05 DIT TIJDSCHRIFT MAG U MEENEMEN!
NR. 4 2018
Minder pijn bij bevalling met lachgas Gezond: 150 minuten beweging per week Aandacht voor hart bij behandeling kanker
HMC+U • 4 / 2018
04
HMC+U • 2 / 2018
IN DIT
01
NUMMER
07
08
09
LACHGAS
Lachgas vermindert de pijn bij een bevalling.
HUID IN DE WINTER
Zó houdt u een gezonde huid in deze maanden!
HET VROUWENHART
Vrouwen hebben vaker beroertes en hartfalen dan mannen.
15
ALTIJD PLAATS
Alle acute IC-patiënten kunnen voortaan terecht op de IC van HMC Westeinde.
16
GEZOND LEVEN
19
Tips om het risico op kanker te verkleinen.
VEILIGHEID MEDICIJNEN
Veilig gebruik van medicijnen is belangrijk. Waar kunt u zelf op letten?
21
SPONTAAN BINNENLOPEN
23
Hanneke Zwinkels begeleidt patiënten met een hersentumor tijdens hun behandeling.
GEBROKEN HEUP
Een nieuwe vorm van pijnstilling voor ouderen die worden geopereerd vanwege een gebroken heup.
24 ONDERSTEUNING Geestelijk verzorgers en maatschappelijk
werkers bieden patiënten én naasten ondersteuning en een luisterend oor.
27
INFORMATIE OVER UW OPNAME
EXTRA AANDACHT
04/05
Een spreekuur voor kankerpatiënten met een verhoogd risico op hartfalen.
Thuisgevoel Welkom in Haaglanden Medisch Centrum (HMC). U bent in een ziekenhuis waar we beseffen dat ieder mens anders is. En dus ook dat iedere patiënt anders is. Twee personen met dezelfde gezondheidsklachten kunnen zorg en aandacht nodig hebben op verschillende manieren. Daarmee houden we rekening. Heeft iemand bijvoorbeeld familieleden die hij dagelijks ziet? Of woont hij alleen? Wat is het karakter van de patiënt? En welke culturele achtergrond heeft hij? Een geboren en getogen Hagenaar kijkt misschien op een andere manier aan tegen een ziekte en behandeling dan iemand die is opgegroeid buiten Nederland. Op al deze verschillen proberen wij in te spelen. Zo kan iedereen zich hier thuis voelen en de zorg en aandacht krijgen die het best bij hem passen. Wist u trouwens dat ook ú kunt bijdragen aan goede zorg? Lees de rubriek ‘Dit kunt u zelf doen’ op pagina 19. Die gaat over veilig gebruik van medicatie. Ziekenhuis en patiënt zorgen hier samen voor. De patiënt neemt bijvoorbeeld altijd zijn laatste medicatielijst mee. U kunt ook toestemming geven aan uw huisapotheek om de lijst digitaal beschikbaar te stellen. Steeds meer patiënten gaan niet of minder vaak naar het ziekenhuis. Zij worden dicht bij huis gezien, meestal in de praktijk van hun huisarts. Dat scheelt reistijd én is goedkoper voor de patiënt, want het gaat niet ten koste van het eigen risico. Dikwijls zijn deze voordelen mogelijk omdat specialisten uit het ziekenhuis naar de praktijk van de huisarts komen. Medisch specialisten van HMC doen dit ook steeds vaker. Want in uw eigen omgeving voelt u zich natuurlijk het méést thuis. Over de laatste voorbeelden leest u op pagina 3. Wij beseffen dat ieder mens anders is. Renée Barge en Paul Doop raad van bestuur HMC HMC+U • 4 / 2018
02
Kort Nieuws
Waardevol Kent u dat? Dat u iets leuks of interessants ziet en daarvan meteen een foto maakt om het later terug te bekijken? Ik had dat toen ik als voorzitter van de cliëntenraad een bezoek bracht aan het Informatieplein Oncologie in HMC Antoniushove. Daar zag ik een poster met een tekst die weergeeft waar het volgens de cliëntenraad om hoort te draaien in de gezondheidszorg. Achter iedere patiënt zit een mens. En daarnaast ook. Oftewel: een patiënt is niet alleen een zieke die moet worden genezen. Hij is ook een mens met zijn eigen levenswijze en voorkeuren. Een persoon bovendien die meestal familie en vrienden heeft. Het is belangrijk dat zorg- en hulpverleners hierop zoveel mogelijk inspelen. Bij het Informatieplein Oncologie kunnen bezoekers terecht voor ondersteuning en advies over leven met én na kanker. Een waardevolle aanvulling op de zorg die patiënten krijgen van artsen, verpleegkundigen en anderen in het ziekenhuis. Een voorbeeld: als iemand het geluk heeft te genezen van kanker, betekent dit niet altijd dat hij daarna geen zorg of hulp meer nodig heeft. Hij kan na de ingrijpende periode bijvoorbeeld last krijgen van angstaanvallen of vermoeidheid. Hoe kom je hier vanaf? Kan je bijvoorbeeld weer fietsen met je kleinkinderen? Het Informatieplein Oncologie heeft de gewenste kennis en contacten. Bijvoorbeeld met Instellingen PsychoSociale Oncologie (IPSO). Dat is de organisatie van die mooie postertekst. In een ziekenhuis gebeurt veel. Voortdurend worden beslissingen genomen. De cliëntenraad kijkt hiernaar vanuit het standpunt van patiënten en bezoekers. Is het goed voor hen wat er gebeurt? Héél goed vinden wij in elk geval het besef dat mensen meer zijn dan patiënt of ex-patiënt. Marjolijn Grijns voorzitter cliëntenraad
HMC+U • 4 / 2018
Award voor openheid Ons ziekenhuis krijgt waardering voor de openheid rondom darmkankerzorg. De Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten organisaties (NFK) kende HMC onlangs de Transparantie Challenge Award toe. De NFK reikt deze prijs uit om Nederlandse organisaties aan te moedigen openheid te geven over kankerzorg. Waaraan HMC de prijs te danken heeft? Wij waren bereid zorguitkomsten en ervaringen van patiënten te delen met een
Minister op bezoek HMC probeert te voorkomen dat patiënten langer dan nodig in het ziekenhuis verblijven. Vooral bij oudere en kwetsbare mensen is het belangrijk om snel weer naar de eigen omgeving of de juiste revalidatie te gaan. Minister Hugo de Jonge hoorde onlangs in HMC hoe wij dit zoal proberen te regelen. De bewindsman van Volksgezondheid, Welzijn en Sport sprak tijdens zijn bezoek onder meer met transferverpleegkundigen. Zij vertelden over knelpunten en oplossingen. De vicepremier was ook te gast op de Spoedeisende Hulp van HMC Westeinde. Verder werd De Jonge bijgepraat over de samenwerking tussen HMC en Parnassia Groep. Het doel daarvan is sneller en beter patiënten te helpen die zowel lichamelijke als psychiatrische zorg nodig hebben. Paul Doop, voorzitter raad van bestuur in HMC, zei na het bezoek: “We hebben de minister in korte tijd als echt Haags binnenstadziekenhuis onze ambitie laten zien om de zorg voor de patiënt op de juiste plek te krijgen en tegelijkertijd kwalitatief te verbeteren.”
Minister Hugo de Jonge in gesprek met zorgmanager Frans de Voeght op de Spoedeisende Hulp.
03
NFK-bestuurslid en een darmkankerpatiënt die is behandeld in een ander ziekenhuis. Die bespreking was ook leerzaam voor HMC, want tijdens het gesprek kwamen aanknopingspunten voor nog betere zorg aan de orde.
De NFK kende HMC de Transparantie Challenge Award toe.
In totaal zes ziekenhuizen in ons land hebben de aanmoedigingsprijs ontvangen. Het was ook eervol dat tot eind september een felicitatiebericht van de NFK was te lezen op posters in abri’s rond HMC (zie foto hiernaast).
Specialistische zorg dicht bij huis
Sneller aan de beurt bij spoedeisende klachten
Handig: naar de huisarts gaan en meteen een advies krijgen van een medisch specialist uit HMC. Dat is sinds kort in Voorschoten mogelijk voor patiënten met nietacute hart- of orthopedieklachten.
Korter wachten en sneller een behandeling krijgen. Daarop kunnen patiënten sinds een tijdje rekenen wanneer ze binnenkomen op de Spoedeisende Hulp (SEH) van HMC Westeinde.
In zeven huisartspraktijken kijken hier medisch specialisten uit ons ziekenhuis tijdens het consult mee naar de patiënt. Of ze bespreken onderzoeken en foto’s met de huisarts. Zo krijgen inwoners van Voorschoten specialistische zorg dicht bij huis en kan vaak een bezoek aan het ziekenhuis worden voorkomen. Ook gunstig: de zorg gaat dan niet ten koste van het eigen risico van de patiënt. Bij het meekijkconsult orthopedie ziet de patiënt behalve de huisarts en medisch specialist ook een fysiotherapeut.
Tussen twaalf uur ’s middags en acht uur ’s avonds zijn hier niet alleen SEH-artsen actief. Een radioloog, internist, cardioloog, chirurg en neuroloog werken er dan ook. Dankzij al die verschillende medische disciplines kunnen patiënten met spoedeisende klachten sneller de juiste behandeling ondergaan.
HMC werkt sinds 2017 met meekijkconsulten bij huisartsen in Den Haag. In Voorschoten doen nu de volgende huisartsenpraktijken mee: Praktijk 61, HuisartsenpraktijkLummen en Nijst, Huisartsenpraktijk De Lindehoeve, Huisartspraktijk Farsi, Huisartsenpraktijk Gerts (alleen cardiologie), Huisartsenpraktijk Leidseweg 95 en Huisartsenpraktijk Wijngaardenlaan. Twee keer per maand bezoeken medisch specialisten de praktijk. De proef duurt drie jaar.
