Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture Berke Meder AURA-İSTANBUL | BAHAR 2018
MİMARLIK ÇÖPÜN NERESİNDE?
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme Mimarlık Çöpün Neresinde?
A Reasearch on the Relations Between Waste and Arcitecture Architecture anywhere in the garbage?
Berke Meder
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Berke Meder
Berke Meder
ÖZET-Çalışmanın başlangıç sorusu şöyledir: Mimarlık Çöpün Neresinde? Bu soruyu cevaplamak için öncelikle çöpün tanımlamaları incelenmiş, tarihsel süreçte çöpe bakış açıları ve dönemsellik içinde nelerin çöp sayılabildiği araştırılmış, kent ve çöp üzerine okumalar yapılmıştır daha sonra mimarın aldığı pozisyon gözardı edilmeden, çöpün kavramsal strüktürü kurgulanmıştır. Bu kurgu 3 temel öğeden oluşmaktadır. Bulgular derinleştirilerek, sorun tespitleri yapılmış, bazı öneriler ve çalışmalar üretilmiştir.
ABSTRACT - The starting question of the study is as follows: What is the position of architecture against waste? In order to answer this question, the definitions of the garbage were examined, the historical perspective of the garbage and what was considered as garbage in the periodicity, the city and the garbage were read and then the conceptual structure of the garbage was constructed without ignoring the position of the architect. This study consists of 3 basic elements. The findings were deepened, problems were determined and some suggestions and studies were produced.
Kelimeler Arasında; Çöp, Atık, Yararsız, Reddedilmiş :
Between Words; Garbage, Waste, Useless, Rejected:
Çöp kavramı William Viney’in tanımına göre: “İnsan faaliyetleinin zamanlaması ile uyuşmayan geçici bir durumdur.” Viney’in burada parmak bastığı nokta bir şeyin çöp olması, faaliyeti ve zamanı ile bireysel anlamda kurulan ilişkinin tutarsızlığıdır. Bir şeyin bireysel anlamda çöp olma anı bulanık bir andır. Bu konu Hale Gönül’ün manifold.press’de yayınladığı Çöp Meseleleri isimli yazısında: “Yumurtalar bitince kutusu atılır, yumurtaya alerjisi olan bir mimarlık öğrencisi ödevi için bombeli bir kartona ihtiyaç duyuyorsa, yumurtaların kendisi çöp ve kabı tam da gereken şey olabilir.”. Bunun tam tersini ifade etmeye çalışırsak, bireyin bir şeyle kurduğu ilişki çıkar güdüyorsa (duygusal anlamda da olabilir) o şey çöp olmaktan çıkar. Bundan dolayıdır ki, bireysel anlamda çöp dediğimiz şeyler başkalarının çıkar sahasına girmiş olabilmektedir ve o kişinin çıkar ilişkisi bitene kadar ona göre çöp değildir. Bu tanım sınırların bulanıklaştığı alanda çöpün tanımı, bir noktada geçici bir eskime durumu halini de alabiliyor. Zeynep Mennan, Kültürel Belleğin Gerçek ve Sanal Saklama Sistemleri: Bir Çöp Ekonomisi Kuramı isimli yazısında çöpü 3’e ayırmaktadır: Çöp, çöp olmayan ve henüz çöp olmayan.
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
The concept of garbage, according to the definition of William Viney: It is a temporary situation that does not match the timing of human activity. The moment of being trash in an individual sense of something is a blurred moment. This topic is written by Hale Gönül in her manifold.press “The Trash Issues”: “When the eggs are done, the box is thrown away, and if an architecture student with an allergy to the egg needs a dished carton for his work, the trash and the container of the eggs can be exactly what is needed.” If we try to express the opposite of this, if the relationship that an individual establishes with something (can also be emotionally), that thing is no longer a garbage. Therefore, what we call trash in the individual sense may have been in the interests of others, and according to him, it is not trash until that person’s relationship of interest is ended. This definition, in the area where the boundaries are blurred, the definition of rubbish can also take the form of a temporary obsolescence at some point. Zeynep Mennan, The Truth and Virtual Storage Systems of Cultural Memory: In a Theory of Landfill Economics, he divides waste into three: Garbage, no garbage and no garbage yet.
1
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
-6.700 ton uzay çöpü vardır. 500.000 farklı insan yapımı kullanım dışı parça tespit edilmiş. 20.000 tanesi tenis topundan büyüktür. Terkedilmiş uzay araçları, üst fırlatma araçları, katı roket motoru atıkları, küçük parçacıklar.*
-İnsanın biyolojik olarak ürettiği atıkların miktarı, Günde ortalama toplam: 123 gram dışkı, 1 litre mukus (Bir çoğunu yutuyoruz.), 0,5 litre ter,4 mm saç, 3 gram gözyaşı, 0,1 mm tırnak üretiyor.
Çöp, Kent, Ütopya:
Waste, Urban, Utopia:
Tüm bu dönüşüm ve ilişkiler ağı, çöpü kent hayatının tanığı haline getirmektedir. Yaşar Kemal, İstanbul’da çöpçü olarak çalışan bir adamın hikayesini anlatırken, “Hiç kimse İstanbul’u çöplükleri kadar iyi anlatamadı bana.” cümlesini kurmuştur. Bu cümleyi irdelemek gerekirse, çöpler birçok hikaye barındırmakta ve günlük yaşamdan izler taşımaktadırlar. Evlerin en mahreminden, genel alışkanlıklara; kültürden, gelir seviyesine, kentsel hayata dair birçok çıkarımlar yapılabilmektedir çöp ile. Umut Yiğit’in bu konudaki çalışmaları aydınlatıcı ve hedefinde Türkiye’nin çöp haritasını çıkarmak vardır. Yaptığı çıkarımlar genellikle semt bazında çöpleri karıştırarak, kentin kimliğine dair bilgiler edinmektir. Fakat bu noktada şuna dikkat çekmemiz gerekiyor: Çöp, insanoğlunun doğal sürecinde ürettiği bir şeydir. Dolayısıyla ne görmezden gelinecek kadar küçük bir sorun ne de çöpü sorunsallaştırıp, insanın doğasına aykırı bir şekilde reddedilebilecek bir hale büründürebiliriz.
All this network of transformations and relationships makes garbage a witness of urban life. Yaşar Kemal told the story of a man who worked as a scavenger in İstanbul. “No one has told me Istanbul as well as the dumpster.” To examine this sentence, garbage contains many stories and bears traces of daily life. The most intimate of the houses, general habits; Many inferences about culture, income, urban life can be done with garbage. Umut Yigit’s works on this subject are illuminating and his target is creating a map of Turkey’s trash. His inferences are to get information about the identity of the city by with trash in the neighborhood. But at this point we need to draw attention to this: Garbage is something that man produces in the natural process. Therefore, it is neither a small problem to be ignored nor we can problematize the garbage and make it look like it can be rejected in a way that is contrary to human nature.
*Daha fazla bilgi için: htpp://stuffinspace/
*For further information: htpp://stuffinspace/
-There are 6,700 tons of space junk. 500,000 different man-made parts have been detected. 20,000 are bigger than tennis balls. Abandoned space vehicles, top launch vehicles, solid rocket engine wastes, small particles.
-Amount of human biological wastes produced, Average total: 123 grams of stool, 1 liter of mucus (swallow most of them), 0.5 liters of sweat, 4 mm of hair, 3 grams of tears, 0.1 mm of nails.
2
Kevin Lynch bir yazısında** bu konu üzerinde duruyor ve iki karşıt atık ilişkisi üzerinden dünyalar hayal ediyor. İlk düşlediği dünyada atıklar birikiyor, daha sonra denetlenmemiş fabrikalara götürülüyor ardından güneşe doğru fırlatılıyor. Yanmadan oluşan zehirli gazlar dünyayı sarıyor ve geliri yüksek insanlar bu gazlardan korunurken alt gelir seviyesi bu gazla yaşamaya çalışıyor. Diğer düşlediği dünyada ise çöpün katı bir şekilde yasaklandığı bir toplumda geçmektedir. Her türlü fazlalık tekrar üretilmeyecek bir şekilde yok edilmektedir. Gıdalar genetik olarak manipüle edilmiş bir şekilde tüketilmekte, insan vücutları, banyo ve kıyafet ihtiyaçlarından fazlalık çıkmaması için genetik olarak oynanmıştır. Lynch’in bu noktada amacı, sağlıklı bir toplum için çöpün reddedilmemesi gerektiği aksine toplumun onunla beraber var olabilmesi gerektiğidir. Bu ve benzeri ütopik/distopik yaklaşımlar filmlerde de karşılığını bulmuştur. Atığı filmlerde incelediğimiz zaman, çoğu sahnede çıkmaz sokakların sonlarında bulunan çöpler izleyicide suç mahallini veya güvensizliği pekiştirmek için kullanıldığı görülmektedir. Örneğin THX 1138 filminde de Lynch’in ikinci distopyası gibi bir kurgu görülmektedir. Steril koşullarda standartlar ile yaşanan bir kent ve yaşam tarzını anlatılmaktadır. Bu aktarımlarda çöpün bize duygusal aktarımları yanısıra kentteki algısal konumu hakkında da söz söylemektedir. Kent ve çöp arasındaki bu reddedilemeyen ve aynı zamanda girift ilişkide mimarın aldığı pozisyonu irdelemek bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır.
