¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï 2009
vÀéjvÀ ¥ÀgÁªÀıÀð£À
ªÀiÁ»w PÉʦr Bedre’s Mini Book - 2009
Quick Reference Manual J¥sï.r.J./J¸ï.r.J. PÉ.J.J¸ï. / PÉ.E.J¸ï. ¸ÀàzÁs ðvÀäPÀ ¥ÀjÃPÉëUÀ½UÉ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ
¨ÉÃzÉæ ªÀÄAdÄ£ÁxÀ ¨ÉÃzÉæ ¥Àw æ µÁ×£À C£Ë¥ÀZÁjPÀ ²PÀët, ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£É ªÀÄvÀÄÛ vÀgÀ¨ÉÃw ¸ÀA¸ÉÜ, avÀæzÀÄUÀð
¨ÉÃzÉæ ¥À©P è ÃÉ µÀ£ïì avÀz æ ÄÀ UÀð
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï - 2009 @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @
¨sÁgÀvz À À K¼ÀÄ CzÀÄãvU À ¼ À ÄÀ «±ÀézÀ K¼ÀÄ CzÀÄãvU À ¼ À ÄÀ ¸ÀàzÁs ðvÀäPÀ ¥ÀjÃPÉëU½ À UÉ vÀAiÀiÁj ¨sÁgÀvÀ UÀtgÁdå £ÀªÀÄä ¨sÁgÀvÀ - ºÉªÉÄäAiÀÄ ¨sÁgÀvÀ ¨sÁgÀvÀzÀ gÁµÀÖçzÀséd - gÁµÀÖçVÃvÉ zÉñÀzÀ zÉÆqÀØ ºÁUÀÆ aPÀÌ gÁdåUÀ¼ÀÄ gÁdåUÀ¼ÀÄ - ªÀÄÄRåªÀÄAwæ - gÁdå¥Á®gÀÄ ¨sÁgÀvz À À G£ÀßvÀ ºÀÄzÉÝU¼ À £ À ÄÀ ß C®APÀj¹zÀªg À ÄÀ ¨sÁgÀvz À ° À £ è À «±Àé¥g À A À ¥ÀgA É iÀÄ vÁtUÀ¼ÄÀ ¨sÁgÀvÀ gÀvÀß ¥À± æ À¹Û ¥ÀÄgÀ¸ÀÌøvÀgÀÄ PÀ£ÁðlPÀ gÀvÀß ¥À± æ À¹Û ¥ÀÄgÀ¸ÀÌøvÀgÀÄ gÁªÉÆÃ£ï ªÀiÁåUÃìÉ ¸É ¥À± æ ¹ À Û zÁzÁ ¸ÁºÉÃ¨ï ¥sÁ¯ÉÌ ¥À± æ ¹ À Û £ÉÆ¨É¯ï ¥À± æ À¹Û ¥ÀÄgÀ¸ÀÌøvÀ ¨sÁgÀwÃAiÀÄgÀÄ ªÀÄ»¼Á ªÀÄÄRåªÄÀ AwæU¼ À ÄÀ ªÀÄ»¼Á UÀª£ À ð À gïUÀ¼ÄÀ ¨sÁgÀvz À À £ÉgA É iÀÄ zÉñÀU¼ À À ªÉ¨ï¸ÉÊmïUÀ¼ÄÀ ¥ÀA¥À ¥À± æ À¹Û ¥ÀÄgÀ¸ÀÌøvÀ ¸Á»wUÀ¼ÀÄ ¨sÁgÀvz À À gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£U À ¼ À ÄÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ ¥Àª æ ÄÀ ÄR ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄUÀ¼ÄÀ «±ÀézÀ ¥Àª æ ÄÀ ÄR zÉñÀU¼ À ÄÀ - gÁdzsÁ¤UÀ¼ÄÀ £Átå/ºÀt - CAvÀeÁð® PÉÆÃqï ¸ÀévA À vÀª æ ÁUÀ¢gÀĪÀ ¥Àª æ ÄÀ ÄR ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼ÄÀ «±ÀézÀ ¥Àª æ ÄÀ ÄR RAqÀU¼ À ÄÀ CAvÀeÁð®zÀ°è GzÉÆåÃUÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAzÀ±ð À £À ²PÀëtPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¸ÀAPÉëÃ¥ÁPÀëgU À ¼ À ÄÀ
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
04 04 05 10 14 21 22 24 26 32 33 34 35 37 38 39 40 40 41 42 45 46 55 57 59 62 03
¨sÁgÀvz À À K¼ÀÄ CzÀÄãvU À ¼ À ÄÀ
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
EwÛÃZÉUÉ mÉÊA¸ï D¥sï EArAiÀiÁ UÀÆ¥ æ ï ¥ÀwPæ U É ¼ À ÄÀ £Àq¹ É zÀ d£ÀªÄÀ vÀUt À £ÉAiÀÄ°è ¨sÁgÀvz À À F K¼ÀÄ CzÀÄãvU À ¼ À £ À ÄÀ ß DAiÉÄÌ ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ. ±Àª æ t À ¨É¼U À Æ É ¼ÀzÀ ¨ÁºÀħ°AiÀÄ KPÀ²¯Á «UÀº æ À CªÀÄÈvÀ¸g À z À À ¸Àétð zÉêÁ®AiÀÄ DUÁæzÀ vÁeïªÀĺÀ¯ï ºÀA¥ÉAiÀÄ ¸ÁägÀPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀ±ÉõÀUÀ¼ÀÄ PÉÆ£ÁQð£À ¸ÀÆAiÀÄðzÉêÁ®AiÀÄ £À¼A À zÀ «±Àé«zÁå®AiÀÄzÀ ¸ÁägPÀ À ¸ÀܼÀ RdÄgÁºÉÆà zÉêÁ®AiÀÄ ºÁUÀÆ «ÄxÀÄ£À²®àU¼ À ÄÀ
«±ÀézÀ K¼ÀÄ CzÀÄãvU À ¼ À ÄÀ 2007gÀ°è £ÀÆå N¥À£ï ªÀ¯ïØð PÁ¥ÉÆðgÉõÀ£ï £Àq¹ É zÀ d£ÀªÄÀ vÀUt À £ÉAiÀÄ°è DAiÉÄÌAiÀiÁzÀ «±ÀézÀ CzÀÄãvU À ¼ À ÄÀ »ÃVªÉ : 1. DUÁæzÀ vÁeïªÀĺÀ¯ï 2. aãÁzÀ ªÀĺÁUÉÆÃqÉ 3. gÉÆëģÀ PÉƯÉÆùAiÀÄA 4. eÉÆÃqÁð£ï£À ¥ÉmÁæzÀ ¸ÁägPÀ U À ¼ À ÄÀ 5. jAiÉÆÃrdû£ÊÉ gÉÆÃzÀ PÉöæ ʸïÖ zÀ jrêÀÄgï ¥Àw æ ªÉÄ 6. ¥ÉgÄÀ «£À ªÀiÁZÀĦZÀÄ«£À°g è ÄÀ ªÀ EAPÁ CªÀ±ÃÉ µÀU¼ À ÄÀ 7. ªÉÄQìPÆ É zÀ aZÉ£ïEmÁÓzÀ ªÀiÁAiÀiÁ £ÁUÀjPÀvA É iÀÄ £ÀUg À À EªÀÅUÀ¼Æ É A¢UÉ ¥À£ÁªÀÄ PÁ®ÄªÉ, Væù£À ¥ÁxÉð£Á£ï, ¥sÁ£ æ ïì PÀgÁªÀ½AiÀÄ ªÀiÁAmï-¸ÉÃAmï ªÉÄÊPÀ¯ï, gÉÆëģÀ ¸ÉÃAmï ¦Ãlgïì ZÀZïð, d¥Á¤£À ºÉÆ£ÀÄê ¢éÃ¥Àz° À £ è ¤ À PÉÆÌà gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£,À UÉ£ æ q É z À À C¯ÁíA§æ CgÀªÄÀ £É, PÁA¨ÉÆÃrAiÀÄzÀ DAPÉÆÃgï ªÀmï, aZÉ£ïEmÁÓzÀ ªÀiÁAiÀiÁ £ÁUÀjPÀvAÉ iÀÄ CªÀ±ÃÉ µÀU¼ À ÄÀ , Ff¦Ö£À PÁgï£ÁPï£À°£ è À §ÈºÀvï CªÉÆ£ï zÉêÁ®AiÀÄUÀ¼ÄÀ ¸Àz à ð É s AiÀÄ°èzÝÀªÅÀ . www.touristplacesinindia.com 04
www.sevenwondersworld.com
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
¸ÀàzÁs ðvÀäPÀ ¥ÀjÃPÉëUÀ½UÉ vÀAiÀiÁj ¥Àw æ ªÀµð À ««zsÀ ¸Àz à Ás ðvÀäPÀ ¥ÀjÃPÉU ë ½ À UÁV C¨såÀ yðUÀ¼ÄÀ Cfð ¸À°è¸ÀĪÀÅzÀÄ, ¥ÀjÃPÉëUÀ¼À£ÀÄß §gÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå. §ºÀÄvÉÃPÀ J®è ¸Àz à Ás ðvÀäPÀ ¥ÀjÃPÉU ë ¼ À À C«¨sÁdå CAUÀ “¸ÁªÀiÁ£Àå eÁÕ£À ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀZ æ ° À vÀ WÀl£ÉU¼ À ÄÀ ”, “¸ÁªÀiÁ£Àå PÀ£ßÀ qÀ”, “¸ÁªÀiÁ£Àå EAVèµï”, “¨Ë¢ÞPÀ ¸ÁªÀÄxÀåð” ºÁUÀÆ “¨sÁgÀvÀ - ¸ÀA«zsÁ£À, ¸ÁévAÀ vÀöæ å ¸ÀAUÁæªÄÀ ” EvÁå¢ «µÀAiÀÄUÀ¼£ À ÄÀ ß PÀÄjvÁzÀ ¥À± æ ßÉ UÀ¼ÄÀ . ¸ÁªÀiÁ£Àå eÁÕ£À ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀZ æ ° À vÀ «zÀåªÀiÁ£À ¥ÀwPæ ÉAiÀÄ ªÁå¦Û vÀÄA¨Á «±Á®ªÁzÀzÄÀ Ý. CzÀg° À è F PɼV À £À «µÀAiÀÄUÀ¼ÄÀ CqÀPª À ÁVgÀÄvÀª Û :É 1. ¥ÀS æ ÁåvÀ PÀÈw(¥ÀĸÀÛPÀ)UÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀÈwPÁgÀgÀÄ 2. «±Àé«SÁåvÀ ªÉÊeÁÕ¤PÀ ºÁUÀÆ EvÀgÉ ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£ÉUÀ¼ÀÄ 3. ªÀÄÆ® «eÁÕ£À - ªÉÊeÁÕ¤PÀ ¸ÀAUÀwUÀ¼ÀÄ 4. £ÉʪÀÄð®å - DgÉÆÃUÀå - ªÀiÁ£ÀªÀ zÉúÀ±Á¸ÀÛç 5. «±ÀézÀ EwºÁ¸À - ¥Àª æ ÀÄÄR WÀl£ÉUÀ¼ÀÄ - ¢£ÁAPÀUÀ¼ÀÄ 6. ¨sÁgÀvz À À EwºÁ¸À - ¥Àª æ ÄÀ ÄR WÀl£ÉU¼ À ÄÀ - QgÀÄ¥ÀjZÀAiÀÄ ¥ÁæaãÀ - ªÀÄzsÀåPÁ°Ã£À - DzsÀĤPÀ EwºÁ¸À ¸ÁévÀAvÀöæ å ¸ÀAUÁæªÀÄ - ¸ÁévÀAvÉÆöæ åÃvÀÛgÀ ¨sÁgÀvÀ 7. ¨sÀÆUÉÆüÀ - ¨sËUÉÆýPÀ ªÀÄƯÁA±ÀUÀ¼À ¥ÀjZÀAiÀÄ 8. QæÃqÉ - gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CAvÁgÁ¶ÖçÃAiÀÄ QæÃqÁ¥ÀlÄUÀ¼ÄÀ QæÃqÁPÀÆlUÀ¼ÀÄ - WÀl£ÁªÀ½UÀ¼ÀÄ - QæÃqÁvÁgÉUÀ¼ÀÄ 9. ¥À± æ À¹Û - ¥ÀÄgÀ¸ÁÌgÀ - §ºÀĪÀiÁ£À - ºÀÄzÉÝUÀ¼ÀÄ EvÁå¢. 10. ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀA¸ÀÌøw - ¥ÀgÀA¥ÀgÉ - £É® - d£À fêÀ£À ºÀ§âUÀ¼ÀÄ - d£À¸ÀASÉå - ¸ÁPÀëgÀvÉ - ²PÀët ¨sËUÉÆýPÀ ¥Àj¸ÀgÀ - ¨sËUÉÆýPÀ «¨sÁUÀUÀ¼ÀÄ £ÉʸÀVðPÀ ¸ÀA¥À£Æ À ä®UÀ¼ÄÀ - DºÁgÀ ¨É¼U É ¼ À ÄÀ - ªÁtÂdå ¨É¼ÉUÀ¼ÀÄ - ¥Àª æ ÀÄÄR PÉÊUÁjPÉUÀ¼ÀÄ - G¢ÝªÉÄUÀ¼ÀÄ ¥ÁæePÉ ïÖU¼ À ÄÀ - ¸ÁªÀðd¤PÀ G¢ÝªÄÉ UÀ¼ÄÀ - ¨sÁgÀwÃAiÀÄ PÀ¯É - PÀ¯ÁPÁgÀgÀÄ - ±Á¹ÛçÃAiÀÄ ¸ÀAVÃvÀ - PÀ¯É £ÀÈvÀå - ¸Á»vÀå - ««zsÀ PÉëÃvÀU æ À¼À°è£À UÀt¤ÃAiÀÄ ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
05
¸ÁzsÀ£ÉUÉ ¤ÃqÀ¯ÁUÀĪÀ ¥À± æ À¹Û ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÄgÀ¸ÁÌgÀUÀ¼ÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ²PÀët ¤Ãw - ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀA«zsÁ£À PÉÃAzÀæ ªÀÄvÀÄÛ gÁdå ¸ÀPÁðgÀU¼ À ÄÀ - ¸ÀaªÀ ¸ÀA¥ÀÄlUÀ¼ÄÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CAvÁgÁ¶ÖçÃAiÀÄ SÁåwUÀ½¹gÀĪÀ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ £ÁAiÀÄPÀgÄÀ - ªÀĺÀ¤ÃAiÀÄgÀÄUÀ¼ÄÀ , EvÁå¢ 11. PÀ£ÁðlPÀzÀ EwºÁ¸À - ¥ÀgÀA¥ÀgÉ - ¸ÀA¸ÀÌøw - EvÁå¢ 12. ¥ÀZ æ ° À vÀ CAvÁgÁ¶ÖçÃAiÀÄ WÀl£ÁªÀ½UÀ¼ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÁgÀvz À À «zÉñÀ ¤Ãw - EvÀgÉ zÉñÀU¼ À Æ É A¢UÉ ¨sÁgÀvz À À ¸ÀA§AzsÀ 13. ¥ÀZ æ ° À vÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ WÀl£ÁªÀ½UÀ¼ÄÀ - £ÉgAÉ iÀÄ zÉñÀU¼ À Æ É A¢UÉ ¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÀA§AzsÀ - EvÁå¢ 14. «±ÀézÁR¯ÉUÀ¼ÀÄ - PËvÀÄPÀUÀ¼ÀÄ - ªÀÄ£ÀgÀAd£É EvÁå¢ 15. C¥ÀgÀÆ¥ÀzÀ ªÀåQÛ - ªÀ¸ÀÄÛ - «zÀåªÀiÁ£ÀUÀ¼ÀÄ EvÁå¢ E£ÀÄß “¸ÁªÀiÁ£Àå PÀ£ßÀ qÀ” ¥ÀwPæ A É iÀÄ ªÁåªÀºÁjPÀ PÀ£ßÀ qÀ ¨sÁUÀz° À è PÀ£ßÀ qÀ ¨sÁµÉ - ªÁåPg À t À - ¥Àz¸ À AÀ ¥ÀvÄÀ Û -¸ÀªiÀ Á£ÁxÀðPÀ ªÀÄvÀÄÛ «gÀÄzÁÞxð À PÀ ¥ÀzU À ¼ À ÄÀ - ªÀZ£ À U À ¼ À À §zÀ¯ÁªÀuÉ - °AUÀ §zÀ¯ÁªÀuÉ - ¥Áæ¸À¥ÀzÀUÀ¼ÀÄ - ºÉÆA¢¹ §gÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ ©lÖ ¸ÀܼÀ vÀÄA§ÄªÀÅzÀÄ - ¥ÀA æ iÉÆÃUÀU¼ À ÄÀ - vÀvìª À ÄÀ - vÀzãÀ ªÀ £ÀÄrUÀlÄÖ - ¥ÀqÉ£ÀÄr - KPÀ¥ÀzÀ - ¥ÀzÀUÀ¼À ªÀÄgÀÄeÉÆÃqÀuÉ ªÀiÁr ªÁPÀå gÀa¸ÀĪÀÅzÀÄ - CAQUÀ¼£ À ÄÀ ß CPÀg ë z À ° À è §gÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ - avÀª æ £ À ÄÀ ß ºÉ¸j À ¸ÀĪÀÅzÀÄ - ²Ã¶ðPÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ - PÉÆnÖgÄÀ ªÀ UÀzåÀ ¨Ás UÀª£ À ÄÀ ß N¢ CzÀPÌÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¥À± æ ßÉ UÀ½UÉ GvÀj Û ¸ÀĪÀÅzÀÄ - bÀAzÀ¸ÀÄì - PÀ« - PÀÈw - PÁ® - ¸Á»vÀå ZÀjvÉæ ¥ÀA¥À¤AzÀ »rzÀÄ DzsÄÀ ¤PÀ PÀ«UÀ¼ª À g À U É É - eÁÕ£¦ À ÃoÀ ¥ÀÄgÀ¸ÌøÀ vÀgÄÀ - ¸Á»vÀå ¥ÀPæ ÁgÀUÀ¼ÀÄ - EvÁå¢ PÀÄjvÀ ¥À± æ ÉßUÀ½gÀÄvÀÛªÉ. “¸ÁªÀiÁ£Àå EAVèµï” «µÀAiÀÄPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ ªÀÄÆgÀÄ «¨sÁUÀU¼ À ° À è ¥À± æ ßÉ UÀ¼£ À ÄÀ ß PÉüÀ¯ÁUÀÄvÀÛz.É CªÀÅUÀ¼A É zÀgÉ : ªÁåPÀgt À (Grammar) : Parts of Speech, Time and Tense, Modals, Prepositions, Articles, Phrasal Verbs, Reported Speech, Agreement, Spelling, Pronunciation, Grammar and Usage, Functional English, etc. ¥Àz¸ À AÀ ¥ÀvÄÀ Û (Vocabulary) : Synonyms, Antonyms, Homographs - Abbreviations - Prefixes and Suffixes, 06
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
One Word Substitution, Idioms and Phrases etc.
ªÁPÀå ¸ÀAAiÉÆÃd£É, ¸ÀAgÀZ£ À É ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÈd£ÁvÀäPÀ §gÀºÀ
(Composition and Creative Writing) Error Detection, Comprehension, Cloze, Shuffling Sentence Parts, Shuffling Sentences in Paragraphs, Testing and Evaluation, Methods and Techniques, ELT Terms, etc.
“¨Ë¢ÞPÀ ¸ÁªÀÄxÀåð”PÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ CPÀg ë U À ¼ À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀASÉåU¼ À £ À ÄÀ ß §¼À¹PÉÆAqÀÄ ºÀvÄÀ Û ºÀ®ªÀÅ jÃwAiÀÄ°è ¸ÀAAiÉÆÃd£É ªÀiÁr ¥À± æ ÉßUÀ¼À£ÀÄß PÉüÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄÄRåªÁV ¸ÀASÁå¸ÀgÀtÂ, CPÀg ë À ¸Àgt À , ¸Àgt À A  iÀÄ°è£À vÀ¥ÄÀ àU¼ À £ À ÄÀ ß ºÀÄqÀÄPÀĪÀÅzÀÄ, ¸Àgt À U Â É ¸ÀA§A¢ü¸ÀzÀ CPÀëgÀ CxÀªÁ ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß vÉUÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ, ªÉ£ï avÀU æ À¼ÀÄ, aºÉßUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀASÉåUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå ºÉÆðPÉ, ªÀVÃðPÀgÀt, ¸ÀgÀt ¥ÀÆtðUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ, PÉÆÃrAUï ªÀÄvÀÄÛ r-PÉÆÃrAUï, vÁ¼É £ÉÆÃqÀĪÀÅzÀÄ, ¢PÀÄÌ, gÀPÛÀ ¸ÀA§Azs,À vÀPð À , EvÁå¢ «µÀAiÀÄUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹ ¥À± æ ßÉ UÀ½gÀÄvÀª Û .É E£ÀÄß½zÀAvÉ PÀ£ÁðlPÀ, ¨sÁgÀvÀ ªÀÄvÀÄÛ «±ÀézÀ ««zsÀ zÉñÀU½ À UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ ºÀ®ªÀÅ «¨sÁUÀU¼ À À ºÀvÁÛgÄÀ jÃwAiÀÄ ¥À± æ ÉßUÀ½gÀÄvÀÛªÉ. »A¢£À ªÀµÀðUÀ¼À°è MAzÀÄ ¥À± æ ÉßUÉ MAzÉà GvÀg Û À EgÀĪÀAvÀºÀ ¥À± æ ßÉ UÀ¼ÄÀ EgÀÄwÛzÝÀ ªÅÀ . FUÀ MAzÀPÌÉ ºÀwg Û À J¤¸ÀĪÀ ºÀ®ªÀÅ GvÀÛgU À ½ À zÀÄÝ CªÀÅUÀ¼° À è AiÀiÁªÀÅzÉÆà MAzÀÄ CvÀåAvÀ ¸ÀÆPÀÛ ªÀÄvÀÄÛ ¤RgÀ GvÀÛgÀ DVgÀÄvÀÛzÉ. PÉ®ªÉǪÉÄä ºÉÆA¢¹ §gÉAiÀÄĪÀ jÃwAiÀÄ ¥À± æ ÉßUÀ¼À°è £Á®ÄÌ CxÀªÁ LzÀÄ ºÉ¸g À ÄÀ UÀ¼ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¥ÀzU À ¼ À ÄÀ EzÀÄÝ CªÀÅUÀ¼° À è AiÀiÁªÀÅzÉÆà MAzÀÄ EeÉÆÓÃqÀÄ DVgÀ§ºÀÄzÀÄ CxÀªÁ J®èªÇÀ EeÉÆÃÓ qÀÄ DVzÀÄÝ AiÀiÁªÀÅzÉÆà MAzÀÄ ¸Àj EgÀ§ºÀÄzÀÄ. EAvÀºÀ ¥À± æ ßÉ UÀ½UÉ GvÀÛj¸ÀĪÁUÀ ¤RgÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ CUÁzsÀ «µÀAiÀÄ eÁÕ£À EgÀ¨ÉÃPÀÄ. CAzÁf£À GvÀÛgÀUÀ½UÉ E°è eÁUÀ«®è. PÉêÀ® MAzÀÄ CAPÀ PÀrªÉÄ §AzÀgÉ DAiÉÄÌ ¥ÀnA Ö iÀÄ°è ¸Á«gÁgÀÄ ¸ÁÜ£À PɼU À É E½AiÀÄĪÀµÄÀ Ö wêÀæ ¥ÉÊ¥ÉÆÃn EgÀĪÀ F ¢£ÀU¼ À ° À è ¥À± æ ßÉ UÀ¼ÄÀ PÀÆqÀ CµÉÖà ¥ÉÊ¥ÉÆÃn ¤ÃqÀĪÀAwgÀÄvÀÛª.É F jÃwAiÀÄ ¥ÀjÃPÉU ë ¼ À À ¹zÀÞvU É ÁV ¥Àv æ åÉ ÃPÀ ¥ÀĸÀPÛ U À ¼ À ÄÀ ¥ÀPæ l À ªÁzÀgÆ À CªÀÅUÀ½AzÀ ºÉa£ Ñ z À ÃÉ £À£Æ À ß ¤jÃQë¸ÄÀ ªÀAw®è. CzÀgÀ ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
07