Ons ziekenhuis heeft eerst proefgedraaid met deze opzet. Dat gebeurde van november 2017 tot mei 2018. Het leverde bijna 1.800 uur tijdwinst op. Dit is tijd die patiënten minder op SEH-kamers doorbrengen en tijd waarin kamers en personeel beschikbaar zijn voor andere patiënten. Na dit goede resultaat heeft HMC besloten er een vaste werkwijze van te maken. Meer weten? Ga naar YouTube en zoek op ‘HMC Specialisten op de SEH’.
Vacature: verpleegkundige met diploma, zonder ziekenhuiservaring: welkom! Heb jij altijd al in het ziekenhuis willen werken, maar krijg je doordat je geen ziekenhuiservaring hebt daar geen kans toe? Voor verpleegkundigen zoals jij hebben wij een speciaal traject opgezet! Bekijk dit traject op: www.werkenbijhmczorg.nl HMC+U • 4 / 2018
04
Speciaal spreekuur
Extra aandacht hartproblemen kankerpatiënt Eén op de tien kankerpatiënten krijgt door chemotherapie last van hartfalen. Het hart pompt het bloed dan minder goed rond en de patiënt gaat last ondervinden van vocht in de benen of achter de longen. Als deze vorm van hartfalen vroeg wordt ontdekt, is het goed te behandelen met medicijnen.
Veel mensen kennen misselijkheid en haarverlies als bijwerking van de behandeling van kanker. Minder bekend is dat bepaalde soorten chemotherapie of immunotherapie (een behandeling met eiwitten) de spiercellen van het hart kunnen beschadigen. Het hart gaat dan minder goed pompen. Op termijn kan dit leiden tot klachten, zoals opgezwollen enkels door vocht in de benen en kortademigheid door vocht achter de longen. Een verminderde hartfunctie wordt ook wel hartfalen genoemd.
Grotere kans herstel Het is belangrijk symptomen van hartfalen snel te herkennen. “Hoe eerder we deze klachten behandelen, des te groter de kans dat het hart volledig herstelt”, vertelt cardioloog Alexander Wardeh. “Helaas merkt de patiënt in het begin niet dat zijn hart achteruitgaat. En eerste klachten als vermoeidheid worden vaak aan andere oorzaken toegeschreven.” HMC begon daarom met een speciaal spreekuur voor kankerpatiënten met een verhoogd risico op hartfalen. Zij worden gezien door Wardeh en collegacardioloog Els Olde Bijvank. Beiden zijn gespecialiseerd in de behandeling van deze patiënten. “Zo houden we de hartfunctie van patiënten met een verhoogd risico goed in de gaten. We kunnen hartproblemen vroeg ontdekken, vaak voordat de patiënt er last van krijgt, en op tijd ingrijpen.”
‘Snel onderzoeken en daarna snel behandelen als dat nodig is’ Risico’s in kaart Alle patiënten met de diagnose kanker krijgen een vragenlijst voorgelegd door de oncologieverpleegkundige of oncoloog. Wardeh: “Met deze vragenlijst brengen we het risico op hartfalen in kaart. We weten bijvoorbeeld dat bepaalde vormen van chemotherapie de hartspieren aantasten. Ook oudere patiënten en patiënten die al bekend zijn met hartproblemen, een hoge bloeddruk hebben en diabetespatiënten hebben meer kans op hartfalen tijdens de behandeling.” HMC+U • 4 / 2018
In de gaten houden Op basis van de uitkomsten van de vragenlijst vindt aanvullend onderzoek plaats. “Bij een laag risico is geen verdere actie nodig”, vertelt Wardeh. “Bij een score in het midden wordt bloedonderzoek gedaan. Zo kunnen we zien
Cardioloog Alexander Wardeh.
of er sprake is van hartfalen. Ook wordt met een MRI-scan de knijpkracht van het hart gemeten.” Tijdens de behandeling worden de onderzoeken herhaald. Zo wordt het hart van de patiënt goed in de gaten gehouden. Zijn er complicaties, dan verwijst de oncoloog de patiënt naar de cardioloog.” Bij patiënten met een hoog risico op hartfalen wordt ook een hartecho gemaakt. Wardeh: “Daarmee kunnen we ook de knijpkracht van het hart tijdens ontspanning meten. Dit geeft aanwijzingen over hartfalen in een heel vroeg stadium. Patiënten met een hoog risico zijn altijd onder behandeling van een cardioloog.”
Juiste behandeling Wardeh: “We hebben sinds september wekelijks twee plaatsen op ons spreekuur gereserveerd voor kankerpatiënten met een verhoogd risico op hartfalen. Zo kunnen we patiënten ook snel onderzoeken en behandelen als dat nodig is. Die snelheid is niet alleen belangrijk om hartfalen vroeg op te sporen. Het gaat immers ook om patiënten die net de diagnose kanker te horen hebben gekregen en snel met de juiste behandeling willen starten.”
HMC is het eerste ziekenhuis in de regio met een speciaal spreekuur voor kankerpatiënten met een verhoogde kans op hartfalen.
Score Alle kankerpatiënten die bij HMC met chemotherapie starten, krijgen een vragenlijst voorgelegd over risicofactoren voor hartfalen tijdens de behandeling. De antwoorden leveren een score op: 1. Lage score: er is geen verdere actie nodig. 2. Midden-score: voor en tijdens de behandeling wordt aanvullend onderzoek verricht naar de hartfunctie. Bij complicaties gaat de patiënt naar de cardioloog. 3. Hoge score: de patiënt wordt verwezen naar de cardioloog. De cardioloog stemt de behandeling van hartfalen altijd af met de oncoloog die de patiënt behandelt.
HMC+U • 4 / 2018
05
De positieve instelling van Margreet Paalvast
06
Glas halfvol
Voor de zekerheid maakte Margreet Paalvast in november 2007 een afspraak bij de huisarts. “Mijn linkerborst voelde warm en dat ging maar niet weg. Om gedoe tijdens de feestdagen te voorkomen, ging ik toch maar even langs bij de huisarts.”
Al snel bleek dat er meer aan de hand was dan de onschuldige ontsteking waar Paalvast aanvankelijk aan dacht. “Het was foute boel: borstkanker.” De behandeling begon snel: chemotherapie en een borstsparende operatie volgden en Paalvast kreeg bestraling. Later bleek een borstamputatie toch noodzakelijk en werd ook de lymfeklier weggehaald. Na de eerste reeks behandelingen bleek de tumor weg te zijn. “Een enorme opluchting”, herinnert de 54-jarige zich. “Ik kreeg toen nog wel een jaar lang aanvullende immunotherapie met eiwitten: herceptin.”
Hart in de gaten houden Toen ze de eiwittherapie voor de eerste keer onderging, was al bekend dat dit invloed kon hebben op haar hart.
“De oncoloog hield daarom mijn bloeddruk extra in de gaten en ik kreeg regelmatig een MRI om mijn hartfunctie in de gaten te houden.” Helaas was er bij een volgende halfjaarlijkse controle slecht nieuws. De kanker was terug; ook haar rechterborst werd geamputeerd en zij kreeg een reeks ernstige complicaties te verwerken. Ingrijpende operaties volgden en Paalvast onderging weer een langdurige kuur met onder andere herceptin.
Juiste balans “Sinds kort ga ik naar het cardio-oncologisch spreekuur om mijn hartfunctie extra in de gaten te laten houden. Ik merk zelf ook wel dat die achteruitgaat. Traplopen wordt moeilijker en ik ben sneller benauwd. De cardiologen zoeken naar de juiste balans tussen het beschermen van mijn hartfunctie en het behandelen van de kanker. Het geeft mij een veilig gevoel om in specialistische handen te zijn.”
‘Het is een veilig gevoel om in specialistische handen te zijn’ Rots in de branding Als eigenares van een kapperszaak komt ze graag verzorgd voor de dag. “Ik ben vier keer kaal geweest, heb geen wenkbrauwen meer, mijn nagels zijn broos en in een bikini op het strand is een enorme stap. Ik voel me compleet gestript van alles wat met mijn vrouw-zijn te maken heeft.” Ze is echter van het type ‘schouders eronder en niet zeuren’. “Ik kocht vier keer een mooie pruik en heb leren om te gaan met alle hobbels op de weg. Ik ben ook assertiever geworden, ook in relatie met de behandelaars in het ziekenhuis. Ik vind het belangrijk dat ik als patiënt word gezien en niet als een moeilijk te prikken arm of een wond die lastig geneest. Dus ja, ik meld weleens wat ik vind. De oncoloog die me behandelt, is mijn rots in de branding. Samen met het team doet hij er alles aan om mij zo gezond mogelijk te maken. Ik ben blij dat ik er nog ben en ben geboren met een positieve instelling. Het leven is zoveel mooier als je glas halfvol is.” HMC+U • 4 / 2018
07
Links: verloskundearts Hester Ottink.
Nieuwe manier om pijn tegen te gaan
Lachgas bij bevalling Nieuw! Lachgas om de pijn bij een bevalling te verminderen. Vrouwen kunnen dit voortaan krijgen in HMC Westeinde. Verloskundearts Hester Ottink over de voordelen.
Er waren toch al vormen van pijnstilling bij de bevalling? “Ja, en die houden we ook. Maar we willen iedere vrouw het middel geven dat het best bij haar past. Daarom is er nu ook lachgas.”
je het masker tot de volgende wee. Een tweede masker – over de kin van de patiënt - voorkomt dat ook zorgverleners en familieleden lachgas binnenkrijgen en suffig raken. Dit tweede masker zorgt ervoor dat het uitgeademde lachgas wordt weggezogen.”
Waarom is lachgas soms een betere keuze?
Wat is het voordeel van lachgas?
