามชกเปนกจกรรมทตกลงกนในทประชมใหญและ ชาวชมชนกรวมมอกบเทศบาล ภาพการทำก จกรรมกวาดหยากไย แมงมมทตลาดรอยป เปนกจกรรมแรกทคนในตลาดรวมกนทำเพอฟนฟตลาด
295. ประช มทบทวนกลไกในการทำงานเน องจากคณะกรรมการ พ ฒนาตลาดบางท านไม ม ความพร อมในการทำงานการประช มทบทวน นำไปสการปรบกลไกในการทำงานใหม 6. กระตนใหทำกจกรรมอยางตอเนองกจกรรมททำมาจากขอเสนอ ของเวท ชมชนและแกนหล กในการทำงานค อชาวบานคณะกรรมการ พฒนาตลาดและเทศบาล 7. ประสานเชอมโยงเครอขายและนกวชาการทงงานออกแบบและ การจะปรบปรงซอมแซมอาคารมการกระตนใหเกดการแลกเปลยนถกเถยง ระหวางกนเพอหาขอสรปทดทสด 8. การสรปบทเรยนหลงจากทำกจกรรมรวมกนทกครงกระบวนการ นสำคญสำหรบการเรยนรระหวางกลมคนทมารวมมอทำใหชวยกนยอนมอง จดออน - จดแขงของการทำงานมการเพมขวญกำลงใจซงกนและกนและ สามารถกำหนดจ งหวะกาวการทำงานไปข างหนารวมกน
เด นร มนำส งเสร มการออกกำล งกายการให ผ ส งอาย มาร วมทำประว ต ศาสตร
30 กระบวนการมสวนรวมจากประชาชนในระดบฐานรากและการเรยน ร จากการปฏ บ ต จร งโดยผ านการศ กษาด งานการระดมความเห นจาก ประชาชนท ม ส วนได ส วนเส ย การค ดงานจากก จกรรมเล กๆและมอง กระบวนการพฒนาอยางเปนองครวมโดยมคนเปนตวตงไมใชมองในแง ของเศรษฐกจหรอการเมองหรอการพฒนาอยางแยกโดดๆ กจกรรมทเปนเสมอนประตเปดใหคณะกรรมการฯได เหนทศทางใน การทำงานท สามารถนำไปสปฏบตการจรงกคอการจดเวทประชาคมเพอ ระดมความคดเหนของชาวชมชนตอทศทางการพฒนาตลาดและขอเสนอ ทมาจากเวท ประชาคมว นนนประมวลได 13 ขอครอบคลมกจกรรมดาน ต างๆอย างหลากหลายต งแต การจ ดระเบ ยบตลาดการร กษาความ สะอาดการอนรกษบานเกาการพฒนาจดทองเทยววถชวตรมนำทำทาง
ชมชนการจ ดตงกองท นอนรกษฟนฟบานเก าฯลฯท งหมดน ได กลายเป นเสม อนแผนแม บทในการพ ฒนาช มชนท ได ร บอาณ ต จาก ชาวชมชนโดยตรง คณะกรรมการพฒนาตลาดฯ ชดแรกจำนวน 30-40 คนแมจะดใน แงของการมสวนรวมแตทำใหการขบเคลอนงานเปนไปอยางยากลำบาก หลงจากมการประชมทำความเขาใจกระบวนการทำงานของโครงการฯไดม การปร บโครงสร างการบร หารจ ดการภายในองค กรใหม ให สอดคล องก บ ภารกจหนาทความรบผดชอบโดยจดตงคณะกรรมการขนใหม มจำนวน 6 ฝายไดแก ฝายจดระเบยบตลาดและการพฒนาสงแวดลอมฝายการ ออกแบบและอนรกษฟนฟ/ปรบปรงอาคารฝายการจดตงกองทนฟนฟและ อนรกษฯฝายการประชาสมพนธ ฝายการสรางเอกลกษณ และฝายการ
31 ประสานงานก บราชพ สด ม คณะกรรมการอำนวยการและกรรมการ ทปรกษาเปนองคกรกลางในการเช อมโยงทกฝาย การปรบองคกรรวมถงการสรรหาคณะกรรมการใหม ทสมครใจและ พร อมท จะช วยงานจร งและกำหนดหน าท การทำงานท ช ดเจนของแต ละ ฝาย ทำใหงานกาวหนาไปไดอยางรวดเรวมากขน บานของข นจำนงจ นารกษ บคคลสำค ญของสามช กทลกหลานย นดใหคณะกรรมการฯ นำมาปรบปรงเปนพพธภณฑในตลาด
32 การจ ดระเบ ยบตลาดซ งเป นก จกรรมเล กๆใกล ต วโดยรณรงค ช กชวนชาวตลาดให ล กข นมาทำความสะอาดตลาดหน าบ านของตน ม เทศบาลเป นผ อำนวยความสะดวกตลอดจนจ ดหาอ ปกรณ ในการ ทำความสะอาดต างๆให ผลของการทำความสะอาดล างพ นกวาด “ หยากไย ร อยป ” และร อผ าใบก นแดดท ใช การไม ค อยได แล วออกทำให
