z
Wolontariuj się! Biuletyn wolontariuszy Banków Żywności
1,2,3... START!!!
nr 1 3/20134/2013
z
aPoznajmy się!
Magdalena NIEDŹWIEDZKA
Dariusz DĄBROWSKI zaPoznajmy się!
Przez 8 godzin dziennie jestem redaktorem w wydawnictwie edukacyjnym. Nie straszne są mi przecinki, literówki i wielogodzinne czytanie tekstów. Zgłosiłam się do wolontariatu po obejrzeniu spotu telewizyjnego emitowanego jakiś czas temu. Zauważyłam, że w ofertach wolontariatu jest ogłoszenie dotyczące mojej profesji. Postanowiłam zatem połączyć wiedzę i doświadczenie redakcyjne z pracą w wolontariacie. Rozpoczęłam przygodę z niesamowitą grupą osób. I tak oto powstał biuletyn internetowy, który tworzymy z myślą o Was. Jeśli nie wiesz, czy się zgłosić, spróbuj! Nic nie tracisz, a możesz wiele zyskać. Praca z niesamowitymi ludźmi pełnymi zapału i pozytywnej energii. Uwaga! Zarażenie pasją możliwe już od pierwszego spotkania.
Małgorzata SIUDY zAktualizuj się! Jestem studentką trzeciego roku psychologii. W przyszłości chciałabym zostać psychoterapeutką. Od paru miesięcy jestem także wolontariuszką Federacji Polskich Banków Żywności. Przygodę z wolontariatem zaczęłam od poszukiwania miejsca, w którym mogłabym po prostu pomagać innym.
zWolontariuj się! Jestem absolwentem socjologii i komunikacji społecznej. Na co dzień pracuję w Centrum Komunikacji Społecznej oraz doskonalę swoje umiejętności. Wolontarystycznie udzielałem się już w szkole, biorąc udział w akcjach Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, a z racji znajomości języka włoskiego wspomagałem w obsłudze gości ze słonecznej Italii.
A n e t a BIEGNIEWSKA zArchiwum! Jestem absolwentką Technologii Żywności i Żywienia Człowieka na SGGW. Na co dzień studiuję zarządzanie, uczęszczam na praktyki oraz staram się działać w organizacji studenckiej. Do Federacji przyszłam w wakacje z niesprecyzowanym planem działania – chciałam być wolontariuszką i znalazłam dla siebie odpowiednie zadania, a ich realizacja dostarczyła mi dużo satysfakcji. Poznałam ciekawych ludzi, którzy wiedzą, że przez wolontariat rozwijamy również siebie, nabywamy nowych umiejętności, a przy tym pomagamy innym.
Bartosz OPAŚNIK grafika i skład
Marta TROĆ zaInspiruj się! Jestem absolwentką psychologii i dietetyki. Na co dzień zajmuję się koordynowaniem różnego rodzaju projektów w organizacjach pozarządowych. Jako wolontariuszka zaczęłam działać już w szkole, włączając się w akcje WOŚP oraz prowadząc zajęcia dla dzieciaków z domu dziecka. Od tamtej pory wolontariat jest nieodłączną częścią mojego życia.
Mam do dyspozycji nieproporcjonalną ilość czasu w stosunku do pomysłów, które kłębią się w mojej głowie. Na co dzień zajmuję się edukacją przez małe „e”, bowiem jest to edukacja e-learningowa. Federację Polskich Banków Żywności wybrałem świadomie, ponieważ bliska jest mi filozofia 3R (reduce, reuse, recycle) i chciałbym, aby problem niedożywienia spadł do minimum. Obecność w Federacji to naturalna konsekwencja mojej działalności wolontariackiej, którą zacząłem jeszcze w szkole podstawowej (PCK, WOŚP, zbiórki dla schronisk). Czym jest dla mnie wolontariat? Połową mojego dotychczasowego życia!
2
z
Aktualizuj się!
Małgorzata SIUDY Na Federację Polskich Banków Żywności natrafiłam przez przypadek i jakoś się to rozkręciło. Dzięki temu doświadczeniu poznałam dużo pozytywnie zakręconych ludzi, którzy tak jak ja chętnie robią coś dla innych zupełnie bezinteresownie. W dziale zAktualizuj się będę przedstawiała ciekawe wydarzenia i inicjatywy z kraju i ze świata.