“De andere manieren van pijnstilling zijn niet voor iedereen ideaal. De ruggenprik bijvoorbeeld geeft de meeste - en soms totale - pijnvermindering, maar sommige vrouwen zijn er bang voor. Bovendien moet je soms even wachten totdat er een anesthesioloog beschikbaar is om de prik te geven. Verder boden we al het pethidine-prikje. Dat maakt je een beetje suffig en slaperig, waardoor je minder pijn voelt. Maar de werking is niet bij iedereen even sterk. Een vrouw kan dan toch behoorlijk veel pijn ervaren. Soms wordt het kindje ook een beetje suf van de pethidine.”
“Kort na inademing word je al slaperig. Het is ook vrij snel uitgewerkt: je bent niet meer suffig wanneer je kindje wordt geboren. Nadeel van de korte werking is dat lachgas alleen een goede optie is als je binnen twee tot drie uur volledige ontsluiting bereikt. Duurt dit langer? Dan is het pijnstillende effect bijna verdwenen. Een pluspunt is dat lachgas niet de baby bereikt. Veel vrouwen vinden de zelfbediening ook fijn: ze hebben zelf de regie.”
Wat is lachgas? “Het maakt suffig en slaperig. Je bent meer ontspannen en beleeft de pijn minder intens. De zwangere krijgt vijftig procent lachgas toegediend en vijftig procent zuurstof.”
Hoe wordt het toegediend? “Dat doet de vrouw zelf. Wanneer je een wee voelt opkomen, plaats je een masker over neus en mond. Bij het inademen wordt automatisch lachgas afgegeven. Na de wee verwijder
Wie kunnen lachgas krijgen? “Bijna iedereen. Je moet wel de instructies begrijpen, anders doen we het niet. Vrouwen met een laag vitamine B12-gehalte dat niet wordt behandeld komen ook niet in aanmerking.”
Hoe bijzonder is lachgas bij de bevalling? “Nog niet veel Nederlandse ziekenhuizen bieden het. Wij zijn officieel begonnen in oktober. Na drie weken hadden al zeven vrouwen lachgas gebruikt. Zij waren erg tevreden. Wij geven lachgas bij vrouwen die ziekenhuiszorg krijgen. Dat is zorg waarbij een gynaecoloog betrokken is.” HMC+U • 4 / 2018
08
Adviezen van HMC-dermatoloog Lydia Vos
Zó houdt u een gezonde huid in de winter! Het is winter. Kou, regen, wind, maar ook de droge radiatorwarmte in huis hebben invloed op de huid. Hoe houdt u uw huid gezond in deze maanden? HMC-dermatoloog Lydia Vos geeft tips.
Eczeem In de winter hebben mensen vaak meer last van eczeem. Vos: “Buiten is het koud en binnen staat de kachel lekker hoog. Dat kan een droge en geïrriteerde huid opleveren, zowel bij mensen mét als mensen zónder aanleg voor eczeem. Lang onder een hete douche staan met gebruik van zeep draagt ook niet bij aan een gezonde huid.” De dermatoloog adviseert in de winter regelmatig met een vette zalf te smeren. “Met een vetlaagje droogt de huid minder snel uit. Smeer een tot drie keer per dag, maar wel parfumvrij, om irritatie te voorkomen. Ook is het raadzaam om maximaal vijf minuten te douchen, om de dag, met lauw water en douche-olie.” Helpt dit onvoldoende, ga dan langs bij de huisarts. “Wellicht is het dan verstandig om tijdelijk extra met een ‘corticosteroïdzalf’ (hormoonzalf) te smeren.”
De wintertips * Smeer regelmatig met vette, parfumvrije zalf * Draag warme handschoenen bij koud en guur weer * Maak de huid zo min mogelijk vochtig * Gebruik douche-olie in plaats van zeep
HMC+U • 4 / 2018
Foto: Emilia Ryszka
Winterhanden, wintertenen en winteroren Rode huid, jeuk en/of brandende pijn aan de vingers, tenen of oren? Dan heeft u waarschijnlijk last van perniones. Oftewel: winterhanden, -tenen of -oren. Vos: “Dit is een abnormale reactie van de kleine bloedvaatjes op kou. Vaak is de oorzaak onbekend. Het devies is: warm aankleden. Als het richting vriespunt gaat: zorg voor een muts, handschoenen en warme sokken en schoenen of laarzen. Zeker tijdens berg- of skitochten. Ga eventueel langs een (berg)sportzaak voor goed materiaal. En ook hier helpt smeren met vette zalf. Dat zorgt voor een isolatielaagje tegen de kou.”
De wintertips * Kleed u warm aan, met goed materiaal * Bescherm uzelf met vette zalf
Bescherming tegen de zon Volgens Vos vergeten veel mensen dat je je ook in de winter tegen de zon moet beschermen. “Zeker tijdens de wintersport.” De dermatoloog legt uit: “Sneeuw en hoogte versterken de ultraviolette straling (uv-straling). Op een besneeuwde bergtop kan de zonkracht wel tweemaal zo sterk zijn. Dus: hoe hoger je komt, hoe fanatieker je moet smeren. Doe je dat niet, dan verbrandt de huid. Dat lijkt dan korte-termijn-schade, maar gebeurt het vaker, dan kan er na jaren huidkanker ontstaan. Gebruik een crème met minimaal factor 30. Die beschermt tegen 96% van de UVB-stralen. Factor 50 beschermt zelfs tegen 98%. Wel om de twee uur smeren.”
De wintertips * In de zon? Smeer iedere twee uur met minimaal factor 30.
‘Ken jezelf en zoek zorg’
09
Het vrouwenhart: een vak apart Wereldwijd zijn hart- en vaatziekten doodsoorzaak nummer één bij vrouwen. In ons land daalden deze aandoeningen vorig jaar voor het eerst naar nummer twee. Kanker staat nu bovenaan. Belangrijk: u kunt zelf uw risico op hart- en vaatziekten verkleinen. Cardioloog Els Olde Bijvank vertelt hóe.
U bent gespecialiseerd in hart- en vaatziekten bij vrouwen. Wat is het verschil met mannen?
Klopt het dat een vrouw een hartinfarct minder snel kan zien aankomen?
“Zowel mannen als vrouwen krijgen hart- en vaatziekten. Hun behandelingen zijn hetzelfde. Dankzij verbeterde zorg is sinds de jaren zeventig de kans gehalveerd om aan hart- en vaatziekten te overlijden. Maar inderdaad: er zijn verschillen. Zo komen hartinfarcten onder mannen twee keer zo vaak voor als bij vrouwen. En vrouwen hebben weer vaker beroertes en hartfalen. Dat laatste betekent dat het hart onvoldoende bloed pompt naar de rest van het lichaam.”
“Symptomen kunnen anders zijn dan bij mannen: minder duidelijk. Neem een acuut hartinfarct. Bij zowel mannen als vrouwen is het belangrijkste symptoom: een beklemmend, drukkend gevoel op de borst, met uitstraling naar de kaken. Dat is heel concreet. Maar vrouwen hebben bij een hartinfarct vaker last van meer algemene klachten: duizeligheid, onbegrepen zwakte en moeheid en pijn tussen de schouderbladen. Wees hier alert op. Besef dat het soms aanwijzingen zijn voor hart- en vaatziekten.”
Waardoor wordt het risico op deze ziekten vergroot? “Er zijn klassieke risicofactoren. Denk aan roken, hoge bloeddruk, overgewicht, diabetes type 2, een hoog cholesterolgehalte en weinig beweging. De factoren gelden voor mannen én vrouwen. Maar hun invloed verschilt. Een vrouw die bijvoorbeeld voor de overgang rookt en diabetes type 2 heeft, loopt een extra risico. Daarnaast zijn er specifieke risicofactoren voor vrouwen.”
Wat zijn specifieke vrouwelijke risicofactoren?
Cardioloog Els Olde Bijvank.
“Sommige vrouwen krijgen zwangerschapsdiabetes. Of ze hebben een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap of zwangerschapsvergiftiging. Dat zijn risicofactoren voor hart- en vaatziekten later in het leven. Heb je dit soort dingen meegemaakt toen je in verwachting was? Vraag dan regelmatig aan de huisarts te controleren of je bloeddruk en bloedsuikergehalte niet te hoog zijn. Wees ook extra op je hoede als je ooit een chemokuur tegen borstkanker hebt ondergaan. Behandelingen tegen kanker kunnen het hart beschadigen.”
Een vrouw kan dus de kans verkleinen later hart- en vaatziekten te krijgen? “Net als voor mannen geldt: eet gezond, beweeg voldoende, rook niet en voorkom stress door tijdig te ontspannen. Zorg er ook voor dat je jezelf kent: wat is bijvoorbeeld je cholesterolgehalte? En is er in jouw familie aanleg voor hoge bloeddruk en diabetes type 2? Ga in dat geval naar de huisarts.” HMC+U • 4 / 2018
Gastcolumn
10
verpleegkundige Janneke Pronk
‘Opeens ben ik zelf kankerpatiënt’
Verpleegkundige Janneke Pronk wist nooit precies wat haar kankerpatiënten voelden. Tot ze zelf met de ziekte werd geconfronteerd. Ze schreef er deze gastcolumn over. Het is vrijdag, bijna weekend! En zomaar het weekend vrij! Ik keek er al naar uit en had gepland dat ik eerst eens na de dienst zou gaan hardlopen. Heerlijk even met de honden de polder in. Gewoon even mijn hoofd en lijf vrij van het werk. Dus eenmaal thuis, hup hardloopschoenen aan, honden aan de lijn en gaan.