Kevin Lynch writes on this topic in one of his writings and imagines worlds through two opposing waste relationships. In the first dream world, wastes are accumulated, then taken to unregistered factories and then thrown into the sun. The poisonous gases formed by the burning of the world surrounds and the people with high income are protected from these gases while the lower income level is trying to live with this gas. In the other world he dreams, he passes through a society where the garbage is strictly forbidden. Any excess is destroyed in a way that is not reproduced. Foods are genetically manipulated and genetically played to prevent excess human body, bath and clothing needs. Lynch’s aim at this point is that society should not be rejected for a healthy society, but that society should exist with it. These and similar utopian / dystopic approaches have been found in films. When we examine the waste in films, it is seen that most of the scenes in the end of the streets are used to reinforce the crime scene or insecurity in the viewer. For example, in THX 1138, there is a fiction like Lynch’s second dystopia. It describes a city and its lifestyle with standards under sterile conditions. In these transfers, he tells us about the emotional transfer of the garbage and the perceptual position of the city. The aim of this study is to examine the position of the architect in this irresistible and intricate relationship between the city and the trash.
George Lucas, THX1138 filminden bir sahne George Lucas, THX1138 a scene on movie
**Kevin Lynch, Wasting Away, An exploration of waste: What it is, how it happens, why we fear it, how to do it well
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
3
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Atık Tarihi:
History of Waste:
Atık ile insanın ilişkisi tarih boyunca farklı şekillere evrilmiştir. Nelerin atık nelerin atık olmadığını tartışmaktansa, insanoğlunun dönemi içerisinde atık olarak adlandırdığı şeylerden kurtulması için uyguladığı aşamaları incelemek gerekmektedir. Bu aşamalar ne kadar evrilse de keskin çizgileri olan kırılmalar değillerdir. Basitçe söylemek gerekirse 3 farklı aşamadan geçmiştir. Bu aşamalar sırayla şunlardır: Öncelikle atıklardan kurtulmak için yakma yöntemi tercih edilmiştir daha sonra uzun yıllar gömme işlemi görülmektedir, günümüzde de etkisi devam eden son aşama ise geri dönüşümdür. (Tüm aşamalardan önce insanın çöplere karşı ilk tepkisi çöpleri yığmak olmuştur.) Tabi bu aşamalar her ülke, her şehir için farklı seviyededir. Kentsel ve kırsal yaşam tarzlarının atıklar ile kurduğu ilişki de bir o kadar farklıdır. Tüm bu aşamalar ve farklılıklarda tek bir nokta çöp için çok önemli bir kırılma noktası olmuştur. Bu nokta büyük veba salgınıdır. Avrupaıların çöplerini ve hatta insan atıklarını pencereden dışarı atmaları o yıllar içinde olağan bir olaydır ve atılan bu atıkları sokak köpeklerinin yiyeceğini düşünmüşlerdir.
The relationship between waste and human has evolved into different forms throughout history. Rather than discussing what is waste and what doesn’t waste, it is necessary to examine the stages that human beings use to get rid of what they call waste. Although these stages evolve, they are not fractures with sharp lines. Simply put, it has gone through 3 different stages. These stages are the following: Firstly, the method of incineration is preferred to get rid of the wastes. (The first reaction of people to trash in all stages was to stack the garbage.) Of course, these stages are different for each country, each city. The solutions that urban and rural lifestyles find to waste are also very different.In all these stages and references a single point dump occurred a very important break point. This point is a large plague epidemic. It was a common occurrence on a day when Europeans threw their trash and even human wastes out the window and thought that these dogs would be eaten by street dogs.
Kayıt Dışı Bertaraf Etme Oranları* Unregistered Disposal Rate
* Daha fazla bilgi için: http://www.atlas.d-waste.com
*For further information: http://www.atlas.d-waste.com/
4
Atık tarihini daha detaylı olarak incelediğimizde; Yunanlılar çöplerini düzenli hayatın dışında yani surların dışında yakarak bertaraf etmektedirler. İncil’de şehir dışında yakılan çöpler üzerinden bir cehennem tasviri bulunmaktadır. 1400’lü yıllarda çöp yığınlarının şehri savunmada zorluk çıkardığı kayıtlara geçmiştir. Bu zorluğun sebebi, düşman askerleri yığılan çöpleri kullanarak surlara tırmanabilmesidir. Yakın yıllarda, dünyanın sağlık sorunları ile çalkalandığı dönemde, Edwin Chadwick sağlık sorunları ile çöpler arasındaki ilişkiyi ön plana çıkarmıştır. Aslında günümüz dünyasındaki bazı düzenlerin de temel taşını ortaya koymuştur. Ardından atık ve sağlık konularında birçok reform gerçekleştirilmiştir. Ardından dünya atıkla mücadelesine gömerek devam etmiştir. 1885’te Amerika’da ilk çöp fırını kurulmuştur ve atık bertarafındaki ilk sistematik yaklaşım ortaya çıkmıştır. Ancak 1889’da Washington, çöp gömülecek alanların yavaş yavaş azaldığını dile getirmiştir. 1900’lere gelindiğinde ise devletler, atık sorununu çözme hamleleri yapmaya başlamıştır çünkü artık sorun çok ciddi aşamalara ulaşmıştır. 1911 yılı verilerine göre New York insanı günde 2 kg atık çıkarmaktadır. (Karşılaştırmak için, şuan İstanbul’da kişi başına atık üretimi 1,34 kg’dır.) Günümüze yaklaştıkça bu konu ile ilgili bazı yasal düzenlemeler gelmiştir.
When we examine the waste history in more detail; The Greeks dispose of their garbage outside of the regular life, by burning them outside the walls. In the Bible there is a depiction of hell over garbage burned outside the city. In the 1400s, it was noted that garbage piles had difficulties in defending the city. The reason for this difficulty is that the enemy soldiers can climb the walls by using the piles of waste. In recent years, Edwin Chadwick highlighted the relationship between health problems and garbage, as the world was shaken by health problems. In fact, it has laid the cornerstone of some of the arrangements in today’s world. Then, many reforms were carried out on waste and health issues. Then the world continued by burying it in the fight against waste. In 1885, the first incinerator was established in the United States and the first systematic approach to waste disposal emerged. However, in 1889, Washington stated that the areas to be buried were gradually reduced. By the 1900s, the states began to make moves to solve the waste problem because now the problem has reached very serious stages. According to the data of 1911, New York man produces 2 kg waste per day. (To compare, waste production per capita in Istanbul is currently 1.34 kg.) As we approach today, some legal arrangements have been made on this issue.
Belediye Kayıtlı Atık Miktarları (ton/yıl)**
Registired Municipal Waste Generation(tone/year)
**Daha fazla bilgi için: http://www.atlas.d-waste.com/
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
**For further information: http://www.atlas.d-waste.com/
5
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Kaynak: “https://research.gsd.harvard.edu/wte/item/a-brief-history-of-waste/”. Kaynak görsel üzerinden, Türkçe’ye çevrilmiştir.
6
Source: “https://research.gsd.harvard.edu/wte/item/a-brief-history-of-waste/”. Translated Turkish, based on main source.
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
7
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
İstanbul ve Atık
İstanbul and Waste
İstanbul’da atığın tarihine baktığımızda paralellikler ve bazı gecikmeler görülmektedir. Bizans döneminde, atıkları surların dışarısında bırakarak çözüme gidilmiştir, bu davranış biçimi mezarlıklarda da görülmektedir. Her iki davranış çeşidi de istenmeyeni günlük yaşamdan uzaklaştırılarak, kendi dönemi için daha steril ve sağlıklı bir toplum öngörmüşlerdir. İstanbul’un dönemsel çeperlerinde toplanan çöpler yığınlar oluşturmuştur. Daha sonra geri dönüşüm fabrikalarının ve çöp fırınlarının açılmasıyla kentteki yerleri sabitlenmiştir.
