Wielkopolskie_Centrum_Ekonomii_Solidarnosci by Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka

jako wzór dzia∏ania partnerskiego

Wielkopolskie Centrum Ekonomii SolidarnoÊci jako wzór dzia∏ania partnerskiego Pod redakcjà

Tomasza Sadowskiego

Poznaƒ 2012

C E

S S

Pod redakcją Tomasza Sadowskiego Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka

Poznań 2012

Projekt systemowy - 1.19 „Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej”

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Publikacja dystrybuowana bezpłatnie

Projekt okładki i skład: Studio Posi v Korekta: Studio Posi v Druk: Studio Posi v

© Copyright by Tomasz Sadowski © Copyright by Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka, Poznań 2012 Wszelkie Prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości lub części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.) wymaga pisemnej zgody Autora i Wydawcy.

ISBN 978-83-927016-1-3

Wydawca: Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka ul. Św. Wincentego 6/9 61-003 Poznań Tel. 61 872 02 86 www.barka.org.pl www.ekonomiasolidarna.pl

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

S W

R S

P R R

II .Z

1. Określenie Centrum Gospodarki Społecznej

2. Zasięg terytorialny

3. Grupy odbiorców

4. Działalność CGS

5. Kadra

6. Źródła finansowania

R P

R D

III ,

WCES

35 41

1. Regionalne Centrum Ekonomii Społecznej w Poznaniu

2. Centrum ekonomii społecznej w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim

3. Działania na rzecz rozwoju gospodarki społecznej w województwie lubuskim

4. Działania na rzecz rozwoju gospodarki społecznej w Częstochowie

SPIS TREŚCI

R A

„W

”

1. Wprowadzenie

2. Katalog form prawnych działania WCES

R R

1. Przekształcanie systemu pomocy społecznej w kierunku integracji z polityką rozwoju regionalnego/gospodarczego

2. Rola centrów na rzecz rozwoju gospodarki społecznej w polityce spójności

100

3. Partnerstwa lokalne na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego wspólnot lokalnych

104

4. Społecznie odpowiedzialne strategie rozwoju społeczno-gospodarczego

106

5. Kształtowanie mechanizmów współpracy z osobami znajdującymi się w długotrwałej sytuacji wykluczenia

112

R M

115

VII

1. Poprzez pomoc wzajemną do kultury solidarności i przedsiębiorczości społecznej

115

2. Lokalna tkanka gospodarki solidarnej

122

3. Zasady gospodarki solidarnej w lokalnej przedsiębiorczości

127

4. Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarności – w kierunku twórczej przedsiębiorczości

131

143

149

191

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

W Barbara Sadowska Działania w Wielkopolsce na rzecz rozwoju Wielkopolskiego Centrum Gospodarki Społecznej. W projekcie systemowym pn. „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” (1.19), realizowanym w partnerstwie Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, jako liderem oraz z Małopolską Szkołą Administracji Publicznej, Instytutem Spraw Publicznych, UNDP, Fundacją Fundusz Współpracy, Fundacją Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Barka ma następujące zadania: . Wypracowanie modelu instytucji Centrum Ekonomii Solidarnej/Gospodarki Społecznej kształtowanej w partnerstwie, która zapewni kontynuację działań w obszarze gospodarki społecznej i trwałość wypracowanych rezultatów; opracowanie publikacji przedstawiającej koncepcję modelowej instytucji Regionalnego Centrum Gospodarki Solidarnej oraz dobre praktyki w tym obszarze. . Współpraca z Ośrodkami Wsparcia Ekonomii Społecznej, władzami regionalnymi i powiatowymi w ramach Centrum Ekonomii Społecznej w czterech województwach: wielkopolskim, lubuskim, dolnośląskim i opolskim. . Zorganizowanie ogólnopolskich targów przedsiębiorczości społecznej w Poznaniu. . Przygotowanie do wdrożenia lokalnych strategii na rzecz GS poprzez procesy formowania partnerstw lokalnych w gminach/powiatach; stworzenie lokalnego rynku usług i produktów dla przedsiębiorstw społecznych. . Opracowanie publikacji dotyczącej metodologii budowania partnerstw lokalnych i wdrażania różnych strategii na rzecz przedsiębiorczości społecznej. Działania Barki w tym projekcie opierają się o 22 – letnie doświadczenia. W 1989 roku powstawały w Wielkopolsce pierwsze wspólnoty – farmy, jako przedsiębiorstwa społeczne rozwijające zarówno aspekty integracji społecznej jak i działania gospodarcze, dające możliwości utrzymania osobom, które straciły pracę w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Były one wyrazem samorządności obywatelskiej i posłużyły w latach 2003 – 2006 do stworzenia nowego systemu prawnego w Polsce, który regulował m.in. powstawanie centrów integracji społecznej, spółdzielni socjalnych, spółek o cechach non-profit tworzonych często w partnerstwie publiczno-społecznym.

WPROWADZENIE

Ważną formą przedsiębiorstw społecznych są spółdzielnie socjalne, których w Wielkopolsce powstało ok. 45, tworząc w ten sposób możliwości zatrudnienia ok. 250 osób. Istnieją dwie możliwości uruchomienia spółdzielni socjalnej: przez osoby prawne lub przez osoby fizyczne. W przypadku osób prawnych spółdzielnię socjalną zakładają minimum dwa podmioty: jednostki samorządu terytorialnego lub organizacje obywatelskie. W przypadku osób fizycznych spółdzielnię socjalną zakłada minimum 5 osób, w tym przynajmniej w 50% osoby bezrobotne czy niepełnosprawne. Pozostali członkowie, to osoby o szczególnych kwalifikacjach niezbędnych do dobrego funkcjonowania spółdzielni socjalnej. Bardzo interesującą formą przedsiębiorstwa społecznego są Zakłady Aktywności Zawodowej. Tworzą one miejsca pracy dla osób niepełnosprawnych przy wsparciu Państwowego Funduszu Osób Niepełnosprawnych. W siedmiu ZAZ-ach w Wielkopolsce zatrudnienie znalazło ponad 350 osób. Przedsiębiorstwa społeczne w Wielkopolsce powstają w ramach lokalnych strategii na rzecz włączenia społecznego i rozwoju przedsiębiorczości społecznej (w ramach partnerstw lokalnych). W jednym z samorządów pomocniczych Poznania powstało Partnerstwo Piątkowskie. Członkami Partnerstwa są: Centrum Integracji Społecznej, Caritas, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie, szkoła podstawowa oraz Poznańska Spółdzielnia Mieszkaniowa. Partnerzy stanowią środowisko, które włącza w lokalny rynek poprzez zlecenia powstające tam przedsiębiorstwa społeczne. Spółdzielnia Mieszkaniowa zleca prace w zakresie pielęgnacji terenów zielonych Spółdzielni Socjalnej „Tajemniczy Ogród”, powołanej przez osoby długotrwale bezrobotne, zagrożone eksmisją z mieszkań lokatorskich. Oprócz zleceń od PSM spółdzielnie socjalne OgroBud, Tamaryszek, Sam Blask, Monia otrzymują zlecenia od Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, Rady Osiedla i innych partnerów lokalnych z dzielnicy Piątkowo. W gminie Lwówek poważnym problemem było bezrobocie mieszkańców popegeerowskich wiosek. Powstało tu partnerstwo lokalne, któremu przewodniczy Pani kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej. W ramach lokalnej strategii rozwoju przedsiębiorczości powstały dwie spółdzielnie socjalne, w których zatrudnienie znalazło 18 osób. Jedna ze spółdzielni wygrała przetarg ogłoszony przez Ośrodek Pomocy Społecznej na opiekę nad osobami starszymi w gminie przez okres dwóch lat. Zatrudnia 11 osób, wcześniej bezrobotnych mieszkańców gminy. Inna spółdzielnia zajmuje się produkcją żywności organicznej. Uruchomiony został też sklep z drugiej

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ręki, jako działalność gospodarcza Stowarzyszenia „Wielkopomoc”, gdzie chętnie zaopatruje się lokalna ludność. W gminie Kwilcz powstały spółki o charakterze non-profit. „Diakonijna Spółka Zatrudnienia” utworzona została w partnerstwie Gminy Kwilcz, organizacji obywatelskich oraz przedstawicieli Kościoła Augsbursko-Reformatorskiego. Spółka tworzy miejsca pracy dla osób bezrobotnych, niepełnosprawnych i bezdomnych, a głównym zleceniodawcą jest firma Volkswagen Poznań (szycie odzieży, spawanie pojemników itp.). Model takich działań został zaadoptowany z Niemiec z miejscowości Kastorf, gdzie Diakonia niemiecka utworzyła przedsiębiorstwo społeczne dla 200 osób długotrwale bezrobotnych, bezdomnych i niepełnosprawnych. Innym przykładem jest spółka, która prowadzi Ośrodek Edukacyjno-Rekreacyjny w Orzechowie koło Ustki. Zatrudnia osoby wcześniej bezrobotne czy bezdomne dostarczając usług hotelowych w ośrodku. Szczególnie intensywnie podjęte zostały działania w Wielkopolsce dotyczące wypracowania koncepcji utworzenia Wielkopolskiego Centrum Gospodarki Społecznej. W 2009 roku została zaprezentowana Marszałkowi Województwa Wielkopolskiego koncepcja instytucji – centrum na rzecz rozwoju gospodarki społecznej opierającej się o wypracowane w ciągu 20-lat modele i doświadczenia Sieci Barki. W październiku 2010 roku zostało podpisane tzw. Porozumienie Wielkopolskie, które określało zasady powołania Zespołu ds. wypracowania koncepcji uruchomienia i formuły prawnej dla Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarności. Porozumienie zostało podpisane przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego – Marka Woźniaka, Prezydenta Poznania – Ryszarda Grobelnego, Prezesa Instytutu Pro Publico Bono – Waldemara Rataja oraz Prezesa Fundacji Barka – Tomasza Sadowskiego. Porozumienie zakłada powołanie instytucji zarządzanej w ramach partnerstwa publiczno-społecznego w obszarze gospodarki społecznej. Nad wypracowaniem formy prawnej instytucji i jej zadań pracę podjął zespół powołany przez sygnatariuszy „Porozumienia”. W „Porozumieniu Wielkopolskim” czytamy: „Poznań i Wielkopolska to miejsce, w którym bardzo dynamicznie rozwija się potencjał solidarności zakorzeniony w wielowiekowych tradycjach obywatelskiej samorządności. Z inicjatywy Marszałka Województwa Wielkopolskiego podejmowane są działania programowe i organizacyjne zmierzające do stworzenia w Wielkopolsce warunków dla rozwoju ekonomii solidarności oraz promocji doświadczeń przedsiębiorczości społecznej i krzewienia wzorców kultury solidarności”.

WPROWADZENIE

W czerwcu 2011 roku został powołany przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego Zespół ds. Gospodarki Społecznej. Powołanie tego typu instytucji zapewni trwałość w zakresie rozwoju gospodarki społecznej oraz zapewni kontynuację działań w tym obszarze po zakończeniu funkcjonowania projektów EFS po 2014 roku Zespół ten spotyka się regularnie, aby wypracować koncepcję funkcjonowania CGS. Ważnym doświadczeniem dla Wielkopolski były zorganizowane w październiku 2010 roku w ramach projektu 1.19 - Wielkopolskie Targi Przedsiębiorczości Społecznej we współpracy z Urzędem Marszałkowskim oraz Fundacją Pro Publico Bono. Targi wpisywały się w organizowane w Poznaniu Dni Kultury Solidarności. Zgromadziły ponad 1000 uczestników. Przedsięwzięcie miało charakter nowatorski: z jednej strony stoiska, na których podmioty gospodarki społecznej prezentowały swoje wytwory (80 stoisk), z drugiej targi wymiany doświadczeń i idei w ramach warsztatów tematycznych (24 warsztaty). W prezentowanych stanowiskach zauważyć można było jednak różne podejścia do gospodarki solidarnej. Środowisko instytucji i organizacji wielkopolskich prezentuje podejście oddolne, oparte o współpracę w środowiskach lokalnych, czyli tzw. partnerstwa lokalne, które wypracowują przestrzeń społeczno–gospodarczą umożliwiającą włączenie społeczne osób mniej rynkowo mobilnych. W tym ujęciu organizacje obywatelskie uczestniczą we wspólnej koordynacji działań na rzecz spójności społecznej, a powstające przedsiębiorstwa społeczne stają się wykonawcami zadań zlecanych przez samorząd i innych partnerów lokalnych. Takie podejście opiera się głównie na lokalnych zasobach, a finansowanie działań dotyczy tylko kapitału początkowego związanego z zakupem sprzętów, narzędzi, adaptacją pomieszczeń, konieczną do rozpoczęcia działań przedsiębiorczych. Inne stanowisko prezentowane było przez Stałą Konferencję Ekonomii Społecznej. Podkreślano znaczenie działalności organizacji pozarządowych w promowaniu ekonomii społecznej, podkreślano znaczenie współpracy z Rządem, omawiano rolę Paktu na rzecz rozwoju ekonomii społecznej oraz udział w zespołach opiniujących nowe akty prawne, wytyczne dotyczące wydatkowania środków w nowych okresach finansowania itd. Wielkopolskie Targi Przedsiębiorczości Społecznej zostały wpisane w strategię Rozwoju Polityki Społecznej Wielkopolski, jako trwałe wydarzenie promujące przedsiębiorczość społeczną regionu opartą o lokalny rynek w większym stopniu niż finansowanie unijne. W przyszłości tego typu wydarzenia powinny być animowane i promowane przez regionalne centra na rzecz rozwoju gospodarki społecznej. Wielkopolska określana jest w różnych środowiskach, jako „laboratorium solidarności”, gdzie powstało dotychczas kilkadziesiąt podmiotów gospodarki społecznej.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Oparciem dla tych podmiotów są strategie wypracowywane w partnerstwach lokalnych. Stąd wielkopolskie centrum na rzecz rozwoju gospodarki społecznej może czerpać dobre praktyki i doświadczenia, a nawet powinno być usytuowane w obszarze prowadzenia intensywnych działań w obszarze przedsiębiorczości społecznej. Centrum Gospodarki Społecznej funkcjonować będzie w oparciu o dwa nowe obiekty, które uzyskały wsparcie finansowe z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego oraz z Fundacji Velux (Dania). Łącznie koszt inwestycji wynosi 6 mln zł. Bardzo poważne wzmocnienie dla prowadzenia działań na rzecz rozwoju gospodarki społecznej w Wielkopolsce stanowi Strategia Polityki Społecznej dla Wielkopolski, gdzie wpisane są działania na rzecz rozwoju gospodarki społecznej, w tym: - powołanie Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarności, - organizowanie corocznie targów przedsiębiorczości społecznej. Działania na rzecz uspołecznienia gospodarki są wzmacniane przez projekt innowacyjny prowadzony przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu pn. Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarności. Projekt ten jest kontynuacją prac nad rozwojem ekonomii solidarności rozpoczętych przez Instytut Społeczeństwa Obywatelskiego Pro Publico Bono oraz przez Fundację Barka w 2009 roku, od kiedy odbywały się w Poznaniu spotkania w ramach Akademii Solidarności przygotowujące partnerów samorządów lokalnych, powiatowych, regionalnych do wspólnego innowacyjnego działania w ramach polityki rozwoju regionalnego.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

R S

, -

Tomasz Sadowski, Barbara Sadowska W okresie transformacji po 1989 roku kraje o gospodarkach centralistycznie zarządzanych stanęły przed decyzjami wyboru koncepcji przyszłego ładu gospodarczego. W Polsce polityka kształtowania ładu gospodarczego opartego na koncepcji społecznej gospodarki rynkowej znalazła swoje miejsce w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku w rozdziale „Rzeczpospolita”. Brzmi on: „społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej Polskiej”. Jeśli do tego dołączymy zasadę urzeczywistniania w Polsce sprawiedliwości społecznej to powstaje definicja kształtowania ładu społeczno – gospodarczego w Polsce opartego na realizacji nie tylko materialnego celu gospodarki, ale też wartości społecznych takich jak wolność jednostki ludzkiej, dialog, sprawiedliwość społeczna, solidaryzm społeczny, partnerstwo, subsydiarność. Tak pojęta koncepcja społecznej gospodarki rynkowej nie doczekała się w ciągu 20 lat transformacji w Polsce rzeczywistej realizacji. Okazało się, że przyjęte rozwiązania po 1989 roku w Polsce ukształtowały system rynkowy wytwarzający rosnące nierówności społeczne i prowadzący do marginalizacji znacznych grup społecznych. Wolny rynek nie był w stanie samoczynnie odwrócić negatywnych tendencji i zagrożeń, jakie obserwujemy dzisiaj, nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Należą do nich wzrastające w ostatnich latach: bezrobocie, migracje, pogłębiające się różnice dochodowe i majątkowe w społeczeństwach, występowanie znacznej części osób żyjących w biedzie poniżej oficjalnie określonego minimum socjalnego, problemy uzależnień, apa i, bierności. Radykalizują się postawy społeczne

ROZDZIAŁ I SPOŁECZNA GOSPODARKA RYNKOWA, JAKO NARZĘDZIE KSZTAŁTOWANIA USTROJU SPOŁECZNO GOSPODARCZEGO W POLSCE

oraz postawy polityczne prowadzące do tendencji czy integrystycznych, narasta niezadowolenie i agresja.

nacjonalistycznych

Rozwiązanie tych problemów wymaga myślenia systemowego i strategicznego, kładącego nacisk na programy rozwoju regionalnego, na kształtowanie odpowiedniego ładu społeczno-gospodarczego integrującego politykę gospodarczą z innymi politykami, jak polityka społeczna, kultura, edukacja, rolnictwo, ekologia, polityka budżetowa, itp. Wymaga to długofalowej strategii działania syntezującej rynek z rozwiązywaniem problemów społecznych. Takie podejście zostało zastosowane w Niemczech, po bolesnych doświadczeniach II Wojny Światowej, w latach 1948-1968 nazwane „niemieckim cudem gospodarczym”. Podstawy kształtowania ładu gospodarczego w Niemczech zostały sformułowane przez ekonomistów i filozofów: Waltera Euckena i Ludwika Erharda, a wprowadzane przez pierwszego Kanclerza Niemiec Konrada Adenauera. Analiza niemieckich doświadczeń opisana została w publikacji Piotra Pysza pt. „Społeczna gospodarka rynkowa”, gdzie koncepcja, na bazie której budowany był ład gospodarczy w Niemczech nazwana została ordoliberalną. „Ordo” oznacza połączenie różnorodnych elementów, rzeczy i struktur w jedną sensowną całość. Koncepcja ordoliberalna nawiązuje też do myśli różnych filozofów na przestrzeni dziejów od Konfucjusza, filozofa chińskiego począwszy a na filozofach chrześcijańskich skończywszy. Analizując koncepcję „społecznej gospodarki rynkowej” należy dokonać rewizji różnych pojęć np. własność prywatna dotychczas rozumiana była, jako indywidualna własność środków produkcji należąca do konkretnego właściciela, któremu przeciwstawiano przez stulecia „siłę roboczą”, czyli pracowników. Realizacja idei „społecznej gospodarki rynkowej” wymaga poszerzenia dostępu do własności prywatnej poprzez wprowadzanie różnych form współwłasności środków produkcji np. w spółdzielni będących własnością grupy ludzi lub poprzez zastosowanie różnych form akcjonariatu, czyli realnego udziału pracowników w zarządach firm i zyskach przedsiębiorstwa. Prowadzi to do pozytywnych rezultatów w postaci przezwyciężania ciągnącego się od wieków konfliktu pomiędzy pracownikami (siła robocza) a właścicielem kapitału (własność prywatna) oraz do dobrego uspołecznienia środków produkcji poprzez poczucie pracującego, że pracuje „na swoim”. Innym pojęciem, które powinno zostać poddane rewizji jest pojęcie zysku. Kluczowym wyróżnikiem dla „społecznej gospodarki rynkowej” jest traktowanie zysku nie tylko jako środka do bogacenia się i powiększania własnego kapitału, ale również jako

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

instrumentu do realizacji wspólnych celów rozwojowych, nie lekceważąc przy tym możliwości pomnażania kapitału materialnego. Jest to wyzwanie odnoszące się przede wszystkim do licznych przedsiębiorstw i korporacji generujących zysk, na których opiera się gospodarka rynkowa i wolny rynek. Jeżeli ma nastąpić rzeczywista zmiana istniejących nierówności społecznych i uspołecznienie środków produkcji, trzeba poddać etycznemu oglądowi dotychczasowy podział wytwarzanego w przedsiębiorstwach zysku oraz umożliwić rozwój przedsiębiorstw społecznych „nowej generacji”. Biorąc pod uwagę nowe rozumienie własności prywatnej, podziału zysku oraz roli przedsiębiorczości w tworzeniu miejsc pracy, perspektywiczne myślenie o rozwoju „społecznej gospodarki rynkowej” powinno ewaluować w kierunku zmniejszenia dystansu pomiędzy przedsiębiorstwami mającymi na celu zysk (for-profit), a organizacjami, które nie są nastawione na zysk (not-for-profit). W ostatnich dziesięcioleciach pojawił się szeroki obszar pośredni pomiędzy tymi dwoma typami przedsiębiorstw (not-only-for-profit). Podwaliny pod idee „społecznej gospodarki rynkowej” znajdujemy w społecznej nauce Kościoła oraz w nauczaniu Jana Pawła II, który mówi, że „drogą do osiągnięcia w większym stopniu sprawiedliwości społecznej mogłaby być droga połączenia, o ile to możliwe, pracy z własnością kapitału, i powołania do życia w szerokim zakresie organizmów pośrednich o celach gospodarczych, społecznych, kulturalnych, które cieszyłyby się rzeczywistą autonomią w stosunku do władz publicznych; dążyłyby dla sobie właściwych celów poprzez lojalną wzajemną współpracę, przy podporządkowaniu wymogom wspólnego dobra”1. Jan Paweł II wymienia dwie zasady, które w tworzeniu porządku społecznego powinny być przestrzegane: 1. zasada pierwszeństwa pracy przed kapitałem, 2. zasada nie przeciwstawiania pracy kapitałowi. Zapis zawarty w Konstytucji RP dotyczący „społecznej gospodarki rynkowej” w żaden sposób nie nawiązuje do ideologii minionego systemu, gdzie uznawano, że własność należy do wszystkich obywateli (jest państwowa), co w konsekwencji rodziło poczucie, że jest niczyja. Realizacja koncepcji uspołecznienia gospodarki wymaga stworzenia

1 Jan Paweł II, Encyklika Laborem exercens, rozdz. 4 „Konflikt pracy i kapitału na obecnym etapie historycznym”, podrozdz. 4.4 „Praca a własność”.

ROZDZIAŁ I SPOŁECZNA GOSPODARKA RYNKOWA, JAKO NARZĘDZIE KSZTAŁTOWANIA USTROJU SPOŁECZNO GOSPODARCZEGO W POLSCE

zintegrowanego systemu „gospodarowania” nie tylko zasobami materialnymi i infrastrukturalnymi, ale również kapitałem ludzkim, poprzez połączenie zasobów gospodarczych z większym naciskiem na tworzenie miejsc pracy w ramach spójnej polityki. Taka szansa uspójnienia działań istniała w Polsce w latach 2002 – 2004, kiedy dwa ministerstwa tj. Ministerstwo Gospodarki oraz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zarządzane było przez jednego ministra (wówczas był to Jerzy Hausner). Można było wtedy podjąć próbę zintegrowania działań obu ministerstw, aby utworzyć podwaliny pod kształtowanie strategii dla rozwoju społecznej gospodarki rynkowej. Widać jednak, że wtedy takie oczekiwanie było przedwczesne, a myślenie resortowe nadal utrudnia tworzenie wspólnej zintegrowanej polityki rozwoju. Dzisiaj jednak pojawiają się głosy o tym, że polityka zrównoważonego rozwoju i spójności społecznej nie może dotyczyć tylko wąskiego korporacyjnego interesu organizacji pozarządowych, ani żadnych innych grup branżowych, ale wszystkich środowisk. Dotyczy tworzenia strategii lokalnych, w których ważną rolę odgrywają samorządy lokalne, powiatowe i regionalne z ich wydziałami (spółki komunalne, OPS-y, PUP-y), organizacje obywatelskie, spółdzielnie mieszkaniowe, przedsiębiorstwa państwowe (Lasy Państwowe), firmy komercyjne, jednostki kształcenia ustawicznego i zawodowego, akademicy itp.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

II II

R R

Z Lidia Węsierska

1. O

Centrum Gospodarki Społecznej to tylko jedna z nazw instytucji ukierunkowanej na wspieranie rozwoju gospodarki społecznej. Instytucje takie bywają również nazywane ośrodkami wspierania ekonomii społecznej czy centrami rozwoju inicjatyw ekonomii społecznej. Wybór nazwy zależy od pomysłowości osób, które je powołują. Natomiast pole działania i ich odbiorcy są zazwyczaj bardzo podobne, w dużej mierze wyznaczone przez dokumenty programowe funduszy unijnych czy krajowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, które obecnie są głównymi źródłami finansowania tych instytucji. W dalszej części tekstu będę posługiwała się nazwą Centrum Gospodarki Społecznej (w skrócie CGS), mając na myśli określony typ instytucji, a nie konkretne Centrum działające gdzieś w Polsce. Dopiero w ostatnim punkcie przedstawię jako przykład działalność Regionalnego Centrum Ekonomii Społecznej prowadzonego przez Fundację Barka w Poznaniu. Centrum Gospodarki Społecznej jest tu zatem rozumiane jako instytucja prowadząca działalność wspierającą rozwój gospodarki społecznej, skierowaną do określonych grup odbiorców: liderów społeczeństwa obywatelskiego, osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, i wreszcie podmiotów gospodarki społecznej, takich jak przedsiębiorstwa społeczne i spółdzielnie socjalne. Nie ma podstawy prawnej, w oparciu o którą CGS-y mogłyby powstawać i funkcjonować. Zakres ich działań i struktura organizacyjna powinny być wyznaczone

ROZDZIAŁ II ROLA CENTRÓW GOSPODARKI SOLIDARNEJ W ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ. ZADANIA I METODOLOGIA TWORZENIA

zdiagnozowanymi problemami społecznymi na obszarze, w którym są posadowione. Niestety, nie dzieje się tak do końca. Ograniczenia są nakładane przez dokumenty programowe funduszy UE i FIO, które z jednej strony w ogóle umożliwiają powstawanie CGS-ów, finansując ich działalność, z drugiej jednak, narzucają określone rozwiązania, nie w pełni odpowiadające rzeczywistym potrzebom. Przykładem mogą tu być potrzeby szkoleniowe członków spółdzielni socjalnych z zakresu prowadzonej przez spółdzielnie działalności gospodarczej. Niestety, priorytet VII POKL, w ramach którego powstają CGS-y nie przewiduje możliwości finansowania szkoleń zawodowych dla spółdzielców. Podobnie rzecz się ma z FIO. Ogranicza to w sposób istotny ofertę CGS-ów i sprawia, że w obecnym okresie finansowania nie powstały instytucje, które w pełni wdrażałyby modele wypracowane w projektach współfinansowanych w latach 2004-2008 z Programu Inicjatywy Wspólnotowej Equal. Przykładem są tu rozwiązania opracowane i przetestowane w projekcie „Ekonomia Społeczna w Praktyce”, zrealizowanym przez Fundację Barka w partnerstwie z 13 innymi podmiotami. Uruchomiono tu trzy modelowe CGS-y działające w różnych środowiskach (duże miasto, małe miasto, gmina wiejska). Ich oferta była bardzo szeroka. Obok doradztwa, szkoleń, edukacji nieformalnej środowisk lokalnych, budowy partnerstw lokalnych prowadziły one również fundusz grantowy dla podmiotów gospodarki społecznej. Dzięki temu w sposób kompleksowy pomagały w powstawaniu i trwałym funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych i przedsiębiorstw społecznych, budując wokół nich przyjazne środowiska. Niestety, doświadczenia z PIW Equal tylko w pewnej mierze wyznaczyły kierunki rozwiązań w obecnym okresie programowania. Można mieć jedynie nadzieję, że dokumenty programowe na lata 2014-2020 będą pod tym względem bardziej przemyślane i odpowiadające na rzeczywiste potrzeby i problemy.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Pod względem oddziaływania terytorialnego CGS-ów możemy je podzielić na kilka kategorii, w zależności od programu, w ramach którego powstawały: a. Ośrodki Wspierania Spółdzielczości Socjalnej (program MPiPS), b. Centra Ekonomii Społecznej w projekcie POKL . , c. Ośrodki Wspierania Ekonomii Społecznej w projektach POKL . . , d. Ośrodki Wspierania Ekonomii Społecznej w projektach FIO. a. W ramach programu MPiPS „Wspieranie rozwoju spółdzielczości socjalnej”, wdrażanym w latach (do pod nazwą „Regionalne Fundusze Ekonomii Społecznej”), były tworzone Ośrodki Wspierania Spółdzielczości Socjalnej ukierunkowane na wsparcie spółdzielni socjalnych. W związku z tym, że roczna kwota środków przeznaczonych na realizację programu była stosunkowo niewielka (około mln zł), również liczba OWSS-ów była ograniczona. Przeważnie co roku powoływano Ośrodków, z których każdy obsługiwał - województwa. Podział terytorialny był jasny, określony w umowie o dofinansowanie. b. W projekcie POKL . „Zintegrowany system wsparcia zatrudnienia socjalnego i gospodarki społecznej” powołano krajowe Centrum Ekonomii Społecznej i cztery CES-y terenowe, z których każdy obejmuje swoim zasięgiem cztery województwa. Np. CES prowadzony przez Fundację Barka pracuje w województwie wielkopolskim, zachodniopomorskim, opolskim i dolnośląskim. Trzeba tu jednak podkreślić, że CES-y te kierują swoje działania nie bezpośrednio do osób zainteresowanych podjęciem działalności GS czy podmiotów GS, ale do Ośrodków Wspierania ES i do władz regionalnych i powiatowych. Są zatem posadowione o piętro wyżej, pracują z ograniczoną liczbą podmiotów i taki podział wydaje się być sensowny. Gdyby one same miały pełnić rolę OWES-ów, to taki zasięg terytorialny – cztery województwa, byłby stanowczo za duży. c. W poprzednich dwóch punktach mieliśmy do czynienia z jasnym podziałem terytorialnym. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w projektach z działania POKL . . . Projekty te są realizowane w poszczególnych województwach, co oznacza, że CGS powołany w woj. wielkopolskim nie może działać w woj. zachodniopomorskim. Ale na tym kończy się przejrzystość wprowadzanych rozwiązań. Decyzja w sprawie ewentualnego podziału zasięgu oddziaływania przez poszczególne CGS-y leży w ges i instytucji wdrażających. W konsekwencji

2. Z

ROZDZIAŁ II ROLA CENTRÓW GOSPODARKI SOLIDARNEJ W ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ. ZADANIA I METODOLOGIA TWORZENIA

pojawiły się CGS-y o zasięgu regionalnym, powiatowym, miejskim lub działające w kilku gminach. Minusem takiego rozwiązania jest pewien chaos, który zdaje się towarzyszyć realizacji projektów ukierunkowanych na rozwój GS. Brak koordynacji sprawia, że podobne działania są kilkakrotnie podejmowane przez różne podmioty na tym samym terenie, do tych samych osób kierowane są bardzo podobne formy wsparcia (np. szkolenia o identycznej tematyce). A tymczasem niemała jest liczba gmin, gdzie o GS nikt nie słyszał. Próbę skoordynowania działań podjęto w woj. dolnośląskim. Województwo zostało podzielone na cztery subregiony i w każdym z nich funkcjonuje jeden CGS. Dzięki temu można uniknąć efektu nierównomiernego rozkładu działań. d. W Programie Operacyjnym FIO został wprowadzony priorytet IV „Rozwój przedsiębiorczości społecznej”. Co roku dofinansowanie otrzymuje kilkadziesiąt projektów ukierunkowanych na wspieranie rozwoju GS. Trudno powiedzieć na podstawie analizy samych tytułów, które z nich zakładają prowadzenie CGS-u. Wydaje się jednak, że większość z nich podejmuje działania lokalne, tylko niektóre obejmują swym zasięgiem region. W r. w ramach priorytetu IV został wyodrębniony komponent regionalny projektów wsparcia przedsiębiorczości społecznej. Wyłonione zostały cztery podmioty, obejmujące swym zasięgiem po cztery województwa, które będą w latach udzielały dotacji organizacjom i spółdzielniom socjalnym na realizację projektów GS. Powyżej zostały krótko zaprezentowane rozwiązania realizowane do tej pory w projektach współfinansowanych ze środków UE i krajowych. Opisywane w niniejszej publikacji Wielkopolskie Centrum Gospodarki Solidarnej jest dopiero na etapie projektowania. Będzie ono miało zasięg regionalny. Jednak jego rolą nie będzie bezpośrednia praca z osobami zagrożonymi wykluczeniem czy podmiotami GS. Taką funkcję będą pełniły CGS-y powiatowe. Docelowo struktura wsparcia GS w woj. wielkopolskim powinna wyglądać następująco: WIELKOPOLSKIE CENTRUM GOSPODARKI SPOŁECZNEJ CGS POWIAT

CGS POWIAT

Partnerstwo lokalne

CGS POWIAT Partnerstwo lokalne

CGS POWIAT

Partnerstwo lokalne

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

1 Centrum regionalne 35 CGS-ów powiatowych 215 partnerstw lokalnych w gminach

3. G WCGS, CGS-y powiatowe i partnerstwa lokalne w gminach różnią się pod względem odbiorców swoich działań. Oferta Wielkopolskiego Centrum będzie skierowana do: - przedstawicieli samorządu szczebla powiatowego i gminnego, - przedstawicieli instytucji pomocy i integracji społecznej oraz rynku pracy, - organizacji obywatelskich, - powiatowych CGS-ów, - podmiotów GS w zakresie finansowania (fundusz pożyczkowo-poręczeniowy). Oferta powiatowych CGS-ów będzie skierowana do: - partnerstw lokalnych w gminach, - podmiotów GS w gminach, - osób bezrobotnych zainteresowanych założeniem podmiotu GS lub podjęciem w nim zatrudnienia, - organizacji obywatelskich w zakresie podejmowania działalności przedsiębiorczej, - przedsiębiorców. Partnerstwa lokalne ukierunkowane są na rozwój społeczności lokalnej w danej gminie (lub osiedlu w mieście).

ROZDZIAŁ II ROLA CENTRÓW GOSPODARKI SOLIDARNEJ W ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ. ZADANIA I METODOLOGIA TWORZENIA

4. D

CGS

Wielkopolskie Centrum Gospodarki Solidarnej Koncepcja WCGS jest dopiero w fazie opracowania przez Zespół powołany przez Marszałka woj. wielkopolskiego. Niemniej można wstępnie nakreślić zakres zadań, jakie zostaną przydzielone Centrum do realizacji, mając na uwadze, że jest to dopiero faza planowania i w ostatecznej koncepcji przestrzeń działalności WCGS może wyglądać zupełnie inaczej. WCGS ma pełnić rolę Centrum regionalnego, współpracującego z CGS-ami powiatowymi. W związku z tym częściowo będzie umiejscowiony o poziom wyżej od CGS-ów powiatowych, a częściowo będzie uzupełniał ich działania w tych płaszczyznach, które łatwiej i taniej można zorganizować na poziomie regionalnym. Zadania WCGS: 1. Akademia Solidarności. 2. Promocja GS. 3. Szkolenia doradców GS. 4. Doradztwo w zakresie GS: prawne, księgowe, pozyskiwanie środków. 5. Kursy zawodowe dla pracowników podmiotów GS. 6. Organizacja staży w podmiotach GS. 7. Fundusz pożyczkowo-poręczeniowy dla podmiotów GS. 8. Badania i rekomendacje. Ad. 1. Akademia Solidarności Celem funkcjonowania Akademii Solidarności jest krzewienie i kształtowanie kultury solidarności, współudział w „programach służących rozwojowi kapitału ludzkiego”. Akademia jest podstawową strukturą promocji Laureatów Nagrody Pro Publico Bono – wskazującą na te organizacje, jako tworzące innowacje społeczne i rozwijające wiedzę o rozwoju życia społecznego. Ma ona inspirować rozwój badań naukowych, szczególnie w obszarze twórczości i kulturoznawstwa, psychologii społecznej, socjologii, nauk politycznych i teorii zarządzania sprawami publicznymi. Aktem założycielskim Akademii Solidarności, a zarazem jej dokumentem programowym, jest proklamowana 10 czerwca 2009 roku „Karta Solidarności”. Ad. 2. Promocja GS - prowadzenie wortalu GS w woj. wielkopolskim, zawierającego: aktualne informacje

na temat wszystkich wielkopolskich partnerstw lokalnych, podmiotów GS, powiatowych CGS-ów, inicjatyw podejmowanych w środowiskach lokalnych, informatory dotyczące GS, biblioteczkę najważniejszych publikacji, filmy promocyjne, blogi liderów GS, dyskusje wokół GS; - wydawanie publikacji i biuletynów na temat GS; - prowadzenie kampanii promujących podmioty GS jako przedsiębiorstw dostarczających różnorodne usługi, a także jako miejsce pracy dla osób bezrobotnych; - organizacja konferencji; - organizacja corocznych targów GS; - współpraca z mediami. Ad. 3. Szkolenie doradców GS Prowadzenie szkoleń wprowadzających i zwiększających kwalifikacje dla doradców GS zatrudnionych w powiatowych CGS-ach. Szkolenia muszą być bardzo szczegółowe i zaawansowane i obejmować następującą problematykę: - integracja społeczna i zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem; - zakładanie i prowadzenie podmiotów GS, w tym CIS-ów, przedsiębiorstw społecznych i spółdzielni socjalnych; - partnerstwa lokalne. Ad. 4. Doradztwo w zakresie GS: prawne, księgowe, pozyskiwania funduszy Doradztwo skierowane do doradców z powiatowych CGS-ów, a nie bezpośrednio do osób bezrobotnych czy podmiotów GS. Rozwiązanie to jest bardziej ekonomiczne niż zatrudnianie dodatkowych specjalistów w każdym powiatowym CGS-ie. W razie jakichkolwiek pytań czy wątpliwości doradca powiatowego CGS będzie mógł zwrócić się do specjalisty z WCGS, a następnie przekazać odpowiedź zainteresowanej osobie. Ad. 5. Kursy zawodowe dla pracowników podmiotów GS Wśród zidentyfikowanych problemów, jakie dotykają podmioty GS, jednym z poważniejszych są słabe kwalifikacje zawodowe pracowników. Problem ten w mniejszym stopniu dotyka np. spółdzielni socjalnych tworzonych w oparciu o Centrum Integracji Społecznej, gdzie uczestnicy przez rok uczą się wykonywania określonego zawodu. Niemniej, po pierwsze, nie wszystkie spółdzielnie powstają w ten sposób, a po drugie przedsiębiorstwa te mają przeważnie charakter wielobranżowy i przygotowanie do wykonywania jednego zawodu bywa niewystarczające. Niezwykle potrzebne jest w tej sytuacji stworzenie możliwości zdobywania nowych kwalifikacji. WCGS powinien dysponować bazą danych wszystkich

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ROZDZIAŁ II ROLA CENTRÓW GOSPODARKI SOLIDARNEJ W ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ. ZADANIA I METODOLOGIA TWORZENIA

instytucji z woj. wielkopolskiego prowadzących szkolenia zawodowe w oparciu o środki z funduszu UE. Ewentualnie sam powinien dysponować pulą środków przeznaczonych na ten cel. Zapotrzebowanie na szkolenia będzie zgłaszane przez poszczególne powiatowe CGSy, a WCGS albo będzie przekazywał informacje, gdzie można zapisać się na kurs, albo sam będzie go organizował. Poziom regionalny jest dla tej usługi wystarczający, nie ma potrzeby obciążania nią CGS-ów powiatowych. Ad. 6. Organizacja staży w podmiotach GS Prowadzenie CIS-u, KIS-u, ZAZ-u, spółdzielni socjalnej czy przedsiębiorstwa społecznego napotyka na wiele trudności. Jest to związane z krótkim okresem funkcjonowania tego typu podmiotów w naszym kraju: - instytucje rynku pracy i pomocy społecznej, które zgodnie z zapisami ustawowymi powinny współpracować z podmiotami GS, same jeszcze są na etapie uczenia się i wdrażania nowych rozwiązań; - brakuje doświadczonej kadry do prowadzenia podmiotów GS; - nie zostały wypracowane jednolite interpretacje zapisów legislacyjnych. Dlatego tak ważna jest praktyczna edukacja kadry GS, oparta na stażach w istniejących podmiotach. WCGS we współpracy z PCGS mógłby koordynować organizację staży, wypracować ich formułę, czas trwania, finansowanie. Ad. 7. Fundusz pożyczkowo-poręczeniowy dla podmiotów GS Obecnie zaczyna dominować pogląd, że podmioty GS powinny otrzymywać jedynie finansowanie zwrotne. Odchodzi się od koncepcji przyznawania grantów. Prawdopodobnie w następnym okresie programowania zniknie możliwość przyznawania z funduszy UE grantów na rozpoczęcie działalności gospodarczej, w tym w formie spółdzielni socjalnej (obecnie jest to działanie PO KL 6.2 i 7.2.2). Nie będzie również możliwości otrzymania takiej dotacji z Funduszu Pracy. Dotacje zostaną zamienione na pożyczki. Rozwiązanie takie nie wydaje się zasadne. Trudno jest wyobrazić sobie rozpoczęcie działalności przez jakąkolwiek firmę bez środków na zakup niezbędnych urządzeń, narzędzi czy samochodu. Korzystne byłoby pozostawienie możliwości otrzymania dotacji z Funduszu Pracy i udrożnienie tej ścieżki poprzez uruchomienie funduszu poręczeniowego, który mógłby poręczać również osobom bezrobotnym. Wydaje się jednak, że kierunek zmian jest już przesądzony, chociaż nie są to zmiany na lepsze.