33 ตลาดสะอาดข นจนเป นท ส งเกตได ก จกรรมน ส งผลให พ อค าแม ขายร ส ก ตระหน กในการม ส วนร วมจ ดระเบ ยบการวางของขายด วยความสม ครใจ ตอไปทงๆทกอนหนานไมมใครใสใจ ศ นย อาหารและจ ดพ กของน กท องเท ยว เทศบาลร วมก บ คณะกรรมการฯ เจรจาก บผ เช าซ งเป นเจ าของโรงเก บของเก าในตลาดให ยอมอนญาตใหเทศบาลปรบปรงพนทวางทใชเกบของเกาแลวจดทำเปนศนย อาหารและจดพกของนกทองเทยวการปรบปรง/จดระเบยบตางๆน ทำให ตลาดสามชกมความพรอมทางกายภาพท จะรบรองผทจะมาใชบรการ คปองอาหาร คณะกรรมการพฒนาตลาดสามชกไดประยกตใชสงท ได พบเห นจากการไปด งานท เทศบาลระยองน นค อการแจกค ปองอาหาร แก ผ มาด งานและคณะกรรมการฯขายค ปองให ก บธนาคารหน วยงาน
34 กวาจะมาเปนสามชกในวนน ทงคณะกรรมการฯและชาวบ านตางกมารวมประชมแสดงความค ดเหนกน หลายครงหลายหน
รานคาเพอนำมาใชในตลาดซงจะชวยพยงเศรษฐกจของตลาดเปนการ ขยายพ นท สาธารณะของตลาดสามช กให เช อมต อก บภาค ข างนอกท เป น ชนชนกลางของเมองไดอยางแยบยลนาสนใจ การทำสะพานเด นร มนำ ชาวช มชนเห นว าอาคารไม บรเวณถนน เล ยบนท ของตลาดสามช กน นในฤด นำหลากนำจะก ดเซาะตล งอย าง ร นแรงจนเป นเหต ให บ านร มนำทร ดเอ ยงจ งม การจ ดประช มร วมระหว าง กรรมการพ ฒนาตลาดชาวช มชนตลาดเทศบาลและสถาปน กเพ อ หารอเกยวกบรปแบบของการทำสะพานท รกลำแมนำนอยทสด การปรบปรงอาคารในตลาด เนองจากกลมทเปนอาคารไมเดมนน เกาแกและทรดโทรม มปญหาหลงคารวเปนสวนใหญ แตโครงสรางของ
36 ตวอาคารมหลงคาทตอยาวกนไปโดยตลอดทำใหการซอมแซมจำตองมการ ตกลงพร อมใจและวางแผนร วมก นของผ อย อาศ ยท งหมดจ งต องจ ดการ ประช มร วมก นข นระหว างคณะทำงานฝ ายออกแบบและปร บปร งอาคาร เกากบสถาปนกชมชนเพอสำรวจความเสยหายและมการวางแผนรวมกน กองทนพฒนาตลาดสามชก คณะกรรมการพฒนาตลาดฯไดจด ตงกองทนพฒนาตลาดขนโดยรวบรวมเงนทไดจากการจดงานตางๆมการ จ ดต งคณะทำงานข นด แลร บผ ดชอบพร อมท งจ ดร างระเบ ยบเพ อให กองทนเกดความยงยนในการดแลอนรกษอาคารในพนทตอไป การเกดคณะกรรมการฝ ายทองเทยว เปนการก าวขย บทสำคญ เพราะทำใหเกดกลไกเพมขนอกหนงสวนโดยมเปาหมายหลกเพอการฟนฟ เศรษฐก จของช มชนโดยการส งเสร มการท องเท ยวเช งอน รกษ การม ทน ทางสถาปตยกรรมโบราณทำให ปจจยรองรบการทองเทยวของสามชกใน ท ศทางด งกล าวม ศ กยภาพส งได ม การวางแผนส งเสร มการท องเท ยวใน ล กษณะต างๆเช นการจ ดทำเว บไซต และแผ นพ บแนะนำของด และ แหลงทองเทยวของสามชก เปนตน การเกด “พพธภณฑขนจำนงจนารกษ” และ “บานพดได” กจกรรม ทเพมทกษะการเรยนรและความสามารถในการจ ดการใหแกคณะกรรมการ
37 อยางมากคอกระบวนการ “ปลกบาน” ใหกลายเปน “พพธภณฑชมชน” โดยไดแนวคดแรงบนดาลใจมาจากการไปแลกเปล ยนดงานตามทตางๆ สำหรบพพธภณฑขนจำนงฯ นนมเปาหมายทจะฟนฟอนรกษอาคาร สามชนทมสถาปตยกรรมเกาแกงดงามแตบางสวนถกทงรางไปใหกลายเปน พ พ ธภ ณฑ ท บอกเล าเร องราวของเจ าของบ านควบค ไปก บประว ต ศาสตร ช มชนบางส วนจ ดเป นท แสดงน ทรรศการหม นเว ยนเพ อให ความร แก ช มชนเก ยวก บความเป นมาของสถานท ต างๆตลอดจนว ถ ช ว ตและ ว ฒนธรรมของช มชนและบางส วนจะใช เป นท ประช ม / เสวนาของช มชน ส วนท เป น “ บ านพ ดได ” น นม งหว งให บ านแต ละหล งบอกเล าประว ต เรองราวชวตของเจาของและผทเคยอยอาศยผานรปภาพขาวของเครอง ใช และ “ ของด ” ท เจ าของภ ม ใจจะนำเสนอเพ อให ผ มาเย ยมชมได เร ยนร และเข าใจถ งว ถ ช ว ตและว ฒนธรรมของประชาชนคนสาม ญ ทประกอบกนเปนสวนหนงของชมชนตลาดสามชกในอดต การ “ปลกบาน” ทเกดขนทสามชกจงไมใชเพยงแคการฟนฟบาน เก าให กลายเป นพ พ ธภ ณฑ ให คนได เข าชมเท าน นแต เป นการ “ ปล กจ ต วญญาณของตลาด” ผานบานแตละหลงในชมชนใหตนขนอนเนองมา ทมอนรกษศลปกรรม เทศบาลนครเชยงรายมาศกษาดงาน