When we look at the history of waste in Istanbul, parallels and some delays are observed. In the Byzantine period, the wastes were solved by leaving them outside the walls and this behavior was observed in the cemeteries. Both types of behavior were excluded from the daily life of the unwanted, and for their own period they foresee a more sterile and healthy society. The trash collected in the periodical walls of Istanbul consisted of masses. Later on, with the opening of the recycling factories and the garbage furnaces, their places in the city were fixed.
İstanbul Atık Tarihi İllüstrasyonu İstanbul Waste History Ilustration
8
İnsanların atığa karşı verdiği tepkinin temeli onun yok olması yönündedir. Bunu İstanbul özeline indirdiğimizde, tarih boyu İstanbul Boğazı bu yok etme işlemini gerçekleştirmiştir. Uzun yıllar atıklar herhangi bir işlemden geçmeden boğazın akıntılarına bırakılmıştır. Bu uygulamanın sonucu olarak İstanbul’un bazı kıyılarında akıntıların biriktirdiği çöpler gözle görünür hale gelmektedir. Bunun yanı sıra İstanbul büyük facialara da tanık olmuştur. Bunlardan en önemlileri 1993 yılında yaşanan Ümraniye çöplüğünün metan gazı birikmesi sonucu patlaması, 1979 yılında boğazda yaşanan petrol tankeri patlaması bazı örnekleridir. 1993’de yaşanan çöp yığınlarının patlaması sonucu İstanbul buna önlem almak için 1995 yılında Ümraniye çöplüğünde bulunan çöpün yaklaşık 3 katına sahip Halkalı çöplüğünü kademeli olarak kapatma kararı aldı. Bu kademeli kapatma ve kapandıktan sonra gerçekleşen olaylar çalışmanın sonunda tekrar değerlendirilecektir.
People’s reaction to waste is the basis of his disappearance. When we brought this to Istanbul special, the Bosphorus in history has carried out this destruction process. For many years, the wastes were left to the streams of the Bosphorus without going through any process. As a result of this practice, the garbage accumulated by currents on some coasts of Istanbul is visible. In addition, Istanbul has witnessed major catastrophes. The most important of these are the explosion of the methane gas in the Ümraniye landfill in 1993 and some of the oil tanker explosions in the Bosphorus in 1979. In 1993, as a result of the explosion of garbage in Istanbul to take measures to prevent the garbage found in the garbage dump in Ümraniye in Istanbul in 2008, gradually decided to shut down the garbage dump. These gradual shutdowns and events after closing will be re-evaluated at the end of the study. The rapid urbanization and demolition of the debris in Istanbul were filled with mines that were dumped into the mines in the north before the legal arrangements were made. But this out-ofcontrol process has seriously damaged the ecosystem and has been a temporary solution. Nowadays, some of them are used as filling material in factories.
İstanbul’daki hızlı kentleşme ve yapım-yıkım sonucu ortaya çıkan molozlar ise yasal düzenlemeler yapılmadan önce kuzeydeki maden ocaklarının içine atılarak boşaltılan madenler dolduruluyordu. Fakat kontrolden çıkmış bu işlem ekosistemi ciddi ölçüde yaralamıştır ve geçici bir çözüm olmuştur. Günümüzde bir kısmı fabrikalarda işlenerek dolgu malzemesi olarak kullanılmaktadır.
Bir çöp toplama tesisi
Halkalı vahşi depolama alanı
A garbage collection area
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
Halkalı unsanitary disposal
9
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
İstanbul’daki Atığın Niceliksel Durumu
Quantitative Status of Waste in İstanbul
Dünya, atığı sayılarla ifade etmeye öncelikle hacim hesaplamaları ile dile getirmiştir. Fakat bu yolun sağlıklı sayılmamasından dolayı günümüzde geçerli yöntem atığın ağırlığının dile getirilmesidir. Günümüzde ağırlık ölçüsünün de çöpü yeteri kadar açıklayamadığı üzerine tartışmalar sürmektedir.
The world first expressed waste numbers by volume calculations. However, due to the fact that this route is not considered healthy, the current method is to express the weight of waste. Nowadays, it is argued that the weight measure cannot explain the waste sufficiently. In urban and waste relations, as much as the amount of waste is the density of the city. In the table below, when 1x1 km of soil slices are taken from world cities, the number of waste and people falling into this area is indicated. (It was calculated as homogenous.)
Kent ve atık ilişkisinde atığın miktarı kadar önemli bir nokta da kentin yoğunluğudur. Aşağıdaki tabloda dünya şehirlerinden 1x1 km’lik toprak dilimleri alındığında, bu alana düşen atık ve insan sayıları belirtilmiştir. (Kenti homojen olarak değerlendirerek hesaplanmıştır.)
According to the results of the table in Istanbul, as a result of intensity. It is determined that the amount of waste and people per square kilometer is quite high.
İstanbul’un tablodaki sonuçlara göre, yoğunluktan kaynaklı olarak. kilometrekareye düşen atık ve insan miktarının oldukça fazla olduğu tespit edilmiştir.
10
Geri dönüşümün ekonomik açıklaması Economic description of recycling
Çöp maddesel karşılığının yanında günümüz kentlerinde bir ekonomik alandır. İthalatı ve ihracatı yapılan ve Türkiye şartlarında hayatını atıkları alıp satarak kazananlar az değildir. Çöpten kazanma bir güç ilişkileri ve çıkar hesapları alanıdır. Çöp toplayıcıları toplumda sınıflandırma dışıa itilen bir grup olmuştur. Fakat bu döngünün ilk basamağını oluşturmaktadırlar. Aynı zamanda bu döngüde geliri en az olanlardır. Döngünün tarihine bakıldığında en son eklenen grubun toptancı mesleği olmuştur.
The waste is an economic area in today’s cities. Turkey made exports and imports and the conditions are not less winners waste their lives by buying and selling. Winning from trash is a field of power relationships and interest accounts. Garbage collectors have been pushed out of the classification in society. But they are the first step of this cycle. At the same time in this cycle the least income. Looking at the history of the cycle, the most recently added group was the wholesaler profession.
Türkiye günlük 5 milyon TL değerinde atık üretiyor. Bu değerin 2 milyon TL’si ‘geçimini çöpten sağlayanlar’ tarafından ekonomiye geri kazandırılıyor. Aynı hesap ile bir yıl içerisinde geri dönüşemeyen atıkların ekonomik değeri 1 milyar 100 milyon TL’yi bulmaktadır. Bu miktarı anlamlı kılmak için şöyle bir örnek verebiliriz; Çamlıca Cami’nin toplam maliyeti 100 milyon TL olarak söylenmektedir. Bir yıl içerisinde 11 adet Çamlıca Camisi (taban alanı:121bin m²) değerinde paramız ekonomiye geri kazandırılamıyor.
Turkey produces daily 5 million TL worth of waste. 2 million TL of this value is being recycled to the economy by those who make a living from the waste Bu. The economic value of the wastes that cannot be recycled within one year with the same account is 1 billion 100 million TL. To make this amount meaningful, we can give an example; The total cost of Çamlıca Mosque is 100 million TL. Within a year, 11 pieces of Çamlıca Mosque (floor area: 121 thousand m²) cannot be recycled. Those who make their living from the garbage can be examined in 4 categories; collectors, storages, wholesalers and recyclers. The highest profit margin in this chain is the owners of the recycling facility which is the last ring.
Geçimini çöpten sağlayanlar’ 4 kategoride incelenebilir; toplayıcılar, depolayıcılar, toptancılar ve geri dönüşümü sağlayanlar. Bu zincirde ekonomik olarak kar marjı en yüksek kısım son halka olan geri dönüşüm tesisi sahipleridir.
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
11
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Araştırmanın Strüktürü:
Structure of research:
Atık türleri bileşimine ve kaynağına bağlı olmak üzere 2 üst başlık üzerinden değerlendirilmiktedir.
Types of waste depending on the composition and the source of the 2 top title is evaluated.
