Mirjanka Aleksevska
VODI^
ZA
PRIMENA NA ZAKONOT ZA
VOLONTERSTVO
Mirjanka Aleksevska
VODI^
ZA PRIMENA NA ZAKONOT ZA VOLONTERSTVO
Izdava~ Evropski centar za neprofitno pravo, European Center for Not-for-Profit Law (ECNL) Apaczai Csere Janos u.17, 1st floor Budapest 1052, Hungary phone: (+361) 318 6923 / 483 1774 fax: (+361) 266 1479 www.ecnl.org Centar za institucionalen razvoj (CIRa) ul. „Dime Anicin” 9, 1000 Skopje, Makedonija tel: 02/3114-855; faks: 02/3214-132 e-mail: cira@cira.org.mk www.cira.org.mk Avtor: Mirjanka Aleksevska Lektura: Daniel Medaroski Grafi~ki dizajn: Koma lab. Ilustracii: Filip Trajkovski Skopje, 2008 godina Tira`: 1000
CIP - Katalogizacija vo publikacija Nacionalna i univerzitetska biblioteka “Sv. Kliment Ohridski”, Skopje 316.354-056.87:340.13(497.7) ALEKSEVSKA, Mirjanka Vodi~ za primena na zakonot za volonterstvo / Mirjanka Aleksevska. - Skopje : Centar za institucionalen razvoj - CIRa, 2008. - 20 str. : ilust. ; 20X20 sm ISBN 978-9989-2736-4-3 a) Volonterstvo - Zakonodavstvo - Makedonija - Vodi~i Cobiss.MK-ID 72021002
Copyright © 2008 Evropski centar za neprofitno pravo (European Center for Not-for-Profit Law - ECNL), Budimpe{ta. Site prava se zadr`ani.
CIVIL SOCIETY STRENGTHENING PROJECT In partnership with the Center for Institutional Development (CIRa), European Center for Not-for-Profit Law (ECNL) and Macedonian Institute for Media (MIM)
Ovaa publikacija be{e ovozmo`ena so poddr{ka od Institut za trajni zaednici (ITZ) preku fondovi na Agencijata na Soedinetite Amerikanski Dr`avi za me|unaroden razvoj (USAID). Mislewata {to se ovde izrazeni mu pripa|aat na avtorot i ne gi odrazuvaat stavovite na Institutot za trajni zaednici (ITZ), na Agencijata na Soedinetite Amerikanski Dr`avi za me|unaroden razvoj (USAID) na Evropskiot centar za neprofitno pravo ECNL (ECNL) ili na Centarot za institucionalen razvoj (CIRa). Isto taka, cpomnuvaweto trgovski marki ili komercijalni proizvodi ne pretstavuva poddr{ka ili preporaka za koristewe.
Po~ituvani ~itateli,
Zakonot da se vgradat odredbi koi gi izrazuvaat interesite na site zasegnati strani od edna strana i obezbeduvawe na negovata funkcionalnost, od druga strana.
Sobranieto na Republika Makedonija na 2 juli 2007 godina go donese Zakonot za volonterstvo i istiot e objaven vo „Slu`ben vesnik na Republika Makedonija” br. 85/2007. Doneseni se i podzakonskite akti so koi se doureduvaat pra{awata od Zakonot, i toa:
Imaj}i predvid deka postoeja nekolku inicijativi, pred sè od zdru`enija na gra|ani i od fondaciite za pravnoto ureduvawe na volonterstvoto, vo tekot na podgotovkata na Zakonot se organiziraa i rabotilnici na koi zdru`enijata i fondaciite imaa mo`nost da u~estvuvaat vo definiraweto na odredbite od Zakonot.