W ramach projektu PO KL 1.46 – „Partnerstwo na rzecz instytucjonalizacji gospodarki społecznej”, którego celem jest przygotowanie strategicznych podstaw programowych, edukacyjnych i finansowych dla spójnego rozwoju gospodarki społecznej w Polsce, został powołany Zespół ds. rozwiązań systemowych w zakresie gospodarki społecznej. Jedna z czterech grup tematycznych jest odpowiedzialna za analizy i tworzenie ram finansowych dla funkcjonowania GS, w tym za projekt założeń systemu pożyczkowego (fundusze gospodarki społecznej). Prawdopodobnie w 2012 roku zostanie uruchomiony instrument finansowy o charakterze pożyczkowo-poręczeniowym, współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego i realizowany przy współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Wszystkie próby zbudowania rozwiązań wspierających rozwój GS są potrzebne. Wydaje się jednak, że najbardziej pożądane byłyby inicjatywy oddolne, wdrażane na poziomie lokalnym i regionalnym. Wprowadzanie funduszy pożyczkowoporęczeniowych przez MPiPS poprawia dostęp podmiotów GS do źródeł finansowania, jednak na dłuższą metę nie wzmacnia lokalnych/regionalnych struktur wsparcia. Bardziej zasadne jest uruchamianie tego typu instrumentów na poziomie regionu. Fundusze dla przedsiębiorstw społecznych powinny być wkomponowane w politykę rozwoju regionu. Oferta funduszu pożyczkowo-poręczeniowego dla podmiotów GS powinna być szeroka i łatwo dostępna. Głównymi odbiorcami byłyby tu spółdzielnie socjalne oraz przedsiębiorstwa społeczne, a wśród nich: organizacje obywatelskie prowadzące odpłatną działalność statutową i/lub działalność gospodarczą, a także spółki z o.o. non profit. Główne produkty dla spółdzielni socjalnych: - poręczenia dla osób bezrobotnych ubiegających się o przyznanie jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej z Funduszu Pracy, na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych (dopóki istnieje taka możliwość); pożyczki na: - opłacenie składek ubezpieczeniowych spółdzielców, refundowanych przez Fundusz Pracy na podstawie art. ust. ustawy z dnia kwietnia roku o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. Nr , poz. ), - zakup materiałów i narzędzi niezbędnych do realizacji zleceń w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, - wadium składane podczas uczestnictwa w przetargu oraz wniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy,

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ROZDZIAŁ II ROLA CENTRÓW GOSPODARKI SOLIDARNEJ W ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ. ZADANIA I METODOLOGIA TWORZENIA

- pokrycie kosztów lustracji, - bieżącą działalność. Zdecydowanie byłoby wskazane, aby dostępne były również granty na: - rozpoczęcie działalności gospodarczej w formie spółdzielni socjalnej (przy czym grant byłby przyznawany spółdzielni, a nie członkom – założycielom), - na restrukturyzację profilu działalności gospodarczej. Główne produkty dla przedsiębiorstw społecznych: - Pożyczki pomostowe - na bieżącą działalność, w oczekiwaniu na dotację, refundację kosztów, - Pożyczki inwestycyjne - np. remont, zakup sprzętu, - Euro-pożyczki – na realizację projektu finansowanego z funduszy Unii Europejskiej. Procedury przyznawania pożyczek i dotacji powinny być maksymalnie uproszczone. Przykładem, na którym można się tu wzorować, jest Polsko-Amerykański Fundusz Pożyczkowy Inicjatyw Obywatelskich, gdzie podstawą przyznania pożyczki jest bezpośredni kontakt z klientem i wizyta w miejscu prowadzenia przez niego działalności. W przypadku funduszu regionalnego istotną przesłanką przyznania pożyczki lub dotacji powinna być rekomendacja ze strony partnerstwa lokalnego, na terenie którego działa (lub zamierza) dany podmiot GS. Ad. 8. Badania i rekomendacje Do zadań WCGS będzie należało prowadzenie systematycznych badań dotyczących następujących zagadnień: - skala rozwoju GS w Wielkopolsce, - identyfikacja barier rozwoju GS w Wielkopolsce, - GS a rozwój kapitału społecznego w środowiskach lokalnych, - GS a problem wykluczenia społecznego w Wielkopolsce, a także: - analiza rozwiązań legislacyjnych pod kątem sprzyjania i hamowania rozwoju gospodarki społecznej, - rekomendacje w zakresie legislacji, w tym również prawa lokalnego, - rekomendacje rozwiązań sprawdzonych w innych krajach (również spoza UE).

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Głównym zadaniem PCGS jest budowa partnerstw lokalnych we wszystkich gminach z danego powiatu, których celem będzie rozwój GS w środowiskach lokalnych. Zadania PCGS: . Budowa partnerstw lokalnych we wszystkich gminach danego powiatu. . Doradztwo i szkolenia dla osób zainteresowanych powołaniem spółdzielni socjalnych. . Doradztwo i szkolenia dla osób zainteresowanych założeniem organizacji obywatelskiej, a także podjęciem przez istniejącą organizację odpłatnej działalności statutowej i/lub działalności gospodarczej. . Doradztwo i szkolenia dla liderów lokalnych zmierzających założyć Centrum Integracji Społecznej, Klub Integracji Społecznej, Zakład Aktywizacji Zawodowej. . Doradztwo dla spółdzielni socjalnych i przedsiębiorstw społecznych w zakresie prowadzonej przez nie działalności gospodarczej, odpłatnej i społecznej. . Doradztwo dla samorządów w zakresie przygotowywania zamówień publicznych z wykorzystaniem klauzuli społecznej. . Doradztwo w zakresie pozyskiwania funduszy na rozwój inicjatyw GS. . Współpraca z przedsiębiorcami w zakresie społecznej odpowiedzialności, w tym odpłatnych zleceń dla spółdzielni socjalnych i przedsiębiorstw społecznych. . Współpraca z Wielkopolskim Centrum Gospodarki Solidarnej.

Ad. 1. Budowa partnerstw lokalnych w gminach danego powiatu W Polsce, pomimo zapisów konstytucyjnych dotyczących zasady subsydiarności, ciągle dominuje odgórno-instytucjonalny model rozwiązywania problemów społecznych. Mieszkańcy lokalnych społeczności nie czują się odpowiedzialni za sytuacje kryzysowe dotykające innych członków tej społeczności, nie podejmują żadnych działań, aby im przeciwdziałać, licząc w tej mierze na ośrodki pomocy społecznej. Przyczyny takiej sytuacji są złożone i w dużej mierze należy ich szukać w historii naszego kraju, szczególnie tej po II wojnie światowej. Można powiedzieć, że w Polsce słabo rozwinięty jest kapitał społeczny odnoszący się do takich cech organizacji społeczeństwa jak zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania (definicja Putnama). Rządowy raport „Polska 2030. Wyzwania rozwojowe” stwierdza, że obecna dziś w Polsce postać kapitału społecznego to kapitał przetrwania, będący dziedzictwem PRL, oparty przede wszystkim na umiejętności dostosowania się do okoliczności

Powiatowe Centrum Gospodarki Społecznej

ROZDZIAŁ II ROLA CENTRÓW GOSPODARKI SOLIDARNEJ W ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ. ZADANIA I METODOLOGIA TWORZENIA

i sytuacji, a także kapitał adaptacyjności, pozwalający przetrwać okres transformacji, który polegał na umiejętności indywidualnego „radzenia sobie” i „wzięcia spraw w swoje ręce”. Te formy kapitału pozwoliły Polakom funkcjonować w PRL i poradzić sobie w czasie transformacji. Kapitał społeczny w Polsce należy do najniższych w Europie. Polskie społeczeństwo charakteryzuje się niskim poziomem zaufania wzajemnego ludzi, słabym poziomem debaty publicznej i samoorganizacji, niskim poziomem dbania o dobro wspólne, duże znaczenie mają wartości materialistyczne. W celu poprawy kapitału społecznego autorzy raportu sformułowali szereg rekomendacji. Wśród nich jest m.in. edukacja obywatelska od najmłodszych lat, a także budowa partnerstw publiczno-społecznych i wzmocnienie organizacji obywatelskich. PCGS-y mogłyby odegrać tutaj zasadniczą rolę. Przy czym trzeba pamiętać, że budowa partnerstw lokalnych jest tylko krokiem, narzędziem odbudowy kapitału społecznego, a nie celem samym w sobie. Nie chodzi o to, żeby powstała następna „instytucja”, ale o to, żeby zmieniły się relacje wzajemne pomiędzy mieszkańcami społeczności lokalnej, pomiędzy mieszkańcami a samorządem, pomiędzy pracownikami a pracodawcami. Terenem właściwym do zbudowania partnerstwa lokalnego jest gmina lub osiedle w dużym mieście. Mówimy tu o obszarze zamieszkiwanym przez kilka do kilkunastu tysięcy osób. Przy większej liczbie osób zatraca się cechę lokalności i trudno jest mówić o odbudowie zaufania, kiedy mieszkańcy nie mają szansy nawet się poznać. Partnerstwo powinno opierać się na najważniejszych podmiotach funkcjonujących w środowisku lokalnym, tj. samorząd i jego jednostki, organizacje obywatelskie, przedsiębiorcy, a także indywidualne osoby zaangażowane w działania na rzecz wspólnego dobra. Rolą PCGS jest m.in.: - zapewnienie strony organizacyjnej funkcjonowania partnerstwa, - animacja pierwszych spotkań, - edukacja partnerów w zakresie GS i społeczeństwa obywatelskiego, - pomoc w wypracowaniu wspólnych inicjatyw na rzecz rozwoju GS i społeczeństwa obywatelskiego, w tym CIS-ów, KIS-ów, ZAZ-ów, spółdzielni socjalnych, przedsiębiorstw społecznych, organizacji obywatelskich, - pomoc w wypracowaniu mechanizmu odpłatnych zleceń od partnerów dla podmiotów GS, - organizacja wizyt studyjnych w innych partnerstwach.

Pracownik WCGS musi charakteryzować się dużą umiejętnością poruszania w środowisku lokalnym i mieć świadomość, że jego rola jest tylko pomocnicza wobec gospodarzy tego terenu. Ad. 2. Doradztwo i szkolenia dla osób zainteresowanych powołaniem spółdzielni socjalnych Jednym z celów partnerstwa lokalnego jest uruchomienie na swoim terenie spółdzielni socjalnych. Spółdzielnie mogą być tworzone w oparciu o CIS lub ZAZ, ale również przy wykorzystaniu innych programów integracyjnych (np. projekty systemowe realizowane przez OPS-y). Jednak oprócz całego procesu reintegracji społecznej i zawodowej, jaki powinny przejść osoby zagrożone wykluczeniem, zanim zdecydują się na założenie spółdzielni, potrzebna jest szczegółowa wiedza na temat powoływania i funkcjonowania tego typu przedsiębiorstwa. Pracownik PCGS będzie prowadził szkolenia dla grup inicjatywnych spółdzielni socjalnych, obejmujących swym zakresem zagadnienia prawne, finansowe, marke ngowe. Sam proces powstawania spółdzielni powinien być wspierany przez opiekuna grupy inicjatywnej, zatrudnionego przez PCGS na podstawie umowy cywilnoprawnej na okres kilku miesięcy (np. 3 miesiące przed rejestracją i 3 miesiące po). Rolą opiekuna jest pomoc w integracji grupy, opracowaniu szczegółowej koncepcji działalności w formie biznesplanu, nawiązaniu współpracy z partnerstwem lokalnym, w tym pozyskaniu zleceń, przeprowadzeniu rejestracji, rozwiązywaniu bieżących problemów. Całemu procesowi towarzyszy partnerstwo lokalne, którego formalnym członkiem spółdzielnia staje się po zarejestrowaniu w KRS. Ad. 3. Doradztwo i szkolenia dla osób zainteresowanych założeniem organizacji obywatelskiej, a także podjęciem przez istniejącą organizację odpłatnej działalności statutowej i/lub działalności gospodarczej Odbudowa kapitału społecznego powinna opierać się na pobudzeniu inicjatyw oddolnych podejmowanych przez mieszkańców wspólnot lokalnych w celu rozwiązania dotykających ich problemów. Niestety, obecnie społeczności lokalne są raczej bierne, mieszkańcy zamykają się w swoich domach, nie spotykają ze sobą, nie zastanawiają wspólnie, jak rozwiązać problem, nie podejmują wspólnych działań. Jakakolwiek aktywność jest widoczna wtedy, gdy ranga problemu jest naprawdę duża (np. budowa spalarni śmieci czy obwodnicy wokół miasta). Wówczas mieszkańcy potrafią się zorganizować i podjąć wspólny protest. Problemy mniej spektakularne, tj. alkoholizm,

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ROZDZIAŁ II ROLA CENTRÓW GOSPODARKI SOLIDARNEJ W ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ. ZADANIA I METODOLOGIA TWORZENIA

przemoc w rodzinie, bezrobocie wśród osób mieszkających w sąsiedztwie zostawia się ośrodkom pomocy społecznej. A tymczasem to właśnie dobrze poorganizowane, silne społeczności są w stanie rzeczywiście pomóc osobom znajdującym się w trudnych sytuacjach życiowych, a nie kolejny zasiłek. Rolą PCGS będzie pomoc partnerstwu lokalnemu w animowaniu nowych organizacji obywatelskich, przede wszystkim o charakterze samopomocowym. Na terenie działalności partnerstwa powinno funkcjonować co najmniej kilkanaście stowarzyszeń, zrzeszających mieszkańców danej miejscowości. Na osiedlach miejskich powinny zawiązywać się organizacje zajmujące się różnymi aspektami życia społecznego, np. kulturą, sportem, edukacją, ekologią itp. Tworzenie nowych organizacji wymaga wsparcia szkoleniowego i doradczego w zakresie opracowania statutu, przeprowadzenia procedury rejestracyjnej, obowiązków sprawozdawczych, prowadzenia księgowości. Dodatkowej pomocy potrzebują te organizacje, które podejmą działalność przedsiębiorczą w formie odpłatnej działalności statutowej i/lub działalności gospodarczej. Z jednej strony, powinny zostać przeszkolone z dodatkowych obowiązków, jakie spadają na organizacje w związku z podjęciem tego typu działalności. Z drugiej, muszą mieć dostęp do doradztwa biznesowego (biznesplan, marke ng, promocja, odbiorcy produktów i usług, jakość produktów i usług itd.). Ad. 4. Doradztwo i szkolenia dla liderów lokalnych zmierzających założyć Centrum Integracji Społecznej, Klub Integracji Społecznej, Zakład Aktywizacji Zawodowej Ta forma wsparcia może być realizowana w trakcie spotkań partnerstwa lokalnego. Partnerstwo powinno zapoznać się z celami, formą organizacyjną, działalnością i źródłami finansowania różnych podmiotów reintegracji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem. Następnym krokiem jest podjęcie decyzji, czy taki podmiot zostanie utworzony na terenie działań partnerstwa, a jeżeli tak, to który z partnerów podejmie się tego zadania. Partnerstwo wspólnie wypracowuje szczegółowy projekt CIS-u, KIS-u czy ZAZ-u, a następnie partner odpowiedzialny za to zadanie podejmuje działania zmierzające do uruchomienia instytucji. Pracownik PCGS szkoli partnerów, pomaga opracować koncepcję, a także przygotować dokumentację rejestracyjną. Po uruchomieniu doradza w rozwiązywaniu bieżących problemów. Jeżeli zachodzi taka potrzeba posiłkuje się ekspertami z WCGS.

Ad. 5. Doradztwo dla spółdzielni socjalnych i przedsiębiorstw społecznych w zakresie prowadzonej przez nie działalności gospodarczej, odpłatnej i społecznej Pomoc w prowadzeniu przedsiębiorstwa społecznego powinna być dostępna nie tylko na etapie uruchamiania działalności, ale również na etapie jej prowadzenia. Spółdzielnie socjalne potrzebują wsparcia doradczego jeszcze przez rok do dwóch od momentu rejestracji. Później także, ale w mniejszej skali. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku organizacji obywatelskich czy spółek z o.o. non profit. Wiąże się to przede wszystkim z małym doświadczeniem osób zakładających spółdzielnie czy przedsiębiorstwa społeczne w prowadzeniu działalności przedsiębiorczej. Są to albo osoby długotrwale bezrobotne (spółdzielnie socjalne), albo społecznicy prowadzący do tej pory działalność charytatywną (przedsiębiorstwa społeczne). Jednocześnie zarówno partnerstwo, jak i pracownik PCGS muszą mieć na uwadze, że najważniejszą funkcją takich przedsiębiorstw jest pełnienie ról społecznych – wobec własnych członków/pracowników i wobec społeczności lokalnej. Dlatego konieczna jest korekcja i naprowadzenie na właściwe tory w przypadku, gdy działania przedsiębiorcze staną się celem samym w sobie, a nie środkiem do osiągania celów społecznych. Ad. 6. Doradztwo dla samorządów w zakresie przygotowywania zamówień publicznych z wykorzystaniem klauzuli społecznej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego opublikowało 20 października 2009 roku. Zalecenia Ministra Rozwoju Regionalnego oraz Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych dotyczące stosowania “klauzul społecznych w zamówieniach publicznych”. Zalecenia te precyzują zapisy, które Sejm uchwalił w ustawie z dnia 7 maja 2009 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz o zmianie innych ustaw. Zmiany te weszły w życie 16 lipca 2009 roku. Od kilku lat w Polsce toczyła się dyskusja dotycząca ułatwienia podmiotom gospodarki społecznej startowania w przetargach. W ubiegłym roku doszło wreszcie do, długo oczekiwanych, zmian w ustawie Prawo zamówień publicznych, które umożliwiły zamawiającym wykorzystywanie tzw. klauzul społecznych w specyfikacji lub w ogłoszeniu o zamówieniu. Zamawiający może w specyfikacji ustalić warunki dotyczące realizacji zamówienia o charakterze społecznym lub środowiskowym.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ROZDZIAŁ II ROLA CENTRÓW GOSPODARKI SOLIDARNEJ W ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ. ZADANIA I METODOLOGIA TWORZENIA

Niestety, pomimo 1,5 rocznego okresu obowiązywania Zaleceń, stopień wdrażania ich w życie jest znikomy. Samorządy albo nie wiedzą o takiej możliwości, albo mają obawy przez wprowadzaniem do SIWZ dodatkowych warunków. Jednym z ważniejszych działań PCGS będzie promocja stosowania klauzuli społecznej w zamówieniach publicznych wśród samorządów gminnych z danego powiatu. A także upowszechnianie ekspertyz prawnych dotyczących stosowania klauzuli, których opracowanie powinno zostać zlecone przez WCGS. Pracownik PCGS powinien również doradzać w przypadku opracowania konkretnego zamówienia publicznego pod kątem możliwości wzięcia udziału w przetargu przez przedsiębiorstwa społeczne z terenu powiatu. A także pomagać przedsiębiorstwom społecznym w opracowaniu dokumentacji przetargowej. Ad. 7. Doradztwo w zakresie pozyskiwania funduszy na rozwój inicjatyw GS Problemy związane z finansowaniem inicjatyw GS są jednym z podstawowych hamulców rozwoju GS w Polsce. Pracownik PCGS powinien posiadać dobrą orientację w zakresie programów skierowanych na wsparcie GS, tj. PO Kapitał Ludzki, PO Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, Fundusz Pracy, programy współpracy samorządów z organizacjami, fundusz pożyczkowo-poręczeniowy, a także inne programy ukierunkowane np. na rozwój obszarów wiejskich. Dotyczy to oczywiście również następnego okresu programowania (2014-2020). Doradztwo będzie dotyczyło zarówno źródeł finansowania, w tym montażu środków, jak i przygotowania wniosków aplikacyjnych. Ad. 8. Współpraca z przedsiębiorcami w zakresie społecznej odpowiedzialności, w tym odpłatnych zleceń dla spółdzielni socjalnych i przedsiębiorstw społecznych Rozwój GS jest ściśle związany z rozwojem przedsiębiorstw, które są lokalne i społecznie odpowiedzialne. Tylko takie przedsiębiorstwa są w jakimś stopniu gwarantem trwałości miejsc pracy, szanowania pracowników, przestrzegania praw pracowniczych, podejmowania działań na rzecz społeczności lokalnej. W Polsce ciągle jest to problem słabo podjęty. Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorców jest kojarzona raczej z działalnością charytatywną prowadzoną przez fundacje powołane przez tych przedsiębiorców, a nie z działaniami na rzecz rozwoju społeczności lokalnej, w tym przede wszystkim tworzenie trwałych miejsc pracy. PCGS powinien promować ideę odpowiedzialności społecznej wśród lokalnych przedsiębiorców, a także zachęcać ich do współpracy ze spółdzielniami socjalnymi i przedsiębiorstwami społecznymi. Rynek lokalnych produktów i usług jest stosunkowo ograniczony. W gminach w których działa CIS, czasem trudno jest znaleźć

zlecenia dla kilku spółdzielni socjalnych. Podmioty te w jakimś stopniu konkurują ze sobą o zlecenia od partnerów, w tym przede wszystkim od samorządu. Współpraca z przedsiębiorcami w zakresie zleceń może otworzyć nowe możliwości przed przedsiębiorstwami społecznymi i wpłynąć na zwiększenie ich liczby. Ad. 9. Współpraca z Wielkopolskim Centrum Gospodarki Solidarnej Powiatowe Centrum powinno współpracować z WCGS w zakresie: - przeszkolenie pracowników, - korzystanie z doradztwa prawnego, księgowego, pozyskiwania funduszy, - kierowania na szkolenia zawodowe członków spółdzielni socjalnych, - kierowanie na staże w działających podmiotach GS, - pomocy w uzyskaniu dla przedsiębiorstw społecznych z powiatu pożyczki lub poręczenia z funduszu prowadzonego przez WCGS, - udział w badaniach prowadzonych przez WCGS.

5. K A. Wielkopolskie Centrum Gospodarki Solidarnej Pracownicy etatowi: - dyrektor WCGS, - pracownik księgowy, - pracownik sekretariatu, - główny doradca w zakresie GS, - pracownik ds. promocji i logistyki, - trzech specjalistów do obsługi funduszu pożyczkowo-poręczeniowego. Osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych: - ekspert ds. prawa GS, - ekspert ds. księgowości w podmiotach GS, - ekspert w zakresie pozyskiwania funduszy, - redaktor wortalu GS w Wielkopolsce, - dodatkowi eksperci w zależności od potrzeb.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ROZDZIAŁ II ROLA CENTRÓW GOSPODARKI SOLIDARNEJ W ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ. ZADANIA I METODOLOGIA TWORZENIA

B. Powiatowe Centrum Gospodarki Społecznej Pracownicy etatowi: - ekspert ds. GS, - pracownik księgowy (niepełny etat). Osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych: - eksperci ds. partnerstw lokalnych (np. przedstawiciele samorządów, które z sukcesem rozwinęły na swoim terenie GS), - opiekunowie grup inicjatywnych spółdzielni socjalnych, - dodatkowi eksperci w zależności od potrzeb.

6. Ź A. Wielkopolskie Centrum Gospodarki Solidarnej a) PO KL 7.2.2, b) FIO, c) środki z budżetu województwa wielkopolskiego. ZADANIE

Zarządzanie

Promocja GS i logistyka

Akademia Solidarności

PODZADANIE

PRACOWNIK

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA

Kierowanie WCGS

Dyrektor WCGS

PO KL 7.2.2, FIO

Obsługa finansowa

Pracownik księgowy

PO KL 7.2.2, FIO

Obsługa sekretariatu

Pracownik sekretariatu

PO KL 7.2.2, FIO

Zamówienia publiczne

Specjalista ds. zamówień publicznych (um. PO KL 7.2.2, FIO cywilnoprawna)

Promocja GS

Pracownik ds. promocji i logistyki

PO KL 7.2.2, FIO

Organizacja konferencji, szkoleń, spotkań informacyjnych, wizyt studyjnych

Pracownik ds. promocji i logistyki

PO KL 7.2.2, FIO

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Doradztwo w zakresie GS

Organizacja i przeprowadzenie szkoleń

Eksperci ds. GS (um. cywilnoprawne)

PO KL 7.2.2, FIO

Doradztwo prawne

Ekspert ds. prawa GS (um. cywilnoprawna)

PO KL 7.2.2, FIO

Doradztwo księgowe

Ekspert ds. księgowości w podmiotach GS (um. cywilnoprawna)

PO KL 7.2.2, FIO

Doradztwo w zakresie pozyskiwania środków

Ekspert w zakresie pozyskiwania funduszy (um. cywilnoprawna)

PO KL 7.2.2, FIO

Pracownik ds. promocji GS i logistyki

PO KL 7.2.2, FIO

Organizacja kursów zawodowych w oparciu o Pracownik ds. promocji środki z funduszy UE GS i logistyki i inne źródła

PO KL 7.2.2, FIO

Prowadzenie bazy podmiotów prowadzących kursy zawodowe dla Kursy zawodowe osób pracujących, dla pracowników współfinansowane z funduszy UE podmiotów GS

Organizacja staży Koordynacja organizacji w podmiotach staży we współpracy GS z PCGS i podmiotami GS Fundusz pożyczkowoporęczeniowy dla podmiotów GS Badania i rekomendacje w zakresie GS

Szkolenia doradców GS

Pracownik ds. promocji GS i logistyki

PO KL 7.2.2, FIO

Dział pożyczek

Dwóch specjalistów ds. pożyczek

Środki z budżetu woj. wielkopolskiego

Dział poręczeń

Specjalista ds. poręczeń

Środki z budżetu woj. wielkopolskiego

Zespół badawczy powoływany na potrzeby konkretnego projektu badawczego

Środki z budżetu woj. wielkopolskiego, granty na badania

Inne koszty (poza zatrudnieniem): . Koszty związane z utrzymaniem i eksploatacją lokalu, zakupem sprzętu, materiałów biurowych. . Środki na fundusz pożyczkowo-poręczeniowy. . Zakup kursów zawodowych podnoszących kwalifikacje pracowników podmiotów GS. . Koszty promocji GS, w tym organizacji konferencji.

ROZDZIAŁ II ROLA CENTRÓW GOSPODARKI SOLIDARNEJ W ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ. ZADANIA I METODOLOGIA TWORZENIA

. Koszty publikacji. . Koszty badań. B. Powiatowe Centrum Gospodarki Społecznej Współfinansowanie przez gminy z danego powiatu zainteresowane korzystaniem z oferty PCGS. Po ustaleniu szczegółowego budżetu na okres roku, gminy powinny podzielić się kosztami funkcjonowania PCGS. Należałoby tutaj rozpatrzeć, jak miałoby to wyglądać od strony prawnej. Współfinansowanie PCGS przez gminy jest zgodne z ideą samorządności. To gminy decydują czy taka instytucja jest potrzebna i jaki jest zakres jej działalności, rozliczają PCGS z efektywności, mogą przydzielić jej nowe zadania w zależności od potrzeb (to pozytywny skutek braku uregulowań prawnych dla tego typu instytucji).

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

R P

III

WCES

III

, ,

Elżbieta Hibner Wnioski na podstawie seminarium programowego Akademii Solidarności.

1. Założenia: - Przyjmijmy do rozważań założenie, że Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarności (WCES), jako instrument do realizacji polityki rozwoju regionalnego, będzie docelowo spółką kapitałową prawa handlowego. - Przyjmijmy ponadto, że konstytucyjna zasada rozwijania społecznej gospodarki rynkowej wymaga efektywnego wspierania przedsiębiorczości, w szczególności sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Jest to zadanie o charakterze publicznym, nie dedykowane na wyłączność żadnej administracji publicznej. - Załóżmy, że budowania nowej instytucji podjęły się dwa rodzaje podmiotów prawa publicznego (województwo, miasto na prawach powiatu) oraz dwie organizacje społeczne, działające w formie fundacji. Każdy z podmiotów tworzących w przyszłości WCES realizuje inne zadania (ustawowe lub statutowe), reprezentuje inny potencjał merytoryczny, majątkowy i organizacyjny. Dla potrzeb dalszej analizy spróbujmy scharakteryzować te podmioty. Samorząd regionalny (Wielkopolskie) – jest zobowiązany do prowadzenia regionalnej polityki rozwoju i ma w tym zakresie dość swobodny wybór instytucji i narzędzi,

ROZDZIAŁ III PROBLEMY WYCENY WKŁADÓW INTELEKTUALNEGO I MATERIALNEGO, KTÓRE POSZCZEGÓLNE ORGANIZACJE WNOSZĄ DO BUDOWY SAMODZIELNEJ INSTYTUCJI, NA PRZYKŁADZIE WCES

zgodnie z ustrojową zasadą domniemania kompetencji na szczeblu regionalnym. Dysponuje dość sprawnym aparatem administracyjnym, nie dysponuje majątkiem, ma ograniczone możliwości finansowe z uwagi na budżet znacznie mniejszy od budżetu stolicy województwa. Miasto (Poznań) – jako miasto na prawach powiatu ma domniemany zakres kompetencji na szczeblu lokalnym, w tym możliwość wspierania przedsiębiorczości. Dysponuje majątkiem o wartości bliskiej 20 mln zł, w atrakcyjnej części miasta. Nieruchomość w postaci działki i budowli była od lat przeznaczona na działalność publiczną i z uwagi na potrzeby społeczne, powinna zachować podobny charakter. Budynek poszpitalny, wymaga prawdopodobnie szerokich prac remontowo – adaptacyjnych, przy czym budżet miasta, choć znacznie zasobniejszy od wojewódzkiego, jest prawdopodobnie blisko dopuszczalnej granicy zadłużenia (jak w większości dużych polskich miast). Fundacja BARKA – fundacja o unikalnym, ponad dwudziestoletnim doświadczeniu, jest fundamentem planowanej WCES. Sprawny potencjał organizacyjny (także międzynarodowy), wykwalifikowane kadry, doświadczenie w pracy z ludźmi, silna marka na rynku przedsiębiorczości społecznej. Barka dysponuje także majątkiem nieruchomym, lecz jego wnoszenie do WCES byłoby nadmiernym obciążeniem nowotworzonej spółki. Instytut Pro Publico Bono – Fundacja reprezentuje dość silny potencjał intelektualny w postaci wiedzy i doświadczenia współpracujących ekspertów, a także doświadczeń wspierania rozwoju lokalnego metodą Akademii Twórczej Przedsiębiorczości (Wigierskie Centrum Twórczej Przedsiębiorczości, Program Rozwoju Polski Wschodniej, Oświęcimski Strategiczny Program Rządowy). Fundacja nie dysponuje majątkiem nieruchomym.

2. Proces podejmowania decyzji Budowanie struktury i charakteru spółki WCES można podzielić na trzy obszary: - Obszar I - decyzje polityczne, - Obszar II - decyzje merytoryczne, - Obszar III - decyzje ekonomiczne.

Każdy z wymienionych obszarów kryje w sobie ryzyka, które da się oszacować jedynie z dużym przybliżeniem, z uwagi na szybko zmieniające się otoczenie. Ponadto, nie da się wyraźnie rozgraniczyć poszczególnych obszarów. Co więcej Obszar II i III w znacznym stopniu się pokrywają. Innymi słowy nie da się rozstrzygnąć problemów ekonomicznych bez uruchomienia procesów politycznych – i odwrotnie – decyzje polityczne będą możliwe i racjonalne, o ile realne będą źródła finansowania przedsięwzięcia. W sektorze publicznym mawia się często, że pewne decyzje musi poprzedzić wola polityczna. Ten etap inicjatorzy WCES mają za sobą. Zarówno Marszałek Województwa jak i Prezydent Poznania są gotowi do współpracy przy budowaniu nowej organizacji WCES. Jest także nieruchomość przeznaczona do wykorzystania na wskazany cel. Wydaje się, że koncepcja merytorycznej działalności WCES została dość dobrze wydyskutowana i teoretycznie wypracowana. Przed Zespołem - wypracowanie koncepcji organizacyjnej i zaproponowanie źródeł finansowania. Poniżej rozważono kilka wariantów postępowania.

3. Szybkie uruchomienie WCES – wariant 1 W tym wariancie proponuje się szybkie powołanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą WCES, działającej nie dla zysku, z minimalnym kapitałem założycielskim i niewielkim kapitałem obrotowym, pozwalającym na sfinansowanie działania małego biura do końca br. Zadaniem tej spółki byłoby przygotowanie i uruchomienie merytorycznej działalności o takim charakterze, który nie wymaga dużych nakładów finansowych i własnego dużego majątku nieruchomego. W tym wariancie proces inwestycyjny i losy nieruchomości poszpitalnej pozostawia się w całości do kompetencji miasta. Udziały obejmowane przez poszczególne podmioty kształtowałyby się wtedy następująco: - Województwo - 60% (wkład pieniężny), - Barka - 30% (wkład niepieniężny), - PPB - 10% (wkład niepieniężny). W tak skonstruowanej spółce miasto nie uczestniczyłoby udziałami, a jedynie jako partner współpracujący. Jest to rozwiązanie najszybsze, najdalej idące, ale politycznie niewskazane i ryzykowne.

III

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ROZDZIAŁ III PROBLEMY WYCENY WKŁADÓW INTELEKTUALNEGO I MATERIALNEGO, KTÓRE POSZCZEGÓLNE ORGANIZACJE WNOSZĄ DO BUDOWY SAMODZIELNEJ INSTYTUCJI, NA PRZYKŁADZIE WCES

4. Szybkie uruchomienie WCES – wariant 2 Podobnie jak w wariancie 1 tworzy się spółkę z o.o., o niewielkim kapitale założycielskim i obrotowym, z udziałem miasta i następującej (proponowanej) strukturze kapitałowej: - Województwo - 30% (wkład pieniężny) - Miasto - 30% (wkład pieniężny) - Barka - 30% (wkład niepieniężny) - PPB - 10% (wkład niepieniężny) Ten wariant jest trudniejszy do skoordynowania terminów pomiędzy dwiema jednostkami samorządu terytorialnego, ale udział miasta w spółce jest wysoce wskazany z powodów omówionych w innych częściach projektu. W tym wariancie Województwo i Miasto tworzą niezależnie od WCES spółkę inwestycyjną (akcyjną), która dokonuje adaptacji ze źródeł publicznych lub z udziałem kapitału prywatnego, na przyszłe cele statutowe WCES, według jednego z modeli partnerstwa publiczno – prywatnego. Ryzyko tego wariantu dotyczy głównie inwestycji w majątek, który po adaptacji może się okazać atrakcyjny rynkowo. Zaletą rozwiązania jest odbarczenie podmiotów społecznych od problemów inwestycyjnych.

5. WCES i organizacja samoucząca – wariant 3 Rozwiązanie, które można nazwać klasycznym lub pierwotnym polega na utworzeniu spółki akcyjnej (także działającej nie dla zysku) o następującej przybliżonej strukturze kapitałowej: - Miasto - aport rzeczowy w postaci nieruchomości (konieczna jest wycena nieruchomości). - Województwo mln – średni wkład finansowy na koszty adaptacji, który, w zależności od zakresu inwestycji, może wahać się w szerokich granicach od do mln zł. W tak skonstruowanej spółce 1% kapitału to kwota 300 tys. zł. Ostateczną partycypację podmiotów społecznych w wielkości udziałów lub akcji będzie można uzyskać w drodze negocjacji z głównymi partnerami (Miasto i Województwo).

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

III

To wariant niezbyt ryzykowny politycznie, dość złożony organizacyjnie i długotrwały w realizacji. Zaletą jest społeczne zaangażowanie w proces inwestycyjny, ale również duże ryzyko finansowe i czasowe (pieniądze publiczne – prawo zamówień publicznych, przetargi itp.).

6. WCES i PPP – wariant 4 Wariant realizacji koncepcji WCES w drodze partnerstwa publiczno - prywatnego jest trudny, a jego przygotowanie – długotrwałe. Ma on jednak wiele zalet: - Proces budowania partnerstwa – twórczy intelektualnie, - Zdobyte doświadczenie – może funkcjonować jako przykład dobrej praktyki, - Kapitał inwestycyjny (remontowy) nie obciąża źródeł publicznych – budżet województwa może udzielić jedynie poręczeń kredytowych, - Prywatny inwestor daje większe gwarancje na sprawne przeprowadzenie inwestycji, - Przyszłe koszty utrzymania nieruchomości można rozłożyć na kilka podmiotów, - Do spółki celowej (inwestycyjnej) można doprosić kilku inwestorów, których działalność będzie komplementarna do WCES, - Kapitał można umiędzynarodowić – podniesienie pres żu WCES, dodatkowe zasilenie kapitałowe, transfer wiedzy. Wariant 4. mimo wielu zalet – nie jest pozbawiony ryzyk: - Zablokowanie PPP przez organy władzy publicznej (obawy, brak zaufania, brak dobrych praktyk w Polsce), - Długotrwałe poszukiwanie kapitału inwestycyjnego, - Konieczność stałego korzystania z pomocy technicznej jednej z renomowanych firm doradczych, co z jednej strony obniża ryzyko, a z drugiej – może okazać się kosztowne.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

R D

Lidia Węsierska, Monika Piotrowska, Barbara Sadowska

1. R Lidia Węsierska

Fundacja Barka prowadzi Centra Ekonomii Społecznej od 2006r. Pierwsze trzy zostały utworzone ramach projektu „Ekonomia Społeczna w Praktyce”, współfinansowanego z PIW Equal. Od 2008r. Fundacja prowadzi w Poznaniu CES o charakterze regionalnym, współfinansowany z PO KL działanie 7.2.2 – projekt „Regionalne Centrum Ekonomii Społecznej w Poznaniu”. Działalność RCES jest wielopłaszczyznowa i skierowana do różnych grup odbiorców: . Inicjowanie partnerstw lokalnych na rzecz rozwoju gospodarki społecznej – działanie skierowane do przedstawicieli samorządów, ośrodków pomocy społecznej, powiatowych urzędów pracy, spółdzielni mieszkaniowych, organizacji obywatelskich oraz innych podmiotów ukierunkowanych na rozwój lokalny. . Edukacja liderów GS. . Doradztwo dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w zakresie zakładania i prowadzenia podmiotów GS. . Opieka konsultantów dla grup inicjatywnych spółdzielni socjalnych. . Szkolenia dla grup inicjatywnych spółdzielni socjalnych i organizacji obywatelskich z zakresu zakładania i prowadzenia przedsiębiorstwa, marke ngu, księgowości, pozyskiwania funduszy. . Usługi doradcze dla spółdzielni socjalnych i organizacji obywatelskich w zakresie marke ngu, prawa i księgowości. . Promocja GS: a. Organizacja konferencji, b. Kampanie społeczne promujące GS i zatrudnienie w tym sektorze,

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

c. Prowadzenie wortalu internetowego poświęconego GS w Wielkopolsce, d. Publikacje i artykuły dotyczące GS. Kluczowym zadaniem RCES-u jest inicjowanie i animowanie partnerstw lokalnych, których celem jest rozwój gospodarki społecznej na terenie objętym działaniami partnerstwa. Dzięki podjętym do końca 2011r. działaniom udało się doprowadzić do zawiązania 16 partnerstw lokalnych na terenie Wielkopolski (w ramach trzech kolejnych projektów współfinansowanych z PIW Equal i POKL), w tym na czterech osiedlach w Poznaniu: Os. Jana III Sobieskiego, Śródka, Darzybór, Os. Zwycięstwa oraz w gminach: Kwilcz, Lwówek Wlk., Krzemieniewo, Gołuchów, Orchowo, Sieraków, Pobiedziska, Pleszew, Piła, Kucharki, Przygodzice, Świętochowa. Barka była również partnerem w projekcie realizowanym przez WYG Interna onal („Partnerstwo drogą rozwoju ekonomii społecznej” POKL 7.2.2) i przyczyniła się do powstania kolejnych 11 partnerstw lokalnych: Ostrów Wlk., Kawęczyn, Połajewo, Włoszakowice, Władysławów, Rydzyna, Krotoszyn, Koźmin Wlk., Rozdrażew, Czerwonak oraz modelowego partnerstwa w Gminie Czarnków. Dzięki kilkuletniemu doświadczeniu udało się wypracować metodologię działań prowadzących do zawiązania partnerstwa. Najważniejsze jest przekonanie do idei współpracy na rzecz GS osób kluczowych na danym terenie, tj. wójt, burmistrz, kierownik OPS, przewodniczący rady gminy, przewodniczący rady osiedla. Jeżeli zyska się przychylność takich osób, wówczas to one stają się inicjatorami dalszych kroków, a przedstawiciel RCES pełni jedynie rolę wspierającą i ukierunkowującą na właściwe cele. Zawiązywanie partnerstwa przebiega trzyetapowo. Pierwszy etap ma charakter edukacyjny – są to szkolenia dla przedstawicieli instytucji i organizacji z terenu gminy czy osiedla, z zakresu integracji społecznej, przedsiębiorczości społecznej i funkcjonowania partnerstwa. W działaniach RCES-u zasadniczą rolę odgrywają w tej fazie praktycy, którzy wprowadzili na swoim terenie rozwiązania GS, a także osoby niegdyś wykluczone społecznie, które dzięki GS zmieniły swoje życie i pomagają innym. Dlatego na spotkania partnerskich grup inicjatywnych był zapraszany np. Burmistrz Gminy Byczyna, który przedstawiał zaangażowanie samorządu w powstawanie i funkcjonowanie spółdzielni socjalnych, Wójt Gminy Czarnków i Kierownik OPS prezentujący powstanie CIS-u, spółdzielni socjalnej Słoneczko oraz powiatowego CES-u w Czarnkowie, Dyrektor Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej z Częstochowy opisujący, w jaki sposób współpraca ZGM z lokalnym CIS-em przyczynia się do rozwiązania problemów osób zadłużonych.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

W spotkaniach uczestniczą również osoby, które same doświadczyły wykluczenia, a obecnie prowadzą przedsiębiorstwa społeczne, spółdzielnie socjalne, tworząc miejsca pracy dla innych osób bezrobotnych, pomagając im w rozwiązywaniu problemów życiowych (np. zadłużenia) czy wspierając w wychodzeniu z uzależnienia. Ich świadectwo wywiera na słuchaczach olbrzymie wrażenie. Członkami partnerskich grup inicjatywnych są często osoby, które na co dzień funkcjonują w systemie pomocy społecznej, nie wierząc w możliwość zmiany u swoich „klientów”, narzekając na ich roszczeniową postawę i obarczając ich całą odpowiedzialnością za niepowodzenie kolejnych form wsparcia. Kontakt z człowiekiem, który jednak zmienił swoje życie, wzbudza w nich refleksję, że być może to te formy nie były odpowiednie i należy poszukać innych rozwiązań. Drugim etapem pracy z partnerską grupą inicjatywną jest wspólne opracowanie programu rozwoju GS na danym terenie. Najpierw przeprowadzana jest diagnoza problemów społecznych. Często okazuje się przy tym, że gminy nie prowadzą w tym zakresie żadnych badań, ograniczając się do sprawozdawczości wymaganej ustawowo. Jeżeli jakiś problem nie znajduje odzwierciedlenia np. w sprawozdaniach OPS-u czy statystykach PUP-u, to tak, jakby go nie było. Pracownicy instytucji pomocy społecznej są świadomi, że występuje, ale nie próbują ująć go ani od strony statystycznej, ani analitycznej. Przykładem mogą być tu dłużnicy nie korzystający ze świadczeń pomocy społecznej, czy rolnicy żyjący na granicy ubóstwa. Przeważnie nie ma również statystyk dotyczących uzależnień, ukrytego bezrobocia, szarej strefy. Wszyscy wiedzą, że takie zjawiska występują, ale gminy przeważnie nie widzą potrzeby prowadzenia ich pogłębionej diagnozy. Analiza przeprowadzana na spotkaniach partnerskich nie może, oczywiście, zastąpić takiej diagnozy. Uświadamia jednak jej potrzebę i dostarcza danych szacunkowych. Na tej podstawie partnerstwo projektuje rozwiązania dopasowane do lokalnych warunków. Program rozwoju GS w gminie jest opracowywany w formie pisemnej i staje się załącznikiem do Porozumienia partnerskiego, które jest podpisywane uroczyście przez wszystkich członków partnerstwa. Trzeci etap (w sensie logicznym, a nie koniecznie czasowym) polega na wdrażaniu

Prowadzenie spotkań przez praktyków umożliwia, z jednej strony, przekazanie wiedzy zbudowanej na doświadczeniu, z drugiej zaś, motywuje uczestników do podjęcia podobnych wyzwań. Edukacja ma tu wyraźnie charakter formacyjny i prowadzi do zmiany postaw.