Bileşimine göre atıklar;
Waste according to the composition;
Organik 1: Kompostlaştırma işlemine tabi tutulabilen ve yanabilir organikler (bitkisel, hayvansal, kağıt, tekstil atıkları...) Organik 2: biyokimyasal ayrışması imkanız yada çok yavaş olan organikler (odun, kağıt, deri, lastik, kemik, plastik atıklar) İnert maddeler: yanmayan maddelerdir.(cam atık, porselen atık, taş ve kil atıkları)
Organic 1: Compostable and combustible organics (vegetable, animal, paper, textile wastes ...) Organic 2: biochemical decomposition or very slow organisms (wood, paper, leather, rubber, bone, plastic wastes) Inert substances: non-combustible materials (glass waste, porcelain waste, stone and clay waste)
Kaynaklarına göre atıklar;
Waste according to sources;
Organik Atıklar Hafriyat Atıkları Tehlikeli Atıklar Tıbbi Atıklar Ambalaj Atıkları Atık Pil ve Akümülatörler Atık Yağlar Ömrünü Tamamlamış Lastikler(ÖTL) Ömrünü Tamamlamış Araçlar Elektronik Atıklar
Organic Waste Excavation Wastes Hazardous Waste Medical Wastes Packaging Waste Waste Batteries and Accumulators Waste Oils End-of-Life Tires (TRL) End of Life Vehicles Electronic Waste
Araştırmayı daha anlaşılır kılma ve sınırları çizme amacıyla bazı tanımlamalar yapılmıştır. Atığa 3 farklı başlık altından yaklaşılmıştır. Başlıklar mimarın pozisyonunu belirlemede etken rol oynayan bazı kapsamları içermektedir. Bu 3 başlık şunlardır: Evsel Çöp, İnşai Çöp, Yapı-Çöp. Başlıkları tek tek incelemeden önce kısaca üzerinden geçmek gerekirse, inşai çöp, yapı yapımı esnasında çıkan atıkları kapsamaktadır, evsel çöp, yapımı bitmiş ve insanların yaşam alanı haline gelmiş mekanlardan çıkan atıkları içermektedir, yapı-çöp, insanı işin içinden aldığımızda kalan (posa gibi) yapıların kendisini bir atık olarak değerlendirmektedir.
Some definitions have been made in order to clarify the research and to draw the boundaries. The projection was approached under 3 different titles. Topics include some scopes that play an important role in determining the position of the architect. These 3 titles are: Domestic Waste, Construction Waste, Building-Waste. If we need to briefly review the headlines one by one, Construction Waste includes waste generated during construction, Domestic Waste, finished wastes from the places where people have become living spaces, Building-Waste, considers itself as a waste like a pulp.
12
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
13
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Evsel Çöp:
Domestic Waste:
Türkiye, Avrupa Birliği süreci esnasında atık yönetimi konusunda önemli adımlar atmıştır. İstanbul’da 1994 yılında kurulmuş olan İSTAÇ kurumu evsel atıkların toplanması ve geri dönüştürülmesinden sorumludur. Daha önceki yıllarda vahşi depolama alanlarına bırakılan ve ıslah edilmemiş çöp yığınları İstanbul’da büyük sorunlara yol açmıştır.(Hekimbaşı çöplüğü metan gazı sonucu olan patlama.)
Turkey has taken important steps in waste management during the European Union process. Founded in Istanbul in 1994, İSTAÇ is responsible for the collection and recycling of domestic waste. In the previous years, the bulk of the trash left in the landfills and untreated trash has caused big problems in Istanbul. 17 thousand tons of household waste is collected daily in Istanbul. There is a share of 1.3 kg per person per day. The profile of these wastes is 50% kitchen waste, 16% paper and cardboard, 13% construction residual, 8% cotton, 5% diaper, 4% textile, 3% glass and 2% plastic. There are 8 waste transfer points and 2 recycling facilities in Istanbul. When looking at the overall situation shows that Turkey changes locally. For example, when the profiles in rural and urban areas are examined, it is seen that the rate of kitchen residues in rural areas is much lower than in urban areas. The reason for this is the differentiation of the garbage concept in rural areas. It has been observed that kitchen residues are used for heating purposes especially in regions where continental climate is dominant.
İstanbul’da her gün 17 bin ton evsel atık toplanmaktadır. Kişi başına düşen günlük 1.3 kg’lık bir pay vardır. Bu atıkların profili şöylerdir: %50 mutfak artıkları, %16 kağıt ve karton, %13 inşaat artığı, %8 poeşet,%5 çocuk bezi, %4 tekstil, %3 cam ve %2 plastiktir. İstanbul’da toplam 8 adet atık aktarma noktası ve 2 adet de geri dönüşüm tesisi bulunmaktadır. Türkiye geneline bakıldığında ise bu durum bölgesel olarak değişiklik göstermektedir. Örneğin kırsal ve kentsel alanlarda profiller incelendiğinde kırsal alanlarda mutfak artıklarının oranının kentsel alanlara göre çok daha düşük olduğu görülmektedir. Bunun sebebi kırsal alanlarda çöp anlayışının farklılaşmasıdır. Özellikle karasal iklimin baskın olduğu bölgelerde mutfak artıkları ısınma amacıyla kullanıldığı gözlenmiştir.
Source: TÜİK, 2016 data The cause of the jump in 2000-2010 is the change in the administrative division.
Kaynak: TÜİK,2016 verileri -Özellikle 2000-2010 yılında yaşanan sıçramanın sebebi idari bölünüşte yaşanan yasa değişikliğidir.
14
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
15
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
İstanbul’da çöpün yolculuğu incelendiğinde şu aşamalardan geçmektedirler: Öncelikle çöp kamyonları konteynırlardaki çöpü toplayarak aktarma istasyonlarına götürmektedir. Aktarma istasyonunda, gözle ayıklama ve atıklar bazı eleklerden geçirilmektedir geçen atıklar sıkıştırılarak özel tırlara yüklenmektedir. Büyük araçlar, atıkları İstanbul’un kuzeyinde bulunan geri dönüşüm tesislerine aktarmaktadırlar. Tesis içerisinde gerekli koşullar sağlanarak yakma işlemi yapılmaktadır. İşlemler sonucu çıkan ürüler 3 farklı başlık altında incelenebilir; katı, sıvı ve gaz. Her bir ürün farklı işlemlerde ıslah yöntemlerine tabi tutulur. Katı atıklar geçirdiği işlemler sonucu kompostu oluşturular ve geri dönüştürülebilir halde olanlar farklı tesislere yönlendirilir. Geri dönüşüm zincirine katılamayanlar toprak altına gömülmektedir. Toprak altına açılan havalandırma sistemleri ile metan gazı oluşumu engellenmektedir. Aynı zamanda çöp sızıntı suları toplanarak geri dönüştürme işlemlerinden geçer. Ülkemizde çöplerde bulunan nem oranı %40 ı bulmaktadır. Oysa gelişmiş dünya ülkelerinde bu oran %15 civarındadır.
When the journey of the waste in Istanbul is examined, they go through the following stages: First, the garbage trucks collect the garbage in the containers and take them to the transfer stations. In the transfer station, the extraction and waste are passed through some sieves and the wastes are loaded to special trucks. Large vehicles transport waste to recycling facilities located in the north of Istanbul. Incineration is carried out by providing the necessary conditions within the facility. The results of the processes can be examined under 3 different headings; solid, liquid and gas. Each product is subjected to treatment methods in different processes. Solid wastes generate compost as a result of the processes they undergo and those that are recyclable are directed to different plants. Those who cannot participate in the recycling chain are buried under the ground. Methane gas formation is prevented by ventilation systems that are opened under the ground. At the same time, garbage leachates are collected and recycled. In our country, the rate of moisture found in garbage is 40%. However, this rate is around 15% in developed countries.
16
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
17
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Bu bilgiler doğrultusunda mimarın aldığı pozisyon incelendiğinde 2 farklı konu tespit edilmiştir. Birincisi geri dönüşüm tesislerinin tasarımı, ikincisi ise geri dönüştürülen malzemelerin yapı malzamesi olarak kullanılması.
According to this information, when the position of the architect is examined, 2 different subjects have been determined. The first is the design of recycling facilities, the second is the use of recycled materials as building materials.
Geri dönüşüm tesisleri arasında en önemli etkiyi yaratan projenin Bjarke Ingels Group’un Kopenhag’da tasarladığı atıktan enerji üreten tesis olduğu görülmüştür. Bu projeyi önemli kılan özellik ise tesis her 250 kg karbondioksit ürettiğinde bacasından halka şeklinde bir duman çıkarmaktadır ve bu özelliği ile yerel halkın bu konuda bilinçlenmesini sağlamaktadır.
When the recycling facilities are examined, it is seen that the project which creates the most important effect is the waste energy generating facility designed by Bjarke Ingels Group in Copenhagen. What makes this project important is that when the plant produces 250 kg of carbon dioxide, it emits a ring-shaped smoke from the chimney, which makes the locals aware of this issue.