§zÀ°UÉ ¥Àw æ ¤vÀå PÀ¤µÀÖ MAzÀÄ PÀ£ÀßqÀ ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ EAVèµï ¢£À¥w À Pæ É NzÀĪÀ ºÀªÁå¸À EzÀÄÝ, ¥Àv æ åÉ ÃPÀªÁV n¥Àt à  ¥ÀĸÀPÛ z À ° À è DAiÀiÁAiÀÄ ¢£ÀzÀ ªÀÄÄRå CA±ÀU¼ À £ À ÄÀ ß, ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß §gÉ¢lÄÖ PÉÆAqÀ°è CzÉà MAzÀÄ CvÀÄåvÀÛªÄÀ ªÁzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå eÁÕ£À PÉʦr AiÀiÁUÀĪÀÅzÀgÀ°è ¸ÀA±ÀAiÀĪÉà E®è. ºÁUÉAiÉÄà ¥Àw æ wAUÀ¼ÀÄ ¥ÀPæ l À ªÁUÀĪÀ ‘ªÁ¸À£ïì f.PÉ.’, ‘¢PÀÆìa’, ‘¸ÀàzÁs ð¥À¥ æ AÀ ZÀ’, ‘¸ÀàzÁs ð dUÀvÄÀ ’Û , ªÉÆzÀ¯ÁzÀ ¥ÀwPæ U É ¼ À ÃÉ C®èzÉ EAV趣À ‘¹«¯ï ¸À«ð¸À¸ï PÁæ¤PÀ¯ï’, ‘PÁA¦nµÀ£ï ¸ÀPì¸ À ï jªÀÇå’, ‘PÁA¦nµÀ£ï j¥sµ æÉ g À ï’, ‘PÁA¦nµÀ£ï «dûqïð’, ‘f.PÉ. lÄqÉÃ’ ªÉÆzÀ¯ÁzÀ ªÀiÁ¹PÀU¼ À £ À ÄÀ ß ¤AiÀÄ«ÄvÀªÁV C¨sÁå¸À ªÀiÁqÀĪÀªj À UÉ ¸ÁªÀiÁ£Àå eÁÕ£,À CAQCA±ÀU¼ À ÄÀ , ¥ÀZ æ ° À vÀ WÀl£ÉU¼ À À ªÀiÁ»w CAUÉÊ £É°Pè Á¬ÄAiÀiÁVgÀÄvÀz Û .É EªÀÅUÀ¼À®èzÉà ‘ªÁ¸À£ïì FAiÀÄgï §ÄPï - 2008’, ‘EArAiÀÄ - J gÉ¥g És £ É ïì Då£ÀÄAiÀįï - 2008’, ‘ªÀÄ£ÉÆÃgÀªiÀ Á EAiÀÄgï §ÄPï - 2008’, ‘¥ÉAVé£ï EArAiÀÄ EAiÀÄgï §ÄPï 2008’, ‘¸ÀÄgÁ EAiÀÄgï §ÄPï - 2008’ ªÉÆzÀ¯ÁzÀ ªÁ¶ðPÀ PÉÆñÀU¼ À ÄÀ FUÁUÀ¯ÃÉ ªÀiÁgÀÄPÀmU ÖÉ É ®UÉÎ EnÖª.É ¥Àw æ ªÀµð À ªÀÇ ºÉƸÀ ªÀiÁ»w ªÀĺÁ¥ÀÆgÀª£ À ÄÀ ß ºÉÆvÀÄv Û g À ÄÀ ªÀ F PÉÆñÀU¼ À ÄÀ PÉêÀ® ¸Àz à Ás ðvÀäPÀ ¥ÀjÃPÉU ë ½ À UÉ, ¸ÀAzÀ±£ À U À ½ À UÉ ºÁdgÁUÀĪÀªj À UÉ ªÀiÁvÀª æ À®èzÉà ±Á¯Á PÁ¯ÉÃdÄUÀ¼À°è £ÀqɸÀ¯ÁUÀĪÀ ‘gÀ¸À¥À± æ Éß ¸Àz à ð É s ’UÀ½UÉ, ‘¥ÁæePÉ ïÖ ªÀPïð’UÉ, ‘¸ÁªÀiÁ£Àå eÁÕ£À ªÀiÁ»w «¤ªÀÄAiÀÄ ZÀZÉð’UÀ½UÉ, ‘D±ÀĨsÁµÀt’UÀ½UÉ, ¥À§ æ AzsÀUÀ½UÉ PÀÆqÀ DPÀgÀ UÀA æ xÀU¼ À ÁVAiÀÄÆ, ¥Àw æ ¨ÁjAiÀÄÆ ºÉƸÀ «µÀAiÀĪÉÇAzÀgÀ ªÉÄÃ¯É ºÀ®ªÀÅ ¯ÉÃR£ÀU¼ À £ À ÄÀ ß ºÉÆvÀÛ «±ÉõÁAPÀªÁV PÉ®¸À ªÀiÁqÀÄvÀª Û .É ‘ªÁ¸À£ïì FAiÀÄgï §ÄPï - 2008’ gÀ°è ºÀ®ªÀÅ «µÀAiÀÄUÀ¼À PÉÆÃæ rüÃPÀgt À zÀ eÉÆvÉ ¥ÀZ æ ° À vÀ WÀl£ÁªÀ½UÀ¼À ¸ÀÄ¢ÃWÀð n¥Àt à U  ¼ À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉÃR£ÀU¼ À ÄÀ EªÉ. «±ÉõÀªAÉ zÀgÉ ¨sÁgÀvz À À J¯Áè gÁdåU¼ À À ªÀÄvÀÄÛ PÀ£ÁðlPÀzÀ J¯Áè f¯ÉU è ¼ À À C¢üPÈÀ vÀ ªÉ¨ï¸ÉÊmïUÀ¼£ À ÄÀ ß MAzÉqÉ ¸ÀAUÀ» æ ¹ ¤ÃrgÀĪÀÅzÀÄ. §ºÀıÀB EAV趣À ¨ÉÃgÉ AiÀiÁªÀ ªÀiÁ»w ªÁ¶ðPÀ PÉÆñÀªÇÀ ªÀiÁqÀzÀ PÉ®¸Àª£ À ÄÀ ß PÀ£ßÀ qÀzÀ ªÁ¸À£ïì FAiÀÄgï §ÄPï-2008 ªÀiÁrzÉÝà C®èzÉ EvÀgÉ ¨sÁµÉU¼ À À ªÁ¶ðPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÆ F ¤nÖ£À°è AiÉÆÃa¸ÀĪÀAvÉ ªÀiÁrgÀĪÀ ªÉÆzÀ® ªÁ¶ðPÀ PÉÆñÀ JAzÀgÉ Cw±ÀAiÉÆÃQÛAiÀiÁUÀ¯ÁgÀzÄÀ . 08
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
¤ªÀÄä PÉÊAiÀÄ°ègÀĪÀ F ¥ÀÄmÁt PÉÆñÀ ‘¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï’ ¥ÀÆgÀPÀ ªÀiÁ»w MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ. ²ÃWÀæ ¥ÀgÁªÀıÀð£À PÉʦrAiÀiÁV PÉ®¸À ªÀiÁqÀÄvÀz Û .É J®èQÌAvÀ ªÀÄÄRåªÁV ¥Áæx« À ÄPÀ LzÀ£ÃÉ vÀgU À w À ¬ÄAzÀ ºÀv£ ÛÀ ÃÉ vÀgU À w À AiÀĪÀgV É £À ¥ÀoåÀ ¥ÄÀ ¸ÀPÛ U À ¼ À £ À ÄÀ ß MªÉÄä PÀÆ®APÀµª À ÁV NzÀĪÀÅzÀÄ, PÉÃA¢æÃAiÀÄ «zÁå®AiÀÄUÀ½UÉ ¤UÀ¢UÉƽ¹gÀĪÀ ¹.©.J¸ï.¹. ¥ÀoåÀ Pª æÀ ÄÀ zÀ C£ÀĸÁgÀ ¹zÀÞªÁV, J£ï.¹.E.Dgï.n. ¬ÄAzÀ ¥ÀPæ ÀlªÁVgÀĪÀ 6 jAzÀ 12£Éà vÀgÀUÀwAiÀĪÀgÉV£À ¥ÀoÀå ¥ÀĸÀÛPU À ¼ À £ À ÄÀ ß NzÀĪÀÅzÀjAzÀ «eÁÕ£,À ¸ÀªiÀ Ád «eÁÕ£,À ¨sÁµÉ, UÀtv ,À ¨Ë¢ÞPÀ ¸ÁªÀÄxÀåðzÀ ¥À±æ ßÉ UÀ¼£ À ÄÀ ß ©r¸ÀĪÀÅzÀÄ ¸ÀÄ®¨sª À ÁUÀÄvÀz Û .É ºÁUÉAiÉÄà PÀ£ÀßqÀ «±ÀéPÉÆñÀ (¥ÀĸÀÛPÀ ºÁUÀÆ ¹.r.), J£ï¸ÉÊPÉÆèærAiÀiÁ D¥sï ©æmÁ¤PÀ, J£ïPÁlð, ªÀ¯ïØð§ÄPï ¹.r.UÀ¼£ À ÄÀ ß UÀªÄÀ ¤¸ÀĪÀÅzÀÄ, «±Àª é Áå¦ CAvÀeÁð®zÀ°è ®¨såÀ «gÀĪÀ ºÀ®ªÀÅ eÁ®vÁt (ªÉ¨ï¸ÉÊmï)UÀ¼£ À ÄÀ ß ¨sÃÉ nªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ, ªÀiÁ»w ¸ÀAUÀ» æ ¸ÀĪÀ ºÀªÁå¸À ºÉZÄÀ Ñ CAPÀ UÀ½¹ DAiÉÄÌAiÀiÁUÀ®Ä £Égª À ÁUÀÄvÀz Û .É wÃgÁ ºÉƸÀ§gÁzÀgÆ À , PÀA¥ÀÆålgï qɸïÌmÁ¥ï£À°g è ÄÀ ªÀ Internet Explorer aºÉßAiÀÄ ªÉÄÃ¯É QèPï ªÀiÁr. D ¨Ëæ¸Àgï ¥ÀgÀzÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ªÀÄÆrzÁUÀ CzÀgÀ Search Window £À°è www.google.com JA§ ¸ÀZïð EAf£ï£À ºÉ¸g À £ À ÄÀ ß mÉÊ¥ï ªÀiÁrj. (www.yahoo.com/ www.indiatimes.com / www.msn.com PÀÆqÁ §¼À¸§ À ºÀÄzÀÄ.) DUÀ D ºÀÄqÀÄPÀĪÀ AiÀÄAvÀæ ¤ÃªÀÅ ºÉüÀĪÀ PÉ®¸À ªÀiÁqÀ®Ä ¹zÀÞªÁUÀÄvÀz Û .É CzÀg° À £ è À ¥ÀÄlÖ ºÀÄqÀÄPÀĪÀ QlQAiÀÄ°è ¤ªÀÄUÉ ¨ÉÃPÁzÀ «µÀAiÀĪÀ£ÄÀ ß mÉÊ¥ï ªÀiÁr ºÀÄqÀÄPÀ®Ä ºÉýzÀ PÉ®ªÉà ¸ÉPÉAqÀÄUÀ¼À°è ®PÉëÆÃ¥À®PÀë vÁtUÀ¼À ºÉ¸g À ÄÀ UÀ¼ÄÀ ¥Àgz À A É iÀÄ ªÉÄÃ¯É ªÀÄÆqÀÄvÀÛª.É CªÀÅUÀ¼° À è AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À MAzÀ£ÄÀ ß QèPï ªÀiÁr. CzÉà ¨Ëæ¹AUï! EzÀgÀ ¥ÀjZÀAiÀÄ¢AzÀ dUÀw£ Û À AiÀiÁªÀÅzÉà UÀAæ xÁ®AiÀÄ ¤ªÀÄä PÀA¥ÀÆålgï ¥ÀgÀzÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ªÀÄÆr¹ C¨sÁå¸À ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. C¢üPÀÈvÀ ªÀiÁ»w ¸ÀAPÀ°¹, ¥ÀjÃPÉA ë iÀÄ°è AiÀıÀ¸ÄÀ U ì ½ À ¸À§ºÀÄzÀÄ. UÀÄqï®Pï! (ºÉa£ Ñ À ªÀiÁ»wUÁV £ÀªPÀ £ À ÁðlPÀ ¥ÀPæ Á±À£À ¥ÀPæ n À ¹gÀĪÀ ¨ÉÃzÉæ ªÀÄAdÄ£ÁxÀ CªÀgÀ “CvÀÄå¥ÀAiÀÄÄPÀÛ ªÉ¨ï¸ÉÊmï, ¹.r. ªÀÄvÀÄÛ rfl¯ï ¥ÀĸÀPÛ U À ¼ À ÄÀ ” PÀÈwAiÀÄ£ÀÄß £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ.) ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
09
¨sÁgÀvÀ UÀtgÁdå
¨sÁgÀvÀ UÀtgÁdåªÀ£ÀÄß ¥ÀÄlÖzÁV ¥ÀjZÀ¬Ä¸ÀĪÀ F CzsÁåAiÀÄzÀ°è 28 gÁdåUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ 7 PÉÃAzÁæqÀ½vÀ ¥Àz æ ÉñÀUÀ¼À ¥ÀnÖ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. «¹ÛÃtð, d£À¸ÀASÉå ªÀÄvÀÄÛ d£À¸ÁAzÀv æ É ªÀÄÄAvÁzÀ «µÀAiÀÄUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ ¸ÁÜ£U À ¼ À £ À ÄÀ ß ¤zsð À j¸ÀĪÁUÀ J®è gÁdåU¼ À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ PÉÃAzÁæq½ À vÀ ¥Àz æ ÃÉ ±ÀU¼ À £ À ÄÀ ß MnÖUÃÉ ¸ÉÃj¹ 35 ¸ÁÜ£ÀUÀ¼ÉAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. F ¸ÁÜ£ÀUÀ¼À£ÀÄß ¸É£Àì¸ï D¥sï EArAiÀiÁ E¯ÁSÉ MzÀV¹gÀĪÀ CAQ CA±ÀU¼ À £ À ÄÀ ß Dzsj À ¹ ¤UÀ¢UÉƽ¸À¯ÁUÀÄvÀz Û .É «¹ÛÃtð : 32,87,240 ZÀ.Q.«ÄÃ. («±ÀézÀ 7£Éà zÉÆqÀØ zÉñÀ) PÀq® À Q£ÁgÉ : 7,516.6 Q.«ÄÃ. CPÁëA±À : 80 4’ jAzÀ 370 6’ gÉÃSÁA±À : 680 4’ jAzÀ 970 25’ 10
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
gÁdzsÁ¤ : zɺ° À gÁdåU¼ À ÄÀ : 28 gÁ¶ÖçÃAiÀÄ gÁdzsÁ¤ ¥Àz æ ÃÉ ±À: 1 (zɺ° À ) PÉÃAzÁæq½ À ¥Àz æ ÃÉ ±ÀU¼ À ÄÀ : 6 f¯ÉU è ¼ À ÄÀ : 595 vÁ®ÆèPÄÀ UÀ¼ÄÀ : 5,463 ¹.r. ¨ÁèPïUÀ¼ÄÀ : 3,799 ºÀ½U î ¼ À ÄÀ : 6,38,596 (MlÄÖ) ºÀ½U î ¼ À ÄÀ : 5,93,731 (d£Àª¸ À w À EgÀĪÀ) ºÀ½U î ¼ À ÄÀ : 44,865 (d£Àª¸ À w À E®èz)À ªÀĺÁ£ÀUg À U À ¼ À ÄÀ : 384 £ÀUg À U À ¼ À ÄÀ : 4,378 ¥Àlt Ö UÀ¼ÄÀ : 5,161 d£À¸AÀ SÉå : 102,87,37,436 (2001) ¥ÀÄgÀĵÀgÄÀ : 53,22,23,090 ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀÄ : 49,65,14,346 °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ : 933 ºÉtÄÚ / 1000 UÀAqÀÄ d£À¸ÁAzÀv æ É : 325 / ZÀ.Q.«Äà ¸ÁPÀg ë v À É : 64.84 % ¥ÀÄgÀĵÀgÄÀ : 75.26 % ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀÄ : 53.67 % gÁµÀÖç ¨sÁµÉ : »A¢ CAVÃPÀÈvÀ ¨sÁµÉU¼ À ÄÀ : 22 (C¸Áì«Ä, ¨ÉAUÁ°, UÀÄdgÁw, »A¢, PÀ£ßÀ qÀ, PÁ²äÃj, ªÀÄ®AiÀiÁ¼ÀA, ªÀÄgÁp, MjAiÀiÁ, ¥ÀAeÁ©, ¸ÀA¸ÀÌøvÀ, vÀ«Ä¼ÀÄ, vÉ®ÄUÀÄ, GzÀÄð, ¹A¢ü, PÉÆAPÀtÂ, ªÀÄtÂ¥ÀÄj, £ÉÃ¥Á½, ¨ÉÆÃqÉÆ, qÉÆÃVæ, ªÉÄÊy° ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAvÁ°) C¢üPÈÀ vÀ ¨sÁµÉU¼ À ÄÀ : »A¢ ªÀÄvÀÄÛ EAVèµï (DqÀ½vÀzÀ C£ÀÄPÀÆ®PÁÌV) ¯ÉÆÃPÀ¸¨ À És : 545 ¸ÁÜ£ÀUÀ¼ÀÄ gÁd帨 À És : 245 ¸ÁÜ£U À ¼ À ÄÀ ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
11
gÁdåUÀ¼ÀÄ
«¹ÛÃtð d£À¸AÀ SÉå ¸ÁPÀëgÀvÉ d£À¸ÁAzÀv æ É (¸ÁÜ£)À (¸ÁÜ£)À (¸ÁÜ£)À (¸ÁÜ£)À
CgÀÄuÁZÀ® ¥ÀæzÉñÀ C¸ÉÆÃA(C¸ÁìA) DAzs¥ æÀ z æÀ ÃÉ ±À GvÀÛgÀ ¥ÀæzÉñÀ GvÀg Û ÁRAqï Mj¸Áì PÀ£ÁðlPÀ PÉÃgÀ¼À UÀÄdgÁvï UÉÆêÁ bÀwÃÛ ¸ïWÀgï dªÀÄÄä ªÀÄvÀÄÛ PÁ²äÃgÀ eÁgïRAqï vÀ«Ä¼ÀÄ£ÁqÀÄ wæ¥ÄÀ gÀ £ÁUÁ¯ÁåAqï ¥À²ÑªÀÄ §AUÁ¼À ¥ÀAeÁ¨ï ©ºÁgÀ ªÀÄtÂ¥ÄÀ gÀ ªÀÄzsåÀ ¥z æÀ ÃÉ ±À gÁdåUÀ¼ÀÄ
14
27
33
35
16 04 05 18 09 08 21 07 29 10 06
14 05 01 20 11 09 12 10 26 17 19
25 28 31 14 26 21 01 17 04 23 32
15 19 09 25 22 20 08 21 14 26 31
15 13 11 06 26 22 25 25 13 04 19 15 12 03 23 24 02 07 «¹ÛÃtð d£À¸AÀ SÉå (¸ÁÜ£)À (¸ÁÜ£)À
34 16 12 11 13 18 22 27 19 06 16 10 35 07 15 29 24 23 ¸ÁPÀëgÀvÉ d£À¸ÁAzÀv æ É (¸ÁÜ£)À (¸ÁÜ£)À
ªÀĺÁgÁµÀÖç «ÄÃeÉÆgÀA ªÉÄÃWÁ®AiÀÄ
03 24 22
10 02 27
12
02 30 23
17 34 30 ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
gÁd¸ÁÜ£À ¹QÌA ºÀgÁåt »ªÀiÁZÀ® ¥Àz æ ÃÉ ±À zɺ° À CAqÀªiÀ Á£ï & ¤PÉÆèÁgï ZÀArÃUÀqÀs zÀªÀÄ£ï & ¢AiÀÄÄ zÁzÁæ & £ÀUÀgï ºÀªÉð ¥ÀÄzÀÄZÉj ®PÀ¢ ë éÃ¥À
01 28 20 17 30 27
08 31 16 21 18 32
29 18 20 11 06 07
24 32 12 28 01 33
33 34 32
29 34 33
05 09 30
02 05 13
31 35
28 35
08 03
03 04
¸ÀªÄÀ UÀæ ¨sÁgÀvÀ PÀÄjvÀÄ ªÀiÁ»w ¤ÃqÀĪÀ ªÉ¨ï¸ÉÊmïUÀ¼ÄÀ
www.goidirectory.nic.in www.districts.gov.in www.censusofindia.gov.in www.presidentofindia.nic.in www.parliamentofindia.nic.in www.incredibleindia.org
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
www.india.gov.in www.mha.nic.in www.rural.nic.in www.pmindia.nic.in www.bhartheritage.in www.sarkaritel.com
13
£ÀªÀÄä ¨sÁgÀvÀ - ºÉªÉÄäAiÀÄ ¨sÁgÀvÀ 1,652 ¨sÁµÉU¼ À ÄÀ , E¥Àv à AÛÉ lÄ gÁdåU¼ À ÄÀ , MAzÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ gÁdzsÁ¤ ¥Àz æ ÃÉ ±À, DgÀÄ PÉÃAzÁæq½ À vÀ ¥Àz æ ÃÉ ±ÀU¼ À ÄÀ , 102 PÉÆÃnUÀÆ ºÉZÄÀ Ñ d£À¸A À SÉå ºÉÆA¢gÀĪÀ, «±ÀézÀ J¯Áè zsª À ÄÀ ðUÀ½UÀÆ £É¯É PÀ°¹ à gÀĪÀ, ªÉÊ«zsåÀ ªÄÀ AiÀÄ ¸ÀA¸ÀÌøw, ¥ÀgAÀ ¥Àg,É ¸ÀÄ¢ÃWÀð EwºÁ¸À ºÉÆA¢gÀĪÀ, ««zsv À A É iÀÄ°è KPÀvA É iÀÄ£ÀÄß PÁtĪÀ, ¨sª À åÀ ¨sÁgÀvz À À §UÉÎ ºÉüÀ®Ä ¸Á«gÀ ¸Á«gÀ ¥ÀÄlUÀ¼ÀÆ ¸Á®ªÀÅ! «¹ÛÃtðzÀ°è «±ÀézÀ K¼À£Éà §ÈºÀvï gÁµÀÖçªÁVgÀĪÀ ¨sÁgÀvÀ d£À¸ÀASÉåAiÀÄ°è JgÀqÀ£Éà ¸ÁÜ£ÀzÀ°èzÉ. D¥sÁϤ¸ÁÛ£À, ¥ÁQ¸ÁÛ£À, aãÁ, ¨sÀÆvÁ£ï, £ÉÃ¥Á¼À, ªÀiÁå£ïªÀÄgï ªÀÄvÀÄÛ ¨ÁAUÁè zÉñÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ UÀrUÀ¼À£ÀÄß ºÀAaPÉÆArgÀĪÀ ¨sÁgÀvÀ zÀQt ë zÀ°è »AzÀÆ ªÀĺÁ¸ÁUÀg,À CgÀ©Ãâ ¸ÀªÄÀ ÄzÀæ ªÀÄvÀÄÛ §AUÁ¼À PÉÆ°èU½ À AzÀ DªÀÈvÀªÁVzÉ. ¥ÁPï¸ÉçÖöÊmï ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄ£Áßgï PÉÆ°è ¬ÄAzÀ ¨ÉÃ¥ÀðlÖ ²æîAPÁ ¢éÃ¥ÀgÁµÀÖç ¨sÁgÀvÀ zÀQëtQÌzÉ. ¨sÁgÀvª À ÅÀ »ªÀiÁ®AiÀÄ ¥Àªð À vÀ ±ÉÃæ tÂ, ¹AzsÆ À -UÀAUÁ§æºä¥ À ÄÀ vÀ-æ AiÀĪÀÄÄ£Á £À¢Ã §AiÀÄ®Ä, zÀR£ï ¥À¸ æ ÜÀ¨Æ Às «Ä, PÀgÁªÀ½ ªÀÄvÀÄÛ ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ JA§ LzÀÄ ¨sÁUÀU½ À AzÀ PÀÆrzÀÄÝ £ÀÆgÁgÀÄ Vj²RgÀU½ À AzÀ, PÀtª  U É ½ À AzÀ, VjzsÁªÀÄUÀ½AzÀ, d®¥ÁUÀ½AzÀ PÀAUÉƽ¸ÀÄwÛz.É ªÁAiÀĪÀå ªÀÄƯÉAiÀÄ°è xÁgï ªÀÄgÀĨsÆ À «ÄAiÀÄÆ EzÉ. »ªÀiÁ¢æ (ªÀĺÁ »ªÀiÁ®AiÀÄ), »ªÀiÁZÀ® (ªÀÄzsÀå »ªÀiÁ®AiÀÄ) ªÀÄvÀÄÛ ²ªÁ°Pï (ºÉÆgÀ »ªÀiÁ®AiÀÄ) ±ÉÃæ tÂAiÀÄ°è ¥Àæ¥ÀAZÀzÀ CvÀåAvÀ JvÀÛgÀzÀ ºÀ®ªÀÅ ²RgÀUÀ½ªÉ ªÀÄvÀÄÛ ºÀ®ªÀÅ fêÀ£¢ À UÀ¼À GUÀªÄÀ ¸ÁÜ£ª À ÁVzÉ. zÀRÍ£ï ¥À¸ æ ÜÀ ¨Æ Às «Ä G£ÀßvÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À, «AzsåÀ ¥Àªð À vÀU¼ À ÄÀ , ¥À²ª Ñ ÄÀ WÀlÖU¼ À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀƪÀð WÀlÖU½ À AzÀ PÀÆrzÀÝgÉ ¥À²ª Ñ ÄÀ PÀgÁªÀ½AiÀÄ wÃgÀ UÀÄdgÁvï¤AzÀ UÉÆêÁzÀªÀgÉUÉ PÉÆAPÀt wÃgÀ, UÉÆêÁ¢AzÀ PÀ£ÁåPÀĪÀiÁj AiÀĪÀgÉUÉ ªÀÄ®¨Ágï wÃgÀªÁVAiÀÄÆ, ¥ÀƪÀð PÀgÁªÀ½AiÀÄ wÃgÀ PÉÆÃgÀªÀÄAqÀ® wÃgÀªÁVAiÀÄÆ SÁåvª À ÁVªÉ. CAqÀªiÀ Á£ï ªÀÄvÀÄÛ ¤PÉÆèÁgï ºÁUÀÆ ®PÀ¢ ë éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ DUÉßÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ £ÉÊgÀÄvÀå ¢QÌ£° À è ¸ÀªÄÀ ÄzÀæ ¥Àz æ ÃÉ ±Àz° À è ºÀgr À ªÉ. 14
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
»ªÀiÁ®AiÀÄzÀ fêÀ£À¢UÀ¼ÁzÀ ¹AzsÀÆ-UÀAUÁ§æºäÀ¥ÄÀ vÀ-æ ªÉÄÃWÀ£Á £À¢UÀ¼À G¥À£¢ À UÀ¼ÁzÀ ¸Àme èÉ ï, ©AiÀiÁ¸ï, gÁ«, ZÉ£Á¨ï, jhÄîA, ¨sÁVÃgÀw, C®PÀ£AÀ zÀ, ¥Àzä,À AiÀĪÀÄÄ£Á, gÁªÀÄUÀAUÁ, WÁUÀæ, UÀAqÀPï, PÉÆù, ªÀĺÁ£ÀAzÀ, ¸ÉÆãÉ, ZÀA§¯ï, ¨ÉvÁé, vÁìAUï¥ÉÆ, ¢ºÁAUï, zÉèÁAUï, ¯ÉÆûvï, ¸ÀĨÁA¹j, ¨sÀgÉð, zsÀ£À¹j, ¥ÀÄwªÀÄj, ¥ÀUÁè¢AiÀÄ, ªÀiÁ£À¸À, w¸ÁÛ, ¨ÁgÀPï, ªÀÄPÀÄÌ, vÁæAUï, vÀĬĪÁAiÀiï, fj, ¸ÉÆ£ÁAiÀiï, gÀÄQß, PÀlR¯ï, zsÁ¯ÉñÀéj, ¯ÁAUÀa¤, ªÀÄzsÀĪÀ, dnAUÀ ªÉÆzÀ¯ÁzÀ £À¢UÀ¼ÀÄ MAzÀÄ ¨sÁUÀzÀ ¤Ãj£À D¸ÀgÉAiÀiÁVzÀÝgÉ, UÉÆÃzÁªÀj, PÀȵÁÚ, PÁªÉÃj, ªÀÄAzÁQ¤, £ÀªÀÄðzÁ ªÀÄvÀÄÛ vÀ¥Àw £À¢UÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ ¸Á«gÁgÀÄ aPÀÌ ¥ÀÄlÖ G¥À£À¢UÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ vÉÆgÉU¼ À ÄÀ E£ÉÆßAzÀÄ ¨sÁUÀzÀ ¤Ãj£Á¸ÀgAÉ iÀÄ vÁtUÀ¼ÁVªÉ. EªÀÅUÀ¼° À è §ºÀÄvÉÃPÀ £À¢UÀ¼ÄÀ CgÀ©âà ¸ÀªÄÀ ÄzÀæ ªÀÄvÀÄÛ §AUÁ¼À PÉÆ°èAiÀÄ£ÀÄß ¸ÉÃjzÀgÉ ®Æ¤, ªÀÄZÀÄ,Ñ gÀƥɣï, ¸Àg¸ À w éÀ , §£Á¸ï, WÀUÎÀ gÀ £À¢UÀ¼ÄÀ ªÀÄgÀĨsÆ À «ÄAiÀÄ ªÀÄgÀ½£À°è EAVºÉÆÃUÀÄvÀÛª.É ¨sÁgÀvz À À ºÀªÁªÀiÁ£Àª£ À ÄÀ ß ¨ÉøÀUÉ (ªÀiÁZïð-dÆ£ï), ªÀļÉUÁ® (dÆ£ï-CPÉÆÃÖ §gï) ºÁUÀÆ ZÀ½UÁ® (£ÀªA É §gï¥sɧæªÀj) JAzÀÄ «AUÀr¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. E°è ªÉÄPÀÌ®Ä ªÀÄtÄÚ, ªÀÄgÀĨsÀÆ«Ä ªÀÄtÄÚ, ¥ÀªÀðvÀ ºÁUÀÆ VjªÀÄtÄÚ, PÀ¥ÀÄà ºÁUÀÆ PÉA¥ÀÄ ªÀÄtÄÚU¼ À ÄÀ , dA§Ä ªÀÄtÄÚ, dªÀÅV¤AzÀ PÀÆrzÀ vÀgÁAiÀiï ªÀÄtÄÚ EªÉà ªÉÆzÀ¯ÁzÀ ªÀÄtÄÚUÀ½zÀÄÝ ¸ÀªÀÄÈzÀÞ ¨É¼ÉvÀgÀĪÀ ¥sÀ®ªÀvÁÛzÀ ªÉÄPÀÌ®Ä ªÀÄtÄÚ £À¢ªÀÄÄRd ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ°è PÀAqÀħgÀÄvÀz Û .É E°è DºÁgÀ ¨É¼U É ¼ À ÄÀ , ªÁtÂdå ¨É¼U É ¼ À ÄÀ ¸ÉÃjzÀAvÉ §ºÀÄvÉÃPÀ J®è jÃwAiÀÄ ¨É¼ÉUÀ¼À£ÀÄß ¨É¼ÉAiÀįÁUÀÄwÛzÉ. vÉÃUÀ, ºÉÆ£Éß, ©ÃmÉ, ¸Á®, zÉêÀzÁgÀÄ, ¨ÉÆA§Æ, vÁ¼É, ±ÀAPÀÄ¥sÀ° (¥sÀgï), gÀdvÀ ¨sÀÆdð, dƤ¥Àgï, ¸ÀÆÖç¸ï, UÀÄ®äªÈÀ PÀ,ë ©ÃZï ªÀÄgÀ, ¥Àtð¥Áw ªÉÆzÀ¯ÁzÀ ¸Àº¸ À ÁægÄÀ eÁwAiÀÄ ªÀÄgÀU½ªÉ. PÉÆîÌvÁÛz° À g è ÄÀ ªÀ ¨ÉÆmÁ¤PÀ¯ï ¸Àªð É D¥sï EArAiÀiÁ £ÀqɹzÀ ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄ ¥ÀæPÁgÀ ¨sÁgÀvÀzÀ°è 46,000 §UÉAiÀÄ ¸À¸Àå¥Àæ¨sÉÃzÀÀUÀ¼ÀÄ PÀAqÀħA¢ªÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À°è 1,336 PÀÆÌ ºÉZÀÄÑ ¥Àæ¨sÉÃzÀUÀ¼ÀÄ «£Á±ÀzÀ CAa£À°èªÉ JAzÀÄ ‘gÉqï qÁl §ÄPï’ £À°è zÁR°¹zÉ. ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
15