38 จากการสรางความหมายและใหความสำคญใหมกบอะไรๆทเปน “ของเกา” ทถกซกอยตามหลบซอกของบานใหคนในบานเองไดรสกถงความสบเนอง กบอดตและความรสกภาคภมใจในบรรพบรษครอบครวและชมชนของตน ความสำเร จท ได จากการปร บปร งสภาพแวดล อมทางกายภาพของ ตลาดดวยความรวมมอของคนในทเปนชาวชมชนตลาดเปนปรากฏการณ ทเปนรปธรรมและเปนทประจกษอยางกวางขวางความเคลอนไหวอนๆจง เกดขนตามมาบรรยากาศภายในตลาดม ชวตชวามากขนผคนเรมเขามา ซอของและเย ยมชมตลาดจำนวนมากประกอบก บการหนนเสรมจากการ ประชาส มพ นธ ของส อท งท เป นว ทย โทรท ศน และบทความในหน งสอ พ มพ ถ งความสวยงามด านสถาป ตยกรรมของห องแถวไม และม อาหาร อรอยทำใหเรมมผมาเยอนจากตางเมองมากขน เศรษฐก จของตลาดจ งด วนด คน มการเปล ยนแปลงในย านตลาดท สำค ญค อด านความส มพ นธ ท ม ระหว างก นคณะกรรมการฯต างร ส ก ประทบใจกบ “นำใสไมตรทมตอกนมากขนของคนยานตลาดมการ ทกทายปราศรยยมแยมใหแกคณะกรรมการฯ อยางทไมเคยเปนมากอน” การฟนฟประเพณการทอดกฐนทางนำ
39 คณะกรรมการพ ฒนาตลาดสามช ก ยงตระหน กในความสำค ญของ การปลกฝงจตสำนกรกบานเกดใหกบคนรนตอไปและนบวาเปนโชคดของ สามช กท ได ผอ สมเก ยรต ก เก ยรต ภ ม ผ อำนวยการโรงเร ยนอน บาล สมเด จพระว นร ตในเขตเทศบาลเป นแกนนำกรรมการพ ฒนาตลาดท แข งข นผหน ง ทานม ปรชญาว า “โรงเรยนควรเข าไปหาชมชน...ไปดวา ชมชนทำอะไรอย ควรเสนอตวเขาไปชวยเหลอชมชน...” ตวอยางการจดการเรยน “วถชวตชมชนสามชก” ไดระบวตถประสงค ไว 3 ขอค อใหนกเรยนไดศกษาและรจกสภาพของท องถนและชมชนท ตนอย อาศ ยได เร ยนร โดยใช ภ ม ป ญญาและแหล งเร ยนร ท องถ น และได เห นค ณค าและภ ม ใจในภ ม ป ญญาท องถ นและสามารถนำมาใช ได ใน ชวตประจำว น โดยอาศยหลกสตรการเรยนรจกชมชนคณะกรรมการพฒนาตลาดได จ ดให ม “ โครงการแรลล จ กรยานเยาวชน ” ข นเพ อเสร มการเร ยนร จ ก ชมชนและปลกฝงความรกในทองถนขณะเดยวกนกสอดแทรกความสนก เพลดเพลนดวย
ช ดของก จกรรมท เก ดข นจากการดำเน นงานภายใต โครงการฯ เมองนาอย
40 จากองค กรช มชนสามช กณจ ดน ได กลายเป นแหล งเร ยนร ศ กษา ด งานด านต นแบบในการพ ฒนาท มาจากฐานรากท ม กล ม / องค กรจาก ภายนอกมาด งานมากมายม ท งท เป นกล ม / องค กรบร หารส วนท องถ น องคกรชมชนจากตางประเทศผสอขาวโทรทศนชองตางๆนกเขยนวารสาร เก ยวก บการท องเท ยวและการอน ร กษ ของเก าและน กศ กษาด าน การพฒนาจากมหาวทยาลยตางๆ การทสามชกไดกลายเปนสถานททองเทยวดานอนรกษทดงดดผคนมา เย ยมชมจำนวนมากและเป นแหล งเร ยนร ด านการพ ฒนาขององค กร / หน วยงานต างๆสร างความร ส กภ ม ใจและความม นใจในศ กยภาพและ ภมปญญาของทองถนใหแกแกนนำองคกรและชาวชมชนอยางมนยสำคญ
จงเรมจากการท ชาวตลาดล กขนมาทำความสะอาดหน าบาน ตวเองแล วพ ฒนาจนไปส การเก ดข นของพ พธภ ณฑ ชมชนและจากการ เรยนร (ภาย) ในโรงเรยนไปสการเรยนรในชมชนและเพอชมชนแลวขยาย และเชอมโยงประสบการณในกระบวนการเรยนรจากชมชนในตลาดสามชก ไปสชมชนอนรอบขางทงหมดนเปน “กระบวนการสรางความเปนชมชน” หรอ “ทำใหชมชนเขมแขง” สรางความตระหน กในบทบาทของพลเม องท จะตนตวเขามามสวนรวมในการกระทำการเพ อชมชนของตนเองโดยเน น ความเทาเทยมเสมอภาคในการแสดงความค ดเหนการผนกกำลงรวมแรง ร วมใจก นเร ยนร ร วมก นและใช ท นทางส งคมท งทางกายภาพและพล ง ภมปญญาทมอยเพอทจะสรางสรรคและแกปญหาของตนเอง