Geri dönüşüm tesisinin içeriğini incelediğimizde materyal işlemleri, yakma, elektrik üretimi, çevre kontrol ve son ürün bölümleri bulunmaktadır. Bu genel sisteme başka sistemler de eklenerek, elektrik üretimi, atık suyun temizliği vb. tesis büyütülebilmektedir. Birçok mekanik alet ve odaların da içinde olduğu tesisler büyük birer labaratuvar gibi işlemektedir.
When we examine the content of the recycling plant, there are material operations, incineration, electricity production, environmental control and final product sections. Other systems can be added to this general system, such as electricity generation, waste water cleaning and so on. plant can be enlarged. The facilities, including many mechanical tools and rooms, operate like large laboratories.
Bir geri dönüşüm tesisinde yapılan işlemler. Operations at a recycling facility.
18
Katı atık gömme işleminin yapısı
Structure of solid waste embedding process
Katı atık sahalarının amacı eşitli işlemlerden geçen atığın tekrar kullanılabilir olanları ayırıldıktan sonra kalan kısımlarının gömüldüğü alanlardır. Gömme işlemi toprak altında hücreler oluşturarak yapılmaktadır. Gerekli planlamalardan sonra biriken çöplerin üzeri toprak örtüsü ve gerekli izolasyon malzemeleri ile örtülerek kapatılır. Toprak altındaki çöp, metan gazı ve atık suyu üretmektedir. Önlem olarak gaz çıkışlarının yapılabileceği ve değerlerin ölçülebileceği vanalar yapılır. Hücrelerin altında ise çöp sularını toplayan ve toprağa karışmasını engelleyen kanallar açılarak çöpten sızan su toplanır. Aynı zamanda günümüz dünyasında bu düzenli katı atık sahalarının dışında vahşi depolama alanlarının rehabilitaysyonlarında da bu işlemler uygulanmaktadır. Örneğin New York Fresh Kills katı atık sahası bu sahaların en önemlisi ve en ünlüsüdür. Fresh Kills’te gerçekleşen rehabilitasyon çalışmalarından sonra günümüzde park olarak kullanılabilmektedir. Türkiye’de Halkalı atık sahasında da aynı konu gündeme gelmiştir.
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
The purpose of the solid waste landfill is the areas where the remaining parts of the waste are disposed of after the recyclable waste is separated. The embedding process is performed by forming cells under the ground. After the necessary planning, the garbage is covered and covered with ground cover and necessary insulation materials. It manufactures landfill, methane gas and wastewater. As a precaution, valves are made in which gas outlets can be made and values can be measured. Under the cells that collect the waste water and prevent the mixing of the channels to open the water leaking from the trash is collected. At the same time, these processes are applied in the rehabilitation areas of wild storage areas besides these regular landfills in today’s world. For example, the New York Fresh Kills landfill is the most important and most famous of these sites. After the rehabilitation works at Fresh Kills, it can be used as a park today. Halkalı landfills in Turkey has also come to the same agenda.
19
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Geri dönüşüm ürünleri Recycling products
İkinci olarak yapı malzemesi üretimleri incelendiğinde bunun bir çok örneği ile karşılaşılmıştır. (Bu konuda daha detaylı bilgileri “Building From Waste” isimli kitapta bulabilirsiniz.)
Secondly, when the production of the building materials were examined, many examples were encountered. (You can find more information about this in the book Waste Building From Waste )
Yapı malzemesi oluşturma biçiminin farklı türleri vardır. Bazıları hazır nesneye işlem yapmadan kullanılanılırken bazıları işlemden geçerek kullanılmaktadır. Fakat ikinci yöntemin çoğunlukla ekonomik olmaması en büyük handikapını oluşturmaktadır. Aynı zamanda bu noktada en önemli sorun atığın ayrıştırılma sorunudur. Yapı malzemesi dışında kullanımlımları oldukça yaygın malzemeler vardır.
There are different types of building material creation. Some are used without processing the ready object and some are used by processing. However, the second method is mostly non-economic and constitutes the biggest handicap. At the same time, the most important problem at this point is the separation of waste. The materials used in the construction material are quite common.
Ülkemizde bu iki konu ile ilgili herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Doğanın her ne kadar kendini yenileme gücünün olduğu düşünülse de insanların tüketim hızına yetişememesi durumunda bu dengede sapmalar olacaktır. Bu noktada tekrar kullanım ürünlerinin yapı alanında desteklenmesi ve araştırılması çok önem kazanmaktadır.
In our country, there are no studies on these two issues. Although it is thought that nature has the power to renew itself, this balance will be deviations if people cannot reach the rate of consumption. At this point, it is very important to support and investigate the products of re-use in the field of construction.
20
İnşai Çöp:
Construction Waste:
Kentsel dönüşümün sosyal etkileri ve projeleri tartışılırken bir yanı da yıkım ve ortaya çıkan malzemelerdir. İstanbul yıllar içerisinde bu yıkım ve yapım işlerine yoğun bir şekilde tanıklık etmiştir. Özellikle plansız bir şekilde tamamlanan yıkımlar sonucu ortaya çıkan molozlar kent için büyük sonuçlara yol açmaktadır. Bu konuda en büyük etki ekolojik anlamda olmuştur.
While discussing the social impacts and projects of urban transformation, one aspect is destruction and emerging materials. Throughout the years, Istanbul has witnessed a great deal of destruction and construction work. The debris resulting from the demolition of unplanned, especially unplanned, results in great consequences for the city. The greatest impact on this issue has been ecological.
Molozun taşınmasında ve döküm sahalarına ulaştırılmasında yeterli yasaların bulunmadığı yıllarda(1994 öncesi) inşaat artıkları, kuzeydeki maden ocaklarının içini doldurmak için kullanılmıştır. Aynı zamanda yıkım ve yapım işleri sonucu ortaya çıkan molozların yol kenarlarına, boş arazilere döküldüğü de sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Boyutları ise İstanbul için aylık moloz birikimi 5 milyon tonu bulmaktadır.
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
In the absence of adequate laws to transport debris and transport to dump sites (pre-1994), construction residues were used to fill the mines in the north. At the same time, it is frequently encountered that the debris formed as a result of demolition and construction works are poured into empty roads. In terms of size, the monthly rubble accumulation for Istanbul finds 5 million tons.
21
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
İSTAÇ kurumu kurulduktan sonra gelen düzenlemeler ile döküm sahaları oluşturulmuş ve kamyonların damperlerine yerleştirilen bir uydu takip sistemi ile damperlerin açılış yerleri takip edilmeye başlanmıştır. Günümüzde İstanbul’da 14 farklı döküm sahası bulunmaktadır. Bu sahaların yarısının dolum oranı %90 civarlarındadır. Önceki yıllarda dolmuş ve artık döküme izin verilmeyen saha sayısı 12’dir. Bu sahalara dökülen molozların bir kısmı geri dönüşüme kazandırılarak dolgu malzemesi ve asfalt yapımında kullanılmak üzere çimento fabrikalarına geri gönderilmektedir. Beton atığın işlenme safhaları ise şu şekilde özetlenebilir: İnşaat atıklarının oluşması ve ayrıştırılması; atıkların yerinde işlenmesi veya depolama/işleme sahalarına nakli; öğütme, test ve sınıflandırma işlemleri; dönüştürülen atık maddelerinin pazara ulaşmasıdır.
After the establishment of the İSTAÇ institution, the dump sites were created and a satellite tracking system was installed on the trucks’ dampers and the opening of the dampers was started to be followed. Today, there are 14 different dump sites in Istanbul. Half of these areas have a filling rate of 90%. In previous years, the number of occupied and no longer allowed areas is 12. Some of the rubble poured into these fields are recycled and returned to the cement factories for use in filling and asphalt production. The processing phases of concrete wastes can be summarized as follows: The formation and separation of construction waste; on-site processing of waste or transport to storage / processing sites; grinding, testing and classification; the conversion of converted waste materials to the market. In recent years, the acceleration of the city, the rapid realization of production and consumption have created a new area: urban mining. This term is used to reuse the useful materials without sending the wastes to the landfills. The sensitivity of the environment constitutes the basis of this area. According to one theory, the copper reserves that are buried and that lie between the debris are higher than the copper reserves in the underground.