Hartverscheurend nieuws Het lopen ging heerlijk en het was lekker zonnig buiten. Terwijl ik zo ren, neem ik in gedachten de dag door. Ik verbaas me er soms over hoe makkelijk we als zorgverlener over de ernst van de ziekte van een patiënt heenstappen. Het is voor ons gewoon dagelijkse kost. Op dat moment werk ik op de Neurochirurgie. Een hele leuke afdeling, maar vol met verhalen van patiënten die ernstig ziek zijn. Veel patiënten hebben een hersentumor. Ik probeer me voor te stellen hoe het moet zijn om zulk hartverscheurend nieuws te horen. Hoe is het voor de omgeving en hoe is het om zo overgeleverd te zijn aan de zorg van ons?
te stellen maar dat lukt niet. Ik vertel het een aantal collega’s en als ik zie hoe geschrokken zij reageren, zegt me dit genoeg. Die donderdag krijg ik te horen dat ik helaas gelijk had: het is foute boel. Opeens ben ik zelf de patiënt. Er volgt een heel traject van operatie, bestraling en chemo. Ik krijg te maken met vele verpleegkundigen en artsen. Ik voel schaamte en teleurstelling in mijn lijf, ik leefde immers zo gezond. Maar wat was het ontzettend veel waard hoe lief en betrokken mijn collega’s waren, zoveel als ze met mij meeleefden en er voor me waren.
Stukje dragelijker Nu, zes jaar later, kan ik zeggen dat ik weet hoe vreselijk eng het is om ziek te zijn. En hoeveel het doet met je omgeving. Maar ook hoeveel het waard is dat je als verpleegkundige lief en begripvol bent voor je patiënt. Het is een mooi stuk van ons beroep dat we er kunnen zijn in de meest vreselijke tijd in het leven van een patiënt. Hoe fijn is het als we het misschien een klein stukje dragelijker kunnen maken? En patiënten misschien zelfs even kunnen laten lachen.
‘Liefde en begrip in iemands meest vreselijke tijd’ Bult op borst Intussen ben ik alweer bijna thuis en begin ik te wandelen. De honden rennen nog om me heen en ik geniet van de gekke sprongen die ze maken. Eenmaal thuis kleed ik mij zoals gewoonlijk om, ik kijk nog eens goed in de spiegel en ik schrik. Er zit een bult op mijn borst, hoe kan dit? En wat is dit? Ik voel nog eens goed en bedenk dat dit niet als gewoon een kliertje voelt. Meteen weet ik dat dit niet goed zit. De angst slaat me om het hart en ik probeer nog de mammapoli te bellen. Maar het is al te laat, ik zal het weekend moeten afwachten. Janneke Bestraling en chemo Pronk werkt als Een weekend vol angst en tegelijk struisvogelverpleegkundige gedrag verder kan ik maandag eindelijk de op de Cardio Care poli bellen. Donderdag kan ik terecht. De Unit (CCU) mamma-verpleegkundige probeert me gerust van HMC. HMC+U • 4 / 2018
11
Nieuwe vorm van bestraling
Kleinere kans op schade omliggend weefsel Patiënten van HMC kunnen sinds september protonentherapie krijgen. Dat gebeurt in het nieuwe Holland Protonen Therapie Centrum (HollandPTC) in Delft. “Met protonenbestraling is de kans op schade aan het omliggend weefsel kleiner dan bij de gebruikelijke fotonenbestraling.”
Tot voor kort reisden patiënten nog weleens af naar Amerika, Duitsland of Zwitserland voor protonentherapie, als ze hiervoor in aanmerking kwamen. Sinds begin 2018 is de behandeling ook beschikbaar in Nederland. “De protonen geven de benodigde stralingsdosis precies op het juiste punt af”, vertelt radiotherapeut-oncoloog Stefan Hutschemaekers van HollandPTC. “Dat gebeurt na een grondige bepaling van het te bestralen gebied met een CT-, MRI- of PET-scan. Daardoor is de kans op schade aan het omliggend weefsel bij sommige patiënten kleiner dan bij de gebruikelijke fotonenbestraling. Bij een hersentumor kunnen hiermee hersenfuncties, zoals het geheugen, beter intact blijven. En bij een tumor in het keel-neus-oorgebied worden de slik- en speekselklieren minder aangetast, waarmee je de kans op slikklachten en een droge mond kleiner maakt.”
Niet voor iedereen Slechts een kleine groep patiënten komt in aanmerking voor behandeling. Daarvoor bestaan landelijke criteria. “Alleen bij patiënten met een tumor in het hoofd en een
gunstig vooruitzicht op genezing en een goede levenskwaliteit levert deze vorm van bestraling gezondheidswinst op”, vertelt radiotherapeut-oncoloog Ruud Wiggenraad van HMC. Bij tumoren in bewegend weefsel, zoals organen, wordt deze vorm van bestralen in Nederland nog niet toegepast. “Mogelijk wel na verder onderzoek in de toekomst.”
Hoogstaand HollandPTC komt voort uit een universitaire samenwerking tussen het Erasmus MC, LUMC en de TU Delft. HMC is hierbij aangesloten als aanbieder van hoogstaande neuro-oncologische zorg. “De ontwikkeling en bouw zijn nu, na bijna tien jaar, voltooid”, vertelt Hutschemaekers. “De apparatuur is hoogstaand.” Wiggenraad vult aan: “Radiotherapeuten en fysici werken samen om de waarde van protonentherapie nog beter vast te stellen.” Patiënten kunnen vanuit alle Nederlandse ziekenhuizen en centra voor radiotherapie worden verwezen naar HollandPTC. De organisatie werkt ook samen met de andere protonencentra in Nederland: in Groningen en Maastricht. HMC+U • 4 / 2018
• (advertentie)
16 12
HMC+U • 3 / 2017
Kort Nieuws Nieuwe behandeling terugkerende prostaatkanker Foto: Bewegen tegen Kanker
Nog meer onvergetelijke ervaringen HMC en ADO Den Haag blijven de komende twee jaar een-tweetjes maken. Dat is goed nieuws voor de Haagse gemeenschap en patiënten van ons ziekenhuis. Tot voor kort waren vooral kankerpatiënten als vip te gast bij een thuiswedstrijd van de voetbalclub, samen met een familielid en vrijwilligers. Dit initiatief wordt nu uitgebreid naar andere groepen patiënten uit het ziekenhuis. In de afgelopen jaren is gebleken dat een wedstrijdbezoek een onvergetelijke ervaring is in een vaak lastige levensfase. Ons ziekenhuis en ADO Den Haag hebben ook afgesproken samen nóg meer te doen om een gezonde leefstijl in de stad en de regio te stimuleren. HMC en de voetbalclub werken al samen sinds 2009. Daaruit is onder meer de stichting Bewegen Tegen Kanker voortgekomen (zie pagina 18).
Soms krijgen patiënten die met succes behandeld zijn voor prostaatkanker de ziekte opnieuw. Voor hen was tot nu toe geen goede behandeling beschikbaar. Maar voortaan kunnen zij in HMC Antoniushove brachytherapie krijgen. Radiotherapeut-oncoloog Hanja de Jager, die samen met haar collega Peter Koper de patiënten behandelt: ‘Dankzij moderne beeldvormende technieken zoals de MRI- en PET-scan kunnen wij nu heel nauwkeurig bepalen op welke plek de tumor is teruggekomen. Hierdoor is het mogelijk deze gericht te behandelen met inwendige bestraling. Dit heet brachytherapie.’ HMC is het enige ziekenhuis in de regio dat deze behandeling aanbiedt. Hierbij wordt samengewerkt met het Universitair Medisch Centrum Utrecht. De behandeling zit nog in de ontwikkelfase. De resultaten tot nu toe zijn goed. HMC is partner in het Anser prostaatnetwerk. Zie voor meer informatie: www.anserprostaatcentrum.nl
Het voordeel van de Neuro Care Unit Patiënten van de neurochirurgie kunnen sinds kort ook worden opgenomen op de nieuwe Neuro Care Unit. Dat biedt voordelen. HMC Westeinde had al een tijd een Stroke Unit. Daar worden patiënten geholpen die een neurologische aandoening hebben met een acuut karakter. Een herseninfarct bijvoorbeeld. Deze patiënten worden meestal via de Spoed eisende Hulp (SEH) opgenomen voor de neurologie.
Intensive Care Syndroom (PICS). Op onze afdeling is die kans kleiner, want onze afdeling heeft een meer open karakter.” Vanwege de verandering is de naam ‘Stroke Unit’ veranderd in ‘Neuro Care Unit’. Patiënten met bijvoorbeeld het Guillain Barré syndroom, schedeltrauma’s, epilepsie en hersentumoren kunnen hier ook terecht.
Nu krijgen ook anderen hier zorg. Het gaat onder meer om een deel van de patiënten met een hersenbloeding en een deel van de patiënten die een hersenoperatie ondergaan. Voorheen gingen zij naar de intensive care unit (ICU): de eerste groep ter observatie voor de neurochirurgie, de tweede voor de postoperatieve zorg. Waarom deze aanpassing? Een verblijf hier is minder ingrijpend, zegt zorgmanager René Cuelenaere. “Sommige patiënten op de ICU kunnen later last krijgen van het Post
HMC+U • 4 / 2018
13
• (advertentie)
14
Oog voor wat telt
Snel weer thuis na revalidatie in Mechropa of Nolenshaghe Revalideren met een programma dat is afgestemd op uw mogelijkheden. Met fysio- en ergotherapie, logopedie, dieetadvisering en activiteitentherapie in combinatie met de zorg die nodig is. Gericht op uw terugkeer naar huis. Voor kortdurend verblijf na ziekenhuisopname zijn er op meerdere locaties eveneens mogelijkheden, ook op particuliere basis. Revalidatie- en verpleegcentrum Mechropa Scheveningseweg 96, 2584 AC Den Haag
Informatie: www.saffiergroep.nl of bel met het servicebureau 0800 7233 437
HMC+U • 3 / 2017
Woon- en behandelcentrum Nolenshaghe Mgr. Nolenslaan 22, 2555 XK Den Haag
Intensive Care HMC Westeinde
15
Altijd plaats
Patiënten die intensieve zorg nodig hebben, worden verpleegd op de Intensive Care (IC). In oktober heeft de IC van HMC Westeinde meer capaciteit gekregen, waardoor alle acute IC-patiënten hier terechtkunnen.