Pravilnik za formata i sodr`inata na volonter skata kni{ka, na~inot na nejzinoto izdavawe i zapi{uvawe na podatocite („Slu`ben vesnik na RM” br. 128/2007); Pravilnik za na~inot, postapkata i evidencijata za izdavawe soglasnost za volontirawe na stranski lica vo Republika Makedonija („Slu`ben vesnik na RM” br. 128/2007); i Pravilnik za vodewe na evidencijata na volon terskata rabota („Slu`ben vesnik na RM” br. 128/2007). Zakonot e podgotven vo po{iroko partnerstvo pome|u Ministerstvoto za trud i socijalna politika, Ministerstvoto za obrazovanie i nauka, Ministerstvoto za zdravstvo, Ministerstvoto za pravda, Ministerstvoto za vnatre{ni raboti, Ministerstvoto za finansii, Oddelenieto za sorabotka so nevladiniot sektor pri Generalniot sekretarijat na Vladata na Republika Makedonija, Sekretarijatot za evropski pra{awa, Agencijata za mladi i sport, Evropskiot centar za neprofitno pravo ECNL (ECNL) od Budimpe{ta, Centarot za institucionalen razvoj (CIRa), Mladinskiot kulturen centar vo Bitola (MKC), Gra|anskata asocijacija MOST, Zdru`enieto za emancipacija, soliradnost i ednakvost na `enite na RM (ESE) i brojni drugi zdru`enija i fondacii. Vklu~uvaweto na pove}e subjekti ovozmo`i vo
So donesuvaweto na Zakonot za volonterstvo se obezbedi pravno ureduvawe na volonterstvoto, se obezbedi soodvetna primena na drugite zakonski propisi, se nadminaa pre~kite i se sozdadoa uslovi za pottiknuvawe na volonterstvoto, a i mnogu bitno e toa {to volonterskiot trud }e bide prepoznatliv za licata koi sakaat da volontiraat i za po{irokata zaednica. Pokraj toa, so donesuvaweto na Zakonot, Vladata na Republika Makedonija ja ispolni prezemenata obvrska za polnopravno ~lenstvo vo EU, vo odgovorot na pra{alnikot na Evropskata komisija. Podgotovkata na ovoj vodi~ ima za cel na sega{nite i na idnite volonteri i organizatori na volonterskata aktivnost da im ja objasni sodr`inata na Zakonot, da se dade odgovor na naj~esto postavuvanite pra{awa vo vrska so dosega{nata primena na Zakonot, razjasnuvawa na odredeni dilemi, a so toa da se pomogne vo sproveduvaweto na Zakonot i toj da go pottikne i prepoznae volonterstvoto vo Republika Makedonija. MIRJANKA ALEKSEVSKA
[to sodr@i Zakonot za volonterstvo? So Zakonot za volonterstvo se uredeni organiziranite formi na volonterstvo, pri {to: definiran e poimot na volonterstvo; ureden e na~inot na vr{ewe na volonterstvoto, pokonkretno se utvrdeni pravata i obvrskite na volonterite i organizatorite na volonterskata aktivnost; definirani se elementite i sodr`inata na dogovorot za volon terstvo; propi{ana e obvrskata za vodewe evidencija na volontiraweto i obvrskata za izdavawe volonterska kni{ka; i propi{ani se prekr{o~ni odredbi za odgovornite lica kaj organizatorot i volonterot za nepo~ituvawe na odredbite od Zakonot i sl.
[to e volonterstvo? Vaka definiranata zakonska odredba na poimot gi opfa}a trite klu~ni principi na koi se osnova volonterstvoto, i toa: principot na dobrovolnost, principot na dejstuvawe vo korist na drugi lica (a ne za sebe) i principot na anga`man bez finansiski nadomest. Imeno, soglasno so vaka utvrdenata zakonska odredba zna~i deka volonterstvoto e dobrovolna aktivnost vrz osnova na slobodno izrazena `elba na fizi~ki lica da davaat uslugi, da vr{at odre dena aktivnost bez kakov bilo vid pari~en ili drug vid nadomest za vlo`eniot trud. Ova odredeno lice-volonter, na dobrovolna os nova bez kakva bilo zakonska obvrska, koe ima odredeni znaewa i ve{tini, mo`e da mu pomogne na drugo lice, da pomogne na grupa gra|ani, na organizacija, na institucija (pr. dr`ewe seminari za oddelni temi za koi postoi interes, pomo{ na stari lica vo domovi ili bolni, deca bez roditeli, pomo{ na bolni zgri`eni vo zdravst veni ustanovi, dr`ewe ~asovi za kompjuteri ili angliski jazik vo ramkite na programi na gra|anski organizacii, pomo{ vo u~ili{ta ili gradinki, pomo{ na odredeni institucii pri organizirawe odd elni manifestacii, kako {to se seminari ili rabotilnici, akcija za za{tita na `ivotnata sredina i okolina i sl.).
volonterstvo... Volonterstvo e dobrovol no davawe li~ni uslugi, zna ewa i ve{tini, ili vr{ewe drugi aktivnosti vo korist na drugi lica, organi ili organizacii i institucii, bez nadomest (~len 3, stav 1).
Volonterstvoto ne e aktivnost koja se obvrzuva so zakon, tuku se temeli na pricipot na do足 brovolnost. Principot na dobrovolnost ja pravi ovaa aktivnost razli~na od pripravnic足 ite, od probnata rabota i od sta`antite za koi postoi zakonska obvrska. Pripravnikot za vreme na pripravni~kiot sta` sklu~uva dogovor za vrabotuvawe. Dokolku volonterskiot sta` e uslov za polagawe stru~en ispit ili za samostojno vr{ewe dejnost, vo toj slu~aj se primenuvaat odredbite za pripravnik (~len 61 od Zakonot za rabotnite odnosi), a ne odredbite od ovoj zakon. Ureduvaweto na pra{aweto na volonterstvoto ne go ograni~uva vremenskiot period za vr{ewe na volonterskata aktivnost. Ova zna~i deka Zakonot dava mo`nost edno lice da volontira podolg vremenski period, na razli~ni mesta, a naedno i slobodno da gi defini足 raat uslovite vo dogovorot za volontirawe, kako i za prestanok na volontiraweto. So Zakonot ne se ograni~uva mo`nosta za volontirawe od slu~ajna priroda (pr., pomo{ vo slu~aj na poplava, po`ar, sobirawe hrana i sl.). Volontiraweto treba da se vr{i bez kakov bilo vid nadomest ili dobivka, so isklu~ok na tro{ocite koi mo`e da se nadomestat, vo vrska so hranata, prevozot do i od mestoto na volontirawe, tro{ocite za slu`beni patuvawa i tro{ocite za obuka. Ova zna~i deka volontiraweto mo`e da bide i bez nadomest na tro{ocite za hrana i prevoz, pod uslov dvete strani da se dogovorat.