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

zaplanowanych działań. Partnerzy zaczynają intensywnie pracować pomiędzy spotkaniami, podejmując kolejne kroki zmierzające do powołania CIS-u, spółdzielni socjalnej czy nowej organizacji obywatelskiej. W partnerstwach zainicjowanych przez RCES zrealizowano m.in. następujące inicjatywy: . Poznań Zawady - powołanie kilku spółdzielni socjalnych, w tym Spółdzielni Socjalnej Przyjaźń, Coop, Art.-Smak, Witaj PL, powołanie Fundacji CORRECTIO CIVITAS, kontynuacja CES przy Fundacji Pomocy Wzajemnej Barka, rozszerzenie zakresu działania Przedsiębiorstwa Społecznego Barki Sp. z o.o., powołanie Obywatelskiego Instytutu Monitoringu i Rekomendacji Sp. z o.o. . Poznań - Piątkowo - powołanie spółdzielni socjalnych: Tajemniczy Ogród, Tamaryszek, Ogro-Bud, Super Ład, Monia, rozszerzenie działalności CIS przy Stowarzyszeniu ETAP, powołanie przy Stowarzyszeniu ETAP filii CES. . Lwówek Wlk. - powołanie kilkunastu stowarzyszeń samopomocowych i zawiązanie przez nie Społecznego Związku Organizacji Ziemi Lwóweckiej z formą działalności odpłatnej, spółdzielnie socjalne (EKO-FARMA, Marszewo, Gratex), przedsiębiorstwo społeczne przy Stowarzyszeniu Wielkopomoc w Posadówku (second hand shop). . Kwilcz - kilkanaście stowarzyszeń, spółdzielnie socjalne (Świt, Kwilecka, KRAM), CIS przy Stowarzyszeniu ROSE, CIS przy Stowarzyszeniu Integracyjnym Wspólnoty Barka, Przedsiębiorstwo społeczne przy w/w Stowarzyszeniu, Przedsiębiorstwo Społeczne „Diakonijne Dzieło Zatrudnienia” Sp. z o.o., powołanie Stowarzyszenia Mieszkańców Osiedla Ekologicznego w Chudobczycach. . Kawęczyn - CIS przy Kawęczyńskim Stowarzyszeniu Pomocy Społecznej w partnerstwie z samorządem gminy Kawęczyn. . Rydzyna - CIS przy Stowarzyszeniu Pro-Ac v. . Czarnków - CES na Powiat Czarnkowsko - Trzcianecki przy Stowarzyszeniu Nasze Jędrzejewo we współpracy z samorządem, CIS przy Fundacji Gębiczyn, Spółdzielnia Socjalna Słoneczko. . Poznań Jeżyce - CIS przy Fundacji Barka. . Ostrów Wielkopolski - powstanie CES-u przy Stowarzyszeniu Bezrobotnych. . Odolanów - CIS przy Stowarzyszeniu „Trzeźwości” w partnerstwie z samorządem, Spółdzielnia Socjalna KWANT. . Winogrady (os. Zwycięstwa) - powstało Stowarzyszenie NOWE PERSPEKTYWY działające na rzecz mieszkańców os. Zwycięstwa oraz Spółdzielnia Socjalna SUPER ŁAD. . Krzemieniewo - w efekcie spotkań partnerstwa ustalono, że osoby bezrobotne z gminy Krzemieniewo będą kierowane do CISu w Rydzynie, który przekształcił się w CIS powiatowy. . Gołuchów - powstało Stowarzyszenie SENIOR XXI oraz Stowarzyszenie KAJEWIANKA.

. Orchowo - CIS powołany jako samorządowy zakład budżetowy. . Sieraków - powstały stowarzyszenia: DLA WSI PRZEMYŚL, MALOWANA WIEŚ, IZDEBIANKI, Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego w Lutomku, Stowarzyszenie w miejscowości Dębowiec - obecnie grupa założycielska pracuje nad statutem, dokonaniem wyboru władz, nazwą stowarzyszenia. . Pobiedziska - powstało Stowarzyszenie PATENT, które będzie powoływało CIS. . Pleszew - spółdzielnia socjalna ALFA (powołana przez mieszkańców Schroniska dla bezdomnych prowadzonego przez Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta). . Kucharki (gmina Gołuchów) – powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły i Przedszkola w Kucharkach „Dla Dzieci”, Stowarzyszenie SKAKANKA, Stowarzyszenie KLEKS przy Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Gołuchowie. . Przygodzice - powstały spółdzielnie socjalne PSZCZÓŁKI i BARTOSZ. . Piła - CARITAS podjął decyzję w sprawie powołania CISu. . Osieczna. . Poznań - Spółdzielnia Socjalna MONIA. . Poznań - Stowarzyszenie Wszyscy Ludzie Dobrej Woli. . Posadówek - sklep z odzieżą używaną w Posadówku przy Stowarzyszeniu Wielkopomoc. Etap realizacji tego typu przedsięwzięć wymaga wsparcia doradczo-szkoleniowego. RCES zatrudnia specjalistów w zakresie spółdzielczości socjalnej, przedsiębiorczości społecznej, zatrudnienia socjalnego, a także prawa, księgowości, marke ngu i pozyskiwania funduszy przez podmioty GS. Eksperci pracują z osobami i podmiotami z terenu danego partnerstwa, pomagając im założyć i rozwinąć działalność przedsiębiorczą ukierunkowaną na cele społeczne. Ważne jest tu kompleksowe podejście, dzięki któremu powstające podmioty nie są pozostawiane samym sobie po zakończeniu działań RCES. To właśnie rozpoczęcie pracy w gminie od zbudowania partnerstwa i ukształtowania świadomości osób z kluczowych instytucji i organizacji staje się gwarantem trwałości wypracowanych rezultatów. Partnerstwo przyjmuje na siebie odpowiedzialność nie tylko za powstanie CIS-u czy spółdzielni socjalnej, ale również za ich dalsze funkcjonowanie. Przedstawiciele RCES pracują w gminie przez kilka miesięcy. Po tym okresie czasu partnerstwo powinno być na tyle silne, żeby kontynuować przyjętą drogę rozwoju GS. Nie zawsze się tak dzieje. Niektóre partnerstwa przestają de facto działać zaraz po zakończeniu udziału w projekcie. Wydaje się jednak, że podjęty wysiłek nie jest zmarnowany i zasiane ziarno kiedyś wykiełkuje.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

2. C

Monika Piotrowska Centrum Ekonomii Społecznej w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim jest jedną z inicjatyw Partnerstwa Ziemi Czarnkowskiej na Rzecz Rozwoju Ekonomii Społecznej Partnerstwo to powstało w 2009 roku i zostało zawiązane przy współpracy z Fundacją „Barka”. W ramach projektu realizowanego przez Fundację „Barka” przedstawiciele organizacji pozarządowych i jednostek samorządu terytorialnego podpisali porozumienie, w ramach którego zbudowali pla ormę inicjującą działania w obszarze ekonomii solidarnej. Do partnerstwa przystąpiły następujące organizacje pozarządowe: Stowarzyszenie „Nasze Jędrzejewo”, Stowarzyszenie Gajewo-Bukowiec” Wspólna Sprawa”, Stowarzyszenie „Nasza Leśna Wieś”, Fundacja ”Gębiczyn”, Czarnkowska Spółdzielnia Mieszkaniowa oraz przedstawiciele samorządu gminnego, Miasta Czarnków i Gminy Czarnków - ich jednostki organizacyjne: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej i Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, a także Starostwo Powiatowe i Powiatowy Urząd Pracy w Czarnkowie. W czerwcu bieżącego roku szeregi partnerstwa zostały zasilone przez przedsiębiorców: INTERAK, METROLOG, STEICO S.A., KOMAT, Forum Gospodarcze Powiatu Czarnkowsko-Trzcianeckiego - Związek Pracodawców Prywatnych, Spółdzielnię Socjalną „SŁONECZKO”, Bank BGŻ - Oddział w Czarnkowie oraz Bank Spółdzielczy w Czarnkowie. Podpisane porozumienie tworzy nieformalną pla ormę niezbędną do przeprowadzenia skutecznych działań na rzecz reintegracji społecznej i zawodowej. Stanowi podstawę i punkt wyjścia dla procesu projektowania i realizacji przedsięwzięć przedsiębiorczych w aspekcie lokalnym. Działania powyższe realizowane są poprzez budowanie elementów ekonomii solidarnej wspierających zatrudnienie osób bezrobotnych tworzących warunki dla rozwoju inicjatyw ekonomicznych przedsiębiorstw społecznych. Partnerzy wypracowali strategię rozwoju gospodarki społecznej, w ramach której powstało: Centrum Ekonomii Społecznej, Centrum Integracji Społecznej w Gębiczynie, a także Spółdzielnię Socjalną „Słoneczko”. Pozytywne doświadczenia Partnerstwa Ziemi Czarnkowskiej zachęciły jego przedstawicieli do podejmowania podobnych przedsięwzięć w powiecie czarnkowskotrzcianeckim. W tym celu zostało powstałe Centrum Ekonomii Społecznej w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim (PCT) w 2010r. Wynikało to z potrzeby zmiany trudnej

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Jakie problemy skłoniły partnerstwo lokalne do utworzenia CES-u w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim? - Brak inicjatyw z obszaru gospodarki społecznej w powiecie czarnkowskotrzcianeckim: spółdzielnia socjalna w rejestracji, CIS w organizacji; istniejące organizacje pozarządowe to organizacje „starego typu” funkcjonujące akcyjnie, zależnie od dotacji, Funkcjonujące organizacje obywatelskie miały głównie charakter charytatywny i nie postrzegały siebie również jako pracodawcy, nie prowadziły reintegracji zawodowej, nie zatrudniały pracowników. Organizacje te potrzebowały doradztwa, jak zaplanować i zarejestrować działalność gospodarczą, której celem byłoby tworzenie nowych miejsc pracy. Firmy komercyjnie natomiast nastawione były głównie na maksymalizację zysku. - Trudne doświadczenia związane z zakładaniem pierwszej w powiecie czarnkowskotrzcianeckim spółdzielni socjalnej wskazywały na brak instytucji wspierającej działania w obszarze społecznej gospodarki rynkowej. Osobom zakładającym podmioty ekonomii solidarnej niezbędna jest wiedza z zakresu pozyskiwania funduszy, marke ngu, księgowości, zakładania i prowadzenia podmiotów ES, prawa, a także mechanizmów dotyczących procesu reintegracji społecznej i zawodowej, a co za tym idzie włączenia osób pozostających na marginesie życia społecznego w nurt życia społeczno-ekonomicznego we wspólnocie lokalnej. Brakowało w powiecie oferty szkoleniowej dla podmiotów ES oraz oferty rynkowej umożliwiającej znalezienie nisz na lokalnym rynku. - Brak przyjaznego otoczenia dla podmiotów ES – środowiska lokalne nie były zorganizowane, a to one są gwarancją powstawania i trwałości podmiotów ES. Partnerzy lokalni pomagają w powstaniu nowych podmiotów ES, a następnie poprzez zlecanie usług dbają o ich kondycję ekonomiczną. Warunkiem rozwoju społecznej gospodarki rynkowej jest powstawanie lokalnych partnerstw tworzących i wspierających podmioty ekonomii solidarnej.

sytuacji na tutejszym rynku pracy. Przyczyną bezrobocia była słabość lokalnego rynku pracy. Działało tu tylko kilka większych firm, które z uwagi na spowolnienie gospodarki kraju były w ciężkiej sytuacji ekonomicznej i decydowały się na zmniejszenie zatrudnienia. Liczba osób bezrobotnych wzrastała i wynosiła 4618 osób (w tym 55,6% kobiet). Liczba osób długotrwale bezrobotnych.: 1736 /37,6%/, w tym 1204 kobiet /69%/. Problem bezrobocia dotykał głównie kobiet oraz osób zamieszkujących na wsi 52,1% (w tym K 57,2%), a także niepełnosprawnych - 171 (PUP Czarnków 30.09.2009r.). Osoby wykluczone miały problemy w znalezieniu pracy na otwartym rynku. Alternatywą był sektor ekonomii solidarnej, który generuje miejsca pracy dla osób mniej konkurencyjnych.

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

- Słaba świadomość zagadnień ekonomii solidarnej wśród pracowników instytucji takich, jak: Powiatowe Urzędy Pracy, Ośrodki Pomocy Społecznej, a także Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. W polityce społecznej dominuje pasywny model pomocy osobom będącym w trudnej sytuacji życiowej. Należałoby rozwijać model pro-aktywny włączający osoby zagrożone wykluczeniem społecznym do życia społeczno-gospodarczego danej wspólnoty lokalnej wykorzystując narzędzia ES. Centrum Ekonomii Społecznej jest podmiotem powstałym w ramach środków unijnych. Projekt Centrum Ekonomii Społecznej w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Priorytet VII Promocja Integracji Społecznej, Działanie 7.2 Przeciwdziałanie Wykluczeniu i Wzmocnieniu Sektora Ekonomii Społecznej, Poddziałanie 7.2.2 Wsparcie Ekonomii Społecznej). Na realizację projektu pozyskano z Europejskiego Funduszu Społecznego kwotę 959 039,00 zł. Liderem projektu jest Stowarzyszenie „Nasze Jędrzejewo”, a partnerami: Gmina Czarnków, Powiat Czarnkowsko-Trzcianecki, Gmina Miasta Czarnków, Fundacja „Gębiczyn”, Stowarzyszenie na rzecz rozwoju Gębiczyna „ Nasza Leśna Wieś”, Stowarzyszenie Gajewo-Bukowiec „Wspólna Sprawa”, Czarnkowska Spółdzielnia Mieszkaniowa. Realizacja projektu w partnerstwie niesie ze sobą znaczną wartość dodaną, wyrażoną w efekcie synergii, wynikającym ze wspólnej realizacji zadań partnerów, wypracowaniem wspólnego rozwiązania problemu oraz odejścia od fragmentarycznych i nieskoordynowanych działań. Projekt przyczynił się również do kontynuowania rozpoczętej współpracy w ramach Partnerstwa Ziemi Czarnkowskiej na Rzecz Rozwoju Ekonomii Społecznej między instytucjami samorządu terytorialnego i NGO. W chwili obecnej to właśnie Centrum Ekonomii Społecznej pełni funkcję koordynatora działań partnerstwa lokalnego. W ramach działalności CES organizowane są comiesięczne spotkania partnerów w celu omawiania bieżących trudności, z jakimi borykają się nowo powstałe podmioty na terenie Miasta i Gminy Czarnków. Partnerzy wspólnie zastanawiają się nad możliwością zlecania usług podmiotom ekonomii solidarnej. Wspólnie stanowią zespół, który pełni rolę Grupy Sterującej projektem pn. Rady Projektu posiadającej następujące kompetencje: demokratyczne podejmowanie kluczowych decyzji wiążących wszystkich partnerów, kontrola realizacji projektu na poziomie strategicznym oraz weryfikacja zgodności projektu z przyjętymi wcześniej celami i założeniami ram czasowych. Centrum Ekonomii Społecznej udziela porad: - Prawno-księgowych, w zakresie zasad funkcjonowania spółdzielni socjalnych

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Podczas trwania projektu (przez okres 2 lat) w ramach działalności Centrum Ekonomii Społecznej, zgodnie z rezultatami projektu powstaje: 6 partnerstw lokalnych w gminach powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego, 4 spółdzielnie socjalne oraz 6 organizacji pozarządowych. Działania w ramach Centrum Ekonomii Społecznej przyczynią się do: - Zawiązania współpracy partnerów publiczno-społecznych na rzecz podmiotów ES. - Utworzenia przyjaznego środowiska wokół podmiotów ES. - Wzrostu wiedzy nt. ekonomii solidarnej wśród pracowników instytucji i organizacji pracujących z osobami wykluczonymi społecznie. - Wzrostu umiejętności praktycznych i zdolności motywacyjnych członków i pracowników podmiotów ekonomii solidarnej. - Wzrostu kompetencji zawodowych i społecznych członków i pracowników podmiotów ekonomii solidarnej. - Wzmocnienia instytucjonalnego podmiotów ekonomii solidarnej. - Rozwoju ekonomii solidarnej poprzez powstanie na terenie powiatu czarnkowskotrzcianeckiego podmiotów ekonomii solidarnej, a także wzmocnienie ich kondycji ekonomicznej i instytucjonalnej. Znaczącą rolę w utworzeniu Centrum Ekonomii Społecznej odgrywa Gmina Czarnków, która na siedzibę CES-u przekazała budynek po dawnej Szkole Podstawowej w Gajewie. Na potrzeby CES-u została zaadaptowana część budynku (4 pomieszczenia o pow. 185 m2). Siedziba została umeblowana i wyposażona w ramach środków unijnych. Na ten cel została przeznaczona kwota 30 895,00 zł. Działania w ramach Centrum Ekonomii Solidarnej koncentrują się przede wszystkim na budowaniu pla ormy współpracy między przedstawicielami samorządu terytorialnego, organizacji obywatelskich i lokalnego biznesu - partnerstw zajmujących się problematyką społeczną i koncentrujących się przede wszystkim na rozwiązywaniu

i przedsiębiorstw społecznych, pozyskiwania środków na rozpoczęcie działalności z PUP (kapitał początkowy dla spółdzielni socjalnych), Funduszu Inicjatyw Obywatelskich (FIO) oraz ze środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (POKL). - Udziela też doradztwa w zakresie rozeznania rynku lokalnego i poszukiwania obszarów aktywności dla spółdzielni socjalnych i przedsiębiorstw społecznych. W rozeznaniu rynku aktywnie uczestniczą partnerzy lokalni, którzy dysponują zarówno wiedzą na temat sytuacji na lokalnym rynku pracy jak i możliwością zlecania usług powstającym podmiotom ekonomii społecznej.

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

problemów społecznych. Przedstawiciele partnerstw wspólnie zastanawiają się, w jaki sposób pomagać mieszkańcom ich gmin w zastosowaniu aktywnych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Sprawdzonymi rozwiązaniami w tym zakresie są działania w obszarze społecznej gospodarki rynkowej ukierunkowane z jednej strony na tworzenie takich podmiotów jak: centra integracji społecznej lub spółdzielnie, a z drugiej na większą odpowiedzialność sektora biznesu i sektora publicznego za kształtowanie polityki spójności i zrównoważonego rozwoju. Bardzo istotne jest funkcjonowanie partnerstw, gdyż zwiększa się świadomość poszczególnych instytucji i organizacji o rozmiarze problemu i wzrasta poczucie odpowiedzialności za jego rozwiązanie, ponadto zakres kompetencji i potencjałów można połączyć wpływając na poprawę jakości życia mieszkańców. Na działania wspierające rozwój partnerstw lokalnych w powiecie czarnkowskotrzcianeckim składa się: - Kompleks szkoleń – cykl jednodniowych szkoleń obejmujących swym zakresem następujące tematy: ES w praktyce, tworzenie partnerstw, przedsiębiorstwa społeczne. - Dobre praktyki, zasady finansowania podmiotów ES, analiza SWOT, tworzenie strategii rozwoju podmiotów ES, ES w rozwoju lokalnym. Szkolenia tematycznie podzielone są na trzy bloki: przedsiębiorczość społeczna, integracja społeczna oraz partnerstwa lokalne. Celem szkoleń jest zapoznanie jego uczestników z ww. tematyką oraz zrozumienie problemu wykluczenia społecznego i sposobów jego przeciwdziałania, a także zrozumienie, na czym polega ekonomia solidarna i jak ją można wykorzystać dla rozwoju społeczności lokalnej w oparciu o partnerstwo lokalne. - Wizyty studyjne, których celem jest zapoznanie zainteresowanych z istniejącymi przedsiębiorstwami społecznymi, w trakcie dwudniowej wizyty ww. mogą zobaczyć, jak tego typu inicjatywy sprawdzają się w praktyce, jaki jest ich wpływ na rozwój gminy. - Warsztaty, w których uczestnicy opracowują pod okiem facylitatora koncepcję partnerstwa na rzecz rozwoju ES w gminie oraz strategię rozwoju ES w gminie i podpiszą porozumienie na rzecz rozwoju ES w gminie. W procesie tym jednym z elementów składowych jest przeprowadzenie analizy SWOT. W ramach działalności Centrum Ekonomii Społecznej w miejsko-wiejskiej gminie Krzyż Wlkp. zostało utworzone Partnerstwo Krzyskie. W Urzędzie Miasta w Krzyżu Wlkp. zostało podpisane porozumienie partnerstwa w zakresie ekonomii solidarnej, którego celem byłaby aktywizacja lokalnej społeczności i podjęcie działań

adresowanych w szczególności do osób bezrobotnych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. W obecności Starosty Powiatu, Wójta Gminy Czarnków, członków Partnerstwa Ziemi Czarnkowskiej, a także założycieli Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka” dokument porozumienia podpisali: Burmistrz Krzyża Wlkp., Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Prezes Krzyskiego Stowarzyszenia Na Rzecz Osób Niepełnosprawnych, Ich Rodzin i Przyjaciół, Proboszcz Parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, przedstawiciel Powiatowego Urzędu Pracy w Czarnkowie, przedstawiciel krzyskiego oddziału Polskiego Centrum Pomocy Społecznej, Caritas przy parafii pw. NSPJ, Dyrektor Niepublicznego Przedszkola „Krecikowo” w Lubczu Wielkim, przedstawiciel LZS ”Relax” w Krzyżu Wlkp., Prezes Oddziału Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów, przedstawiciel Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej w Trzciance (posiadającej swoje zasoby mieszkaniowe w Krzyżu Wlkp.), przedstawicielka Zespołu Szkół w Krzyżu Wlkp., Nadleśniczy Nadleśnictwa Krzyż Wlkp., oraz przedstawiciel lokalnego biznesu (właściciel sieci sklepów spożywczych). Podczas spotkań partnerów zrodził się zamiar utworzenia Centrum Integracji Społecznej, które mieścić się będzie w budynku parafii Kościoła pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krzyżu Wlkp. I tutaj należy zwrócić szczególną uwagę na zaangażowanie się w tworzenie CIS-u w Krzyżu księdza proboszcza, który na działalność ww. podmiotu przekazał w użyczenie budynek parafialny znajdujący się tuż obok kościoła. To w tym budynku osoby pozostające wiele lat poza rynkiem pracy będą zdobywały umiejętności pozwalające im na samodzielne świadczenie pracy na otwartym rynku pracy. W związku z tym Krzyskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych, Ich Rodzin i Przyjaciół złożyło wniosek do Wojewody Wielkopolskiego i otrzymało status Centrum Integracji Społecznej. W chwili obecnej stowarzyszenie przygotowuje wniosek do Urzędu Marszałkowskiego o przyznanie dotacji ze środków publicznych. Działania o podobnym charakterze zostały podjęte również w pozostałych gminach powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego, gdzie eksperci projektu pracują jednocześnie z grupami inicjatywnymi partnerstw lokalnych i spółdzielni socjalnych. W Gminie Wieleń grupa inicjatywna partnerstwa lokalnego podjęła decyzję o utworzeniu Centrum Integracji Społecznej w Nowych Dworach (gm. Wieleń). Ogromna świadomość o znaczeniu ww. podmiotu przedstawicieli partnerstwa spowodowała, że z ich inicjatywy powstało Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych „Wspólna Sprawa”. Centrum Integracji Społecznej będzie mieścić się w budynku

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

sali wiejskiej, która dotychczas była używana jedynie okazjonalnie. Za główny cel swojego działania 16 członków stowarzyszenia stawia sobie m. in.: promocję obszaru działania miasta i gminy Wieleń, powiatu czarnkowsko – trzcianeckiego, prowadzenie działalności oświatowej i wychowawczej na rzecz społeczności lokalnej, prowadzenie działalności sportowej, turystycznej i krajoznawczej, ochronę i promocję zdrowia, pomoc osobom niepełnosprawnym i samotnym, przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, promocję obszaru, instytucji oraz przedsiębiorstw działających lokalnie, inicjowanie aktywności publicznej, integrację społeczności lokalnej. Działania o podobnym charakterze zostały podjęte również w pozostałych gminach powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Grupy inicjatywne partnerstw lokalnych zostały zawiązane w gminach Trzcianka i Lubasz. Pierwsze szkolenia i warsztaty skierowane do przedstawicieli samorządu i organizacji obywatelskich rozpoczęły się w listopadzie 2010r. W ramach działalności Centrum Ekonomii Społecznej do końca sierpnia 2012 roku planowane jest powstanie partnerstw w 6 gminach powiatu czarnkowskotrzcianeckiego. Eksperci Centrum Ekonomii Społecznej pracują jednocześnie również z grupami inicjatywnymi spółdzielni socjalnych. Ich praca wymaga ogromnego zaangażowania ze strony ekspertów w poszukiwaniu zleceń na lokalnym rynku pracy dla przyszłych spółdzielców. W gminach, gdzie powstają lokalne partnerstwa ogromną rolę pełnią ich przedstawiciele posiadający możliwości zlecania usług przyszłym spółdzielcom (samorząd oraz lokalni przedsiębiorcy) bądź Centrom Integracji Społecznej. Dzięki ogromnemu zaangażowaniu osób zatrudnionych w CES-ie, a także osób wspierających działalność ww. instytucji trwają działania przygotowujące uczestników CIS-u do założenia spółdzielni socjalnej. Założyciele tej grupy są uczestnikami Centrum Integracji Społecznej w Gębiczynie, gdzie praca w warsztacie remontowo-budowlanym i pielęgnacji zieleni przygotowuje ich do świadczenia usług w tym zakresie na lokalnym rynku pracy. Powstały również dwie inne grupy zamierzające utworzyć spółdzielnię socjalną. Pierwsza z nich powstała w gminie Krzyż Wlkp., gdzie potencjalni spółdzielcy wspólnie z ekspertami i we współpracy przedstawicieli partnerstwa lokalnego opracowują profil działania spółdzielni. Natomiast druga grupa powstała w Trzciance. W wyniku spotkań organizowanych w ramach projektu w październiku 2011 roku wyłoniła się

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Zadaniem CES jest również animowanie nowych stowarzyszeń w miejscowościach, gdzie inicjatywy obywatelskie nie są jeszcze podejmowane. W ramach działań dotychczas powołano 7 stowarzyszeń: Stowarzyszenie „Przyszłość dla Śmieszkowa”, Stowarzyszenie Przyjaciół Kuźnicy Żelichowskiej, Stowarzyszenie „Przyjazna wieś” w Gębicach, Stowarzyszenie „Nadnotecka Wspólnota” w Górze n/Notecią, Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych w Hucie, Stowarzyszenie „Wspólna Droga” w Romanowie Dolnym, Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych „Wspólna sprawa” w Wieleniu. Jako cel swojego działania stowarzyszenia postawiły sobie m.in.: budowanie trwałych więzi gospodarczych i społecznych między mieszkańcami wsi, rozwiązywanie problemów społecznych, podejmowanie działań służących rozwojowi przedsiębiorczości, wzbogacanie infrastruktury, wspieranie rozwoju kulturalnosportowego i oświatowego, organizację wypoczynku dzieci i młodzieży, ochronę dziedzictwa kulturowego, pozyskiwanie środków na działalność z dostępnych funduszy pomocowych w celu zainicjowania stowarzyszeń obywatelskich, które mogą korzystać z doradztwa w zakresie pozyskiwania środków. Doświadczenia powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego pokazują, że partnerstwo lokalne stało się jednym z ważniejszych sposobów na radzenie sobie z problemami związanymi ze zjawiskiem wykluczenia społecznego i potrzebą reintegracji społecznej tych, którzy sami nie potrafią zapewnić sobie warunków do rozwoju i utrzymania. Umożliwia ono poprzez budowanie podmiotów społecznej gospodarki rynkowej, reintegrację osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. W wyniku działalności Centrum Ekonomii Społecznej powstały dotychczas dwa partnerstwa lokalne, które utworzyły dwa centra integracji społecznej skierowane do mieszkańców miejsko-wiejskich gmin: Krzyża Wlkp. i Wielenia. Ponadto została utworzona spółdzielnia socjalna „Jodełka”, której 5 założycieli wykonywać będzie usługi leśne na rzecz Lasów Państwowych. Zlecanie usług nowo powstałej spółdzielni stało się możliwe dzięki porozumieniu, które zostało podpisane w styczniu 2012 roku pomiędzy Lasami Państwowymi i przedsiębiorcami leśnymi a samorządami lokalnymi i organizacjami pozarządowymi na terenie Nadleśnictwa. Stronę Lasów reprezentował

grupa ośmiu kobiet zdeterminowanych do założenia własnego przedsiębiorstwa o profilu opiekuńczym nastawiona głównie na opiekę nad dziećmi. Pomysł na prowadzenie przedszkola oraz usług opiekuńczych przez cały tydzień znajduje uzasadnienie nie tylko w kompetencjach grupy założycielskiej spółdzielni socjalnej, ale przede wszystkim w zapotrzebowaniu na tego rodzaju usługi w Trzciance. Aktualnie grupa zajmuje się badaniem możliwości lokalowych dla przedszkola.

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile i Nadleśniczy Nadleśnictwa Sarbia, stronę konsorcjów zakładów usług leśnych – pełnomocnicy konsorcjów zakładów usług leśnych „Las” i „Sosna”, stronę samorządową – W-ce Starosta Powiatu Czarnkowsko-Trzcianeckiego i Wójt Gminy Czarnków natomiast stronę organizacji pozarządowych – Prezes Stowarzyszenia „Nasze Jędrzejewo” – Kierownik Centrum Ekonomii Społecznej w Gajewie i Stefan Wawrzyniak Prezes Fundacji „Gębiczyn” – Kierownik Centrum Integracji Społecznej w Gębiczynie. Porozumienie ma na celu umożliwienie wykonywania usług leśnych na rzecz Nadleśnictwa Sarbia za pośrednictwem zakładów usług leśnych poprzez spółdzielnię socjalną utworzoną m.in. przez osoby, które były uczestnikami Centrum Integracji Społecznej w Gębiczynie. Strona Lasów Państwowych deklaruje umożliwienie wykonywania usług leśnych na terenie. Nadleśnictwa Sarbia spółdzielni socjalnej poprzez wyrażenie zgody konsorcjom zakładów leśnych na podwykonawstwo (na podstawie przepisów ustawy Prawo Zamówień Publicznych oraz zapisów SIWZ i umowy na wykonanie usług z zakresu gospodarki leśnej, łowieckiej i łąkowo-rolnej w 2012 roku na terenie Nadleśnictwa Sarbia) oraz przedstawi propozycję prac leśnych możliwych do wykonania w 2012 roku. Strona przedsiębiorców leśnych deklaruje zlecenie prac leśnych do wykonania w 2012 roku wg propozycji przedstawionej przez Nadleśnictwo Sarbia. Jednocześnie przedsiębiorcy leśni deklarują się do zgłoszenia spółdzielni socjalnej jako podwykonawcy do Nadleśnictwa Sarbia zgodnie ze Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia i umową. Dzięki takim inicjatywom polityka społeczna w naszym kraju stopniowo ulega przeobrażeniom. Coraz częściej mówimy o tym, że system rozdawania zasiłków nie sprawdził się, bezradność wśród klientów pomocy społecznej stała się zjawiskiem dziedziczonym przez kolejne pokolenia, co stało się zjawiskiem bardzo niepokojącym. Dorasta już trzecie pokolenie, dla których zasiłki z pomocy społecznej są wyuczonym sposobem na życie. Mówi się coraz częściej o tym, że powinniśmy dać wędkę zamiast ryby. I to jest oczywiste, jednakże niezwykle trudne, o czym świadczy skala ubóstwa i wykluczenia społecznego we współczesnym świecie. W samej tylko Unii Europejskiej problem ludzi, którzy wymagają wsparcia z różnych powodów dotyczy około 80 milionów ludzi. W walce z ubóstwem i wykluczeniem społecznym opartej na stwarzaniu dotkniętym nim osobom możliwości na zmianę swojej sytuacji ogromną rolę odgrywają działania przedsiębiorcze. Szansą na rozwiązywanie problemów społecznych osób będących na marginesie życia społecznego i gospodarczego jest społeczna gospodarka rynkowa, którą Centrum Ekonomii Społecznej w Gajewie popularyzuje promując działania w obszarze ekonomii solidarnej poprzez

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Powstawanie na terenie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego kolejnych podmiotów społecznej gospodarki rynkowej: spółdzielni socjalnych, centrów integracji społecznej, organizacji obywatelskich świadczy o rozwoju społecznej gospodarki rynkowej oraz na obszarze powiatu. Warunkiem koniecznym dla ich rozwoju są partnerstwa lokalne, które stwarzają możliwości włączenia grup wykluczonych do życia społeczno-gospodarczego danej wspólnoty.

3. D

Barbara Sadowska Funkcjonowania CES-u prowadzonego przez Fundację Barka w ramach projektu „Zintegrowany system działań ekonomii społecznej” w województwie lubuskim ma poważne zadania związane z przygotowaniem władz regionalnych i powiatowych oraz partnerów lokalnych do powołania centrów gospodarki społecznej (OWES/CES). W tym celu podjęta została współpraca z Urzędem Marszałkowskim Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze oraz z Departamentem Polityki Społecznej. W pierwszym rzędzie prace dotyczą wypracowania koncepcji działania tzw. Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej/Centrów Gospodarki Społecznej, które w chwili obecnej w województwie lubuskim nie funkcjonują. W ramach powołanego Partnerstwa tworzone są lokalne strategie rozwoju gospodarki społecznej w wybranych gminach województwa lubuskiego tj. w gminie Dobiegniew, Nowa Sól i Skwierzyna. Działania w gminie Dobiegniew dotyczące rozwoju przedsiębiorstw społecznych są już bardzo zaawansowane. W skład zbudowanego tam Partnerstwa Ziemi Dobiegniewskiej weszli: burmistrz i skarbnik gminy Dobiegniew, przewodnicząca rady miasta, kierownik ośrodka pomocy społecznej, kierownik PUP, prezes spółki

organizowanie konferencji, artykuły w prasie lokalnej, audycje w mediach, stronę internetową, opracowanie i wydanie biuletynów, a także organizowanie wizyt studyjnych. Jest to niezwykle ważne zadanie Centrum Ekonomii Społecznej z uwagi na budowanie wśród społeczeństwa świadomości na temat społecznej gospodarki rynkowej i jej rozwoju w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim.

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

komunalnej, Stowarzyszenie Rozwoju Małej Przedsiębiorczości, przedsiębiorstwo agroturystyczne „Zielony Dach” oraz „Willa – Stare Osieczno”. Partnerzy wypracowali strategię na rzecz rozwoju gospodarki społecznej w gminie Dobiegniew, której głównym elementem było powołanie CIS-u, a w dalszym etapie powoływanie spółdzielni socjalnych. Gmina boryka się z dużym, bezrobociem (25%) oraz z pasywnością i roszczeniowością klientów pomocy społecznej. W związku z tym Rada Miejska w Dobiegniewie podjęła uchwałę w sprawie utworzenia Centrum Integracji Społecznej w Dobiegniewie w formie samorządowego zakładu budżetowego. W uchwale określa się, że: . Źródłem przychodów własnych CIS jest odpłatnie wykonywanie zadań zleconych przez instytucje, organizacje, firmy oraz osoby prywatne (partnerstwo lokalne). . CIS może otrzymać dotacje z budżetu Miasta i Gminy Dobiegniew w wysokości do % swoich kosztów działalności. W uzasadnieniu powołania CIS-u określa się, że: . Centra Integracji Społecznej w myśl Ustawy o zatrudnieniu socjalnym realizują zadania z zakresu reintegracji zawodowej i społecznej, co stanowi aktywną formę przeciwdziałania marginalizacji społecznej i zawodowej osób długotrwale bezrobotnych, uzależnionych, niepełnosprawnych, bezdomnych oraz dotkniętych innymi dysfunkcjami społecznymi. Tego typu jednostka ma do spełnienia bardzo ważną funkcję w systemie polityki społecznej i poprzez realizację swoich zadań stanowi uzupełnienie działań takich jednostek jak Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Urzędy Pracy, Ośrodki Terapii Uzależnień oraz organizacje pozarządowe. . Na terenie Miasta i Gminy Dobiegniew w chwili obecnej ok. % mieszkańców pozostaje zagrożonych wykluczeniem społecznym z w/w powodów. . Mając na uwadze powyższe, celem przeciwdziałania dalszej marginalizacji tej grupy osób zasadnym jest powołanie Centrum Integracji Społecznej w Dobiegniewie w formie samorządowego zakładu budżetowego. CIS w Dobiegniewie uzyskał dotację od Marszałka Województwa Lubuskiego na zakup wyposażenia warsztatów i adaptację pomieszczeń. Partnerzy lokalni wspólnie określili obszary dla funkcjonowania warsztatów zawodowych CIS-u: - Warsztat budowlano-porządkowy, który wykonuje usługi dla Urzędu Gminy, zakładu leczniczego, dla prywatnych zleceniodawców; - Warsztat usług opiekuńczych – usługi zlecane są przez MOPS oraz osoby prywatne; - Warsztat pielęgnacji zieleni oraz usług leśnych wykonuje usługi zlecane przez

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Strukturę CIS-u, oprócz uczestników, stanowi kierownik, pracownik socjalny/doradca zawodowy, trzech instruktorów warsztatów zawodowych, oraz księgowość. Koszt utrzymania CIS-u w Dobiegniewie wynosi 180 000 złotych + koszty świadczeń integracyjnych pokrywanych w ramach funduszu pracy. CIS liczy 30 uczestników (w ramach zatrudnienia socjalnego otrzymują świadczenie integracyjne w wys. 760 zł miesięcznie), którzy wraz z instruktorami zawodów są w stanie wypracować 100% kosztów funkcjonowania CIS-u. Jest to pierwszy CIS w Polsce, który opiera swoją działalność o lokalny rynek, prowadząc jednocześnie reintegrację społecznozawodową osób długotrwale pozostających poza głównym nurtem życia społecznogospodarczego. Koszty funkcjonowania CIS-u: Koszty personelu: 1. Trzech instruktorów zawodów – 3/4 etatu 2. Konserwator sprzętu – 1/4 etatu 3. Pracownik socjalny – 1/2 etatu 4. Księgowa – 1/2 etatu 5. Pracownik administracyjny – 1/2 etatu 6. Specjalista ds. BHP I PPOŻ – 1/20 etatu 7. Kierownik – 1 etat Współpraca z psychologiem i doradcą zawodowym realizowana jest w ramach porozumienia Partnerstwa lokalnego na podstawie umów cywilnoprawnych, koszt instruktora zawodu w warsztacie gastronomicznym pokrywa firma ZEAO w Dobiegniewie. ŁĄCZNIE (wraz z kosztami pracodawcy): ok. 12 500 PLN/M-C Koszty utrzymania biura: 1. Telefony (3 komórkowe, 1 stacjonarny), Internet: ok. 350 PLN/M-C 2. Materiały biurowe: ok. 50 PLN/M-C 3. Czynsz, woda, ścieki, energia, CO, wywóz śmieci: ok. 600 PLN/M-C ŁĄCZNIE: ok. 1000 PLN/M-C Inne koszty:

Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej oraz Wspólnotę Mieszkaniową w Dobiegniewie oraz na rzecz Nadleśnictwa Powiatu Strzelce Krajeńskie; - Warsztat gastronomiczny współpracuje ze stołówką szkolną wykonując posiłki dla uczniów oraz na zlecenie MOPS.

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

1. Koszty utrzymania pojazdu (LPG): ok. 500 PLN/M-C 2. Bony żywnościowe dla uczestników: 16 OSÓB x 60 PLN tj. 960 PLN ŁĄCZNIE: 1460 PLN/M-C ŁĄCZNIE: ok. 15 000 PLN/M-C, czyli 180 000 PLN/ROK tj. 9000 PLN/ROK/1 uczestnika, czyli 750 PLN/M-C/1 uczestnika. Źródła zleceń dla CIS w Dobiegniewie Zlecenia stałe: 1. Usługi opiekuńcze – ok. 6000 PLN/M-C 2. Obsługa ośrodka rekreacyjnego i Muzeum – 3500 PLN/M-C 3. Sprzątanie w OPS – 300 PLN/M-C 4. Obsługa parkingów przy supermarketach „GEZET” I „POLO” – 2200 PLN/M-C Łącznie zlecenia stałe: 12 000 PLN/M-C Do wypracowania przez warsztat remontowo-porządkowy: 3000 PLN/M-C Dzięki tego typu inicjatywom rozwija się rzeczywista przedsiębiorczość i spójność społeczna. Nastąpiła konsolidacja partnerstwa lokalnego wokół kwes i włączenia w system wzajemnych relacji i usług niedawnych outsiderów z pożytkiem dla nich samych i całego środowiska lokalnego. Kolejnym etapem strategii w Dobiegniewie będzie powoływanie spółdzielni socjalnych spośród absolwentów CIS-u i zakorzenianie ich w lokalnym rynku we współpracy z sektorem publicznym i sektorem biznesu.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

4. D

Barbara Sadowska

Spotkania zmierzające do przygotowania planu rozwoju gospodarki społecznej dla Częstochowy odbywały się w Urzędzie Miasta Częstochowa, ale również w siedzibach innych partnerów np. w MOPS, w Starostwie Częstochowskim, w siedzibie Fundacji Św. Barnaby itp. W miarę organizowania kolejnych spotkań liczba przedstawicieli instytucji i osób fizycznych zainteresowanych gospodarką społeczną rosła. W czasie spotkań poszczególne instytucje i organizacje przedstawiły informacje dotyczące specyfiki obszaru, na którym pracują, problemów społecznych, grup szczególnie zagrożonych wykluczeniem społecznym, dotychczas stosowanych metod pracy itp. Plan działania Partnerstwa powstał na bazie informacji uzyskanych od: - przedstawicieli Urzędu Miasta Częstochowy tj. od Wiceprezydenta ds. Pomocy Społecznej, Naczelnika Wydziału Funduszy Unijnych, Naczelnika ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, Dyrektorów Wydziału Pomocy Społecznej, Zarządu Gospodarki Mieszkaniowej, Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego; - Fundacji Świętego Barnaby; - Stowarzyszenia Akcja Katolicka Archidiecezji Częstochowskiej (prowadzącego CIS); - Fundacji Chrześcijańskiej „Adullam”; - Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy „Agape”; - Spółdzielni Socjalnej „Eko-edytor”; - Spółdzielni Socjalnej „Audytor”; - Powiatowego Urzędu Pracy w Częstochowie; - Wielobranżowej Spółdzielni Socjalnej „Barka”; - Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Częstochowie. W ramach projektu odbyły się też spotkania z Prezydentem Miasta Częstochowa, ze Starostą Powiatu Częstochowskiego, z przedstawicielami Spółdzielni Mieszkaniowych „Północ”, „Hutnik”, „Nasza Praca”, z Agencją Rozwoju Regionalnego, przedstawicielami LGD „Zielony Wierzchołek Śląska”, „Bractwo Kuźnic”, „Razem na Wyżyny”, LGD „Partnerstwo Północnej Jury”, przedstawicielami Nadleśnictwa Gidle i Złoty Potok, z Małopolskim Funduszem Poręczeń z Krakowa.