41ทสามชกทงหมดทงปวงเหลาน เรมขนจากกลมเลกๆในแตละสวน ของสงคมชมชนโดยเรมตนทคณะกรรมการชมชนคณะกรรมการพฒนา ตลาดสามช กชาวตลาดว ดโรงเร ยนและเยาวชนในเขตสามช ก แล วขยายไปส ภาค และช มชนอ นๆท งท เป นน กว ชาการข าราชการและ องคกรหนวยงานรฐและเอกชนภายนอก ส วนส งท กรรมการหลายคนบอกว าได เร ยนร อย างสำค ญจากการ ทำก จกรรมค อการได เร ยนร ร ปแบบการพ ฒนาท ข นมาจากฐานราก ผ นำท เคยเป นฝ ายบร หารของเทศบาลสะท อนว า “ ส งท ยากค อการ พยายามไมใหเทศบาลเขาไปทำเองแตปลอยใหชมชนเปนผทำตาม ความตองการของชมชนและเทศบาลเปนผใหการสนบสนน” ในท ศนะของต วนายกเทศมนตร เทศบาลเป นองค กรบร หารส วน ทองถนทนาจะเออตอการสรางความเขมแขงใหแกชมชนไดดกวาองคกรอนๆ เพราะอย ใกล ช ดท องถ นท ส ดจ งน าจะร และตอบสนองต อท องถ นได ด กว า องค กรหร อหน วยงานอ นอ กท งเทศบาลม บ คลากรและงบประมาณเป น รานกาแฟเก าแกดงเดม
42 เครองมอหลอลนใหการสนบสนนกจการของชมชนได ทสำคญผบรหาร เทศบาลมาจากการเล อกตงและมระบบการบรหารงานทเปนอสระ ประสบการณ ขางตนขององค กรชมชนสามชกชใหเหนวาจตสำนก และความเปนชมชนนนอาจรอฟนและเสรมสรางไดโดยพลงของชาวชมชน หรอภาคประชาชนเองเพยงแตมการจดการทเหมาะสมและเปดโอกาสให พล งในพ นท ได เข ามาม ส วนร วมในกระบวนการการเต บโตของช มชนและ เมองเมอนนความมชวตชวาการสรางสรรค ความเอออาทรและความ ผกพนตอกนอนเปนพนฐานสำคญของชมชนทแทจรงกจะคนกลบมา เสนทางพฒนาการขององคกรชมชนสามชกไดเขยบและยกระดบจาก จดเรมตนทเปนฐานรากสดคอบาน ชมชนสหนวยสงคมทสงขนเรอยๆ ไดแก ตลาดวดโรงเรยนและทองถนทสามชกเปนประจกษพยานวา “ชมชน” เปนฐานและเวทสำคญของภาคประชาชนเปนหนวยสำคญทาง สงคมและการเม องทจะผลกดนใหเกดขบวนการประชาส งคมบนพนฐาน ของการมสวนรวมและความเสมอภาคของประชาชน ลานโพธ พนทสวนกลางของ ชมชนตลาดสามชก ใชในการประชม พบปะหารอกน
กรณของสามชกเปนตวอยางของความสำเรจทชมชนสามารถพฒนา ตวเองไดอยางรวดเรวเมอตระหนกในทนทางสงคมและภมปญญาของทองถน
43 ส งท สามช กสะท อนให เห นก ค อย ทธศาสตร การทำงานท ใช องค กร ปกครองทองถนเปนฐานรวมกบชมชนในการขบเคลอนแนวทางการพ ฒนา ท ช มชนเป นผ ร วมค ด ร วมทำโดยน กพ ฒนาประสานหน วยงานและ ทร พยากรด านต างๆท ม ท งด านว ชาการ เทคน คว ทยาบ คคล และ งบประมาณฯลฯรวมท งเสร มสร างความสามารถในการจ ดการให ก บ แกนนำนนเปนแนวทางท ไดผลมประสทธภาพและประส ทธผลอยางสง บนเง อนไขท บ คลากร / แกนนำของช มชนบางส วนม พ นฐานความพร อมท จะเส ยสละเพ อสาธารณะ และน กพ ฒนาเองเร ยนร ท จะปร บเปล ยน ยทธศาสตรการทำงานใหสอดคลองกบสภาพปญหา/ความตองการจงหวะ กาวและศกยภาพของช มชน
ของตนและสามารถปรบใชนวตกรรมทไดมาจากการแลกเปลยนเรยนรจาก ชมชนอนไดอยางสรางสรรค และทสำคญกคอทามกลางการเรยนจากการ ปฏบตการจร งเหล าน ชาวชมชนไดรจกทองถนของตนเองมากข น “รจ ก สถานะและอตภาพลกษณะของสงคมตนทามกลางสงคมใหญ” รสก ภาคภ ม ใจในท องถ นของตนและม ความกระต อร อร นและจ ตสำน กท จะขยายการม ส วนร วมออกไปส ช มชนท องถ นพร อมๆก บการได ร จ ก เขาใจและเอออาทรตอเพอนชาวชมชนอน ท น าสนใจก ค อช มชนม ระบบว ธ ค ดและมองโลกแบบของตน ภาพรวมเมองนาอยในวธคดของชมชนไมไดแยกสวนออกเปนดานๆ แตมก จะค ดเป นองค รวมท ม หลายๆม ต บ รณาการซ อนก นอย ม ว ด / สถาบ น ศาสนาและว ฒนธรรมประเพณ เป นหล กและให ความสำค ญก บความ