Volonter e fizi~ko lice koe dava uslugi, ve{tini i znaewa vo korist na drugi lica, organi, organizacii ili institucii, na dobrovolna osnova i bez finansiska ili druga li~na dobivka (~len 4). Volonter mo`e da bide doma{no i stransko fizi~ko lice (~len 5, stav 1).
Koj mo@e da bide volonter? Sekoe fizi~ko lice, bez ralika na vozrasta, polot ili religiskata pripadnost, mo`e da volontira, volontiraweto e na dobrovolna osnova i bez finansiski ili kakov bilo vid nadomest. Volonter ne mo`e da bide pravno lice. Volonterot ima mo`nost na dobrovolna osnova da izbira i odlu~uva za toa dali }e volontira, vrz osnova na sloboden izbor }e dava uslugi i }e im pomaga na organi i institucii koi ne sozdavaat profit i dobivka. Seto toa }e go vr{i bez finansiski nadomest ili kakov bilo vid materijalna dobivka. So Zakonot samo se predvideni instituciite i organite kade mo`e da se volontira, a ne se ograni~eni vidovite uslugi i aktivnosti. Zakonot dava mo`nost i maloletno lice da mo`e da volontira, no isklu~ivo so pismena soglasnost na negovite roditeli ili starateli (~len 5, stav 2).
Uslovi i mo@nosti za volontirawe na stranski lica Stransko lice mo`e da volontira vo Republika Makedonija, vrz osnova na prethodno obezbedena soglasnost od Ministerstvoto za trud i socijalna politika i so reguliran prestoj vo Republika Makedonija (~len 8, stav 1). Organizatorot e dol`en vo rok od 60 dena od denot na izdavaweto soglasnost da go izvesti Ministerstvoto za trud i socijalna politika za po~etokot na volontiraweto na stranskoto lice (~len 8 stav 2). Na~inot i postapkata, kako i evidencijata za izdavawe na soglasnosta za volontirawe na stranski lica, pokonkretno se propi{ani so Pravilnikot za na~inot, postapkata i evidencijata za izdavawe na soglasnosta za volontirawe na stransko lice vo Republika Makedonija. Sekoe stransko lice koe saka da volontira vo Repub lika Makedonija najprvo treba da ima obezbedena so glasnost od Ministerstvoto za trud i socijalna poli tika. Soglasnosta se izdava vrz osnova na barawe od strana na organizatorot na volonterskata aktivnost (~len 2 od Pravilnikot). Kon baraweto, organizatorot na volonterskata ak tivnost, do Ministerstvoto za trud i socijalna poli tika, treba da ja dostavi i slednava dokumentacija: dogovor za volontirawe; programa za volontirawe; dokument, so koj se doka`uva identitetot na stranecot; izjava deka ne e kaznuvan za prekr{ok; kopija od upisot vo Centralniot registar na Republika Makedonija, odnosno nadle`niot sud na organizatorot na volonterskata aktivnost; visinata i na~inot na pokrivawe na patnite tro{oci i tro{ocite za prestoj na volonterot. Pri podnesuvawe na baraweto za volontirawe, licata koi prethodno volontirale vo Republika Makedonija treba da dostavat i izvestuvawe za prethodnite volon terski aktivnosti (~len 4 od Pravilnikot).
Vo rok od 60 dena od izdavaweto na volonterskata soglasnost, organizatorot na volon terskata aktivnost treba da go izvesti Ministerstvoto za trud i socijalna politika za po~etokot na volontiraweto (~len 8, stav 2 od Zakonot). Ova zna~i deka dokolku vo ovoj rok ne se dostavi izvestuvaweto za po~etokot na volontiraweto, soglasnosta ne e real izirana i stranskoto lice }e se izbri{e od evidencijata za izdadena soglasnost. Po obezbeduvaweto na soglasnosta, a zaradi regulirawe na prestojot vo RM po osnova na volonterstvo, stranskoto lice-volonter treba da podnese barawe do diplomatsko-konzu larnoto pretstavni{tvo na RM vo stranstvo vo dr`avata ~ij dr`avjanin e ili vo zemjata kade {to pretstojuva toj. Kon baraweto koe se dostavuva do diplomatsko-konzularnoto pretstavni{tvo, stranskoto lice treba da prilo`i i dogovor za volontirawe. Dozvolata za prestoj po osnova na volontirawe ja izdava Ministerstvoto za vnatre{ni raboti.