Son yıllarda kentin hızlanması, üretimin ve tüketikimin hızlı gerçekleşmesi yeni bir alan ortaya çıkarmıştır: Kentsel madencilik. Bu terim atıkların düzenli depolama alanlarına gönderilmeden kullanışlı olan malzemelerin ayıklanarak tekrar kullanımını için kullanılmaktadır. Çevre olan duyarlılık bu alanın temelini oluşturmaktadır. Bir teoriye göre gömülen ve molozların arasında yatan bakır rezervi yer altında işlenmemiş bakır rezervinden fazladır.
Looking at the news in this regard, scientists say that the Earth may have entered the human age. Colin Waters of the UK Geological Research organization said to the BBC, lam This is the point reached in our discussions. We have a list of what the Age of Man is. Most of us think that this is real, something is happening, and that there has been clear signals in the environment that the Age of Man is a unit in itself. We think this should be justified and officially recognized. Biz It is mentioned that the traces left by people on the earth have gone beyond the renewal power of nature.
Bu konuda yer alan haberlere bakıldığında bilim insanlarının Dünya’nın insan çağına girmiş olabileceğini söylemektedirler. İngiltere Jeolojik Araştırma kuruluşundan Colin Waters BBC ‘ye açıklamasında “Tartışmalarımızda gelinen nokta bu. İnsan Çağı’nın ne olduğu konusunda bir liste hazırladık. Çoğumuz bunun gerçek olduğunu, bir şeylerin meydana geldiğini ve İnsan Çağı’nın başlı başına bir birim olduğu yönünde çevrede tanınır ve açık sinyallerin bulunduğunu düşünüyor. Biz bunun meşrulaştırılması ve resmen tanınması gerektiğini düşünüyoruz” dedi. İnsanların yeryüzünde bıraktığı iz artık doğanın yenileme gücünün ötesine geçmiş olduğundan bahsedilmektedir.
22
Türkiye’de kulanılan betonun %95’i hazır betondur. Betonun hammaddelerini incelediğimizde, Türkiye’de 650 kırma taş tesisi, 120 kum tesisi bulunmaktadır. Yani Türkiye’de 770 noktada agrega üretimi yapılmaktadır. İstanbul’a düşen pay ise yıllık 100 milyon ton agrega kullanımı demektir. Tüm bu ciddi boyutlardaki döngülerin iki büyük sorunu vardır. Birincisi nakliye, ikincisi ise yıkımın ayrıştırılmadan yapılmasıdır.
95% of the concrete is ready mixed concrete as utilized in Turkey. When we examine the raw concrete, crushed stone 650 facilities in Turkey, there are 120 sand plant. So the aggregate production is carried out in 770 locations in Turkey. The share of Istanbul is 100 million tons of aggregate. All these serious cycles have two major problems. The first is transportation, the second is the destruction without destruction.
Nakliye işlemleri, genellikle kuzeyde bulunan döküm sahalarının operasyon bölgelerine uzak olması sonucu ortaya çıkmaktadır. Ortalama bir hesap yapıldığında 50-100 km aralığında bir uzaklıktan bahsedebiliriz. Bu sorunun artçı sorunlara yol açtığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Transport operations are usually caused by the fact that the dump sites in the north are far from the operation areas. When an average calculation is made, we can talk about a distance of 50-100 km. We can easily say that this problem causes aftershocks.
Geri dönüşüm yöntemleri, Üsküdar yapı stokları Recycling methods, Üsküdar
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
23
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
İkinci olarak yıkımın plansız ve aniden yapılması sorunun temelinde, bu sorun ile ilgili henüz herhangi bir yasanın olmadığı söylenebilir. Literatürde seçici yıkım adı ile geçen yıkım sistemi şunları öngermektedir: Yıkım yapılacak alanın öncelikle temizlenmesi sonrasında yapının malzeme olarak sınıflandırılarak sökümler gerçekleştirilmesi son olarak kalan iskeletin toprak ile mümkün olduğunca az temas ederek yıkılması gerektiğidir.
Secondly, it is possible to say that there is no law on this problem at the basis of the problem of unplanned and sudden construction. In the literature, the demolition system, which is named as ğ selective demolition olduğun, suggests that: After the area to be demolished, the structure is classified as a material and the dismantling of the structure should be done. When the position of the architect is taken into consideration in the light of this information, the fast urbanizing city consumes fast. Architects are the first-degree witnesses of this city’s built environment. First of all, in order to solve these problems, these problems should be brought to the agenda first in our country. Interdisciplinary common platforms need to discuss such issues and make their dimensions visible. Second, the diversity and potential of the material in the masses formed by debris. To give an example, a young entrepreneur who has succeeded in making building material from the debris arising from the wars and demolitions in Gaza, produced a project called GreenCake despite working under very difficult conditions. The basic idea of the project is to produce construction materials for a new Gaza, from ashes. The ruins of the collapsed structures were processed and reused. Considering the fact that such potentials exist in Istanbul and even in a constant state, some steps may have to be taken in this area.
Bu bilgiler ışığında mimarın aldığı pozisyon incelendiğinde, hızlı kentleşen şehir hızlı tüketmektedir. Mimarlar da bu kentin yapılı çevresini oluşturan birinci derece şahitleri olmaktadırlar. Öncelikle bu sorunların çözümü için ülkemizde öncelikle bu sorunların gündeme gelmesi gerekmektedir. Disiplinlerarası ortak platformlarda bu gibi sorunlar üzerine tartışmak ve boyutlarını görünür kılmak gerekmektedir. İkinci olarak molozların oluşturduğu yığınlardaki malzame çeşitliliği ve potansiyelleridir. Bir örnek vermek gerekirse, Gazze’de yaşanan savaşlarlar ve yıkımlar sonucu ortaya çıkan molozlardan yapı malzemesi yapmayı başaran bir genç girişimci, çok zor şartlar içerisinde çalışmasına rağmen GreenCake isimli bir proje üretmiştir. Projesinin temel fikri küllerinden doğan yeni bir Gazze için yapı malzemesi üretmektir. Yıkılan yapıların yıkıntılarını işleyerek yeniden kullanılmıştır. Böylesi potansiyellerin İstanbul’da da bulunduğu ve hatta sürekli, devingen bir halde bulunduğu gerçeğini düşünürsek, bu alanda da bazı adımlar atılması gerekilebilir.
GreenCake isimli molozlardan yapı malzemesi üreten proje
Project that produces building material from rubble called GreenCake
24
Yapı-Çöp:
Building-Waste:
Bu başlığın içeriğinde bazı muğlaklıklar söz konusudur. Bu muğlaklıkların sebebi İstanbul’da ulaşılamayan kaynaklar ve hukuki süreçte tıkanmış bazı uygulamalardır. Çöp kavramını başta da irdelediğimiz gibi, geçici bir eskime durumu olarak düşündüğümüzde, kentin barındırdığı yapı stoklarında da böyle bir durumdan söz edebiliriz. Bu durum 2 farklı alt başlık ile daha anlaşılır kılmaya çalışılmıştır.
There are some ambiguities in the content of this title. The reason for these ambiguities is the unreachable resources in Istanbul and some applications that are blocked in the legal process. When we consider the concept of garbage as a temporary obsolete state, we can talk about such a situation in the building stocks hosted by the city. This situation has been tried to be understood with 2 different subtitles.
İlk olarak yapı stoklarının fazlalığıdır. TÜİK bu konuda resmi bir veri yayınlamamıştır. Fakat Semra Purkis bu konu ile ilgili “Konut Fazlası mı? Konut Açığı mı? : İstanbul örneği üzerinden bir tartışma” isimli yazısında yaklaşık olarak 1.5 milyon konut fazlasından söz etmektedir. Yaptığı tartışmada, yetersiz kalan konutların orta ve dar gelirli kesimin ödeme gücüne uygun konut azlığı olduğundan ve mevcut konut stoklarının önemli bir bölümünün nüfusun yüksek gelirli kesimin elinde yatırım aracı olarak bulunduğundan bahsetmektedir. Tüm bunlar, kullanım dışı kalmış bu gibi mekanların yapı-çöp başlığı altında değerlendirilebilmesine yol açmaktadır. Fakat burada tekrar bir döngü oluşmaktadır. Engels bu döngüyü şöyle açıklamaktadır: “Burjuvazi konut sorununu ancak sorunu sürekli olarak yeniden üretecek biçimde çözer.”. Çalışmada niceliksel verilerin doğruluğu konusunda şüpheye düşüldüğü için bu konuda üzerine tartışma yaratılmak istenmemiştir.