De toename van de IC-capaciteit bij HMC Westeinde is gecreëerd door de IC van HMC Bronovo te sluiten. Internistintensivist Mathilde Slabbekoorn. “We hebben bij de IC van HMC Westeinde nu meer ruimte en medewerkers om patiënten op te vangen. Dat leidt tot betere zorg voor patiënten op álle locaties.” HMC Westeinde wordt het centrum voor acute zorg van HMC. De toevoeging van de IC Bronovo aan de IC Westeinde is een belangrijke stap in dit proces. Door deze specifieke vorm van zorg te bundelen op één plek, kan ons personeel doelmatiger worden ingezet. Dat draagt eraan bij dat we deze belangrijke zorg kunnen blijven bieden in de toekomst. “Al in de eerste week merkten we ook hoe prettig het is dat we geen zieke mensen meer hoeven over verplaatsen van onze grootste en drukste Spoedeisende Hulp (SEH) naar bijvoorbeeld een andere HMC-locatie”, zegt Slabbekoorn.
Spoedeisende hulp De sluiting van de IC bij HMC Bronovo heeft gevolgen voor de Spoedeisende Hulp (SEH) daar. De ambulancedienst en uw huisarts weten dat patiënten die mogelijk intensieve zorg nodig hebben, naar de SEH in HMC Westeinde moeten. Bij twijfel bellen zij met het ziekenhuis om te overleggen. SEH-arts Ernie de Deckere: “Door op voorhand de beste locatie voor de patiënt te selecteren, krijgt die snel de juiste zorg.”
‘Betere zorg voor patiënten op álle locaties’
Van links naar rechts: internist-intensivisten Ron Peters en Mathilde Slabbekoorn en SEHarts Ernie de Deckere. Uiteraard biedt HMC ook uitkomst wanneer patiënten in HMC Bronovo plotseling intensieve zorg nodig hebben. Neurochirurg Marike Broekman: “Onze teams van artsen met verschillende specialismen communiceren goed met elkaar op alle locaties.”
Uniek in de regio
Geplande operaties op tijd
HMC Westeinde heeft een belangrijke functie in de acute zorg in de regio Haaglanden. Slabbekoorn: “We organiseren de zorg met het belang van de patiënt voorop. We garanderen genoeg capaciteit. We garanderen dat onze SEH en IC’s open zijn.” De Deckere: “Bovendien is op de SEH altijd een specialist aanwezig. De SEH-arts is er 24 uur per dag en tijdens de piekuren wordt deze ondersteund door een cardioloog, internist, chirurg, neuroloog en radioloog (zie ook pagina 3, red.). Dat maakt ons als ziekenhuis uniek in de regio.”
De sluiting van de IC in HMC Bronovo is even wennen, voor patiënten en voor medewerkers die daar jaren hebben gewerkt. Internist-intensivist Ron Peters: “De patiënt komt mogelijk op een voor hem of haar onbekende locatie of de familie moet iets verder reizen. Maar de kwaliteit van de zorg neemt direct toe. Niet alleen de acute zorg in HMC Westeinde, ook de oncologische en geplande zorg in HMC Antoniushove en HMC Bronovo. Daar hoeven geen geplande operaties meer te worden afgezegd, omdat er een spoedpatiënt tussendoor komt.” HMC+U • 4 / 2018
Gezonde leefstijl
16
Niemand kan voorkomen dat hij kanker krijgt, maar iedereen kan wel proberen het risico op de ziekte te verkleinen. Lees de twaalf tips op de pagina hiernaast. Drie daarvan: eet gezond, zorg voor lichaamsbeweging in uw alledaagse leven en werk aan een gezond lichaamsgewicht.
Goede voeding voor een gezonder leven Diëtist Mirjam Boersma geeft tips: n Dranken met veel suiker geven risico op een hoger gewicht. Frisdranken bijvoorbeeld. Of zoete vruchten sappen. Neem in plaats daarvan water, thee of koffie (die laatste twee zonder suiker). n Koekjes, croissants en snacks - zoals patat en kroketten - bevatten vaak verzadigde vetten. Te veel hiervan is slecht voor het gewicht, het past niet in een dagelijks gezond eetpatroon. n Wél goed zijn voedingsvezels. Die zitten bijvoorbeeld in volkorenbrood, groenten en fruit. Peulvruchten zijn ook gezond. Bijvoorbeeld bonen en doperwten. Groenten zijn ook geschikt voor bij het ontbijt of de lunch. Voorbeelden? Plakjes komkommer, stukjes tomaat en sla. n Houdt u van rundvlees, lamsvlees en/of varkens vlees? Eet u bijvoorbeeld graag worst, ham, salami en/of andere vleeswaren? Blijf genieten van dit zogeheten rode vlees, maar eet niet meer dan 500 gram per week. n Gebruik verse kruiden en specerijen. Dat is gezonder dan kant-en-klare producten, zoals kruiden, specerij mengsels en potjes groente. In deze producten is vaak veel zout verwerkt. Dit verhoogt bijvoorbeeld het risico op maagkanker. n Drink geen alcohol. Zo verkleint u het risico op kanker. Dit advies is scherper dan wat de Europese code tegen kanker voorschrijft (zie tekst ‘12 manieren om uw risico op kanker te verlagen’). Die code is opgesteld in 2016. Sindsdien hebben nieuwe inzichten geleid tot de aanbeveling helemáál geen alcohol te drinken. n Heeft u een baby? Geef uw kindje borstvoeding als dat mogelijk is. Dat vermindert bij de moeder de kans op borstkanker en bij het kind het risico op overgewicht wanneer het ouder is.
Recepten voor een gezonde maaltijd? Kijk onder ‘recepten’ op www.voedingscentrum.nl.
HMC+U • 4 / 2018
Meten Weten of u een gezond lichaamsgewicht heeft? Laat uw BMI (Body Mass Index) berekenen. Dat kan bijvoorbeeld op www.voedingscentrum.nl. Ga naar ‘Mijn gewicht’ en daarna naar ‘Je BMI meten’. Uw BMI zegt niet alles, maar is een goede graadmeter. Let op: sommige mensen zijn niet te zwaar, maar juist te licht. Vraag in dat geval uw zorgverlener ook om advies.
Bewegen Voldoende lichaamsbeweging is belangrijk. U voelt zich dan niet alleen fitter, maar loopt ook minder kans op ziekten. Het risico op borst- en darmkanker daalt bijvoorbeeld. Voor veel mensen is het lastig om genoeg te bewegen. We leven we in een maatschappij waar we tijdens een groot deel van de dag zitten. En veel zitten lijkt ongunstig te zijn voor de gezondheid. Maaike Herben is fysiotherapeut in HMC. Zij zegt: “Veel mensen vragen aan mij en mijn collega’s wanneer je voldoende beweegt. Ons advies is om minimaal 150 minuten per week matige of intensieve inspanning te leveren, verdeeld over meerdere dagen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan wandelen en fietsen.” Herben vertelt dat het ook belangrijk is minstens twee keer per week activiteiten te doen die de spieren en botten versterken. “Een voorbeeld is krachttraining, maar ook traplopen of herhaaldelijk opstaan en zitten.” Een tip: wie in beweging wil komen, kan het best iets doen wat hij leuk vindt en gemakkelijk kan inpassen in zijn dagelijks leven. Herben: “Dan is de kans veel groter dat je het kan volhouden. Je hoeft niet per se naar de sportschool. Maak bijvoorbeeld gebruik van een stappenteller of download een fitnessapp op je telefoon. Maar denk ook aan simpelere dingen. Ga je met de tram of bus naar het werk? Stap twee haltes eerder uit en loop het laatste stuk. Pak ook vaker de fiets in plaats van de auto.”
Bewegen is GOED, meer bewegen is BETER! KINDEREN
Matig of zwaar intensieve inspanning minimaal 150 minuten per week, verspreid over diverse dagen.
Matig of zwaar intensieve inspanning minimaal één uur per dag.
Spier- en botversterkende activiteiten (voor ouderen inclusief balansoefeningen) minimaal 2x per week.
Spier- en botversterkende activiteiten minimaal 3x per week.
En: voorkom veel stilzitten!
En: voorkom veel stilzitten!
INTENSITEIT VAN BEWEGEN
Naarmate de intensiteit toeneemt gaan hartslag ( ZITTEN Tv-kijken, beeldschermwerk.
), ademhaling (
LICHT INTENSIEF Musiceren, afwassen.
Bron: beweegrichtlijnen 2017
VOLWASSENEN EN OUDEREN
) en energieverbruik ( ) verder omhoog. MATIG INTENSIEF Wandelen en fietsen.
ZWAAR INTENSIEF Hardlopen, voetballen.