Imaj}i predvid deka edna od celite na Zakonot be{e da go promovira volonterstvoto kako op{testvenokorisna aktivnost od ~ii rezultati polza ima po{irokata zaednica, vo pogled na definirawe na organizatorite na volonterskata aktivnost, zapazeni se principite na neprofitnost, t.e. nedistribucijata na profit i javniot interes. Vo taa nasoka i Zakonot predviduva i dano~ni olesnuvawa na del od tro{o cite povrzani so volontiraweto koi voobi~aeno se voveduvaat kako poddr{ka na aktivnosti od neprofiten i javnokorisen karakter. Se
Koj mo@e da bide organizator na volonterska aktivnost?
Soglasno ~lenot 6, organizator na volonterska aktivnost mo`e da bide:
zdru`enie na gra|ani ili fondacija; verska zednica i religiozna grupa; javna ustanova; organite na dr`avnata vlast.
Organizatorot na volonterskata aktivnost ja utvrduva potrebata od anga`irawe volonteri, vidot na uslugite i na~inot i postapkata za obezbeduvawe na istite, vrz osnova na programa za volontirawe (~len 6, stav 2). So zakonot to~no se definirani subjektite kaj koi mo`e da se volon tira, a toa se samo pravni lica od neprofiten karakter i od javna korist koi ne sozdavaat profit ili dobivka. Zakonot ne propi{uva mo`nost za volontirawe kaj stopanskite subjekti i javnite pretpri jatija. Organizatorot na volonterskata aktivnost zadol`itelno treba da ima podgotveno programa za volontirawe i vo istata treba da se predvidi za koi aktivnosti se planira i postoi mo`nosta da se
anga`iraat volonteri, odnosno da se definira vidot na uslugite koi se saka da se dobijat od volonterite (pr. pomo{ na odredena grupa ili lica - stari, deca, pomo{ pri obezbeduvawe zdravstvena za{tita, dr`ewe ~asovi za kompjuteri i matematika, predavawa za odredeni bolesti ili ~asovi za odredeni aktivnosti vo gradinki, nekoi hu足 manitarni aktivnosti, za{tita na `ivotnata sredina) ili vo ramkite na koj proekt }e se anga`iraat volonteri i na~inot i postapkata za obezbeduvawe na volonterite (pr. preku sredstva za informirawe, dostavuvawe barawe do odredeni institucii - fakulteti ili nevla足 dini organizacii) i dr. Vo Vodi~ot se spomenati samo nekolku vi足 dovi volonterski uslugi, a vo praksata postojat mnogu pove}e. Potoa, vo zavisnost od uslovite i mo`nostite na organizatorot na volonterskata aktivnost vo odnos na prostorot i sredstvata, kako i od vidot na aktivnostite, organizatorot bi bilo dobro vo programata da go utvrdi i brojot na licata koi bi mo`ele da volontiraat. Zakonot ne propi{uva {to treba da sodr`i programata i ostava toa sekoja organizacija sama da go odredi. No, ovoj dokument }e bide od isklu~itelna va`nost za organizatorot pri inspekciska kontrola da potvrdi deka licata koi se anga`irani volontiraat, a ne vr{at rabota, odnosno ne zamenuvaat isprazneto rabotno mesto (~len 17). Poradi toa, se prepora~uva programata da bide podetalno utvrdena.
10
smeta{e deka volontiraweto koe e na dobrovolna osnova i bez nadomest ne treba da im dade pridones na stopanskite subjekti za zgolemuvawe na nivniot dohod i dobivka, a bez vlo`eniot trud da dobie odredena vrednost, odnosno da se plati. Volonterstvoto treba da pretstavuva aktivnost od interes za gra|anite i za dr`avata, koja treba da pridonese za podobruvawe na kvalitetot na `ivotot so aktivno vklu~uvawe na lu|eto vo op{testveniot `ivot. Od tie pri~ini i so Zakonot e ograni~ena mo`nosta za volontirawe vo stopanski subjekti koi vr{at stopanska dejnost i sozdavaat dohod i dobivka.