ส มพ นธ ของคนในช มชนอย างส งกระบวนการพ ฒนาเม องท จะประสบ ความสำเรจจำตองคดถงประเดนเหลาน ย งม ข อส งเกตอ กว าคณะทำงานของสามช กให นำหน กก บความ สำเรจในรปแบบการจดและดำเนนการประชมของนกพฒนาวาทำใหการ แลกเปลยนถกเถยงในทประชมมประสทธภาพไดเนอหาและขอสรปอกทง การตดตามงานก ผลกดนใหงานกาวไปขางหนาแตเมอมองในแงของการ เร ยนร ท กระต นความค ดร เร มแกนนำล วนให ความสำค ญก บการด งาน แลกเปลยนทเปดโลกทศนใหพวกเขาได รเทาทนสถานการณ จรงของสงคม พรอมๆกบไดรจกสถานะของช มชนตนในทามกลางสงคมอน บทบาทของสตรในกระบวนการพฒนาเมองทสามชกเปนอกลกษณะ หน งท โดดเด นแกนนำท เป นผ หญ งอย ในแถวหน าของการข บเคล อน กระบวนการทนนพวกเธอมาจากหลากหลายอาชพและหลายวยทงทเปน จากตลาดสามช ก สวด ความผกพนทไมเคยหางหาย ..แมนจะรงเรองหรอซบเซา
คร อาจารยในโรงเรยนและสถาบนการศกษาและเปนขาราชการบำนาญ และแมบานพวกเธอจะเกาะต ดทกกจกรรม ไมวาจะเปนการไปดงานตาง พนท ใกลหรอไกลในทประชมบคลกลกษณะของพวกเธอททงกระตอรอรน ละเอยดใจเยนเขาใจและมความเหนอกเหนใจเพอนรวมงานทำใหการ ประชมมสสนไปพรอมๆ กบเปนการสรางสรรค และจากความส มพนธท พวกเธอม ก บเคร อข ายผ หญ งอ นของเม องเช นชมรมแอโรบ คทำให ก จกรรมหลายอย างเป นไปได โดยเฉพาะในการร บรองช มชนต างๆท มา ด งานพวกเธออย เบ องหล งการรวมพล งเร ยกร องและสน บสน นให นายก เทศมนตรลงรบสมครอกครงเพอสานตอโครงการฯนใหเปนผลสำเรจถงทสด ๒๐ พฤศจกายน ๒๕๕๒ สามชกตลาดรอยป
46 เรยน คณะกรรมการพฒนาตลาดสามชกเชงอนรกษ ผม พล . อ . ต . กำธน ส นธ วานนท พร อมคณะ ว . ป . อ . ร น 20 และ ครอบครวไดมาเยยมและไดรบทราบถงงานของคณะกรรมการทมงมนทำให สามชกเปนแหลงนาอย โดยพยายามทกวถทางอยางจรงจงและไมทอถอย จนประสบความสำเร จในการสร างความร วมม อร วมใจของช มชน ให ร ก และมจตสำนกในความเปน “สามชก” ซงเปนทนาสรรเสรญและชนชมเปน อนมาก อยากให คณะทำงานแห งน เป นแบบอย างให แก ชมชนอ นๆ ซงทำให เก ดความหว งว าสำน กของช มชนแห งน หากเจร ญกว างขวางออกไป จะชวยใหบานเมองของเรามนคงแขงแกรงเปนชาตไทยทมนคงถาวรตอไป ขางหนา ขอขอบคณทเชญมาชมและเรยนร ทำใหพวกเรามความหวงขนเปน อนมาก พล.อ.ต.กำธน สนธวานนท องคมนตร พรอมคณะ 15 สงหาคม 2548
47 ยนดทไดมาเยยมเยยนตลาดชมชนรอยปของอำเภอสามชกขอขอบ คณทกคนทใหการตอนรบดวยไมตรจตอนดงามจงขอใหรกษาชมชนและ วฒนธรรมทองถนทดนตลอดไป พล ต อ โกวท วฒนะ 23 มถนายน 2549 ร ส กด ใจมากท ได มาพบก บคณะดำเน นการอน ร กษ “ บ านสามช ก ” ซงจะเปนมรดกใหลกหลานไดไวศกษาตอไป รศ. ดร.ภญโญ สวรรณคร ศลปนแหงชาต ราชบณฑต 13 มนาคม 2549 การอน ร กษ บ านสามช กของคณะกรรมการเป นส งท น าช นชมมาก เพราะเป นการอน รกษ ประว ต ศาสตร ว ถ ชว ตของท องถ นสามช ก ซงจะนำ ความภาคภ มใจมาสคนทองถน รกทองถนไมละทงทองถน และชวยกน ทำความเจร ญใหถงลกหลาน คณหญงกลทรพย เกษแมนกจ อดตอธบดกรมศลปากร 19 กรกฎาคม 2549