PÉÆ®ÌvÁÛz° À £ è À dÆC¯ÁfPÀ¯ï ¸Àªð É D¥sï EArAiÀiÁ £Àq¹ É zÀ ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀ E°è 89,000 §UÉAiÀÄ ¥Áæt ¥ÀQë¸Àj¸ÀÈ¥À-ªÀÄÈzÀéAV-QÃl ¥Àæ¨sÉÃzÀUÀ¼ÀÄ PÀAqÀħA¢ªÉ ªÀÄvÀÄÛ EªÀÅUÀ¼° À è 39 eÁwAiÀÄ ¸À¸Û¤ À UÀ¼ÄÀ , 72 §UÉAiÀÄ ¥ÀQëU¼ À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ 17 §UÉAiÀÄ ¸Àj¸ÀÈ¥ÀU¼ À ÄÀ FUÁUÀ¯ÃÉ «£Á±ÀzÀ DAZÀ£ÄÀ ß vÀ®Ä¦ªÉ. ºÀÄ°, agÀvÉ, ¹AºÀ, D£É, RqÀΪÀÄÈUÀ, PÀ¥ÀÄà ºÁUÀÆ PÉA¥ÀÄ PÀgÀr, fAPÉ, UÀd¯ï, DqÀÄ, PÁqÀÄ PÀÄj, ¥ÀAqÁ, ªÀiÁnð£ï, «Ã¸É¯ï, Dlgï, ¥ÀÄ£ÀÄUÀÄ ¨ÉPÀÄÌ, ªÀÄÄAUÀĹ, QgÀħ, vÉÆü, £Àj, UÀļÉî £Àj, PÁqÀÄ£Á¬Ä, PÁqÀÄ ¨ÉPÀÄÌ. °APïì, PÁqÀÄ ºÀA¢, fAPÉ, PÀ¸ÀÆÛj ªÀÄÈUÀ, PÀqÀªÉ, £Á®ÄÌ PÉÆA§ÄUÀ¼À aUÀgÉ, PÀȵÀª Ú ÄÀ ÈUÀ, PÁqɪÄÉ ä, ¤Ã¯ÉÎöÊ, PÁqÀÄ ªÉÄÃPÉ, L¨ÉPïì, ZÀªÄÀ jêÀÄÈUÀ ªÉÆzÀ¯ÁzÀ ¥ÁætU  ¼ À ® À z è ÃÉ ºÀ®ªÀÅ §UÉAiÀÄ ¸Àj¸ÀÈ¥ÀU¼ À ÄÀ , ºÀQÌU¼ À ÄÀ , amÉÖUÀ¼ÀÄ, QÃlUÀ¼ÀÄ, d®ZÀgÀUÀ¼ÀÄ, G¨sÀAiÀĪÁ¹UÀ¼ÀÄ, zÉñÀzÀ ««zsÀ ¨sÁUÀU¼ À ° À è£À PÁqÀÄUÀ¼° À è PÀAqÀħgÀÄvÀÛª.É ¨sÁgÀvÀzÀ°è ªÁ¸ÀÄwÛgÀĪÀ d£À DgÀÄ ªÀÄÄRå d£ÁAUÀ UÀ½AzÀ §AzÀªg À AÉ zÀÄ EwºÁ¸ÀPÁgÀgÄÀ zÁR°¹zÁÝg.É £ÉVm æ Æ É Ã, ¥É Æ æ à mÉ Æ C¸À Ö ç ¯ÁAiÀ i ïØ (C¹Ö ç Pï), ªÀ Ä AUÉ Æ Ã¯ÁAiÀ i ïØ , ªÉÄrlgÉäAiÀÄ£ï (zÁæ«qÀ), ¥À²ª Ñ ÄÀ ¨ÁæPÊÉ ¸É¥Ás °Pï ªÀÄvÀÄÛ £ÁrðPï DAiÀÄð£ï. ¸Àº¸ À ÁægÄÀ ªÀµð À UÀ½AzÀ ¨sÁgÀvz À ° À è ªÁ¹¸ÀÄwÛgÄÀ ªÀ ºÀ®ªÀÅ d£ÁAUÀU¼ À ÄÀ , ºÀ®ªÀÅ ¨sÁµÉU¼ À £ À ÁßqÀĪÀ d£ÀgÀ ªÉÊ«zsåÀ ªÄÀ AiÀÄ fêÀ£À ¥ÀzÀÞwAiÀÄ£ÀÄß zÁR°¹gÀĪÀÀ ªÀĺÁ¥ÀArvÀ gÁºÀÄ® ¸ÁAPÀÈvÁåAiÀÄ£ÀgÀ “ªÉÇïÁÎ UÀAUÁ” PÀÈwAiÀÄ£ÀÄß N¢zÀgÉ ¥À¥ æ AÀ ZÀzÀ EwºÁ¸ÀzÀ ªÉÄÃ¯É ºÉƸÀ ¨É¼ÀPÀÄ ZÉ®è®Ä ¸ÁzsÀåªÁ¢ÃvÀÄ, ¨sÁgÀwÃAiÀÄjUÉ vÀªÀÄä ZÀjvÉæAiÀÄ §UÉÎ ºÉªÉÄä ªÀÄÆrÃvÀÄ. ¨sÁgÀvz À À EwºÁ¸Àª£ À ÄÀ ß ¸ÀÆÜ®ªÁV ¥ÀjZÀ¬Ä¹PÉƼÀ® î Ä CzÀ£ÄÀ ß ¥ÀÄgÁvÀvéÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁæVwºÁ¸À (ºÀ¼ÃÉ ²¯ÁAiÀÄÄUÀ, ºÉƸÀ ²¯ÁAiÀ Ä ÄUÀ ) , ¹Azs À Æ £À ¢ £ÁUÀ j PÀ v É (ºÀ g À ¥ À à ªÀ Ä vÀ Ä Û ªÉƺÉAeÉÆzÁgÉÆÃ), ªÉÃzÀU¼ À À PÁ®zÀ £ÁUÀjÃPÀv,É eÉÊ£À ºÁUÀÆ ¨ËzÀÞ zsª À ÄÀ ðUÀ¼ÄÀ , ªÀĺÁd£À¥z À U À ¼ À ÄÀ , ªÀiËAiÀÄðgÀÄ, ±ÁvÀªÁºÀ£g À ÄÀ , PÀıÁ£ÀgÀÄ, UÀÄ¥ÀÛgÀÄ, ªÀzsÀð£ÀgÀÄ, ¥À®èªÀgÀÄ, ZÁ®ÄPÀågÀÄ, gÁµÀÖçPÀÆlgÀÄ, ¥Á®gÀÄ, ¥ÀæwºÁgÀgÀÄ, ZÉÆüÀgÀÄ, gÀd¥ÀÆvÀgÀÄ, zɺÀ°AiÀÄ ¸ÀįÁÛ£ÀgÀÄ (UÀįÁ«Ä - T°Ó - vÀÄWÀ®Pï 16
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
¯ÉÆâü), ªÀÄgÁoÀgÄÀ , «dAiÀÄ£ÀUg À À ¸ÁªÀiÁædå, µÁ» ¸ÀįÁÛ£g À ÄÀ , ªÉ Æ WÀ ® gÀ Ä , AiÀ Ä ÆgÉ Æ Ã¦£À ß gÀ Ä (©æ n µï - ¥s É æ A Zï ¥ÉÆÃZÀÄðVøï - qÀZï), ¸ÁévÀAvÀæ ¸ÀAUÁæªÀÄ, ¸ÀévÀAvÀæ ¨sÁgÀvÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁévA À vÁæöå£A À vÀgz À À ¨sÁgÀvÀ JA§ «¨sÁUÀU¼ À ° À è «ªÀgª À ÁV CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. F ¥ÀÄlÖ ¥ÀĸÀÛPÀzÀ ªÁå¦ÛAiÀÄ°è J¯Áè CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀgÀªÁV w½¸ÀĪÀÅzÀÄ PÀµÀÖ. ªÀĺÁ£ï zÉñÀ¨PÀs g ÛÀ À §°zÁ£À ªÀÄvÀÄÛ ºÉÆÃgÁl¢AzÀ ¨sÁgÀvÀ 1947gÀ DUÀ¸ïÖ 14gÀAzÀÄ ªÀÄzsÀågÁwæ ¸ÁévÀAvÀöæ å UÀ½¹vÀÄ. qÁ. ¨Á§Ä gÁeÉÃAzÀæ ¥Àæ¸ÁzÀgÀ £ÉÃvÀÈvÀézÀ ¸ÀA«zsÁ£À gÀZÀ£Á ¸À¨sÉAiÀÄÄ «±ÀézÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ, ªÀåªÀ¹ÜvÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÊeÁÕ¤PÀ ¸ÀA«zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß 1949 gÀ £ÀªÉA§gï 26 gÀAzÀÄ ¹zÀÞ¥Àr¹ 1950gÀ d£ÀªÀj 26jAzÀ eÁjUÉƽ¹vÀÄ. ¸ÀévÀAvÀæ ¨sÁgÀvÀzÀ ªÉÆzÀ® PÁ£ÀÆ£ÀÄ ¸ÀaªÀgÁVzÀÝ qÁ. ¨Á¨Á ¸ÁºÉèï CA¨ÉÃqÀÌgï ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ PÀgq À ÄÀ ¸À«ÄwAiÀÄ CzsåÀ PÀëgÁVzÀÝgÄÀ . “¨sÁgÀvÀzÀ ¥ÀæeÉUÀ¼ÁzÀ £ÁªÀÅ ¨sÁgÀvÀªÀ£ÀÄß MAzÀÄ ¸ÁªÀð¨s˪ÀÄ, ¸ÀªÀiÁdªÁ¢ eÁvÀåwÃvÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæeÁ¸ÀvÁÛvÀäPÀ UÀtgÁdåªÀ£ÁßV ªÀåªÀ¸ÉÜUÉƽ¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ ¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÀªÀĸÀÛ £ÁUÀjPÀjUÉ ¸ÁªÀiÁfPÀ, DyðPÀ ªÀÄvÀÄÛ gÁdQÃAiÀÄ, £ÁåAiÀÄ «ZÁgÀ, C©üªåÀ QÛ, «±Áé¸,À zsª À Æ É Ãð¥Á¸À£Á ¸ÁévAÀ vÀöæ å ºÁUÀÆ ¸ÁÜ£ª À iÀ Á£À ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªiÀ Á£À CªÀPÁ±À zÉÆgÉAiÀÄÄAvÉ ªÀiÁqÀ®Ä, ªÀåQÛUËgÀªÀ gÁµÀÖçzÀ KPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ CRAqÀvÉAiÀÄ£ÀÄß gÀQë¹, CªÀgÉ®ègÀ°è ¸ÀºÆ É ÃzÀgv À Á ¨sÁªÀ£AÉ iÀÄ£ÀÄß ªÀÈ¢ÞUÆ É ½¸ÀĪÀÅPÁÌVAiÀÄÆ zÀÈqs¸ À AÀ PÀ®à ªÀiÁrzÀªg À ÁV £ÀªÄÀ ä ¸ÀA«zsÁ£À ¸À¨AÉs iÀÄ°è F 1949£ÉAiÀÄ E¸À« £ÀªAÉ §gï wAUÀ¼ÄÀ E¥ÀàvÁÛg£ À AÉ iÀÄ vÁjÃPÁzÀ EA¢£À ¢ªÀ¸À F ªÀÄÆ®PÀ F ¸ÀA«zsÁ£Àª£ À ÄÀ ß CAVÃPÀj¹ C¢ü¤AiÀÄ«ÄvÀUÆ É ½¹ £ÀªÄÀ UÉ £ÁªÉà C¦ð¹PÉÆArzÉÝêÉ,” JA§ ¥À¸ æ ÁÛªÀ£É¬ÄAzÀ DgÀA¨sÀªÁUÀĪÀ ¨sÁgÀvÀzÀ °TvÀ ¸ÀA«zsÁ£À 1949 £ÀªÉA§gï 26gÀAzÀÄ ¸ÀA«zsÁ£À ¸À¨¬ És ÄAzÀ CAVÃPÀÈvÀªÁV 1950 d£Àªj À 26gÀAzÀÄ DZÀgu À U É É §A¢vÀÄ. 1976gÀ°è ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 42£ÉAiÀÄ wzÀÄÝ¥r À AiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ F ¥À¸ æ ÁÛª£ À U É É ‘¸ÀªiÀ ÁdªÁ¢, eÁvÀåwÃvÀ’ ªÀÄvÀÄÛ ‘CRAqÀv’É JA§ ¥ÀzU À ¼ À £ À ÄÀ ß ¸ÉÃj¸À¯ÁVzÉ. ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
17
¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ ªÉÆzÀ® ¨sÁUÀzÀ°è PÉÃAzÀæ ªÀÄvÀÄÛ PÉÃAzÁæqÀ½vÀ ¥Àz æ ÉñÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ gÁdåUÀ¼À §UÉÎ «ªÀgÀUÀ½zÀÝgÉ JgÀqÀ£Éà ¨sÁUÀ ¥ËgÀvÀé PÀÄjvÀÄ w½¸ÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ ªÀÄÆgÀ£ÃÉ ¨sÁUÀz° À £ è À 12jAzÀ 35gÀªg À V É £À «¢üU¼ À ÄÀ d£ÀvU É É ¸ÀªiÀ Á£ÀvA É iÀÄ ºÀPÄÀ Ì, ¸ÁévA À vÀöæ åzÀ ºÀPÄÀ Ì, ±ÉÆõÀuÉ «gÀÄzÀÞzÀ ºÀPÄÀ Ì, zsÁ«ÄðPÀ ¸ÁévA À vÀöæ åzÀ ºÀPÄÀ Ì, ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ ºÁUÀÆ ±ÉÊPÀëtÂPÀ ºÀPÀÄÌ, D¹ÛAiÀÄ ºÀPÀÄÌ, ¸ÀAªÉÊzsÁ¤PÀ ¥ÀjºÁgÀUÀ¼À ºÀPÀÄÌ JA§ ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ ºÀPÀÄÌUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃrzÉ. ªÀiÁ£ÀªÀ ºÀPÀÄÌUÀ¼ÀÄ, ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄPÀ̼À ºÀPÀÄÌUÀ¼À£ÀÄß PÀÄjvÀÄ «±Àé¸ÀA¸ÉÜ ºÉÆgÀr¹gÀĪÀ ¤zÉÃð±À£À C£ÀĸÀj¹ J®èjUÀÆ ¸ÀªiÀ Á£À ºÀPÌU À ¼ À £ À ÄÀ ß C£ÀĨs« À ¸ÀĪÀ CªÀPÁ±À ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 42£Éà wzÀÄÝ¥r À AiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ªÀÄÆ®¨sÆ À vÀ PÀvð À ªÀåU¼ À £ À ÄÀ ß C¼Àªr À ¸À¯ÁVzÉ. ¸ÀA«zsÁ£À, gÁµÀçÖzd éÀs , gÁµÀçÖVÃvÉ AiÀÄ£ÀÄß UËgÀ«¸ÀĪÀÅzÀÄ, ¸ÀévÀAvÀæ ºÉÆÃgÁlzÀ DzÀ±ÀðUÀ¼À£ÀÄß JwÛ »rAiÀÄĪÀÅzÀÄ, gÁµÀÖçzÀ ¸ÁªÀð¨s˪ÀÄvÀé, KPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ CRAqÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÁ¥ÁqÀĪÀÅzÀÄ, gÁµÀÖçzÀ gÀPÀëuÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉêÉUÉ ¸ÀzÁ ¹zÀÞgÁVgÀĪÀÅzÀÄ, J¯Áè ¥Àe æ U É ¼ À ° À A è iÀÄÆ ¸ÀºÆ É ÃzÀgv À ª éÀ £ À ÄÀ ß ¨É¼¸ É ÄÀ ªÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ UËgÀªPÀ ÌÉ PÀÄAzÀÄAlĪÀiÁqÀĪÀ ¥ÀzÞÀ wAiÀÄ£ÀÄß PÉÊ ©qÀĪÀÅzÀÄ, £ÀªÄÀ ä ªÉÊ«zsåÀ ªÄÀ AiÀÄ ¸ÀA¸ÀÌøwAiÀÄ£ÀÄß gÀQë¸ÀĪÀÅzÀÄ, ¸Áé¨sÁ«PÀ ¥Àj¸ÀgÀ ¸ÀAgÀPÀëuÉ, ¥ÀæeÉUÀ¼À §UÉÎ ¸ÀºÁ£ÀĨsÀÆw vÉÆÃgÀĪÀÅzÀÄ, ªÉÊeÁÕ¤PÀ zÀȶÖ, ªÀiÁ£À«ÃAiÀÄvÉ ºÁUÀÆ ¸ÀÄzsÁgÀuÁ ¨sÁªÀ£,É ¸ÀÆáwð ¨É¼¸ É ÄÀ ªÀÅzÀÄ, ¸ÁªÀðd¤PÀ D¹ÛAiÀÄ£ÀÄß gÀQ¸ ë ÄÀ ªÀÅzÀÄ, »A¸ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀåf¸ÀĪÀÅzÀÄ, J¯Áè ªÉÊAiÀÄQÛPÀ ºÁUÀÆ ¸ÁAXPÀ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÀÄ ±ÉæõÀÖªÀÄlÖzÀ°ègÀĪÀAvÉ £ÉÆÃrPÉƼÀĪ î ÅÀ zÀÄ EªÉà ªÉÆzÀ¯ÁzÀ ªÀÄÆ®¨sÆ À vÀ PÀvð À ªÀåU¼ À £ À ÄÀ ß ¥Á°¸ÀĪÀÅzÀÄ £ÀªÄÉ ä®g è À dªÁ¨ÁÝjAiÀiÁVzÉ. ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ £Á®Ì£ÃÉ ¨sÁUÀz° À è gÁdå ¤zÉÃð±ÀPÀ vÀvU éÀ ½ À ªÉ. LzÀ£ÃÉ ¨sÁUÀ PÁAiÀiÁðAUÀ, gÁµÀÖç¥w À , G¥ÀgÁµÀÖç¥w À , ¸ÀA¸ÀvÄÀ Û, gÁdå¸À¨sÉ, ¯ÉÆÃPÀ¸À¨sÉ EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀUÀ¼À£ÀÆß, DgÀ£Éà ¨sÁUÀ gÁdåU¼ À ÄÀ , «zsÁ£À ¥ÀjµÀvÄÀ Û (ªÉÄîä£)É , «zsÁ£À ¸À¨És (Pɼª À ÄÀ £É) PÀÄjvÀ «ªÀgU À ¼ À £ À ÄÀ ß ¤ÃqÀÄvÀz Û .É MA§vÀ£ Û ÃÉ ¨sÁUÀªÅÀ ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeï ¸ÀA¸ÉÜ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀܽÃAiÀÄ ¸ÀPÁðgÀ PÀÄjvÀÄ ªÀiÁ»w ºÉÆA¢zÉ. 18
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
¥Àæ¸ÁÛªÀ£É, 395 «¢üUÀ¼À£ÉÆß¼ÀUÉÆAqÀ 22 ¨sÁUÀUÀ¼ÀÄ, 12 C£ÀĸÀÆaUÀ¼ÀÄ, C£ÀħAzsÀ ªÀÄvÀÄÛ 93 wzÀÄÝ¥ÀrUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ §ÈºÀvï ¸ÀA«zsÁ£À £ÀªÀÄäzÀÄ. EzÀgÀ 8£Éà C£ÀĸÀÆaAiÀÄ°è ªÉÆzÀ°UÉ 14 ¨sÁµÉUÀ¼À£ÀÄß CAVÃPÀÈvÀ ¨sÁµÉUÀ¼ÉAzÀÄ WÉÆö¸À¯ÁVvÀÄÛ. CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ : C¸Áì«Ä, ¨ÉAUÁ°, UÀÄdgÁw, »A¢, PÀ£ÀßqÀ, PÁ²äÃj, ªÀÄ®AiÀiÁ¼ÀA, ªÀÄgÁp, MjAiÀiÁ, ¥ÀAeÁ©, ¸ÀA¸ÀÌøvÀ, vÀ«Ä¼ÀÄ, vÉ®ÄUÀÄ ªÀÄvÀÄÛ GzÀÄð. 1962gÀ°è ¹A¢ü ¨sÁµÉAiÀÄ£ÀÄß F ¥ÀnU Ö É ¸ÉÃj¸À¯Á¬ÄvÀÄ. 1992 gÀ°è ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 71£Éà wzÀÄÝ¥r À AiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ PÉÆAPÀt, ªÀÄtÂ¥ÄÀ j ªÀÄvÀÄÛ £ÉÃ¥Á½ ¨sÁµÉU¼ À £ À Æ À ß, 2003gÀ°è ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 92£Éà wzÀÄÝ¥ÀrAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ¨ÉÆÃqÉÆ, qÉÆÃVæ, ªÉÄÊy° ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAvÁ° ¨sÁµÉUÀ¼À£ÀÄß ¸ÉÃ¥ÀðqÉ ªÀiÁqÀ¯Á¬ÄvÀÄ. zÉñÀzÀ ºÉªÉÄäAiÀÄ ¥ÀæwÃPÀPÀªÁzÀ gÁµÀÖç ¯ÁAbÀ£ÀªÁV C±ÉÆÃPÀ£À ¸ÁgÀ£ÁxÀzÀ ¸ÀÛA¨sÀ±Á¸À£ÀzÀ ¹AºÀ ²gÁUÀæªÀ£ÀÄß CAVÃPÀj¸À¯Á¬ÄvÀÄ. Pɸj À , ©½, ºÀ¹gÀÄ §tÚU½ À AzÀ PÀÆrgÀĪÀ £ÀqÄÀ ªÉ ¤Ã° §tÚzÀ zsª À ÄÀ ðZÀPæÀ EgÀĪÀ zsd éÀ ªÀ£ÄÀ ß gÁµÀçÖzd éÀs ªÁV, gÀ « ÃAzÀ æ £ ÁxÀ oÁUÉ Æ Ãgï ‘d£À U À t ªÀ Ä £À . ..’ VÃvÉ A iÀ Ä £À Ä ß gÁµÀÖçVÃvÉAiÀiÁV, §AQªÀÄZÀAzÀæ ZÀlfðAiÀĪÀgÀ ‘ªÀAzÉà ªÀiÁvÀgÀA...’ VÃvÉAiÀÄ£ÀÄß ‘gÁµÀÖçUÁ£À’ ªÁV, ±Á°ªÁºÀ£À ±ÀPÀ ªÀµð À zÀ PÁå¯AÉ qÀg£ À ÄÀ ß ¥ÀjµÁÌgU À Æ É ½¹zÀ ¸ËgÀªiÀ Á£À PÁå¯AÉ qÀg£ À ÄÀ ß gÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÁå¯ÉAqÀgï DV, PÀªÄÀ ®ªÀ£ÄÀ ß gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¥ÀĵÀàªÁV, £À«®£ÀÄß gÁµÀçÖ¥QÀ A ë iÀiÁV, D®zÀ ªÀÄgÀª£ À ÄÀ ß gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÈPÀª ë ÁV, ¹AºÀª£ À ÄÀ ß gÁµÀÖç ¥ÁætA  iÀiÁV CAVÃPÀj¸À¯Á¬ÄvÀÄ. 1973gÀ°è eÁjUɧAzÀ ‘¥ÁæePÉ ïÖ mÉÊUÀgï’¤AzÁV ºÀÄ°AiÀÄ£ÀÄß (gÁAiÀÄ¯ï ¨ÉAUÁ¯ï mÉÊUÀgï) gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄÈUÀªÁV WÉÆö¸À¯ÁVzÉ. ¸ÁévA À vÀöæ å ¥ÀƪÀðzÀ°è Erà zÉñÀª£ À ÄÀ ß ºÀÄjzÀÄA©¹zÀ gÁµÀÖç£ÁAiÀÄPÀgÄÀ , ¸ÀvåÀ , C»A¸ÉU¼ À À ¸ÁPÁgÀ ªÀÄÆwð UÁA¢üÃf DzÀ±ÀðzÀ PÀ£À¸ÀÄ ©wÛzÀgÀÄ. ¨sÀªÀå ¨sÁgÀvÀzÀ PÀ£À¸ÀÄ PÀAqÀgÀÄ. ¸ÁévAÀ vÁæöå£AÀ vÀgz À ° À è gÁdQÃAiÀĪÁV ¸ÁPÀµÄÀ Ö ¥ÀU æ w À ¸Á¢ü¹zÀÝgÆ À DyðPÀªÁV ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁfPÀªÁV ¸ÀªÄÀ vÉÆî£À PÀAqÀÄPÉƼÀ® î Ä ¨sÁgÀvÀ E£ÀÆß PÀµÀÖ¥ÀqÀÄvÀÛ¯Éà EzÉ. C©üªÀÈ¢Þ ºÉÆAzÀÄwÛgÀĪÀ vÀÈwÃAiÀÄ dUÀwÛ£À CUÀU æ t À ågÁµÀÖçªÁVzÉ. ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
19
PÀȶ, PÉÊUÁjPÉ, «eÁÕ£,À vÀAvÀe æ ÁÕ£,À ªÉÊzÀåQÃAiÀÄ, PÁ£ÀÆ£ÀÄ, ¨ÁºÁåPÁ±À, ªÁtÂdå J®è PÉÃë vÀU æ ¼ À ° À è ¨sÁgÀvÀ EAzÀÄ UÀªÄÀ £ÁºÀð ¸ÁzsÀ£É ªÀiÁrzÉ. PÀA¥ÀÆålgï PÉëÃvÀæzÀ°è «±ÀézÀ CUÀæªÀiÁ£Àå gÁµÀÖçªÉA§ SÁåw ¨sÁgÀvÀzÀÄÝ. ºÀ¹gÀÄ PÁæAw, ±ÉéÃvÀ PÁæAw ªÀÄvÀÄÛ ¤Ã® PÁæAwUÀ½AzÀ ¸Á骮 À A§£ÉAiÀÄvÀÛ ºÉeÓº É ÁQzÀ ¨sÁgÀvÀ EAzÀÄ C©üªÀÈ¢Þ ºÉÆA¢zÀ gÁµÀÖçUÀ¼À ¸Á°£À°è ¤®ÄèªÀvÀÛ ªÀÄÄRªÀiÁrzÉ. £ÀªÄÀ ä gÉÊvÀgÄÀ §qÀv£ À z À À ¨ÉÃUÉAiÀÄ°è §¼À®ÄwÛzÝÀgÆ À zÉñÀzÀ d£ÀgÀ ºÀ¹ªÀ£ÄÀ ß vÀt¹  zÁÝg.É PÀıÀ® PÀ«ÄðUÀ¼ÄÀ , PÉÊUÁjPÉU¼ À ÄÀ zÀÄrAiÀÄĪÀ PÉÊUÀ½UÉ PÉ®¸À PÉÆnÖzÁÝgÉ. ¸Ázs£ À AÉ iÀÄ ºÁ¢ MAzÉà ¢£Àz° À è ªÀÄÄVAiÀÄĪÀAxÁzÀÝ®.è ¨sÁgÀvÀ 2020gÀ°è C©üªÈÀ ¢Þ ºÉÆA¢zÀ gÁµÀçÖªÁV ºÉÆgÀºÆ É ªÀÄÄäªÀ PÀ£À¸ÀÄ PÉÆlÖ ºÉªÉÄäAiÀÄ «eÁÕ¤, ¤PÀl¥ÀƪÀð gÁµÀÖç¥Àw qÁ. J.¦.eÉ. C§Äݯï PÀ¯ÁA CªÀgÀÄ £À«ÄäAzÀ §AiÀĸÀĪÀÅzÀÄ ¨sÀªÀå ¨sÁgÀvÀ ¤ªÀiÁðtzÀ°è ¸ÀQæAiÀÄ ¥ÁvÀæªÀ»¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß. ‘¥ÀæZÀAqÀ EZÁÒ±ÀQA Û iÀÄ AiÀÄĪÀd£ÀgÄÀ C¸ÁzsåÀ ª£ À ÄÀ ß ¸ÁzsåÀ ªiÀ Ár¸À§®è ZÉÊvÀ£åÀ ºÉÆA¢gÀÄvÁÛgÉ. PÀ©âtzÀAvÀºÀ ªÀiÁA¸ÀRAqÀ, GQÌ£À £ÀgÀ, JzÀÄj®¸Àz¼ À ª À ÁzÀ EZÁÒ±ÀQA Û iÀÄ AiÀÄĪÀd£ÀjAzÀ ¸ÀzÈÀ qsÀ ¨sÁgÀvÀ ¤ªÀiÁðt ¸ÁzsåÀ ’ JAzÀÄ £ÀA©zÀÝ ¸Áé«Ä «ªÉÃPÁ£ÀAzÀgA À vÉAiÉÄà qÁ. C§Äݯï PÀ¯ÁA CªÀgÀÆ PÀÆqÀ AiÀÄĪÀd£ÀgÀ°è C¥ÁgÀ «±Áé¸À Ej¹zÁÝg.É zÉñÀPl À ÄÖªÀ PÉ®¸ÀzÀ ªÉÆzÀ® ºÀAvÀ “eÁÕ£À ¸ÀªÄÀ ÈzÀÞ ¸ÀªiÀ Ád”zÀ ¤ªÀiÁðt. eÁÕ£z À À ¹» ºÀAZÀĪÀ PÉ®¸ÀzÀ ¨sÁUÀªÁV ¤ªÀÄä PÉÊAiÀÄ°èzÉ F PÉʦr. PÁ®PÁ®PÉÌ §zÀ¯ÁUÀ§ºÀÄzÁzÀ CAQ CA±ÀUÀ½UÁV ¢£À¥wÀ Pæ U É ¼ À £ À ÄÀ ß £ÉÆÃr n¥Àt à  ªÀiÁrlÄÖPÆ É AqÀÄ EzÀPÌÉ ¸ÉÃj¹PÉÆ½î ªÀÄvÀÄÛ ºÉa£ Ñ À «ªÀgU À ½ À UÉ F ¥ÀĸÀPÛ z À À ªÉÆzÀ®°èAiÉÄà ¤ÃqÀ¯ÁVgÀĪÀ ªÉ¨ï«¼Á¸ÀU¼ À £ À ÄÀ ß ¸ÀAzÀ²ð¹j.