12 manieren om uw risico op kanker te verlagen 1. Rook niet. Gebruik geen enkele vorm van tabak. 2. Maak uw woning rookvrij. Ondersteun het rookvrije beleid op uw werk. 3. Werk aan een gezond lichaamsgewicht. 4. Zorg voor lichaamsbeweging in uw alledaagse leven. Beperk de tijd die u zittend doorbrengt. 5. Eet gezond: • Eet voldoende volkorenproducten, peulvruchten, groenten en fruit. • Beperk uw consumptie van calorierijk voedsel (voedingsmiddelen met een hoog suiker- of vetgehalte) en vermijd suikerhoudende dranken. • Vermijd bewerkt vlees; beperk uw consumptie van rood vlees en voedingsmiddelen met een hoog zoutgehalte. 6. Als u alcohol drinkt, beperk dan de hoeveelheid. Geen alcohol drinken is beter om uw risico op kanker te verlagen. 7. Vermijd te veel blootstelling aan de zon, vooral voor kinderen. Bescherm u tegen de zon. Ga niet naar de zonnebank. 8. Bescherm u tegen kankerverwekkende stoffen op het werk door de gezondheids- en veiligheidsvoorschriften te volgen. 9. Ga na of u in uw woning bent blootgesteld aan straling door natuurlijk hoge radonconcentraties. Onderneem actie om hoge radonconcentraties te verlagen. 10. Voor vrouwen: • Borstvoeding geven verlaagt het risico op kanker voor de moeder. Als het mogelijk is, geeft u uw baby borstvoeding. • Hormoonvervangende therapie (HVT) verhoogt het risico op bepaalde vormen van kanker. Beperk het gebruik van HVT. 11. Zorg ervoor dat uw kinderen deelnemen aan vaccinatieprogramma’s voor: • hepatitis B (voor pasgeborenen) • humaan papillomavirus (HPV) (voor meisjes). 12. Neem deel aan georganiseerde screeningprogramma’s voor: • darmkanker (mannen en vrouwen) •borstkanker (vrouwen) • baarmoederhalskanker (vrouwen). De Europese code tegen kanker is een initiatief van de Europese Commissie. Het doel: mensen inlichten over de acties die zij voor zichzelf of hun gezin kunnen ondernemen om hun risico op kanker te verlagen.
Wie zich houdt aan de Europese code tegen kanker, maakt niet alleen minder kans op deze ziekte. De adviezen dragen bij aan een goede gezondheid in het algemeen. Als u bijvoorbeeld gezond eet, verkleint u ook het risico op gewrichtsklachten en hart- en vaataandoeningen.
HMC+U • 4 / 2018
17
18
Kort Nieuws Uw medisch dossier toegankelijk voor huisarts Uw huisarts krijgt vanaf 4 januari de mogelijkheid een deel van uw medisch ziekenhuisdossier in te zien. U moet hiervoor eerst toestemming geven. Inzage in uw medisch dossier geeft uw huisarts een vollediger beeld van uw gezondheidssituatie. Informatie over bloed- of röntgenonderzoek, de reden van uw laatste bezoek aan een medisch specialist, het behandelplan of de voorgeschreven medicatie: voor uw huisarts is die informatie voortaan gemakkelijk toegankelijk via het zorgverlenersportaal van HMC. Het zorgverlenersportaal brengt uw huisarts snel op de hoogte van alle belangrijke informatie over uw gezondheid en zorgt voor goede samenwerking tussen de huisarts en uw medisch specialist. De huisarts kan de zorg daardoor goed afstemmen op de zorg in het ziekenhuis. Het voorkomt ook dat onderzoeken dubbel worden uitgevoerd. In de komende tijd zullen wij u bij inschrijving in het ziekenhuis of aan de balie van de polikliniek vragen of u het goed vindt dat uw huisarts inzage in uw dossier krijgt.
Deelnemers, bedankt!
Dansers en muzikanten naar HMC Bronovo Dansers en musici opgelet! Heeft u een blessure die wordt veroorzaakt door of uw beroep of hobby? Of die u hierbij hindert? Dan gaat u voor goede zorg naar HMC Bronovo. Daar is sinds kort ons Medisch Centrum voor Dansers en Musici (MCDM) gevestigd. Voorheen was het te vinden binnen HMC Westeinde. Met onder andere een dansvloer, barre en piano wordt de dans- en muziekpraktijk nagebootst. Dit helpt de artsen van het MCDM de diagnose te stellen. Zij maken ook een behandelplan voor de patiënt. De artsen werken bij dit alles nauw samen met ergotherapeuten, orthopeden en fysiotherapeuten. Ons ziekenhuis is trots op de prachtige nieuwe ruimte. Die is licht en biedt uitzicht op de groene beweegtuin van HMC. De artsen zijn ook nieuw: sportarts Liesbeth Lim en revalidatieartsen Riekje Kattenbusch en Anandi van Loon hebben na 25 jaar het stokje overgenomen van oprichter Boni Rietveld.
Foto: Anton Nijboer, ADO Den Haag in de Maatschappij
Een prachtige prestatie! De 950 deelnemers aan de Stadium FunRun ADO Den Haag hebben in oktober samen uiteindelijk meer dan 2650 euro bij elkaar gelopen. Het geld komt onder andere ten goede aan Bewegen Tegen Kanker. Zo worden beweegprogramma’s mogelijk gemaakt voor mensen die een kankerbehandeling ondergaan of achter de rug hebben. Zij verbeteren hun spierkracht, conditie en kwaliteit van leven. Meer zien? Ga naar YouTube en zoek op ‘Dit was de Stadium FunRun Den Haag 2018!’.
HMC+U • 4 / 2018
Oncologisch chirurg Onno Guicherit en Anicka van Emden, ambassadeur Bewegen Tegen Kanker. Van Emden is radiodiagnostisch laborant in ons ziekenhuis en won Olympisch judobrons in 2016.
Controle medicijnen
19
Dit kunt u zelf doen… Een verblijf in een ziekenhuis is niet altijd zonder risico. Er bestaat een kleine kans op bijwerkingen, complicaties en andere ongewenste gebeurtenissen. HMC is zich hiervan bewust. Wij doen er alles aan om problemen te voorkomen en u de best mogelijke en veilige zorg te bieden. We vragen ook regelmatig of onafhankelijke partijen van buiten willen controleren of wij veilig werken. Ook ú kunt bijdragen aan een veilige opname of behandeling. Hoe? Bijvoorbeeld door net als wij te letten op veilig gebruik van medicijnen. Ziekenhuisapotheker Edmé Meuwese vertelt hierover.
Waarom is veilig gebruik van medicijnen belangrijk? “Een geneesmiddel moet een patiënt zo goed mogelijk helpen. Soms gebeurt dat niet. Neem patiënten die verschillende medicijnen hebben. Die moeten goed bij elkaar passen. Anders zorgt misschien het ene medicijn ervoor dat het andere niet werkt. Of vergroot het de kans dat het andere medicijn bijwerkingen geeft. De patiënt wordt dan niet beter. Of hij gaat zich zelfs slechter voelen.”
Waar let HMC op? “Dat we vóór het bezoek aan het ziekenhuis de digitale lijst hebben ontvangen met daarop alle medicatie die de patiënt nu zou moeten gebruiken. Afhankelijk van de situatie vragen we hiernaar bij het Landelijk Schakelpunt (zie: www.volgjezorg.nl), de patiënt of zijn huisapotheek. De lijst nemen we door bij iedereen die wordt opgenomen in
ons ziekenhuis en ook bij de meeste mensen die een polikliniek bezoeken. De patiënt bespreekt de lijst met een medewerker van de ziekenhuisapotheek of met een arts. Soms blijkt bijvoorbeeld dat iemand nog oude geneesmiddelen gebruikt in plaats van de nieuwe medicatie. Of dat hij bij de drogist een middel heeft gekocht dat de werking van een medicijn verstoort. We vragen ook aan de patiënt of hij een allergie heeft. Sommige mensen krijgen een allergische reactie van bepaalde stoffen.”
Waar kan ik als patiënt zelf op letten? “Neem altijd uw actuele medicatielijst mee naar het ziekenhuis. Heeft u die lijst niet? Haal de informatie dan op bij uw huisapotheek. Vertel het voor de zekerheid ook aan uw arts als er iets is veranderd. Stel, u gaat na een half jaar opnieuw naar uw internist. Misschien heeft uw huisarts tussen de twee bezoeken door iets gewijzigd in uw medicatie. Zeg dat ook tegen de internist. Voor veilig medicatiegebruik is het belangrijk dat al uw zorgverleners op elk moment van elkaar weten welke middelen u heeft. Bijvoorbeeld de huisarts, apotheker en twee medisch specialisten in het ziekenhuis. U kunt dit regelen via www.volgjezorg.nl. Zo zorgt u ervoor dat iedere zorgverlener uw medische gegevens mag delen met de anderen.”
Veilige zorg Tips! • De vloeistof in het infuus heeft een andere kleur dan vorige keer. Klopt dat wel? Bij twijfels of vragen over medicatie vertelt u het aan uw zorgverlener. • Sinds ik dat nieuwe medicijn gebruik, voel ik me duizelig. Denkt u dat een geneesmiddel bijwerkingen geeft? Zeg het onmiddellijk tegen uw zorgverlener.
HMC+U • 4 / 2018
HMC+U • 2 / 2018
Bijzondere functie: verpleegkundig specialist neuro-oncologie
‘Patiënt kan spontaan bij me binnenlopen’
Hanneke Zwinkels was een van de eerste verpleegkundig specialisten in HMC, toen ze in 2006 afstudeerde. Inmiddels lopen er heel wat rond in ons ziekenhuis. Op verschillende poliklinieken is de verpleegkundig specialist laagdrempelig aanspreekpunt voor de patiënt, zoals Zwinkels bij neuro-oncologie. “Mensen kunnen tijdens hun bezoek aan het ziekenhuis altijd bij mij binnenlopen”, zegt ze. Bovendien heeft Zwinkels een belangrijke rol bij de behandeling van de patiënt. Dat laatste geldt voor steeds meer verpleegkundig specialisten, onder meer bij chirurgie, cardiologie, oncologie en op de Spoedeisende Hulp (SEH). Een verpleegkundig specialist is opgeleid om met een medisch en verpleegkundig oog te kijken, begeleidt intensief patiënten én is gesprekspartner van de medisch specialist.