48 จากผประสบภยสนาม ทบานพงเสยหายคณพอและญาตเสยชวต ช มชนล มสลายได มาเย อนสามช กร ส กได ในท นท ว าพวกเราจะกล บไป ฟนฟชมชนของตนเองใหมใหได พลงของชมชนสามชกชางมพลงมากมาย พวกเราได เห นพล งช มชนและนำม นกล บไปใช ฟ นฟ ช มชนหล งภ ยพ บ ต โดยอาศ ยพล งของช มชนขอบค ณสามช กท ร วมก นสร างส งด ๆให เป น บทเรยนในสงคมไทยไดเรยนรวถชมชนใหคงอยตลอดไป ขอบคณทใหโอกาส ไมตร จงไกรจกร 30 พฤศจกายน 2552 ผมรสกยนดทไดมโอกาสมาเยอนตลาดสามชกรอยป “ตลาดสามชก” ในวนน ผมขอใหชมชนอนรกษวถชวตไทยไวใหลกหลานเพ อใหเกดความ ภาคภมใจในความเปนไทยตลอดไป ดร.ปยะสวสด อมระนนทน รฐมนตรวาการกระทรวงพลงงาน 16 กมภาพนธ 2550
เมอปลายเดอนสงหาคม 2552 ทเพงผานมาน ยเนสโก (UNESCO) องค การศ กษาว ทยาศาสตร และว ฒนธรรมแห งสหประชาชาต ประกาศให ช มชนสามช กตลาดเก าร อยป ส พรรณบ ร ได ร บรางว ลระด บ “ ด ” ในการ ประกวดโครงการอน รกษมรดกทางวฒนธรรมในภมภาคเอเชยและแปซฟก ประจำป 2552 ถอเปนเร องน าชนชมย นด และนำความภาคภ มใจมาสไม เพยงแตชาวสามชกเทานน รวมถงประเทศไทยชาวไทยถ วนหนาดวย เขยนโดยดร ววฒนชยอตถากร วนศกรท 18 กนยายน 2009 เวลา 15:44 น.
50 ตลาดสามชกเรมเปนทรจกของผคนทชนชอบการทองเทยวเชงอนรกษ เม อ 4 – 5 ป ท ผ านมา ม ล กษณะเป นตลาดช มชนท องถ นห องแถวไม ไมมตกสงไมใชตลาดตดแอรมสงอำนวยความสะดวกและลานจอดรถด ๆ แบบหางใหญ หากแตสามชกเปนตลาดชาวบานเดนดนทจดวางสนคาแล ด สะอาดเป นระเบ ยบน าเด น ม ส นค าและอาหารพ นบ านอร อยหลาก หลายคณภาพด ราคายตธรรมเปนกนเองพอคาแมคายมแยมเชญชวน ให ซ อของแบบช มก อนชอบใจค อยซ อน บเป นการเร มต นต อนร บน กท อง เทยวทอบอนนาประทบใจทเดยวหากทานมโอกาสไปแวะเดนตลาดสามชก จะรวาตลาดแหงนมใชแคตลาดขายอาหารธรรมดา กวาจะมาเปนตลาดรอยปสามชกทควารางวลดดานอนรกษมรดกทาง วฒนธรรมไดในวนน หนงสอเรอง “ตลาดมชวต พพธภณฑมชวา” และ หน งส อเร อง “ ย านตลาดร อยป สามช กก บกลไกช มชนในม ต การ อนรกษ” ไดบอกเลาใหทราบวาตลาดสามชกกเชนเดยวกบตลาดชมชน ทพบเหนไดทวไปในแถบท ลมรมนำภาคกลางอ นๆ ทตองลมลกคลกคลาน ทยอยหายตายจากไปท ามกลางความเปล ยนแปลงอย างรวดเร วของการ สรางภาวะทนสมยแบบตะวนตกทเนนยำบรโภคนยมคนสามชกจงตองหน หน าเข าหาก นทบทวนทำแนวทางพ ฒนาช มชนก นใหม เพ อความอย รอด จนชมชนสามชกเขมแขงขนสามารถอนรกษวถชวตดงเดมของชมชนไวได ดวยความร วมมอรวมใจกนดำเน นการอย างแท จรงของประชาชนในช มชน ด วยความอ ตสาหะเพ ยรพยายามและการตระหน กถ งค ณค าท ด งามของ ช มชนจ กต องส บสานประสานพล งภายในและภายนอกหน วยงาน ท องถ นองค กรเอกชนน กว ชาการอ สระและผ เห นค ณค าการพ ฒนา ชมชนใหเขมแขงแนวยงยนมากกวาการเนนในเรองของวตถมากจนทำให ว ฒนธรรมและว ถ ช ว ตช มชนด อยค าส ญหายไป จนในท ส ดสามารถเปล ง อาน ภาพของพล งช มชนออกมาได ความส มพ นธ ของช มชนโดยผ าน
51 กจกรรมการพบปะพ ดค ยแลกเปล ยนความค ดเห น เก ดความแน นแฟ น จนชาวบานตระหนกถงความสำคญทจะตองมสวนรวมในการพยายามทำให ชมชนทพวกเขาอาศยอยดขนและรวมเผชญหนากบปญหาตางๆ รวมกน ในกระบวนการอนรกษพฒนาตลาดไดหลอหลอมการเมองภาคประชาชน ใหกบชาวสามชก แมจะมความขดแยงทมาจากการเปลยนแปลงฐานทางการเม องของ กล มข วอำนาจใหญ ตลาดสามช กเป นต วอย างท ด ของการสร างการเม อง ภาคประชาชนท นาศกษาเร ยนร ทำให ชมชนดำรงอย ไดในโลกสม ยใหมท เปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ตลาดสามชกถอเปน “ความสำเรจ” ในการ พฒนาอยางมสวนรวมของประชาชนถ อเปน “แบบอย าง” ของช มชนท “ พ ฒนาแบบย งย น ” ได สามช กได ร บการค ดเล อกจากสมาคมสถาปน ก