Warszawa
Kraków
I edycja „Jeść lepiej – żyć lepiej”
„Przyszłość naszych dzieci” – debata wokół problemów niedożywienia i niewłaściwego odżywiania
Od października 2012 r. do stycznia 2013 r. zorganizowano projekt w Szkole Podstawowej nr 81, który miał za zadanie dostarczyć uczniom tej szkoły wiedzę z zakresu: działalności Banków Żywności, zdrowego odżywiania oraz przeciwdziałania marnowaniu jedzenia. Spotkania były prowadzone przez przeszkolonych wolontariuszy lokalnego Banku Żywności. Udało się stworzyć 40 scenariuszy lekcji oraz zorganizować 80 godzin zajęć, w których wzięło udział ponad 200 uczniów i 30 wolontariuszy.
11 grudnia 2012 r. zorganizowano konferencję poświęconą współczesnym problemom związanym z jakością żywienia dzieci i młodzieży w ramach projektu „Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu dzieci i młodzieży – Historia bez głodu”. Debata była skierowana do przedstawicieli instytucji (samorządów lokalnych, w szczególności ośrodków pomocy społecznej, szkół) oraz organizacji pozarządowych zajmujących się rozwiązywaniem problemów niedożywienia dzieci i młodzieży w województwie małopolskim.
Lublin
Chojnice
Event FreeeArt w trakcie „Świątecznej Zbiórki Żywności”
W Chojnicach zorganizowano lokalny konkurs kulinarny dla wszystkich uczniów IV klasy szkoły podstawowej. Polegał on na stworzeniu ciekawego przepisu, w którego składzie miały być owoce i warzywa, i wysłaniu go do Banku Żywności do 9 listopada 2012 r. Miesiąc później ogłoszono pięciu zwycięzców, którzy otrzymali nagrody, a także mieli okazje 12 grudnia 2012 r. przygotowywać swoje zwycięskie potrawy wraz z pomocą rodziców.
Wszystkie Banki Żywności brały udział w „Świątecznej Zbiórce Żywności” w daniach 7–9 grudnia 2012 r. Jednak w Lublinie powstał pomysł zorganizowania eventu, który miał za zadanie wspomóc akcję zbiórki żywności. Impreza współtworzona przez agencję eventową FreeeArt odbyła się 8 grudnia 2012 r. w Lublinie w pasażu Tesco w godzinach 10.00–17.00. Od samego rana było dużo atrakcji, w tym pokazów tanecznych i sztuk walki, przeplatanych świątecznym karaoke i konkursami dla dzieci z nagrodami od FreeeArt. W nagłośnieniu wydarzenia pomogła lokalna telewizja TVP Lublin, co miejmy nadzieję przełożyło się na jeszcze większą ilość produktów przekazywanych dla potrzebujących.
32
z
aInspiruj się!
Marta TROĆ Zaczęłam działać w Bankach Żywności, bo wkurza mnie, że w tym samym czasie jedni wyrzucają jedzenie, a inni nie mają co jeść. Wolontariat to dla mnie sposób na spożytkowanie nieprzeciętnego poziomu energii i realizację pomysłów, które nieraz wydają się nierealne.
Wolontariat – o tych, którym się chce Szukając informacji do napisania tego artykułu natknęłam się w sieci na wypowiedź jednej z wolontariuszek EVS (European Voluntary Service), która zapytana, czym jest dla niej wolontariat, powiedziała: „Trudno określić w słowach, jak to jest – trzeba to przeżyć!1”. Chociaż w zupełności się z nią zgadzam – opisanie idei wolontariatu bez utraty jej sedna nie jest łatwe – to myślę, że warto próbować, aby zachęcić tych, którzy ciągle się wahają.