20
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
¨sÁgÀvÀzÀ gÁµÀÖçzsÀéd PÉøÀj, ©Ã½, ºÀ¹gÀÄ §tÚU½ À AzÀ PÀÆrzÀ, ªÀÄzsåÀ z° À è 24 CgÉU½ À gÀĪÀ ¤Ã° §tÚzÀ zsª À ÄÀ ðZÀP« æ À gÀĪÀ zsd éÀ ªÀ£ÄÀ ß ¨sÁgÀvz À À gÁeÁåAUÀ gÀZ£ À Á ¸À¨És 1947 dįÉÊ 22gÀAzÀÄ gÁµÀçÖzd éÀ s ªÁV CAVÃPÀj¹vÀÄ. zsÀédzÀ GzÀÝ ºÁUÀÆ CUÀ®UÀ¼À ¥ÀæªÀiÁt 2:3 DVzÉ. PÉøÀj ¸ÉÞöÊAiÀÄðvÁåUU À ¼ À £ À Æ À ß, ©½ ¸ÀvåÀ ±ÁAwUÀ¼£ À Æ À ß, ºÀ¸ÀÄgÀÄ ¨sÀgÀªÀ¸É ±ËAiÀÄðUÀ¼À£ÀÆß ¸ÀAPÉÃw¸ÀÄvÀÛªÉ. zsÀédªÀ£ÀÄß ºÀ w Û , GuÉ Ú CxÀ ª Á gÉ Ã µÉ ä AiÀ Ä SÁ¢ §mÉ Ö ¬ ÄAzÀ vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. zsÀédªÀ£ÀÄß ºÁj¸ÀĪÁUÀ PÉøÀjAiÀÄ §tÚ AiÀiÁªÁUÀ®Æ ªÉÄðgÀ¨ÃÉ PÀÄ. gÁµÀçÖzd éÀs ªÀ£ÄÀ ß Kj¸ÀĪÀ, E½¸ÀĪÀ ºÁUÀÆ §¼À¸ÀĪÀ PÀæªÀĪÀ£ÀÄß PÀÄjvÀÄ ¨sÁgÀvÀ ¸ÀPÁðgÀ ¥ÀjµÀÌøvÀ zsÀéd ¸ÀA»vÉ - 2002 (¥sÁèUï PÉÆÃqï-2002) ¥ÀæPÀn¹zÉ.
¨sÁgÀvÀzÀ gÁµÀÖçVÃvÉ UÀÄgÀÄzÉêÀ gÀ«ÃAzÀæ£ÁxÀ oÁPÀÆgï CªÀgÀÄ 1911gÀ°è §AUÁ° ¨sÁµÉAiÀÄ°è gÀa¹zÀ ‘d£ÀUt À ªÀÄ£À C¢ü£ÁAiÀÄPÀ dAiÀĺÉÃ’ VÃvÉAiÀÄ LzÀÄ ¥ÀzåÀ U¼ À ° À è ªÉÆzÀ® ¥ÀzåÀ zÀ ¸Á®ÄUÀ¼£ À ÄÀ ß ªÀiÁvÀæ DAiÀÄÝPÉÆAqÀÄ gÀƦ¸À¯ÁVgÀĪÀ VÃvÉAiÀÄ£ÀÄß ¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÀA«zsÁ£À gÀZÀ£Á¸À¨sÉ 1950 d£ÀªÀj 24gÀAzÀÄ ‘gÁµÀÖçVÃvÉ’ JAzÀÄ CAVÃPÀj¹vÀÄ. F VÃvÉAiÀÄ£ÀÄß 27 r¸ÉA§gï 1911 gÀAzÀÄ PÀ®Ìvz ÛÀ ° À è £Égz É À CT® ¨sÁgÀvÀ PÁAUɸ æ ï C¢üªÃÉ ±À£z À ° À è ºÁqÀ¯ÁVvÀÄÛ. oÁPÀÆgïgÀ ¸ÀA¥ÁzÀPÀvÀézÀ°è £ÀqÉAiÀÄÄwÛzÀÝ ‘vÀv÷ÛÀ ¨ é Æ É Ã¢ü¤ ¥ÀwPæ Á’ JA§ ¥ÀwPæ AÉ iÀÄ°è EzÀÄ 1912gÀ°è ªÉÆzÀ°UÉ ¥ÀæPÀlªÁVvÀÄÛ. oÁPÀÆgï EzÀ£ÀÄß ‘ªÀiÁ¤ðAUï ¸ÁAUï D¥sï EArAiÀiÁ’ JA§ ºÉ¸j À £À°è 1919gÀ°è EAVè¶UÉ C£ÀĪÁ¢¹zÀÝgÄÀ . gÁµÀçÖVÃvÉUÉ UËgÀª¸ À ° À ¸ è ÄÀ ªÀÅzÀÄ ¥Àw æ AiÉƧ⠨sÁgÀwÃAiÀÄ£À PÀvð À ªÀå. CUËgÀªÀ ¸ÀÆa¸ÀĪÀÅzÀÄ ±Á¸À£ÀzÀ ¥ÀæPÁgÀ ²PÁëºÀð C¥ÀgÁzsÀ. ««zsv À A É iÀÄ°è KPÀvÉ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀA¸ÀÌçwAiÀÄ ªÉʲµÀöÖ å JA§ÄzÀ£ÄÀ ß ¸ÁgÀĪÀ F VÃvÉÉAiÀÄ£ÀÄß ºÁqÀ®Ä 52 ¸ÉPÉAqÀÄUÀ¼ÀÄ ¨ÉÃPÀÄ. ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
21
22
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
: : : : : :
GvÀÛgÀ ¥Àz æ ÉñÀ ¹QÌA zɺÀ° ®PÀë¢éÃ¥À ªÉÄ⤥ÀÄgÀ (¥À. §AUÁ¼À) AiÀiÁtA (¥ÀÄzÀÄZÉj)
-
16,61,97,921 5,40,851 1,38,50,507 60,650 96,10,788 31,394
d£À¸ÁAzÀv æ A É iÀÄ°è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ gÁdå : d£À¸ÁAzÀv æ A É iÀÄ°èè zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ gÁdå : d£À¸ÁAzÀv æ ÉAiÀÄ°è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ PÉÃAzÁæqÀ½vÀ ¥Àz æ ÉñÀ: d£À¸ÁAzÀv æ A É iÀÄ°è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ PÉÃAzÁæq½ À vÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À : d£À¸ÁAzÀv æ A É iÀÄ°è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ f¯Éè : d£À¸ÁAzÀv æ A É iÀÄ°è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ f¯Éè :
¥À²ÑªÀÄ §AUÁ¼À CgÀÄuÁZÀ® ¥Àz æ ÉñÀ zɺÀ° ®PÀë¢éÃ¥À F±Á£Àå zɺÀ° ¯ÁºË¯ï & ¹àw (»ªÀiÁZÀ®)
-
903 / ZÀ.Q.«ÄÃ. 13 / ZÀ.Q.«ÄÃ. 9,340 / ZÀ.Q.«ÄÃ. 43 / ZÀ.Q.«ÄÃ. 29,468 / ZÀ.Q.«ÄÃ. 2 / ZÀ.Q.«ÄÃ.
d£À¸ÁAzÀævÉAiÀÄ°è zÉÆqÀØ ºÁUÀÆ aPÀÌ gÁdå, PÉÃAzÁæqÀ½vÀ ¥ÀæzÉñÀ ªÀÄvÀÄÛ f¯ÉèUÀ¼ÀÄ
d£À¸A À SÉåAiÀÄ°è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ gÁdå d£À¸A À SÉåAiÀÄ°è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ gÁdå d£À¸A À SÉåAiÀÄ°è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ PÉÃAzÁæq½ À vÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À d£À¸A À SÉåAiÀÄ°èè zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ PÉÃAzÁæq½ À vÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À d£À¸A À SÉåAiÀÄ°èè zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ f¯Éè d£À¸A À SÉåAiÀÄ°è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ f¯Éè
d£À¸ÀASÉåAiÀÄ°è zÉÆqÀØ ºÁUÀÆ aPÀÌ gÁdå, PÉÃAzÁæqÀ½vÀ ¥ÀæzÉñÀ ªÀÄvÀÄÛ f¯ÉèUÀ¼ÀÄ
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
23
¸ÁPÀëgÀvÉAiÀÄ°è ¸ÁPÀëgÀvÉAiÀÄ°è ¸ÁPÀëgÀvÉAiÀÄ°è ¸ÁPÀëgÀvÉAiÀÄ°è ¸ÁPÀëgÀvÉAiÀÄ°èè ¸ÁPÀëgÀvÉAiÀÄ°è
zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ gÁdå zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ gÁdå zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ PÉÃAzÁæqÀ½vÀ ¥Àz æ ÉñÀ zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ PÉÃAzÁæqÀ½vÀ ¥Àz æ ÉñÀ zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ f¯Éè zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ f¯Éè
: : : : : :
PÉÃgÀ¼À ©ºÁgÀ ®PÀë¢éÃ¥À zÁzÀæ ªÀÄvÀÄÛ £ÀUÀgï ºÀªÉð LeóÁªïè («ÄÃeÉÆgÀA) zÁAvÉêÁqÀ (wæ¥ÀÄgÀ)
-
90.86 % 47.00 % 86.66 % 57.63 % 96.50 % 30.17 %
PÉÃgÀ¼À - 1,058 ºÉtÄÚ/1000 UÀAqÀÄ ºÀgÁåt - 861 ºÉtÄÚ/1000 UÀAqÀÄ ¥ÀÄzÀÄZÉj - 1,001 ºÉtÄÚ/1000 UÀAqÀÄ zÀªÀÄ£ï ªÀÄvÀÄÛ ¢AiÀÄÄ - 710 ºÉtÄÚ/1000 UÀAqÀÄ ªÀiÁºÉ (¥ÀÄzÀÄZÉj) - 1,147 ºÉtÄÚ/1000 UÀAqÀÄ zÀªÀÄ£ï(zÀªÀÄ£ï&¢AiÀÄÄ)- 591 ºÉtÄÚ/1000 UÀAqÀÄ
¸ÁPÀëgÀvÉAiÀÄ°è zÉÆqÀØ ºÁUÀÆ aPÀÌ gÁdå, PÉÃAzÁæqÀ½vÀ ¥ÀæzÉñÀ ªÀÄvÀÄÛ f¯ÉèUÀ¼ÀÄ
°AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀz° À è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ gÁdå : °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀz° À è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ gÁdå : °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀz° À è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ PÉÃAzÁæq½ À vÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À: °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀz° À è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ PÉÃAzÁæq½ À vÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À : °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀz° À è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØ f¯Éè : °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀz° À è zÉñÀzÀ CvÀåAvÀ aPÀÌ f¯Éè :
°AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°è zÉÆqÀØ ºÁUÀÆ aPÀÌ gÁdå, PÉÃAzÁæqÀ½vÀ ¥ÀæzÉñÀ ªÀÄvÀÄÛ f¯ÉèUÀ¼ÀÄ
24
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12
01
CgÀÄuÁZÀ® ¥ÀæzÉñÀ C¸ÉÆÃA(C¸ÁìA) DAzs¥ æÀ z æÀ ÃÉ ±À GvÀÛgÀ ¥ÀæzÉñÀ GvÀg Û ÁRAqï Mj¸Áì PÀ£ÁðlPÀ PÉÃgÀ¼À UÀÄdgÁvï UÉÆêÁ bÀwÃÛ ¸ïWÀgï dªÀÄÄä ªÀÄvÀÄÛ PÁ²äÃgÀ
gÁdåUÀ¼ÄÀ
r¸ï¥ÀÄgï ºÉÊzÀgÁ¨Ázï ®PÉÆßà qɺÁæqÆ À £ï ¨sÄÀ ªÀ£ÃÉ ±ÀégÀ ¨ÉAUÀ¼Æ À gÀÄ wgÀĪÀ£A À vÀg¥ À ÄÀ gÀ UÁA¢ü£U À g À À ¥Àtf gÁAiÀÄ¥ÀÄgÀ ²æãÀUÀgÀ &
EmÁ£ÀUg À ï
gÁdzsÁ¤
vÀgÀÄuïPÀĪÀiÁgï UÉÆUÉÆÃAiÀiï ªÉÊ.J¸ï. gÁd±ÉÃRgÀ gÉrØ PÀĪÀiÁj ªÀiÁAiÀiÁªÀw ¨sÀĪÀ£À ZÀAzÀæ RAqÀÆj £À«Ã£ï ¥ÀmÁßAiÀÄPï (gÁµÀçÖ ¥w À DqÀ½vÀz° À z è )É «. J¸ï. CZÀÄöÑ åvÁ£ÀAzÀ£ï £ÀgÉÃAzÀæ ªÉÆâ ¢UÀA§gÀ PÁªÀÄvï qÁ. gÀªÀÄuï ¹AUï UÀįÁA £À©Ã DeóÁzï dªÀÄÄä
zÉÆÃgïf RAqÀÄ
ªÀÄÄRåªÀÄAwæ
¯É.d. CdAiÀiï ¹AUï £ÁgÁAiÀÄtzÀvÛÀ wªÁj n. «. gÁeÉñÀégï §£Áéj¯Á¯ï eÉÆö ªÀÄÄgÀ½ÃzsÀgï ¹. ¨sÀAqÁgÉ gÁªÉÄñÀégÀ oÁPÀÆgï Dgï. J¯ï. ¨sÁnAiÀiÁ £ÀªÀ¯ï Q±ÉÆÃgï ±ÀªÀiÁð J¸ï. ¹. d«ÄÃgï E.J¸ï.J¯ï. £Àg¹ À AºÀ£ï ¯É.d. J¸ï.PÉ. ¹£Áí
PÉ. ±ÀAPÀgÀ£ÁgÁAiÀÄt
gÁdå¥Á®gÀÄUÀ¼ÄÀ
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
25
13 eÁgïRAqï 14 vÀ«Ä¼ÀÄ£ÁqÀÄ 15 wæ¥ÄÀ gÀ 16 £ÁUÁ¯ÁåAqï 17 ¥À²ÑªÀÄ §AUÁ¼À 18 ¥ÀAeÁ¨ï 19 ©ºÁgÀ 20 ªÀÄtÂ¥ÄÀ gÀ 21 ªÀÄzsåÀ ¥z æÀ ÃÉ ±À 22 ªÀĺÁgÁµÀÖç 23 «ÄÃeÉÆgÀA 24 ªÉÄÃWÁ®AiÀÄ 25 gÁd¸ÁÜ£À 26 ¹QÌA 27 ºÀgÁåt 28 »ªÀiÁZÀ® ¥ÀæzÉñÀ
gÁAa ZÉ£ßÉ öÊ CUÀvð À ¯Á PÉÆûªÀÄ PÉÆîÌvÁ ZÀArÃUÀqÀs ¥ÀmÁß EA¥sÁ® ¨sÆ À ¥Á¯ï ªÀÄÄA¨ÉÊ LeóÁªïè ¶¯ÁAUï eÉÊ¥ÀÄgÀ UÁåAUïlPï ZÀArÃUÀqÀs ²ªÀiÁè
ªÀÄzsÀÄ PÉÆÃqÁ qÁ. JA. PÀgÀÄuÁ¤¢ü ªÀiÁtÂPï ¸ÀPÁðgï £ÉÃAiÀiï¦ü-G-jAiÉÆà §ÄzÀÞzÃÉ ªÀ ¨sm À ÁÖZÁAiÀÄð ¥ÀPæ Á±ï ¹AUï ¨ÁzÀ¯ï ¤wñï PÀĪÀiÁgï MPÀª æ Àiï E¨ÉÆé ¹AUï ²ªÀgÁeï ¹AUï Z˺Áuï «¯Á¸ÀgÁªï zÉñÀªÄÀ ÄR ¥sÄÀ eóÆ É ÃgÀªiÀ ïxÀAUÀ qÁ. qÉvïªÉ¯ï¸À£ï ¯É¥ÁAUï ªÀ¸ÀÄAzsÀgÀ gÁeÉà ¹A¢üAiÀiÁ ¥Àª£ À ïPÀĪÀiÁgï ZÁªÀiï°AUï ¨sÀƦAzÀgï ¹AUï ºÀÆqÁ ¥ÉÃæ ªÀiï PÀĪÀiÁgï zsÄÀ ªÀiÁ¯ï
¸ÉÊAiÀÄzï ¹¨ïvÉà gÁfû ¸ÀÄfðvï ¹AUï §£Áð® ¢£ÉÃ±ï £ÀAzÀ£ï ¸ÀºÁAiÀiï PÉ. ±ÀAPÀgÀ£ÁgÁAiÀÄt UÉÆÃ¥Á®PÀȵÀÚ UÁA¢ü d. J¸ï. J¥sï. gÁræUïì Dgï. J¸ï. UÀªÁAiÀiï ²«ÃAzÀgï ¹AUï ¹zsÀÄ §®gÁªÀiï eÁRqï J¸ï. JA. PÀȵÀÚ ¯É.d. JA.JA. ®SÉÃgÁ ²«ÃAzÀgï ¹AUï ¹zsÀÄ ±ÉʯÉÃAzÀPæ ÄÀ ªÀiÁgï ¹AUï ¸ÀÄzÀ±ð À £ï CUÀgª À Á¯ï J. Dgï. QzÁéAiÀiï «µÀÄÚ ¸ÀzÁ²ªÀ PÉÆPÉÓ
26
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
gÁdzsÁ¤
ªÀÄÄRåªÀÄAwæ
*¯É¦üÖ£ÉAmï UÀªÀ£Àðgï / **DqÀ½vÁ¢üPÁj
zɺ° À zɺ° À ²Ã¯Á ¢ÃQëvï vÉÃeÉÃAzÀæ R£Áß * CAqÀªiÀ Á£ï & ¥ÉÆÃmïð¨ÉÃè gï («zsÁ£ÀªÄÀ AqÀ® EgÀĪÀÅ¢®è) ¨sÆ À ¦AzÀgï ¹AUï** ¤PÉÆèÁgï 03 ZÀArÃUÀqÀs ZÀArÃUÀqÀs («zsÁ£ÀªÄÀ AqÀ® EgÀĪÀÅ¢®è) d. J¸ï. J¥sï. gÁræUïì** 04 zÀªÀÄ£ï & zÀªÄÀ £ï («zsÁ£ÀªÄÀ AqÀ® EgÀĪÀÅ¢®è) gÀd¤PÁAvï ªÀªiÀ Áð** ¢AiÀÄÄ 05 zÁzÁæ & ¹®é¸Áì («zsÁ£ÀªÄÀ AqÀ® EgÀĪÀÅ¢®è) gÀd¤PÁAvï ªÀªiÀ Áð** £ÀUÀgï ºÀªÉð 06 ¥ÀÄzÀÄZÉj ¥ÀÄzÀÄZÉj J£ï. gÀAUÀ¸Áé«Ä ªÀÄÄPÀÄmï «Äy* 07 ®PÀ¢ ë éÃ¥À PÀªg À w À Û («zsÁ£ÀªÄÀ AqÀ® EgÀĪÀÅ¢®è) ©.«. ¸É®égÁeï** (2008 gÀ d£ÀªÀjAiÀÄ°ègÀĪÀAvÉ F ¥ÀnÖAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀAPÀ°¸À¯ÁVzÉ. £ÀAvÀgÀzÀ wAUÀ¼ÀÄUÀ¼À°è £ÀqÉAiÀħºÀÄzÁzÀ / £ÀqÉzÀ ZÀÄ£ÁªÀuÉUÀ¼À°è DAiÉÄÌAiÀiÁUÀ§ºÀÄzÁzÀ ªÀÄÄRåªÀÄAwæUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ £ÉêÀÄPÀUÉƼÀÄîªÀ gÁdå¥Á®gÀ ºÉ¸ÀgÀÄUÀ¼À£ÀÄß DUÁUÉÎ £À«ÃPÀj¹PÉƼÀî®Ä PÉÆÃjzÉ,)
01 02
PÉÃAzÁæq½ À vÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼ÀÄ
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
27
gÁµÀÖç¥Àw / gÁµÁÖçzsÀåPÀëgÀÄ G¥ÀgÁµÀçÖ¥w À ¥Àz æ Ás £ÀªÄÀ Awæ ¸ÀĦæÃA PÉÆÃnð£À ªÀÄÄRå £ÁåAiÀĪÀÄÆwð ¯ÉÆÃPÀ¸À¨ÉsAiÀÄ CzsÀåPÀëgÀÄ (¹àÃPÀgï) ¯ÉÆÃPÀ¸¨ À A És iÀÄ G¥ÁzsåÀ Pg ëÀ ÄÀ (qÉ¥ÄÀ ån ¹àÃPÀgï) gÁd帨 À A És iÀÄ CzsåÀ Pg ëÀ ÄÀ gÁd帨 À A És iÀÄ G¥ÁzsåÀ Pg ëÀ ÄÀ (qÉ¥ÄÀ ån ¹àÃPÀgï) AiÉÆÃd£Á DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ AiÉÆÃd£Á DAiÉÆÃUï G¥ÁzsÀåPÀëgÀÄ CmÁ¤ð d£Àg¯ À ï D¥sï EArAiÀiÁ ¸Á°¹lgï d£Àg¯ À ï D¥sï EArAiÀiÁ PÀAmÉÆÃæ ®gï CAqï Drlgï d£Àg¯ À ï ªÀÄÄRå ZÀÄ£ÁªÀuÁ¢üPÁj
: : : : : : : : : : : : : :
²æêÀÄw ¥Àw æ ¨sÁ ¥ÁnÃ¯ï ªÀĺÀªÄÀ äzï ºÀ«ÄÃzï C£Áìj qÁ. ªÀÄ£ÀªÉÆúÀ£ï ¹AUï d¹Öøï PÉ. f. ¨Á®PÀȵÀÚ ¸ÉÆêÀÄ£ÁxÀ ZÀlfð ZÀgu À ïfvï ¹AUï CvïªÁ¯ï ªÀĺÀªÄÀ äzï ºÀ«ÄÃzï C£Áìj PÉ. gÀºÀªÀiÁ£ï SÁ£ï qÁ. ªÀÄ£ÀªÉÆúÀ£ï ¹AUï ªÀiÁAmÉPï ¹AUï CºÀÄèªÁ°AiÀiÁ «Ä®£ï ¨Áå£f À ð UÀÆ®ªÀiï E. ªÀº£ À ïªÀw «£ÉÆÃzï gÁAiÀiï J£ï. UÉÆÃ¥Á®¸Áé«Ä (¤ªÀÈwÛAiÀÄ CAa£À°g è ÄÀ ªÀªg À ÄÀ ) £À«Ã£ï ZÁªÀè (£ÀÆvÀ£À ªÀÄÄRå ZÀÄ£ÁªÀuÁ¢üPÁj)
¨sÁgÀvÀzÀ CvÀÄå£ÀßvÀ ºÀÄzÉÝUÀ¼À£ÀÄß C®APÀj¹gÀĪÀªÀgÀÄ
28
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
ZÀÄ£ÁªÀuÁ¢üPÁjUÀ¼ÄÀ ¥Àz æ Ás £ÀªÄÀ AwæU¼ À À ¨sz À v æÀ Á ¸À®ºÉUÁgÀ ¥Àz æ Ás £À ªÉÊeÁÕ¤PÀ ¸À®ºÉUÁgÀgÄÀ jf¸ÁÖçgï d£ÀgÀ¯ï ªÀÄvÀÄÛ ¸É£Àì¸ï PÀ«ÄµÀ£Àgï j¸Àªïð ¨ÁåAQ£À UÀª£ À ð À gï ¸ÀA¥ÀÄl PÁAiÀÄðzÀ²ð «zÉñÁAUÀ PÁAiÀÄðzÀ²ð UÀȺÀSÁvÉ PÁAiÀÄðzÀ²ð ºÀtPÁ¸ÀÄ PÁAiÀÄðzÀ²ð ¨sz À v æÀ Á PÁAiÀÄðzÀ²ð ¸ÀªÃÉ ðAiÀÄgï d£Àg¯ À ï D¥sï EArAiÀiÁ ¥ÀæzsÁ¤UÀ¼À ºÀtPÁ¸ÀÄ ¸À®ºÁ ¸À«Äw CzsÀåPÀëgÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÀzÀævÁ ¸À®ºÁ ¸À«Äw DAiÉÆÃdPÀ ªÀÄÄRå ¨sÀzÀævÁ DAiÀÄÄPÀÛgÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ eÁÕ£À DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ ¥Àæ¸ÁgÀ ¨sÁgÀw CzsÀåPÀëgÀÄ PÉÃAzÀæ ¯ÉÆÃPÀ¸ÉêÁ DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ
: : : : : : : : : : : : : : : : :
J¸ï. ªÉÊ. RÄgÉò ªÀÄvÀÄÛ £À«Ã£ï ZÁªÀè JA. PÉ. £ÁgÁAiÀÄt£ï qÁ. Dgï. azÀA§gÀA qÁ. r. PÉ. ¹Qæ qÁ. r. ¸ÀħâgÁªï PÉ. JA. ZÀAzÀæ±ÉÃRgï ²ªÀ±A À PÀgï ªÉÄ£À£ï ªÀÄzsÀÄPÀgÀ UÀÄ¥ÀÛ CgÀÄuï gÁªÀÄ£ÁxÀ£ï «dAiÀiï ¹AUï qÁ. ¥ÀÈyéÃ±ï £ÁUï ¸ÀÄgÉñï vÉAqÀÆ®Ìgï JA. PÉ. gÀ¸ÀUÉÆÃvÀæ ¥Àv æ Æ À åµï ¹£Áí ¸ÁåªÀiï ¦vÉÆÃæ qÀ CgÀÄuï ¨sm À ÁßUÀgï r.¦. CUÀgª À Á¯ï
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
29