สยามในพระบรมราช ปถ มภ ให ได ร บพระราชทานรางว ลอน ร กษ ศ ลปะ สถาปตยกรรมดเดนประเภทองคกรจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยาม บรมราชกมารป 2548 กระบวนการพ ฒนามลกษณะ “บนสลาง” ยงทำใหวธคดของชนชน ผ นำร ฐม กขาดลอยจากช มชนอ นหลากหลายอย างส นเช ง แม อ างว าม แนวทางเพอการอนรกษและฟนฟ แตกเปนคนละความหมายไมสอดคลอง ก บความค ดของชาวบ าน กรณ ช มชนสามช กตลาดร อยป เป นต วอย าง ร ปธรรมย นย นให เห นช ดเจน จากน ไปอนาคตการพ ฒนาฟ นฟ ช มชนเช ง อนรกษวฒนธรรมทองถนจะอยในมอองคการปกครองสวนทองถนตางๆ คนสามช กยงสามารถค ดคนฟนฟใหตลาดร อยปสามชกเปนสถานท ทองเทยวเชงอนรกษ ทสรางรายไดเขาพนท และอนรกษวฒนธรรมวถชวต ด งเด มของช มชนได อ กท งม ต การอน ร กษ และฟ นฟ ตลาดทำให ช มชน สามชกดำรงตวอยไดในโลกยคโลกาภวตนอยางมเกยรตและมศกดศร โดย ไมตองบดเบอนวถชวตประจำว นของชมชนคนสามชกและตลาดสามช ก
52 จงเปนชมชนทโดดเดนในจงหวดสพรรณบร ขอถอโอกาสน เชญชวนคนไทยไปเท ยวสามช ก “ ตลาดม ช ว ต ” และ สถานททองเทยวอนๆ ในประเทศดวย เปนการสงเสรมการทองเทยวภายใน ยามชาต เก ดว กฤต เศรษฐก จไทยไม ช วยไทยแล วใครจะมาช วยเรา จะเหนวาพลงชมชนชาวสามชกตอกยำประชาธปไตยของชมชนโดยชมชน เพอชมชนเปนตวแบบการพฒนา “ลางสบน” นอกจากการหาซออาหาร และขนมพนบานทอรอยหลากหลายราคาถกแลวทานยงจะไดชมบานเรอน ไม เก าๆท ต ดลวดลายไม ฉล ได บรรยากาศเก าๆอย างเพล ดเพล นเจร ญใจ และเจรญปญญา ขอแสดงความย นดกบชาวชมชนสามชกอกครงหนงสำหรบรางวล เกยรตยศระดบโลกจากยเนสโกสรางชอเสยงใหประเทศไทยในอนาคตเรา คงจะเหนชมชนทองถนเขมแขงเพอการทองเทยวทยงยนเพมมากขนเรอยๆ ตอไป
53 ขาวประชาสมพนธองคกรยเนสโก ชมชนสามชกและตลาดเการอยป ชนะรางวลอนรกษขององคกรยเนสโก กร งเทพฯ ,4 ก นยายน 2552- โครงการอน ร กษ ช มชน สามช กและตลาดเก าร อยป จ งหว ดส พรรณบ ร ชนะรางว ลด (AwordofMerit) จากการประกวดรางว ลเพ อการอน ร กษ มรดก ทางว ฒนธรรมในภ ม ภาคเอเช ยและแปซ ฟ คแห งองค การย เนสโก ประจำป 2552 คณะกรรมการผตดสนกลาวชนชมโครงการอนรกษชมชนสามชกและ ตลาดเการอยป จงหวดสพรรณบรวาแมครงหนงจะไดรบผลกระทบรนแรง จากภาวะถดถอยทางเศรษฐก จและสงคมแตทางชมชนสามชกและตลาด เการอยปกสามารถฟนตวขนมาไดสำเรจโดยผานวสยทศนอนกวางไกลและ ความรวมมออยางใกลชดของชมชนทองถนโครงการอน รกษดำเนนแบบ องค รวมซงรวมถ งมรดกทางสถาป ตยกรรมและมรดกท สบทอดต อกนมา ของศนยกลางการคาประวตศาสตรแหงนอกดวยทงนกอใหเกดความเขาใจ ทครอบคลมมากยงขนถงคณคาของสถานทแหงนในฐานะทเปนแหลงทมา ของมรดกทางว ฒนธรรมของช มชนนอกจากน ชมชนสามชกยงเปนแรง สำค ญในการผล กด นโครงการน ในท กระด บต งแต การกำหนดนโยบาย ไปจนถ งการร างแนวทางการออกแบบช มชนเม องการบ รณะอาคาร ประวตศาสตรทงสามหลงเปนพพธภณฑทมชวตและศนยกลางของละแวกน ไดทำใหเกดศนยรวมของอำเภอท เตมไปดวยตกแถวไม โครงการด งกลาว จะม ผลกระทบสำค ญในการสร างความตระหน กถ งการอน ร กษ มรดกใน UNESCO Bangkok Asia and Pacific Regional Bureau for Education ระด บรากหญ าท งย งเป นแบบอย างท สำค ญในการสร างแรงจ งใจให แก