Vragen en onzekerheden Bij neuro-oncologie is het volgens Zwinkels vooral belangrijk om als verpleegkundig specialist toegankelijk te zijn voor de patiënt. “Ik begeleid mensen met een hersentumor tijdens hun behandeling. Het gaat om tumoren die zijn ontstaan in de hersenen. Patiënten leven daarna vaak nog langere tijd, waarin ze meerdere behandelingen ondergaan. En met veel vragen en onzekerheden zitten.” Voor deze patiënten heeft de begeleiding door verpleegkundig specialist Zwinkels meerwaarde. “Patiënten bezoeken vaak de polikliniek. Artsen hebben minder
tijd dan de verpleegkundig specialist. Mensen kunnen spontaan bij mij binnenlopen, maar ook bellen of mailen. Ik bied een luisterend oor en begeleid patiënten op allerlei gebieden. Is er fysiotherapie nodig? Huishoudelijke hulp? Een revalidatiearts? Is de patiënt gebaat bij psychologische hulp? Ik kijk waarmee ik kan helpen, maar neem de regie niet over. De partner, vaak ook mantelzorger, is in dit proces heel belangrijk. Patiënten veranderen vaak van gedrag en karakter, dat is ingrijpend. Ook kinderen kan ik betrekken in het begeleidingsproces.”
Behandeling Zwinkels heeft dus ook een belangrijke medische taak. “Samen met een collega in opleiding ben ik verantwoordelijk voor het voorschrijven van de chemotherapie. Daarbij hoort monitoren, begeleiden, soms uitstellen, controleren en bijstellen van de behandeling. Zo nodig breng ik verschillende specialisten bij elkaar, zoals de radiotherapeut, neuroloog en oncoloog, om antwoord op een vraag van een patiënt te vinden. Samen met mijn collega zorg ik bovendien voor alle informatie en voorlichting voor patiënten. We organiseren ook voorlichtingsavonden voor partners.”
Veranderd gedrag Hanneke Zwinkels begeleidt een aantal internationale studies in HMC en verricht zelf ook onderzoek. “Zoals naar veranderd gedrag en persoonlijkheid bij patiënten. Heel belangrijk, want daarmee kunnen we de patiëntenzorg verder verbeteren.”
HMC+U • 4 / 2018
21
• (advertentie)
HMC+U • 4 / 2018
Tijdelijke zenuwblokkade voorkomt pijn
Beter de operatie in met een gebroken heup Ouderen met een gebroken heup hebben veel pijn. Daarom krijgen ze vaak morfine toegediend. Voor het welzijn van de patiënt en de voorbereiding op de operatie is dat niet ideaal. Het Heupfracturencentrum in HMC Bronovo gebruikt sinds de zomer andere, meer gerichte pijnbestrijding.
van de gebroken heup doorgeeft aan de hersenen. Daardoor voelt de patiënt de pijn niet meer. En dat zonder de nadelige gevolgen die het gebruik van morfine met zich meebrengt. Een echo helpt de juiste plek te vinden voor het toedienen van de pijnstilling.
‘Patiënt makkelijker aanspreekbaar dan bij morfine’ Screening
“Het nadeel van morfine is dat mensen er suf van worden en minder gaan eten en drinken”, vertelt anesthesioloog Mark Koning. Een anesthesioloog is een arts die zich heeft gespecialiseerd in verdoving, pijnbestrijding en zorg rondom de operatie. “Zeker ouderen raken soms ook in de war van de morfine. Ze gaan hierdoor minder goed de operatie in en komen er daardoor ook minder goed uit.”
Echo Op initiatief van Koning en collega Koene van der Sloot krijgen ouderen met een gebroken heup sinds juni in plaats van morfine een zenuwblokkade. Dit gebeurt zo snel mogelijk nadat ze via de Spoedeisende Hulp zijn binnengekomen in HMC Bronovo. Zenuwen geven signalen van de hersenen door aan spieren en organen en omgekeerd. Bij de zenuwblokkade verdooft de anesthesioloog de zenuw in de lies die het pijnsignaal
De anesthesiologen gebruiken de nieuwe werkwijze om patiënten beter voor te bereiden op de operatie. “In het verleden zagen we de patiënt vaak pas net voor de operatie”, zegt Koene van der Sloot. “Door de zenuwblokkade komen ze nu eerder bij ons op het operatie-complex. We voeren dan meteen de preoperatieve screening uit. We kijken tijdens dit onderzoek naar de gezondheidssituatie en het medicijngebruik van de patiënt. Ook bespreken we de verdoving rond de operatie met hem of haar. De bevindingen leggen we vast in een anesthesieplan. Met een zenuwblokkade zijn patiënten beter aanspreekbaar dan wanneer ze morfine hebben gekregen. We kunnen daardoor makkelijker duidelijk maken wat er gaat gebeuren. En de patiënt kan beter aangeven wat zijn of haar wensen zijn.”
Heupfracturencentrum Binnen het Heupfracturencentrum in HMC Bronovo werken artsen en verpleegkundigen met verschillende specialisaties samen om patiënten de best mogelijke zorg te bieden. De zorgverleners zijn zeer ervaren: ze voeren samen meer dan 500 heupoperaties per jaar uit. De meeste patiënten worden geopereerd binnen 24 uur na binnenkomst in het ziekenhuis.
HMC+U • 4 / 2018
23
24
Geestelijke verzorging en maatschappelijk werk
Ondersteuning bij onzekerheid Onze geestelijk verzorgers en maatschappelijk werkers bieden patiënten én naasten ondersteuning en een luisterend oor. Geestelijk verzorger Guido Schürmann vertelt over een eenzame patiënt en een vrolijke patiënt.
Twinkeling terug
Humor
“Sommige patiënten zijn in ons ziekenhuis voor het eerst sinds lang weer eens onder de mensen. Zij vertellen een eenzaam bestaan te leiden. Wat wij dan in elk geval kunnen doen, is extra aandacht geven.
“Godsdienst en gezondheidszorg zijn serieuze onderwerpen. Maar een patiënt en zijn geestelijk verzorger kunnen ook weleens flink lachen.
Neem de man die na zijn pensioen was teruggekeerd naar zijn geboortestad Den Haag. Hij ging bij een vriend wonen. Nadat die overleed, had de man met niemand contact meer. Op een gegeven moment werd hij kortademig. Hij belde 112 en werd opgenomen in HMC. Daar is hij behandeld vanwege vochtophoping in de longen. Hij had ook baat bij zijn gesprekken met andere patiënten en de zorgverleners. De tijd en aandacht van een geestelijk verzorger deden hem zichtbaar goed. Langzaam zag ik een twinkeling terugkomen in zijn ogen.
Een man werd in HMC behandeld wegens vernauwde bloedvaten. Hij kreeg een stent en voelde zich de volgende dag al een stuk beter. Na een heel spannende dag kon hij al snel weer relativeren. Ik werd bij hem geroepen, omdat hij als rooms-katholiek de communie wilde ontvangen. Ik reikte hem de hostie aan, een rooms-katholiek gebruik om één met Christus te worden. Zijn reactie was nogal laconiek: ‘De hostie is een beetje plakkerig, ik ben meer knapperige hosties gewend.’ Plotseling zaten we hard te lachen. Zijn zoon, die er ook bij was, antwoordde: ‘Nou pa, dan drink je er toch gewoon een slokje water bij?’ Waarop de patiënt grinnikend zei: ‘Of een slokje wijn, want dat kan ook bij de communie horen’. Serieuze gesprekken bij heel spannende momenten in het leven kunnen zo gepaard gaan met een uitbundige lach.”
Maar hoe moet het wanneer deze patiënten weer naar huis gaan? Als de patiënt het wil, proberen wij te bekijken of bijvoorbeeld een vrijwilliger of organisatie in de wijk aandacht aan hem kan blijven geven. In de toekomst zijn er meer mogelijkheden. Het kabinet stelt in de komende jaren 25 miljoen beschikbaar voor geestelijk verzorging en onder meer eenzaamheidsbestrijding. Het zal de nazorg beter vorm gaan geven.”
Voor iedereen Heeft u behoefte aan een geestelijk verzorger of maatschappelijk werker? Voelt u zich bijvoorbeeld eenzaam, wilt u praten na een slecht-nieuwsgesprek, heeft u steun nodig bij rouwverwerking of zijn er vragen over zin en zingeving? De afdelingen Geestelijke Verzorging (oog en oor voor bestaansvragen) en Medisch Maatschappelijk Werk (hulp in leefsituatie en welzijn) zijn beschikbaar voor alle patiënten en hun naasten, ongeacht de levensovertuiging. U kunt bij uw opnamegesprek of via de verpleging zeggen dat u prijs stelt op contact met een geestelijk verzorger of maatschappelijk werker. Of u ontmoet ze spontaan op uw afdeling.
HMC+U • 4 / 2018
18 februari • HMC Antoniushove
Wat waar&wanneer
Workshop Look Good Feel Better. Van 09.30 tot 12.00 uur. Voor vrouwen die worden behandeld tegen kanker in HMC. Een team van beautyprofessionals adviseert en helpt u bij uw uiterlijke verzorging. Inschrijven is kosteloos en alleen mogelijk voor HMC-patiënten: LGFB@haaglandenmc.nl.
10
Activiteitenkalender 12 december • HMC Antoniushove Inloopochtend borstkankerpatiënten. Voor patiënten die zijn of worden behandeld wegens borstkanker. Welkom zijn ook patiënten die niet in HMC zijn behandeld. Het doel is het uitwisselen van ervaringen met lotgenoten. Van 09.30 tot 11.30 uur. U hoeft zich niet aan te melden.
18 december • HMC Antoniushove Bijeenkomst voor partners van patiënten die niet meer genezen. Zorgt u voor uw zieke partner en wordt hij of zij niet meer beter? Dan kan het fijn en leerzaam zijn daarover te spreken met partners van andere zogeheten palliatieve patiënten. Van 14.00 tot 16.00 uur. Deelnemen? E-mail naar infoplein.oncologie@haaglandenmc.nl.
18 december • HMC Antoniushove Muzikale eindejaarsontmoeting. Een presentatie van het aanbod op het Informatieplein Oncologie. Van 15.00 tot 17.00 uur.