CtıÀQÛ DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ £À¨Áqïð CzsåÀ Pg ëÀ ÄÀ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ DºÁgÀ ¤UÀªÀÄzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ E¸ÉÆÃæ CzsÀåPÀëgÀÄ Kgï EArAiÀiÁ CzsåÀ Pg ëÀ ÄÀ gÉʯÉéà ¨ÉÆÃqïð CzsÀåPÀëgÀÄ PÁ£ÀÆ£ÀÄ DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ £Áåµ£ À ¯ À ï §ÄPï læ¸ï£À CzsåÀ Pg ëÀ ÄÀ ¯ÉÊ¥sï E£ÀÆëg£ É ïì PÁ¥ÉÆðgÉõÀ£ï CzsåÀ PÀëgÄÀ gÉÊvÀgÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ C®à ¸ÀASÁåvÀgÀ DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼À DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ »AzÀĽzÀ ªÀUÀðUÀ¼À DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀiÁ£ÀªÀºÀPÀÄÌ DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ PÉëÃvÀæ ¥ÀÄ£Àgï«AUÀqÀuÁ DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ºÀÆrPÀ DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ ¥É¸ æ ï Pˤì¯ï D¥sï EArAiÀiÁ CzsÀåPÀëgÀÄ
: : : : : : : : : : : : : : : : :
C¤¯ï PÁPÉÆÃqÀÌgï GªÉÄñï ZÀAzÀæ ¸ÁgÀAV C¯ÉÆÃPï ¹£Áí f. ªÀiÁzsª À £ À ï £ÁAiÀÄgï gÉWÄÀ ªÉÄ£À£ï PÉ. ¹. eÉãÁ J. Dgï. ®PÀëöät£ï ©¥À£ï ZÀAzÀæ n. J¸ï. «dAiÀÄ£ï qÁ.JA.J¸ï. ¸Áé«Ä£ÁxÀ£ï ªÀĺÀªÀÄäzï ±À¦ü RÄgÉò §ÆmÁ ¹AUï d¹Öøï J¸ï. gÀvÀߪÉÃ¯ï ¥ÁArAiÀÄ£ï d¹Öøï J¸ï. gÁeÉÃAzÀæ ¨Á§Ä PÀÄ®¢Ã¥ï ¹AUï gÀv£ À ï mÁmÁ d¹Öøï f. J£ï. gÉÃ
30
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
¥É¸ æ ï læ¸ïÖ D¥sï EArAiÀiÁ CzsÀåPÀëgÀÄ ¸ÉPÀÄåjn¸ï & JPïìbÉÃAeï ¨ÉÆÃqïð CzsÀåPÀëgÀÄ AiÀÄƤªÀ¹ðn UÁæAmïì PÀ«ÄµÀ£ï CzsåÀ PÀëgÄÀ D¬Ä¯ï & £ÁåZÀÄgÀ¯ï UÁå¸À PÀ«ÄµÀ£ï CzsÀåPÀëgÀÄ ¹Öïï CxÁjn D¥sï EArAiÀiÁ CzsåÀ PÀëgÄÀ ¸ÁÖ¥ïs ¸É¯PÉ ë£ À ï PÀ«ÄµÀ£ï CzsåÀ PÀëgÄÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄ»¼Á DAiÉÆÃUÀzÀ DzsÀåPÀëgÀÄ ¨Ágï C¸ÉÆùAiÉÄõÀ£ï D¥sï EArAiÀiÁ CzsåÀ Pg ëÀ ÄÀ ®°vÀ PÀ¯Á CPÁqÉ«ÄAiÀÄ CzsÀåPÀëgÀÄ EArAiÀÄ£ï M®A¦Pï C¸ÉÆùAiÉÄõÀ£ï CzsåÀ Pg ëÀ ÄÀ DgÀ£Éà PÉÃAzÀæzÀ ªÉÃvÀ£À DAiÉÆÃUÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ ¸ÀAVÃvÀ £ÁlPÀ CPÁqÉ«Ä CzsÀåPÀëgÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ £ÁlPÀ ±Á¯ÉAiÀÄ CzsÀåPÀëgÀÄ PÉÃAzÀæ ¸ÁªÀiÁd PÀ¯Áåt ªÀÄAqÀ½AiÀÄ CzsÀåPÀëgÀÄ J£ï.¹.E.Dgï.n. CzsåÀ Pg ëÀ ÄÀ j¸ÀZïð C£Á°¹¸ï «AUï (gÁ) ¤zÉÃð±ÀPg À ÄÀ «±Àé¨ÁåAQ£À G¥ÁzsåÀ Pg ëÀ ÄÀ
: : : : : : : : : : : : : : : : :
E. «. anß¸ï ¹. ©. ¨sÁªÉ J¸ï. PÉ. xÉÆÃgÀmï Dgï. J¸ï. ±ÀªÀÄð ¸ÀIJ¯ï PÀĪÀiÁgï gÀÆAUÁÖ qÁ. ¹.vÉìjAUï «Ä±Áæ VjeÁ ªÁå¸ï ¥sÁ° J¸ï. £ÁjêÀÄ£ï Dgï. ©. ¨sÁ¸ÀÌgÀ£ï ¸ÀÄgÉñï PÀ¯Áär d¹ÖÃ¸ï ©. J£ï. ²æÃPÀȵÀÚ gÁªÀÄ ¤ªÁ¸ï «ÄzsÁð ²æêÀÄw CªÀiÁè C¯Áè£Á ¥ÉÃæ ªÀiÁ PÁAiÀÄð¥Àà ¥ÉÆæ. PÀȵÀÚ PÀĪÀiÁgï C±ÉÆÃPï ZÀvÄÀ ªÉÃ𢠫£ÉÆÃzï xÁªÀÄ¸ï ªÀÄvÀÄÛ C¤¯ï ¸ÀÆzï
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
31
: : : : : :
¤gÀÄ¥ÀªiÀ ï ¸ÉÃ£ï ¸ÀvÀå§ævÀ ¥Á¯ï PÀªÄÀ ¯ÉÃ±ï ±ÀªÄÀ ð gÉÆãÀ£ï ¸Éãï PÀ£éÀ¯ï ¹§â¯ï ¤gÀÄ¥ÀªiÀ Á gÁªï
: : : :
¨sÆ À ¸ÉãÉAiÀÄ ªÀĺÁzÀAqÀ£ÁAiÀÄPÀgÄÀ £ËPÁ¸ÉãÉAiÀÄ ªÀĺÁzÀAqÀ£ÁAiÀÄPÀgÄÀ ªÁAiÀÄĸÉãÉAiÀÄ ªÀĺÁzÀAqÀ£ÁAiÀÄPÀgÄÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ ¸ÉãÁ¥ÀqU É ¼ À À ªÀÄÄRå¸ÜÀ gÄÀ
d£Àg¯ À ï ¢Ã¥ÀPï PÀ¥Æ À gï (30.09.2007) Cräg¯ À ï ¸ÀÄjÃ±ï ªÉĺÀvÁ (31.10.2006) KgïcÃ¥sï ªÀiÁµÀð¯ï ¥sÁ° ºÉÆÃ«Ä ªÉÄÃdgï (31.03.2007) ¯É¦£ Öü A É mï d£Àg¯ À ï ºÀ«ðAzÀgï ¹AUï °qÀg Ø ï
gÁµÀÖç¥w À (gÁµÁÖçzåÀs PÉ)ë ²æêÀÄw ¥Àw æ ¨sÁ zÉë ¹AUï ¥Ánïï (25.07.2007 jAzÀ)
¨sÁgÀvz À À ¸ÉãÁ¥ÀqU É ¼ À À ¥Àz æ Ás £À zÀAqÀ£ÁAiÀÄPÀgÄÀ
«±Àé¸ÀA¸ÉÜAiÀÄ°è ¨sÁgÀvÀzÀ SÁAiÀÄA ¥Àæw¤¢ü ¥ÁQ¸ÁÛ£ï£À°£ è À ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ºÉÊPÀ«ÄµÀ£g À ï EAUÉA è r£À°£ è À ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ºÉÊPÀ«ÄµÀ£g À ï CªÉÄÃjPÁzÀ°è£À ¨sÁgÀwÃAiÀÄ gÁAiÀĨsÁj gÀµÁåzÀ°è£À ¨sÁgÀwÃAiÀÄ gÁAiÀĨsÁj aãÁzÀ°è£À ¨sÁgÀwÃAiÀÄ gÁAiÀĨsÁj
¨sÁgÀvÀzÀ°è£À «±Àé¥ÀgÀA¥ÀgÉAiÀÄ vÁtUÀ¼ÀÄ DUÁæzÀ PÉÆÃmÉ CdAvÁzÀ UÀĺÉU¼ À ÄÀ J¯ÉÆÃè gÁzÀ UÀĺÉU¼ À ÄÀ DUÁæzÀ vÁdªÀĺÀ¯ï ªÀĺÁ§°Ã¥ÀÄgÀA£À°£ è À ¸ÁägPÀ U À ¼ À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ gÀxU À ¼ À ÄÀ PÉÆ£ÁQð£À ¸ÀÆAiÀÄðzÉêÁ®AiÀÄ ªÀiÁ£À¸ï ªÀ£åÀ fë ¸ÀAgÀPu ëÀ ÁzsÁªÀÄ PÁfûÃgÀAUÀ ªÀ£åÀ fë ¸ÀAgÀPu ëÀ ÁzsÁªÀÄ PÉêÀ¯ïzÉÃªï ªÀ£åÀ fë ¸ÀAgÀPu ëÀ ÁzsÁªÀÄ UÉÆêÁzÀ ZÀZÄÀ ðUÀ¼ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ PÁ£ÉéAmïUÀ¼ÄÀ ¥sv À ÃÉ ¥ÀÄgï ¹Qæ ºÀA¦AiÀÄ ¸ÁägÀPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄA¢gÀUÀ¼ÀÄ RdÄgÁºÉÆÃzÀ°£ è À ¸ÁägPÀ U À ¼ À ÄÀ J°¥sA É mÁ UÀĺÉU¼ À ÄÀ ZÉÆüÀgÀ §ÈºÀvï zÉêÁ®AiÀÄUÀ¼ÄÀ ¥Àlz Ö PÀ ° À £ è ° À g è ÄÀ ªÀ ¸ÁägPÀ U À ¼ À ÄÀ ¸ÀÄAzÀg§ À £ïì gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£À £ÀAzÁzÉë ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀĵÀàU¼ À À PÀtª Â É gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£À ¸ÁAaAiÀÄ°ègÄÀ ªÀ ¨ËzÀÞ ¸ÀÆ¥ Û À ºÀĪÀiÁAiÀÄÆ£À£À UÉÆÃj PÀÄvÀÄ¨ï «Ä£Ágï ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÄvÀÛ°£À ¸ÁägPÀ U À ¼ À ÄÀ ¨Él¥ Ö z æÀ ÃÉ ±ÀzÀ gÉʮĪÀiÁUÀð - qÁfð°AUï ¨ÉÆÃzsU À A À iÀiÁzÀ ªÀĺÁ¨ÉÆâü zÉêÁ®AiÀÄ ¸ÀAQÃtð ©üÃA¨sl É ÌzÀ ²¯Á vÀAUÀÄzÁtUÀ¼ÄÀ ZÀA¥Á£ÉÃgï - ¥ÁªÀUq À À ¥ÀÄgÁvÀvéÀ GzÁå£À bÀv¥ æÀ w À ²ªÁf l«Äð£À¸ï (gÉ樀 ¤¯ÁÝt) ªÀÄÄA¨ÉÊ zɺÀ°AiÀÄ PÉA¥ÀÄ PÉÆÃmÉ ZÀArÃUÀqÀs £ÀUg À À (vÁvÁÌ°PÀªÁV) ºÉaÑ£À ªÀiÁ»wUÉ ¸ÀAzÀ²ð¹ : www.whc/unesco.org/en/statesparties/in 32
1983 1983 1983 1983 1984 1984 1985 1985 1985 1986 1986 1986 1986 1987 1987 1987 1987 1988 1989 1993 1993 1999 2002 2003 2004 2004 2007 2008
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
¨sÁgÀvÀ gÀvßÀ ¥À± æ ¹ À Û ¥ÀÄgÀ¸ÌÀ øvÀgÄÀ 1954gÀ d£Àªj À 2 gÀAzÀÄ ¨sÁgÀvz À À gÁµÀç¥ Ö wÀ UÀ½AzÀ ¸Áܦ¸À®l à Ö ¨sÁgÀvÀ gÀvßÀ ¥À± æ ¹ À AÛ iÀÄ£ÀÄß ¨sÁgÀvz À À CvÀÄå£ßÀ vÀ £ÁUÀjPÀ UËgÀªª À AÉ zÀÄ ¥ÀjUÀt¸À¯ÁVzÉ. zÉñÀPÉÌ CvÀåªÀÄÆ®å PÉÆqÀÄUÉ ¤ÃrzÀ ««zsÀ PÉÃë vÀU æ ¼ À À UÀtåg£ À ÄÀ ß UÀÄgÀÄw¹ d£Àªj À 23 gÀAzÀÄ ¥ÀÄgÀ¸Ìj À ¸À¯ÁUÀÄvÀz Û .É EzÀĪÀgU É É ¥À± æ ¹ À Û ¥ÀÄgÀ¸ÌÀøvÀgÁzÀªg À À ¥ÀnA Ö iÀÄ£ÀÄß E°è ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ: ¨sÁgÀvÀ gÀvßÀ gÀÄUÀ¼ÁzÀ ¸Àªð À ²æÃ..../²æêÀÄw....
d£À£À
¥À± æ ¹À Û
01. ZÀPª æÀ w À ð gÁdUÉÆÃ¥Á¯ÁZÁj 02. qÁ. ¸Àªð É ¥À°è gÁzsÁPÀȵÀ£ Ú ï 03. qÁ. ZÀAzÀ± æ ÃÉ RgÀ ªÉAPÀl gÁªÀÄ£ï 04. qÁ. ¨sU À ª À Á£ï zÁ¸ï 05. qÁ. ªÉÆÃPÀëUÀÄAqÀA «±ÉéñÀégÀAiÀÄå 06. ¥ÀArvï dªÀºg À ¯ À Á¯ï £Éºg À ÄÀ 07. ¥ÀArvï UÉÆëAzÀ ªÀ®è¨Às ¥ÀAvï 08. qÁ. zsÉÆÃAqÉÆà PÉñÀªÀ PÀªÉð 09. qÁ. ©zs£ À ï ZÀAzÀæ gÁAiÀiï 10. ¥ÀÄgÀĵÉÆÃvÀª Û ÄÀ zÁ¸ï lAqÀ£ï 11. qÁ. ¨Á§Ä gÁeÉÃAzÀæ ¥À¸ æ Ázï 12. qÁ. eóÁQÃgï ºÀĸÉãï 13. qÁ. ¥ÁAqÀÄgÀAUÀ ªÁªÀÄ£À PÁuÉ 14. ¯Á¯ï §ºÁzÀÆÝgï ±Á¹Ûç * 15. ²æêÀÄw EA¢gÁ UÁA¢ü 16. ªÀgº À ÁVj ªÉAPÀlVj 17. PÀĪÀiÁgÀ¸Áé«Ä PÁªÀÄgÁeï * 18. ªÉÄÃj vÉgɸÁ ¨ÉÆAiÀiÁQìG (ªÀÄzÀgï vÉg¸ É Á) 19. DZÁAiÀÄð «£ÉÆèÁ ¨sÁªÉ * 20. SÁ£ï C§Äݯï UÀ¥Ás gï SÁ£ï
(1878) (1888) (1888) (1869) (1861) (1889) (1887) (1858) (1882) (1882) (1884) (1897) (1880) (1904) (1917) (1884) (1903) (1910)
1954 1954 1954 1955 1955 1955 1957 1958 1961 1961 1962 1963 1963 1966 1971 1975 1976 1980
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
(1895) 1983 (1890) 1987 33
21. JA. f. gÁªÀÄZÀAzÀ£ æ ï* (1917) 1988 22. qÁ. ©. Dgï. CA¨ÉÃqÀÌgï * (1891) 1990 23. qÁ. £É®ì£ï gÉÆðí¯Áí ªÀÄAqÉïÁ (1918) 1990 24. gÁfêÀ UÁA¢ü * (1944) 1991 25. ¸ÀzÁðgï ªÀ®¨ è ¨ Às Ás AiÀiï ¥ÀmÃÉ ¯ï * (1875) 1991 26. ªÉÆgÁfð gÁAZÉÆÒÃrÓ zÉøÁ¬Ä (1896) 1991 27. ªÀi˯Á£Á C§Äݯï PÀ¯ÁA DeóÁzï * (1888) 1992 28. dºÀAVÃgï gÀv£ À ïf zÁzÁ¨sÁAiÀiï mÁmÁ(1904) 1992 29. ¸ÀvÀåfÃvï gÉà * (1922) 1992 30. CgÀÄuÁ C¸À¥ïs C° * (1909) 1997 31. UÀįÁÓj ¯Á¯ï £ÀAzÁ * (1898) 1997 32. qÁ. J. ¦. eÉ. C§Äݯï PÀ¯ÁA (1931) 1997 33. qÁ. ªÀÄzÀÄgÉÊ µÀtÄäRªÀrªÀÅ ¸ÀħÄâ®Qëöäà (1916) 1998 34. azÀA§gÀA ¸ÀħæªÄÀ tåA (1910) 1998 35. ¯ÉÆÃPÀ£ÁAiÀÄPÀ dAiÀÄ¥ÀPæ Á±À £ÁgÁAiÀÄuï* (1902) 1999 36. ¥ÉÆ.æ CªÀÄvÀåð ¸Éãï (1933) 1999 37. ¯ÉÆÃPÀ¦A æ iÀÄ UÉÆæ£ÁxÀ ¨ÁzÉÆð¯ÁAiÀiï*(1890) 1999 38. ¥ÀArvï gÀ«±ÀAPÀgï (1920) 1999 39. ®vÁ ¢Ã£Á£ÁxÀ ªÀÄAUÉñÀÌgï (1929) 2001 40. G¸ÁÛzï ©¹ä¯Áè SÁ£ï (1916) 2001 41. ¥ÀArvï ©üêÀĸÉãÀ eÉÆö (1922) 2008 42. ___________________________ (____) 200_ (* EªÀgÄÀ UÀ½UÉ ªÀÄgÀuÆ É ÃvÀg Û ª À ÁV ¥À± æ ¹ À Û ¥Àz æ Á£À ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.)
PÀ£ÁðlPÀ gÀvÀß ¥Àæ±À¹Û ¥ÀÄgÀ¸ÀÌøvÀgÀÄ 01. gÁµÀÖçPÀ« PÀĪÉA¥ÀÄ 02. qÁ. gÁeïPÀĪÀiÁgï 03. J¸ï. ¤d°AUÀ¥àÀ 04. ¥ÉÆæ. ¹. J£ï. Dgï. gÁªï 05. ¥ÀArvï ©üêÀĸÉãÀ eÉÆö 06. ¥ÀÆdå ²ªÀPÀĪÀiÁgÀ ¸Áé«ÄUÀ¼ÀÄ 34
1992 1992 1999 2000 2005 2007 ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
gÁªÉÆÃ£ï ªÀiÁåUÉìøÉà ¥Àæ±À¹Û ¦ü°¥ÉÊ£ïì£À CzsÀåPÀëgÁVzÀÝ gÁªÉÆÃ£ï ªÀiÁåUÉìÃ¸É CªÀgÀ ¸Àägu À ÁxÀð ¥Àwæ ªÀµð À DUÀ¸ïÖ 31gÀAzÀÄ ¥Àz æ Á£ÀªiÀ ÁqÀ¯ÁUÀĪÀ KµÁåzÀ £ÉÆ¨É¯ï ¥À± æ ¹ À A Û iÉÄAzÉà SÁåvª À ÁVgÀĪÀ ªÀiÁåUÃìÉ ¸É ¥À± æ ¹ À A Û iÀÄ£ÀÄß 1957gÀ°è £ÀÆåAiÀiÁQð£À gÁPï¥sÉ®ègï ¸ÀºÉÆÃzÀgÀgÀ ¤¢üAiÀÄ ¥Á®ÄzÁgÀg¯ À Æ É § è âgÁzÀ eÁ£ï r. gÁPï¥s® É g è ï ¸Áܦ¹zÀgÄÀ . ¸ÀPÁðj ¸ÉÃªÉ (¸À¸ÃÉ ), ¸ÁªÀðd¤PÀ ¸ÉÃªÉ (¸Á¸ÉÃ), ¸ÀªÄÀ ÄzÁAiÀÄzÀ £ÁAiÀÄPÀvéÀ (¸À£Á), ¥ÀwPæ Æ É ÃzÀåªÄÀ , ¸Á»vÀå ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÈd£À²Ã® ¸ÀAªÀº£ À À PÀ¯É (¥À¸Á), ±ÁAw ªÀÄvÀÄÛ CAvÁgÁ¶ÖçÃAiÀÄ w¼ÀĪÀ½PÉ (±ÁA) ªÀÄvÀÄÛ ¢üêÀÄAvÀ £ÁAiÀÄPÀvÀé (¢üãÁ) »ÃUÉ DgÀÄ PÉÃë vÀU æ ¼ À ° À è UÀt¤ÃAiÀÄ ¸Ázs£ À É ªÀiÁrzÀ KµÁåzÀ ªÀĺÀ¤ÃAiÀÄjUÉ ¤ÃqÀ¯ÁUÀÄwÛz.É
¥À± æ ¹ À Û ¥ÀÄgÀ¸ÌÀ øvÀ ¨sÁgÀwÃAiÀÄgÀÄ 01. 02. 03. 04. 05. 06. 07. 08. 09. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
DZÁAiÀÄð «£ÉÆèÁ ¨sÁªÉ aAvÁªÀÄ£ï zÉñÀªÄÀ ÄSï C«ÄvÁ¨sÀ ZËzsj À ªÀÄzÀgï vÉg¸ É Á zsÁgÁ RÄgÉÆÃr ªÀVÃð¸ï PÀÄjAiÀÄ£ï wæ¨ÄÀs ªÀ£ï zÁ¸ï ¥ÀmÃÉ ¯ï ªÉ°Û ¦üµg À ï dAiÀÄ¥ÀPæ Á±À £ÁgÁAiÀÄuï PÀªÄÀ ¯ÁzÉë ZÀmÆ É ÃÖ ¥ÁzsÁåAiÀÄ ¸ÀvåÀ fvï gÉà JA. J¸ï. ¸Áé«Ä£ÁxÀ£ï JA. J¸ï. ¸ÀħÄâ®Qëöäà §Æ©è eÁeïð ªÀVÃð¸ï ºÉ¤ßAUï ºÉÆPï ¯Á¸Àð£ï
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
1958 1959 1961 1962 1963 1963 1963 1964 1965 1966 1967 1971 1974 1975 1976
(¸À£Á) (¸À¸ÃÉ ) (¥À¸Á) (±ÁA) (¸À£Á) (¸À£Á) (¸À£Á) (±ÁA) (¸Á¸ÉÃ) (¸À£Á) (¥À¸Á) (¸À£Á) (¸Á¸ÉÃ) (¥À¸Á) (±ÁA) 35
16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 36
±ÉÆÃA§Ä «ÄvÁæ E¼Á gÀªÄÉ Ã±ï §mï ªÀiÁ¨É¯èÉ CgÉÆÃ¯É gÀd¤PÁAvÀ CgÉÆÃ¯É UËj Q±ÉÆÃgÀ WÉÆÃµï ¥Àª æ Æ É Ãzï PÀgu À ï ¸ÉÃp ªÀÄt¨¯ Às ï zÉøÁAiÀiï ZÀArà ¥À¸ æ ÁzÀ ¨sm À ï CgÀÄuï ±Ëj gÁ²Ã¥ÀÄgÀA ®PÀöë äuï ªÀÄÄgÀ½Ãzsg À À CªÉÄÖ ®Qëöäà ZÀAzÀæ eÉÊ£ï PÉ.«. ¸ÀħâtÚ ¥ÀArvï gÀ«±ÀAPÀgï ¨Á£ÀÆdºÁAVÃgï PÉÆÃAiÀiÁf QgÀuï ¨ÉÃr ¥ÁAqÀÄgÀAUÀ CoÁªÀ¼É n. J£ï. ±ÉõÀ£ï ªÀĺÁ±ÉéÃvÁ zÉë ªÀĺÉñï ZÀAzÀæ ªÉĺÀvÁ eÉÆÃQ£ï C¥ÀÄðvÀªiÀ ï CgÀÄuÁ gÁAiÀiï gÁeÉÃAzÀæ ¹AUï ¸ÀA¢Ã¥ï ¥ÁAqÉ eÉêÀÄì ªÉÄÊPÉ¯ï °AUÉÆÝà ±ÁAvÁ ¹£Áí ®QëãÁgÁAiÀÄt gÁªÀÄzÁ¸ï «. ±ÁAvÁ CgÀ«AzÀ PÉdjªÁ¯ï ¥Á®UÀÄ«Ää ¸Á¬Ä£Áxï qÁ. ¥ÀPæ Á±ï DªÉÄÖ qÁ. ªÀÄAzÁQ¤ DªÉÄÖ
1976 1977 1979 1979 1981 1981 1982 1982 1982 1984 1985 1989 1991 1992 1993 1994 1996 1996 1997 1997 2000 2000 2001 2002 2003 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2008
(¥À¸Á) (¸À£Á) (¸À£Á) (¸À£Á) (¥À¸Á) (¸À£Á) (¸Á¸ÉÃ) (¸À£Á) (¥À¸Á) (¥À¸Á) (¸Á¸ÉÃ) (¸Á¸ÉÃ) (¥À¸Á) (¥À¸Á) (¸Á¸ÉÃ) (¸À¸ÃÉ ) (¸À£Á) (¸À¸ÃÉ ) (¥À¸Á) (¸Á¸ÉÃ) (±ÁA) (¸À£Á) (¸À£Á) (¢üãÁ) (¸À¸ÃÉ ) (¸À£Á) (±ÁA) (¸Á¸ÉÃ) (¢üãÁ) (¥À¸Á) (¸Á.¸ÉÃ) (¸Á.¸ÉÃ)
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
zÁzÁ¸ÁºÉÃ¨ï ¥sÁ¯ÉÌ ¥Àæ±À¹Û ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ZÀ®£ÀavÀæ PÉÃë vÀPæ ÌÉ ¸À°¸ è ¯ À ÁVgÀĪÀ ¸ÉêÉAiÀÄ£ÀÄß UÀÄgÀÄw¹ UËgÀ«¸ÀĪÀ ¸À®ÄªÁV ZÀ®£ÀavÀæ PÉëÃvÀz æ À zÀAvÀPÀxÉ zÁzÁ¸ÁºÉÃ¨ï ¥sÁ¯ÉÌAiÀĪÀgÀ ºÉ¸j À £À°è 1969jAzÀ F ¥À±æ ¹ À U Û ¼ À £ À ÄÀ ß ¤ÃqÀ¯ÁUÀÄwÛz.É ¸Àt é ð PÀªÄÀ ®, ¸Àägt À P ,É JgÀqÄÀ ®PÀë gÀÆ¥Á¬ÄUÀ¼À £ÀUz À ÄÀ ºÀtªÀ£ÄÀ ß gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¸ÀªiÀ ÁgÀA¨sz À ° À è ¥Àz æ Á£À ªÀiÁqÀ¯ÁUÀÄvÀz Û .É 01. 02. 03. 04. 05. 06. 07. 08. 09. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.
zÉëPÁ gÁt gÉÆÃjZï ©. J£ï. ¸ÀPÁðgï ¥ÀÈyéÃgÁeï PÀ¥Æ À gï ¥ÀAPÀeï ªÀÄ°èPï ¸ÀįÉÆÃZÀ£Á (gÀÆ© ªÉÄÃAiÀÄgïì) ©. J£ï. gÉrØ ¢üÃgÉ£ï UÀAUÀÆ° PÁ£À£ï zÉë ¤w£ï ¨ÉÆøï Dgï. ¹. ¨ÉÆÃgÁ¯ï ¸ÉÆúÁæ¨ï ªÉÆâ ¦. eÉÊgÁeï £ËµÀzï C° J¯ï. «. ¥À¸ æ Ázï zÀÄUÁð PÉÆÃmÉ ¸ÀvåÀ fvï gÉà «. ±ÁAvÁgÁªÀiï ©. £ÁVgÉrØ gÁeï PÀ¥Æ À gï C±ÉÆÃPï PÀĪÀiÁgï ®vÁ ªÀÄAUÉñÀÌgï CQÌ£ÃÉ ¤ £ÁUÉñÀégÀ gÁªï ¨sÁ¬Äf ¥ÉAqÁPÀðgï
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 37
24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39.