Uspołecznienie gospodarki i zintegrowanie środowisk lokalnych buduje nową jakość

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

Partnerzy lokalni przygotowali plan działań dotyczy rozwiązywania problemów społecznych i mieszkaniowych poprzez zastosowanie instrumentów gospodarki społecznej takich jak: centra integracji społecznej, kluby integracji społecznej, stowarzyszenia i fundacje uruchamiające działalność przedsiębiorczą, spółdzielnie socjalne, spółki pożytku publicznego itp. Plan działania dotyczy reintegracji społecznozawodowej następujących środowisk: - dłużników lokali czynszowych w stosunku do zasobów lokalowych i spółdzielni mieszkaniowych; - klientów pomocy społecznej; - osób długotrwale bezrobotnych; - osób uzależnionych; - osób bezdomnych; - osób o niskim poziomie wykształcenia; - osób niepełnosprawnych; - mieszkańców mieszkań socjalnych itp. W wyniku spotkań edukacyjno-formacyjnych, warsztatów eksperckich (łącznie 16 spotkań), 3-dniowej wizyty studyjnej w Wielkopolsce, 5-dniowego stażu wypracowane zostały następujące rezultaty: - zainteresowanie Prezydenta i Wiceprezydenta oraz dyrektorów wydziałów UM Częstochowa gospodarką społeczną (szczególnie ZGM, MPK itp.); - organizacje obywatelskie przeszły w większym stopniu od działań opartych wyłącznie na dotacjach do uruchamiania działań przedsiębiorczych, umożliwiających stworzenie przestrzeni do reintegracji przez pracę oraz wypracowywanie środków na misję organizacji; - włączenie Ośrodka Pomocy Społecznej do współpracy z organizacjami obywatelskimi poprzez projekt systemowy realizowany we współpracy z CIS i spółdzielniami socjalnymi, rekrutacji osób dla powstających podmiotów GS oraz uruchamiania dla nich rynku zleceń; - włączenie w Partnerstwo spółdzielni mieszkaniowych, które w naturalny sposób są predysponowane do współpracy z przedsiębiorstwami społecznymi typu spółdzielnie socjalne; - akceptacja Rady Miasta Częstochowy dla podejmowania nowej jakości działań w partnerstwie publiczno-społeczno-prywatnym; - dobra komunikacja pomiędzy partnerami i dobre rozumienie czym jest gospodarka społeczna; - różnorodność partnerów reprezentujących różne środowiska i potencjały.

Problemy, na które odpowiada Parterstwo Ziemi Częstochowskiej W powiecie częstochowskim stopa bezrobocia kształtuje się na poziomie 15,8% (obecnie zarejestrowanych jest 28.414 bezrobotnych). Z raportu PUP pt. „Sytuacja na rynku pracy miasta Częstochowy i powiatu częstochowskiego” ze stycznia 2012 roku wynika, że bezrobocie utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie od kilku miesięcy. Wprawdzie stopa bezrobocia w powiecie jest mniejsza niż średnia wojewódzka (16,2%) i krajowa (17,6%). Niepokojący jest jednak fakt, że coraz większy odsetek wśród poszukujących zatrudnienia w Częstochowie i okolicach stanowią ludzie młodzi (obecnie jest to 1316 absolwentów). W grudniu zarejestrowanych zostało 441 absolwentów szkół ponadpodstawowych, czyli o 133 więcej niż w miesiącu poprzednim i stanowili oni aż 20% nowo rejestrujących się bezrobotnych. Jednocześnie rząd zapowiedział ograniczenie funduszu pracy o blisko jedną trzecią, tj. o 28%. Oznacza to, że w Częstochowie i powicie jest mniej środków na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu: szkolenia, kursy, staże, roboty publiczne, jednorazowe dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej, tworzenie nowych miejsc pracy itd. Tym bardziej jest to niepokojące w chwili, gdy osób bez pracy przybywa. Statystyki pokazują tendencją wzrostową stopy bezrobocia. 30 listopada 2010 roku odnotowano w regionie częstochowskim 19 833 bezrobotnych, z czego w samej Częstochowie 12 866, a w powiecie 6 836 osób. Dla porównania równo rok wcześniej było tak: ogółem osób bezrobotnych w regionie było 17 526, w Częstochowie 11 108, w powiecie 6 418. 30 października 2010 roku stopa bezrobocia w powiecie częstochowskim wynosiła 15,6%, w Częstochowie 11,2%, w województwie śląskim 9,6%, a w Polsce 11,5%. Z kolei dane z 30 listopada 2009 roku były następujące: stopa bezrobocia w powiecie wynosiła 14,7%, w Częstochowie 10,1%, w województwie 8,9%, w całej Polsce 11,4%. Jak wskazywały statystyki MOPS, zasadniczą przyczyną, w związku z którą mieszkańcy wnioskowali o pomoc było właśnie bezrobocie. Długotrwały brak pracy, doprowadza do ubóstwa, które było drugim, co do ważności, powodem przyznawania pomocy. Znaczna część bezrobotnych posiada kwalifikacje nieadekwatne do stale rozwijającego się rynku pracy (są to najczęściej osoby długotrwale bezrobotne). Przeważająca część osób bezrobotnych posiada niski poziom wykształcenia (zasadnicze zawodowe, gimnazjalne lub niższe). W znacznym stopniu utrudnia im to możliwość zdobycia pracy i powoduje długotrwałe problemy w znalezieniu stałego źródła utrzymania.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

W związku z powyższym głównym problemem, z którego wynikała konieczność realizacji projektu była dezaktywacja zawodowa i społeczna klientów pomocy społecznej w Gminie Częstochowa. Grupą o szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy są osoby niepełnosprawne oraz bezdomne. Pozostałe problemy, na które napotykają osoby będące klientami systemu pomocy społecznej to: - niewystarczający potencjał zawodowy i społeczny; - niewystarczające kompetencje edukacyjne, społeczne i zawodowe; - niewystarczające umiejętności w poruszaniu się na rynku pracy; - niewystarczający potencjał kadrowy i finansowy. Ta sytuacja doprowadziła przedstawicieli różnych środowisk w Częstochowie do integracji ich potencjałów i do wypracowania nowych mechanizmów współpracy. Innowacyjny mechanizm współpracy Partnerów w Częstochowie Wypracowany mechanizm współpracy w Partnerstwie Ziemi Częstochowskiej polega na tym, że CIS prowadzony przez Stowarzyszenie Akcja Katolicka wypracowuje środki na swoje utrzymanie (nie korzysta z dotacji) poprzez wykonywanie usług na rzecz Zarządu Gospodarki Mieszkaniowej i Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. Działalność ta nie jest działalnością gospodarczą w rozumieniu Ustawy o prowadzeniu działalności gospodarczej, tylko działalnością odpłatną pożytku publicznego według Ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Uczestnicy CIS-u otrzymują świadczenia integracyjne (obligatoryjnie) w wys. 100% zasiłku dla bezrobotnych (z wyjątkiem 1 miesiąca próbnego, w którym uczestnik otrzymuje 50% zasiłku dla bezrobotnych). Uczestnictwo w CIS jest oparte na stosunku tzw. zatrudnienia socjalnego, a świadczenie integracyjne stanowi formę rekompensaty za aktywność/ pracę w warsztatach zawodowo-edukacyjnych (okres uczestnictwa w CIS liczy się do okresu zatrudnieniowego). Jednocześnie wydatki na pomoc socjalną poniesioną przez MOPS, w wyniku powołania CIS stają się mniejsze, gdyż osoba skierowana do CIS otrzymuje środki na aktywizację zawodową z Funduszu Pracy (świadczenie integracyjne), co odciąża fundusze gminne przekazywane dotychczas w postaci zasiłków przez OPS. Wypracowana została w Partnerstwie klarowna oferta dla dłużników mieszkań komunalnych i dłużników MPK, którzy przystępując do CIS, mają możliwość wykonywania usług dla ZGM i MPK pod przewodnictwem instruktorów zawodów. Oprócz świadczenia integracyjnego mają możliwość wypracowania premii motywacyjnej, dzięki czemu spłacają swoje zadłużenie według indywidualnych ustaleń.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Jednocześnie ZGM, MPK, umarza im odsetki od zadłużenia.

Dodatkową wartością takiego zintegrowanego działania jest fakt, że uczestnicy CIS w ramach warsztatów są przygotowywani do zakładania spółdzielni socjalnych, a po zakończeniu uczestnictwa w CIS nadal są brani pod uwagę w kontynuacji usług na rzecz ZGM, MPK, i innych Partnerów, co daje im perspektywę na poprawę ich statusu i rzeczywistą możliwość rozwiązania ich trudnej sytuacji. Następuje dzięki temu autentyczna inwestycja w rozwój środowisk dotychczas zaniedbanych, co wpływa na podniesienie ich potencjału, na poprawę ich sytuacji społeczno-ekonomicznej, a tym samym na rozwój całej wspólnoty. Uczestnicy CIS mają też możliwość odbywania staży w różnych zakładach pracy. Bardzo często szefowie tych zakładów uczestniczą w spotkaniach partnerstwa lokalnego i podejmują współpracę z CIS-ami ze względu na uświadomioną odpowiedzialność społeczną, ale również ze względu na możliwość ulg podatkowych związanych z zatrudnieniem absolwenta CIS. Firmy komercyjne mogą także być zleceniodawcami w stosunku do CIS. Zlecanie zadań publicznych CIS-om i spółdzielniom socjalnym odbywa się na podstawie zamówień z wolej ręki oraz z zastosowaniem klauzul społecznych, które dają możliwość zamawiającemu określenia specyficznych warunków zamówienia tzn. oprócz ceny usługi, doświadczenia zawodowego oferenta, terminu wykonania usługi, można przyznać dodatkowe punkty podmiotowi, który do wykonania danej czynności zatrudni osoby długotrwale bezrobotne lub osoby niepełnosprawne. Klauzule społeczne można zastosować na podstawie nowelizacji prawa o zamówieniach publicznych z 16 lipca 2009 roku. Prezydent Częstochowy i dyrektor ZGM wyrazili opinię o bardzo dobrej jakości usług wykonywanych przez uczestników CIS. Zapowiedzieli zapotrzebowanie na kilka CIS-ów w Częstochowie (nawet do dziesięciu) prowadzących reintegrację przez pracę nawet dla 500 osób bezrobotnych rocznie.

Trzeba też podkreślić, że cena usługi wykonywanej przez CIS jest niższa niż ceny proponowane przez firmy komercyjne, gdyż działalność CIS-u jest działalnością odpłatną pożytku publicznego (prace wykonuje się po kosztach), a działalność firm komercyjnych jest działalnością gospodarczą „for profit” (z reguły cena usługi jest dużo wyższa).

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

Jak rozkładają się zadania w Partnerstwie Urząd Miasta Częstochowy: Zarząd Miasta Częstochowa systemowo podszedł do delegowania zadań publicznych na organizacje obywatelskie. Pojawią się nowe możliwości prowadzenia placówek przez organizacje obywatelskie oraz wykonywania usług komunalnych (zapis ten został wprowadzony do wieloletniego programu współpracy z organizacjami obywatelskimi, co umożliwia zlecenia poprzez konkursy). Prezydent Częstochowy wydał decyzję o stosowaniu klauzuli społecznej w zamówieniach publicznych przez dyrektorów wydziałów UM Częstochowa; Stowarzyszenie Akcja Katolicka Archidiecezji Częstochowskiej: Wznowiło działalność CIS od dnia 1 października 2011 dla ok. 35 osób w czterech grupach warsztatowych: 1. Utrzymanie i pielęgnacja terenów zielonych (2 warsztaty) 2. Utrzymanie czystości i porządkowanie pomieszczeń (2 warsztaty) Wznowienie działalności było możliwe dzięki wypracowanym na spotkaniach mechanizmom współpracy CIS z Zarządem Gospodarki Mieszkaniowej, Miejskim Przedsiębiorstwem Komunikacyjnym, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej oraz Powiatowym Urzędem Pracy w Częstochowie. Fundacja Św. Barnaby: Realizuje projekt we współpracy z Fundacją Agape i Barką UK w zakresie przygotowania streetworkerów (osoby, które pokonały swoje problemy) do pracy z osobami znajdującymi się w najtrudniejszej sytuacji życiowej. Wypracowana została ścieżka wsparcia dla osób bezdomnych poprzez terapię, pobyt w hostelu, uczestnictwo w CIS, przygotowanie do pracy w spółdzielni socjalnej lub na wolnym rynku. Fundacja Św. Barnaby jest kolejną organizacją, która przygotowuje się do uruchomienia CIS-u w Częstochowie (będzie to drugi CIS). Złożyła wniosek do wojewody o nadanie statusu CIS. W ramach spotkań partnerów wypracowana została koncepcja CIS, który prowadził będzie 3 warsztaty dla 25 osób: - warsztat usług leśnych i pielęgnacji zieleni (zlecenia od Nadleśnictwa i spółdzielni mieszkaniowych); - warsztat budowlano-remontowy (zlecenia od ZGM i wspólnot mieszkaniowych); - warsztat gastronomiczno-porządkowy (zlecenia od MOPS, który dysponuje środkami na dożywianie w wys. mln zł/ rocznie); zlecenia od Urzędu Miasta, od organizacji społecznych na organizację konferencji, uroczystości okolicznościowych, itp.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Spółdzielnia Socjalna „Eko-edytor”: Prowadzi działania w obszarze małej poligrafii; druk ulotek, broszur, ksero, laminowanie, bindowanie, roll-up. Nieodzowna jest dalsza współpraca z Urzędem Miasta Częstochowy i partnerami dla dalszego rozwoju spółdzielni socjalnej. Spółdzielnia Socjalna „Audytor”: Powstała z potrzeby aktywizacji zawodowej wysoko wykwalifikowanych i doświadczonych inżynierów pozostających okresowo bez stałego zatrudnienia. Spółdzielnię tworzą inżynierowie różnych branż związani ideą oszczędzania energii. Pomysł założenia Spółdzielni powstał podczas studiów podyplomowych, w których założyciele uczestniczyli, a które miały na celu uzyskanie państwowych uprawnień Audytorów Energetycznych. Spółdzielnia „Audytor” oferuje wykonanie: świadectw energetycznych, audytów remontowych, audytów energetycznych. W ramach oferty dla gmin i miast proponuje wykonanie „Projektu założeń do planu zapotrzebowania w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe”, a więc realizację jednego z najważniejszych zadań stawianych zarządom gmin przez Ustawę Prawo Energetyczne. Spółdzielnia wykonuje również opracowanie zadań związanych z oszczędzaniem energii oraz wdrażaniem rozwiązań wykorzystujących w większym stopniu energię odnawialną. Dotyczy to instalacji solarnych, kolektorów słonecznych, instalacji wiatrowych, pomp ciepła, rekuperacji oraz biomasy i biogazu. Planowane są również bezpłatne szkolenia dla mieszkańców miast i gmin w zakresie sposobów oszczędzania energii. Powiatowy Urząd Pracy w Częstochowie: Wspiera osoby bezrobotne poprzez system dotacji na założenie działalności gospodarczej w postaci spółdzielni socjalnej lub działalności indywidualnej refunduje składki ZUS dla powstających spółdzielni socjalnych oraz świadczenia integracyjne dla osób uczestniczących w programie CIS (obecnie 35 osób).

Stowarzyszenie Wzajemnej Pomocy Agape: Kontynuuje projekt „Częstochowska strefa aktywizacji zatrudnienia w ramach 7.2.1.; pomoc osobom bezdomnym w nabyciu nowych kwalifikacji, zatrudnienia i usamodzielnienia; praca w kierunku stworzenia spółdzielni socjalnych np. zieleni miejskiej, usługach opiekuńczych, pracach porządkowych, tworzenia mieszkań chronionych.

ROZDZIAŁ IV DOBRE PRAKTYKI W OBSZARZE ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

Wielobranżowa Spółdzielnia Socjalna „Barka”: Wspiera rozwój mieszkalnictwa społecznego dla rodzin, które znalazły się w niedostatku. Spółdzielnia może pełnić funkcję inwestora zastępczego i podwykonawcy wyspecjalizowanego w budowie tzw. „bezpiecznych osiedli” oraz wykonawcy prac wykończeniowych w budownictwie socjalnym i porządkowaniu terenów. Spółdzielnia socjalna podjęła współpracę ze Spółdzielnią Mieszkaniową „Północ” w zakresie porządkowania terenów zielonych umożliwiając podjęcie pracy dotychczasowym dłużnikom. Spółdzielnia Socjalna przygotowuje się do uruchomienia kolejnego CIS w Częstochowie. MOPS Częstochowa: Realizuje projekt systemowy poprzez CIS, motywuje dotychczasowych klientów do uczestnictwa w CIS i do powoływania spółdzielni socjalnych, współpracuje z CIS-em i ze spółdzielniami socjalnymi w zakresie poszukiwania rynku zleceń. MOPS powołał KIS, w którym realizowany jest program aktywizacji społecznozawodowej. Spółdzielnia Mieszkaniowa Północ: Zlecenia porządkowe, pielęgnacji zieleni; prace porządkowe w dzielnicy Częstochowa Północ. Życzeniem Spółdzielni Mieszkaniowej jest, aby osoby wykonujące prace rekrutowały się spośród dłużników/mieszkańców dzielnicy Północ. Katowickie Forum Organizacji Społecznych (KaFOS): Uruchomia Centrum Ekonomii Społecznej w ramach POKL 7.2.2 (wniosek ma dotyczyć wsparcia szkoleniowego doradczego i finansowego dla spółdzielni socjalnych) we współpracy z przedstawicielami Partnerstwa Ziemi Częstochowskiej. Fundacja Chrześcijańska Adullam: Prowadzi szkolenia zawodowe dla osób w krańcowych sytuacjach socjalnych w ramach projektów MPiPS; wspiera powstanie spółdzielni socjalnej przez bezrobotną młodzież. Katalog możliwych zleceń dla podmiotów gospodarki społecznej w mieście Częstochowa Głównym obszarem aktywności dla przedsiębiorstw społecznych są w Częstochowie zlecenia pochodzące ze spółek i wydziałów Urzędu Miasta Częstochowa. Zaprojektowano utworzenie 10 centrów integracji społecznej i kilka spółdzielni socjalnych, dla których zleceniodawcą będzie ZGM, MPK i MOPS oraz Urząd Miasta

Częstochowa. W ramach spotkań partnerów lokalnych dokonano analizy lokalnego rynku, w wyniku której okazało się, że istnieje duże zapotrzebowanie na usługi dotyczące sprzątania klatek schodowych, sprzątania piwnic i strychów, malowania klatek schodowych, porządkowania podwórek komunalnych, pielęgnacji zieleni, odśnieżania, opieki nad cmentarzami i parkami, wykaszania placów zabaw, rowów, boisk, drobne prace remontowo-budowlane, sprzątania przystanków autobusowych, sprzątanie środków komunikacji miejskiej itp. Zapotrzebowanie na tego typu usługi wynika z zerwania przez ZGM, MPK kilku umów z firmami komercyjnymi, które nie wywiązywały się należycie z podjętych zobowiązań m.in. klatki schodowe sprzątane były rzadko, nie stosowano żadnych środków czystości, osoby zatrudniane były w systemie tzw. pracy „na czarno”. W wyniku zbudowanego Partnerstwa powstał system przedsiębiorstw społecznych, które z jednej strony dyscyplinują firmy prywatne do bardziej etycznego działania, a jednocześnie stanowią ciekawą ofertę dla poszukujących oszczędności samorządów. Istnieje też w Częstochowie zapotrzebowanie na usługi poligraficzne, biorąc pod uwagę liczne projekty unijne, w których część środków przeznaczana jest na materiały promocyjne, szczególnie na druk ulotek, plakatów, folderów, listowników, wizytówek, itp. Powiat Częstochowa ma również bogaty zasób lasów, stąd współpraca z nadleśnictwem w zakresie nasadzeń, sprzątania lasów, przygotowywania dróg przeciwpożarowych itp. daje szansę na funkcjonowanie kilku spółdzielni socjalnych. Istnieje szansa na stałe zlecenia dla spółdzielni socjalnych w Częstochowie od spółdzielni mieszkaniowych, które włączają osoby zadłużone w system pracy w grupie. Starzenie się mieszkańców osiedli powoduje, że coraz trudniej jest się wywiązać z obowiązku sprzątania klatek schodowych, mycia okien itp.; często wywoływane są konflikty pomiędzy tymi, którzy sprzątają a tymi, którzy nie sprzątają klatek. Jest też możliwość okresowego zlecania porządkowania terenów zielonych na osiedlach zamieszkiwanych przez członków spółdzielni socjalnej lub uczestników CIS-u. MOPS w Częstochowie mógłby zlecać powstałym spółdzielniom socjalnym (których członkami byliby wcześniejsi klienci pomocy społecznej, uczestnicy projektów systemowych) świadczenie usług opiekuńczych oraz zlecanie dożywiania uczniów w szkołach itp.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

R A

„W E

” V

Mirosław Maciejewski

1. W W polskim systemie prawnym nie ma obecnie unormowań sensu stricte dotyczących tworzenia oraz funkcjonowania takich inicjatyw społecznych jak tworzenie centrów gospodarki społecznej. Z uwagi na brak unormowań, które narzucałyby formułę prawną, możliwe jest dostosowanie dostępnych w systemie prawnym form, do celów i zadań, jakie miałyby realizować centra gospodarki społecznej. W Wielkopolsce w ramach współpracy z Urzędem Marszałkowskim, Prezydentem Poznania i przedsiębiorstwami społecznymi powstała koncepcja utworzenia Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej (WCES). Dla realizacji zadań WCES takich jak – utworzenie Akademii Solidarności, prowadzenie działań w zakresie edukacji środowisk lokalnych na rzecz gospodarki społecznej (partnerstwa lokalne), przeprowadzanie szkoleń dla doradców w zakresie problemów prawnych, księgowych, pozyskiwania środków na rozwój przedsiębiorstw społecznych, prowadzenie kursów zawodowych dla pracowników podmiotów gospodarki społecznej, organizacja staży w przedsiębiorstwach społecznych, utworzenie funduszy pożyczkowo – poręczeniowy dla podmiotów gospodarki społecznej, prowadzenie badań i rekomendacji w obszarze gospodarki społecznej – dopuszczalne są różne formy prawne - począwszy od partnerstwa opartego na umowie wielostronnej zawieranej

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

pomiędzy wszystkimi podmiotami realizującymi wyżej opisane zadania (konsorcjum) po spółkę akcyjną. W ramach umowy konsorcjum w realizacji zadań mogą uczestniczyć różne podmioty tj. osoby prawne (fundacje, stowarzyszenia, spółki itp.), Samorząd Terytorialny, podmioty prowadzące działalność gospodarczą, osoby fizyczne. W chwili obecnej na zasadzie umowy konsorcjum działają partnerstwa lokalne, w których to uczestniczą m.in. podmioty wyżej wymienione. Jest to najprostsza forma działania, jednakże posiada szereg wad m.in. brak sformalizowania działania opartego w przepisach, np. przedmiot działalności musi być bardzo szczegółowo opisany w umowie, jak również w umowie muszą być przewidziane wszystkie przypadki, które mogą zaistnieć w trakcie realizacji. Jest to konieczne z uwagi na brak odniesienia funkcjonowania inicjatywy społecznej WCES w formie umowy konsorcjum do norm opartych w przepisach prawnych. W przypadku działalności na rzecz ekonomii społecznej – przedmiot działalności może się zmieniać w trakcie realizacji, w takim przypadku zachodzi konieczność przyjęcia i zaakceptowania nowego przedmiotu działania przez wszystkich sygnatariuszy umowy wielostronnej. Na przeciwnym biegunie form prawnych inicjatywa społeczna WCES może funkcjonować w formule prawnej – społeczno kapitałowej – jako spółka prawa handlowego – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością bądź spółka akcyjna, na zasadzie spółek pożytku publicznego (non profit). W niniejszym opracowaniu zostaną zaprezentowane możliwości powstawania oraz funkcjonowania centrum gospodarki społecznej. Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów istnieją następujące możliwe formy prawne funkcjonowania WCES tj. „Umowa Konsorcjum”; „Fundacja”, „Stowarzyszenie”, „Spółka kapitałowa” - spółka z o.o., bądź spółka akcyjna.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

2. K

WCES

Umowa konsorcjum

Celem zawiązania konsorcjum jest najczęściej wspólne działanie w realizacji konkretnego przedsięwzięcia, które ze względu na potencjał, przekracza możliwości jednego podmiotu. Utworzenie konsorcjum ma charakter najczęściej tymczasowy, czyli po osiągnięciu celu, do którego zostało powołane jest rozwiązywane. Konsorcjum nie jest podmiotem gospodarczym, nie musi, więc być rejestrowane, nie musi mieć odrębnej nazwy ani też siedziby. Podmioty tworzące konsorcjum są niezależne w swoich dotychczasowych działaniach (czyli w działaniach nie związanych z konsorcjum), a w działaniach związanych z konsorcjum realizują wspólna politykę finansową objętą porozumieniem. Konsorcjum nie posiada osobowości prawnej, zdolności sądowej (tj. nie może pozywać jak również być pozywane) nie podlega wpisowi do żadnego rejestru. Powstanie Konsorcjum Konsorcjum powstaje z chwilą podpisania przez wszystkie podmioty umowy Konsorcjum. Umowa Konsorcjum Umowa Konsorcjum musi zawierać następujące elementy: - przedmiot działania Konsorcjum, - sposób reprezentowania Konsorcjum, - szczegółowy zakres zadań poszczególnych członków, - regulacje dotyczące finansowania, - sposób przystępowania nowych podmiotów do istniejącego

Konsorcjum

Definicja konsorcjum: Konsorcjum jest to organizacja podmiotów, które zawarły wielostronną umowę na ściśle określony przedmiot działania. Konsorcjum mogą tworzyć wszelkie podmioty funkcjonujące w obrocie prawnym tj. fundacje, stowarzyszenia, spółki itp., Samorząd Terytorialny, podmioty prowadzące działalność gospodarczą, osoby fizyczne, podmioty nie posiadające osobowości prawnej.

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

oraz wyłączania podmiotów z Konsorcjum, - sposób rozwiązywania konfliktów, - czas, na jaki zostało powołane Konsorcjum. Przedmiot działania Konsorcjum Przedmiotem działania Konsorcjum mogą być wszystkie działania prawem dozwolone w zakresie działalności partnerstwa. Będą to działania określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Sposób reprezentowania Zawierając umowę konsorcyjną podmioty mogą określić, który z podmiotów lub osób będzie reprezentował konsorcjum na zewnątrz (może to być jeden podmiot, kilka, lub osoba trzecia, z którą zostanie podpisana umowa o reprezentowanie). Reprezentowanie Konsorcjum winno mieć umocowanie prawne. Najczęściej jest sporządzana dodatkowa umowa między uczestnikami Konsorcjum, a osobą lub podmiotem mającym je reprezentować. Realizacja umowy Umowa powinna określać zakres realizacji przedmiotu umowy Konsorcjum poprzez poszczególnych konsorcjantów, w tym również sposób finansowania zakresu działania. Regulacje dotyczące finansowania Konsorcjum nie ma wspólnego majątku (chociaż oczywiście mogą mieć wspólne konto rozliczeniowe), a wszelkie formy płatności regulowane są przez firmę lub osobę reprezentującą konsorcjum. Dlatego też umowa musi przewidywać szczegółowe zasady finansowania. Przystępowanie do Konsorcjum W trakcie realizacji przedmiotu działania może następować rotacja uczestników danego partnerstwa (konsorcjum), dlatego też umowa winna zawierać szczegółowe regulacje dotyczące możliwości przystępowania nowego podmiotu oraz regulacje dotyczące możliwości wykluczenia danego podmiotu oraz sposób rozliczania się występującego podmiotu z zakresu zrealizowanego zadania, w tym również rozliczenie finansowe.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Wady: - brak regulacji prawnych dotyczących funkcjonowania Konsorcjum, - konieczność szczegółowego określania stosunków wewnątrz Partnerstwa, - konieczność w przypadku zmian podpisywania aneksu do umowy Konsorcjum przez wszystkich uczestników, - brak osobowości prawnej, - brak możliwości pozyskiwania majątku, - ograniczony czas funkcjonowania, - brak możliwości prowadzenia działalności gospodarczej. Umowa Konsorcjum to prosta formuła umożliwiająca powołanie CGS. Natomiast w działaniu mogą powstawać komplikacje z powodu braku osobowości prawnej, braku odniesień w instytucjach prawnych. Istnieje też konieczność regulacji w różnego rodzaju regulaminach bądź w aneksach do umowy oraz konieczność akceptacji przez wszystkich sygnatariuszy każdej zmiany.

Stowarzyszenie Regulacja dotycząca stowarzyszeń została ujęta w ustawie – Prawo o stowarzyszeniach z dnia 07 kwietnia 1989 roku.1 Zgodnie z definicją legalną zawartą w art. 2, ust. 1 ustawy, stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Stowarzyszenia tworzone są przez osoby fizyczne, w liczbie co najmniej 15.

1 Tekst jednolity Dz.U.01.79.855.

Zalety i wady tworzenia i funkcjonowania centrum gospodarki społecznej (CGS) w formie umowy Konsorcjum Podstawową zaletą funkcjonowania CGS w formie umowy Konsorcjum jest: - nieograniczony zakres działania, - nieograniczony zakres podmiotowy, - możliwość dowolnego kształtowania stosunków wewnątrz partnerstwa, - możliwość rotacji uczestników.

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

Na gruncie obowiązującej obecnie regulacji ustawowej, można wyróżnić dwa rodzaje stowarzyszeń: stowarzyszenia rejestrowe i zwykłe. Różnią się one znacząco w zakresie sposobu powstania oraz prowadzonej działalności. Podstawowe znaczenie mają stowarzyszenia rejestrowe, które w ustawie określa się po prostu jako stowarzyszenia. Całość przepisów obejmujących powstanie, nadzór, likwidację stowarzyszeń znajduje się w ustawie – Prawo o stowarzyszeniach z dnia 07 kwietnia 1989 roku. Tworzenia stowarzyszeń składa się na problematykę obejmującą kilka zagadnień, w tym określenie katalogu podmiotów, które mogą utworzyć stowarzyszenie, regulacji w zakresie statutu, przeprowadzenia postępowania założycielskiego oraz rejestrowego. Zostaną one obecnie omówione. Przepis art. 3 ustawy określa podmioty, którym przysługuje prawo tworzenia stowarzyszeń. Ustawa nakłada w tym zakresie trzy warunki, a mianowicie wymóg obywatelstwa polskiego, pełną zdolność do czynności prawnych oraz niepozbawienie praw publicznych. Wymogi te muszą być spełnione łącznie. Zgodnie z regulacją cywilnoprawną, pełna zdolność do czynności prawnych przysługuje osobom pełnoletnim, które nie zostały ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo. Pozbawienie praw publicznych jest środkiem karnym, który może zostać wymierzony obok kary kryminalnej w przypadkach określonych w przepisach prawa karnego. Osoby spełniające omówione warunki, mogą realizować prawo zrzeszania się w sposób swobodny i nieograniczony, respektując regulację ustawową. Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie w art. 9 ustawy minimalnej liczby założycieli stowarzyszenia, określając ją na poziomie 15 osób. Osoby mające prawo do utworzenia stowarzyszenia, co najmniej w tej liczbie, chcąc utworzyć stowarzyszenie muszą przeprowadzić zebranie założycielskie oraz wyłonić komitet założycielski. Podstawowym dokumentem, który musi zostać przyjęty w czasie wspomnianego zebrania, jest statut stowarzyszenia. Ustawa w art. 10 ust. 1 wskazuje na podstawowy katalog zagadnień, które muszą zostać uregulowane w statucie, pozostawiając jednocześnie możliwość wprowadzenia dodatkowych postanowień. Należy zaznaczyć, iż obok przepisów państwowych, postanowienia statutu określają ramy organizacyjne i sposób funkcjonowania stowarzyszenia, stając się dla niego dokumentem o znaczeniu konstytutywnym. Jednocześnie należy przy tworzeniu statutu respektować ustawowe postanowienia o charakterze przepisów bezwzględnie obowiązujących.

Statut stowarzyszenia określa w szczególności: ) nazwę stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji, ) teren działania i siedzibę stowarzyszenia, ) cele i sposoby ich realizacji, ) sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków, ) władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje, ) sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności jego uchwał, ) sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich, ) zasady dokonywania zmian statutu, ) sposób rozwiązania się stowarzyszenia. Ponadto stowarzyszenie, które zamierza tworzyć terenowe jednostki organizacyjne, jest obowiązane określić w statucie strukturę organizacyjną i zasady tworzenia tych jednostek. W czasie zebrania założycielskiego należy podjąć uchwały o powołaniu stowarzyszenia, przyjęciu statutu oraz wyborze komitetu założycielskiego lub zarządu. Należy pamiętać, iż uchwałę o powołaniu stowarzyszenia musi poprzeć co najmniej 15 osób uprawnionych do tworzenia stowarzyszenia. Ustawa przewiduje powołanie komitetu założycielskiego stowarzyszenia, którego zadaniem jest złożenie do sądu rejestrowego wniosku o rejestrację wraz z wymaganymi dokumentami. Wydaje się zasadnym wskazanie, iż w toku zebrania założycielskiego, założyciele mogą zdecydować się na powołanie zarządu, który jest organem kierującym działalnością stowarzyszenia oraz reprezentującym je w stosunkach zewnętrznych. W tej sytuacji, postępowanie rejestrowe, w tym złożenie dokumentów do sądu, może zostać dokonane przez zarząd, bez konieczności powołania odrębnego komitetu założycielskiego. Zaznaczenia wymaga, iż jest to rozwiązanie efektywniejsze i korzystniejsze dla samego stowarzyszenia. Jednakże w niektórych Sądach Rejestrowych – wymagane jest złożenie wniosku o rejestrację przez Komitet Założycielski – dlatego też zasadne jest powołanie Komitetu Założycielskiego w składzie osobowym takim jak zarządu – takie postępowanie eliminuje komplikacje związane z rejestracją oraz koniecznością odbycia ponownie

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

zebrania założycielskiego. Wniosek o rejestrację stowarzyszenia składa się z wykorzystaniem urzędowych formularzy oraz załączając wymagane dokumenty – uchwały oraz protokół z zebrania założycielskiego, listę obecności, statut, wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentacji stowarzyszenia. Postępowanie w sprawie o wpis stowarzyszenia do rejestru jest wolne od opłat sądowych, zgodnie z treścią art. 17 ust. 4 ustawy. Sąd rejestrowy wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia po stwierdzeniu, że jego statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone ustawą. Z chwilą dokonania wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność. O dokonanym wpisie, sąd informuje założycieli oraz organ nadzoru nad stowarzyszeniem. Realizacja zadań w ramach centrów gospodarki społecznej jest możliwa w formie prawnej, jakim jest stowarzyszenie z zastrzeżeniem zawartym poniżej. Zalety i wady tworzenia i funkcjonowanie centrów gospodarki społecznej w formie stowarzyszenia Jeśli centrum gospodarki społecznej miałoby być powołane przez kilku partnerów (publicznych i niepublicznych), w tym osoby prawne, to pojawia się komplikacja. Działalność w stowarzyszeniu osób prawnych – w tym jednostek samorządu terytorialnego – stanowi wyjątek. Zgodnie z treścią art. 10 ust. 3 w/w ustawy, osoba prawna może być jedynie członkiem wspierającym stowarzyszenia, co ogranicza jej prawa wyborcze (jednostka wspierająca ma tylko głos doradczy). Podstawową zaletą CGS w formie umowy Stowarzyszenia jest: - nieograniczony zakres działania, - możliwość rotacji uczestników. Wady: - ograniczono możliwość działania osób prawnych, - prowadzenie działalności gospodarczej w ograniczonym zakresie.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Regulacja dotycząca fundacji została ujęta w ustawie o fundacjach z dnia 06 kwietnia 1984 r.2 Zgodnie z treścią art. 1 w/w ustawy, fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami. Ukształtowanie tej instytucji prawnej, pozwala na jej wykorzystanie w celu działania w charakterze centrum gospodarki społecznej. Bez wątpienia funkcjonowanie CGS, jako narzędzia z obszaru pomocy i ekonomii społecznej, stanowi cel społecznie użyteczny i jest wspierane przez organy państwowe. Fundacja jako odrębna osoba prawna, spełnia warunki dostatecznego wyodrębnienia organizacyjnego i finansowego – funkcjonuje w oparciu o nadane w statucie struktury oraz o majątek przekazany przez fundatora. Fundacja może zostać założona przez osoby fizyczne oraz osoby prawne mające siedzibę na terytorium kraju. Oczywiście treść art. 2 ust. 1 oraz art. 3 ust. 1 w/w ustawy nie stoją na przeszkodzie, aby oświadczenie woli o powołaniu fundacji zostało złożone przez kilka podmiotów, którzy stają się fundatorami. Może być to wówczas realizacja wspólnego przedsięwzięcia przez różne podmioty. Ewentualne prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację ma pozwolić na uzyskanie środków do realizacji jej celów statutowych, pod warunkiem zamieszczenia stosownego postanowienia w statucie. Podążając za systematyką przyjętą przy omawianiu problematyki tworzenia stowarzyszeń, w pierwszej kolejności omówione zostanie zagadnienie katalogu podmiotów, które mogą utworzyć fundację. Stosowna norma zawarta jest w treści art. 2 ust. 1 ustawy o fundacjach z dnia 06 kwietnia 1984 r. Mając na względzie powołany przepis można wyróżnić dwie grupy fundatorów – osoby fizyczne oraz osoby prawne. Należy zwrócić uwagę, iż ustawodawca bardzo szeroko zakreślił katalog fundatorów, gdyż na analogicznych zasadach fundację mogą zakładać obywatele polscy i cudzoziemcy, a także polskie oraz zagraniczne osoby prawne. Jedynym wymogiem, aby fundacja podlegała prawu polskiemu jest w tym przypadku określenie jej siedziby na terytorium Polski. W pełni koresponduje to z koncepcją ustawodawcy polskiego, który w regulacjach z zakresu międzynarodowego prawa prywatnego podziela teorię siedziby w odniesieniu do osób prawnych.

2 Tekst jednolity Dz.U.91.46.203.

Fundacja

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

Ustanowienie fundacji następuje w drodze jednostronnej czynności prawnej fundatora. Nie ma więc konieczności współdziałania kilku osób w celu powołania fundacji, co w znaczny sposób ułatwia jej wykreowanie. Oświadczenie woli fundatora może zostać wyrażone w formie aktu notarialnego bądź zawarte w testamencie. W każdym przypadku, konieczne jest wskazanie celu fundacji oraz składników majątkowych przeznaczonych na jego realizację. Na działalność fundacji mogą zostać przeznaczone pieniądze, papiery wartościowe, a także prawo własności rzeczy ruchomych i nieruchomości. Podstawą funkcjonowania fundacji są przepisy ustaw oraz statut. Powinien on określać nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji. Zagadnienia te regulowane są w zasadzie wyłącznie w statucie, stąd też ma on fundamentalne znaczenie dla organizacji i funkcjonowania jednostki w tej formie prawnej. Statut, co do zasady, określa fundator. Może on jednak odstąpić od osobistego nadania statutu i upoważnić do tego inną osobę fizyczną lub prawną. Należy wskazać, iż w przypadku powoływania fundacji przez osobę fizyczną bądź osoby prawne – fundator powinien przekazać kompetencje zmiany statutu w już funkcjonującej fundacji organowi fundacji np. Radzie Fundacji. Przekazanie kompetencji dotyczących zmiany statutu winien zostać określony w statucie. Przekazanie kompetencji w zakresie zmiany statutu ma walor praktyczny, gdyż w przypadku śmierci fundatora – fundacja nie może dokonywać nowelizacji statutu. Jednakże decyzję o przekazaniu kompetencji podejmuje zawsze fundator. W przypadku fundacji, ze względu na specyfikę jej powstania, nie ma konieczności przeprowadzania zebrania założycielskiego. Można jednak wyobrazić sobie sytuację, w której fundacja powołana jest poprzez zgodne oświadczenie woli kilku fundatorów. Oczywiście w tej sytuacji możliwe jest to tylko w drodze sporządzenia aktu notarialnego, ale już nie rozrządzenia testamentowego. Fundacja podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, wraz z którym nabywa osobowość prawną. Wniosek składa się na urzędowym formularzu, w terminie 7 dni od zaistnienia zdarzenia uzasadniającego wpis. Sąd dokonuje wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego fundacji po stwierdzeniu, że czynności prawne stanowiące podstawę wpisu zostały podjęte przez uprawnioną osobę lub organ i są ważne. Postanowienie o wpisaniu

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego sąd wydaje ponadto po stwierdzeniu, że cel i statut fundacji są zgodne z przepisami prawa. Należy pozytywnie ocenić możliwość funkcjonowania CGS w formie fundacji. Podstawową zaletą CGS w formie fundacji jest: - nieograniczony zakres działania, - nieograniczony zakres podmiotowy, - możliwość dowolnego kształtowania stosunków wewnątrz partnerstwa.

Spółka kapitałowa Wszystkie wyżej opisane formy prawne funkcjonowania CGS są przez prawo dopuszczalne. Jednakże wydaje się, że najwłaściwszą formą prowadzenia CGS jest Przedsiębiorstwo Społeczne. Przedsiębiorstwa społeczne są jednostkami prowadzącymi działalność gospodarczą, które nie są nastawione na maksymalizację zysku, ale na osiągnięcie określonych celów społecznych. Wypracowane środki przeznaczane są na inwestycje oraz na rozwój wspólnoty osób, które tworzą to przedsiębiorstwo. Przykładem przedsiębiorstw społecznych są spółdzielnie socjalne, ale dla potrzeb działalności CGS najwłaściwszą formą przedsiębiorstwa społecznego będzie działalność w formie spółki prawa handlowego tj. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, bądź spółki akcyjnej. Charakterystyka spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest jedną z rodzajów spółek kapitałowych, regulowaną przez przepisy KSH. Ze względu na jej konstrukcję, jest to jedna z najbardziej atrakcyjnych form prowadzenia działalności gospodarczej jak również działalności społecznej w Polsce. Spółka ta jest odrębną osobą prawną, której majątek pozostaje w pełni oddzielony od majątku wspólników. Wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki swoim własnym majątkiem. Jednocześnie korzystnie określona jest procedura założenia, która jest zdecydowanie łatwiejsza w porównaniu z drugim rodzajem spółek kapitałowych – spółkami akcyjnymi.

Wady: - ograniczona możliwości rotacji uczestników (zamknięty krąg fundatorów).