Nie jestem zwolenniczką namawiania do wolontariatu na siłę. Przekonywanie ludzi, że zdobyte doświadczenie na pewno pomoże im w budowaniu kariery zawodowej, czy używanie argumentu, że to najlepszy sposób na podróżowanie lub spędzanie wolnego czasu, może być skuteczne, ale nie buduje dobrej motywacji. Mimo, że wolontariat z pewnością niesie ze sobą te korzyści, to wpływ, jaki wywiera na życie wolontariuszy jest o wiele większy i bardziej złożony. Z rozmów, które przeprowadziłam z wolontariuszami angażującymi się w różnego rodzaju aktywności, jasno wynika, że jest jedna rzecz, wspólna dla nas wszystkich. Chodzi o fakt, że wolontariuszom po
prostu się chce. Chce nam się wstać wcześniej niż zwykle, żeby poprowadzić zajęcia edukacyjne dla dzieci, chce nam się spędzić kilka godzin w archiwum, porządkując dokumentację muzeum. Chce nam się sortować żywność w magazynie Banku Żywności czy malować płot gminnej szkoły. Chce nam się poświęcić swój czas i energię na coś, co uważamy za ważne i potrzebne. Taką chęć działania trudno w sobie sztucznie wytworzyć, więc motywacja wolontariuszy, chociaż zależy od każdego indywidualnie, zwykle jest bardzo wewnętrzna.
Większość ludzi wskazuje na zainteresowanie tematem czy czerpanie przyjemności z danej aktywności2. Nic więc dziwnego, że w wolontariat sportowy angażują się na ogół fani poszczególnych dyscyplin, a w pracę w świetlicach środowiskowych
1
Sandra Skwierawska, Wolontariuszka – wypowiedź z publikacji „Wolontariat zmienia nas. Czyli jak zostać Europejskim Wolontariuszem” – badanie poświęcone różnorodnym formom i wartościom wolontariatu 2
Badanie „Wolontariat, filantropia, 1%”
4
z
aInspiruj się!
Chce nam się poświęcić swój czas i energię na coś, co uważamy za ważne i potrzebne.
ludzie, którym praca z dziećmi daje najwięcej satysfakcji. Brak wynagrodzenia materialnego nie znaczy, że wolontariusze nie mają swoich oczekiwań względem zadań czy projektów, w których działają. Wolontariat to więcej niż tylko robienie czegoś za darmo. Ko r z y ś c i , k t ó r e w y m i e n i a l i wolontariusze, przedstawia poniższy schemat.
Wo l o n t a r i a t d a j e w a c h l a r z możliwości. Możesz działać lokalnie, na poziomie swojej d z i e l n i c y c z y g m i n y, a l b o globalnie, wyjeżdżając na wolontariat zagraniczny, bądź angażując się w e-wolontariat. Istnieje wolontariat akcyjny, związany z konkretnym wydarzeniem (np.: festiwal filmowy, zbiórka żywności) i stały, gdzie
możesz działać przez dłuższy czas. Istnieje wolontariat młodzieżowy, seniorów oraz pracowniczy. Możliwości jest naprawdę wiele. Wystarczy tylko… chcieć! Podsumowując, chciałabym znów p os ł u ży ć s i ę g ł os e m je d n e j z wolontariuszek EVS3: Wyjeżdżając na EVS, przekroczyłam nie tylko granice państwa, nie tylko granice Unii Europejskiej (…) Przekroczyłam przede wszystkim ograniczające mnie bariery. Zrobiłam coś, czego przede mną nie zrobił żaden z moich znajomych ze szkoły czy podwórka. Zrobiłam to, o czym marzyłam, czego zawsze chciałam. I odkryłam, że było warto. Wolontariat nauczył mnie (…) przekraczania własnych granic. Zrozumiałam, że nie warto żyć tak, jak oczekują tego ode mnie inni. Postanowiłam żyć tak, jak sama zawsze chciałam i uwierzyłam, że jest to możliwe. Przekraczajcie swoje granice, naprawdę warto!
Radości i korzyści czerpane z wolontariatu źródło: „To jest wolontariat” – raport z badania „Kodeks kluczowych wartości wolontariatu”
Wo l o n t a r i a t t o m o ż l i w o ś ć zmieniania świata na lepszy. To przygoda i szansa na bycie częścią czegoś wyjątkowego. To o k a z j a d o p o z n a w a n i a niesamowitych, inspirujących ludzi, ale też do poznawania s a m e g o s i e b i e . To r o z w ó j , zdobywanie doświadczenia i realizowanie swoich pasji. Tego wszystkiego oczekują, i w większości przypadków otrzymują, wolontariusze. 3
Katarzyna Anna Głuszak, wolontariuszka
Chmura skojarzeń ze słowem „wolontariat” źródło: „To jest wolontariat” – raport z badania „Kodeks kluczowych wartości wolontariatu”
5
Wolontariuj się!
z
– czyli w co się wkręcić
Dariusz DĄBROWSKI Do Banków Żywności trafiłem dzięki rodzinie i od tamtej chwili rokrocznie biorę udział z pełnym zaangażowaniem w Świątecznych Zbiórkach Żywności. Od niedawna działam również w Federacji Polskich Banków Żywności. Nie podoba mi się, że dużo osób wyrzuca jedzenie, a inni nie mają co jeść. Jeżeli tak jak mnie również coś ciągnie Cię do pomagania zaangażuj się, poznaj ludzi pozytywnie zakręconych, a na pewno tego nie pożałujesz.