¨sÆ À ¥ÉÃ£ï ºÀeÁó jPÁ ªÀÄdûƺ æ ï ¸ÀįÁÛ£ï¥ÀÄj ¢°Ã¥ï PÀĪÀiÁgï qÁ. gÁeïPÀĪÀiÁgï ²ªÁf UÀuÃÉ ±À£ï PÀ« ¥À¢ æ Ã¥ï ©. Dgï. bÉÆÃ¥Àæ ºÀȶPÉÃ±ï ªÀÄÄRfð D±Á ¨sÉÆÃA¸Éè AiÀiÁ±ï bÉÆÃ¥Àæ zÉêï D£ÀAzï ªÀÄÈuÁ¯ï ¸Éãï DqÀÆgÀÄ UÉÆÃ¥Á®PÀȵÀ£ Ú ï ±ÁåªiÀ ï ¨É£U É ¯ À ï vÀ¥£ À ï ¹£Áí ___________________
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
£ÉÆ¨É¯ï ¥Àæ±À¹Û ¥ÀÄgÀ¸ÀÌøvÀ ¨sÁgÀwÃAiÀÄgÀÄ UÀÄgÀÄzÉêÀ gÀ«ÃAzÀ£ æ ÁxÀ oÁUÉÆÃgï 1913 ¸Á»vÀå ZÀAzÀ± æ ÃÉ Rgï ªÉAPÀlgÁªÀÄ£ï 1930 ¨sËvÀ±Á¸ÀçÛ ºÀgU À Æ É Ã«AzÀ SÉÆgÁ£Á 1968 ªÉÊzÀå«eÁÕ£À DUÉ߸ï vÉg¸ É Á ¨ÉÆAiÀiÁQìG 1979 ±ÁAw ¸ÀħæºäÀ tåA ZÀAzÀ± æ ÃÉ Rgï 1983 ¨sËvÀ±Á¸ÀçÛ CªÀÄvÀåð ¸Éãï 1998 CxÀð±Á¸ÀçÛ Dgï. PÉ. ¥ÀZËj * 2007 ±ÁAw (* qÁ. Dgï. PÉ. ¥ÀZËjAiÀĪÀgÀÄ CzsÀåPÀëgÁVgÀĪÀ «±Àé¸ÀA¸ÉÜAiÀÄ ºÀªÁªÀiÁ£À §zÀ¯ÁªÀuÉUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ CAvÀgï ¸ÀPÁðjà ªÀÄAqÀ½AiÀÄ - EAlgï UÀªÀ£ïðªÉÄAl¯ï ¥Áå£À¯ï D£ï PÉöè ʪÉÄÃmï bÉÃAeï - ¸ÀA¸ÉÜUÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÉÄÃjPÁzÀ »A¢£À G¥ÁzsÀåPÀëgÁzÀ C¯ï UÉÆÃgÉAiÀĪÀjUÉ dAnAiÀiÁV 2007£Éà ªÀµð À zÀ £ÉÆ¨É¯ï ±ÁAw ¥ÀÄgÀ¸ÁÌgÀ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.) 38
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
¨sÁgÀvÀzÀ ªÀÄ»¼Á ªÀÄÄRåªÀÄAwæUÀ¼ÀÄ ¸ÀÄZÉÃvÁ PÀÈ¥À¯Á¤ 02-10-1963 £ÀA¢¤ ¸Àvï¥Àw 14-06-1972 £ÀA¢¤ ¸Àvï¥Àw 06-03-1974 ±À²PÀ¯Á PÁqÉÆÃPÀgï 13-08-1973 ±À²PÀ¯Á PÁqÉÆÃPÀgï 07-06-1977 ¸ÉÊAiÀÄzÁ C£ÀégÁ vÉʪÀÄÆgï12-12-1980 eÁ£ÀQ gÁªÀÄZÀAzÀ£ æ ï 07-01-1988 eÉ. dAiÀÄ®°vÁ 24-06-1991 eÉ. dAiÀÄ®°vÁ 14-05-2001 eÉ. dAiÀÄ®°vÁ 02-03-2002 ªÀiÁAiÀiÁªÀw 03-06-1995 ªÀiÁAiÀiÁªÀw 21-03-1997 ªÀiÁAiÀiÁªÀw 03-05-2002 ªÀiÁAiÀiÁªÀw 13-05-2007 gÁfÃAzÀgï PËgï ¨sl À Ö¯ï 21-11-1996 gÁ©Ø zÉë 25-07-1997 gÁ©Ø zÉë 09-03-1999 gÁ©Ø zÉë 11-03-2000 ¸ÀĵÁä ¸ÀégÁeï 12-10-1998 ²Ã¯Á ¢ÃQëvï 03-12-1998 ²Ã¯Á ¢ÃQëvï 15-12-2003 GªÀiÁ ¨sÁgÀw 08-12-2003 ªÀ¸ÄÀ Azsg À Á gÁeÉà 08-12-2003
GvÀÛgÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À Mj¸Áì Mj¸Áì UÉÆêÀ UÉÆêÀ C¸ÁìA/D¸ÉÆêÀiï vÀ«Ä¼ÀÄ£ÁqÀÄ vÀ«Ä¼ÀÄ£ÁqÀÄ vÀ«Ä¼ÀÄ£ÁqÀÄ vÀ«Ä¼ÀÄ£ÁqÀÄ GvÀÛgÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À GvÀÛgÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À GvÀÛgÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À GvÀÛgÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À ¥ÀAeÁ¨ï ©ºÁgÀ ©ºÁgÀ ©ºÁgÀ zɺ° À zɺ° À zɺ° À ªÀÄzsåÀ ¥z æÀ ÃÉ ±À gÁd¸ÁÜ£À
PÀ£ÁðlPÀzÀ ¥ÀæªÀÄÄR ²RgÀUÀ¼ÀÄ
²RgÀ ªÀÄļÀîAiÀÄå£ÀVj ¥ÀĵÀàVj PÀÄzÀÄgɪÀÄÄR ¨Á¨Á§ÄqÀ£ïVj ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
JvÀÛgÀ 1,925 «ÄÃ. 1,908 «ÄÃ. 1,895 «ÄÃ. 1,894 «ÄÃ.
f¯Éè aPÀ̪ÄÀ UÀ¼Æ À gÀÄ PÉÆqÀUÄÀ aPÀ̪ÄÀ UÀ¼Æ À gÀÄ aPÀ̪ÄÀ UÀ¼Æ À gÀÄ 39
¨sÁgÀvÀzÀ ªÀÄ»¼Á UÀªÀ£ÀðgïUÀ¼ÀÄ ¸ÀgÆ É Ãf¤ £ÁAiÀÄÄØ ¥ÀzäÀ eÁ £ÁAiÀÄÄØ «dAiÀÄ®Qëöäà ¥ÀArvï «dAiÀÄ®Qëöäà ¥ÀArvï ±ÁgÀzÁ ªÀÄÄRfð ±ÁgÀzÁ ªÀÄÄRfð eÉÆåÃw ªÉAPÀmÁZÀ®A PÀĪÀÄÄzï¨É£ï eÉÆö gÁªÀÄ zÀįÁj ¹£Áí ¸Égï¯Á UÉÃæ ªÀ¯ï ZÀAzÁæªw À gÁeÉÃAzÀPæ ÄÀ ªÀiÁj ¨Ád¥É¬Ä ²Ã¯Á P˯ï d¹Öøï JA. ¥sÁwêÀiÁ ©Ã« «. J¸ï. gÀªiÀ ÁzÉë «. J¸ï. gÀªiÀ ÁzÉë gÀd¤ gÁAiÀiï ¥Àw æ ¨sÁ zÉë¹AUï ¥Ánïï
15-08-1947 AiÀÄÄ£ÉÊmÉqï¥Áæ«£ïì (GvÀg Û À ¥Àz æ ÃÉ ±À) 03-11-1956 ¥À²ª Ñ ÄÀ §AUÁ¼À 03-11-1956 ªÀĺÁgÁµÀçÖ 18-12-1963 ªÀĺÁgÁµÀçÖ 05-05-1977 DAzs¥ æÀ z æÀ ÃÉ ±À 14-08-1978 UÀÄdgÁvï 14-10-1977 PÉÃgÀ¼À 26-11-1985 DAzs¥ æÀ z æÀ ÃÉ ±À 23-02-1988 PÉÃgÀ¼À 31-03-1989 ªÀÄzsåÀ ¥z æÀ ÃÉ ±À 19-02-1990 ¥ÀzÄÀ ZÉj PÉÃAzÁæqÀ½vÀ ¥Àz æ ÉñÀ 02-05-1995 ¥ÀÄzÀÄZÉj 17-11-1995 »ªÀiÁZÀ® ¥Àz æ ÃÉ ±À 25-01-1997 26-07-1997 02-12-1999 23-04-1998
vÀ«Ä¼ÀÄ£ÁqÀÄ »ªÀiÁZÀ® ¥Àz æ ÃÉ ±À PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀÄzÀÄZÉj
08-11-2004
gÁd¸ÁÜ£À
¨sÁgÀvÀzÀ £ÉgÉAiÀÄ zÉñÀUÀ¼À ªÉ¨ï¸ÉÊmïUÀ¼ÀÄ www.tibet.net www.priu.gov.lk www.welcomenepal.com www.myanmar.gov.mm www.bangladesh.gov.bd 40
www.dalailama.com www.pakistan.gov.pk www.indonesia.go.id www.china.org.cn www.president.gov.af ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
¥ÀA¥À ¥Àæ±À¹Û ¥ÀÄgÀ¸ÀÌøvÀ ¸Á»wUÀ¼ÀÄ PÀ« / ¸Á»w gÁµÀÖçPÀ« PÀĪÉA¥ÀÄ
PÀÈw ö ªÀµð À ²æà gÁªÀiÁAiÀÄt 1987 zÀ±ð À £ÀA w. £ÀA. ²æÃPÀAoÀAiÀÄå ¨sÁgÀwÃAiÀÄ PÁªÀå 1988 «ÄêÀiÁA¸É PÉ. ²ªÀgÁªÀÄ PÁgÀAvÀ ªÉÄÊ ªÀÄ£ÀUÀ¼À ¸ÀĽAiÀÄ°è 1989 ¸ÀA. ². ¨sÀƸÀ£ÀÆgÀĪÀÄoÀ ±ÀÆ£Àå ¸ÀA¥ÁzÀ£A É iÀÄ 1990 ¥ÀgÁªÀıÉð ¥ÀÄ. w. £Àg¹À AºÁZÁgï ²æúÀjZÀjvÉ 1991 J. J£ï. ªÀÄÆwðgÁªï zÉêÀgÄÀ 1992 JA. UÉÆÃ¥Á®PÀȵÀÚ CrUÀ ¸ÀĪÀtð ¥ÀÄvÀܽ 1993 ¸ÉÃrAiÀiÁ¥ÀÄ PÀȵÀÚ¨l Às Ö PÀ£ßÀ qÀ £ÀÄr 1994 («ZÁgÀ ¥À¥ æ ÀAZÀ) PÉ. J¸ï. £Àg¹À AºÀ¸Áé«Ä zÀÄAqÀÄ ªÀÄ°èUÉ 1995 JA. JA. PÀ®§ÄVð ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 1996 gÁµÀÖçPÀ« f. J¸ï. ²ªÀgÀÄzÀæ¥Àà¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 1997 zÉÃ. dªÀgÉÃUËqÀ ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 1998 ZÉ£Àß«ÃgÀ PÀt« ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 1999 J¯ï. §¸Àªg À ÁdÄ ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 2000 ¥ÀÆtðZÀAzÀæ vÉÃd¹é ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 2001 JA. azÁ£ÀAzÀ ªÀÄÆwð ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 2002 ZÀAzÀæ±ÉÃRgÀ PÀA¨ÁgÀ ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 2003 JZï. J¯ï. £ÁUÉÃUËqÀ ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 2004 J¸ï. J¯ï. ¨sÊÉ gÀ¥àÀ ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 2005 f. J¸ï. CªÀÄÆgÀ ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 2006 AiÀıÀªÀAvÀ avÁÛ® ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 2007 ________________ ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀå 2008 (1996gÀ £ÀAvÀgÀzÀ°è ¤¢ðµÀÖ PÀÈwAiÀÄ£ÀÄß ºÉ¸Àj¸ÀzÉ ¯ÉÃRPÀgÀÄ gÀa¹zÀ ¸ÀªÀÄUÀæ ¸Á»vÀåPÉÌ ¥Àæ±À¹Û ¤ÃqÀ¯ÁUÀÄwÛzÉ.) ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
41
¨sÁgÀvÀzÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£ÀUÀ¼ÀÄ gÁdåUÀ¼ÀÄ
gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£ÀU¼ À ÄÀ (gÁ.G.,)
CgÀÄuÁZÀ® : ªÀiË°AUï gÁ.G., £ÁªÀÄÝ¥Á gÁ.G. ¥ÀæzÉñÀ C¸ÉÆÃA(C¸ÁìA) : PÁfûÃgÀAUÀ gÁ.G., ªÀiÁ£À¸À gÁ.G., £ÁªÉÄÃj gÁ.G., ¢§Äæ ¸ÉÊSÉƪÀ gÁ.G., MgÁAUï gÁ.G. DAzs¥ æÀ z æÀ ÃÉ ±À : PÁ¸ÀÄ §æºÁägr É Ø gÁ.G., ªÀĺÁ«ÃgÀ ºÀjt ªÀ£À¸ÀÜ® gÁ.G., ªÀÄÈUÀªÀ¤ gÁ.G., ²æà ªÉAPÀmÉñÀégÀ gÁ.G. GvÀÛgÀ ¥ÀæzÉñÀ : zÀÆzsÁé gÁ.G. GvÀg Û ÁRAqï : PÁ¨Éðmï gÁ.G., UÀAUÉÆÃwæ gÁ.G., UÉÆëAzÀ gÁ.G., £ÀAzÁzÉë gÁ.G., gÁeÁf gÁ.G., ¥ÀĵÀàUÀ¼À PÀt廃 (ªÁå° D¥sï ¥sèÀªg À ïì) gÁ.G. Mj¸Áì : ¹«Äè¥Á¯ï gÁ.G., ©üvÀgïPÀ¤ßPÁ gÁ.G. PÀ£ÁðlPÀ : CA² gÁ.G., §ArÃ¥ÀÄgÀ gÁ.G., §£ÉßÃgÀÄWÀlÖ gÁ.G., PÀÄzÀÄgÉêÀÄÄR gÁ.G., gÁfêïUÁA¢ü (£ÁUÀgº À Æ É ¼É) gÁ.G. PÉÃgÀ¼À : D£ÉʪÀÄÄr gÁ.G., ¥ÉjAiÀiÁgï gÁ.G., ªÀÄyPÉmÁÖ£ï ±ÉÆïÁ gÁ.G., EgÀ«ÃPÀÄ®A gÁ.G., ¸ÉʯÉAmï ªÁå° gÁ.G., ¥ÁA§zÀÄA ±ÉÆïÁ gÁ.G. UÀÄdgÁvï : Vgï gÁ.G. ªÀÄvÀÄÛ ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄ, d®ZÀgU À ¼ À À (ªÀÄjãï) gÁ.G. ªÀÄvÀÄÛ ªÀ£ÀåzsÁªÀÄ, ªÉïÁªÀzÀgÀ gÁ.G., ¨Á£ïìzÁ gÁ.G. UÉÆêÁ : ¨sÀUÀªÁ£ï ªÀĺÁ«ÃgÀ ªÉƯÉèªÀiï gÁ.G. bÀwÛøïWÀgï : EAzÁæªw À gÁ.G.,UÀÄgÀÄ WÁ¹zÁ¸ï gÁ.G., PÁAUÉgïWÁn gÁ.G. dªÀÄÄä & PÁ²äÃgÀ : zÁaUÁªÀiï gÁ.G., ¸À°ÃªÀiï C° gÁ.G. 42
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
eÁgïRAqï vÀ«Ä¼ÀÄ£ÁqÀÄ
: ¨ÉÃvï¯Á gÁ.G. : VAr gÁ.G., EA¢gÁUÁA¢ü gÁ.G., ªÀÄ£Áßgï PÉÆ°è fêÀªÉÊ«zsÀå gÁ.G., ªÀÄÆqÀĪÀįÉÊ gÁ.G., ªÀÄÄPÀÄÌwð gÁ.G. wæ¥ÄÀ gÀ : gÁ.G.WÉÆövÀªÁV®è. ªÀ£ÀåzsÁªÀÄUÀ½ªÉ. £ÁUÁ¯ÁåAqï : EAmÁAQ gÁ.G. ¥À²ÑªÀÄ §AUÁ¼À : £ÉÆåÃgÁ PÀtª Â É gÁ.G., ¹AUÀ°¯Á gÁ.G., ¸ÀÄAzÀg泥ïì gÁ.G., UÉÆgÀĪÀiÁgÀ gÁ.G. ¨sÀÄPÁì gÁ.G. ¥ÀAeÁ¨ï : gÁ.G. WÉÆövÀªÁV®è. ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄUÀ½ªÉ. ©ºÁgÀ : ªÁ°äÃQ gÁ.G. ªÀÄtÂ¥ÀÄgÀ : PÉÃAiÀiï§Ä¯ï ¯ÁíªÀiïeÁªÉÇà gÁ.G., (zÉñÀzÀ KPÉÊPÀ vÉîĪÀ ¥ÀÄ«ÄØ ¢éÃ¥À gÁ.G.,) ²gÉÆÃAiÀiï »¯ï gÁ.G., ªÀÄzsÀå¥ÀæzÉñÀ : ¨ÁAzsÀªÀUÀqsÀ gÁ.G., PÁ£Áí gÁ.G., ªÀiÁzsª À À gÁ.G., ¥À£Áß gÁ.G., ¦æAiÀÄzÀ²ð¤ (¥ÉAZï) gÁ.G., ¥À¼A É iÀÄĽPÉU¼ À À (¥sÁ¹¯ï) gÁ.G., ¸ÀAdAiÀiï gÁ.G., ¸Ávï¥ÀÄgÀ gÁ.G., ªÀ£À«ºÁgÀ gÁ.G., ªÀĺÁgÁµÀÖç : ¸ÀAdAiÀiï UÁA¢ü gÁ.G., UÀÆUÀªÀįï gÁ.G., ZÀAzÉÆð gÁ.G., ¥ÉAZï gÁ.G., £À«ÃUÁAªï gÁ.G., vÁzÉƨÁ gÁ.G. «ÄÃeÉÆgÀA : ªÀÄÄgÉ£ è ï & ¤Ã®Vj ¥sÁªÀAUï¥sÄÀ AiÀiï gÁ.G. ªÉÄÃWÁ®AiÀÄ : ¨Á¯ï¥sPÀ ïgÁªÀiï gÁ.G., £ÉÆÃPÉPæ ï gÁ.G. gÁd¸ÁÜ£À : PÉêÀ¯ïzÉêï WÁ£Á gÁ.G., gÀtxÀA¨ÉÆÃgï gÁ.G., ¸Áj¸ÁÌ gÁ.G., ªÀÄgÀĨsÀÆ«Ä gÁ.G., zÀgÁæ gÁ.G. ¹QÌA : PÁAZÀ£ÀUÀAUÁ gÁ.G. ºÀgÁåt : ¸ÀįÁÛ£ï¥ÀÄgï gÁ.G., PÁ¯ÉøÀgï gÁ.G. »ªÀiÁZÀ®¥Àz æ ÃÉ ±À : UÉæÃmï »ªÀiÁ®AiÀÄ£ï gÁ.G., ¦£ïªÁå° gÁ.G., zɺ° À : gÁ.G.WÉÆövÀªÁV®è. ªÀ£ÀåzsÁªÀÄUÀ½ªÉ.
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
43
CAqÀªiÀ Á£ï & : PÁåA¥Éâ¯ï SÁj gÁ.G., UÁ®yÃAiÀÄ ¤PÉÆèÁgï gÁ.G., ªÀĺÁvÀä UÁA¢ü d®ZÀg(À ªÀÄjãï) gÁ.G., ªÀiËAmï ºÁåjAiÉÄmï gÁ.G., ¸Áåq¯ À ï ¦ÃPï gÁ.G., gÁt gÀhiÁA¹ ¸ÁUÀgÆ É ÃzÁå£À gÁ.G. «Äqïè §l£ï L®Aqï gÁ.G., £Ávïð §l£ï L®Aqï gÁ.G., PÁåA¥ï¨É¯ï SÁj gÁ.G., UÁ®yÃAiÀÄ gÁ.G. ZÀArÃUÀqÀs : gÁ.G.WÉÆövÀªÁV®è. ªÀ£ÀåzsÁªÀÄUÀ½ªÉ. zÀªÀÄ£ï & : gÁ.G.WÉÆövÀªÁV®è. ªÀ£ÀåzsÁªÀÄUÀ½ªÉ. ¢AiÀÄÄ zÁzÁæ & : gÁ.G.WÉÆövÀªÁV®è. ªÀ£ÀåzsÁªÀÄUÀ½ªÉ. £ÀUÀgï ºÀªÉð ¥ÀÄzÀÄZÉj : gÁ.G.WÉÆövÀªÁV®è. ªÀ£ÀåzsÁªÀÄUÀ½ªÉ. ®PÀë¢éÃ¥À : gÁ.G.WÉÆövÀªÁV®è. d¯ÉÆÃzÁå£U À ½ À ªÉ.