Koi se pravata na volonterot? Pravata na volonterite se definirani so ~lenot 10, spored koj volonterot ima pravo:
Bidej}i Zakonot ne pro pi{uva zadol`itelno po tpi{uvawe dogovor do odreden broj ~asovi na volontirawe, toj predviduva pravo volonterite (i so toa obvrska na organizatorot) da bidat informirani vo pismena forma, odnosno da bidat izvesteni za pravata i obvrskite i za drugi uslovi povrzani so volontiraweto, i toa pred da zapo~ne so volontiraweto. Definiraweto na pravata na volonterot za dvete strani odnapred }e pridonese za namaluvawe i otstranuvawe na mo`nite nesoglasuvawa koi bi mo`ele da nastanat vo tekot na volontiraweto. Dokolku prethodno se definirani negovite prava, odlukata za volontirawe e mnogu jasna i taa ne treba da sozdava odredeni problemi i nejasnotii vo tekot na volontiraweto.
vo pismena forma da go dobie opisot na pravata i obvrskite koi treba da gi ispolni i da bide zapoznaen so uslovite i opasnostite povrzani za vreme na volontiraweto, pred zapo~nuvawe na volontiraweto; da bide zapoznaen so op{tite akti na organizatorot na uslugite, odnosno na onie delovi koi se odnesuvaat na volonterskite uslugi, za koi e anga`iran; da koristi sredstva za za{tita pri rabota soglasno propisite za za{tita pri rabota; na obuka, dokolku istata e potrebna za obezbeduvawe na uslugata koja e predmet na dogovorot; na otsustvo za vreme na volontiraweto, ako za toa postojat opravdani pri~ini; na dneven odmor; da se konsultira i da bide informiran pri odlu~uvawe za na~inot na davawe na uslugite; na nadomest na odnapred dogovorenite tro{oci povrzani so volonterstvoto (tro{oci za hrana, tro{oci za prevoz do i od mestoto na volontirawe, tro{oci za slu`beni patuvawa i tro{oci za obuka); i na za{tita na privatnosta i li~nite podatoci. Volonter - stransko fizi~ko lice, pokraj pravata od stavot 1 na ovoj ~len, ima pravo i na tro{oci za prestoj, zdravstveno osiguruvawe i povratni patni tro{oci (stav 3 ~len 10). Iako volontiraweto e na dobrovolna osnova, sekoj volonter pred zapo~nuvawe so volontiraweto treba da bide zapoznaen so svoite prava za vreme na volontiraweto. Zakonot dava mo`nost, odnosno predviduva na volonterot da mu se nadomestat odredeni tro{oci koi nastanale vo tekot na davaweto na volonterskite uslugi, i toa tro{ocite vo vrska so hrana, prevozot do
11
i od mestoto na volontirawe, tro{ocite za slu`beni patuvawa i tro{ocite za obuka, pod uslov prethodno da ima dogovor za ovie ili del od ovie tro{oci. Zakonot ostava prostor volon terot i organizatorot sami da re{at dali }e bidat pokrieni nekoi od gorespomenatite tro{oci. No, za toa mora odnapred da se dogovorat i dokolku se dogovorat tro{ocite da bidat pokri eni, toga{ organizatorot mora da gi pokrie istite (~len 13). [to se odnesuva do visinata na tro{ocite koi mo`e da se nado mestuvaat, taa mo`e da bide do iznosot koja se isplatuva kako na vrabotenite kaj organizatorot. Isto taka, ovie tro{oci, dokolku se utvrdeni vo dogovorot za volontirawe i se napraveni za vreme na davaweto na uslugite, istite se oslobodeni od person alniot danok na dohod soglasno ~len 1 od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na ~lenot 6 od Zakonot za personalen danok na dohod („Sl. vesnik na RM” br. 160/2007). Dokolku tro{ocite ne se utvrdeni vo dogovorot, istite ne podle`at na dano~ni oslo boduvawa, soglasno navedenata zakonska odredba. So sklu~uvawe na dogovorot za volontirawe ne se gubat pravata po osnov na nevrabotenost, soglasno so propisite za vrabotuvawe i osiguruvawe vo slu~aj na nevrabotenost (~len 18). Ova zna~i deka lice koe volontira i e nevraboteno, a koe prethodno se steknalo so odredeni prava i gi ostvaruva istite po osnova na nevrabotenost (zdravstveno osiguruvawe po osnova na nevrabotenost, pari~en nadomest, pridones za penzisko i invalidsko osiguruvawe) vo isto vreme mo`e da volontira, a i da gi koristi steknatite prava po osnova na nevrabotenost. Zna~i, ova lice i za vreme na volontiraweto mo`e da go zadr`i statusot na nevraboteno lice i ne gi gubi steknatite prava.
12
Koi se obvrskite na volonterot? Pokraj pravata, volonterot ima i obvrski koi se definirani so ~lenot 11, i toa da: go izvesti organizatorot na volonterstvoto za bolesta ili za drugi pri~ini za nemo`nosta za davawe na uslugite; dava usluga soglasno so zakon, so dogovorot za volonterstvo i so op{tite akti na organizatorot na volonterstvoto so koi e zapoznaen prethodno; dava usluga li~no i neposredno; u~estvuva vo obuka, so cel da se obezbedi kvalitetot na davaweto na uslugata; gi ~uva doverlivite podatoci, odnosno klasificiranite informacii na organizatorot na volonterskata rabota, so koi e zapoznaen pred davaweto na uslugata; i go izvesti organizatorot na volonterskata rabota za {tetnite posledici za koi e zapoznaen koi{to mo`at da nastanat za organizatorot i za samiot sebe ili za treti lica.