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

Podążając za wypracowaną w piśmiennictwie definicją można wskazać, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest utworzoną w jakimkolwiek prawnie dopuszczalnym celu, kapitałową spółką handlową, w której uczestniczą indywidualnie oznaczeni wspólnicy, a uczestnictwo to związane jest ze zbywalnymi udziałami odzwierciedlającymi ułamkową część pierwotnego majątku spółki.3 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może zostać powołana przez jedną lub więcej osób w drodze umowy spółki (aktu założycielskiego spółki jednoosobowej). Wspólnicy zobowiązani są do wniesienia wkładów, które tworzą kapitał zakładowy spółki i stanowią środki, w oparciu o które spółka może prowadzić działalność. Wkłady te mogą przyjąć postać wkładów pieniężnych bądź niepieniężnych (aportów). Pozycja wspólnika wyznaczona jest w spółce z uwzględnieniem posiadanego udziału. Można go zdefiniować, jako ogół praw i obowiązków wspólnika w spółce. Wielkość udziału determinuje stosunek wniesionego przez wspólnika wkładu do wartości kapitału zakładowego spółki. Zgodnie z obowiązującymi przepisami spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie musi zostać utworzona w celu działalności gospodarczej sensu stricte, ale również w celu społecznie użytecznym. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może zostać utworzona w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba, że ustawa stanowi inaczej (art. 151 § 1 k.s.h.). Cel dozwolony przez prawo to cel, który nie jest przez prawo zakazany, jak również cel, który nie zmierza do obejścia przepisów prawa. Biorąc pod uwagę zadania CGS należy wskazać, iż cel społeczny spółki powinien być nadrzędnym wobec przedmiotu jej działalności, stanowiącego niejako konkretyzację tego celu i wskazującego, jakie działania spółka zmierza podejmować, by cel został zrealizowany. W doktrynie wskazuje się na trzy rodzaje celów, dla których może zostać utworzona spółka z o.o., a mianowicie: cele zarobkowe, inne cele gospodarcze, czyli cele gospodarcze niemające charakteru zarobkowego oraz cele niegospodarcze.4 Przepisy obowiązującego prawa dopuszczają możliwość prowadzenia działalności w formie spółki z o.o., która będzie posiadać cele społeczne odrębnie oznaczone od przedmiotu działalności sensu stricte gospodarczej. Niejako można przyjąć,

3 Andrzej Koch [w:] Andrzej Koch, Jacek Napierała, Prawo handlowe, Zakamycze 2002, str. 279. 4 A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 2005 s. 7; S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych , t. I, Komentarz do artykułów 1-150, Warszawa 2001., t. II, s. 11.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

iż spółka z o.o., może mieć cele podobne do celów realizowanych przez organizacje pozarządowe tj. stowarzyszenie czy też fundacje, jednakże sposób realizacji celów w spółce będzie realizowany przez przedmiot działalności gospodarczej, czyli sensu stricte działalności gospodarczej – zarobkowej.

Charakter prawny spółki z ograniczoną odpowiedzialnością: Spółka z o.o. jest osobą prawną. Z uwagi na występowanie wspólników, spółka zaliczana jest do korporacji, czyli struktur, w ramach których występują członkowie (wspólnicy). Wspólnicy, będący stronami tych stosunków, stanowią podstawowy element ustroju spółki. Ponadto o korporacyjnym charakterze spółki świadczy również to, że wspólnicy wyposażają spółkę w majątek, wnosząc wkłady, decydują o treści umowy spółki, która stanowi podstawę organizacji i funkcjonowania spółki. Wspólnicy kształtują jej działalność, wpływają na funkcjonowanie spółki oraz decydują o jej istnieniu. Wszyscy wchodzą w skład organu spółki - zgromadzenia wspólników. Należy do nich podejmowanie uchwał w najbardziej doniosłych dla spółki sprawach. Ze względu na osobowość prawną spółka z o.o. jest podmiotem prawa odrębnym od swoich wspólników. W jej strukturze wewnętrznej powstają, więc stosunki prawne między spółką a wspólnikami, którzy są z jednej strony odrębnymi od spółki podmiotami prawa, z drugiej zaś - wchodzą w skład jej struktury organizacyjnej, tworząc tę spółkę. Jest ona trwałą organizacją, instytucją prawną, o określonym celu, na istnienie której nie wpływają zmiany w zakresie jej składu osobowego.5 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w swojej konstrukcji łączy dwa elementy: element korporacyjny (wspólnicy) oraz kapitał – dlatego też zaliczana jest ona do osób prawnych typu kapitałowo-korporacyjnego. W przypadku spółki non profit, która będzie tworzona przez podmioty działające w obszarze Gospodarki Społecznej

5 na temat cech spółki z o.o. jako korporacji - por. K. Kopaczyńska-Pieczniak, Ustanie członkostwa w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Zakamycze 2002, s. 21-23 i powołana tam literatura.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zgodnie z obowiązującymi przepisami może się ubiegać o status organizacji pożytku publicznego – wynika to z przepisów art. 3 ust 2 zd. drugie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U.03.96.873).

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

(np. tworząc Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarnej) możemy mówić, iż spółka ma charakter społeczno-kapitałowy. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, jako osoba prawna, działa przez swoje organy w sposób określony w ustawie (przede wszystkim w kodeksie spółek handlowych) oraz opartym na niej statucie (art. 38 k.c.). Rolę statutu pełni umowa spółki w zakresie tych swoich postanowień, które kształtują zasady organizacji i funkcjonowania spółki, a także prawa i obowiązki wspólników. Organem spółki, w skład którego wchodzą wszyscy wspólnicy, jest zgromadzenie wspólników, do kompetencji którego zastrzeżone zostało podejmowanie decyzji w najważniejszych dla spółki sprawach (art. 227 i n. k.s.h.). Obligatoryjnym organem, który prowadzi sprawy i reprezentuje spółkę na zewnątrz, jest zarząd (art. 201 i n. k.s.h.). Kontrola wewnętrzna w spółce może zostać ukształtowana w umowie spółki w sposób zróżnicowany. Wspólnicy w umowie mogą nie ustanowić żadnego z organów kontrolnych i poprzestać na bezpośredniej kontroli wspólników na podstawie przepisów art. 212 k.s.h., bądź też przyjąć model nadzoru lub kontroli o charakterze pośrednim, poprzez ustanowienie rady nadzorczej bądź komisji rewizyjnej, ewentualnie obu tych organów (art. 213 i n. k.s.h.). Możliwe jest również połączenie obu modeli polegające na ustanowieniu jednego bądź obu tych organów i zachowanie indywidualnej kontroli sprawowanej przez wspólników. Ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej jest obligatoryjne w spółkach, których kapitał zakładowy przewyższa 500 000 zł, a wspólników jest więcej niż 25 (art. 213 § 2 k.s.h.), oraz wynikających z innych przepisów dotyczących powołania organów kontrolnych m.in. przepisy art. 10a ustawy o gospodarce komunalnej (Dz. U. 97.9.43) przewiduje obligatoryjnie powołanie rady nadzorczej w spółkach z udziałem jednostek samorządu terytorialnego. Podmioty będące wspólnikami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki z o.o. mogą być tworzone przez jedną lub więcej osób (art. 151 § 1 k.s.h.). Kodeks spółek handlowych nie określa przy tym, kto może być wspólnikiem takiej spółki. Należy przyjąć, że wspólnikiem może być każdy podmiot prawa, wyposażony w zdolność prawną. Wspólnikami mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (art. 331 § 1 k.c.), jako podmioty ustawowe. Spośród osób prawnych wspólnikami spółki z o.o. mogą być jednostki samorządu

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

terytorialnego, przedsiębiorstwa państwowe, spółki akcyjne, spółki z o.o., fundacje, stowarzyszenia. Stowarzyszenie zwykłe, jako nieposiadające osobowości prawnej ani podmiotowości prawnej, nie może być wspólnikiem spółki z o.o. Wspólnikami spółki z o.o. mogą być również osoby zagraniczne. Osoby zagraniczne to osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą, osoby prawne z siedzibą za granicą i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi posiadające zdolność prawną.

W stosunku do osób fizycznych wyrażają się one w zakazach - bezwzględnych lub względnych - łączenia określonych stanowisk lub funkcji z uczestnictwem w spółce. Pierwszą grupę stanowią ograniczenia dotyczące osób pełniących funkcje lub zajmujących stanowiska w zakresie sprawowania władzy publicznej. Ograniczenia te polegają wprost na zakazie uczestniczenia w spółkach kapitałowych i mają charakter względny, gdyż uzależnione są od zakresu uczestnictwa kapitałowego w takiej spółce i polegają na zakazie posiadania pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji. Tak skonstruowane ograniczenie dotyczy: 1) osób pełniących funkcje publiczne, 2) posłów i senatorów, 3) radnego gminy, radnego powiatu, radnego województwa. W stosunku do tych osób (z wyjątkiem osób pełniących funkcje publiczne) zakaz dotyczy jedynie uczestnictwa w spółkach handlowych z udziałem osób prawnych tworzonych przez odpowiednie jednostki samorządu terytorialnego oraz państwowych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą te osoby. Drugą grupę stanowią ograniczenia odnoszące się do osób pełniących funkcje związane ze sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości, tj. sędziów i prokuratorów tj. Sędziów Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, sądów powszechnych oraz Wojewódzkich Sądów Administracyjnych obowiązuje zakaz posiadania w spółce handlowej więcej niż 10% akcji lub udziałów przedstawiających więcej niż 10% kapitału zakładowego. Źródłem powyższego ograniczenia są:

Ograniczenia swobody uczestnictwa w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością W polskim systemie prawnym są przepisy szczególne, które przewidują ograniczenia swobody uczestniczenia w spółce z o.o. w charakterze wspólnika.

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

) art. § pkt ustawy z listopada r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr , poz. z późn. zm.), ) art. § pkt ustawy z lipca r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr , poz. z późn. zm.), ) art. ustawy z lipca r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr , poz. z późn. zm.) w zw. z art. § pkt ustawy - prawo o ustroju sądów powszechnych. W odniesieniu do osób prawnych w spółce z o.o. dwa ograniczenia wynikają z przepisów kodeksu spółek handlowych. Pierwsze wyraża przepis art. 151 § 2 k.s.h., zgodnie z którym spółka z o.o. nie może zostać zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z o.o. (art. 151 § 2 k.s.h.). Ograniczenie to nie dotyczy jednoosobowych spółek Skarbu Państwa powstałych w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego (art. 18 ust. 1 u.k.p.). Drugie ograniczenie wyraża się w zakazie nabywania i obejmowania własnych udziałów przez spółkę z o.o., jak również przez jej spółkę lub spółdzielnię zależną (art. 200 k.s.h.). Dalsze ograniczenia w dopuszczalności uczestniczenia w spółce z o.o. obowiązują wobec jednostek samorządu terytorialnego, zwłaszcza gmin. Są one podyktowane charakterem i zakresem zadań własnych realizowanych przez te jednostki, w szczególności mających charakter użyteczności publicznej. Zgodnie z przepisami art. 9 uogk jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także mogą przystępować do takich spółek. Zgodnie z przepisem art. 9 uogk, jednostka samorządu terytorialnego może być założycielem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i jednoosobowej spółki akcyjnej, do których stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu spółek handlowych. Na tych samych zasadach jednostki samorządu terytorialnego mogą ponadto tworzyć spółki mieszane, tzn. z udziałem kapitału jednostek samorządu terytorialnego oraz kapitału innych podmiotów (sektora prywatnego lub publicznego, w tym zarówno spółki z udziałem kapitału państwowego, jak i spółki jednostek samorządu terytorialnego). Ograniczenia, co do tworzenia spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego zostały określone w art. 10 uogk. Poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki: ) istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym,

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Należy przyjąć, że skoro przesłanką podjęcia działalności o wyjątkowym charakterze jest występowanie bezrobocia w stopniu znacznym, to w przepisie art. 10 ust. 1 chodzi o gminy zagrożone strukturalnym bezrobociem w rozumieniu ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 6, poz. 56; zm. Dz. U. z 2001 r. Nr 89, poz. 973, Nr 42, poz. 475, Nr 89, poz. 973, Nr 122, poz. 1323, Nr 128, poz. 1405, Nr 154, poz. 1793). Dopuszczalność działalności zarobkowej związana jest w tym wypadku z potrzebą prowadzenia przez gminy aktywnej polityki koniunkturalnej oraz przeciwdziałania bezrobociu na rynku lokalnym. Zaangażowanie to wyczerpuje, więc znamiona realizacji zasady pomocniczości, i też tylko w takim zakresie jest dopuszczone przez porządek prawny. Należy dodać, że nie jest dopuszczalne zaangażowanie inwestycyjne gminy w takiej dziedzinie, w której potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym są już zaspokojone (ust. 1 pkt 1). Ten dość niejasny przepis zakazuje tym samym gminie angażować się w przedsięwzięcia, w wyniku których zamiast wzrostu podaży miejsc pracy i rozwoju gospodarczego mogłaby nastąpić kolizja interesów gminy (spółki) z innymi przedsiębiorcami na tym samym rynku, a ewentualna interwencja gminy, zamiast polepszyć stopę zatrudnienia, mogłaby prowadzić do upadku przedsiębiorstw prywatnych – w konkurencji z silniejszym zazwyczaj (stabilniejszym) przedsiębiorstwem, opartym na kapitale publicznym. Po drugie – chodzi o pozwolenie gminom na podjęcie działalności poza sferą użyteczności publicznej, w sytuacji, gdy zbycie składnika mienia komunalnego lub rozporządzanie nim w inny sposób mogłoby spowodować dla gminy poważną stratę majątkową. Po trzecie – gminy mogą podejmować gospodarczą działalność zarobkową w sytuacjach przewidzianych przepisami prawa materialnego w zakresie czynności bankowych i ubezpieczeniowych. Po czwarte – w sytuacji posiadania przez gminę akcji lub udziałów spółek zajmujących się działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną lub wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego. Po piąte - gminy mogą prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej w sytuacjach „ważnych dla rozwoju gminy”. W spółkach tworzonych przez samorząd terytorialny musi zostać powołana Rada Nadzorcza zgodnie z przepisami art. 10a uogk. W spółkach z udziałem jednostek

) występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

samorządu terytorialnego działa rada nadzorcza. Do rad nadzorczych w spółkach z udziałem jednostek samorządu terytorialnego stosuje się przepisy Kodeksu spółek handlowych. Kadencja członka rady nadzorczej w spółkach z większościowym udziałem jednostek samorządu terytorialnego trwa 3 lata. Członkowie rady nadzorczej, reprezentujący w spółce jednostkę samorządu terytorialnego, są powoływani spośród osób, które złożyły egzamin w trybie przewidzianym w przepisach o komercjalizacji i prywatyzacji. Do członków rad nadzorczych spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego, reprezentujących w spółce jednostkę samorządu terytorialnego, stosuje się odpowiednio art. 13 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 i Nr 240, poz. 2055 oraz z 2003 r. Nr 60, poz. 535 i Nr 90, poz. 844). Członków zarządu spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego powołuje i odwołuje rada nadzorcza. Kolejne ograniczenie uczestnictwa w spółce z o.o. odnoszące się do osoby prawnej może wynikać z celu jej istnienia jest szczególnie istotne w przypadku fundacji oraz stowarzyszenia, gdyż przystąpienie do sp. z o.o., może być sprzeczne z celami organizacji. Jednakże wydaję się, iż w przypadku przedsiębiorstwa społecznego istotne będą cele społeczne, które muszą być zgodne z celami organizacji a nie przedmiot działalności. Dalsze ograniczenia kształtujące skład osobowy konkretnej spółki z o.o. mogą wynikać z treści umowy spółki. Dopuszczalne jest bowiem zamieszczenie w niej postanowień określających, jakie podmioty mogą być wspólnikami spółki. Powstanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka z o.o., powstaje z chwilą zawarcia umowy spółki; powołania organów, pokrycia udziałów oraz dokonania wpisu do Krajowego rejestru Sądowego właściwego dla siedziby spółki. Umowa spółki Umowa spółki stanowi pierwszą czynność normatywną niezbędną do powstania spółki z o.o. Zgodnie z art. 157 § 2 k.s.h. umowa spółki z o.o. powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Jest to forma zastrzeżona pod rygorem nieważności (art. 73 § 2 k.c.).

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Wymaga ono złożenia zgodnych oświadczeń woli przez wszystkich wspólników zawierających umowę. Umowa spółki kształtuje treść stosunku prawnego spółki z o.o., określając prawa i obowiązki wspólników, strukturę organów, zakres ich kompetencji i sposób działania. Po zarejestrowaniu spółki stanowi jej „statut”, jako osoby prawnej, o którym mowa w art. 38 k.c.6 Umowa spółki może zostać zawarta osobiście przez przyszłych wspólników bądź przez działających w ich imieniu pełnomocników.

§… . Przedmiot działalności spółki obejmuje działalność gospodarczą i działalność społeczną. . Przedmiotem działalności gospodarczej spółki jest: (w tym punkcie zostaje zawarty przedmiot działalności gospodarczej sensu stricte) . Spółka będzie działać również w zakresie działalności społecznej m. in. poprzez: . . Reintegrację społeczną i zawodową osób bezrobotnych, bezdomnych, uzależnionych, niepełnosprawnych, uchodźców i innych podlegających wykluczeniu społecznemu. . . Edukacja środowisk lokalnych i grup podlegających wykluczeniu społecznemu, jak i innych osób i instytucji zainteresowanych realizacją programów reintegracji społecznej i zawodowej. . . Prowadzenie działań edukacyjnych, szkoleniowych zmierzających do podniesienia kwalifikacji i poziomu wykształcenia osób podlegających wykluczeniu społecznemu i znajdujących się w trudnościach socjalnych. . . Prowadzenie działań aktywizacji zawodowej przygotowujących osoby podlegające wykluczeniu społecznemu do różnych form przedsiębiorczości społecznej.

6 pro. A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych, t. I, Komentarz do art. 1-300 k.s.h., Zakamycze 2006 t. I, s. 689.

Przykład unormowań zawartych w umowie spółki realizującej cele społeczne „spółka non profit”:

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

. . Organizowanie wsparcia terapeutycznego i resocjalizacyjnego, rehabilitacyjnego wraz z udzielaniem pomocy socjalnej. . . Działanie na rzecz ochrony środowiska naturalnego, ekologii i różnorodności kulturowej, budownictwa ekologicznego w szczególności wspieranie kultur rdzennych. . . Działanie wspomagające rozwój gospodarczy, w szczególności rozwój przedsiębiorczości społecznej. . . Działania na rzecz swobodnego dostępu do informacji, edukacji, w tym także edukacji europejskiej, doradztwa i pomocy w zatrudnieniu. § …. Majątek Spółki nie może być użyty do: . Udzielania pożyczek lub zabezpieczania nim zobowiązań w stosunku do udziałowców, władz Spółki, pracowników oraz osób pozostających w związku małżeńskim, stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia, albo związanym z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli zwanymi dalej „osobami bliskimi” z w/w. . Przekazywania go na rzecz udziałowców, członków władz lub pracowników oraz ich osób bliskich, na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, w szczególności, jeżeli przekazanie to następuje bezpłatnie lub na preferencyjnych warunkach. . Wykorzystania na rzecz członków, członków władz lub pracowników oraz ich osób bliskich na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, chyba, że to wykorzystanie wynika bezpośrednio ze statutowego celu Spółki albo podmiotu, o którym mowa w art. ust. Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia kwietnia r. . Zakupu na poszczególnych w/w określonych zasadach towarów lub usług od podmiotów, w których uczestniczą, członkowie władz lub pracownicy Spółki oraz ich osoby bliskie. § …. Spółka przeznacza pozostały wypracowany zysk na cele społeczne określone w § …. powyżej.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Zalety: - nieograniczony zakres działania, - nieograniczony zakres podmiotowy, - możliwość dowolnego kształtowania stosunków wewnątrz partnerstwa (poza bezwzględnie określonymi w Kodeksie Spółek Handlowych), - szczegółowe przepisy dotyczące funkcjonowania, - wpis do Krajowego Rejestru Sądowego.

Podsumowanie Z przedstawionych powyżej możliwych prawnych form utworzenia i funkcjonowania CGS, każda forma jest dopuszczalna. Z uwagi na zadania forma prawna CGS powinna się cechować – nieograniczonym zakresem działania; nieograniczonym zakresem podmiotowym; możliwością dowolnego kształtowania stosunków wewnątrz; możliwością rotacji podmiotów tworzących; możliwością prowadzenia działalności gospodarczej. Prowadzenie CGS w formie umowy konsorcjum ma ograniczenia i w zasadzie uniemożliwia utworzenia CGS tj. brak regulacji prawnych dotyczących funkcjonowania konsorcjum; konieczność szczegółowego określania stosunków wewnątrz; konieczność w przypadku zmian podpisywania aneksu do umowy konsorcjum przez wszystkich uczestników; barak osobowości prawnej; brak możliwości pozyskiwania majątku; ograniczony czas funkcjonowania; brak możliwości prowadzenia działalności gospodarczej. Formą prawną, która będzie łączyć zalety umowy konsorcjum i eliminuje prawie wszystkie wady tejże formy, jest utworzenia CGS, jako Przedsiębiorstwa Społecznego prowadzonego w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Podstawową zaleta tej formy jest nieograniczony krąg podmiotów, który może tworzyć CGS – można a wręcz należy „zaprosić” do powstającej spółki organizacje działając na danym terenie. Istnieją pozytywne przykłady powołania Przedsiębiorstwa Społecznego z udziałem gminy oraz innych (różnych podmiotów) organizacji pozarządowych, które sprawdziły się w działaniach społecznych. Forma

Wady: - skomplikowany proces powstania (konieczność zawarcia umowy w formie aktu notarialnego), - konieczność posiadania kapitału założycielskiego (obecnie . zł), - brak możliwości swobodnego rotowania uczestników.

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

przedsiębiorstwa społecznego – spółka non profit – umożliwia prowadzenie działalności gospodarczej (część zadań CGS – należałoby wykonywać w ramach działalności gospodarczej), która to działalność umożliwi pozyskiwanie środków na działalność podstawową CGS. Wadą utworzenia i funkcjonowania CGS w formie spółki non profit jest brak możliwości zaliczenia takiej spółki do organizacji pozarządowej. W mojej ocenie zalety spółki non profit tj. nieograniczony zakres działania; nieograniczony zakres podmiotowy; możliwość dowolnego kształtowania stosunków wewnątrz; możliwość rotacji podmiotów tworzących; możliwością prowadzenia działalności gospodarczej – przemawiają w znacznym stopniu za utworzeniem i prowadzeniem CGS w formie prawnej, jaką jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Charakterystyka spółki akcyjnej Spółka akcyjna jest jednym z rodzajów występujących w prawie polskim spółek prawa handlowego i podlega regulacji zawartej w Kodeksie spółek handlowych. Należy uznać ją za najbardziej rozbudowaną i sformalizowaną formą spółki handlowej, poddaną dość obszernym unormowaniom. Istotą każdej ze spółek handlowych jest zobowiązanie się jej wspólników do dążenia do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów i ewentualnie współdziałanie także w inny, dodatkowy sposób, przewidziany w umowie lub statucie (art. 3 k.s.h.). Spółka akcyjna może zostać zawiązana w każdym celu prawnie dopuszczalnym, ustawa nie zawęża bowiem przedmiotu jej działalności tylko do prowadzenia działalności gospodarczej. Cel dozwolony przez prawo to cel, który nie jest przez prawo zakazany, jak również cel, który nie zmierza do obejścia przepisów prawa. Biorąc pod uwagę zadania WCES to należy wskazać, iż cel społeczny spółki powinien być nadrzędnym wobec przedmiotu jej działalności, stanowiącego niejako konkretyzację tego celu i wskazującego, jakie działania spółka zmierza podejmować, by cel został zrealizowany. Może zostać tym samym wykorzystana do realizacji celów społecznych, naukowych, kulturowych w tym również do realizacji zadań WCES. Warto jednocześnie zaznaczyć, iż podjęcie niektórych przedsięwzięć możliwe jest wyłącznie przy wykorzystaniu tej formy prawnej. Przedmiot działalności spółki, w tym również a w przypadku realizacji celów społecznych przede wszystkim cel społeczny, określony jest w jej statucie, stanowiąc jego obligatoryjny element.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Spółka akcyjna należy do kategorii spółek kapitałowych, posiada zatem osobowość prawną i stanowi samodzielny podmiot praw oraz obowiązków, może też samodzielnie kształtować swoją sytuację prawną. Ponosi jednocześnie odpowiedzialność za swoje zobowiązania z całego swojego majątku. Z odpowiedzialności za zobowiązania spółki zwolnieni są natomiast jej akcjonariusze, co powoduje minimalizację ryzyka i stanowi o popularności tej formy prawnej. Spółka akcyjna musi posiadać kapitał zakładowy w minimalnej wysokości 100.000 zł, który dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej, nie mniejszej niż 1 grosz. Powstanie spółki akcyjnej Zawiązać spółkę akcyjną może jedna lub więcej osób, jednakże niedopuszczalna jest sytuacja, w której założycielem jest wyłącznie jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 301 § 1 k.s.h.). Podstawowym dokumentem organizującym funkcjonowanie spółki jest jej statut, który musi zostać sporządzony w formie aktu notarialnego. Obligatoryjną treść statutu określają przepisy kodeksu. Obok elementów obowiązkowych, statut może przewidywać rozwiązania odmienne niż ustawa, ilekroć przepisy na to zezwalają. Statut może także wprowadzić dodatkowe postanowienia, chyba, że z ustawy wynika, iż dane zagadnienie uregulowane jest w sposób wyczerpujący albo takie postanowienie byłoby sprzeczne z naturą spółki akcyjnej bądź dobrymi obyczajami. Statut pozwala na indywidualizację spółki oraz dostosowanie zasad jej funkcjonowania do potrzeb wynikających ze specyfiki zamierzonej działalności, terenu i zakresu działania, planowanej liczby akcjonariuszy.

Wspólnicy spółki akcyjnej (akcjonariusze), zobowiązani są do świadczeń wskazanych w statucie. Zasadniczym obowiązkiem akcjonariusza jest dokonanie wpłaty na objęte przez siebie akcje. Elementem łączącym akcjonariuszy nie są więzi osobowe i wzajemne zaufanie, które wynika ze znajomości pozostałych wspólników, jak ma to miejsce w przypadku spółek osobowych, w tym również spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która niejako łączy elementy spółek osobowych z elementami spółki kapitałowej, a jedynie kapitał i związane z nim przedsięwzięcie, do realizacji którego wspólnie dążą. Spółka akcyjna charakteryzuje się znaczną elastycznością i zmiennością składu osobowego, a ustalenie pełnego składu akcjonariuszy - w spółkach, w których nastąpiła emisja akcji na okaziciela – może nie być możliwe w każdym momencie jej funkcjonowania.

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

Osoby podpisujące statut stają się założycielami spółki. Do powstania spółki akcyjnej konieczne jest jej zawiązanie – w tym podpisanie statutu, a ponadto wniesienie przez akcjonariuszy wkładu na pokrycie, co do zasady całego kapitału zakładowego, ustanowienie zarządu i rady nadzorczej oraz wpisanie spółki do rejestru. Zawiązanie spółki akcyjnej następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji. Akcje nie mogą zostać objęte poniżej ich wartości nominalnej. Na pokrycie akcji, wspólnicy mogą wnieść wkłady niepieniężne (aporty). Ustawa precyzuje postępowanie w zakresie wnoszenia wkładów na akcje, a także badania aportów oraz zakresu pokrycia kapitału zakładowego. Z chwilą zawiązania spółki, powstaje spółka akcyjna w organizacji, nie mająca osobowości prawnej, dysponująca jednakże zdolnością prawną i zdolnością do czynności prawnych, co umożliwia jej zaciąganie zobowiązań i uzyskiwanie praw, pozywanie oraz bycie pozywanym. Podmiot taki działa pod własną firmą i ma wyodrębnienie organizacyjne i majątkowe. W okresie swojego działania w tym kształcie, omówione wyżej cechy, mają pozwolić spółce w organizacji na przygotowanie się do prowadzenia zamierzonej działalności, zabezpieczenie koniecznych materiałów, środków, miejsca, pracowników itd. Spółka akcyjna powstaje z chwilą sądowej rejestracji. Od tego momentu uzyskuje osobowość prawną i może podjąć działalność w pełnym zakresie. Ponadto staje się ona sukcesorem praw i obowiązków, które przysługiwały spółce w organizacji. Akcje Odzwierciedleniem uczestnictwa w spółce są akcje, które w omawianej spółce mają postać dokumentów, zawierających dane wskazane w kodeksie i opatrzonych pieczęcią spółki oraz podpisem zarządu. Akcje wskazują na partycypację akcjonariusza w kapitale zakładowym spółki, stanowiąc w nim oznaczony udział. Z posiadania akcji wynikają określone uprawnienia oraz obowiązki o charakterze korporacyjnym oraz majątkowym. Akcje są zbywalnymi i niepodzielnymi papierami wartościowymi. Przepisy wyróżniają dwa rodzaje akcji – imienne oraz na okaziciela. Akcje imienne wskazują każdorazowo konkretną osobę, której przysługują. W przypadku akcji na okaziciela – decydujące jest ich posiadanie. Przepisy kodeksu wprowadzają szereg szczegółowych regulacji dotyczących każdego rodzaju akcji. Akcje mogą być uprzywilejowane, co do udziału w dywidendzie, prawie głosu, podziału majątku w przypadku likwidacji spółki. Od akcji należy odróżnić inne dokumenty występujące w obrocie, które wydawane są przez spółkę,

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

takie jak świadectwa tymczasowe, świadectwa założycielskie czy świadectwa użytkowe. W sposób sformalizowany odbywa się także emisja nowych akcji, które mogą zostać objęte przez nowych lub dotychczasowych akcjonariuszy. Ustawa przewiduje również możliwość wprowadzenia ograniczeń w zakresie zbycia akcji imiennych.

Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją na zewnątrz (art. 368 § 1 k.s.h.). W strukturze spółki akcyjnej podkreśla się doniosłą rolę zarządu, który posiada kompetencję do działania w zakresie spraw nie przekazanych innym organom spółki. W skład zarząd wchodzić może jedna lub więcej osób, wybieranych na czas kadencji, nie dłuższej niż 5 lat. Członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, jeżeli statut nie stanowi inaczej. Członek zarządu może być odwołany lub zawieszony w czynnościach także przez walne zgromadzenie. Odwołanie członka zarządu może nastąpić w każdym czasie, jednakże statut może wprowadzić odmienne postanowienia. Określa on także sposób reprezentacji spółki, a w razie braku takiej regulacji – zastosowanie znajdują regulacje kodeksowe. Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. W celu wykonywania swoich obowiązków, rada nadzorcza może badać wszystkie dokumenty spółki, żądać od pracowników i zarządu wyjaśnień i sprawozdań, a także dokonywać rewizji stanu majątku spółki. Rada nadzorcza posiada także kompetencje w zakresie zawieszania członków zarządu oraz delegowania członków rady nadzorczej do czasowego pełnienia funkcji w zarządzie. Statut może także rozszerzać uprawnienia rady nadzorczej, w szczególności przewidywać, że zarząd zobowiązany jest do uzyskania jej zgody przed dokonaniem określonych czynności. Rada nadzorcza jest zawsze organem kolegialnym, wybierana jest przez walne zgromadzenie, na czas nie dłuższy niż 5 lat. Organem stanowiącym w spółce jest walne zgromadzenie. Podejmuje ono uchwały w zakresie spraw wskazanych w kodeksie oraz statucie. Dotyczą one kwes i o podstawowym znaczeniu dla kierunków działania spółki. Przepisy wyróżniają

Organy spółki akcyjnej Spółka akcyjna będąc osobą prawną, działa poprzez swoje organy, zgodnie z ogólnymi zasadami funkcjonowania korporacji (art. 38 k.c.). Wśród występujących w spółce organów wyróżnić należy organ zarządzający, nadzorczy oraz stanowiący. Funkcje te pełnią odpowiednio – zarząd, rada nadzorcza i walne zgromadzenie.

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

zwyczajne oraz nadzwyczajne walne zgromadzenie, przy czym wskazują także sprawy, które objęte są zwyczajnym walnym zgromadzeniem, a także określają, iż odbywa się ono w terminie 6 miesięcy od zakończenia każdego roku obrotowego. Co do zasady w walnym zgromadzeniu uczestniczą wszyscy akcjonariusze spółki. Działalność społeczna w formie spółki akcyjnej Prowadzenie działalności społecznej nie jest obecnie rozpowszechnione, należy jednakże zauważyć, że omawiana forma prawna może zostać z powodzeniem wykorzystana do podjęcia takiej działalności, a to z dwóch względów. Po pierwsze, realizacja takich przedsięwzięć jest dopuszczalna i przewidziana wprost, w obowiązujących przepisach. Ponadto spółka akcyjna posiada cechy, predestynujące ją do skutecznego funkcjonowania w przestrzeni ekonomii społecznej. W niniejszym opracowaniu zwrócić należy uwagę na trzy obszary w zakresie ekonomii społecznej, w których funkcjonowanie to może być skuteczne i wartościowe, a mianowicie: prowadzenie działalności pożytku publicznego, realizacja przedsięwzięć instytucjonalnych (WCES) oraz prowadzenie przedsiębiorstwa społecznego. Zgodnie z treścią art. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, realizowana przez podmioty wskazane w ustawie, w sferze określonych zadań publicznych. Wśród podmiotów mogących prowadzić wskazaną działalność, przepis art. 3 ust. 3 pkt 4 ustawy wskazuje między innymi spółki akcyjne, które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich akcjonariuszy. Przy zachowaniu powyższych wymogów, spółka akcyjna może podjąć działalność w sferze pożytku publicznego, na zasadach przewidzianych w ustawie. Realizacja tych zadań może następować w formie odpłatnej lub nieodpłatnej działalności pożytku publicznego. Drugi z zasygnalizowanych na wstępie obszarów aktywności spółki akcyjnej, to realizacja przedsięwzięć instytucjonalnych. Należy podkreślić, iż w ramach coraz obszerniejszych regulacji z zakresu ekonomii społecznej, ustawodawca kreuje możliwość powołania instytucji, które mogą być zakładane przez podmioty prywatne oraz podmioty publiczne. Ostatnim z istotnych sfer wykorzystania spółki akcyjnej jest prowadzenie w tej formie prawnej przedsiębiorstwa społecznego. Funkcjonowanie takich przedsiębiorstw

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Ocena wykorzystania formy spółki akcyjnej do realizacji zadań WCES Wykorzystanie formy spółki akcyjnej do realizacji przedsięwzięć z zakresu szeroko rozumianej gospodarki społecznej oraz działalności pożytku publicznego należy ocenić pozytywnie. Omawiana forma prawna posiada istotne zalety, które pozwalają na efektywne wykorzystanie jej w powyższych obszarach. Należy do nich zaliczyć: - rozpoznawalność w obrocie, - zaufanie do przedsięwzięć realizowanych w tej formie, - łatwość w zmienności akcjonariuszy, - znaczny kapitał, - efektywność w zarządzaniu. Spółki akcyjne mają ugruntowaną na rynku pozycję prawną i gospodarczą. Kojarzone są z profesjonalnie zorganizowaną działalnością, budzącą zaufanie innych podmiotów – kontrahentów, konsumentów, administracji i organizacji pozarządowych. Zaufanie to wypływa z nałożonych ustawowo, daleko idących obowiązków w zakresie ich tworzenia oraz funkcjonowania. Istotną zaletą może być łatwość w modyfikacji składu akcjonariatu, co nie wymaga podejmowania uchwał bądź zmian w treści statutu przez pozostałych wspólników. Możliwe jest także zróżnicowanie pewnych świadczeń lub przywilejów dla poszczególnych akcjonariuszy, poprzez odpowiednie ukształtowanie pakietów akcji. Ważną zaletą w podejmowanej działalności społecznej może być znaczny kapitał, jaki

nie jest w chwili obecnej w sposób pogłębiony regulowane w prawie polskim, jednakże nie wyklucza to możliwości ich działania, z wykorzystaniem istniejących już ram instytucjonalnych. Pod wskazanym pojęciem należy rozumieć podmiot, który w podejmowanej przez siebie działalności, nie kieruje się kryterium maksymalizacji zysku, ale osiąganiem celów o charakterze społecznym. Z uwagi na omówioną na początku niniejszego opracowania istotą spółki akcyjnej należy uznać, iż może ona spełniać wskazane kryteria. Jak wskazano, może być ona zawiązana w każdym celu prawnie dopuszczalnym (w tym przypadku jest to nawet cel społecznie użyteczny) i nie musi prowadzić działań nastawionych na zysk, nawet przy realizacji przedsięwzięć o charakterze gospodarczym. Należy wskazać, iż przedmiot działalności takiej spółki będzie zbieżny z celami stawianymi spółdzielniom socjalnym, które uznać można za jedyny rodzaj wprost uregulowanego w przepisach przedsiębiorstwa społecznego.

ROZDZIAŁ V ANALIZA STANU PRAWNEGO MOŻLIWOŚCI TWORZENIA I FUNKCJONOWANIA „WIELKOPOLSKIEGO CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI”

należy zaangażować przy powstaniu spółki i który może być następnie wykorzystany do realizacji zamierzonych celów. Pozwala on na podjęcie konkretnych działań na znaczną skalę już od początku funkcjonowania spółki, co zmniejsza czas potrzebny na wywołanie planowanych rezultatów. Należy także zwrócić uwagę na efektywność zarządzania spółką akcyjną, która wynika z silnej pozycji zarządu i skoncentrowanych w nim kompetencji zarządczych. Jednocześnie są one kontrolowane przez radę nadzorczą, która ma realne możliwości badania pracy zarządu i całej spółki, gwarantując zabezpieczenie interesów akcjonariuszy.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

R R

Tomasz Sadowski, Barbara Sadowska

1. P

W minionym 20-leciu elity polityczne skupiły się w Polsce na rozwoju „gospodarki rynkowej”, pozostawiając w niedorozwoju aspekty „gospodarki społecznej”. Rozwój infrastruktury przedsiębiorstw rynkowych i zysk indywidualny (często kosztem rozwoju społecznego) zdominowały polską scenę zagospodarowywania przestrzeni wolności. W praktyce polityka gospodarcza i polityka społeczna prowadzone były (i są nadal) odrębnie, co rodziło (i rodzi nadal) określone konsekwencje. Po pierwsze pasywna polityka społeczna spowodowała brak relacji (wymiana poglądów, doświadczeń, informacji) pomiędzy beneficjentami systemu gospodarczego i osobami/środowiskami wykluczonymi pozostawiając ich na marginesie. Nie postrzegano ich jako potencjalnych współpracowników, ale jako balast i obciążenie, co skutkowało brakiem programów edukacyjno-przedsiębiorczych umożliwiających im ponowne włączenie w system gospodarczy. Zasadniczym problemem było to, że przy istniejącej odrębności polityki społecznej i polityki gospodarczej, w sytuacji niepowodzenia, jednostki przegrane w zdecydowanej większości nie miały możliwości aktywnego włączenia się ponownie w ramy działalności gospodarczej. Tymczasem poprawa szans osób będących dotychczas poza systemem gospodarczym, pozwalałaby na znaczne zmniejszenie obciążeń tej części społeczeństwa, która znajduje się w lepszej sytuacji oraz długofalowo prowadziłaby do poprawy kondycji konkretnych środowisk oraz całej gospodarki. Problemy społeczno-socjalne nie mogą być rozwiązane poprzez tradycyjną politykę społeczną opartą na dystrybucji środków od państwa do beneficjentów pomocy społecznej. Po pierwsze, dlatego, że wymaga to znacznych nakładów środków, co w obliczu kryzysu finansów publicznych w Polsce i na świecie staje się coraz trudniejsze do realizacji, a w Polsce i tak te środki były bardzo skromne i sytuowały beneficjentów pomocy społecznej poniżej granicy ubóstwa. Po drugie tradycyjna

ROZDZIAŁ VI REKOMENDACJE

polityka społeczna łagodzi tylko nieznacznie społeczne skutki autodestrukcyjnego działania rynku, ale nie doprowadza do likwidacji ich przyczyn. Rozwój polityki społecznej po 1989 roku odbywał się pod hasłami decentralizacji państwa i tworzenia samorządności lokalnej. Praktycznie do 2004 roku podmiotowość gmin w zakresie prowadzenia polityki społecznej była ograniczona poprzez interesy branżowe grup pracowników socjalnych podległych odpowiedniemu ministerstwu. Biurokratyzacja systemu spowodowana była zwiększoną liczbą osób potrzebujących wsparcia przy ograniczonych środkach. Skutkowało to koncentracją na dystrybucji środków finansowych i sprawowaniu kontroli administracyjnej kosztem prowadzenia pracy socjalnej. Taka sytuacja nie prowadziła do aktywizacji długoletnich „klientów” systemu pomocy społecznej. W latach 2003-2004 wprowadzono reformy mające na celu ograniczenie kosztów funkcjonowania oraz poprawę efektywności pomocy społecznej. Po części nastąpiło „uzupełnienie” sektora samorządowej pomocy przez nowe formy działania organizacji obywatelskich, określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z 2003 roku. Szczególnie znaczenie miały programy w zakresie podjęcia przez organizacje działań przedsiębiorczych tworzących miejsca pracy. Podjęte zostały pierwsze próby aktywizacji zawodowej zagrożonych wykluczeniem długotrwałych beneficjentów pomocy społecznej, co też umożliwiła ustawa o zatrudnieniu socjalnym z 2003 roku oraz o spółdzielniach socjalnych z 2006 roku. Pomimo pozytywnego kierunku zmian, nadal potrzebne są strategie na rzecz włączenia polityki społecznej do strategii rozwoju regionalnego, dostosowanych do potrzeb rozwojowych oraz realizacji konstytucyjnej zasady społecznej gospodarki rynkowej i subsydiarności. Wspomniane zasady stanowią konkretne inspiracje do sięgania po narzędzia, które są w stanie podjąć najbardziej newralgiczny problem – problem bezrobocia. Za te kwes e nie jest odpowiedzialne wyłącznie państwo, pracodawcy, związki zawodowe itp. Odpowiedzią na istniejące problemy jest kształtowanie zintegrowanego środowiska tzw. partnerstw z udziałem przedstawicieli różnych instytucji i organizacji na poziomie lokalnym, powiatowym, regionalnym i krajowym. W partnerstwach tych należy wzmacniać strategie polityki regionalnej, w tym nowe rozumienie roli organizacji obywatelskich również jako pracodawców, wyzwalając je z sektorowego usytuowania „na marginesie” działań lokalnych, włączając je w sferę gospodarowania i sferę samorządności i samoorganizacji.