54 ชมชนประวตศาสตรอนๆในประเทศไทยต อไป ในปนมโครงการอน รกษสงผลงานเข าประกวดท งสน 48 โครงการ จาก 14 ประเทศในภาคพ นเอเช ยและแปซ ฟ คซ งประกอบไปด วย โรงแรม อาคารสำน กงานสถาบ นทางว ฒนธรรมอาคารสถาบ น การศ กษาศาสนสถานอน สรณ สถานอาคารสาธารณะท พ กอาศ ย และช มชนเม อง SangiinDalaiMonastery ในโกบ ไอมคใต ประเทศมองโกเล ย ไดรบรางวลยอดเยยม (AwardofExcellence) จากโครงการประกวดน ผไดรบรางวลดเดน 3 รางวลไดแก M24MidgetSubmarineWreck ในนครซ ดน ย ประเทศออสเตรเล ย AliGoharHouse ในเม องฮ นซ า ประเทศปาก สถานและ HanokRegenneration ในเม องบ กชอน ประเทศเกาหลใต ในสวนของผไดรบรางวลด (AwardofMerit)4 รางวลไดแก HuaiHaiLu796 ในเม องเซ ยงไฮ ประเทศจ น YMCAStudent Branch ในนครบมไบประเทศอนเดย WaterworksBuiding ในเมอง โอคแลนด ประเทศนวซแลนด และชมชนสามชกตลาดเการอยป จงหวด ส พรรณบ ร ประเทศไทยด งท ได กล าวถ งก อนหน าน รางว ลชมเชย 4 รางวล (HonourableMention) ไดแก TheAcademyofVisualArts (FormerRoyalAirForceOfficeer’ Mess)attheHongKong BapsistUniversity ในเขตปกครองพเศษฮองกงประเทศจน Heritage BuildingsinCichengHistoricTown ในมณฑลเจอเจยงประเทศจน YWCALadyWillingdonHotel ในนครมมไบประเทศอนเดยและ TangFamilyChapel เมองฮอยอนประเทศเวยดนาม โครงการรางว ลเพอการอนรกษมรดกทางวฒนธรรมในภมภาคเอเชย และแปซฟคแหงองคการยเนสโกมจดประสงคหลกเพอยกยองบคคลและ องค กรภาคเอกชนหร อโครงการความร วมม อระหว างภาคร ฐและเอกชน ในการบ รณปฏ สงขรณ อาคารและส งก อสรางท เป นมรดกอ นทรงค ณค าใน ภมภาค
55 ท งน โครงการอน รกษ ท สงเข าประกวดเพ อเข าร บพ จารณารางว ลฯ จะต องม อาย มากกว า 50 ป ข นไปและแล วเสร จสมบ รณ ภายในระยะ เวลา 10 ป ท ผ านมานอกจากน จะต องม การเป ดใช อาคารน นๆมา แลวอยางนอยเปนระยะเวลาหนงปนบตงแตวนทประกาศประกวดรางว ล องค การย เนสโกเช อม นว าในการยกย องภาคเอกชนเร องการ บรณปฏสงขรณและปรบเปลยนโครงสรางทางประวตศาสตรจะเปนแรงผลก ดนใหเจาของอาคารรายอ นๆเรมดำเนนโครงการอนรกษภายในชมชนของ ตนเองไมวาจะเปนการกระทำโดยตวบคคลหรอการแสวงหาความรวมมอ ระหวางภาครฐและเอกชนตอไป ประเทศไทยไดสงโครงการอนรกษเขารวมการประกวดรางวลฯมาเปน ระยะเวลาตอเนองโดยนอกเหนอไปจากโครงการอนรกษชมชนสามชกและ ตลาดเการอยปนนโครงการอนรกษอนๆในประเทศไทย 6 โครงการกเคย ได ร บรางว ลจากองค การย เนสโกมาก อนหน าน ค อโครงการอน ร กษ ว ดปงสน กเม องลำปาง ( รางว ล AwardofMerit ป พ ศ .2551) โครงการอ มพวาช ยพ ฒนาน ร กษ รางว ลชมเชย ( รางว ล Honourable Mention ป พ.ศ.2551) สำนกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย จงหวด ฉะเช งเทรา ( รางว ล HonourableMention ป พ . ศ .2551) โครงการ อนรกษตำหนกใหญ วงเทวเวศน กรงเทพมหานคร (รางวล Honourable Mention ป พ ศ.2548) โครงการอนรกษพระราชวงเดมกรงเทพมหานคร (รางวล AwardofMerit ป พ.ศ.2547) และโครงการอนรกษวดสระทอง จงหวดขอนแกน (รางวล AwardofMerit ป พ.ศ.2545) สำหรบขอมลเพมเตมเรองการประกวดรางวลเพอการอนรกษมรดกทาง วฒนธรรมและรายช อโครงการผ ชนะรางว ลในป น สามารถด ได ท เว บไซต http://www.unescobkk.org/culture/heritageawards
56 ขอขอบคณ นกพฒนา : มณฑาอจฉรยะกล ทบทมแก วก ง สถาปน กช มชน : ชวนฐลวนเสง สกรนทร แซภ ณฐวฒ อศวโกวทวงศ มนตทว จระวฒนทว ทมงานมลนธเลก ประไพวรยะพนธ คณะคร ศาสตร อตสาหกรรมสถาบ นเทคโนโลย พระจอมเกล าเจ าค ณทหาร ลาดกระบง