So ~lenot 6 od Zakonot za izmenite i dopolnuvawata na Zakonot za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe („Sl. vesnik na RM” br. 153/2007), se predviduva, kako i za drugite lica, i volonterot da mo`e da se stekne so pravo na invalidska penzija i telesno o{tetuvawe za povreda koja nastanala za vreme na volontiraweto. I ova pravo volonterot mo`e da go ostvari ako prethodno taka se dogovorile stranite i toa pretstavuva eden od elementite na dogovorot. Vo
Koi se obvrskite na organizatorot na volonterskata aktivnost? Organizatorot na volonterskata rabota, soglasno ~lenot 13, e dol`en da: obezbedi uslovi za vr{ewe na volonterskata rabota sogla sno Zakonot i dogovorot za volonterska rabota; mu izdade na volonterot volonterska kni{ka za volonte rskata rabota i vo istata da gi navede podatocite propi{a ni so ovoj zakon; obezbedi materijali i sredstva za vr{ewe na volonterskata rabota; obezbedi navremena isplata na odnapred dogovorenite tro{oci;
13
obezbedi tajnost na podatocite i za{ti ta na privatnosta; obezbedi drugi uslovi propi{ani so ovoj zakon ili za koi me|usebno se dogovorile tie; i obezbedi osiguruvawe od profes ionalni bolesti i povreda na ra bota za vreme na volontiraweto, soglasno propisite za penziskoto i invalidskoto osiguruvawe i propisite za zdravstvenoto osiguruvawe, dokolku e dogovoreno taka.
ovoj slu~aj, organizatorot na volontiraweto za toj period treba da pla}a pridones za invalidsko osiguruvawe vo slu~aj na povreda za vreme na volontiraweto vo iznos od 4 % od prose~nata mese~na neto-plata vo dr`avata isplatena za prethodniot mesec. Pr., iznosot koj treba da go plati rabotodava~ot za mesec dekemvri 2007 godina iznesuva 613 denari (prose~nata mese~na neto-plata po rabotnik vo dr`avata za mesec noemvri spored podatocite na Dr`avniot zavod za statistika iznesuva 15.320 denari H 4 %=612 denari).
Zakonot dava mo`nost volonterot da se stekne i so pravo na osiguruvawe od profesionalni bolesti soglasno propisite za zdravstvena za{tita, dokolku taka se dogovorat stranite, no vo isto vreme organizatorot na volonterskata aktivnost treba da pla}a pridones za profesionalno zaboluvawe vo iznos od 0,5 % na osnovicata koja se primenuva za pridonesot na zdravstveno osiguruvawe. Pr., za mesec dekemvri 2008 godina iznosot bi iznesuval 38 denari (15.320 H 50 % = 7660 denari najniska osnovica za pridones za zdravstveno osiguruvawe; 7660 H 0,5 % = 38 denari). Navedenite iznosi se promenlivi i zavisat od iznosot na prose~nata mese~na netoplata po vraboten vo dr`avata.
14
Dogovor za volontirawe Dogovorot za volontirawe, soglasno ~len 14 od Zakonot, e zadol`itelna obvrska za: volontirawe koe trae pove}e od 40 ~asa vo tekot na mesecot; i site stranski volonteri, bez ogled na vremetra eweto na volontiraweto. Zakonot dava mo`nost dogovor za volontirawe so doma{ni fizi~ki lica da se sklu~uva i vo slu~aite koga volontiraweto trae pomalku od 40 ~asa vo tekot na mesecot. Dogovorot go sklu~uva organizatorot na volonterskata aktivnost i volonterot. Dogovor za volontirawe so maloletno fizi~ko lice mo`e da se sklu~i samo so pismena soglasnost na negovite roditeli ili starateli. Dogovorot za volontirawe treba da gi sodr`i slednive elementi:
1. Dogovorni strani: organizator na volonterskata rabota (naziv i sedi{te);
volonter (ime i prezime, adresa na `iveali{te to, odnosno na prestojuvali{teto);
2. Predmet na dogovorot; 3. Mesto na volontiraweto i vremetraewe na volontiraweto, a dokolku ne postoi postojano mesto, toga{ se naveduvaat samo mestata kade {to se davaat uslugite;
4. Volonterski aktivnosti ili uslugi koi se obezbeduvaat;
5. Posebni prava i obvrski; 6. Na~in na osiguruvawe za vreme na volontiraweto pri doa|awe i vra}awe do mestoto na volontiraweto i drugite aktivnosti predvideni za vreme na volontiraweto;