¥Àª æ ÄÀ ÄR £À¢UÀ¼ÄÀ
UÀAUÁ ¹AzsÄÀ & vÁìAUï¥ÉÆà aãÁ¨ï ¸Àme èÉ ï & ©ÃAiÀiÁ¸ï UÉÆêÀÄw £ÀªÄÀ ðzÁ & ¸ÉÆÃ£É ªÁzsÁð & vÁ¦ ®Æ¤ ªÀĺÁ£À¢ UÉÆÃzÁªÀj ªÀiÁAeÁæ EAzÁæªw À PÀȵÁÚ ªÀÄƹ PÁªÉÃj ¨sÁVÃgÀy & C®PÀ£AÀ zÁ 44
GUÀªÀĸÀܼÀUÀ¼ÀÄ
UÉÆêÀÄÄR ªÀiÁ£À¸À ¸ÀgÆ É ÃªÀgÀ ¯ÁºË¯ï ºÀjQ ¦°©üvï CªÀÄgÀPA À lPÀ ¨ÉÃvÀįï CuÁÚ¸ÁUÀgï ¥sÁ¹ðAiÀiÁ vÀA æ iÀÄA§Pï ¨Á¯ÁWÁmï PÁ¼ÀºA À ¢ ªÀĺÁ§¯ÉñÀégÀ ªÉÄÃqÀPï vÀ®PÁªÉÃj(§æºäÀVj) zÉêÀ¥A æÀ iÀiÁUÀ ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
PÀ£ÁðlPÀzÀ ¥Àª æ ÄÀ ÄR gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£ÀU¼ À ÄÀ /ªÀ£åÀ zsÁªÀÄUÀ¼ÄÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£À / ªÀ£ÀåzsÁªÀÄ
f¯Éè
CA² gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£À §ArÃ¥ÀÄgÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£À
GvÀÛgÀ PÀ£ÀßqÀ ZÁªÀÄgÁd£ÀUg À /À ªÉÄʸÀÆgÀÄ ¨ÉAUÀ¼Æ À gÀÄ aPÀ̪ÄÀ UÀ¼Æ À gÀÄ PÉÆqÀUÄÀ /ªÉÄʸÀÆgÀÄ ªÀÄAqÀå ªÉÄʸÀÆgÀÄ aPÀ̪ÄÀ UÀ¼Æ À gÀÄ ZÁªÀÄgÁd£ÀUg À /À ªÉÄʸÀÆgÀÄ PÉÆqÀUÄÀ GqÀĦ/²ªÀªÆ É UÀÎ ªÉÄʸÀÆgÀÄ ²ªÀªÉÆUÀÎ / G.PÀ. GqÀĦ ²ªÀªÆ É UÀÎ ºÁªÉÃj PÉÆqÀUÄÀ ªÉÄʸÀÆgÀÄ PÉÆqÀUÄÀ ªÀÄAqÀå ¨É¼U À Á« GvÀÛgÀ PÀ£ÀßqÀ ªÀÄAqÀå ²ªÀªÆ É UÀÎ
§£ÉßÃgÀÄWÀlÖ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£À PÀÄzÀÄgɪÀÄÄR gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£À gÁfêï UÁA¢ü gÁ¶ÖçÃAiÀÄ GzÁå£À D¢ZÀÄAZÀ£V À j £À«®Ä ¥ÀQz ë Ás ªÀÄ CgÀ©wlÄÖ ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄ ¨sz À Áæ ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄ ©½VjgÀAUÀ£À ¨ÉlÖ ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄ §æºäÀ Vj ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄ ªÀÄÆPÁA©PÀ ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄ £ÀÄUÀÄ ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄ ±ÀgÁªÀw PÀt廃 ªÀ£åÀ zsÁªÀÄ ¸ÉÆêÉÄñÀégÀ C¨sÀAiÀiÁgÀtå ±ÉnÖº½ À î C¨sA À iÀiÁgÀtå gÁuÉÃ¨É£Æ À ßgÀÄ ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄ ¥ÀĵÀV à j ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄ PÁªÉÃj ªÀ£åÀ zÁs ªÀÄ vÀ®PÁªÉÃj C¨sA À iÀiÁgÀtå ªÉÄîÄPÉÆÃmÉ C¨sA À iÀiÁgÀtå WÀl¥À¨ æ Ás ¥ÀQz ë Ás ªÀÄ zÁAqÉð C¨sA À iÀiÁgÀtå gÀAUÀ£w À lÄÖ ¥ÀQz ë Ás ªÀÄ UÀÄqÀ« ¥ÀQz ë Ás ªÀÄ ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
45
«±ÀézÀ ¥Àª æ ÄÀ ÄR zÉñÀU¼ À ÄÀ
zÉñÀ
CAvÀeÁð® PÉÆÃqï CAUÉÆî ®ÄªÁAqÀ PÁéAeÁ .ao Cdgï¨ÉÊeÁ£ï ¨ÁPÀÄ ªÀÄ£Ávï/gÀƧ¯ï .az CeÉðAmÉÊ£Á §Æ壸 À ïLj¸ï ¥É¸Æ É Ã .ar D¥sÁϤ¸ÁÛ£À PÁ§Æ¯ï D¥sÁϤ .af DªÉÄÃð¤AiÀiÁ AiÀÄgɪÁ£ï qÁæöåªiÀ ï .am D°ÓÃjAiÀiÁ D°ÓÃAiÉĸïð D°ÓÃjAiÀÄ£ï .dz ¢Ã£Ágï D¯ÉâäAiÀiÁ wgÁ£À ¯ÉPï .al D¹ÖçAiÀiÁ «AiÉÄ£Áß ¶°èAUï(AiÀÄÆgÉÆÃ).at D¸ÉçÖ Ã°AiÀÄ PÁå£ï¨ÉgÁ D¸ÉçÖðAiÀÄ£ï .au qÁ®gï DAnUÀĪÁ & ¸ÉÃAmïeÁ£ïì F¸ïÖ PÉg© É AiÀÄ£ï .ag ¨Á§ÄðqÁ qÁ®gï DAqÉÆÃgÁ DAqÉÆÃgÁ ¥ÉA æ Zï ¥sÁöæ åAPï/ .ad ¯ÁªÉ®è (AiÀÄÆgÉÆÃ) EAqÉÆ£ÉöAiÀÄ dPÁvÀð EAqÉÆ£ÉöAiÀÄ£ï .id gÀÄ¥ÉÊAiÀiÁ 46
gÁdzsÁ¤
£Átå/ºÀt
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
zÉñÀ
CAvÀeÁð® PÉÆÃqï El° gÉÆêÀiï °gÁ /AiÀÄÆgÉÆà .it EyAiÉÆæAiÀÄ Cr¸ï C¨Á§ EyAiÉÆæAiÀÄ£ï .et ©gï EgÁPï ¨ÁUÁÝzï EgÁQ ¢Ã£Ágï .iq EgÁ£ï mɺg À Á£ï jAiÀiÁ¯ï .ir E¸ÉÃæ ¯ï eÉgÄÀ ¸À¯ÃÉ ªÀiï £ÀÆå µÉP¯ É ï .il FPÉm é Æ É ÃjAiÀÄ¯ï ªÀįÁ¨ÉÆ ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .gq V¤ FPÉéqÁgï QémÆ É ¸ÀÄPÉÃæ / qÁ®gï .ec Ff¥ïÖ PÉÊgÉÆà Ff¦ëAiÀÄ£ï .eg ¥ËAqï GPÉÃæ £ï QÃªï ºÁæöåªï£Á .ua GUÁAqÀ PÀA¥Á® GUÁAqÀ£ï .ug ¶°èAUï GeÉâÃQ¸ÁÛ£ï vÁµÉÌAmï ¸ÉÆêÀiï .uz GvÀÛgÀ PÉÆjAiÀÄ ¥ÉÆåÃAUÁåAUï ªÉÇ£ï .kp GgÀÄUÉé ªÀiÁAmÉ«rAiÉÆGgÀÄUÉé ¥É¸ÉÆ .uy JjnæAiÀiÁ C¸ÀägÁ ¨ÉÊgï / £ÀPÁá .er J¯ï¸Á®éqÁgï ¸Á£ï PÉƯÉÆãï .sv ¸Á®éqÁgï J¸ÉÆÃÛ ¤AiÀiÁ vÁ°è£ï J¸ÉƤ Û AiÀÄ£ï .ee PÀÆ£ æ ï LgÉAè qï qÀ©£ è ï ¥ÀAmï /AiÀÄÆgÉÆà .ie LªÀjPÉÆøïÖ AiÀÄĪÀÄĸÀÄPì Æ É æ ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .ci L¸ï¯ÉAqï gÉÊPïeóÁ«Pï PÉÆÃæ £Á .is NªÀiÁ£ï ªÀĸÀÌvï NªÀiÁ¤ jAiÀiÁ¯ï .om PÀghÀ iÁPÀ¸ÁÛ£ï D¸ÁÛ£À mÉAUÉ .kz PÁAUÉÆ §æeÁÓ«¯Éè ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .cg PÁAUÉÆ (gÉhÄÊgÉ) Q£ï±Á¸À PÁAUÉÆà ¥sÁA æ Pï .cd PÁA¨ÉÆÃrAiÀiÁ £ÁA¥É£ï jAiÉįï .kh ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
gÁdzsÁ¤
£Átå/ºÀt
47
zÉñÀ PÁªÀÄgÀÆ£ï PÀévÁgï QVð¸ÁÛ£ï Qj§w (V®âmïð ¢éÃ¥À) QãÁå PÀĪÉÊvï PÀÆå§ PÉ£q À Á PÉÃ¥ïªÉqð É PÉƪÉÆgÉÆøï PÉÆ®A©AiÀÄ PÉÆøÁÖjPÁ PÉÆÃæ ¶AiÀÄ UÀ¨Á£ï UÀAiÀiÁ£À UÁA©AiÀiÁ UÁémª É iÀ Á® V¤AiÀÄ V¤AiÀÄ-©¸Áìªï Væøï UÉ£ æ q À Á WÁ£À ZÁqï a° 48
gÁdzsÁ¤
£Átå/ºÀt
CAvÀeÁð® PÉÆÃqï AiÀiËAqÉà ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .cm zÉÆúÀ PÀévÁj jAiÀiÁ¯ï .qa ©µïPÉPï ¸ÉÆêÀiï .kg ¨ÉÊjQ D¸ÉçÖðAiÀÄ£ï .ki (vÀgÁªÀ) qÁ®gï £ÉÊgÉÆé QãÁå ¶°èAUï .ke PÀĪÉÊvï¹n PÀĪÉÊvï ¢£Ágï .kw ºÀªÁ£À PÀÆå§£ï ¥É¸Æ É Ã .cu MmÁÖªÀ PÉ£r À AiÀÄ£ï qÁ®gï .ca ¥Éöæ ÊAiÀiÁ PÉÃ¥ïªÉqð É .cv /J¸ÀÌöåqÆ É ªÀiÁgÉÆä PÉƪÉÆjAiÀÄ£ï .km ¥sÁA æ Pï ¨ÉÆUÉÆÃl PÉÆ®A©AiÀÄ£ï .co ¥É¸Æ É Ã ¸Áå£ïeÉÆøï PÉÆøÁÖjPÀ£ï .cr PÉƯÉÆãï eÁUɨ æ ï PÀÄ£Á / ¢Ã£Ágï .hr ¯Éʧgï«¯É ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .ga eÁeïðmË£ï UÀAiÀiÁ£À qÁ®gï .gy §Adûįï zÀ¯Á¹ .gm UÁémª É iÀ Á®¹n PÉm é ïeÁ¯ï .gt PÉÆãÁQð V¤AiÀÄ£ï ¥sÁA æ Pï .gn ©¸Áìªï V¤-©¸Áìªï ¥É¸Æ É .gw CxÉ£ïì qÁæPÁä / AiÀÄÆgÉÆÃ.gr ¸ÉÃAmïeÁeïð F¸ïÖ PÉj©AiÀÄ£ï .gd qÁ®gï CPÁæ ¸Ér .gh JAdªÉÄãÁ ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .td ¸ÁAnAiÀiÁUÉÆÃa°AiÀÄ£ï ¥É¸Æ É Ã .cl ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
zÉñÀ
CAvÀeÁð® PÉÆÃqï aãÁ ©ÃfAUï AiÀÄĪÁ£ï .cn (ºÁAUïPÁAUï) («PÉÆÃÖ jAiÀiÁ) (¥ÀlPÀ) .hk (ªÀÄPÁªï) (ªÀÄPÁªï) (¥ÀlPÀ) .mo (vÉʪÁ£ï) (vÉÊ¥É) (£ÀÆå vÉʪÁ£ï .tw qÁ®gï) ZÉPï UÀtgÁdå ¥ÁæUï PÉÆgÀÄ£À .cz d¥Á£ï mÉÆÃQAiÉÆà AiÉÄ£ï .jp dªÉÄÊPÁ QAUï¸À£ Ö ï dªÉÄÊPÁ qÁ®gï .jm dªÀÄ𤠧°ð£ï AiÀÄÆgÉÆà .de eóÁA©AiÀÄ ®Ä¸ÁPÀ PÁéZÀ .zm eÁfðAiÀÄ wâ°¹ ®j .ge fA¨Á¨Éé ºÀgÁgÉ fA¨Á¨Éé qÁ®gï .zw f¨ÉÆÃw f¨ÉÆÃw f¨ÉÆÃw ¥sÁA æ Pï .dj eÉÆÃqÁð£ï CªÀiÁä£ï eÉÆÃ. ¢Ã£Ágï .jo lQð CAPÁgÁ lQðµï °gÁ .tr mÁ£ïeÁ¤AiÀiÁ qÉÆqÉÆêÀÄ mÁ£ïeÁ¤AiÀÄ£ï .tz ¶°èAUï lĪÀ®Ä ¥sÆ É AUÀ¥Ás ¯É D¸ÉçÖðAiÀÄ£ï .tv (J°¸ï ¢éÃ¥À) (¥sÄÀ £À¥ÄÀs n) qÁ®gï mÉÆAUÀ £ÀÄPÀÄ D¯ÉÆÃ¥sÀ ¥ÁAUÀ .to mÉÆÃUÉÆà ¯ÉÆêÀiï ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .tg næ¤qÁåqï & ¥ÉÆÃmïðnæ¤qÁåqï & .tt mÉƨÁåUÉÆà D¥sï ¸Éàãï mÉƨÁåUÉÆ qÁ®gï lÄå¤Ã¶AiÀÄ lÆ夸ï lÄå¤Ã¶AiÀÄ£ï .tn ¢Ã£Ágï qÉ£ïªÀiÁPïð PÉÆÃ¥À£ïºÉÃUÀ£ïqÉäµï PÉÆÃæ £ï .dk qÉƫĤPÀ gÉÆøÁªï F¸ïÖ PÉj©AiÀÄ£ï .dm qÁ®gï qÉƫĤPÀ£ï ¸ÁåAmÉÆÃ- ¥É¸Æ É Ã .do UÀtgÁdå qÉÆ«ÄAUÉÆ ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
gÁdzsÁ¤
£Átå/ºÀt
49
zÉñÀ vÁfûQ¸ÁÛ£ï vÀÄPïðªÉĤ¸ÁÛ£ï xÁAiÉÄAè qï zÀQët D¦üPæ À
gÁdzsÁ¤
£Átå/ºÀt
CAvÀeÁð® PÉÆÃqï vÁfûPï gÀƧ¯ï .tj ªÀÄ£Àvï .tm ¨ÁºïÛ .th gÁåAqï .za
zÀıÁ£Éâà CµÁΧvï ¨ÁåAUïPÁPï PÉÃ¥ïmË£ï & ¦æmÉÆÃjAiÀÄ zÀQët PÉÆjAiÀÄ ¹AiÉÆÃ¯ï ªÉÇ£ï .kr £À«ÄéAiÀÄ «£ïzsÆ É ÃAiÀiïÌ £À«ÄéAiÀÄqÁ®gï .na £ÁªÉð N¸ÉÆè £ÀªÃÉ ðfAiÀÄ£ï .no PÉÆÃæ £ï ¤PÀgÁUÀĪÀ ªÀÄ£ÁUÀĪÀ PÉÆqÉÆð¨Á .ni £ÀÆåfû¯AÉ qï ªÉ°AUÀ£ Ö ï £ÀÆåf¯ û AÉ qïqÁ®gï .nz £Ézg À ï¯ÉAqïì DªÀiï¸Àg Ö ïqÁåA V®Øgï/AiÀÄÆgÉÆà .nl £ÉÃ¥Á¼À RläAqÀÄ £ÉÃ¥Á½ gÀĦà .np £ÉÊdgï ¤AiÀiÁªÉÄ ¥ÁæAPï ¹.J¥sï.J. .ne £ÉÊfÃjAiÀiÁ C§ÄeÁ £ÉÊgÁ .ng £ËgÀÄ AiÀiÁgÉ£ï D¸ÉçÖðAiÀÄ£ïqÁ®gï .nr ¥À£ÁªÀiÁ ¥À£ÁªÀiÁ¹n §¯ÉÆâêÁ .pa ¥ÀgU À éÉ C¸À£ï¹AiÀiÁ£ï UËgÁ¤ .py ¥À²ÑªÄÀ ¸ÀªÆ É ÃªÀ J¦AiÀÄ vÀ® .ws ¥ÁQ¸ÁÛ£À E¸ÁèªiÀ Á¨Ázï ¥ÁQ¸ÁÛ£ï gÀĦà .pk ¥Á¥ÀĪÀ £ÀÆåV¤ ¥ÉÆÃmïð QãÀ .pg ªÉÆgÉ¸ï© ¥Á®ªï/¨ÉïÁªï PÉÆgÉÆÃgï CªÉÄjPÀ£ï qÁ®gï .pw ¥ÀƪÀð wªÉÆÃgï r° CªÉÄjPÀ£ï qÁ®gï .tp ¥ÉgÄÀ °ªÀiÁ £ÀÄåªÇÉ ¸ÉÆïï .pe ¥ÉÆÃZÀÄðUÀ¯ï °¸À£ â ï J¸ÀÄÌqÆ É Ã/AiÀÄÆgÉÆÃ.pt ¥ÉÆïÉAqï ªÁ¸Áð eÉÆÃè n .pl ¥Á宸ÉöÖ Ê£ï gÀªÄÀ ¯Áè £ÀÆå µÉP¯ É ï .ps ¥ÀÆåmÉÆðjPÉÆà ¸Áå£ïeÁ£ï CªÉÄjPÀ£ï qÁ®gï .pr ¥sÁ£ æ ïì ¥Áåj¸ï ¥sÁA æ Pï/AiÀÄÆgÉÆà .fr 50
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
zÉñÀ ¦üf ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ ¦ü£ï¯ÉAqï ¦ü°¥ÉÊ£ïì ¥sAæÉ ZïUÀAiÀiÁ£À §¯ÉÎÃjAiÀiÁ §ºÁªÀiÁ¸ï §ºÉÃæ £ï ¨ÁAUÁèzÃÉ ±ï ¨Á§ðqÉÆÃ¸ï ©°Ãeï §ÄQð£Á¥sÁ¸ÉÆà §ÄgÀÄAr §Ææ£ÃÉ ¨É¤£ï ¨É®gÀÆ¸ï ¨É°AÓ iÀÄA ¨Éf æ û¯ï ¨ÉÆmÁì÷£ é Á ¨ÉÆ°«AiÀÄ ¨ÉÆùßAiÀÄ ºÀgÓÀUÆ É «£Á ¨sÁgÀvÀ ¨sÆ À vÁ£À ªÀÄAUÉÆðAiÀÄ ªÀÄqÀUÁ¸ÀÌgï ªÀįÁ« ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
gÁdzsÁ¤
£Átå/ºÀt
CAvÀeÁð® PÉÆÃqï ¸ÀĪÁ ¦üf qÁ®gï .fj ºÉ°A ì Q ªÀÄPÀð /AiÀÄÆgÉÆà .fi ªÀĤ¯Á ¦ü°¦£ÉÆ ¥É¸Æ É Ã .ph ¸ÉAiÉÄ£Àß ¥sA æÉ Zï ¥sÁA æ Pï .gf ¸ÉÆæüAiÀÄ ¯Éªï .bg £À¸ÁìªÅÀ §ºÁ«Äà qÁ®gï .bs ªÀÄ£ÁªÀÄ §ºÉÃæ £ï ¢Ã£Ágï .bh qsÁPÁ mÁPÁ .bd ©æeïmË£ï ¨Á§ðqÉÆøï .bb qÁ®gï ¨É¯Æ É ä¥Á£ï ©°Ãeï qÁ®gï .bz HUÀqËUÀÄ ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .bf §ÄdÄA§ÄgÁ §ÄgÀÄAr ¥sÁA æ Pï .bi §AzÀgï¸Éj §Ææ£ÃÉ qÁ®gï .bn ¨ÉUÀªÁ£ï ¥ÉÆÃmÉÆð ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .bj £ÉÆêÉÇà «Ä£ï¸ïÌ gÀƧ¯ï .by §æ¸¯ É ïì AiÀÄÆgÉÆà .be ¨Éf æ ° û AiÀÄ PÀÄe æ ÊÉ gÉÆ jAiÀiÁ¯ï .br UÀ§gÉÆÃ£ï ¥ÀÄ® .bw ¯Á¥Áeóï ¨ÉÆ°«AiÉÆ£ÉÆà .bo ¸ÀgA À iÉÄêÉÇà ªÀiÁPÀð .ba zɺ° À gÀÆ¥Á¬Ä yA¥ÀÄ UÀÄ®ÖçªiÀ ï G¯Á£ïvÀÄXæPï §vÉÆÃgÀ CAl£Á£ÁjªÉÇ ªÀÄ®UÀ¹ ¥sÁA æ Pï °¯ÉÆAUÉé PÁéZÀ
.in .bt .mn .mg .mw 51
zÉñÀ
CAvÀeÁð® PÉÆÃqï ªÀįÉöAiÀÄ P˯ÁA¥ÀÄgï jAVmï .my ªÀiÁAmÉ£U É Æ É æ ¥ÉÆqïUÉÆjPÀ AiÀÄÆgÉÆà .me ªÀiÁjµÀ¸ï ¥ÉÆÃmïð®Æ¬ÄªÀiÁjµÀ¸ï gÀĦà .mu ªÀiÁjmÁ¤AiÀÄ £ËPïZÉÆÃmï OVAiÀÄ .mr ªÀiÁ¯ÁÖ ªÀ¯m É ÁÖ ªÀiÁ°ÖÃ¸ï °gÁ .mt ªÀiÁ° §ªÀiÁPÉÆ ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .ml ªÀiÁ°Øêïì ªÀiÁ¯É gÀĦüÃAiÀiÁ .mv ªÀiÁ¯ÉÆØêÀ Q²£Áªï ®Æå .md ªÀiÁµÀð¯ï ¢éÃ¥À ªÀÄdûÄgÉÆà CªÉÄÃjPÀ£ï qÁ®gï .mh ªÀiÁå£ïªÀÄgï AiÀÄAUÁ£ï PÁåvï .mm ªÀiÁå¹qÉƤAiÀÄ ¸ÉÆÌÃ¥ïAiÉÄà ¢Ã£Ágï .mk ªÉÄQìPÆ É ªÉÄQìPÆ É ¹n ªÉÄQìP£ À ï ¥É¸Æ É .mx ªÉÄÊPÉƤ æ öAiÀÄ ¥Á°Qgï CªÉÄÃjPÀ£ï qÁ®gï .fm ªÉÆeóÁA©Pï ªÀÄ¥ÀÄmÉÆà ªÉÄnPÀ¯ï .mz ªÉÆ£ÁPÉÆ ªÉÆ£ÁPÉÆ ¥sA æÉ Zï ¥sÁA æ Pï .mc ªÉÆgÁPÉÆÌ gÁ§vï ¢gïºÁªÀiï .ma AiÀÄÄUÉƸÁè«AiÀiÁ ¨É¯ÎÉ çÃqï ¢Ã£Ágï .yu AiÀÄÄ£ÉÊmÉqïCgÀ¨ï C§ÄzÁ© ¢gïºÁªÀiï .ae J«ÄgÉÃmïì AiÀÄÄ£ÉÊmÉqï ®AqÀ£ï ¥ËAqï ¸À° Ö ðAUï .uk QAUïqÀªiÀ ï AiÀÄÄ£ÉÊmÉqï ¸ÉÃÖ mïì ªÁ¶AUÀ£ Ö ï CªÉÄj£ï qÁ®gï .us D¥sï CªÉÄjPÁ AiÉĪÉÄ£ï ¸À£ÁC AiÉīĤ ¢Ã£Ágï/ .ye jAiÀiÁ¯ï gÀµÁå ªÀiÁ¸ÉÆÌà gÀƧ¯ï .ru gÁéAqÀ QUÀ° gÁéAqÀ ¥sÁA æ Pï .rw gÉƪÀiÁ¤AiÀÄ §ÄRgɸïÖ ¯Éªï .ro ®PÉAì §Uïð ®PÉA ì §Uïð¹n ®PÉA ì §Uïð ¥sÁA æ Pï .lu (AiÀÄÆgÉÆÃ) 52
gÁdzsÁ¤
£Átå/ºÀt
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
zÉñÀ
gÁdzsÁ¤
¯ÁnéAiÀiÁ ¯ÁªÉÇÃ¸ï °xÀĪÉäAiÀiÁ °©AiÀiÁ ¯É§£Á£ï ¯É¸Æ É ÃxÉÆà ¯ÉÊPïl£ï¸ÉöÖ Ê£ï ¯ÉÊ©ÃjAiÀiÁ ªÀ£ÄÀ ªÀvÄÀ ªÁånPÀ£ï ¹n «AiÉÄmÁߪÀiï ªÉ¤dûÄAiÉÄî ²æîAPÁ ¸ÀªÆ É ÃªÀ ¸Àº« æÀ à CgÀ¨ï UÀtgÁdå ¸Á¯ÉÆêÀÄ£ï ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ ¸ÁªÉÇmÉÆêÀiï & ¦æ¤ì¥É ¸Áå£ïªÀÄj£ÉÆ ¸Áéfû¯ÁåAqï ¹AUÀ¥Æ À gï
jÃUÀ «AiÉÄA¶AiÀÄ£ï «¯ï¤AiÀĸï næ¥Æ É ° ¨ÉÊgÀÆvï ªÀĸÉÃgÀÄ ªÁqÀÄeóï ªÀÄ£ÉÆÃæ «AiÀiÁ ¥ÉÆÃmïð«® ªÁånPÀ£ï ¹n ºÀ£Æ É ÃAiÀiï PÁågPÀ ¸ À ï PÉÆ®A¨ÉÆ K¦AiÀÄ J¯ïC¯ÁAiÀÄÄ£ï ºÉÆäAiÀiÁgÀ ¸Á¯ÉÆêÀÄ£ï L®Aqï qÁ®gï ¸ÁªÉÇmÉÆêÀiï zÉÆçæ
¹AiÉÄgÁ °AiÉÆÃ£ï ¹jAiÀiÁ ¹éÃqÀ£ï ¹élgÓ ï¯ÉAqï ¸ÀÄqÁ£ï ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
£Átå/ºÀt
CAvÀeÁð® PÉÆÃqï ¯Ámïì .lv Q¥ï .la °mÁ¸ï .lt °©AiÀÄ£ï ¢Ã£Ágï .ly ¯É§¤Ã¸ï ¥ËAqï .lb ¯ÉÆÃn .ls ¹é¸ï ¥sÁA æ Pï .li ¯ÉÊ©ÃjAiÀÄ£ïqÁ®gï.lr ªÀvÄÀ .vu °gÁ /AiÀÄÆgÉÆà .va qÁAUï .vn ¨ÉÆðªÀgï .ve ²æîAPÁgÀÆ¥Á¬Ä .lk vÁ® .ws ¢gïºÁªÀiï .__ .sb .st
¸Áå£ïªÀÄj£ÉÆ °gÁ /AiÀÄÆgÉÆà ªÀi裡Á£É °¯ÁAUɤ ¹AUÀ¥Æ À gï¹n ¹AUÀ¥Æ À gï qÁ®gï ¦üÃæ mË£ï °AiÉÆãï
.sm .sz .sg
qÀªiÀ Á¸ÀÌ¸ï ¸ÁÖPïºÉÆêÀiï §£ïð SÁlÆðA
.sy .se .ch .sd
¹jAiÀÄ£ï ¥ËAqï PÉÆÃæ £À ¹é¸ï ¥sÁA æ Pï ¸ÀÄqÁ¤¸ï ¥ËAqï
.sl
53
zÉñÀ
CAvÀeÁð® PÉÆÃqï ¸ÀÄj£ÁªÀiï ¥Àgª À iÀ Áj¨ÉÆ ¸ÀÄj£ÁªÀiï V®Øgï .sr ¸ÉAlæ¯ï D¦üPæ £ À ï §AUÉÊ ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .cf j¥À©èPï ¸É£U É ¯ À ï qÁPÁgï ¥sÁA æ Pï ¹.J¥sï.J. .sn ¸ÉjâAiÀÄ ¨É¯ïUÉÃæ qï ¢Ã£Ágï .rs ¸ÉÃAmï Qmïì §¸Ém ì g É æÉ F¸ïÖ PÉj©AiÀÄ£ï .kn & £É«¸ï qÁ®gï ¸ÉÃAmï «£ÉìAmï QAUïìmË£ï F¸ïÖ PÉj©AiÀÄ£ï .vc & UÉæ£ÉqÉÊ£ïì qÁ®gï ¸ÉÃAmï ®Æ¹AiÀÄ PÁå¹çÖøï F¸ïÖ PÉj©AiÀÄ£ï .lc qÁ®gï ¸Éµ¯ É ïì «PÉÆÖÃjAiÀiÁ ¸Éµ¯ É ïì gÀĦà .sc ¸ÉàÃ£ï ªÀiÁårq æ ï ¥É¸Él /AiÀÄÆgÉÆà .es ¸ÉÊ¥À¸ æ ï ¤PÉÆùAiÀÄ ¸ÉÊ¥À¸ æ ï ¥ËAqï .cy ¸ÉƪÀiÁ°AiÀÄ ªÉÆUÁ¢µÀÄ ¸ÉƪÀiÁ° ¶°èAUï .so ¸Éƪ è ÁQAiÀÄ ¨Áæn¸ÁèªÀ PÉÆgÀÄ£À .sk ¸Éƪ è ÃÉ ¤AiÀÄ ®Ä¨Áèöå£Á mÉÆïÁgï .si ¸Ë¢ CgÉéAiÀÄ jAiÀiÁzsï jAiÀiÁ¯ï .sa ºÀAUÉÃj §ÄqÁ¥É¸ïÖ ¥sÆ É ÃjAmï .hu ºÉÊn ¥ÉÆÃmÉÆð- UËqÉð .ht D-¦æ£ïì ºÉÆAqÀÄgÁ¸ï mÉUÄÀ ¹UÁ®à ¯ÉA¦gÁ .hn (PÉ®ªÀÅ ªÀµÀðUÀ¼À »AzÀµÉÖà AiÀÄÆgÉÆæ£À gÁµÀÖçUÀ¼ÀÄ vÀªÄÀ ä £ÀqÄÀ ªÉ ªÀ媺 À ÁgÀPÁÌV ‘AiÀÄÆgÉÆÃ’ JA§ ¸ÁªÀiÁ£Àå £Átå CxÀªÁ ºÀtªÀ£ÄÀ ß ZÀ¯ÁªÀuU É É vÀA¢gÀĪÀ PÁgÀt DAiÀiÁ zÉñÀU¼ À À ªÀÄÆ® £ÁtåUÀ¼À eÉÆvÉ AiÀÄÆgÉÆêÀ£ÄÀ ß PÀÆqÀ ¸ÉÃj¸À¯ÁVzÉ. ¥sÁAæ Pï ¹.J¥sï.J. JA§ÄzÀÄ ‘PÀªÄÀ Äå£ÁmÉà ¥sÊÉ £Á¤ìAiÉÄÃgÉà D¦üPæ ÁAiÀiï£Éà ¥sÁAæ Pï’ JA§ÄzÀgÀ ºÀ¸ æ Àé gÀÆ¥À. ªÀÄÄAzÉÆAzÀÄ ¢£À KµÁåzÀ gÁµÀçÖU¼ À À £ÀqÄÀ ªÉ ¸ÁªÀiÁ£Àå ZÀ¯ÁªÀuÁ ºÀt §gÀĪÀ ¸ÁzsÀåvÉ EzÉ. FUÁUÀ¯Éà F PÀÄjvÀÄ aAvÀ£É £ÀqÉ¢zÉ.) 54
gÁdzsÁ¤
£Átå/ºÀt
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
E£ÀÆß ¸ÀévAÀ vÀª æ ÁUÀ¢gÀĪÀ ¥Àª æ ÄÀ ÄR ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼ÄÀ E¥Àv ࣠ÛÀ ÃÉ ±Àvª À iÀ Á£ÀzÀ PÉÆ£ÉAiÀÄ ªÉüÉUÉ ¥À¥ æ AÀ ZÀzÀ §ºÀÄvÉÃPÀ ªÀ¸ÁºÀvÄÀ gÁµÀÖçU¼ À ÄÀ ¸ÁévA À vÀöæ åU½ À ¹zÀÝgÆ À E£ÀÆß ¸ÀĪÀiÁgÀÄ 59 ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼° À è ¸ÀĪÀiÁgÀÄ ºÀvÄÀ Û «Ä°AiÀÄ£ï d£ÀjUÉ F ¸ÁévAÀ vÀöæ åzÀ ¨sÁUÀå zÉÆgÉw®è. CAvÀºÀ PÉ®ªÀÅ ªÀ¸ÁºÀvÀÄUÀ¼ÀÄ E°èªÉ : D¸ÉÖçðAiÀÄzÀ ¸ÁªÀð¨s˪ÀÄvÀéPÌÉ M¼À¥l À Ö ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼ÄÀ Då±ïªÉÆÃgï ªÀÄvÀÄÛ PÁnðAiÀÄgï ¢éÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ, Qæ¸Àä¸ï ¢éÃ¥À, PÉÆÃPÉÆ ¢éÃ¥À, PÉÆÃgÀ¯ï ¹Ã ¢éÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ, ºÀqïð ªÀÄvÀÄÛ ªÉÄPïqÉÆ£Á¯ïØ ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ , £Ágï¥sÆ É ÃPï ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ . aãÁ zÉñÀzÀ ¸ÁªÀð¨s˪ÀÄvÀéPÌÉ M¼À¥l À Ö ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼ÄÀ ºÁAUïPÁAUï, ªÀÄPÁªï, mÉʪÁ£ï. qÉ£ÁäPïð zÉñÀzÀ ¸ÁªÀð¨s˪ÀÄvÀéPÌÉ M¼À¥l À Ö ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼ÄÀ Væãï¯ÁåAqï ªÀÄvÀÄÛ ¥sg É Æ É Ã ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ . ¥sÁ£ æ ïì zÉñÀzÀ ¸ÁªÀð¨s˪ÀÄvÀéPÌÉ M¼À¥l À Ö ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼ÄÀ Qè¥g àÀ ïl£ï ¢éÃ¥À, ¥sAæ É Zï UÀAiÀiÁ£Á, ¥sAæ É Zï ¥Á°£ÉöAiÀÄ, UÁéqÀ¯ÉÆÃ¥É, ªÀiÁnð£ÉPï, ªÀiÁAiÉÆmÉÖ, £ÀÆå PɯÉqÉÆäAiÀÄ, jÃ-AiÀÄƤAiÀÄ£ï ¢éÃ¥À, ¸ÉÃAmï ¦AiÀÄgÉ ªÀÄvÀÄÛ «ÄSÉ®£ï, ªÁ°¸ï ªÀÄvÀÄÛ ¥sÄÀ lÄ£À ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ . £Ézg À èÉAqïì zÉñÀzÀ ¸ÁªÀð¨s˪ÀÄvÀéPÌÉ M¼À¥l À Ö ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼ÄÀ CgÀƨÁ ªÀÄvÀÄÛ £Ézg À A èÉ qïì DAn¯ÉÃè . £ÀÆåfû¯AÉ qï zÉñÀzÀ ¸ÁªÀð¨s˪ÀÄvÀéPÌÉ M¼À¥l À Ö ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼ÄÀ PÀÄPï ¢éÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ, ¤AiÀÄÄªÉ ªÀÄvÀÄÛ mÉÆPɯÁªï. £ÁªÉð zÉñÀzÀ ¸ÁªÀð¨s˪ÀÄvÀéPÌÉ M¼À¥l À Ö ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼ÄÀ ¨ËªÉ ¢éÃ¥À, eÁ£ïªÉÄÃAiÀÄ£ï ªÀÄvÀÄÛ ¸Áé¯ï¨Áqïð. ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