Hej! Jeśli macie ochotę zaangażować się, a nie wiecie w co, to ta rubryka będzie dla Was! W każdym numerze dowiecie się o planowanych akcjach, czyli kiedy będziecie mogli się w coś zWolontariatować. Zaprezentuję tu najciekawsze imprezy i wydarzenia. Zaczniemy od kilku wydarzeń, które odbędą się w najbliższym czasie. Rubryka będzie wzbogacana
15–17 marca 2013 r. Wielkanocna Zbiórka Żywności – i Ty możesz pomóc Skończył się karnawał – okres zabaw i balów, a wielkimi krokami zbliża się okres Wielkiego Postu, trwającego aż do Wielkanocy. Powinien być to czas namysłu, wyciszenia, zadumy. Warto wtedy zwrócić u wa gę n a dru gie go człowieka. Zauważmy, że żyją ludzie, dla których ten czas nie będzie czasem łatwym i przyjemnym. Warto zastanowić się, jak możemy pomóc ludziom żyjącym w biedzie i niedostatku. Dobrym pomysłem jest zaangażowanie się w akcję społeczną, taką jak Wielkanocna Zbiórka Żywności. Wymaga to jedynie dobrych chęci i odrobiny wolnego czasu. Jak co roku Banki Żywności organizują Wielkanocną Zbiórkę Żywności. W czasie zbiórki w sklepach są zbierane produkty o długim terminie ważności, które następnie trafiają do ośrodków pomocy społecznej, jadłodajni
o nowe pomysły. Jednak nie zdradzę o czym myślę – dowiecie się w następnym numerze. Jeśli również będziecie mieli uwagi co do wydarzeń, na których warto być – piszcie na adres: zwolontariuj_sie@bankizywnosci.pl
oraz do organizacji zajmujących się opieką i dożywianiem osób ubogich. To właśnie dzięki takim akcjom organizacje społeczne są w stanie dotrzeć do dużej grupy osób, które mogą pomóc tym najbardziej potrzebującym.
W akcję są angażowane sklepy o profilu spożywczo-przemysłowym, w których zbiórki się odbywają.
No to na co czekamy?? Do dzieła !!
Akcję zakrojoną na tak szeroką skalę trudno byłoby przeprowadzić, gdyby nie ogromna pomoc wolontariuszy. W akcję angażują się zarówno ludzie młodzi, jak i nieco starsi. Wszyscy z zapałem pracują, aby co roku ilość zebranej żywności, która trafia do osób potrzebujących, była większa niż w latach ubiegłych. Działalność w tego typu akcjach daje ogromną satysfakcję, duży ładunek pozytywnej energii oraz świadomość, że nawet najmniejszy gest z naszej strony jest bardzo cenny. Do akcji może włączyć się każdy – wystarczy, że w dniach trwania zbiórki uda się do sklepu i nabędzie produkt o długim terminie ważności ( n p . m ą k ę , c u k i e r, o l e j , konserwy), a następnie przekaże je naszym wolontariuszom. To drobny gest, który przyczyni się do czyjegoś szczęścia w czasie Wielkanocy.
6
Wolontariuj się!
z
– czyli w co się wkręcić
Jeśli chcesz się bardziej zaangażować i zostać naszym wolontariuszem, skorzystaj z aplikacji dla wolontariuszy umieszczonej na stronie internetowej www.wolontariat.bankizywnosci.pl . Zarejestruj się i zacznij pomagać razem z nami – wystarczy nam Twoje imię i nazwisko oraz mail lub numer telefonu kontaktowego – to takie proste, dołącz do nas, gdyż czekamy właśnie na Ciebie!
W ubiegłym roku w akcji wzięło udział 19 Banków Żywności, które zebrały w sumie ponad 240 t żywności dla osób potrzebujących. W akcję zaangażowało się ponad 17 000 wolontariuszy, którzy zbierali żywność w sklepach oraz brali udział w jej sortowaniu, które odbywało się w magazynach Banków Żywności.