7. Odnapred dogovoreni tro{ocite za volontiraweto i na~inot na nadomest na istite;
8. Na~in na prestanok i raskinuvawe na dogovorot za volontirawe; i
9. Datum i mesto na sklu~uvawe na dogovorot.
15
Odnosot pome|u volonterite i organizatorite se regu lira so dogovor za volonterstvo. So potpi{uvawe dogovor za volonterstvo i definirawe na negovata sodr`ina se pravi jasna razlika pome|u raboten od nos i volonterska aktivnost. Vo dogovorot za volon tirawe isto taka bitno e da se navedat i tro{ocite za volontirawe, za koi se odnapred dogovoreni stran ite za da mo`e da podle`at na dano~nite olesnuvawa predvideni vo ~lenot 1 od Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na ~lenot 6 od Zakonot za personalen danok na dohod („Sl. vesnik na RM” br. 160/2007). Zakonot sodr`i i prekr{o~ni odredbi i dokolku istite ne se po~ituvaat, organizatorot ili volon terot treba da platat opredelen iznos za storeniot prekr{ok (~lenovi 22, 23 i 24). Pr., dokolku vo do govorot za volontirawe e predvideno za vreme na volontiraweto na volonterot da mu se nadomestuvaat patnite tro{oci, a organizatorot ne se pridr`uva kon istite, odnosno ne izvr{i navremena isplata, vo toj slu~aj kaznata, soglasno Zakonot, se dvi`i od 500 do 1.000 evra vo denarska protivvrednost. Vo vakov slu~aj volonterot mo`e da go raskine dogovorot za volontirawe.
Evidencija na volontiraweto Organizatorot na volonterskata aktivnost dol`en e da vodi evidencija za volontiraweto za site volonteri (~len 19, stav 1 od Zakonot). Na~inot na vodewe na evidencijata e propi{an so poseben pravilnik so koj se predviduva vo evidencijata koja ja vodi organizatorot zadol`itelno da se vnesuvaat slednite podatoci: reden broj; li~nite podatoci na volonterot (ime i prezime,
16
mati~en broj, mesto na `iveewe, odnosno mesto na prestojuvali{te); broj na dogovorot sklu~en so doma{no fizi~ko lice; broj na dogovorot sklu~en so stransko fizi~ko lice; pismen dokument potpi{an od dvete strani vo koj se utvrdeni pravata i obvrskite na volonterot i organizatorot na volonterskata rabota za volonterite za koi ne e sklu~en pismen dogo vor; vremetraewe na volontiraweto; vremetraewe na volonterskite ~asovi vo tekot na mesecot; vid i vremetraewe na obukata koja ja imal volon terot za vreme na volontiraweto; i potpis na volonterot i liceto ovlasteno za zasta puvawe i pe~at.
Vodeweto na evidencijata e od posebno zna~ewe i za volonterot i za organizatorot i istata treba da slu`i kao izvor na podatoci koi se vnesuvaat vo volonterskata kni{ka.
Volonterska kni[ka Formata i sodr`inata na volonterskata kni{ka, soglasno Zakonot, ja propi{uva ministerot za trud i socijalna politika so Pravilnikot za formata i sodr`inata na volonterskata kni{ka, na~inot na nejzinoto izdavawe i zapi{uvawe na podatocite („Slu`ben vesnik na RM” br. 128/2007). Istata e otpe ~atena i sekoj volonter mo`e da ja obezbedi od Ministerstvoto za trud i socijalna politika, odnosno podra~nite slu`bi na Ministerstvoto za trud i socijalna politika. Podatocite vo volonterskata kni{ka se vpi{uvaat od organizatorot na volonterskata ak-
Volonterska kni[ka........
tivnost vrz osnova na evidencijata koja ja vodi toj.
Zakonot ne sodr`i odredbi so koi se upatuva na retroaktivna va`nost na istiot, odnosno izdavawe volonterski kni{ki pred donesuvawe na Zakonot. Poradi ova, se smeta deka toj ne treba da va`i retroaktivno, odnosno da se izdavaat volonterski kni{ki za volonterska aktivnost za period vo koj ne postoelo zakonsko ureduvawe na ova pra{awe. Podatocite koi treba da se vnesuvaat vo volonterskata kni{ka se vrz osnova na evidencija koja treba da ja vodi oraganizatorot na volonterkata aktivnost. Po donesuvaweto na Zakonot, propi{an e i na~inot na vodewe na evidencijata so Pravilnikot za na~inot na vodewe na evidencijata na volontiraweto („Sl. vesnik na RM“ br. 128/07). Po donesuvawe na Zakonot i na Pravilnikot, organizatorot ima obvrska da vodi evidencija so to~no utvrdeni podatoci koi potoa treba da gi zapi{e vo volonterskata kni{ka. Pred donesuvaweto na Zakonot i na Pravilnikot, organizatorot nemal obvrska za vodewe evidencija i ne mo`e so sigurnost da se smeta deka se vneseni to~ni podatoci.
Kni{kata sodr`i 20 stranici i na sekoja stranica to~no se navedeni po datocite koi treba da se vpi{at (~len 3 od Pravilnikot). Generalnite po datoci za volonterot e predvideno da se vpi{uvaat na tretata stranica, i toa: ime i prezime; mati~en broj na liceto; den mesec i godina na ra|awe na liceto; mesto, op{tina i dr`ava na ra|awe; adresa i mesto na `iveewe; dr`avjanstvo i potpis na volonterot.