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu jest w Polsce ciągle mało znana. Sektor biznesu w Polsce rozwija się niewiele ponad 20 lat, co skutkuje koncentrowaniem się tego sektora głównie na maksymalizacji zysku. Niewielu jest jeszcze w Polsce biznesmenów zaangażowanych w rozwój społeczny, którzy mówią o zrównoważonym rozwoju, jako źródle szans, innowacji i przewagi konkurencyjnej firm, a nie, jako o szlachetnym uczynku, dodatkowym koszcie czy wymuszonym obowiązku. Istnieje konieczność kontynuowania debaty publicznej z udziałem biznesu, aby kształtować w tym sektorze wiedzę na temat gospodarki bardziej uspołecznionej, tak popularną już w Europie i innych regionach świata. Pracodawcy nie mają jeszcze dostatecznej wiedzy o instytucjach gospodarki społecznej. W wielu regionach Polski brakuje organizacji obywatelskich oraz przykładów działań Centrów Integracji Społecznej, Klubów Integracji Społecznej, spółdzielni socjalnych, Zakładów Aktywizacji Zawodowej, partnerstw lokalnych tworzących przyjazne środowisko wokół inicjatyw gospodarki społecznej. W związku z tym formy współpracy pomiędzy instytucjami gospodarki społecznej a przedsiębiorstwami komercyjnymi są w niewielkim stopniu rozwinięte, a nawet czasem inicjatywy te są postrzegane jako konkurencyjne. Środowisko biznesu powinno zrozumieć, że przedsiębiorstwa społeczne nie stanowią dla firm komercyjnych nieuczciwej konkurencji – są raczej sposobem na rozwiązywanie problemów społecznych przy użyciu mechanizmów, które biznes uważa za skuteczne. Osoby, które znalazły się w trudnościach nie muszą być problemem czy ciężarem w środowisku lokalnym, ale mogą stać się konsumentami oraz współpracownikami w budowaniu nowych relacji społeczno-gospodarczych.

Jakość wzajemnych relacji pomiędzy administracją publiczną a organizacjami obywatelskimi jest dziś poważnym problemem wynikającym z uwarunkowań historycznych i często trudnych doświadczeń w ostatnich 20 latach. Efektem tego jest niespójność pojęciowa, która utrzymuje niezaradność, bierność, małą przedsiębiorczość obywatelską pomimo wyjątkowo korzystnych warunków pomocowych w ramach integracji europejskiej. Niespójność widoczna jest „w formach dialogu” i zawieraniu porozumień, które często mają charakter „niepełnego paktowania”, czyli zgody na stawianie instytucji państwa przed wspólnotami lokalnymi i ich związkami. Potrzebne są przykłady wspólnego planowania, koordynacji i realizacji zadań. Tymczasem taka strategia wspólnej odpowiedzialności występuje niezwykle rzadko.

ROZDZIAŁ VI REKOMENDACJE

2. R

Unia Europejska wspiera działania na rzecz rozwoju gospodarki społecznej. W Rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 19.02.2009 roku, który rekomenduje Komisji Europejskiej zasady i rozwiązania dotyczące „społecznej gospodarki”, pojawia się wiele suges i dotyczących roli gospodarki społecznej w tworzeniu dobrej jakości miejsc pracy w usługach społecznych, w ekologii, w recyklingu, budownictwie ekologicznym, w rozwoju obszarów wiejskich, itp. Używane pojęcia dotyczące określania gospodarki społecznej są niezwykle ważne ze względu na konsekwencje ich usytuowania w polityce krajowej i regionalnej. W Polsce w ostatnich latach pojęcie „społeczna gospodarka” zastępowane jest pojęciem „ekonomia społeczna”, które odrywa działania przedsiębiorczości społecznej od procesów lokalnego gospodarowania i samorządności oraz od zapisów konstytucyjnej zasady „społecznej gospodarki rynkowej”. Identyfikowana jest ona z działaniami tzw. III sektora oraz pomocy społecznej, czy działaniami charytatywnymi a nie z polityką regionalną i gospodarką uspołecznioną służącą tworzeniu miejsc pracy (a nie wyłącznemu skupieniu na maksymalizacji zysku kosztem pracy i pracowników). Stąd duże znaczenie mają strategie regionalne, które powinny określać obszary rozwoju dla rozwoju gospodarki społecznej. Gospodarka społeczna jest jednym z instrumentów polityki rozwoju regionalnego, której rozwój może służyć wyrównywaniu szans mieszkańców obszarów znajdujących się w trudniejszej czy najtrudniejszej sytuacji. Samorząd regionalny, mając wpływ na powstawanie instytucji wspierających rozwój gospodarki społecznej, a także środki na zakładanie i funkcjonowanie przedsiębiorstw społecznych, może podejmować decyzje o sposobie ukierunkowania i koncentracji tych środków wśród osób najbardziej potrzebujących. Inwestycje te, prowadzone we współpracy z lokalnymi aktorami, mogą przynieść wielorakie korzyści wynikające z pobudzania rozwoju lokalnego. Jednym z ważnych zapisów strategii regionalnych powinno być powoływanie instytucji regionalnych, centrów zarządzanych w ramach współpracy partnerskiej organizacji obywatelskich i instytucji publicznych. Centra te mają znamiona instytucji nowej generacji pobudzających różne formy współpracy partnerskiej na rzecz zrównoważonego rozwoju. Instytucje te umacniają samorządność obywatelską, dzięki czemu istnieją szanse wypracowywania nowoczesnych i innowacyjnych modeli współdziałania z administracją samorządową i sektorem biznesu w ramach

100

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Centra na rzecz rozwoju gospodarki społecznej (CGS) są niezwykle ważnymi instytucjami w przygotowaniu regionów, powiatów, gmin, instytucji pomocy społecznej i rynku pracy, organizacji obywatelskich, przedstawicieli sektora biznesu do kształtowania gospodarki bardziej uspołecznionej. Przedsiębiorstwo społeczne działa w konkretnym środowisku społecznym i gospodarczym. Jego powstanie może stanowić istotny impuls dla rozwoju miejscowej gospodarki i ożywienia lokalnej społeczności. CGS integrują lokalnych partnerów – samorząd, organizacje obywatelskie i firmy biznesowe – wokół idei włączenia osób i grup do życia społecznogospodarczego we wspólnocie lokalnej poprzez powołanie partnerstwa i nowych instytucji, organizacji, przedsiębiorstw społecznych. CGS animuje powoływanie różnych instytucji przedsiębiorczości społecznej takich jak: kluby integracji społecznej, centra integracji społecznej, zakłady aktywności zawodowej, spółdzielnie socjalne, przedsiębiorstwa społeczne funkcjonujące przy stowarzyszeniach i fundacjach, spółki non–profit, przedsiębiorstwa rodzinne, nowe stowarzyszenia w regionach, gdzie inicjatywy obywatelskie nie są jeszcze podejmowane. Z usług CGS mogą korzystać: - osoby fizyczne, które chcą tworzyć stowarzyszenia/fundacje, czy osoby bezrobotne, które chcą zarejestrować spółdzielnię socjalną; - osoby prawne takie jak organizacje obywatelskie (fundacje i stowarzyszenia), zamierzające do uruchomienia działalności ekonomicznej (działalności odpłatnej pożytku publicznego lub gospodarczej według Ustawy o Działalności Pożytku Publicznego i Wolontariacie, jako nowe formy działania tzw. przedsiębiorstwa społeczne charakteryzujące się przyjęciem zasady nie dzielenia zysku pomiędzy udziałowców czy akcjonariuszy, ale reinwestujących zysk w pomnażanie miejsc pracy; - gminy, zainteresowane animowaniem instytucji gospodarki społecznej np. spółdzielni socjalnych zakładanych poprzez osoby prawne (a nie jak dotychczas tylko przez osoby fizyczne), budowaniem partnerstw lokalnych na rzecz integracji itp.;

101

gminy, powiatów i regionów oraz rekomendowania wypracowanych strategii i zmian na poziomie rządu i parlamentu. Dzięki tego typu instytucjom następuje zwiększenie spójności społecznej, podniesienie efektywności gospodarowania poprzez zwiększenie ilości miejsc pracy i potencjału przedsiębiorstw społecznych. Dotychczas tego typu projekty testowane są w okrojonym zakresie w ramach Programów Operacyjnych Kapitał Ludzki na poziomie regionalnym i w projektach systemowych na poziomie krajowym.

ROZDZIAŁ VI REKOMENDACJE

- firmy biznesowe, zainteresowane podejmowaniem współpracy z instytucjami gospodarki społecznej oraz rozszerzeniem dostępu do własności i do podziału zysku o obszar społecznej odpowiedzialności i społecznego rozwoju; - instytucje naukowo-badawcze, jako partnerzy w kształtowaniu programów badawczych i nowych programów edukacyjnych kształtujących kadry do animowania rozwoju przedsiębiorczości społecznej. Elementem działania takiego centrum powinno być stworzenie w gminach, powiatach i regionach systemu wsparcia dla rozwoju przedsiębiorczości społecznej mającej na celu włączenie w przestrzeń społeczno-gospodarczą możliwie największej części, nieaktywnych obywateli (Polska ma najniższą zatrudnialność osób w wieku produkcyjnym - 48 %, podczas gdy w niektórych krajach UE sięga ona blisko 70%). Centra na rzecz rozwoju gospodarki społecznej są bardzo istotnym elementem koordynacji działań zmierzających do upowszechnienia gospodarki społecznej w środowiskach lokalnych oraz wzmocnienie instytucjonalne procesów społecznych, gospodarczych i kulturowych polegających na poszukiwaniu optymalnej ścieżki rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu o mechanizmy polityki regionalnej, dobre praktyki samorządów lokalnych oraz doświadczenia i know-how organizacji obywatelskich. Opracowanie i upowszechnienie innowacyjnego modelu centrum gospodarki społecznej poprzez włączenie do głównego nurtu polityki przyczyni się w dłuższym okresie czasu do: a) zmiany rozumienia gospodarki społecznej w środowiskach lokalnych, w szczególności wśród przedstawicieli samorządów, powiatów i regionów, b) wypracowania mechanizmów finansowania podmiotów GS na poziomie lokalnym (wartość dodana), c) zwiększenia trwałości podmiotów wspierających rozwój GS na poziomie lokalnym, d) koordynacji działań w zakresie wdrażania inicjatyw GS w środowiskach lokalnych. Rolą centrum na rzecz rozwoju gospodarki społecznej byłoby też wsparcie tworzenia w ramach samorządu gospodarczego Izb Gospodarczych Przedsiębiorstw Społecznych, których członkami byłyby przedsiębiorstwa społeczne, stowarzyszenia i fundacje prowadzące działalność gospodarczą not- for- profit, spółki z o.o. pożytku publicznego, spółdzielnie socjalne zakładane przez osoby fizyczne i przez osoby prawne itp. (zgodnie z Ustawą o izbach gospodarczych z dnia 30 maja 1989 roku).

102

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Idea tworzenia takich izb zrodziła się w dyskusjach prowadzonych w środowisku Fundacji Przestrzeni Obywatelskiej Pro Publico Bono, Związku Miast Polskich, Związku Powiatów Polskich oraz wśród środowisk naukowców z Uniwersytetem Jagiellońskim w Krakowie oraz Uniwersytetu Warszawskiego, jak i organizacji wyróżnionych w konkursie Pro Publico Bono.

Dotychczas dyskusje na temat społecznej gospodarki rynkowej podejmowane były sektorowo np. niektóre środowiska organizacji wyodrębniały gospodarkę społeczną jako przestrzeń dla podmiotów non-profit (stowarzyszenia, fundacje) dążąc do dwu- stronnego porozumienia - PAKTU jedynie ze stroną rządową pomijając innych partnerów, zarówno publicznych jak i społecznych np. samorządy i związki pracodawców itp. Po 20 latach doświadczeń w budowaniu demokracji i wolności gospodarczej należy powrócić do konstytucyjnej zasady społecznej gospodarki, którą można zrealizować jedynie w szerokim partnerstwie i podejściu interdyscyplinarnym. Izby Gospodarcze mogą powoływać podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Wśród podmiotów z obszaru społecznej gospodarki rynkowej do Izby Gospodarczej mogłyby należeć fundacje i stowarzyszenia prowadzące działalność gospodarczą (przedsiębiorstwa społeczne), spółdzielnie socjalne, spółki z o.o. non-profit i inne podmioty zarejestrowane, oprócz KRS, również w rejestrze przedsiębiorców. Szczególnie ważne jest, że podmioty te prowadzące działalność gospodarczą non-profit realizują również działania na rzecz integracji, dialogu, solidarności społecznej oraz współpracy różnych partnerów. W wypadku, gdy terytorialny zakres działania izby będzie przekraczać obszar województwa, liczba założycieli powinna wynosić co najmniej 100. Regionalne izby gospodarcze mogą być utworzone, jeżeli taką inicjatywę podejmie co najmniej 50 podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na obszarze obejmującym województwo.

103

W dobie światowego kryzysu finansowego inspiracją w poszukiwaniach była Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 19 lutego 2009 roku, Encyklika Caritas in Veritate z 29 czerwca 2009 roku Papieża Benedykta XVI oraz Konstytucja RP, w szczególności artykuł 20 Konstytucji o społecznej gospodarce rynkowej. Inspirująca w tym zakresie była też debata w Trybunale Konstytucyjnym w dniu 16 grudnia 2009 roku rozpoczynająca dyskusję wśród środowisk intelektualistów mającą na celu przygotowanie debaty publicznej na temat społecznej gospodarki rynkowej.

ROZDZIAŁ VI REKOMENDACJE

3. P

Do niedawna powstające partnerstwa miały charakter branżowy – powstawały związki instytucji o podobnym profilu, działające w podobnych dziedzinach. Celem takich partnerstw była przede wszystkim wymiana wspólnych doświadczeń, lobbing w określonej sprawie, reprezentacja interesów konkretnej grupy społecznej. Tego rodzaju partnerstwa pozostawały często w opozycji do innych podmiotów, działających na danym terenie, podkreślały swoją odrębność i niezależność. Znaczenie ich jest nadal aktualne, ale jednocześnie pojawiły się tendencje do poszukiwania bardziej konstruktywnych form współdziałania. Jedną z tych form jest tworzenie partnerstw między-sektorowych, w skład których wchodzą władze lokalne, przedsiębiorcy i organizacje obywatelskie. Badania wykazały, że wspólnoty lokalne, w których udało się zbudować tego typu partnerstwa wykazują dużą społeczną spójność oraz mają pozytywny wpływ na ekonomiczny rozwój mieszkańców. Dzięki zbudowanym w ten sposób relacjom społecznym i wzajemnemu zaufaniu tworzy się atmosfera sprzyjająca powstawaniu lokalnych strategii oraz nowych inicjatyw – tworzeniu stowarzyszeń, czy przedsiębiorstw społecznych, w tym spółdzielni socjalnych. Wzrasta ilość usług społecznych na rzecz wspólnoty lokalnej, co powoduje tworzenie nowych miejsc pracy. W efekcie następuje rozwój wszystkich mieszkańców, również tych, którzy na skutek bezrobocia lub z powodu innych trudnych sytuacji znaleźli się „na marginesie” swojej lokalnej społeczności. Metoda budowania partnerstw lokalnych dotyczy długofalowych oddziaływań na określonym obszarze geograficznym (dzielnica/gmina/powiat). Z reguły konieczne jest zorganizowanie kilkunastu spotkań edukacyjno-formacyjno-warsztatowych, wizyty studyjnej, staży – z udziałem wójta/ burmistrza, OPS, PUP, organizacji obywatelskich, spółdzielni mieszkaniowych, przedstawicieli parafii, firm lokalnych itp. W trakcie spotkań wypracowywane jest porozumienie o współpracy oraz lokalna lub powiatowa strategia działania w obszarze GS. Nieodzowne jest też odpowiednie ustawodawstwo, żeby wspierać rozwój właściwych rozwiązań w skali odpowiadającej na problemy. Istniejące w Polsce rozwiązania prawne w obszarze gospodarki społecznej wydają się być kompleksowe, jednak ciągle działania wdrażane są w zbyt małej skali w odniesieniu do potrzeb. Wiąże się to z brakiem mechanizmów współpracy międzysektorowej na poziomie lokalnym, ze zbyt małą wiedzą o gospodarce społecznej i mechanizmach włączających, brakiem liderów lokalnych, brakiem wypracowanych mechanizmów finansowych

104

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

oraz niespójnością pojęciową w obszarze gospodarki społecznej. Jeśli w najbliższych latach strategie sektorowo-branżowe zostaną zastąpione zintegrowaną strategią rozwoju szeroko rozumianej polityki publicznej oraz włączone zostanie finansowanie z Unii Europejskiej w sposób wzmacniający spójność społeczną, opierając się na zintegrowanym systemie prawnym, to będzie można w Polsce doprowadzić do prawdziwych zmian społecznych i szerokiej integracji, w tym grup defaworyzowanych.

Instytucje gospodarki społecznej, jako partner społeczny powinny stać się partnerem sektora publicznego i sektora biznesu w tworzeniu lokalnych strategii rozwoju społeczno-gospodarczego oraz realizacji różnych usług i zleceń. Instytucje gospodarki społecznej nie tylko dostarczają usługi publiczne, usługi na otwartym rynku we współpracy z przedsiębiorcami, ale również działają na rzecz rozwoju wspólnot lokalnych, a także prowadzą działalność handlową i produkcyjną, z której zyski przeznaczane są na cele społeczne. Bardzo istotnym elementem rozwoju zintegrowanego systemu działań na poziomie lokalnym, powiatowym czy regionalnym jest podejmowanie wspólnych inicjatyw społeczno-gospodarczych inicjowanych w partnerstwie sektora publicznego i społecznego np. powoływanie spółek z o.o. o charakterze pożytku publicznego, działanie w ramach konsorcjów, fundacji itp. Spójny system polityki publicznej powinien opierać się o budowanie spójności w sferze legislacyjnej, planowania strategicznego oraz wdrażania adekwatnych rozwiązań w partnerstwie publiczno-społeczno-prywatnym. Gospodarka społeczna jest bardzo dobrym narzędziem realizacji strategicznych planów rozwoju społeczności lokalnych, regionów i kraju. Wymaga to jednak dobrze zaplanowanych, a następnie wdrażanych spójnych strategii cząstkowych, zarówno w obszarze pomocy społecznej i polityki zatrudnienia, jak i w obszarze edukacji, kultury, ochrony zdrowia.

105

Rozwój instytucji gospodarki społecznej w dobie kryzysu ekonomicznego powinien znaleźć się wśród priorytetów politycznych Państwa oraz polityk regionalnych, ponieważ jest to narzędzie umożliwiające integrację nie tylko osób z grup dysfunkcyjnych społecznie, ale aktywizację i spójność społeczno-ekonomiczną całych wspólnot.

ROZDZIAŁ VI REKOMENDACJE

4. S

W ostatnim czasie, w dobie kryzysu gospodarczego trwa ożywiona dyskusja na temat gospodarki w ogóle, a w szczególności - gospodarki społecznej. Moim zdaniem gospodarka jest jedna, tylko mniej lub bardziej uspołeczniona. Tą bardziej uspołecznioną część gospodarki nazywamy dzisiaj ekonomią społeczną, ekonomią solidarności, przedsiębiorczością społeczną, w której charakterystyce na pierwsze miejsce wysuwa się zasada stawiania człowieka przed zyskiem i pracy przed kapitałem. Oznacza to, że instytucje, organizacje, spółdzielnie, przedsiębiorstwa, firmy potrafią ograniczyć chęć zysku dla spraw wspólnych związanych ze zrównoważonym rozwojem. Nie ma znaczenia, czy reprezentują sektor publiczny, prywatny czy non – profit. Środowiska reprezentujące obszar gospodarki społecznej są jednak na razie na tyle nieliczne i w niewielkim stopniu rozpoznane (mimo doświadczeń w realizacji projektów Equal i projektów POKL), że wyodrębnia się tę grupę instytucji od gospodarki kierującej się maksymalizacją zysku. Uznanie tego stanu za niezmienny może prowadzić do zaniechania wpływania na tą część instytucji gospodarczych w Polsce, która powinna być bardziej uspołeczniona, jak również do ograniczenia rozwoju przedsiębiorczości w obszarze działań obywatelskich. W okresie transformacji, budowania demokracji i wolnego rynku mamy do czynienia z odbudowywaniem sektora prywatnego i pierwszym pokoleniem ludzi bogacących się, nastawionych na generowanie zysku. Oceniając ten okres, wielu badaczy, filozofów, teologów nazywa go okresem „dzikiego kapitalizmu”, w którym bez skrupułów następowało bogacenie się jednych, pozostawiając innych wręcz na marginesie życia społeczno-ekonomicznego. Biznes oderwał się od społeczeństwa, a interes gospodarczy nie pokrywa się z interesem społecznym. Samo pojęcie przedsiębiorczości, w wyniku zachowania niektórych zachłannych czy wręcz nieuczciwych działań biznesowych uległo dyskredytacji. U podstaw swobody rozwoju gospodarczego leży jednak potrzeba posiadania, która kształtuje stosunki międzyludzkie i systemy społeczno-polityczne generujące de facto dysproporcje i podziały. W świecie zaczyna się jednak coraz wyraźniej mówić o kształtowaniu sektora biznesu w kierunku większej odpowiedzialności społecznej, a więc poskromnienia chęci posiadania i podejmowania świadomego trudu niwelowania przepaści pomiędzy tymi, którzy mają dostęp do własności a tymi, którzy są go pozbawieni. Klaus Schwab, twórca Światowego Forum Ekonomicznego

106

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Pojęcie „korporacyjnej atrakcyjności” oznacza, że dana firma musi udowodnić swą przydatność dla społeczeństwa. Chodzi o to, by nie tylko maksymalizować zyski akcjonariuszy, ale również służyć społeczeństwu jako takiemu. Odpowiedzialne zarządzanie powinno uwzględniać spodziewane długoterminowe korzyści płynące z przyczyniania się do budowy silnych społeczeństw i co za tym idzie dynamicznych gospodarek. Zwiększenie atrakcyjności biznesu wymaga zmiany podejścia do realizacji celów przedsiębiorstwa. Inwestorzy powinni przestać patrzeć na swe zadania z perspektywy krótkoterminowej. „Korporacyjna integralność” – pod tym pojęciem kryje się stwierdzenie, że biznes powinien rządzić się nie tylko określonymi regułami, ale również wartościami. Liderzy przedsiębiorczości dopiero wówczas odzyskają zaufanie społeczne, gdy ich działania będą oparte na systemach zasad moralnych. „Korporacyjne obywatelstwo” to ukierunkowanie biznesu na szukanie praktycznych rozwiązań największych problemów naszych czasów. Przedsiębiorcy winni pracować ramię w ramię z przedstawicielami rządów i społeczeństw obywatelskich, walcząc z ubóstwem, AIDS oraz innymi globalnymi problemami, które uderzają w godność człowieka i zagrażają ludzkiej egzystencji. I kwes a ostatnia. Przedstawiciele biznesu oraz władz powinni wspierać rozwój przedsiębiorstw społecznych, które w swych lokalnych społecznościach włączają się do walki z problemami o znaczeniu globalnym, takimi jak bieda czy wykluczenie społeczne. Na świecie są już tysiące takich przedsiębiorstw (patrz: www.schwab und.org). Najwyższy czas, by zacząć mówić o bardziej oświeconej gospodarce, otwartej na człowieka, i zacząć wcielać w życie jej założenia. Jeśli znajdziemy siłę do takiego działania, wszyscy możemy mieć widoki na lepszą przyszłość”1. Dzisiaj sektor biznesu i sektor gospodarki społecznej dzieli ciągle duża przepaść.

1 „Gazeta Uliczna”, Poznań, maj/czerwiec 2007.

107

w wywiadzie dla Gazety Ulicznej mówi: „świat woła dziś o kapitalizm z ludzką twarzą. Potrzebujemy systemu globalnej wrażliwości. Aby powstrzymać falę nastrojów niekorzystnych dla przedsiębiorczości, biznes w sposób przekonywający musi zademonstrować ludziom, że jest integralną częścią społeczeństwa, a to oznacza, że musi dorosnąć do nowego sposobu myślenia, który nazwałbym pro społecznym. Filozofia ta opiera się na czterech elementach: korporacyjnej atrakcyjności, korporacyjnej integralności, korporacyjnym obywatelstwie i społecznej przedsiębiorczości.

ROZDZIAŁ VI REKOMENDACJE

Z jednej strony mamy do czynienia z gospodarką społeczną jako narzędziem do integracji społeczno-zawodowej i spójności społecznej we wspólnocie lokalnej, z drugiej strony – z gospodarką jako źródłem indywidualnego bogactwa i dobrobytu, nierzadko bez odpowiedzialności za rozwój społeczny. Taki stan rzeczy nie powinien być prawidłowością. Budowanie nowych zasad i koncepcji wymaga przemiany dotychczasowych poglądów, przyzwyczajeń, postaw w kierunku bardziej uspołecznionych form gospodarowania, bliższych wspólnotowości, partnerstwu, budowaniu kapitału społecznego itp. Mam wrażenie, że zbliża się czas, kiedy w wyniku kształtowania strategii rozwoju kultury solidarności nastąpi zmiana w kierunku mniejszej polaryzacji postaw, na co wskazują inicjatywy prospołeczne podejmowane przez sektor biznesu w różnych częściach Europy i świata, które realizowane są z udziałem społeczności lokalnej i grup defaworyzowanych. Komisja Europejska podjęła Inicjatywę na rzecz przedsiębiorczości społecznej pn. „Budowanie ekosystemu sprzyjającego przedsiębiorstwom społecznym w centrum społecznej gospodarki i społecznych innowacji”. Inicjatywa ta została ogłoszona 25 października 2011 r. Czytamy w niej, że „jednolity rynek wymaga dalszego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu ukierunkowanego na zatrudnienie dla każdego. Konieczne jest więc spełnienie rosnących oczekiwań Europejczyków, aby ich praca, konsumpcja, oszczędności i inwestycje miały bardziej ‘etyczny’ i ‘społeczny’ wydźwięk i sens. W celu sprzyjania ‘silnie konkurencyjnej społecznej gospodarce rynkowej’ Komisja umieściła gospodarkę społeczną i innowacje społeczne w samym centrum swoich zainteresowań, pod względem zarówno spójności terytorialnej, jak i poszukiwań oryginalnych rozwiązań problemów społecznych, w szczególności walki z ubóstwem i wykluczeniem, w ramach swojej strategii ‘Europa 2020’, projektu przewodniego ‘Unia innowacji’, europejskiej pla ormy współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym i ‘Aktu o jednolitym rynku (Single Market Act)’. Inicjatywa ta podkreśla znaczenie gospodarki społecznej dla włączenia społecznego i kreowania polityki wzrostu gospodarczego poprzez włączenie w lokalne rynki potencjału osób dotychczas nieaktywnych. W Polsce należy kształtować środowiska lokalne wspierające procesy rozwoju przedsiębiorczości społecznej. Konieczne jest kształtowanie lokalnych strategii rozwoju społeczno-gospodarczego z uwzględnieniem potencjału osób i środowisk nieuczestniczących dotychczas w głównym nurcie życia wspólnoty lokalnej.

108

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Przedstawiony w niniejszej publikacji system oddziaływań umożliwia dotarcie do różnorodnych grup społecznych, które zostają włączone w system wzajemnych powiązań i relacji we wspólnocie lokalnej tworząc rynek wzajemnych usług i zleceń. Jednak realizacje tego typu systemu działań napotykają na wiele trudności wynikających m.in. z faktu słabego przygotowania środowisk lokalnych do nowej metodologii działań. Wiedza w obszarze gospodarki społecznej jest w niewielkim stopniu znana, co prowadzi do nie zrozumienia misji, nie przygotowania kadry do funkcjonowania w instytucjach nowej generacji oraz do braku wsparcia i współpracy z inicjatywami gospodarki społecznej na różnych szczeblach. W związku z tym należy doprowadzić do powstania zespołu międzyresortowego, który zbudowałby spójną strategię dla rozwoju gospodarki społecznej, która powinna położyć nacisk na wprowadzanie wiedzy z zakresu tworzenia i zarządzania instytucjami gospodarki społecznej w postaci nowych specjalizacji na wydziałach nauk społecznych, ekonomicznych, resocjalizacyjnych, na studiach podyplomowych itp. Dotychczas wypracowana metodologia i programy kształcenia w obszarze zatrudnienia socjalnego i gospodarki społecznej należy uwzględnić w wytycznych i propozycjach ustaw w resortach Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Moduły edukacyjne w zakresie gospodarki społecznej i zatrudnienia socjalnego powinny być też realizowane

109

Do tego konieczne jest stworzenie zintegrowanego systemu działań, na który składają się: . Programy edukacyjne i reintegracji społeczno-zawodowej dla osób długotrwale bezrobotnych prowadzone w ramach klubów integracyjnych lub centrów integracji społecznej. . Edukacja Formacyjna Liderów Gospodarki Społecznej skierowana do partnerów lokalnych ułatwiająca im budowanie wspólnej strategii działania na rzecz integracji społecznej i rozwoju inicjatyw lokalnych (na rzecz kultury solidarności). . Budowanie Partnerstw lokalnych połączonych w/w edukacją formacyjną, szkoleniami, warsztatami oraz z wizytami studyjnymi w kraju i, o ile to możliwe, zagranicą, w których uczestniczą zarówno osoby z grup dysfunkcyjnych, jak i przedstawiciele partnerstw lokalnych. . Powoływanie centrów gospodarki społecznej tzw. Centra Ekonomii Społecznej (CES), które pełnią rolę formacyjną i integrującą w stosunku do partnerów lokalnych, skupiając ich wokół inicjatyw gospodarki społecznej oraz oferując szkolenia, pomoc informacyjną, doradczą, prawną i finansową dla przedsiębiorstw społecznych, w tym spółdzielni socjalnych.

ROZDZIAŁ VI REKOMENDACJE

w ramach publicznych centrów kształcenia ustawicznego, ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego, a także w ramach prowadzonych programów kształcenia ustawicznego i praktycznego dorosłych. I tak w strategii kształcenia ustawicznego w ramach Uniwersytetów Ludowych, Klubów Integracji Społecznej (KIS), Centrów Integracji Społecznej (CIS), Partnerstw Lokalnych, Ośrodków Wspierania Spółdzielni Socjalnych, Centrów Ekonomii Społecznej (CES) należałoby wprowadzić moduły edukacji nieformalnej wypracowane dotychczas w różnych projektach i programach w latach 2005-2011. W polskim modelu kształcenia w obszarze gospodarki społecznej należy odwoływać się do systemów wartości opartych o solidaryzm i sprawiedliwość społeczną. W edukacji tej ważne są aspekty filozoficzne pokazujące więziotwórczy i integracyjny charakter pracy oraz jej funkcje prowadzące do doskonalenia samego człowieka, a nie tylko jej aspekty materialne, zapewniające byt (czego oczywiście nie można też zlekceważyć). Należy też więcej uwagi poświęcić edukacji szeroko rozumianego otoczenia gospodarki społecznej. Na Zachodzie coraz większą rolę odgrywają zintegrowane systemy powiązań i oddziaływań na poziomie lokalnym oraz zarządzanie sieciowe odpowiadające na coraz większe zapotrzebowanie na zrównoważony rozwój w różnych regionach świata, gdzie coraz wyraźniej rysuje się tendencja do kurczenia się roli państw narodowych i myślenia sektorowo-branżowego. Wśród wypracowanych w ostatnich latach rezultatów czołową pozycję zajmują powołane w kilkudziesięciu gminach/powiatach tzw. partnerstwa lokalne, które pełnią rolę swoistego „konsorcjum”, budowanego z przedstawicielami różnych sektorów (publicznego, społecznego i biznesowego) działających w różnych obszarach jak: edukacja, kultura, przedsiębiorczość, mieszkalnictwo, religia, sport itp. Ta wielosektorowość zapewniała szeroki wachlarz możliwych powiązań, koordynację działań, zwielokrotnienie potencjału lokalnego oraz nowych możliwości włączenia grup wykluczonych w powstające inicjatywy przedsiębiorczości społecznej we wspólnocie lokalnej. Powstające w ten sposób relacje społeczne i budowane zaufanie sprzyja powstawaniu nowych inicjatyw – tworzeniu stowarzyszeń, czy przedsiębiorstw społecznych, w tym spółdzielni socjalnych. Wzrasta ilość usług społecznych na rzecz wspólnot lokalnej, co powoduje tworzenie nowych miejsc pracy. W efekcie następuje rozwój wszystkich mieszkańców, również tych, którzy na skutek bezrobocia lub z powodu innych trudnych sytuacji znaleźli się „na marginesie” swojej lokalnej społeczności.

110

Centra Gospodarki Społecznej/Centra Ekonomii Społecznej są kolejnym ważnym elementem zintegrowanego systemu działań, które zostały opisane we wcześniejszych rozdziałach jako instytucje wspierające rozwój inicjatyw z obszaru przedsiębiorczości społecznej. Centra Ekonomii Społecznej powinny być instytucjami tworzonymi w partnerstwie publiczno-społeczno-prywatnym. Zadaniem CES-ów jest animowanie środowisk lokalnych do tworzenia lokalnych strategii rozwoju lokalnego oraz praca poprzez partnerstwa jako narzędzia stwarzającego przestrzeń do integracji społeczno-zawodowej. CES-y powinny być finansowane ze środków publicznych przynajmniej do 50% swojego budżetu oraz z opłat za realizowane przez CES usługi szkoleniowo-formacyjne i pośrednictwa pracy, uiszczane przez partnerów lokalnych. Z jednej strony Centra współpracują z różnymi podmiotami w zakresie włączenia w rynek pracy osób wcześniej przygotowywanych przez CIS-y lub KIS-y lub w zakresie wspierania przedsiębiorstw społecznych, w tym spółdzielni socjalnych w znajdowaniu zleceń i kooperantów we wspólnocie lokalnej itp. z drugiej są też źródłem informacji, komunikacji, integracji pomiędzy partnerami. CES pełni też rolę agencji pośrednictwa pracy i przygotowuje do zatrudnienia w firmach komercyjnych osoby bezrobotne ze wspólnoty lokalnej. Głównymi partnerami wchodzącymi w skład partnerstwa powołującego CES-y są: . Samorząd gminny, w ramach którego funkcjonują spółki komunalne, Centra Integracji Społecznej i Kluby Integracji Społecznej oraz Zakłady Aktywizacji Zawodowej; w skład partnerstwa wchodzą też ośrodki pomocy społecznej, instytucje edukacyjne itp. . Fundacje i stowarzyszenia, w tym związki wyznaniowe i kościoły, które, prowadzą przedsiębiorstwa społeczne typu: Centra Integracji Społecznej, Kluby Integracji Społecznej, Zakłady Aktywizacji Zawodowej; w skład partnerstwa wchodzą też tradycyjnie funkcjonujące organizacje pozarządowe. . Przedsiębiorstwa społeczne, do których zalicza się spółki prawa handlowego, spółdzielnie socjalne, spółdzielnie pracy, spółdzielnie mieszkaniowe oraz Zakłady Pracy Chronionej prowadzone w formie spółdzielni inwalidów. . Przedsiębiorstwa nastawione na zysk, wśród których znajdują się Zakłady Pracy Chronionej powoływane przez firmy komercyjne, spółki prawa handlowego, spółka jawna, spółka z o.o. oraz indywidualna działalność gospodarcza. Różnorodność partnerów wchodzących w skład partnerstwa jest istotą lokalnego porozumienia i współpracy. Umożliwia z jednej strony rozpoznanie problemów społecznych, z drugiej - tworzy nowe możliwości i uruchamia nierozpoznane dotąd potencjały.

111

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

ROZDZIAŁ VI REKOMENDACJE

5. K

Istotą reintegracji jest to, aby dotychczasowi beneficjenci czy uczestnicy programów w coraz większym stopniu stawali się partnerami współdziałającymi, współwłaścicielami i współzarządcami prowadzonych działań, a nie byli tylko przedmiotem oddziaływań, co prowadzi do uzależniania i hamowania procesów usamodzielniania. Jest to wyzwanie głównie dla instytucji reintegracji, przedsiębiorczości społecznej, a w mniejszym stopniu dla uczestników programów, którzy ze względu na swoje doświadczenie życiowe nie zawsze są gotowi do przyjmowania realnej współodpowiedzialności za swój los. Umożliwić to mogą instytucje gospodarki społecznej: kluby integracji społecznej, centra integracji społecznej, spółdzielnie socjalne oraz różnego typu grupy wsparcia jak grupy samokształceniowe czy samopomocowe, oparte o udział osób, które pokonując swoje problemy, pomagają innym w trudnościach życiowych. Potrzebna jest ponowna weryfikacja norm przyjętych wcześniej w niekorzystnych warunkach wychowawczych. Ponowna internalizacja norm społecznych jest procesem długotrwałym, jednak bez tego procesu nie jest możliwe podjęcie przez beneficjentów pomocy społecznej ról społecznych, w tym ról rodzinnych, roli pracownika, konsumenta, sąsiada, obywatela itp. W ustawie o pomocy społecznej aspekt dystrybucji świadczeń jest mocno zakorzeniony, co jest przyczyną uformowania się podziału z jednej strony na świadczeniodawców, z drugiej - świadczeniobiorców. Świadczeniodawca posiada władzę i decyzje, od których zależy świadczeniobiorca, co kształtuje i ugruntowuje u niego postawy podległości i bierności. U podstaw filozofii zabezpieczeń socjalnych leży przekonanie, że osoba wykluczona ma ograniczony potencjał do zmiany swojej sytuacji, do podniesienia swoich dotychczasowych umiejętności, zmiany biernych postaw, wyjścia z uzależnienia itp. Między świadczeniodawcą a świadczeniobiorcą zachodzi jednostronna relacja, często ograniczona do wywiadu, który de facto ma na celu rozpoznanie formalnych wymogów przyznania świadczenia a nie potencjału osoby, jej predyspozycji, uzdolnień itp. Jednostronny akt przydzielenia wsparcia rodzi bezradność i kształtuje postawy klientystyczne. Osoba w trudnościach życiowych nie dochodzi do sytuacji zabezpieczania swoich potrzeb własnym staraniem, a otrzymywanie wsparcia staje się stałym elementem jej życia i przyczyną wykluczenia, które często odwzorowywane jest przez kolejne pokolenia.

112

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Procesy reintegracji wymagają kształtowania relacji wzajemności, u podstaw której leży chrześcijańska koncepcja osoby ludzkiej, która „stanowi wartość ze względu na to kim jest, nie zaś na to, co posiada, czy też, co robi” oraz świadomość, że osoba ludzka jest zdolna do „przekraczania samej siebie”. Kształtowanie relacji wzajemności umożliwia odbudowę zaufania, poczucia własnej wartości u osoby wykluczonej oraz gotowość do podjęcia współpracy w zakresie zdobywania wiedzy, umiejętności, odpowiednich nawyków, które pozwolą lepiej wykorzystać własne zdolności i zasoby, a w końcu wejścia w obszar zatrudnienia. Zasadnicza różnica tego podejścia w stosunku do wcześniejszych podejść polega na położeniu akcentu na włączenie osób wcześniej wykluczonych do kręgu wymiany dóbr i usług zamiast redystrybucji dóbr, usług itp. W procesach reintegracji istotne są następujące zasady: praca „z osobą” zamiast praca „na rzecz osoby”, wspólna praca w grupie (np. instruktor zawodu pracuje z uczestnikami, członkowie spółdzielni socjalnej pracują wspólnie itp.). W procesach reintegracji konieczna jest dbałość o pełny dostęp do informacji wszystkich uczestników procesów, przejrzystość działań oraz jednorodność języka komunikacji. Kolejnym istotnym warunkiem reintegracji jest zbudowanie konkretnej perspektywy poprawy sytuacji społeczno-zawodowej dla osób będących poza głównym nurtem życia społeczno-gospodarczego oraz włączanie w pomoc osób, które pokonały swoje problemy i dzielą się swoim doświadczeniem w innymi (grupy wsparcia). Reintegracja wymaga również interdyscyplinarnego podejścia polegającego na zintegrowaniu polityk branżowych jak: polityka społeczna, edukacja, kultura, sport, polityka zatrudnienia, religia, gospodarka, mieszkalnictwo, ekonomia społeczna itp. Zintegrowane polityki odzwierciedlają holistyczną koncepcję rozwoju człowieka

113

Za inny rodzaj niewłaściwych relacji pomiędzy osobą udzielającą pomocy a osobą wykluczoną można uznać różne formy nadopiekuńczości. Osoby, którym udzielana jest pomoc określa się mianem „podopiecznych” różnych systemów pomocy (ośrodka pomocy społecznej, organizacji pozarządowej czy kościelnej itp.). Nierówność relacji podkreślona jest przez samo nazwanie osoby znajdującej się w trudnym położeniu społeczno-ekonomicznym „podopiecznym”. Jak sama nazwa wskazuje znajduje się ona w pozycji podległej albo niższej. Postawa taka tylko pozornie wzmacnia osobę, nad którą sprawuje się opiekę. Najczęściej przynosi ona dobre samopoczucie osobie pomagającej. Relacja ta prowadzi do uzależnienia „podopiecznego” od wsparcia i systemu pomocy, rodzi brak wiary we własne siły oraz lęk przed braniem odpowiedzialności za swoje życie. Często rodzi agresję w stosunku do opiekuna.

ROZDZIAŁ VI REKOMENDACJE

uwzględniające rozwój funkcji zawodowych i życiowych.

intelektualnych,

emocjonalnych,

społecznych,

Analiza etyki pomagania w kontekście rezultatów pomagania: w praktyce, nader często, występuje zachwianie relacji w pomaganiu na korzyść pomagającego. Taka sytuacja wynika nie tylko z ludzkiego przyrodzonego egoizmu pomagających, w tym, organizacji, korporacji i rządów, ale także z braku podstawowych kompetencji, na które składa się brak wiedzy o reintegracji i rehabilitacji społecznej, słabe rozeznanie ograniczeń kulturowych adresatów pomocy, brak zintegrowanej strategii rozwoju środowisk lokalnych, brak przygotowania kadr do kształtowania relacji wzajemności w procesie pomagania. W przypadku pracy, zarówno z osobami długotrwale bezrobotnymi oraz zagrożonymi wykluczeniem społecznym jak i niepełnosprawnymi, bardzo ważne jest kompleksowe podejście, które powinno być realizowane poprzez zintegrowany system polityki społecznej, gdzie działania ośrodków pomocy społecznej, wydziały komunalne i mieszkaniowe, urzędów pracy, instytucji gospodarki społecznej (OWES, CES, CIS, spółdzielnie socjalne), organizacji obywatelskich i instytucji kształcenia ustawicznego wzajemnie się uzupełniają doprowadzając do samodzielności ich beneficjentów. W Polsce w obecnym systemie instytucjonalno – prawnym brakuje wyraźnie takiego spójnego i kompleksowego sytemu, który prowadziłby do integracji cząstkowych polityk w jeden zintegrowany system. W praktyce, działania tych instytucji nie są skoordynowane a osoby potrzebujące pomocy i wsparcia biernie przechodzą z jednej instytucji do drugiej, najczęściej nie osiągając samodzielności.