First of all, it is an excess of building stocks. TÜİK has not published any official data. But Semra Purkis is the Residential Surplus? Housing Deficit? A discussion on the Istanbul case konut refers to the surplus of about 1.5 million houses. In her discussion, she mentions that inadequate housing is a suitable housing deficiency for the middle and low-income people and the majority of the existing housing stock is an investment instrument in the hands of the high-income sector. All this leads to the use of such spaces under the title of structure-garbage. But here again a cycle occurs. Engels explains this cycle as follows: The bourgeoisie solves the problem of housing only in a way that continually reproduces the problem. Since the accuracy of the quantitative data was suspected in the study, it was not desired to create a discussion on this issue.
Kaynak: “https://maps.squat.net/en/cities/roma/squats#” Amsterdam işgal evleri haritası Source: “https://maps.squat.net/en/cities/roma/squats#” Map of occupied houses in Amsterdam
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
25
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
İkinci olarak işgal evlerinden bahsedebiliriz. İlk alt başlık ile ilişkili olarak, bu konu, geçici eskime durumuna giren mekanları geri dönüşüm sistemine dahil eder gibi işgal ederek tekrar canlandırma işlemleri olarak da değerlendirilebilmektedir. Ülkemizde işgal evinin örneği gezi parkı eylemler sonrası açılan Don Kişot evidir. Fakat işgal evlerinin hukuki süreçleri avrupada ve ülkemizde farklı işlemektedir. Mimarların bu başlık altında aldığı pozisyonlar ise genellikle hukuki yollar ile kesişmektedir. Fakat böylesi konuları bir platformda tartışmanın ve fikirleri geliştirmenin önemi unutulmaması gerekmektedir.
Secondly, we can talk about occupied houses. In relation to the first subheading, this subject can be considered as re-enactment operations by invading spaces which are in the state of temporary obsolescence as inviting them into the recycling system. The example of the occupation house in our country is the house of Don Quixote which was opened after the action of the park. However, the legal processes of the occupation houses operate differently in Europe and in our country. The positions taken by the architects under this heading usually coincide with the legal means. But the importance of discussing such issues on a platform and developing ideas should not be forgotten.
Dosya: Halkalı Önceki sayfalarda oluşturulan kurguda 3 farklı çöpten bahsedilmiştir. İstanbul’da yapılan araştırmalar sonucunda belirlenen 3 farklı çöp türünün de Halkalı çöplüğünün rehabilitasyon aşaması ve sonraki süreçlerinde rastlanılacağı düşünülerek Halkalı’daki eskiden vahşi depolama alanı olarak kullanılan alanın incelemesi yapılmıştır. 3 farklı çöp türünün de aynı alandan okunması amacıyla yapılan araştırma alanı anlamaya yönelik bir çalışmadır.
File: Halkalı In the fiction created on the previous pages, 3 different trashes were mentioned. As a result of the researches carried out in Istanbul, 3 different types of garbage were identified in the rehabilitation stage and later stages of the Halkalı dump site. 3 different garbage species in the same area to read the research area is a study to understand.
.Doğusunda konut dokusu, batısında Küçükçekmece gölü, kuzeyinde TEM otoyolu ve Olimpiyat stadı, güneyinde Halkalı tren garı mevcuttur.
There are housing in the east, Küçükçekmece lake in the west, TEM highway and the Olympic stadium in the north and Halkalı train station in the south.
.350 hektarlık bir alan söz konusudur.
.350 hectares of land.
.Kuzey güney doğrultusunda 3km uzunluğu vardır. (Atatürk Havalimanı’nın apron uzunluğu 3.3 km’dir.)
.The north has 3km length in the south direction. (Ataturk Airport’s apron length is 3.3 km.) There are two streams flowing from the east and west of the land.
.Alanın doğusundan ve batısından akan iki dere vardır.
.There is a elevation towards the center. The reason is the filling materials that are covered over when the ring dump is closed.
.Topoğrafya incelendiği zaman merkeze doğru yükselti mevcuttur. Sebebi halkalı çöplüğünün kapatılırken üzerine örtülen dolgu malzemeleridir.
.There were two divided topography. .Dereler topoğrafyayı ikiye bölmüştür.
26
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
27
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Halkalı alanı tarihi
History of Halkalı area
Alan parselleri ve yıllara göre yapılaşma bölgeleri Area plots and construction zones by years
28
Alanın eski kullanımı vahşi depolama alanıdır. 1993 yılında Ümraniye’deki vahşi depolama alanının patlaması sonucu Halkalı için önlem almak isteyen devlet, 1994 yılında Halkalı çöplüğünü kademeli olarak kapatmıştır. Öncelikle bölgede ıslah çalışmaları yapılmış ve bir çok proje çıkarılımıştır. Bu projeler arasında Gensler gibi ünlü mimarlık ofisleri de bulunmaktadır. Islah edilme işlemleri bittikten sonra, yapılan işlem çöplerin üzerine setlemeler ile toprak örtüsü atılmıştır, tema park yapılması öngörülmüştür. Islah işlemlerinin en büyük etkisi topoğrafyaya olmuştur. Alanda birçok istinat duvarı olmasının başlıca sebebidir. Tema park uygulanması düşünülen alanda konutlar ve lüks siteler yapılmaya başlanmıştır. Kademeli kapatma sırasında çöp aktarma merkezi kurulmuştur. Alan öncelikle vahşi depolama alanı olarak kullanılmış ve evsel çöp ile kurduğu ilişki burdadır. Daha sonra yüklü miktarda inşaat başlamasından dolayı moloz alış-verişi artan alan ın inşai çöp ile olan ilişkisi buradadır. Bu teori ispat edilemese bile alanda birçok dairenin boş olması alanda yapı-çöp ilişkisinin varlığını da güçlü kılmaktadır.
The old use of space is wild storage space. The state, which wanted to take measures for Halkalı as a result of the explosion of the wild storage area in Ümraniye in 1993, gradually closed the Halkalı dump. First of all, improvement works have been done in the region and many projects have been made. Among these projects are famous architecture offices such as Gensler. After the treatment process is finished, the process of the garbage on the ground with the ground cover is laid, theme park is foreseen. The greatest impact of breeding operations has been on topography. It is the main reason for having many retaining walls in the area. Housing and luxury sites are being built in the area where theme park is thought to be applied. During the gradual closure, the garbage transfer center was established. The area is primarily used as a wild storage area and it is the relationship it established with domestic garbage. This is the relation of the area to the construction garbage, where the increase in the rubble exchange due to the large number of construction starts. Even if this theory cannot be proved, the fact that many of the flats in the area are empty makes the existence of the structure-garbage relationship strong.
Yapılaşma alanları ve derenin etkisi
Settlement areas and the effect of the creek
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
29
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Halkalı’da gerçekleşen projelerin iç mekanları ile oluşturulmuştur. Alanın altında kalan çöpler ile projelerin iç mekan görüntüleri biraraya getirilerek tezatlığı gözler önüne serilmek istenmiştir. It was created with the interiors of the projects realized in Halkalı. The interior images of the trashes and the projects underneath the area were brought together and the contrasts of the projects were presented.
30
Sonuçlar ve Çalışmalar:
Results and Studys:
Çalışmada mimarın çöp ile kurduğu ilişkide aldığı pozisyonlar incelenmiştir. Bir çok farklı konu ve çalışma sahası tespit edilmiştir. Çöplerin temelde oluşturduğu döngü şöyle değerlendirilebilmektedir: Üretim-satış-tüketim-toplama-aktarma-geri dönüşüm-tekrar üretime kazandırma. Bu döngü içerisinde İstanbul bazında sorunun kaynaklandığı noktanın, bireyin çöp ile kurduğu ilişkide bazı yabancılaşma süreçlerinden bahsedilebilmektedir. Bu yabancılaşma, döngünün özellikle geri dönüşüm ve üretim safhalarında olduğu tespit edilmiştir. Daha basit söz etmek gerekirse kent içerisindeki birey çöpü attığı anda onun yok olma, geri kazanma evrelerinden bihaberdir. Adeta, çöp onun için attığı anda yok olmuştur. Bu yok olma durumuna bir başka örnek vermek gerekirse, çok katlı bir konut bloğunda yaşayan birey için çöpünü kapısının önüne koyma anı birey-çöp ilişkisinin yok olma anıdır. Çalışmada bu sorunların temelinde yatan 2 farklı sorun tespit edilmiştir. Bunlar “benim arka bahçemde değil sendromu” (not in my backyard syndrome) ve “görünmezlik sendromu” (invisibility syndrome)’dur. Bu sorunların sebebinin metropolleşen kentlerdeki sistematik yaklaşımlar sonucu ortaya çıktığı söylenebilir.