7 januari • HMC Bronovo Informatieavond Bevallen. Van 19.00 tot 21.00 uur. U bent vanaf 18.45 uur welkom in het Auditorium op de vierde etage. Inschrijven is kosteloos en mogelijk via patvoor@haaglandenmc.nl.
15 januari • HMC Antoniushove Bijeenkomst voor partners van patiënten die niet meer genezen. Zie bijeenkomst 18 december.
23 januari • HMC Antoniushove De kracht van schrijven. Tijdens deze workshop leert u te schrijven vanuit uw hart. Doelgroep: (ex-)kankerpatiënten. Van 13.00 tot 15.00 uur op het Informatieplein Oncologie. Deelnemen? E-mail naar infoplein.oncologie@haaglandenmc.nl.
19 februari • HMC Antoniushove Bijeenkomst voor partners van patiënten die niet meer genezen. Zie informatie 18 december.
28 februari • HMC Antoniushove Bijeenkomst prostaatkankerpatiënten en naasten. U kunt ervaringen uitwisselen: wat betekent het voor mij en voor mijn naasten, hoe ervaart een medepatiënt de behandeling, wat staat mij te wachten? U kunt ook tot dusver onbeantwoorde vragen stellen. Georganiseerd door de ProstaatKankerStichting. Van 14.00 tot 16.00 uur. Inschrijven is kosteloos: infoplein.oncologie@haaglandenmc.nl.
4 maart • HMC Bronovo Informatieavond Bevallen. Zie informatie 7 januari.
19 maart • HMC Antoniushove Bijeenkomst voor partners van patiënten die niet meer genezen. Zie 18 december.
21 maart • HMC Antoniushove Donderdagavondcafé borstkankerpatiënten. Van 18.30 tot 20.30 uur op het Informatieplein Oncologie. Thema: voeding. Deelnemen? E-mail naar infoplein.oncologie@haaglandenmc.nl.
De meest actuele informatie over patiëntbijeenkomsten vindt u op: www.haaglandenmc.nl/agenda. Hier leest u ook meer over de thema-avonden.
4 februari • HMC Bronovo Informatieavond Bevallen. Zie informatie 7 januari.
4 februari • HMC Antoniushove Wereldkankerdag. Opening foto-expositie ‘Vereeuwigd’ op het Informatieplein Oncologie. Van 13.00 tot 14.30 uur. Toegang gratis.
14 februari • HMC Westeinde Informatieavond Bevallen. Van 19.30 tot 21.00 uur. De zaal is open vanaf 19.15 uur. De bijeenkomst is in de aula (2e etage). U hoeft zich niet aan te melden.
HMC+U • 4 / 2018
25
26
Denk mee, praat mee, doe mee voor veilige zorg
HMC+U • 4 / 2018
Service & Informatie
27 Alle belangrijke gegevens op een rij.
Resistente bacteriën 5 tot 10% van de bevolking draagt Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) bij zich, vaak zonder het te weten. Omdat dit overdraagbaar is, krijgt iedere patiënt aan het begin van de zijn opname in HMC een aantal vragen voorgelegd. Wie BRMO bij zich draagt, kan het risico lopen dat een behandeling met antibiotica geen resultaat oplevert. Heeft u BRMO? Dan kijken zorgverleners welke antibiotica wél zouden kunnen aanslaan en nemen zij maatregelen om overdracht op andere patiënten te voorkomen. HMC hecht de grootste waarde aan veiligheid van de patiënten. Wij rekenen op uw begrip voor deze voorzorgsmaatregel.
Bezoektijden Meer informatie over de actuele bezoektijden kunt u vinden op: www.haaglandenmc.nl/bezoektijden.
Het Huis Nebo Het Huis Nebo behoort tot dezelfde stichting als HMC. Nebo is een verpleeghuis voor somatische en psychogeriatrische bewoners. Daarnaast kan men kortdurend revalideren na een ingrijpende operatie aan heup, knie of ander gewricht. Er is plaats voor 120 bewoners.
Het Huis Nebo Floris Arntzeniusplein 65, 2597 SP Den Haag Tel. 070 312 37 37, Website: www.hethuisnebo.nl
Buitenpoliklinieken Als u in het Statenkwartier woont, kunt u voor specialistische zorg gebruikmaken van HMC Buitenpolikliniek Statenkwartier. Deze buitenpolikliniek is gevestigd in Gezondheidscentrum Statenkwartier aan de President Kennedylaan. U kunt er terecht op het spreekuur van de volgende HMC-specialismen. • Cardiologie • Kindergeneeskunde • Verloskunde Bewoners uit Voorburg kunnen voor Cardiologie en bloedafname gebruikmaken van de buitenpolikliniek Savallelaan aan de Savallelaan 2 Voorburg. Woont u in Wassenaar en heeft u medische zorg nodig? Bijna alle specialismen van HMC houden spreekuur in HMC Gezondheidscentrum Wassenaar aan de Hofcampweg 65. In HMC Gezondheidscentrum Wassenaar werken medisch specialisten van HMC. Verder heeft het laboratorium van HMC er een dagelijks servicepunt voor bloedprikken. HMC+U • 4 / 2018
28
Locaties
en/of de leidinggevende van de afdeling. Komt u er niet uit? Dan kunt u zich wenden tot de klachtenfunctionaris:
HMC Antoniushove Burg. Banninglaan 1, 2262 BA Leidschendam Telefoon 088 979 79 00
HMC Antoniushove: 088 979 40 44 HMC Bronovo: 088 979 83 00 HMC Westeinde: 088 979 18 18
HMC Bronovo Bronovolaan 5, 2597 AX Den Haag Telefoon: 088 979 79 00
Het is ook mogelijk een klachtenformulier in te vullen. In HMC Antoniushove en HMC Westeinde is dit formulier verkrijgbaar in de centrale hal, in HMC Bronovo bij bureau Patiëntenvoorlichting in de ontvangsthal.
HMC Westeinde Lijnbaan 32, 2512 VA Den Haag Telefoon 088 979 79 00
Patiëntenpas Binnen HMC maken we gebruik van één HMC patiëntenpas. Deze kunt u gebruiken in HMC Antoniushove, HMC Bronovo, HMC Westeinde en HMC Gezondheidscentrum Wassenaar. Bent u nog in het bezit van een MCH-patiëntenpas of een Bronovo-patiëntenpas? Dan kunt u deze bij de receptie/ inschrijfbalie laten omwisselen voor een nieuwe HMC-pas.
Handige apps! Gaat u naar ons ziekenhuis? Of heeft u een bezoek aan HMC achter de rug? Grote kans dat u vragen heeft. Via handige apps kunt u ze aan ons stellen. De apps zijn te downloaden via de Google Play Store of de Apple App Store.
• HMC Chatapp. Voor al uw vragen. Bijvoorbeeld: hoe zat het ook alweer met nuchter blijven voor de operatie? Of: hoe is de parkeergelegenheidbij HMC Bronovo? Alleen persoonlijk medisch advies is vanwege privacywetgeving niet mogelijk via deze weg. • HMC Zorgapp. U krijgt in woord en beeld informatie over onder meer uw ziekte en behandeling. Dit kan bij een totale heupprothese, totale knieprothese, galblaasverwijdering, voorste kruisbandreconstructie, liesbreukoperatie, bij longrevalidatie en borstkanker. • SEH Zorgapp. U bent weer thuis na uw bezoek aan de Spoedeisende Hulp. Maar hoe gaat het nu verder? In deze app vindt u alle informatie die u nodig heeft om dit rustig na te lezen.
Complimenten Wij willen onze zorg blijven verbeteren. Wilt u uw positieve of negatieve ervaringen over uw bezoek of verblijf in ons ziekenhuis delen? Neem dan deel aan ons tevredenheidsonderzoek: www.haaglandenmc.nl/patienttevredenheid. U kunt ook via een landelijke website uw mening over HMC geven: zorgkaartnederland.nl. Op deze website kunt u complimenten over de zorgverlening geven en praktische suggesties doen voor het verder verbeteren van onze dienstverlening. Voor sommige behandelingen gebruiken we ook vragenlijsten over uw ervaringen en de uitkomst van de behandeling. Als dit voor u geldt, dan zal uw behandelaar u uitleg geven en u een vragenlijst toesturen.
Klachten Bent u ontevreden over een behandeling of uw verblijf in een HMC-locatie? Bespreek het met de direct betrokkene
Colofon Dit is het magazine voor patiënten, bezoekers en relaties van HMC.
Fotografie
Redactieadres
Frank van der Burg Esther Hessing Fotografie Linda Huisinga
communicatie@haaglandenmc.nl Ingezonden brieven en artikelen zijn welkom, maar de redactie behoudt zich het recht voor om deze in overleg in te korten of niet te plaatsen.
Coverfoto Redactie Onder verantwoordelijkheid van afdeling Communicatie & Communicatie • Wendy Eelsing • Nita Pleune • Karin Hiralal • Noël Houben • Hanneke van Leeuwen • Masja de Ree • Gerben Stolk (eindredactie)
HMC+U • 4 / 2018
Frank van der Burg
Uitgever BC Uitgevers B.V., Sneek telefoon 0515 429 429
Bladmanager/ advertentieverkoop Digna Schoonen, 06 44 20 99 10
Druk Scholma Druk B.V., Bedum
Aan de inhoud van dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.
Overige info HMC heeft drie locaties: • HMC Antoniushove in Leidschendam • HMC Bronovo in Den Haag • HMC Westeinde in Den Haag
Adresgegevens vindt u op deze pagina.
Cliëntenraad De cliëntenraad behartigt de belangen van patiënten. De cliëntenraad is bereikbaar via e-mail: clientenraadhmc @haaglandenmc.nl Postadres: p/a HMC Antoniushove kamer C02-044 Postbus 432 2501 CK Den Haag
(advertentie) •
advertenties