Pri prijavuvaweto na volonterot za vrabotuvawe istiot mo`e da ja prilo`i i volonterskata kni{ka, od koja rabotodava~ot mo`e da dobie informacii za volonterot za steknatite znaewa, ve{tini, obuki i sl.. Zakonot ne sodr`i odredbi so koi e predvideno volonterskoto iskustvo da se smeta kako rabotno iskustvo. [to treba da se smeta za rabotno iskustvo,
Site podatoci koi se zapi{uvaat vo volonterskata kni{ka treba da se zapi{uvaat so mastilo i pe~atni bukvi (~len 5 od Pravilnikot). So ~lenot 5 od Pravilnikot se dava mo`nost dokolku se napravi gre{ka pri vnesuvawe na podatocite, istite da se precrtaat.
Podatocite za volontiraweto treba da se vpi{uvaat vo rubrikite od ~etvrtata do sedumnaesettata stranica, i toa: na ziv i sedi{te na organizatorot; vid na aktivnosta na volonterot; vid na obu kata; vremetraewe na volontiraweto, kako i pe~at i potpis. Dokolku odredeni podatoci se bit ni, a za toa ne e predvideno mesto za vpi{uvawe soglasno propi{anite rubriki, istite mo`e da se vpi{at na stranicata 18 od volonterskata kni{ka.
17
Odgovornost vo slu^aj na [teta
Zakonot predviduva i nadomest na {teta od strana na volonterot na organizatorot na volonterskata aktivnost, ili na treti lica, dokolku istata se napravi namerno ili od krajno nevnimanie, kako i nadomest na {teta od strana na organizatorot na volonterskata aktivnost na volonterot. Pritoa, Zakonot ne go propi{uva na~inot na nadomest na {tetata, tuku upatuva na Zakonot za obligaciski odnosi (~len 12 od Zakonot).
18
Volonterska kni[ka..... e predmet i sodr`ina na zakonskite propisi ili akti na konkretnite dejnosti. Rabotnoto iskustvo e obvrska koja proizleguva od Zakonot za rabotnite odnosi i istite se razli~ni od volonterskite obvrski i zatoa treba da postoi razlika pome|u niv. Sepak, sekoj rabotodavec e sloboden sam da oceni dali i kolku }e go zeme predvid volonterskoto iskustvo kako faktor vo procesot na vrabotuvaweto.
Korisni kontakti: Vo Republika Makedonija postojat nekolku volonterski centri i volonterski infoto~ki kade mo`e da javite dokolku ste zainteresirani da volontirate i imate pra{awa okolu mo`nostite za volontirawe i za va{ite prava. Nekoi od niv se navedeni podolu vo ovaa publikacija, no postojat mnogu drugi zdru`enija i fondacii, kako i javni ustanovi koi vo svoite aktivnosti gi vklu~uvaat i volonterite kade mo`ete da se javite.
VOLONTERSKI CENTAR NA MAKEDONIJA Mladinski kulturen centar - Bitola ul. „Car Samuil“ 29 Bitola 7000 Makedonija tel.: 047/233-020 faks: 047/203-925 e-mail: mkcbt@mt.net.mk web: www.mkcbt.org.mk
VOLONTERSKI INFOTO^KI Mladinski sovet - Ohrid bul. „Turisti~ka“ JP Komunalec Ohrid 6000 Makedonija tel.: 046/252-925 e-mail: mladinskisovet_oh@yahoo.com web: www.mso.org.mk
SPPMD - Kavadarci ul. „Bra}a Haxi Tefovi“ 28 Kavadarci 1430 Makedonija tel.: 043/412-947 faks: 043/410-408 e-mail: vavilon@sppmd.org.mk web: www.sppmd.org.mk
19
Tolerantna mladina - Debar ul. „8 Septemvri“ b.b. Debar 1250 Makedonija tel.: 046/835-132 faks: 046/835-106 e-mail: rinitolerante@hotmail.com
Mladinska alijansa - Tetovo ul. „Radovan Coni}“ 6 Tetovo 1200 Makedonija tel.: 044/338-884 faks: 044/332-877 e-mail: mladinskaalijansa@yahoo.com
Mladinski edukativen centar - Del~evo ul. „M. M. Brico“ 17 Del~evo 2320 Makedonija tel.: 033/413-355 e-mail: mec.delcevo@gmail.com
Dokolku vi se potrebni pove}e informacii okolu sproveduvaweto na Zakonot, mo`ete da se obratite do:
Centarot za institucionalen razvoj (CIRa) ul. „Dime Anicin” 9 1000 Skopje, Makedonija tel: 02/3114-855 faks: 02/3214-132 e-mail: cira@cira.org.mk www.cira.org.mk
20
21
22