55
EAUÉèAqï zÉñÀzÀ ¸ÁªÀð¨s˪ÀÄvÀéPÌÉ M¼À¥l À Ö ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼ÄÀ DAVé¯Áè, C¸É£Àë£ï, §ªÀÄÄðqÀ, ªÀfð£ï ¢éÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ, qÀAiÀiÁUÉÆà UÁ¹ðAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÉ »AzÀÆ ªÀĺÁ¸ÁUÀgz À ° À £ è À PÉ®ªÀÅ ¢éÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ, PÉêÀÄ£ï ¢éÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ, ¥sÁPï¯ÉAqï ¢éÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ, f¨Áæ®g Ö ï, UÀÄåg£ À ï¸É ¢éÃ¥À, L¯ï D¥sï ªÀiÁå£ï (ªÀiÁ£ÀªÀ ¢éÃ¥À!), d¹ð ¢éÃ¥À, ªÀiÁAmï¸ÉgÉmï, ¦mïPÉÃgïß ¢éÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ, ¸ÉÃAmï ºÉ¯£ É Á, zÀQt ë eÁfðAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁåAqï«Zï ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ , n渣 ÖÀ ïr-PÀÄ£Áí, lPïð ªÀÄvÀÄÛ PÁAiÀiïPÉÆÃ¸ï ¢éÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ. CªÉÄjPÀ zÉñÀzÀ ¸ÁªÀð¨s˪ÀÄvÀéPÌÉ M¼À¥l À Ö ªÀ¸ÁºÀvÄÀ UÀ¼ÄÀ CªÉÄjPÀ£ï ¸ÀªÆ É ÃªÀ, UÁéªiÀ ï, eóÁ«ð¸ï ¢éÃ¥À, eÁ£ï¸À£ Ö ï ºÀª¼ À À ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ , QAUïªÀÄ£ï ºÀª¼ À À ¢£ÉßUÀ¼ÄÀ , «ÄqïªÉà ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ , £ÀªÀ¸Áì ¢éÃ¥À, GvÀÛgÀ ªÉÄÃjAiÀiÁ£À ¢éÃ¥À, ¥Á«ÄÃgÁ UÀA æ y, ¥ÉÆåÃmÉÆð-jPÉÆÃ, ªÀfð£ï ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ , ªÉÃPï ¢éÃ¥À. EªÀÅUÀ¼° À è C£ÉÃPÀ ¢éÃ¥ÀU¼ À ° À è d£Àª¸ À w À AiÉÄà E®è. PÉ®ªÀÅ ºÀª¼ À À ¢éÃ¥ÀU¼ À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ ºÀª¼ À z À À ¢£ÉßUÀ¼ÁVzÀÄÝ §°µÀ× zÉñÀU¼ À ÄÀ EAvÀºÀ PÉ®ªÀÅ ¢éÃ¥ÀU¼ À ° À è ¥Àgª À iÀ ÁtÄ ¥ÀjÃPÉU ë ¼ À £ À ÄÀ ß £Àq¹ É C°è£À fêÀgÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¤£ÁðªÀÄ ªÀiÁrªÉ. ªÀĺÁ¸ÁUÀgU À ¼ À ÄÀ
«¹ÛÃtð ZÀ.Q.«ÄÃ. 15,55,57,000 7,67,62,000 6,85,56,000 2,03,27,000 1,40,56,000
¥É¹¦üPï CmÁèAnPï »AzÀÆ zÀQt ë zsÈÀ ªÀ DQÖðPï ¸ÀªÄÀ ÄzÀU æ ¼ À ÄÀ ªÉÄrlgÉäAiÀÄ£ï 29,65,800 PÉj©âAiÀÄ£ï 27,18,200 zÀQt ë aãÁ 23,19,000 ¨ÉÃjAUï 22,91,900 56
D¼ÀªÁzÀ ¥Àz æ ÃÉ ±À ªÉÄÃjAiÀiÁ£À mÉA æ Zï ¥ÉÆåÃmÉÆðjÃPÉÆà mÉA æ Zï ¸ÀÄAzÁ mÉA æ Zï ¸Ëvï ¸ÁåAqï«Zï mÉA æ Zï - - ªÀÄl¥À£ï ¨sÆ À ²gÀzÀ ¸À«ÄÃ¥À PÉêÀÄ£ï ¢éÃ¥ÀzÀ ¸À«ÄÃ¥À ®ÄeóÁ£ï£À ¥À²ª Ñ ÄÀ PÉÌ §°ÝÃgï ¢éÃ¥ÀzÀ ¸À«ÄÃ¥À ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
«±ÀézÀ ¥Àª æ ÄÀ ÄR RAqÀU¼ À ÄÀ
¨sÆ À «ÄAiÀÄ ªÉÄðgÀĪÀ ±ÉÃ. 29.1 ¨sÁUÀ ¨sÆ À ¥Àz æ ÃÉ ±Àz° À è ºÀgr À gÀĪÀ zÉñÀU¼ À À ¸ÀASÉå JµÀÄÖ JAzÀÄ ¤RgÀªÁV ºÉüÀĪÀÅzÀÄ PÀµÖÀ ¸ÁzsåÀ . «±Àé ¸ÀA¸ÉÜAiÀÄ ¸Àz¸ À åÀ gÁVgÀĪÀ 192 zÉñÀU¼ À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸Àz¸ À åÀ g® À z è À ºÀ®ªÀÅ aPÀÌ ¥ÀÄlÖ gÁµÀÖçU¼ À ÄÀ , ¢éÃ¥À gÁµÀÖçU¼ À ÄÀ EªÉ. MAzÀÄ CAzÁf£À ¥ÀPæ ÁgÀ EªÀÅUÀ¼À ¸ÀASÉå 250£ÀÆß zÁlÄvÀz Û !É RAqÀU¼ À ÄÀ
«¹ÛÃtð ¨sÆ À ¨sÁUÀ d£À¸AÀ SÉå ZÀ.Q.«ÄÃ. % gÀµÀÄÖ («Ä°AiÀÄ£ï) KµÁå 4,39,98,000 29.5% 3,879 D¦üPæ Á 2,98,00,000 20.0% 877 GvÀÛgÀ CªÉÄjPÀ 2,15,10,000 16.3% 501 zÀQët CªÉÄÃjPÀ* 1,75,98,000 11.8% 379 AiÀÄÆgÉÆÃ¥ï 96,99,550 6.5% 727 D¸ÉçÖðAiÀÄ** 76,99,000 5.2% 32 CAmÁQÖðPÀ 1,36,00,00 9.6% ±Á±ÀévÀ ªÀ¸Àw E®è (* zÀQët CªÉÄjPÀ ªÀÄvÀÄÛ PÉgÉ©AiÀÄ£ï ¢éÃ¥ÀUÀ¼À£ÀÆß ¸ÉÃj¹zÉ. ** D¸ÉÖçðAiÀÄ, £ÀÆåf¯ û A É qï, mÁ¸ÉääAiÀÄ, £ÀÆåV¤AiÀÄ ªÀÄwÛvg À À ¥É¹¦üPï ¸ÁUÀgz À À ¢éÃ¥ÀU¼ À £ À ÄÀ ß ¸ÉÃj¹ ‘N¹AiÀiÁ¤AiÀÄ’ (¸ÁUÀgÀ ¢éÃ¥À gÁµÀÖçU¼ À ÄÀ ) JAzÀÆ PÀgA É iÀįÁUÀÄwÛz.É ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
57
RAqÀU¼ À ÄÀ
CvÀÄå£ÀßvÀ ²RgÀ
JvÀg Û À Cw vÀVΣÀ «ÄÃlgï ¨sÆ À ¨sÁUÀ
KµÁå D¦üPæ Á GvÀÛgÀ CªÉÄjPÀ zÀQët CªÉÄÃjPÀ AiÀÄÆgÉÆÃ¥ï N¹AiÀiÁ¤AiÀÄ CAmÁQÖðPÀ
JªÀg¸ É ïÖ Q°ªÀiÁAdgÉÆà ªÉÄPïQ£ÉÃè CPÁAPÀUÁé J¯ï§æ¸ï ¥À£ïPÀPïdAiÀÄ «£À£ ì ï ªÀĹì¥ïs
8,848 5,963 6,194 6,959 5,633 4,884 4,897
£À¢UÀ¼ÄÀ
zÉñÀ / RAqÀ
£Éʯï CªÉÄÃeóÁ£ï «Ä¹¹¦à-«Ä¸ÉÆÃì j AiÀiÁAUïmÉQÓ AiÀiÁAUï N¨ï-Ewð±ï PÁAUÉÆ (eóÊÉ gÉ) ¯É£Á ºÁéAUïºÉÆà ªÉÄPÉ£ïfà ªÉÄPÁAUï
Ff¥ïÖ zÀQt ë CªÉÄjPÀ GvÀg Û À CªÉÄjPÀ aãÁ gÀµÁå D¦üPæ Á gÀµÁå aãÁ PÉ£q À Á KµÁå
d®¥ÁvÀU¼ À ÄÀ
zÉñÀ
KAeɯï lÄUÉïÁ GnUÁqïð ªÀiÁAUÉ¥Æ És Ã¸ï ªÀÄÄvÀgÁfû
ªÉ¤dûÄAiÉÄî zÀQt ë D¦üPæ Á £ÁªÉð £ÁªÉð fûA¨Á¨ÉÃé
58
qÉqï ¹Ã ¯ÉÃPï C¸ÁìAiÀiï qÉvïªÁå° ªÁ¯É¸ Ø ï ¥É¤£ï PÁå¹àAiÀÄ£ï ¹Ã ¯ÉÃPï Lgï -------GzÀÝ Q.«ÄÃ. 6,650 6,437 6,020 5,494 5,410 4,700 4,400 4,344 4,241 4,180 JvÀg Û À «ÄÃlgï 979 850 800 774 762 ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
CAvÀeÁð®zÀ°è GzÉÆåÃUÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAzÀ±ð À £À ªÀiÁ»w EzÀÄ ªÀiÁ»w AiÀÄÄUÀ. «±ÀézÀ AiÀiÁªÀÅzÉà ªÀÄƯÉAiÀÄ°è K£Éà £Àqz É g À Æ À CzÉà PÀt ë zÀ°è «±Àª é Áå¦ CAvÀeÁð®zÀ°è CzÀÄ ªÀÄÆr§gÀÄvÀz Û .É ºÉ¸g À ÁAvÀ GzÀåªÄÀ UÀ¼ÄÀ GzÉÆåÃUÀ ºÉÆgÀUÄÀ wÛUÉ ¤ÃqÀÄwÛgÄÀ ªÀ (©.¦.M.) F ¢£ÀU¼ À ° À è CªÀÅUÀ¼£ À ÄÀ ß ¨ÁaPÉƼÀ® î Ä, £ÀÆgÁgÀÄ CªÀPÁ±ÀU¼ À £ À ÄÀ ß ¸ÀȶֹPÉƼÀ® î Æ ¸ÀªÄÀ AiÀÄ ¥À± æ ¸ À ª ÛÀ ÁVzÉ. ¤ªÀÄUÉ PÀA¥ÀÆålgï ¥ÀjZÀAiÀÄ EzÉ, C¯Áé? EAlgï£Émï ¸ÀA¥ÀPð À ºÉÆA¢zÀÝgÉ CxÀªÁ CzÀ£ÄÀ ß §¼À¸ÄÀ ªÀ jÃw UÉÆwÛzÝÀ gÉ CzÀg° À £ è À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À ¨Ë¸Àgï ¸Á¥sïÖªÃÉ gï ¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ ¸ÀZïð EAf£ï QlQAiÀÄ°è ¤ªÀÄUÉ ¨ÉÃPÁzÀ «µÀAiÀĪÀ£ÄÀ ß CxÀªÁ ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß mÉÊ¥ï ªÀiÁr ¸ÀZïð UÀÄArAiÀÄ£ÀÄß MwÛzÀgÉ PÉ®ªÉà ¸ÉPAÉ qÀÄUÀ¼° À è D «µÀAiÀÄPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ®PÁëAvÀgÀ ªÉ¨ï¸ÉÊmïUÀ¼ÄÀ ¤ªÀÄä ¥Àgz À A É iÀÄ°è ªÀÄÆqÀĪÀÅzÀ£ÄÀ ß £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ. CªÀÅUÀ¼° À è ¤ªÀÄä EµÀÖzÀ ¸ÉÊmï «¼Á¸ÀzÀ ªÉÄÃ¯É QèPï ªÀiÁrzÀgÉ D vÁtPÉÌ PÀgÉzÉÆAiÀÄÄÝ «¸ÀäAiÀÄ ¥Àæ¥ÀAZÀzÀ ¥ÀjZÀAiÀÄ ªÀiÁrPÉÆqÀÄvÀÛzÉ. ¥ÀæªÀÄÄR ¨Ëæ¸ÀgïUÀ¼ÀÄ : Internet Explorer Mozilla
Netscape FireFox
Opera Safari
¥ÀæªÀÄÄR ¸ÀZïð EAf£ïUÀ¼ÀÄ :
www.google.com www.altavista.com http://search.msn.com www.indiatimes.com
EªÀÅUÀ¼À°è GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±ÀUÀ¼À §UÉÎ, ¸ÀAzÀ±Àð£À JzÀÄj¸ÀĪÀ §UÉÎ, AiÀıÀ¹é ¸ÀAzÀ±ð À £ÀzÀ n¥ïUÀ¼À §UÉÎ «ªÀgU À ¼ À ÄÀ ¹UÀÄvÀª Û .É ««zsÀ ºÀÄzÉÝU¼ À À eÁ»ÃgÁvÀÄUÀ½UÉ CAvÀeÁð®zÀ°Aè iÉÄà ¥Àw æ Qæ¬Ä¹, Cfð PÀ½¹, ¸ÀAzÀ±ð À £Àª£ À Æ À ß JzÀÄj¸À§ºÀÄzÀÄ! www.google.com ¸ÀZïð EAf¤ß£À°è Job Sites JAzÀÄ mÉÊ¥ïªÀiÁr ºÀÄqÀÄPÀ®Ä ºÉýzÀ PÉêÀ® 06 ¸ÉPA É qÀÄUÀ¼° À è 36,70,00,000UÀÆ ºÉZÄÀ Ñ vÁtUÀ¼À ¥ÀnÖ vÉgz É ÄÀ PÉƼÀÄv î z ÛÀ .É CzÀg° À è Images QèPï ªÀiÁrzÀgÉ £ÀÆgÁgÀÄ avÀU æ ¼ À ÄÀ ¹UÀÄvÀª Û .É CªÀÅUÀ¼° À è ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
59
PÉ®ªÀÅ ¸ÀPÁðj vÁtUÀ¼ÁzÀgÉ ºÀ®ªÀÅ SÁ¸ÀV GzÉÆåÃUÀ ªÀiÁ»w PÉÃAzÀU æ ¼ À z À ÁÝVgÀÄvÀª Û .É ¥ÀæªÀÄÄR ¸ÀPÁðj GzÉÆåÃUÀ ªÀiÁUÀðzÀ²ð ªÀÄvÀÄÛ £ÉêÀÄPÁw vÁtUÀ¼ÀÄ »ÃVªÉ : www.upsc.gov.in www.kpsc.kar.nic.in www.rrcb.gov.in www.ssc.nic.in www.employmentnews.gov.in www.sscsr.gov.in www.armedforces.nic.in www.indiannavy.nic.in www.indianairforce.nic.in www.indianarmy.nic.in www.joinindianarmy.nic.in www.ugc.ac.in www.careerairforce.nic.in www.csirhrdg.res.in
¥ÀæªÀÄÄR SÁ¸ÀVà GzÉÆåÃUÀ ªÀiÁUÀðzÀ²ð ªÀÄvÀÄÛ £ÉêÀÄPÁw vÁtUÀ¼ÀÄ »ÃVªÉ :
www.monsterindia.com www.yourhomecash.com www.bharat-rakshak.com www.defenceindia.com www.openbc-online.com www.cybermediadice.com www.gulfjobsites.com www.megajobsites.com www.agencycentral.co.uk www.jobsearch.about.com www.careermarketplace.com www.cybermediadice.com www.students.iiit.net
www.naukri.com www.click.in www.tri-murti.com www.yuvajobs.com www.in.jobstreet.com www.collegeboard.com www.khoj.com www.jobsahead.com www.alltimejobs.com. www.quintcareers.com www.india-today.com www.jobsonline.com www.ebay.co.in
ºÁUÉ A iÉ Ä Ã EzÉ Ã www.google.com £À ° è Interviews JAzÀÄ mÉÊ¥ïªÀiÁr ºÀÄqÀÄPÀ®Ä ºÉýzÀ PÉêÀ® 38 ¸ÉPÉAqÀÄUÀ¼À°è 43,60,00,000UÀÆ ºÉZÀÄÑ vÁtUÀ¼À ¥ÀnÖ vÉgÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ. CªÀÅUÀ¼À°è PÉ®ªÀÅ:
www.cybermediadice.com www.coolinterview.com www.interviews.slashdot.org www.interview.monster.com 60
www.wetfeet.com www.allinterview.com www.job-interview.net www.jobweb.com
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
EzÉà jÃw www.google.com£À°è Successful Interview Techniques JAzÀÄ mÉÊ¥ïªÀiÁr ºÀÄqÀÄPÀ®Ä ºÉýzÀ
PÉêÀ® 21 ¸ÉPA É qÀÄUÀ¼° À è 1,78,00,000UÀÆ ºÉZÄÀ Ñ vÁtUÀ¼À ¥ÀnÖ vÉgÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ. CªÀÅUÀ¼À°è PÉ®ªÀÅ:
www.csuchico.edu www.alec.co.uk www.interviewcoach.com www.amanet.org www.career-results.com www.jobera.com www.cornell.placementmanual.com www.city.ac.uk/careers/interviewtech.html etc.
PÀ£ßÀ rUÀjUÀÆ ºÀ®ªÀÅ PÀqÉ GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±ÀU½ À ªÉ. D¸ÀPg ÛÀ ÄÀ F PÉ®ªÀÅ vÁtUÀ¼À£ÀÄß ¨sÉÃnªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ:
www.ourkarnataka.com www.vote.sparklit.com www.kar.nic.in www.kannada.indiainfo.com www.kannadaratna.com www.akkaonline.org
www.totalkannada.com www.my-kannada.com www.ekavi.org www.chitraloka.com www.karnataka.com www.samuha.com
»ÃUÉ ªÀiÁ»w ¸ÁUÀgÀzÀ°è GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß, ¸ÀAzÀ±ð À £À vÁtUÀ¼£ À ÄÀ ß ºÀÄqÀÄPÀÄvÁÛ ºÉÆÃzÀgÉ GavÀªÁV ¹UÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ ºÀtPÉÆlÄÖ PÉƼÀĪ î À ®PÁëAvÀgÀ §ºÀĪÀiÁzsåÀ ªÄÀ ºÉÆvÀU Û U É ¼ À ÄÀ , ªÀiÁ»wvÁtUÀ¼ÄÀ , ¸ÀA±ÉÆÃzs£ À AÉ iÀÄ CªÀPÁ±ÀU¼ À ÄÀ EvÁå¢ ªÀiÁ»w ªÀĺÁ¥ÀÆgÀªÃÉ ®¨såÀ ªÁUÀÄvÀz.É F vÁtUÀ¼£ À ÄÀ ß MªÉÄä ¸ÀAzÀ²ð¹. ¤ªÀÄä CUÀvÀåUÀ½UÉ vÀPÀÌAvÉ EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸ÀĪÀ eÁuÉä ¤ªÀÄä°è EzÀÝ°è RArvÁ ¤ÃªÀÅ ºÉƸÀ PÉÃë vÀU æ ¼ À £ À ÄÀ ß ºÀÄqÀÄQ C°è ¤ªÀÄäzÃÉ bÁ¥ÀÄ MvÀ§ Û °èj. ¤ªÀÄäzÃÉ ªÀiÁ»w vÁtªÀ£ÄÀ ß PÀÆqÀ DgÀA©ü¹ vÀ£ÀÆä®PÀ EvÀgÀjUÉ ªÀiÁUÀðzÀ±Àð£À PÀÆqÀ ¤ÃªÀÅ ªÀiÁqÀ§°èj. ¸ÀAzÀ±ð À £ÀPÌÉ ºÁdgÁUÀĪÀªg À ÄÀ PÀ¤µÀÖ ¥ÀPëÀ MªÉÄä EAvÀºÀ vÁtUÀ¼£ À ÄÀ ß vÉgz É ÄÀ £ÉÆÃqÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ vÁªÀÅ ºÁdgÁUÀÄwÛgÄÀ ªÀ ¸ÀAzÀ±ð À £À AiÀiÁªÀ ¸ÀA¸ÉÜAiÀÄzÉÆà D ¸ÀA¸ÉÜAiÀÄ §UÉÎ ºÉa£ Ñ À ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß F CAvÀeÁð® vÁt¢AzÀ ¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ C¥ÉÃPÀëtÂÃAiÀÄ. (ºÉa£ Ñ À ªÀiÁ»wUÉ EzÉà ¯ÉÃRPÀgÀ £ÀªPÀ £ À ÁðlPÀ ¥ÀPæ Á±À£À ¥ÀPæ n À ¹gÀĪÀ “¸ÀAzÀ±ð À £À - ªÀåQv Û z éÀ À ¸ÀªÄÀ UÀæ zÀ±ð À £À” PÀÈw UÀªÄÀ ¤¹j. ¨É¯É : gÀÆ.40/-) ¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
61
IMPORTANT ABBREVIATIONS
RELATED TO EDUCATION (K.E.S. EXAMS) AIE : Alternative and Innovative Eudcation AICTE : All India Coluncil for Technical Education APC : Assistant Programme Co-ordianator (SSA) AWP&B : Annual Work Plan and Budget BEO : Block Education Officer BLEC : Block Level Education Centre BRC : Block Resource Centre BRP : Block Resource Person CABE : Central Advisory Board on Education CAPART : Council for the Advancement of People’s Action and Rural Technology CAEO : Cluster Assistant Education Officer CEC : Continuing Education Centre CES : Continuing Education Scheme CIIL : Central Institute of Indian Languages CRC : Cluster Resource Centre CSWB : Central Social Welfare Board CTE : College of Teacher Education CWSN : Child with Special Needs DEE&L : Department of Elementary Education and Literacy DEEP : District Elementary Education Plan DPI : Director of Public Instruction DDPI : Deputy Director of Public Instruction DIET : District Institute of Education and Training DISE : District Information System for Education DPEP : District Primary Education Project DPO : District Programme Officer DRG : District Resource Group DSERT : Department of State Education, Research and training DYPC : Deputy Programme Co-ordinator (SSA) 62
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
EBB ECCE EGS EMIS EO GER GOI HHS ICDS ICHR IED IGNOU JSS KGBVS KSEEB KV LLL LPS MCS MHRD MLL MIS MSS MTA NCERT NCF NCTE NER NFHS NGO NIC NIEPA NIOS
: Educationally Backward Block : Early Childhood Care and Education : Education Guarantee Scheme : Educational and Management Information System : Educational Officer : Gross Enrolment Ration : Government of India : House Hold Survey : Integrated Child Development Scheme : Indian Council of Historical Research : Integrated Education for Disabled : Indira Gandhi National Open University : Jana Shikshan Sansthan : Kasturba Gandhi Balika Vasathi Shale : Karnataka Secondary Education Examination Boarch : Kendriya Vidyalaya : Life Long Learning : Lower Primary School : Model Cluster School : Ministry of Human Resource Development : Minimum Levels of Learning : Management Information System : Mahila Samakhya Society : Mother Teacher Association : National Council of Education, Research and Training : National Curriculum Framework : National Council of Teacher Education : Net Enrolment Ratio : National Family Health Survey : Non-Governmental Organisation : National Informatic Centre : National Institute for Education Planning : National Institute of Open Schooling
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï
63
NLM : National Literacy Mission NPE : National Policy on Education (1986) NPEGEL : National Programme for Education of Girls and Elementary Level NPEP : National Population Education Project OBB : Operation Black Board PAB : Project Approval Board PGMY : Prime Minister’s Grameena Yojana PRI : Panchayath Raj Institutions PCR : Pupil Classroom Ratio POA : Plan / Programme of Action PTA : Parent Teacher Association PTR : Pupil Teacher Ratio RGNF : Rajiv Gandhi National Fellowship Scheme SCERT : State Council of Education, Research and Training SCP : Special Component Plan SDMC : School Development and Monitoring Committee SIEMAT : State Institute of Education Management and Training SKP : Shiksha Karmi Project SMC : School Management Committee SPD : State Programme Director SPO : State Programme Officer SRC : State Resource Centre SSA : Sarva Shiksha Abhiyan TLC : Total Literacy Campaign TLE : Teaching Learning Equipments TLM : Teaching Learning Materials TSG : Technical Support Group TSP : Tribal Sub Plan UEE : Universal Elementary Education UPS : Upper Primary School VEC : Village Education Committee WMG : Women Motivation Group 64
¨ÉÃzÉæ «Ä¤ §ÄPï