114

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

R M A

VII S

Elżbieta Hibner, Waldemar Rataj, Aleksander Surdej

Wszystko zaczęło się we Władysławowie, kilkadziesiąt kilometrów od Poznania. To tam małżeństwo psychologów – Barbara i Tomasz Sadowscy, tworzy na przełomie lat 80-tych i 90-tych oryginalne laboratorium społeczne. Stawiają sobie za cel sprawdzenie, na ile można zmienić metody pracy z ludźmi będącymi w krańcowym stadium wykluczenia: byłymi pensjonariuszami więzień, zakładów poprawczych, trwale niezdolnymi do pracy. W „normalnych” warunkach, ludzie ci mogliby – co najwyżej – być klientami, czy też podopiecznymi pomocy społecznej. Sadowscy postanawiają zamieszkać z nimi i stworzyć wspólnotę, ze wszystkimi tej decyzji konsekwencjami. Stawiają tym samym pierwszy krok na drodze, prowadzącej do odrodzenia [rekultywacji] w Polsce kultury solidarności, o której debata zacznie się dobrych kilkanaście lat później. Ten eksperyment, choć bardziej odpowiednim słowem jest niewątpliwie laboratorium, dokonuje się w czasie szczególnym: zmiana ustroju politycznego, ale przede wszystkim ogromne zmiany w systemie ekonomicznym burzą zastany porządek społeczny, który musi zostać zrekomponowany w nowy ład społeczny. Pierwsze lata wolnej Polski to bez wątpienia czas barbarzyńskiego kapitalizmu, w jego ekstremalnie liberalnym wydaniu, w dodatku nałożonego na układy i powiązania rodem z Polski czasów komunistycznych. Część społeczeństwa dostaje swoją szansę i potrafi z niej korzystać. Są ludzie, którzy jednak szansy nie dostają. Jest też cała rzesza takich, którzy te szanse marnują lub nie potrafią z niej skorzystać. Barbara i Tomasz Sadowscy swoją rolę widzą w tym, że wraz z ludźmi najsłabszymi stworzą coś, co pozwoli – jak się okaże po latach – na nowo zdefiniować fundamenty ładu społecznego na szczeblu lokalnym.

115

VII

1. P

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

Dla końcowych efektów, jakie przyniosła praca tego laboratorium nie bez znaczenia był fakt, że umiejscowione ono było na terenach popegeerowskich, w których jak w soczewce - skupiały się najtrudniejsze problemy tego czasu: ekonomiczne, społeczne, kulturowe. W dodatku, o czym zapominać nie wolno, początek lat 90-tych to również czas odtwarzania się samorządności. Samorząd w fazie inkubacyjnej, momentami nieporadny, na pewno – nieprzygotowany do ogromu zadań i niewyposażony w narzędzia, które mogłyby zaowocować skutecznymi próbami podjęcia prawdziwej polityki społecznej, dla Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka” i jej laboratorium nie był ani konkurencją, ani nawet – w tamtym czasie – partnerem. I choć miało to swoje złe strony, z perspektywy czasu okazało się błogosławieństwem: nic nie zakłóciło tworzenia rozwiązań, jakie w sposób organiczny dokonywały się w pierwszym ośrodku „Barki”. Choć nie funkcjonował on w próżni, warunki do tworzenia alternatywnych sposobów rozwiązywania problemów społecznych, były naprawdę laboratoryjne. Choć o Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka” powiedziano i napisano już wiele, podobnie jak i o jej liderach – małżeństwie Sadowskich – myśląc o przedsiębiorczości społecznej i kulturze solidarności nie sposób nie wracać do początków, do korzeni. A są one – co warto podkreślać nieustannie – odmienne od zbiurokratyzowanych organizacji społecznych, które licznie powstawały w latach 90-tych, głównie dla redystrybucji środków finansowych z kasy państwowej i – zwłaszcza – funduszy unijnych. Fundacja „Barka” nie jest instytucją działającą „od projektu do projektu”. Projekt jest ciągły, niezależny od stanu finansów organizacji – to pomoc drugiemu człowiekowi. Myliłby się jednak ten, kto sądziłby, że liderzy Barki są pięknoduchami, nieznającymi realiów dnia codziennego. Twarda szkoła, jakiej doświadczyli we Władysławowie, a także zwykłe poczucie realizmu sprawiają, że właśnie w imię tej permanentnej gotowości do pomocy drugiemu człowiekowi, gotowości niezależnej od dotacji czy subwencji, stawiają od lat na doskonalenie świadczonych usług, budowanie centrów integracji społecznej, tworzenie spółdzielni. Zbudowali cały system, który służy m.in. pozyskiwaniu środków, by pomoc mogła być świadczona skutecznie. O odmienności doświadczeń „Barki” stanowi również wprowadzone świadomie – wyartykułowane w samej nazwie fundacji – pojęcie „wzajemności”. Ci, którzy pomocy potrzebują – w nawet skrajnych przypadkach – nadal pozostają dla twórców „Barki” przede wszystkim ludźmi, osobami, potem obywatelami, w żadnym razie „klientami”, czy wręcz ubiegającymi się o pomoc „petentami”, jak zwykli uważać adresatów swoich działań funkcjonariusze administracji socjalnych i różnego rodzaju

116

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Praca, wykonana przez Barkę, ma charakter autentycznej społecznej innowacji. Dziś, gdy funkcjonuje już tworzone z inicjatywy regionalnych i lokalnych władz samorządowych „Wielkopolskie Laboratorium Ekonomii Solidarności”, w którego powstawaniu kluczową rolę odgrywa know-how Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka”, warto pamiętać, że już u genezy tej organizacji obywatelskiej – właśnie na etapie Władysławowa, w warunkach naznaczonych niedostatkiem i nierzadko materialną nędzą, „Barka” stawała się instytucją rozwoju wiedzy o relacjach społecznych w niemniejszym stopniu co organizacją świadczącą pomoc. To tam powstawały pierwsze projekty ustaw o spółdzielniach socjalnych i konsultowane były projekty regulacji prawnych dotyczących pożytku publicznego. W pracach tych brali udział również przedstawiciele świata nauki i polityki. Z doświadczeń „Barki” korzystał w swojej działalności interwencyjnej i programowej Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Andrzej Zoll oraz odpowiedzialny w rządzie Leszka Millera za sprawy społeczne Jerzy Hausner. Innowacyjność rozwiązań, stosowanych i rekomendowanych przez „Barkę” opiera się na konstytucyjnych zasadach – samorządności i pomocniczości państwa. Problem ustrojowy Polski polega na tym, że owe zasady zbyt często pozostają w sferze deklaratywnej, którą praktyka państwa scentralizowanego, zbiurokratyzowanego i resortowego spycha na półki teoretyków ustroju. Zasługa liderów Barki polega także na tym, że owe konstytucyjne zasady traktowali i traktują w sposób obowiązujący, jako takie którym powinno być podporządkowane działanie – zarówno obywateli, jak instytucji państwa. Konsekwencją takiego podejścia jest nie tylko samostanowienie, samorządność obywatelska, ale też szukanie sposobów zbudowania relacji z przedstawicielami i strukturami administracyjnymi samorządu terytorialnego – od szczebla gminy po województwo. Budowanie relacji między tymi, którzy posiadają doświadczenie w organizowaniu systemu rozwiązywania problemów społecznych i tymi, którzy

117

VII

„organizacji pozarządowych”, funkcjonujących w istocie jak sprywatyzowana forma tej administracji. Uczestnicy barkowej „pomocy wzajemnej” są osobami, które także mogą coś z siebie dać pomagającym, i w rzeczywistości – w samym akcie pomocowym – ofiarować. Pomagając, otrzymuje się dar. Takie doświadczenie jest możliwe tylko wówczas, gdy relacja między pomagającym a otrzymującym pomoc staje się naprawdę bliska. Braterska. Solidarna. Istotą pracy organicznej, wykonywanej przez ponad już dwadzieścia lat przez Fundację Pomocy Wzajemnej „Barka” jest właśnie owa wzajemność i solidarność.

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

do tego działania są powołani, którzy na mocy mandatu demokratycznych wyborów mają sprawować instytucjonalną pieczę nad polityką społeczną – to dialog, z którego może się wyłonić nowa jakość. Podczas tego dialogu jest szansa na postawienie kluczowych pytań, i uzyskanie rzeczowych odpowiedzi. Na przykład, w zupełnie podstawowej sprawie, jaką jest brak współpracy instytucji, które są komplementarne w swoich zadaniach, takich jak samorząd powiatowy i gminny. Dlaczego ze sobą nie współpracują, choć ustrojowo – nic nie stoi na przeszkodzie, by to robiły? Udowadniają to zawierane w kraju – znów z udziałem Barki – partnerstwa lokalne, które można określić jako próbę kreowania lokalnych strategii rozwoju kapitału społecznego, czy może trafniej powinniśmy określać je lokalnymi strategiami na rzecz „kultury solidarności”. Stroną tych partnerstw z jednej strony są instytucje samorządu terytorialnego, z drugiej – organizacja obywatelska z olbrzymim doświadczeniem, z trzeciej – sami obywatele i to tacy, których trudno było wcześniej podejrzewać, że kiedykolwiek poczują się autentycznym podmiotem swojej wspólnoty samorządowej, swojego państwa. Że, przyjmując na chwilę za własny język współczesnej ekonomii, zaczną pomnażać kapitał społeczny własnymi decyzjami i wyborami. Można zapytać: jak to się udaje? Nie ma w tym żadnego przypadku. Sukces Fundacji to ludzie. Liderzy, ale również ci, którzy w „Barce” pokonali własne problemy i dziś potrafią pracować z kolejnymi zastępami potrzebujących wsparcia. Oni wszyscy stanowią wspólnotę, w której więzi są niebywale silne. Te więzi zaś generują ów pożądany kapitał społeczny. Kolejne pytanie: czy to, co udało się wypracować w „Barce”, jest w jakimkolwiek stopniu przekładalne na praktyki instytucjonalne? Czy te rozwiązania mogą przejąć samorządy, a także władze państwowe, zwłaszcza w sferze legislacji? Czy będą mogły, i czy będą potrafiły? O tym, że jest to możliwe, przekonuje inicjatywa marszałka województwa wielkopolskiego – wykorzystania doświadczeń „Barki” w ramach Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarności. Nie ma przypadku, że właśnie Wielkopolska wyszła z taką inicjatywą. To właśnie w tym województwie została opracowana nowoczesna, kompleksowa strategia polityki społecznej, która sama w sobie jest innowacyjnym planem, wpisanym w całościową strategię rozwoju województwa. Projekt Centrum współtworzą: władze samorządu województwa, Prezydent miasta Poznania, Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka” oraz Instytut Społeczeństwa Obywatelskiego Pro Publico

118

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

„Po owocach ich poznacie”. Trudno w tym miejscu nie zatrzymać się nad wspominanym już kilka razy, mocno zideologizowanym, podniesionym niemal do rangi fetysza pojęciem kapitału społecznego. To modne pojęcie, oraz szeroko rozpowszechnione twierdzenie o niedostatku kapitału społecznego, na które, zdaniem wielu teoretyków ekonomii i socjologii, cierpi polskie społeczeństwo, weszło już na stałe do języka publicznego. Nie bez powodu. Konsekwencje niedostatku kapitału społecznego są rzeczywiste i bolesne: to właśnie one stabilizują stan potencjalnego kryzysu społecznego i ekonomicznego, na krawędzi którego cały czas balansujemy. Spójność, zrównoważony rozwój, relacje oparte na zaufaniu – to pożądany przez socjologów i ekonomistów kierunek zmian. Problem jednak w tym, że akademicka ekonomia i socjologia nie umie jak dotąd przedstawić metody dojścia do tego celu. Powód – banalnie prosty. Kapitału społecznego nie da się wytworzyć w oparciu o same dokumenty polityczne i administracyjne powtarzające, uznane już powszechnie sądy i diagnozy społeczne. Kapitał społeczny można zbudować, jeśli znajdą się – tak jak się znaleźli we Władysławowie najpierw, potem w innych wspólnotach – wiarygodni liderzy społeczni, którzy stawiają na samorządność i solidarność obywatelską. Którzy wprowadzają podstawy ładu społecznego tak, że ludzie tworzący wspólnotę przyjmują ten ład za własny – oceniając go jako korzystny dla siebie i dla całej wspólnoty. Kapitał społeczny w tym kontekście jest pojęciem niebezpiecznym, zwodniczym – a na pewno, wtórnym. Relacje i wartości, których skutkiem jest umocnienie rozwoju społecznego i ekonomicznego nie mogą być sprowadzane wyłącznie do korzyści ekonomicznych, do celów utylitarnych. Utylitarne spojrzenie na owe relacje grozi tym, że będą one wyłącznie eksploatowane, a nie odnawiane. W konsekwencji – kapitał społeczny, nawet gdy się pojawi, zostanie roztrwoniony, a jego owoce – zmarnowane. Kapitał społeczny, by po raz ostatni użyć tego sformułowania, jest zatem pochodny względem kultury solidarności. To kultura solidarności jest fundamentem, źródłem rozwoju; umacnia więzi społeczne, które spajają mniejsze i większe wspólnoty. Tej kultury solidarności nie da się zaprojektować metodami technokratycznymi,

119

VII

Bono. Połączenie kapitału doświadczenia z planowaniem strategicznym, z próbą całościowego spojrzenia na problemy współczesnego społeczeństwa przez osoby i organizacje, zaangażowane w krzewienie na co dzień kultury solidarności w mniejszych i większych społecznościach, ma największe szanse powodzenia w Wielkopolsce przede wszystkim ze względu na mocne korzenie dziedzictwa samorządności i kultywowany w tym regionie etos obywatelski.

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

bez niej zaś trudno mówić o więziach, spójności i rzeczywistym rozwoju. Dlatego prowadząc dysputy o niedostatkach zaufania między ludźmi, bez którego nie jest możliwy trwały i zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy, nie sposób abstrahować od rozmowy o wartościach. W naszej debacie publicznej takie rozmowy to rzadkość. Króluje, a w każdym razie do niedawna niepodzielnie królował, o ile nie relatywizm moralny, to obojętność na kategorie i zasady organizacji życia społecznego kreowane według norm i kryteriów etyki. Być może zagrożenie kryzysem – ekonomicznym, społecznym, politycznym – w obliczu którego stanęła Polska i cała Europa w 2011 roku, odmieni w końcu nasz stosunek do etyki społecznej. Może wreszcie zainteresujemy się tymi tradycjami kulturowymi i społecznymi, które potwierdziły historycznie i wciąż potwierdzają w wielu rejonach Europy i świata, że wysoki poziom cywilizacyjny osiągają tylko te wspólnoty, które opierają swój rozwój na zrozumiałych i powszechnie respektowanych przez daną społeczność normach oraz systemach wartości kultury etycznej. Egzekwowane w takich warunkach prawo, decyzje administracyjne i polityczne mogą być traktowane jako odpowiadające własnemu poczuciu sprawiedliwości, godne poszanowania i realizacji. Sprawiedliwość to bowiem jeden z fundamentów państwa opartego na zasadach solidarności, pomocniczości i samorządności. Te zasady – przetestowane w praktyce w laboratorium „Barki” – stoją w zasadniczej opozycji wobec państwa opiekuńczego - państwa niewydolnego ekonomicznie, organizacyjnie, ale przede wszystkim moralnie. Ten model państwa, wręcz groźnego dla obywateli, wciąż dominuje w Polsce. Nawet ci politycy i teoretycy ustroju, ekonomii i administracji, którzy zdają sobie sprawę ze stopnia zagrożenia, jakie niesie państwo opiekuńcze dla kondycji życia społecznego, a w konsekwencji także gospodarczego, nie znajdują – a na pewno nie proponują – skutecznych rozwiązań, które mogłyby powstrzymać umacnianie się tych negatywnych tendencji działalności administracyjnej i mechanizmów zarządzania sprawami publicznymi. Państwo opiekuńcze jest drogie, rodzi obciążenia dla pokoleń współczesnych i następnych. Ale główne niebezpieczeństwa leżą poza strefą ekonomii. Państwo opiekuńcze demoralizuje i zniewala. Odbiera godność. Odzwyczaja od wolności, od brania odpowiedzialności za swój los, który powierza urzędnikom i innym funkcjonariuszom służb publicznych, skrępowanym z kolei przepisami prawa w stopniu, który uniemożliwia w praktyce podejmowanie racjonalnych i efektywnych społecznie decyzji. Istniejące na mocy polskiej Konstytucji warunki ustrojowe sprzyjają podejmowaniu

120

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

przez samorządy różnych szczebli działań integrujących różne formy aktywności np. w różnych obszarach polityki społecznej.

Podstawowym wyzwaniem w zakresie polityki społecznej i ekonomii solidarności jest praca. Ma ona wymiar zarówno ekonomiczny jak i kulturowy. Jeden i drugi jest równie ważny. Możliwość zarobienia pieniędzy na własne utrzymanie nie oznacza jedynie, że człowiek może opłacić rachunki, zakupić jedzenie czy ubranie. Praca przysparza człowiekowi poczucia godności, ale jednocześnie motywuje go do życia społecznego, i życia w ogóle. Historia Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka” to także historia wielu, konkretnych życiorysów, które zaświadczają jak zmieniała się sytuacja tych osób pod wpływem pracy, i jak ich życie nabrało sensu dzięki pracy. Dla tych ludzi praca stała się najpierw czynnikiem motywującym do zmiany życia - dzięki pracy osoby te uświadomiły sobie własną godność. Dopiero na końcu tej drogi praca, przywrócenie umiejętności pracy i zarobkowania, staje się źródłem utrzymania, nierzadko nawet samodzielnego utrzymania, już poza wspólnotą. Ze względu na prezentowane w tym Memorandum doświadczenia i wypracowane metody działalności społecznej, których podstawowym źródłem są dwie dekady działalności „Barki”, jak również ze względu na inne tradycyjne warunki kulturowe i społeczne, trudno wyobrazić sobie region, bardziej predestynowany do pełnienia roli lidera zmian programowo- instytucjonalnych w zakresie regionalnej polityki społecznej, jak Wielkopolska. Tradycje regionu, pracowitość i gospodarność Wielkopolan są powodem do zasłużonej dumy. Ale powinny być też motywacją do dzielenia się – także w skali kraju – dobrymi doświadczeniami i praktykami. Praktykami opartymi

121

VII

Nie powinny zniechęcać lokalnych liderów do tych działań niezwykle silne tendencje oraz mechanizmy sektorowego i resortowego zarządzania zadaniami polityki społecznej. Władze samorządowe powinny dostrzec – niech inspiracją będzie tu Wielkopolska – że w celu zapewnienia skuteczności i trwałości działań prorozwojowych trzeba kreować takie formy samorządności i przedsiębiorczości społecznej, które kształtują lokalne i regionalne życie publiczne na zasadzie dobra wspólnego, w uznaniu godności człowieka i jego wolności, jako rzeczywistej podstawy tworzonej na jego rzecz polityki społecznej. Tak rozumiana kultura solidarności nie jest tylko pustym zapisem, czy ornamentem ideowym, ale drogowskazem do podejmowania konkretnych decyzji i działań. Doświadczenia i metody pracy „Barki” potwierdzają, że autentyczny samorząd lokalny może – i powinien – stawać się instytucją, w ramach której mogą na nowo tworzyć się relacje międzyludzkie, owocujące dobrem wspólnym i praktyką życia wspólnotowego.

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

o zasady i procedury Karty Solidarności, której sygnatariuszem i inicjatorem jest także marszałek województwa wielkopolskiego, Marek Woźniak. Karta Solidarności, także jako pla orma integracji liderów życia społecznego, administracji, struktur samorządowych i społeczności naukowych kreuje środowisko wzajemnego motywowania się i współpracy do tworzenia oraz upowszechniania kolejnych innowacji społecznych.

2. L W wielu krajach wysoko i średnio rozwiniętych zauważono już, że tradycyjne mierniki rozwoju gospodarczego, w tym głównie produkt krajowy bru o, kładą nadmierny nacisk na pomiar produkcji materialnej oraz transakcji rynkowych zupełnie nie zauważając, że miara ta (czyli PKB) nie pozwala na jakościową analizę skutków wzrostu gospodarczego. W szczególności miara ta mylnie utożsamia wzrost dochodu ze wzrostem dobrobytu oraz wzrostem jakości życia i społecznego dobrostanu. Opinia publiczna, koncentrując się na wskaźniku PKB, może nie dostrzegać i nie rozumieć tego, że wzrost gospodarczy może prowadzić do spadku dobrobytu i jakości życia, jeśli jest napędzany przez źle (destrukcyjnie dla zdrowia ludzi i stanu środowiska) zorientowaną konsumpcję, jeśli prowadzi do ulotnej, krótkookresowej satysfakcji, kosztem ujawniających się w późniejszym okresie negatywnych skutków. Świadomość zniekształceń płynących ze stosowania niewłaściwych miar rozwoju nakazuje nie tylko wspieranie prac na rzecz wypracowania lepszych miar rozwoju, lecz przede wszystkim reorientację polityki. Ta reorientacja łatwiejsza jest na szczeblu lokalnym, gdzie szybciej i silniej ujawniają się skutki podejmowanych działań. Poprzez właściwe działania społeczność lokalna jest w stanie podnosić poziom dobrobytu i osłabiać generowane z zewnątrz niszczycielskie tendencje. Pierwszym krokiem w celu reorientacji procesów lokalnego rozwoju jest identyfikacja lokalnych dóbr publicznych oraz tych potrzeb o charakterze prywatnym, które są dla ludzi ważne (zgodnie z hierarchią potrzeb człowieka), lecz nie są zaspokajane przez lokalny rynek. Pierwszym dobrem publicznym jest kształtowanie przestrzeni, któremu służą plany zagospodarowania przestrzennego. Ich pochodną są decyzje dotyczące budowy

122

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

(czy rozbudowy) infrastruktury fizycznej i technicznej, czyli dróg, sieci elektrycznej, gazociągów i wodociągów. Infrastruktura fizyczna i techniczna nie jest ściśle biorąc dobrem publicznym: korzysta się z niej w sposób zindywidualizowany oraz w sposób zindywidualizowany można za nią płacić. Jednakże jej dostarczenie dla zbiorowości, a nie dla poszczególnych jednostek, obniża przeciętne koszty dla poszczególnych użytkowników i zwiększa szanse na skuteczne przeprowadzenie strony organizacyjnej przedsięwzięcia. Stan infrastruktury fizycznej i technicznej jest w dużej mierze zależny od jakości przywództwa społecznego i organizacyjnego, gdyż to ono inicjuje i realizuje działania w tych obszarach. Elementem przestrzeni są miejsca wspólnego użytkowania (miejsca wolnego dostępu): parki, skwery, place itp. Mają one z natury publiczny charakter i wymagają, w wersji minimalnej co najmniej ochrony, a w wersji pełnej, poniesienia nakładów w celu ich waloryzacji.

Powyższe przykłady można określić mianem podstawowych lokalnych problemów – nie można ich rozwiązać indywidualnie. Nikt w pojedynkę nie zapewni rozwiązania problemów gospodarowania przestrzenią, nikt nie stworzy infrastruktury fizycznej i technicznej zwiększającej dostępność prywatnie konsumowanych dóbr, nikt nie zapewni bezpieczeństwa publicznego bez współdziałania z innymi. Problemy te są nie tylko problemami publicznymi, wymagają również stworzenia instytucjonalnej odpowiedzi uwzględniającej ich zbiorowy wymiar. Kolejne, ważne dla zbiorowości sprawy, które w skrócie nazwać można „triadą KEZ” (kultura, edukacja, zdrowie) nie są czystymi dobrami publicznymi. Mogą być dostarczone przez rynek, finansowane i konsumowane indywidualnie. Jeśli są dostarczane zbiorowo, to dlatego, aby zapewnić ich dostępność dla wszystkich, dostępność publicznie kontrolowaną co do ilości i jakości. Aspekty ekonomiczne działalności kulturalnej wskazują na to, że z ekonomicznego punktu widzenia jest ona dobrem prywatnym. Przez całe stulecia teatry (fizyczne obiekty ze scenami oraz aktorskie trupy) były przedsięwzięciami prywatnymi. Zyski i straty z prowadzenia tej działalności przypadały prywatnym przedsiębiorcom (świetnie pokazuje to David Lodge w pracy o Henry Jamesie zatytułowanej „Autor, autor”). Koncerty muzyki

123

VII

Przestrzeń publiczna jest przestrzenią budowania i wzmacniania wspólnotowej tożsamości, jest także przestrzenią, w której zapewniane jest bezpieczeństwo publiczne. Lokalne bezpieczeństwo publicznej zależne jest od skuteczności służb państwowych. Jednakże skuteczność ich działań z kolei zależy od lokalnego wsparcia.

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

klasycznej czy rozrywkowej mogą być organizowane wyłącznie w komercyjnych celach w oczekiwaniu na to, że kupujący bilety z nawiązką pokryją koszty organizacji takich imprez. Jeśli zasadniczo są to przedsięwzięcia, które mogą być realizowane przez prywatnych przedsiębiorców na zasadach pełnej rynkowej odpłatności, to ich współfinansowanie lub organizowanie przez zbiorowość (samorząd, region) powinno służyć jakimś innym (nie tylko komercyjnym celom). Jakie to są cele? W tej mierze, w jakiej kultura przyczynia się do budowania tożsamości danej zbiorowości, można działania te nazwać inwestowaniem w tożsamość lokalną, która jako spoiwo cementuje zbiorowość, zwiększa zaufanie między ludźmi i podnosi jakość kapitału społecznego. Dostępność do dóbr kultury można uznać za element pakietu dóbr, które obywatele otrzymują za darmo (lub po obniżonej cenie) z racji „bycia obywatelami”. Takie dobra obywatelskie są finansowane ze wspólnego budżetu, a finansowanie to poparte jest wspólnotowym konsensusem, co do słuszności nieodpłatnego lub częściowo odpłatnego udostępniania takich dóbr. Edukacja ma w Polsce charakter dobra dostarczanego w przeważającej mierze przez państwo, finansowanego z budżetu państwa, dostarczanego przez publiczne instytucje (albo instytucje licencjonowane przez państwo) i nadzorowanego co do jakości procesu i rezultatów przez instytucje publiczne. W przypadku Polski wpływ instytucji publicznych działających w imieniu społeczności lokalnej na jakość usług edukacyjnych wynika z możliwości dofinansowania instytucji edukacyjnych (ponad poziom subwencji oświatowej) oraz z wpływu na dobór kadry i nadzór nad jej pracą. Ten drugi element jest niesłychanie ważny i wydaje się, że źle wykorzystywany. Nie ma w Polsce krajowego rynku pracy nauczycieli, którzy rekrutowani są na ogół bardzo lokalnie, a zatrudniający nauczycieli wójtowie i burmistrze nie wykorzystują możliwości przyciągania dobrych nauczycieli spoza własnej gminy. Opieka zdrowotna w podstawowym zakresie jest w Polsce prawem obywatela, chociaż jest w swojej ekonomicznej naturze dobrem prywatnym. Podobnie jak w przypadku edukacji rola samorządów ujawnia się w możliwości pośredniego wpływu na podaż usług medycznych. Opieka zdrowotna – lecznictwo, profilaktyka, rehabilitacja - mają coraz większe znaczenie dla jakości życia. Teoretycznie są to obszary atrakcyjne dla prywatnych inwestorów. Czasami jednak proces powstawania rynków prywatnych usług medycznych i paramedycznych może zostać przyspieszony przez odpowiednie decyzje władz publicznych. Wpływ taki władze lokalne posiadają chociażby poprzez decyzje lokalizacyjne związane z użytkowym przeznaczeniem lokalnych zasobów mieszkaniowych.

124

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Dobra i usługi lokalne mogą być dostarczane na różne sposoby, lecz ich stałym wyróżnikiem pozostaje to, że finansowane są bezpośrednio lub pośrednio, w całości lub w części z publicznego budżetu. Do niedawna (do końca lat 80-tych XX wieku) fakt finansowania usługi lub produktu z budżetu prowadził do preferowania jednostek administracyjnych (oraz przedsiębiorstw komunalnych lub państwowych), jako producentów i dostawców tych dóbr i usług. W latach 90-tych odkryte zostało i aktywnie stosowane w różnych krajach, rozdzielenie publicznego finansowania od dostarczania dóbr i usług, które mogło (lecz nie musiało) być zlecane na zewnątrz (kontraktowane na zewnątrz, outsoursowane). Obecnie znane i akceptowane jest całe kon nuum form dostarczania dóbr i usług publicznych: od wytwarzania przez administrację (lub państwowe jednostki organizacyjnej) przez zlecanie na zewnątrz przy zachowaniu stałości związanych umowami dostawców po nabywanie na zewnątrz od coraz to innych, wybieranych spośród obecnych, na rynku dostawców.

Interesujące jest więc porównanie względnych zalet i wad dwóch pozostałych rozwiązań. Jeśli daną usługę lub dobro można zakupić na już istniejących, dojrzałym i konkurencyjnym rynku, to zamawiająca i finansująca zakup dobra lub usługi publiczna jednostka posiada możliwość płynnego (szybkiego, nisko kosztowego) zastępowania jednego dostawcy drugim dostawcą. Przykładowo w większych miasta dostarczanie posiłku dla uczniów szkoły może zostać zlecone firmom cateringowym, a jeśli zamawiający będzie niezadowolony z jakości usługi, to z łatwością znajdzie alternatywnego dostawcę. Nie zawsze jednak sytuacja jest tak komfortowa. Istnieją sytuacje, w których nie istnieje żaden potencjalny dostawca (w wiejskich gminach może nie być restauracji, jadłodajni czy firm cateringowych), może być tylko jeden potencjalny dostawca, który w relacji z jednostką zamawiającą posiada pozycję monopolistyczną, przyszły dostawca musi poczynić dodatkowe inwestycje, cechy produktu lub usługi mogą być trudne do określenia ex ante, jeśli chodzi o szczegółowe parametry jakościowe. W takiej sytuacji pierwsza decyzja, wybór pierwszego dostawcy jest równocześnie

125

VII

Od czego zależy wybór sposobu dostarczania dobra lub usługi? Jeśli dostarczane dobro i usługa wymaga dostępu do poufnej wiedzy, to jego dostarczenie nie powinno być zlecane na zewnątrz. Przykładem jest produkcja paszportów czy dowodów osobistych, gdzie względy bezpieczeństwa zalecają wytwarzania tych dokumentów przez jednostkę będącą własnością państwa. W praktyce mało jest dóbr i usług, które „z natury” muszą być wytwarzane przez państwo lub jego jednostki organizacyjne.

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

decyzją o „wejściu w czasową relację” z dostawcą – relację, której zerwanie jest kosztowne. Relacja ta ma na ogół podstawę prawną – podpisywana jest umowa określająca prawa i zobowiązania stron oraz szczegółowe parametry, których przestrzeganie jest warunkiem koniecznym jej pomyślnej realizacji. Należy jednakże pamiętać, że większość umów to umowy niekompletne, to znaczy umowy, w których nie można znaleźć wskazań na wszystkie okoliczności, które są istotne dla realizacji umowy, dla rozumienia szczegółowych zobowiązań i wyników podejmowanych działań. Jeśli umowy te są niekompletne, to muszą być dopełniane albo poprzez nieformalne ich interpretowanie prowadzące do obopólnej zgody, co do faktycznych zobowiązań, albo przez aneksy (de facto modyfikacje/uściślenia umów), albo przez spór sądowych i przekazanie rozstrzygającym sędziom kwes i doprecyzowania umowy. Umowami, na podstawie których zewnętrzny dostawca dostarcza dóbr lub usług publicznych należy więc zarządzać. Dla prawnika zarządzanie umową musi brzmieć szokująco, jednakże decyzje o tym, w jakiej mierze umowa ma być doprecyzowywana w nieformalnych kontaktach, w jakiej mierze uzupełniania poprzez aneksowanie, a kiedy ma być przedmiotem rozstrzyganego przez sąd konfliktu może być nazwana mianem swoistej formy zarządzania umową. Przedstawione zagadnienia, a mianowicie problem identyfikacji lokalnych dóbr i usług, kwes a ich finansowania oraz metody ich dostarczania, wskazują na silną współzależność pomiędzy publiczną naturą dobra, sposobem jego finansowania oraz metodą dostarczania. W tej kwes i można sformułować dwa ogólne twierdzenia. Po pierwsze, jeśli przewidywane do dostarczenia dobro jest rzeczywiście dobrem publicznym, to z tego stwierdzenia nie wynika łatwość zapewnienia jego finansowania oraz efektywność jego dostarczania. Po drugie, jeśli finansowane i dostarczane jest dobro, które nie jest prawdziwie dobrem publicznym, to fakt ten prowadzi do narastania konfliktów wokół tej kwes i i odmowy finansowania przez tych, którzy nie są beneficjentami danego dobra.

126

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

3. Z

Przedsiębiorczość może być rozumiana jako zdolność do dostrzeżenia niezaspokajanych przez rynek potrzeb oraz zdolność do zorganizowania działania w celu zaspokojenia tych potrzeb. Przedsiębiorczość wiąże się z umiejętnością „czytania” rzeczywistości, konfrontowania jej z ludzkimi potrzebami oraz umiejętnością „łączenia” materialnych i ludzkich zasobów w celu dostarczenia dóbr i usług zaspakajających te potrzeby. Często przedsiębiorczość kojarzy się z dominacją motywacji do osiągania osobistej korzyści – korzyści sprowadzanej do kategorii pieniężnych. Wprawdzie trudno zanegować fakt, że finansowe korzyści są podstawowym źródłem motywacji do podejmowania działań gospodarczym, to nie są one źródłem jedynym i nie zawsze dominującym.

Siła twórcza i bogata, pełna motywacja przedsiębiorcza powinna być uzupełniona o umiejętności organizatorskie i kompetencje menedżerskie. Szlachetny, twórczy impuls nie wystarczy. Niezbędne jest zinstytucjonalizowanie idei przedsiębiorczej tak, aby uzyskać stabilność działania oraz trwałość efektów. Instytucjonalizacja inicjatywy przedsiębiorczej może przybrać różne formy prawne i organizacyjne. Ich dobór zależy od dojrzałości inicjatywy. Może się ona rozwijać przechodząc od działania nieformalnego poprzez minimalnie sformalizowane do rozwiniętych struktur formalnych. Może mieć formę nieformalnej grupy sąsiedzkiej, a następnie stowarzyszenia i w końcu, potencjalnie, spółki prawa handlowego. Znajomość (lub dostęp do odpowiednich doradców) form prawnych, które są najbardziej adekwatne dla danego typu działalności jest niezbędna dla efektywności podejmowanych działań. Przedsiębiorczość, w tym głównie, przedsiębiorczość gospodarcza ma wspólnotowe korzenie. Zachęta do i akceptacja przedsiębiorczości jest najmocniejsza, gdy pochodzi

127

VII

Dla twórczej przedsiębiorczości kategorie pieniężna nie są najważniejsze. Pełnią one jednak pomocniczą funkcję dyscyplinująca. Angażując materialne i ludzkie zasoby powinniśmy wiedzieć (powinniśmy starać się policzyć) ich pieniężne koszty tak, aby móc ocenić czy nie działamy zbyt rozrzutnie, czy jesteśmy sprawni jako przedsiębiorcy, czy nie marnotrawimy środków.

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

ze środowiska rodzinnego i jest następnie wzmacniana przez najbliższe otoczenie. Przedsiębiorczość nie jest bowiem ćwiczeniem w wyobraźni, lecz działalnością praktyczną, w której twórcza idea przybiera formę stabilnego działania. Przedsiębiorczość jest wspólnotowo zakorzeniona, gdyż czerpie z lokalnych zasobów i zasoby te transformuje w wartościowe (społecznie cenione dobra i usługi). Jeśli zapoczątkowane przedsięwzięcie rozwija się i stabilizuje (rośnie skala działania), to przedsiębiorca tworzy możliwość włączenia się innych, jako pracowników, jako partnerów do swojego przedsięwzięcia (przedsiębiorstwa). Przedsiębiorczość jest czynnikiem tworzącym wzbogacające rzeczywistość zmiany. Może wyrażać się w formie działalności czysto rynkowej, gdzie produkt i usługa konkuruje ceną i jakością z ofertami innych przedsiębiorców. Może przybierać wspólnotową orientację, w której celem jest zaoferowanie dóbr i usług (opieki) poza kontekstem formalnej wymiany rynkowej. W tej drugiej postaci przedsiębiorca pozyskuje zasoby (pracę, czas, poświęcenie) poza rynkiem (często nieodpłatnie). Jego społeczną funkcją jest mobilizacja rozproszonych zasobów, wywołanie zbiorowej odpowiedzi osób, które, przejawiając gotowość do ofiarności, sami z siebie nie podejmą działania. Bogata literatura, w tym prace laureatki nagrody Nobla z ekonomii Elinor Ostrom, pokazuje, że dostrzeżenie wspólnego problemu czy potrzeby wspólnego działania, nie przekłada się automatycznie na działanie. Im liczniejsza i bardziej anonimowa zbiorowość, tym mniejsze prawdopodobieństwo spontanicznego działania na rzecz dobra wspólnego i tym większa pasywność grupy. W takiej sytuacji „problem działania zbiorowego” może zostać przezwyciężony przez przedsiębiorców lub innych społecznych przywódców. Stają się oni „lewarami” ułatwiającymi przejście od wspólnoty „uśpionej” do wspólnoty działającej. Bycie skutecznym przedsiębiorcą i przywódcą wymaga posiadania i przejawiania poczucia sprawiedliwości. Trudno jest wzbudzić ofiarność i silną pozytywną motywację u innych, jeśli przedsiębiorca i przywódca nie respektuje uczciwych zasad wyceny nakładów i wyników, jeśli wyróżnia i karze bezzasadnie, jeśli wymaga poświęcenia, a cechy tej sam nie przejawia. Działania skuteczne, lecz przebiegłe są być może skuteczne jednorazowo lub co najwyżej w krótkim okresie, lecz skuteczność ta jest okupiona osłabieniem długookresowego zaangażowania współpracowników. Globalizacja gospodarcza, która przyspieszyła zwłaszcza po upadku Związku

128

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Nie są to rozwiązania archaiczne. Jeszcze niedawno zjawisko firm rodzinnych wydawało się należeć do gospodarczej przeszłości świata, a sam termin wydawał się analitycznie zbędny, gdy jednak w połowie lat 80. XX wieku A. Shleifer i R. Vishny zbadali tożsamość największych właścicieli w 456 spośród przedsiębiorstw na liście „Fortune 500” największych amerykańskich korporacji i stwierdzili, że w 207 przypadkach są nimi instytucje (45,4%), w 149 rodziny reprezentowane w radach nadzorczych (32,7%), a w kolejnych rodziny, które jednak nie miały swoich reprezentantów w radzie nadzorczej (21,9%). Za nimi poszli inni badacze. R. La Porta wraz ze współpracownikami zbadał strukturę własności i kontroli w 20 największych firmach w 27 najbogatszych krajach świata oraz 10 innych, mniejszych firm, w niektórych z tych krajów, aby ustalić kto kontroluje te firmy. W tym celu poddali oni analizie tożsamości ostatecznych właścicieli kapitału oraz praw głosu. Stwierdzili oni, że 36% spośród dużych firm reprezentowanych w ich próbie to firmy o rozproszonym akcjonariacie, 30% to firmy kontrolowane przez pojedyncze osoby lub rodziny, 18% firmy kontrolowane przez państwo, 5% firmy kontrolowane przez instytucje finansowe o rozproszonym akcjonariacie, a 5% przez inne korporacje

129

VII

Radzieckiego, przybrała formy grożące trwałości ładu społecznego, stała się źródłem obecnego wielowymiarowego kryzysu. Wymaga więc znacznej korekty. Jedną z najostrzejszych wad jest przerost systemu finansowego i jego oderwania od „realnych” procesów gospodarczych. Rozrośnięty ponad miarę system finansowy zaczął tworzyć pozory łatwego mnożenia bogactwa, bogactwa rodzącego się dzięki czysto finansowym operacjom. Już kilka lat przed kryzysem Profesor Paul Dembinski, autor książki „Finanse po zawale”, przestrzegał przed skutkami „finansjeryzacji” gospodarki, czyli dominacji przepływów kapitałowych i instytucji finansowych we współczesnej gospodarce. Sytuacja, w której miliardy dolarów przesuwane są w mgnieniu oka z rynku na rynek grozi finansowymi „burzami piaskowymi”, które rodzą niepewność i dezorientację oraz wywołują zatarcie mechanizmów gospodarczych. W świecie hiperfinansjeryzacji kapitał staje się nielojalny wobec przedsiębiorstw, państw i inwestorów uderzając w nich znienacka i bez powodu tylko dlatego, że pojawiła się chwilowa okazja do osiągnięcia wysokich zysków. Jak tamować przepływy kapitałowe? Jak silniej związać finansowanie z realną gospodarką? Istnieje w tym względzie szereg dobrze sprawdzonych wskazań. Kapitał lojalny, to kapitał silniej związany z konkretnymi przedsięwzięciami niż kapitał globalnych funduszy inwestycyjnych. To kapitał regionalnych banków i przedsiębiorstw rodzinnych. Kapitał lojalny to kapitał wykorzystywany w solidarnościowych formach działania gospodarczego – w spółdzielniach i przedsiębiorstwach, które wiążą własność z pracą, kapitał finansowy z ludzkim.

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

o rozproszonym akcjonariacie. Wśród mniejszych firm, stosując mniej wymagające kryterium kontroli (próg 10% a nie 20%) udział firm kontrolowanych przez rodzinę wzrósł do 53%. Firmy rodzinne są szczególnie ważne w kontekście młodego polskiego kapitalizmu. Nie chodzi jednak tylko o odświeżenie pojęcia i poprawę jego publicznej percepcji, ale o jego empiryczne znaczenie dla rozwoju Polski. Firmy rodzinne mają zróżnicowany (silniejsze/słabsze; pozytywne/negatywne) wpływ na dynamikę gospodarczą w zależności od tego czy są to firmy rodzinne „wsobne”, to znaczy zorientowane na generowanie dochodu dla członków rodziny i utrzymanie kontroli rodziny nad firmą, czy też firmy przyjmujące orientację rozwojową i tworzące możliwości dla innych pracowników. Firma rodzinna powinna więc być „etyczna do wewnątrz”, w tym w szczególności niedyskryminująca pracowników spoza rodziny oraz „etyczna na zewnątrz”, to znaczy nie eksploatująca zewnętrznych partnerów (w tym przede wszystkim mniejszościowych udziałowców). Rozwijające się firmy rodzinne gromadzą kapitał, który pozostaje pod kontrolą rodziny. Fakt ten prowadzi do wzmocnienia różnic majątkowych. Pojawienie się większych, skoncentrowanych w rękach rodziny, majątków jest społecznie funkcjonalne wtedy, gdy kapitał ten stale (w dłuższej perspektywie) generuje dochody dla rodziny, pracowników i miejsca swojego trwałego zakorzenienia. Wydaje się, że organicznie rosnące, odnoszące biznesowy sukces przedsiębiorstwo rodzinne zyskuje społeczną aprobatę tam, gdzie, jak najprawdopodobniej, w Wielkopolsce rzetelność i stabilność działań biznesowych jest duża. Trwały rozwój regionu nie jest możliwy, jeśli jest zależny od „lotnych piasków” globalnego kapitału. Łatwość (niskie koszty) delokalizacji korporacji międzynarodowych wystawia zależne od ich działania regiony (obszary, kraje) na sile wstrząsy, których częstotliwość zdaje się wzrastać. Stabilność warunków rozwoju można uzyskać jedynie poprzez cierpliwe budowanie kapitału organicznie związanego z danym terytorium. Trwały rozwój zależy od współwystępowania szeregu czynników, które każdy z osobna nie wystarczą do podtrzymania rozwoju. W złożonym i podatnym na zewnętrzne zakłócenia procesie bardzo ważne jest istnienie przywództwa społecznego, które zwiększa szanse na konsekwentne (spójne w czasie) działania. Istotna jest także zdolność analityczna pozwalająca na precyzyjne odróżnianie przypadków zawodności rynków od problemów publicznych płynących z niedostatecznej podaży dóbr publicznych lub braku odpowiednich ram regulacyjnych. Dopiero, gdy spełnione zostaną te warunki, pojawią się pozytywne sprzężenia zwrotne, czyli sytuacje, w których powodzenie danego działania rodzi sukces w innej sferze.