Aplikacja umieszczona na stronie internetowej www.wolontariat.bankizywnosci.pl
Koniec marca 24 marca 2013 r.
Powszechna zbiórka żywności w szkołach
Akcja JAJO Akcja JAJO jest organizowana co roku przez Warszawski Bank Żywności SOS w Niedzielę Palmową. To wielkanocny zwyczaj dzielenia się jajkiem z rodziną był przyczyną jej powstania. Jajkami mogą się dzielić również osoby ubogie. Pierwsza Akcja JAJO odbyła się 13 kwietnia 2003 r. Zebrano wówczas ponad 7000 jaj. W zeszłym roku liczba ta przekroczyła 16 000. W tym roku akcja odbędzie się 24 marca. Będzie prowadzona w kilkunastu kościołach Archidiecezji warszawskiej oraz warszawsko-praskiej. Patronat nad akcją obejmuje metropolita warszawski oraz Biskup warszawsko-praski. W Niedzielę Palmową wolontariusze Banku Żywności SOS w Warszawie zbierają od wiernych świeże jajka, które są przekazywane przy pomocy Caritasu oraz innych organizacji pozarządowych osobom najbardziej potrzebującym. Jak co roku w tym samym dniu pracownicy oraz wolontariusze Banku Żywności w Warszawie organizują na dziedzińcu Akademii Sztuk Pięknych „Rodzinny Festyn z Jajem”. W trakcie festynu dzieci spędzają z rodzicami czas na tworzeniu kolorowych witraży, wyklejanek oraz pisanek. Festyn ten jest doskonałą okazją do pokazania, jak niewiele trzeba, żeby pomóc osobom potrzebującym. Aby się zaangażować w tą akcję skorzystaj z aplik a c j i d l a w o l o n t a r i u s z y.
Przed Wielkanocą akcję świąteczną „Powszechna zbiórka żywności w szkołach” przeprowadza Bank Żywności w Koninie. W akcję jest zaangażowana duża liczba szkół podstawowych i średnich z powiatów: konińskiego, słupeckiego, kolskiego oraz tureckiego wraz ze szkołami z województw współpracujących z Bankiem Żywności w gminie Oporów. Połowa zebranej żywności trafia do organizacji i placówek opiekujących się rodzinami ubogimi i potrzebującymi. Druga połowa zebranej żywności jest przekazywana bezpośrednio na potrzeby szkół, które zaangażowały się w akcję. W akcji jest zbierana żywność o długim terminie ważności. Założenia zbiórki, przewidują nagrody motywujące. Najaktywniejsi uczniowie dostają nagrody w postaci książek lub przyborów szkolnych, a klasa, która uzyskała najlepszy wynik zbiórki wygrywa wycieczkę do Kopalni Soli w Kłodawie lub innego wcześniej ustalonego miejsca. Takie akcje są bardzo potrzebne, gdyż uwrażliwiają młodych ludzi i wyrabiają w nich pozytywne zachowania.
W czasie ostatniej zbiórki zaangażowało się 79 szkół, które zebrały i sortowały ponad 7500 kg żywności. W sumie dzięki tym corocznym akcjom zebrano ponad 130 t żywności. D.D.
Zaangażuj się, to nic nie kosztuje!
7
z
Archiwum! A n e t a BIEGNIEWSKA
Zostanie wolontariuszką uważam za bardzo dobrą decyzję i polecam każdemu kto ma choć trochę wolnego czasu, chęci oraz zdaje sobie sprawę z tego, że żywność się marnuje, a problem niedożywienia istnieje. Dużo osób chciałoby zacząć działać, ale nie wie jak. Proponuję spróbować przygody z wolontariatem, a wtedy przekonacie się, jak wiele można zdziałać, jak wiele można się nauczyć oraz jak można poznać wielu ludzi pełnych pozytywnej energii. Sprawdźcie sami!