130

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Zorientowany globalnie biznes jest z natury oportunistyczny, szuka okazji dla szybkiego zysku. Ważne jest więc, aby jego potencjalnie destabilizujące skutki były równoważone przez silnie lokalnie zakorzenione formy gospodarczego działania. Wymagają one pojawienia się etycznego przywództwa – osób, których fachowe kompetencje wsparte są przymiotami moralnymi.

4. W –

Pierwsza faza kryzysu nie była zbyt dotkliwa dla Polski. Przypadająca na ten okres znaczna absorpcja środków Unii Europejskiej stanowiła swoisty amortyzator i przyczyniła się do zwiększenia wzrostu PKB o szacunkową wartość dwóch punktów procentowych. Także specyfika naszej gospodarki i popyt wewnętrzny zakorzeniony silnie na rynkach lokalnych uczynił nas bardziej odpornymi na wahania międzynarodowej koniunktury. Warto przyjrzeć się bliżej tej specyfice, chronić ją i wzmacniać, by kolejna faza nadciągającego kryzysu równie łagodnie potraktowała polską gospodarkę. O strukturze gospodarki, w tym o jej komponencie lokalnym, decyduje w znacznym stopniu struktura osadnicza. Polska specyfika to gęsta sieć małych i średnich miast. Warto przypomnieć, że na około 2,5 tysiąca gmin ponad 850 ma status miasta. Małe miasteczko stanowi naturalny rynek zbytu dla okolicznych gospodarstw rolnych. Wymiana towarowa odbywa się za pomocą realnego pieniądza (gotówki) na ogół bez pośrednictwa banków i kredytów obrotowych. Rozdrobnione rolnictwo

131

VII

Jeśli wierzyć analitykom gospodarczym, wychodząc obronna ręką z pierwszej fazy stoimy w obliczu drugiej fazy kryzysu finansowego, być może znacznie dotkliwszej. Pęknięcie bańki spekulacyjnej i stan zawału finansów w skali międzynarodowej był szokiem dla ekonomistów, polityków i ekspertów. Po niespełna dziesięciu latach od słynnej blokady miasta Sea le przez antyglobalistów, protestujących przeciwko porozumieniu Światowej Organizacji Handlu w sprawie rolniczej wymiany handlowej, okazało się, że to oni mają rację! Ostrzeżenia przed gospodarką zdominowaną przez pieniądz i zysk miały nie tylko uzasadnienie etyczne, ale także przesłanki ekonomiczne.

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

w warunkach kryzysu staje się atutem. Wielość producentów to słabość w skali przemysłowej, ale zdrowy wymiar konkurencji w skali rynku lokalnego. Powszechnie wyśmiewany „skansen” staje się atrakcją. Produkcja żywności z lokalnych płodów rolnych to postulat współczesnej dietetyki. Agroturystyka organizowana w oparciu o lokalne zasoby to coraz bardziej pożądana forma kilkudniowego wypoczynku. Gospodarka lokalna to głównie małe i średnie firmy, w tym firmy rodzinne i rodzinne gospodarstwa rolne. Małe miasto jest organizatorem rynku, czyli przestrzeni służącej wymianie produktów i usług. Dostarcza także usług z zakresu administracji publicznej, lecznictwa, oświaty i kultury. Jest organizatorem życia w wymiarze wspólnotowym. Warto zadbać o polską lokalność, bo jest ona naszą mocną stroną i silnym atutem w czasach, gdy na rynku globalnym dokonuje się przewartościowanie reguł gry. Małe i średnie przedsiębiorstwa wytwarzają przeważającą część produktu krajowego, dlatego każde państwo chroni tę kategorię gospodarowania i zachęca przedsiębiorczych obywateli do tworzenia nowych firm. W Polsce mamy dodatkowo do czynienia z kategorią mikro-przedsiębiorstw, czyli firm jednoosobowych lub zatrudniających kilku pracowników, a także liczną rzeszą samozatrudnionych. Samozatrudnieni to często efekt zmiany wymuszonej przez pracodawcę. Zmiana umowy o pracę na umowę cywilną jest korzystna dla pracodawcy, bowiem istotnie zmniejsza jego obciążenia z tytułu kosztów pracy, polegających na odprowadzaniu licznych danin publicznych od każdego zatrudnionego. Samozatrudniony sam martwi się o relacje z fiskusem i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Taka osoba nie jest chroniona przez związki zawodowe, bo nie jest pracobiorcą. Teoretycznie jest to kategoria przedsiębiorcy mogącego działać na wolnym rynku. Praktycznie – samozatrudniony to przedsiębiorca, dla którego jedynym rynkiem zbytu na jego usługi jest były pracodawca. Wspieranie sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) jest w rozwiniętych krajach świat zadaniem publicznym. Państwa różnią się modelem wykonywania tego zadania. Z grubsza rzecz biorąc mamy do czynienia z dwoma biegunowo różnymi modelami ustrojowymi. Wybór konkretnego modelu zależy w dużym stopniu od tradycji historycznych. W krajach anglosaskich przedsiębiorcy mogą dobrowolnie organizować swoje zrzeszenia, na przykład dla ochrony interesów swojej branży. Jednocześnie państwo podejmuje zadanie wspierania przedsiębiorczości poprzez struktury administracji publicznej. Największa istniejąca agencja rządowa powołana do tego zadania

132

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

to Small Bussiness Administra on (SBA) w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Siedzibą agencji na szczeblu federalnym jest Waszyngton. SBA ma swoje odpowiedniki stanowe w każdym mieście – stolicy stanu. Administracja wspierająca rozwój biznesu kończy się na szczeblu lokalnym (county) i tam dochodzi do bezpośredniego kontaktu urzędnika z obecnym lub potencjalnym przedsiębiorcą. Urzędnicy są bardzo zaangażowani w pomoc na rzecz rozwoju lokalnego biznesu. Mają świadomość, że przedsiębiorcy są źródłem podatków, tworzą nowe miejsca pracy i kreują w swoich firmach innowacje. Sukces sektora MŚP jest racją istnienia urzędnika i jego miejsca pracy. Wspólnota interesów jest więc oczywista.

W Polsce od ponad dwudziestu lat trwają spory o model wspierania przedsiębiorczości, w obecnych warunkach ustrojowych nie jest to zadanie publiczne, a jedynie postulat. Część środowiska przedsiębiorców optuje za powołaniem obligatoryjnego samorządu gospodarczego, inna część postrzega to jako zamach na wolność gospodarczą. Wpisanie wspierania przedsiębiorczości jako zadania publicznego, realizowanego przez administrację, nie znajduje wielu zwolenników, bowiem w naszym polskim stereotypie urzędnik to „urzędas” z definicji nastawiony wrogo do obywatela i przedsiębiorcy. Mamy w efekcie niezorganizowane i słabe środowisko przedsiębiorców. Organizacje pracodawców są traktowane jako przeciwwaga dla związków zawodowych. Władze lokalne i regionalne mogą, ale nie muszą wspierać przedsiębiorców. Partnerstwo publiczno - prywatne zyskało już wśród administracji lokalnej cyniczny skrót 4p, gdzie tym czwartym jest prokurator. Tak więc dla wspierania przedsiębiorczości pozostał nam jedynie „dobry klimat”, który daje o sobie znać w kolejnych kampaniach wyborczych. Niepokojącym zjawiskiem ostatnich kilku lat jest bezrobocie wśród absolwentów

133

VII

Z innym modelem wspierania przedsiębiorczości mamy do czynienia w Niemczech czy Austrii. Tam prawo nakazuje przedsiębiorcom zrzeszanie się w izby gospodarcze, cechy rzemieślnicze lub izby przemysłowo-handlowe. Istotą obligatoryjnego samorządu gospodarczego jest ustawowy obowiązek wspierania przedsiębiorczości. Izby utrzymują się ze składek wnoszonych przez przedsiębiorców. Składka jest formą daniny publicznej, a jej wysokość jest często uzależniona od wielkości firmy. Dobrze zorganizowane środowisko przedsiębiorców to potężne lobby, z którym musi się liczyć każda władza, zarówno na szczeblu centralnym jak i lokalnym. Prezes izby przemysłowohandlowej jest partnerem dla burmistrza przy tworzeniu strategii rozwoju i pierwszym konsultantem przy podejmowaniu decyzji najważniejszych dla miasta czy regionu.

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

wyższych uczelni. Według ostatnich badań rynku pracy co czwarty absolwent opuszczający mury wyższej uczelni nie znajduje zatrudnienia. Przyczyny tego zjawiska są różnorodne i dość złożone. Należy jednak odnotować fakty: po pierwsze - uczelnie nie kształcą dla potrzeb rynku pracy, po drugie - kiepsko przygotowują do wykonywania zawodu, po trzecie – nie uczą przedsiębiorczości. Jednak z drugiej strony należy zadać sobie pytania: - Czy uniwersytety powinny kształcić dla potrzeb rynku pracy i czy taki wymóg nie narusza ich autonomii? - Czy uniwersytety powinny przygotowywać absolwentów do wykonywania konkretnego zawodu czy też do uczenia się przez całe życie? - Czy uczelnie powinny przygotowywać do przedsiębiorczości? Rozważmy odpowiedź na pierwsze pytanie. Wydaje się, że jest możliwy rozsądny kompromis pomiędzy autonomią uczelni i kształceniem dla potrzeb rynku pracy. Ten kompromis to kierunki zamawiane. Znowelizowana niedawno ustawa to pierwszy krok we właściwym kierunku. Minister nauki zamawiając i finansując konkretne kierunki daje uczelniom i młodzieży czytelny sygnał: absolwentów o takiej specjalności brakuje na rynku pracy. Nie jest to, co prawda, gwarancja zatrudnienia, ale zmniejszenie ryzyka pozostawania bezrobotnym. Absolwenci innych kierunków muszą się liczyć z koniecznością podjęcia pracy nie koniecznie zgodnej z profilem wykształcenia lub pracy nie zaspokajającej ich wyobrażeń i aspiracji młodego człowieka. Należy zauważyć, że ustawodawca pozostawił ministrowi nauki wyłączne prawo do zamawiania kierunków kształcenia. Szkoda, że takiego prawa nie przyznano województwom, które ustawowo są odpowiedzialne za wspieranie rozwoju, a wpływ na kierunki kształcenia jest ważnym instrumentem polityki regionalnej. Podobne uprawnienia przyznano regionom we Francji. Odpowiedź na drugie pytanie jest związana z preferowanym w danym kraju modelem kształcenia akademickiego. Wydaje się, że w Polsce wyznaczono uniwersytetom typ kształcenia ogólnego i teoretycznego, przystosowujący do uczenia się przez całe życie. Do zawodu powinny przygotowywać takie kierunki jak techniczne, medyczne czy pedagogiczne, choć i w tej kwes i zdania są podzielone. Dziś rzadziej mówimy o wyuczonym zawodzie, częściej o wykonywanym zajęciu. Wobec powyższego, odpowiedź na trzecie pytanie musi być bezdyskusyjnie twierdząca. Tak, student opuszczający mury uczelni musi być przygotowany do samo zatrudnienia i konfrontacji swoich umiejętności z rynkiem. Ten wymóg będzie bardzo trudny do wprowadzenia w polskich uczelniach, choć wspomniana ustawa wskazuje

134

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

na prawne możliwości zakładania akademickich inkubatorów przedsiębiorczości oraz powoływania firm zatrudniających pracowników uczelni i studentów typu „spin-oﬀ ” i „spin-out”. Praktyka pokazuje, że przepisy prawa nie są skuteczne, jeśli nie towarzyszą im dodatkowe bodźce o charakterze finansowym lub pres żowym. Nie wystarczy także jednorazowy zastrzyk w postaci projektu finansowanego ze środków unijnych. Nie należą do rzadkości przypadki przeprowadzenia na uczelni kilku szkoleń na temat akademickiej przedsiębiorczości bez praktycznego rezultatu w postaci powołania firmy.

Uprawianie twórczej przedsiębiorczości w skali lokalnej wymaga stałego monitorowania otoczenia, zmian warunków gospodarowania i oczekiwań klientów, w tym potrzeb turystów odwiedzających daną miejscowość. Dobre rozpoznanie historii miejscowości, zarówno w skali najbliższego otoczenia jak i regionu, stwarza dla twórczych przedsiębiorców nieograniczone inspiracje dla produkcji pamiątek, tradycyjnych potraw i różnorodnych produktów regionalnych. Walorem każdej, nawet najmniejszej miejscowości jest jej odrębność i historia oraz szeroko rozumiane dziedzictwo kulturowe. To właśnie dziedzictwo kulturowe jest niewyczerpanym zasobem do kreowania nowych produktów, w tym produktów turystki kulturowej. Owo źródło jest niezwykle bogate, bowiem bogate jest także potoczne rozumienie pojęcia „dziedzictwo kulturowe”. Zaangażowanie dziedzictwa kulturowego w rozwój to nie tylko nowe miejsca pracy poprzez rozwój twórczej przedsiębiorczości, ale także doskonały instrument promocyjny, budujący wizerunek miejsca i rozpoznawalność marki, o co zabiega każda władza lokalna. Stąd też w sposób naturalny rozwojowi tego typu gospodarki lokalnej powinny towarzyszyć partnerstwa, budowane dla wsparcia twórczej przedsiębiorczości. Rozwój twórczej przedsiębiorczości wspierany lokalnie powinien mieć także swój

135

VII

Komercjalizacja badań naukowych powinna stać się kryterium premiującym finansowo pracowników, studentów i samą uczelnię. Wydaje się to być osiągalne w obszarze nauk stosowanych. Większa trudność to kierunki z zakresu nauk podstawowych i teoretycznych, choć można sobie wyobrazić pracę studenta dla potrzeb własnej uczelni. Co więcej, z taką praktyką spotkałam się w prywatnej szkole wyższej. Studenci chętnie podejmowali się prostych prac na rzecz uczelni, co dawało możliwość zorganizowania pracy nie kolidującej z nauką i jednocześnie umożliwiało dodatkowy dochód lub odpis z czesnego.

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

wymiar regionalny. Region może i powinien tworzyć warunki do rozwoju tego typu przedsiębiorczości. Czerpanie z zasobów dziedzictwa dla rozwoju, niejako automatycznie staje się innowacją, z uwagi na unikatowy charakter lokalnej historii i lokalnych inspiracji. Formy wsparcia mogą mieć różnorodny charakter; od targów przedsiębiorczości, rzemiosła czy rękodzieła artystycznego przez jarmarki regionalne, giełdy a także różnego typu przeglądy i fes wale, w tym coraz popularniejsze w Polsce fes wale smaków, potraw, zdrowej żywności i produktów typu slow-food. Region może także wspierać lokalnych przedsiębiorców za pomocą rozwoju infrastruktury turystycznej, w tym szlaków historycznych kulturowych, tematycznych, rekreacyjnych. Coraz większego znaczenia w podnoszeniu atrakcyjności obszarów turystycznych nabierają zabytki techniki jak kolej wąskotorowa, zabytkowe lokomotywy, wagony kolejowe i tramwajowe, promy rzeczne i elektrownie wodne. Ważnym składnikiem wykorzystania zasobów dziedzictwa jest edukacja na temat ochrony i konserwacji zabytków, a także obsługi ruchu turystycznego w sposób gwarantujący bezpieczeństwo. Istotne jest także umiejętne rozdzielenie oferty dla turystyki masowej od klientów turystyki kulturowej - koneserów oczekujących wyższych standardów obsługi i ekskluzywnego dostępu do obiektów i zbiorów. Wspieranie twórczej przedsiębiorczości w oparciu o dziedzictwo kulturowe to wspieranie procesu wiedza – inspiracja – pomysł – projekt nowego produktu lub usługi – wdrożenie. Cały cykl powstawania innowacji wymaga twórczego podejścia, zdolności do podejmowania ryzyka i cierpliwości. Wymienione cechy twórczego przedsiębiorcy są warunkiem koniecznym, ale mogą okazać się niewystarczające, jeśli na końcu nie pojawi się dostęp do kapitału. W przypadku drobnego wytwórcy czy rękodzielnika barierą może się okazać kwota od kilku do kilkudziesięciu tysięcy na zakup materiałów. Osoby nie dysponujące tzw. „zdolnością kredytową” są praktycznie bez szans. W dobie kryzysu zaufania na rynkach finansowych koszt pieniądza jest bardzo wysoki, a zabezpieczenia wymagane od kredytobiorców dość wyśrubowane. Pierwsza jaskółka w obecnej perspektywie finansowej (2007-2013) to Inicjatywa Europejska JEREMI, dedykowana małym i średnim przedsiębiorcom. Skorzystało z tego programu 5 polskich województw – na zasadzie pilotażu. Program pożyczkowy JEREMI polega na utworzeniu funduszu (zwrotny instrument finansowy), który udziela pożyczek, pobierając prowizję tylko do wysokości jego kosztów obsługi. Innymi słowy obsługa funduszu pożyczkowego nie może być źródłem zysku dla operatora.

136

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Zainteresowanie przedsiębiorców znacznie przekracza możliwości finansowe, jakie dają w tym zakresie Regionalne Programy Operacyjne. Idea powszechnego dostępu do mikropożyczek, polegająca na tworzeniu kilkuosobowych grup, solidarnie gwarantujących zwrot pożyczki kolejno przez każdego uczestnika grupy, rozwija się prężnie w wielu krajach świata. Jej autor i twórca Grameen Banku – Mohmand Yunus został wyróżniony Pokojową Nagrodą Nobla w 2004 roku za światowy wkład w przeciwdziałanie ubóstwu. Rozwiązania Yunusa są radykalnie prostsze od procedur Unii Europejskiej.

Proponuje się, aby Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarności wykonywało zadania z trzech obszarów: - Badania – z zakresu związanego z rozwojem regionalnym, rozwojem społeczno – gospodarczym, planowaniem przestrzennym i planowaniem strategicznym. - Edukacja – edukacja uzupełniającą w stosunku do kształcenia formalnego w systemie oświaty, monitorowanie wdrażania europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (ERK), współpraca z przedsiębiorcami w zakresie zdobywania praktycznych umiejętności zawodowych, rekomendacje dla nowych kierunków kształcenia. - Wspieranie przedsiębiorczości we współpracy z powiatami, gminami i organizacjami społecznymi, budowanie partnerstw, pomoc w zakładaniu firm, współdziałanie z przedsiębiorcami w zakresie promocji rodzimych produktów (lokalnych, regionalnych, tradycyjnych), organizacja targów i warsztatów z zakresu twórczej przedsiębiorczości.

137

VII

Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarności stwarza realne szanse na wdrożenie do praktyki politycznej instrumentów wsparcia rozwoju i przedsiębiorczości.

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

138

VII

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

139

ROZDZIAŁ VII MEMORANDUM AKADEMII SOLIDARNOŚCI

140

VII

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

141

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

DR ELŻBIETA HIBNER jest inżynierem, doktorem nauk technicznych, nauczycielem akademickim i niezależnym ekspertem. Jako wiceprezydent Łodzi w latach 1990 – 1996 nadzorowała zmiany strukturalne w miejskich instytucjach oświaty, kultury, ochrony zdrowia, pomocy społecznej i ochrony środowiska. Była właścicielką firmy doradczej zajmującej się badaniami w sektorze oświaty i sprawach samorządu terytorialnego. W gabinecie premiera Jerzego Buzka brała udział w przygotowaniu programu reform ustrojowych administracji publicznej, ochrony zdrowia i finansów samorządu terytorialnego. W latach 2001 – 2006 pełniła funkcję pełnomocnika rektora ds. kształcenia w prywatnej uczelni wyższej, wdrażając w niej nowe kierunki kształcenia na studiach dziennych, niestacjonarnych, e-learningowych i podyplomowych. W latach 2006 – 2010, jako członek zarządu województwa łódzkiego odpowiadała za politykę regionalną, stworzyła i nadzorowała jednostki organizacyjne zajmujące się współfinansowaniem projektów z funduszy UE. Jest autorką monografii Zarządzanie w systemie ochrony zdrowia (2003), ponad dwudziestu publikacji z zakresu modelowania matematycznego procesów w systemie elektroenergetycznym (1975 – 1989) oraz licznych opracowań i publikacji z dziedziny zarządzania w sektorze publicznym i wspierania przedsiębiorczości. Jest współtwórcą i przewodniczącą Akademii Twórczej Przedsiębiorczości, współtwórcą i członkiem Akademii Solidarności oraz członkiem Grupy Planowania Strategicznego Centrum im. Mirosława Dzielskiego.

MIROSŁAW MACIEJEWSKI prawnik, ur. 04.07.1965 r., w Wieleniu. Absolwent UAM – Wydział Prawa. Adwokat prowadzący kancelarię adwokacką „FIDE BONA” w Poznaniu. Od 1998 roku, współpracownik Fundacji Pomocy Wzajemnej “BARKA”, w ramach współpracy: przygotowanie i przeprowadzenie formalnych działań w tworzonych

143

NOTY BIOGRAFICZNE AUTORÓW TEKSTÓW.

przedsiębiorstwach społecznych w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (pożytku publicznego), prowadzenie szkoleń w zakresie aspektów prawnych tworzenia spółdzielni socjalnych. Publikacje: Prawne możliwości przekształcenia centrów integracji społecznej prowadzonych przez samorządy w formie gospodarstw pomocniczych - wydawnictwo Fundacja Spraw Publicznych – 2010.

MONIKA PIOTROWSKA absolwentka Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze (kierunek-pedagogika pracy socjalnej), Studiów Podyplomowych Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu (organizacja pomocy społecznej i pracy socjalnej), Studiów Podyplomowych Małopolskiej szkoły Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (ekonomia społeczna). Od 15-tu lat związana z pomocą społeczną, od 2,5 roku - kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Czarnkowie. Koordynatorka projektów systemowych realizowanych przez ośrodki pomocy społecznej w Trzciance i Czarnkowie. Współautorka i ekspert kluczowy projektu pt. „Centrum Ekonomii Społecznej w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim”, który wytypowany został jako przykład dobrej praktyki EFS w cyklu audycji „Eurokapitalni” w TVP 1. W swojej pracy zawodowej sukcesywnie wdraża nowe metody w walce z ubóstwem i wykluczeniu społecznym oparte na działaniach przedsiębiorczych (centra integracji społecznej, spółdzielnie socjalne). Aktywnie uczestniczka działań Partnerstwa Lokalnego Ziemi Czarnkowskiej zawiązanego w czerwcu 2009 roku, skupiającego przedstawicieli samorządów terytorialnych, organizacji obywatelskich i lokalnego biznesu. Laureatka: - Wyróżnienia Ministra Pracy i Polityki Społecznej za wybitne, nowatorskie rozwiązania w pomocy społecznej w roku – innowacyjne działania w pomocy społecznej, rozwój instytucji ekonomii społecznej, wspieranie partnerstwa międzysektorowego i wolontariatu. - Nagrody głównej Marka Siwca – posła do Parlamentu Europejskiego z Wielkopolski zdobywając tytuł EURO LADY w konkursie dla przedsiębiorczych kobiet, które pozyskały i wykorzystały środki z funduszy unijnych.

144

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

WALDEMAR RATAJ jest prawnikiem i politologiem, specjalistą w zakresie zarządzania strategicznego i komunikacji społecznej, szefem Grupy Planowania Strategicznego centrum im. Mirosława Dzielskiego, współtwórcą i członkiem Akademii Solidarności oraz Akademii Twórczej Przedsiębiorczości. Jako ekspert i doradca uczestniczył w pracach programowych wielu zespołów badawczych i projektowych, przygotowujących analizy i opracowania z zakresu planowania strategicznego dla administracji publicznej, instytucji naukowych i różnych instytucji kulturotwórczych. Jako członek zespołu opracowującego program reform ustrojowych państwa (1997-1999) oraz dyrektor Departamentu Analiz Programowych w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (2000-2001) współpracował z premierem Jerzym Buzkiem, a jako doradca Rzecznika Praw Obywatelskich (prof. Andrzeja Zolla i dr. Janusza Kochanowskiego) kierował m.in. pracami programowymi dotyczącymi systemu prawa do informacji publicznej oraz problematyki rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i ochrony praw człowieka. Jest autorem koncepcji programowej Nagrody Pro Publico Bono; do 2010 roku był prezesem Fundacji Konkurs Pro Publico Bono. Jako członek zespołu opracowującego strategię rozwoju Muzeum Pałac w Wilanowie przygotowywał i konsultował projekty działalności muzealnej w zakresie edukacji i komunikacji społecznej, w tym w szczególności przedsięwzięcia realizowane we współpracy z podmiotami społeczeństwa obywatelskiego. Na zlecenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (roku 2010) kierował pracami zespołu eksperckiego, który opracował koncepcję programu Akademia Zarządzania Muzeum. Obecnie, jako pełnomocnik dyrektora Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów kieruje pracami programowymi dotyczącymi stworzenia Strategii Rozwoju Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.

BARBARA SADOWSKA psycholog, wiceprzewodnicząca Zarządu Fundacji Pomocy Wzajemnej Barka; członek Zarządu Barka UK, współtwórca systemu organizacyjno-prawnego na rzecz integracji i gospodarki społecznej w Polsce; przewodnicząca Ogólnopolskiego Związku Organizacji Sieć Współpracy Barka; członek Globalnej Sieci Przedsiębiorców Społecznych utworzonej przy Fundacji Klausa Schwaba/World Economic Forum (Davos, Szwajcaria), członek Stowarzyszenia Innowatorów Społecznych „Ashoka” (USA), członek Zespołu ds. Rozwiązań Systemowych Ekonomii Społecznej.

145

NOTY BIOGRAFICZNE AUTORÓW TEKSTÓW.

- Od roku tworzyła wraz z rodziną pierwszą wspólnotę Barki we Władysławowie k/ Lwówka Wlkp. oraz kolejne Wspólnoty w Marszewie, Posadówku, Chudopczycach, Poznaniu, Strzelcach Opolskich, Cieszynie. – dyrektor Centrum Integracji Społecznej w Poznaniu; wspierała tworzenie CIS-ów w innych dzielnicach Poznania (Piątkowo, Darzybór), Wielkopolski (np. CIS-y w Kwilczu, Chudopczycach, Gębiczynie, Młodzianowie, Orchowie) i innych rejonach Polski (np. CIS-y w Dobiegniewie, Częstochowie, Ulhówku, itp.). – koordynator programu Szkoła Liderów Ekonomii Społecznej oraz programu Współpracy Ponadnarodowej w ramach Partnerstwa „Ekonomia Społeczna w Praktyce (IW Equal). - Od buduje partnerstwa na rzecz przedsiębiorczości społecznej na terenie całego kraju ( partnerstw lokalnych) w ramach rządowego programu systemowego pt. „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej”. - Od roku – redaktor naczelna Gazety Ulicznej, kwartalnika gospodarki społecznej, dającego możliwości zarobkowe osobom z grup wykluczonych. - Laureatka wielu nagród i wyróżnień krajowych i międzynarodowych: m.in. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski przyznany przez Prezydenta RP ( ), Nagroda Fundacji Pro Publico Bono ( , ), Globalnej Sieć Rozwoju (Kair , Pekin ), nagroda Time Magazine „European Heros” ( ) itp.

TOMASZ SADOWSKI psycholog, przewodniczący Zarządu Fundacji Pomocy Wzajemnej Barka, inicjator i współtwórca polskiego systemu prawnego na rzecz integracji i gospodarki społecznej (m.in. Ustawy o zatrudnieniu socjalnym, Ustawy o spółdzielniach socjalnych), Członek Rady Działalności Pożytku Publicznego I i II kadencji, Członek Grupy Strategicznej ds. Rozwiązań Systemowych Ekonomii Społecznej przy Premierze RP, członek Globalnej Sieci Przedsiębiorców Społecznych utworzonej przy Fundacji Klausa Schwaba/World Economic Forum (Davos, Szwajcaria), członek Stowarzyszenia Innowatorów Społecznych „Ashoka” (USA). W latach 1989 – 2011 stworzył system rehabilitacji społecznej, zawodowej i ekonomicznej dla środowisk dysfunkcyjnych, na który składają się: Programy wspólnot – farmy ekologiczne dla osób wykluczonych społecznie, programy edukacyjno-socjalne, na bazie których powstała Ustawa o Zatrudnieniu Socjalnym, programy tworzenia nowych miejsc pracy i spółdzielni socjalnych dla osób długotrwale bezrobotnych, program dostępnego budownictwa (Fundacja BARKA w partnerstwie z Miastem Poznań wybudowała osiedle 32 domów socjalnych; obecnie rozwija

146

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

koncepcję budownictwo ekologicznego); program rozwoju partnerstw lokalnych na rzecz włączenia społecznego, program Rozwoju Międzynarodowej Sieci Barki (Barka Polska, Barka UK, Barka Holandia, Barka Irlandia, Barka Niemcy); model Regionalnego Centrum Gospodarki Społecznej, instytucji organizowanej we współpracy Marszałka Województwa Wielkopolskiego, władz samorządowych i instytucji obywatelskich wspierającej kształtowanie partnerstw lokalnych oraz podmiotów społeczno-gospodarczych na rzecz przedsiębiorczości społecznej. Laureat wielu nagród i wyróżnień krajowych i międzynarodowych m.in. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski przyznany przez Prezydenta RP (2011), World Habitat Award, Waszyngton (2009), Nagroda XX-lecia Odrodzenia Polski Pro Publico Bono (2009), Grand Prix, Globalna Sieć Rozwoju (GDN) w Pekinie (2007) oraz w Kairze (2003), Wyróżnienie Marszałka Województwa Wielkopolskiego z okazji 15-lecia Fundacji Barka (2004), Honorowy Herb Miasta Poznania z okazji 750-lecia alokacji Miasta Poznania (2004), Nagroda „Time Magazine, „European Heros” (2003).

DR HAB. ALEKSANDER SURDEJ jest ekonomistą, kierownikiem Katedry Studiów Europejskich i profesorem w Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Jego zainteresowania badawcze dotyczą polityki regulacji ryzyk ekonomicznych i społecznych oraz ekonomii politycznej przemian gospodarczych w Europie Środkowej. Jest autorem wielu artykułów i rozdziałów w monografiach opublikowanych w językach angielskim, włoskim i polskim. Wspólnie z prof. Jerzym Buzkiem, w Ruchu Prawniczym, Ekonomicznym i Socjologicznym opublikował artykuł pt: Odrodzenie ducha – budowa wolności; perspektywa rozwoju gospodarki solidarnej oraz Paradigm Lost, Paradigm Rediscovered Prospects for the Solidarity Oriented Economy in Post-Communist Poland. Prowadzi badania dotyczące wpływu przedsiębiorczości i firm rodzinnych na rozwój regionalny. Jest współtwórcą i członkiem Akademii Solidarności oraz członkiem Grupy Planowania Strategicznego Centrum im. Mirosława Dzielskiego. Studiował i prowadził badania w SAIS Johns Hopkins University, EUI, NIAS, WIDER i CEU.

147

NOTY BIOGRAFICZNE AUTORÓW TEKSTÓW.

DR LIDIA WĘSIERSKA doktor nauk humanistycznych w zakresie filozofii. Obecnie studia doktoranckie na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu (płaszczyzna zainteresowań: społeczna gospodarka rynkowa). Od 2009 roku koordynator ze strony Związku Organizacji Sieć Współpracy Barka w projekcie POKL 1.18 „Tworzenie i rozwijanie standardów jakości usług pomocy i integracji społecznej” w ramach „Gminny Standard Wychodzenia z Bezdomności”. Doświadczenie: praca w samorządzie (2 lata), praca w Centrum Integracji Społecznej prowadzonym przez Stowarzyszenie Szkoła Barki oraz w Fundacji Barka (dyrektor biura Zarządu, koordynator ds. merytorycznych w projekcie „Ekonomia Społeczna w Praktyce” współfinansowanym z PIW Equal), członek Powiatowej Rady Zatrudnienia w Poznaniu, członek Zespołu ds. ekonomii społecznej przy Premierze RP (grupa ds. edukacji ES), członek zarządu kilku organizacji, w tym Barki UK oraz Obywatelskiego Instytutu Monitoringu i Rekomendacji Sp. z o.o., członek Poznańskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego. Doświadczenie w budowaniu partnerstw lokalnych, zakładaniu i prowadzeniu przedsiębiorstw społecznych, pozyskiwaniu zewnętrznego finansowania, doradztwo i szkolenia dla organizacji obywatelskich i spółdzielni socjalnych. Zainteresowania badawcze: rozwój społeczno-gospodarczy (w tym zagadnienia pomiaru), gospodarka społeczna, kapitał społeczny, partnerstwa lokalne.

148

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Gdzie można znaleźć społeczną gospodarkę rynkową w Polsce, Europie, Afryce:

149

ZDJĘCIA

Kawiarnia „W Starej Piekarni”- Przedsiębiorstwo Społeczne Barki

Kawiarnia „W Starej Piekarni” - Przedsiębiorstwo Społeczne Barki

150

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

CIS Szkoła Barki na Targach Aktywni 50+

151

ZDJĘCIA

CIS Szkoła Barki na Targach Aktywni 50+

Pierwsze poznańskie samofinansujące się Centrum Integracji Społecznej przy ul. Dąbrowskiego w Poznaniu

152

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Śniadanie Wielkanocne w CIS przy ul. Dąbrowskiego w Poznaniu (05.04.2012)

Instruktor warsztatu wraz z uczestnikami CIS Dąbrowskiego podczas pracy (sprzątania terenu) na pierwszym zleceniu z poznańskiego ZKZL

153

ZDJÄ&#x2DC;CIA

Remont siedziby CES w Gajewie

154

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Spotkanie w siedzibie CES Gajewo

Spotkanie z Lasami Państwowymi, ZUL, jednostkami samorządu terytorialnego, powiatem czarnkowsko-trzcianeckim, Gminą Czarnków oraz organizacjami pozarządowymi – Fundacją Gębiczyn i Stowarzyszeniem Nasze Jędrzejewo

155

ZDJĘCIA

Spółdzielnia Socjalna Słoneczko z Czarnkowa

156

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Spółdzielnia Socjalna Słoneczko z Czarnkowa

Wyjazd integracyjny członków grup inicjatywnych spółdzielni socjalnych z Lubasza, Krzyża, Wielenia i Czarnkowa

157

ZDJĘCIA

Centrum Integracji Społecznej w Dobiegniewie podczas pracy w kuchnii

Centrum Integracji Społecznej w Dobiegniewie podczas pracy w muzeum

158

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

W Centrum Integracji Społecznej w Częstochowie pracują zadłużeni mieszkańcy na rzecz swojej spółdzielni mieszkaniowej

159

ZDJĘCIA

Uroczyste otwarcie Centrum Integracji Społecznej w Odolanowie (styczeń 2012)

Partnerstwo Odolanów przed siedzibą Spółdzielni Socjalnej KWANT

160

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Spółdzielnia Socjalna KWANT w Odolanowie (27.10.2011)

Zebranie zalożycielskie Spółdzielni Socjalnej RAZEM - Banie (14.01.2011)

161

ZDJÄ&#x2DC;CIA

Spotkanie partnerstwa lokalnego w Kolbuszowej (17.01.2012)

Spotkanie partnerstwa pilskiego w Caritas (13.01.2012)

162

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Wystąpienie CISu z Rydzyny na konferencji RCES w Poznaniu (14.03.2012)

Wystąpienie Spółdzielni Socjalnej z Pleszewa na konferencji Regionalnego Centrum Ekonomii Społecznej w Poznaniu (14.03.2012)

163

ZDJĘCIA

Gospodorastwo ekologiczne, dwór, hotel i dom wspólnoty Barka w Chudobczycach

Centrum formacyjno-konferencyjne Sieci Barka w Dworze w Chudobczycach

164

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Ośrodek szkoleniowo - wypoczynkowy w Chudobczycach

Spotkanie Sieci Barka w Chudobczycach (31.03.2012)

165

ZDJĘCIA

Wizyta Jana Olssona - przewodniczącego Międzynarodowej Sieci Miast, Regionów i Przedsiębiorstw Społecznych we Władysławowie - pierwszym domu Barki

Centrum Ekonomii Solidarnej Barki UK w Londynie

166

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Zespół CES Londyn - szkolenie kadr

Migranci zarobkowi na farmie Sir Juliana Rose

167

ZDJĘCIA

Polonia w Anglii przekazała fundusze z balu charytatywnego na wsparcie działań Barki UK

Dyr. Barka UK - Ewa Sadowska po Maratonie Run to the Beatz wraz z liderami (25.09.2011)

168

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Spotkanie Barki Nederland z przedstawicielem samorządu Hagi w City Hall w sprawie pomocy migrantom

Wizyta studyjna partnerstw lokalnych w Liverpool UK (19-23.03.2012)

169

ZDJĘCIA

Wizyta studyjna partnerstw lokalnych w Liverpool UK (20-24.02.2012)

Spotkanie Barki z przedstawicielką organizacji z Indii

170

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Spotkanie Akademii Solidarności nt. Sensu i godności pracy ludzkiej w kawiarni „W Starej Piekarni”

Spotkanie przedstawicieli Pro Publico Bono i Barki z prof. Ryszardem Cichockim i Andrzejem Porawskim - dyr. Związku Miast Polskich w kawiarni „W Starej Piekarni”

171

ZDJĘCIA

Spotkanie „Klubu Pochwała Inteligencji” w poznańskiej Katedrze

Przedstawiciele „Klubu Pochwała Inteligencji” na Moście Jordana na poznańskiej Śródce

172

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Debata w Urzędzie Marszałkowskim nt. powołania Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarności

Nagrody Dziennikarskie Marszałka Województwa Wielkoplskiego w kategorii Gospodarka Solidarna (10.05.2010)

173

ZDJĘCIA

Gazeta Uliczna wydawana przez Fundację Pomocy Wzajemnej Barka

Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich „Dziennikarski Koziołek” dla Gazety Ulicznej (16.03.2012)

174

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

„Dziennikarski Koziołek” dla Gazety Ulicznej (16.03.2012)

Plakat na Wielkopolskie Targi Przedsiębiorczości Społecznej 2010 nawiązujący do wiersza Zbigniewa Herberta „Tarnina”

175

ZDJĘCIA

Wielkopolskie Targi Przedsiębiorczości Społecznej na MTP w Poznaniu (18.10.2010)

176

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Wielkopolskie Targi Przedsiębiorczości Społecznej na MTP w Poznaniu (18.10.2010)

Benefis prof. Stefana Stuligrosza podczas Wielkopolskich Targów Przedsiębiorczości Społecznej (18.10.2010)

177

ZDJĘCIA

Marszałek Marek Woźniak w kafeterii medialnej podczas Wielkopolskich Targów Przedsiębiorczości Społecznej (18.10.2010)

Happening „Barka dla Opery” (17.10.2010)

178

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Happening „Barka dla Opery” (17.10.2010)

Wielkopolskie Targi Przedsiębiorczości Społecznej (22-24.11.2011)

179

ZDJĘCIA

Laureaci Drabiny Jakubowej 2009 - Anna Polańska, Zdzisław Molenda, Zbigniew Ściana (11.11.2009)

Przedstawiciele Fundacji Barka, wspólnot Kenii i Ugandy oraz europoseł Filip Kaczmarek rozmawiają w Brukseli nt. pomocy Afryce (28.02.2012)

180

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Spotkanie w Komitecie Ekonomiczno-Społecznym w Brukseli nt. pomocy Afryce (29.02.2012)

Przedstawiciele Fundacji Barka, wspólnot Kenii i Ugandy, europoseł Filip Kaczmarek oraz Monika Kapturska z Biura Marszałka rozmawiają w Brukseli nt. pomocy Afryce (28.02.2012)

181

ZDJĘCIA

Przedstawiciele Fundacji Barka rozmawiają w Brukseli z prof. Jerzym Buzkiem nt. pomocy Afryce (29.02.2012)

Przedstawiciele Fundacji Barka z międzynarodową firmą konsul ngową HAYS (13.03.2012)

182

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Przedstawiciele Fundacji Barka z międzynarodową firmą konsul ngową HAYS (13.03.2012)

Przedstwiciele HAYS przyjechali z kilkunastu krajów świata na szkolenie do Sieci Barka w Polsce (16.03.2012)

183

ZDJĘCIA

HAYS dziękuje Sieci Barka za poruszające spotkania (16.03.2012)

Wizyta studyjna Barki w Tunezji (22-29.06.2011)

184

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Wizyta studyjna Barki w Tunezji (22-29.06.2011)

Barbara Sadowska z Księżniką Raniją z Jordanii na Światowym Forum Ekonomicznym w Davos w Szwajcarii (styczeń 2007)

185

ZDJĘCIA

Tomasz Sadowski z przedstawicielem z Indii na Światowym Forum Ekonomicznym w Davos w Szwajcarii (styczeń 2007)

Sygnatariusze porozumienia na rzecz Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarności (17.10.2010)

186

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Uroczystość podpisania porozumienia o współpracy na rzecz utworzenia w Poznaniu Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarności (17.10.2010)

Barbara i Tomasz Sadowscy wśród laureatów nagrody „Europejczyk Roku 2011” (04.04.2012)

187

ZDJĘCIA

Tomasz Sadowski laureat nagrody „Europejczyk Roku 2011” (04.04.2012)

Barbara Sadowska laureatka nagrody „Europejczyk Roku 2011” (04.04.2012)

188

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

Prezydent RP Bronisław Komorowski wręcza Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Tomaszowi Sadowskiemu (04.06.2011), fot. AFL / Tadeusz Klepczyński

Prezydent RP Bronisław Komorowski wręcza Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Barbarze Sadowskiej (04.06.2011), fot. AFL / Tadeusz Klepczyński

189

WIELKOPOLSKIE CENTRUM EKONOMII SOLIDARNOŚCI jako wzór działania partnerskiego

. Barka Ekonomia Społeczna w Praktyce ( Pod redakcją Barbary Sadowskiej Poznań

–

)

. System wsparcia inicjatyw ekonomii społecznej w środowisku lokalnym na przykładzie Partnerstwa Ekonomia Społeczna w Praktyce Pod redakcją Tomasza Sadowskiego Poznań . Nowy początek Społeczna gospodarka rynkowa ( Pod redakcją Barbary Sadowskiej Poznań . New beginning Social market economy ( – Edited by Barbara Sadowska Poznań

–

)

. Wielkopolskie Targi Przedsiębiorczości Społecznej Poznań . Rozwój O tym jak integracja środowisk lokalnych i uspołecznienie gospodarki budują nową jakość Pod redakcją Tomasza Sadowskiego Poznań

191