Trochę historii... czyli jak to się zaczęło? Na świecie. Historia Banków zaczęła się w USA. To właśnie tam po koniec lat 60. emerytowany biznesmen Johan van Hengel, pracując jako
Johan van Hengel
wolontariusz w lokalnej organizacji pomagającej najuboższym zauważył, że wielu właścicieli sklepów marnuje żywność. Wyrzucali oni produkty, których termin ważności dobiegał końca. Johan postanowił zbierać od handlowców wyrzucaną żywność oraz przekazywać ją na bieżąco do miejskich jadłodajni. Działalność ta przybrała tak dużą skalę, że przekroczone zostały możliwości ośrodków dożywiania. Kolejnym pomysłem, jaki narodził się w głowie biznesmena było założenie
centralnego punktu składowania żywności. Pierwszy na świecie Bank Żywności – Bank Żywności Św. Maryi powstał w 1967 r. w Phoenix w Arizonie. Pomysł szybko znalazł naśladowców. W latach 70. w wielu miastach Ameryki zaczęły powstawać Banki Żywności. Obecnie sieć Banków w USA liczy ponad 215 takich organizacji. Idea oraz inicjatywa, jaką podjął biznesmen przyniosła efekty: amerykańska sieć Banków Żywności – America's Second Harves, jest obecnie największą dobroczynną organizacją zajmującą się problemem niedożywienia w Stanach Zjednoczonych. Rozdziela ponad 800 tysięcy ton żywności rocznie. W Europie pierwszym krajem, gdzie amerykańskie doświadczenia znalazły s w o i c h n a ś l a d o w c ó w, b y ł a Francja. Następnie idea Banków Żywności rozprzestrzeniła się na inne kraje Europy – aktualnie funkcjonują w tym rejonie 232 Banki Żywności.
m.in. w Krakowie, Koninie, Lesznie. Obecnie Banków jest 29, jednak proces tworzenia się Banków Żywności w różnych rejonach Polski jest ciągły i bardzo dynamiczny. Federacja Polskich Banków Żywności powstała w 1997 r. Do jej zadań należy m.in. promocja idei Banków Żywności, ich reprezentowanie oraz koordynacja działań. Podsumowując, można powiedzieć, niezależnie od kraju czy miejsca powstania, wiele Banków Żywności – jedna misja.
W Polsce. W 1993 r. w Warszawie powstał pierwszy Bank Żywności SOS. Inicjatorem powstania był Jacek Ku r o ń . W k o l e j n y c h l a t a c h powstały Banki Żywności w Jaworze, Łodzi i Pile oraz
W Europejskiej Federacji Banków Żywności są zrzeszone 232 Banki Żywności z 16 krajów.
8
z
aKończenie!
Magdalena NIEDŹWIEDZKA Właśnie przeczytaliście pierwszy numer biuletynu, który powstał z myślą o Was – ludziach chętnie angażujących się w pomoc innym oraz ludziach, którzy mogą jeszcze nie wiedzieć, że drzemie w nich dusza wolontariusza. Chcielibyśmy Was zaprosić do współtworzenia biuletynu. Zgłaszajcie nam swoje pomysły! Działo się u Was cos ciekawego – umieścimy to w zAktualizuj się!, a może chcecie kogoś zainspirować? Opiszcie działania oraz akcje, w których bierzecie udział – dział zAinspiruj się! będzie do tego idealny. A możecie znacie osoby, które już nie działają w Wolontariacie, ale ich historie mogą zainspirować wolontariuszy? Publikacja w zArchiwizuj się! gwarantowana. Działacie aktywnie w wolontariacie i chcecie się podzielić swoją pasją i zaangażowaniem, jednocześnie inspirując innych – piszcie do działu zaPoznajmy się!. Dział zWolontariuj się! chętnie przyjmie informacje o znanych Wam projektach, w które warto się zaangażować, dajcie nam znać. Piszcie do nas także o tym, co chcielibyście przeczytać w kolejnych numerach. Jesteśmy otwarci na wszelkie pomysły i propozycje. Gorąco zachęcamy do współpracy! Redakcja zWolontariuj się!
Redaktor naczelna: Magdalena Niedźwiedzka Autorzy numeru: Aneta Biegniewska, Darek D ą b r o w s k i , M a g d a l e n a N i e d ź w i e d z ka , Małgorzata Siudy, Marta Troć Współpraca z redakcją: Monika Archicińska Opracowanie graficzne i skład: Bartek Opaśnik Kontakt z redakcją: zwolontariuj_sie@bankizywnosci.pl „zWolontariuj się” Federacja Polskich Banków Żywności Al. Solidarności 101, 00–144 Warszawa tel.: 22 654 64 00 www.wolontariat.bankizywnosci.pl