In the study, the positions of the architect in the relationship with the garbage were examined. Many different subjects and work areas have been identified. The cycle formed by the trash can be evaluated as follows: Production-sales-consumption-collection-transfer-recycling-re-generation. In this cycle, it is possible to mention some point of alienation of the point where the problem originates in Istanbul and the relationship that the individual establishes with the trash. This alienation was found to be in particular during the recycling and production phases of the cycle. To put it simply, the individual in the city was unaware of his phase of extinction and recovery as soon as he threw the garbage. It’s almost as soon as the garbage threw for her. Another example of this extinction situation is the annihilation of the individual-trash relationship in the case of putting the garbage in front of the door for the individual living in a multi-storey residential block. In the study, 2 different problems were identified. These are “not my backyard syndrome yard and in invisibility syndrome. It can be said that these problems are caused by systematic approaches in metropolated cities.
İstanbul çöp bağlamı haritası Istanbul waste context map
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
31
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Çalışma 1: Hekimbaşı Atık Tesisi Tasarımı Study 1: Hekimbasi Waste Plant Design
32
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
33
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Çalışma 2 :
Study 2 :
Haliç’te bağlamını çöp ile kurabilecek bir yapı tasarımının uygun olacağı düşünülmüştür. Haliç’in tarihinde çöp ile kurduğu ilişkinin kuvvetli olabileceği ve bunun birey-çöp ilişkisini güçlü kılabilecek ir bağlama tutunulabileceği düşünülmüştür. Yapı İstanbul boğazına atılan çöpleri ve çöpten kurtulma eylemimizin kolaylığını gözler önüne sermek için tasarlanmış bir kurgudur. Yapının girişinden itibaren İstanbul boğazının derinliklerindeki çöplerin gösterimi yapılacaktır, daha sonra birey gerçek anlamda denize çöpünü atacaktır ve yapının alt katlarında attığı çöpün yolculuğunu takip edebilecektir. Çöpten kurtulma anımızdan sonra ilgilenilmeyen çöpü takip edebilecektir.
It was thought that a structure design which would be able to establish its context with rubbish would be appropriate. It was thought that the relationship it established with the trash in the history of the Golden Horn could be strong and this might hold the connection between the individuals and the trash. The structure is a fiction designed to reveal the rubbish thrown into the Bosphorus and the ease of getting rid of the trash. From the entrance of the building, the trash will be shown in the depths of the Bosphorus. After the release of the garbage we will be able to follow the untapped garbage.
34
Çalışma 3 :
Study 3 :
Çalışma alanı olarak Halkalı belirlenmiştir. Basit bir şekilde anlatabilmek için kesit alınarak fikir anlatılmak istenmiştir. Konutların yükseldiği alanın altında yatan çöplerin içine giren tünellerin olduğu bir müze mekanı düşünülmüştür. Temel olarak metan gazının oluşumu, tehlikeleri ve İstanbul tarihindeki çöplerin içine girmenin deneyimlenmesi istenmiştir. Toprak altında unutulan çöp tarihine bir yolculuk yapılabileceği düşünülmüştür. Bölgedeki değişimi olumlu ve olumsuz yanlarıyla değerlendirmenin önemli olduğu ve müzenin içeriğinin buna odaklanması gerektiği ön görülmüştür. Çöp ile kurulan ilişkinin bağlam olarak kuvvetli bir alanda olmasının doğru olacağı düşünüldüğü için Halkalı alanı seçilmiştir. Çalışma detaylandırılmadan fikir projesi amacıyla üretilmiştir. Alanda bir çok istinat duvarı ve topoğrafya değişimi olduğu için bir labirent kurgusu uygulanmıştır.
The study area was determined as Halkalı. In order to explain it in a simple way, it was aimed to explain the idea by taking a section. A museum space with tunnels entering the trash beneath the area where the houses rise is considered. Basically, it was asked to experience the formation of methane gas, the dangers and entering into the garbage in the history of Istanbul. It is thought that a journey can be made to the history of forgotten under ground. It is foreseen that it is important to evaluate the change in the region with its positive and negative aspects and the content of the museum should focus on it. Halkalı area was chosen because it was thought that the relationship established with the rubbish would be right in the context of a strong area. The study was prepared for the purpose of idea project. Since there are many retaining walls and topography changes in the area, a maze fiction is applied.
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
35
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Bazı sanatçıların çalışmalarında da kent ve çöp konularını beraber görülebilmektedir. Bu çalışmalardan en önemli olarak tespit edilen 3 tanesi şunlardır: Simon Rodia: Watts Towers, Gregg Segal: 7 Days of Garbage, Chicago İnterventionist: Trash Ball. Bu üç çalışma da kentli bir bireyin çöp ile ilişkisinde zayıflamış yanlarını gözler önüne sermeye çalışmışlardır. Bunun önüne geçebilmek için çalışmanın içerisinde bağlamını çöp ile kurulabilecek alanlarda bazı projeler etüd edilmiştir. Çalışma tamamlanmış bir projeden çok, fikir filizleri bırakarak bazı konuların irdelenerek önünü açma amacıyla üretilmiştir.
In the works of some artists, city and garbage issues can be seen together. The most important of these studies are the following: Simon Rodia: Watts Towers, Gregg Segal: 7 Days of Garbage, Chicago Interventionist: Trash Ball. These three studies have tried to reveal the weakened aspects of a urban individual’s relationship with rubbish. In order to prevent this, some projects have been studied in the areas where the context can be established with garbage. The study is designed for the purpose of opening the front of some subjects by leaving idea sprouts more than a completed project.
Kaynak: “http://recycledcarbon.com/trashball.html” Çalışma sokaklardaki insanlardan toplanan çöplerin kartopu gibi büyümesini temel almaktadır. Source: almak http://recycledcarbon.com/trashball.html an The study is based on snowball-like growth of garbage collected from people on the streets.
Kaynak: “https://www.greggsegal.com/P-Projects/7-Days-of-Garbage” Çalışma insanların kendi çöpleri ve kendi habitatlarını bir kompozisyon içerisinde fotoğraflayarak yapılmıştır. Source: https://www.greggsegal.com/P-Projects/7-Days-of-Garbage ays The study was done by photographing people’s own wastes and their habitats in a composition.
36
Sonuçlar: Mimarlık çöpün neresinde?
Results: Architecture anywhere in the garbage?
Araştırmanın ilk sorusu ve odaklandığı noktada, çöp ve mimarlığın ilişkisi üzerine tartışmalar ve incelemeler yapılmıştır. Birçok araştırma alanı tespit edilmiştir. Bu alanların bir çoğu derinlemesine araştırılmasa da bir çerçeveye oturtulmuş ve bundan sonraki akademik çalışmalara yardımcı olacağı düşünülmüştür.
At the first question and focus of the research, discussions and investigations were made on the relationship between the trash and architecture. Many research areas have been identified. Although many of these areas were not investigated in depth, they were framed in a framework and were thought to be helpful in the next academic studies.
İstanbul’da 90’lı yıllarda gündeme gelmiş fakat günümüzde çok fazla arka plana atılan çöp sorununu, kentteki bireyin çöp anlayışını anlamaya çalışan ve bunu aşabilecek, üzerine tartışılabilecek bir araştırma yapılmıştır. İstanbul böylesi bir çöp sorunu ile nasıl başa çıkabileceği üzerine çalışmalar yapılmış ve fikirler üretilmiştir.
A research has been carried out in Istanbul in the 90s, but nowadays there is a research which can be discussed and discussed. Istanbul has worked on how to deal with such a garbage problem and ideas have been produced. The stance of architecture on this issue has not been raised yet. While there are examples in the world, there are some explanations left in the newspaper clippings in Istanbul specific. The architects of the garbage being spatial and directly interested in the city show that this is the primary concern of the issue.
Mimarlığın bu konuya olan duruşu henüz pek fazla gündeme gelmemiştir. Dünya’da örneklerine rastlanırken, İstanbul özelinde sadece gazete küpürlerinde kalan bazı açıklamalar vardır. Çöpün mekansal olması ve kenti doğrudan ilgilendirmesi mimarları bu konunun birincil ilgilenicileri olduğunu göstermektedir.
As a result, it is expected that the research will be able to form a basis for future studies and attract such a waste discussion to Istanbul.
Sonuç olarak, araştırmanın ileride yapılan çalışmalara altlık oluşturabilmesi ve böylesi bir atık tartışmasını İstanbul özeline çekebilmesi beklenmektedir.
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
37
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
Kaynaklar - Recource
-Marmara Üniversitesi Siyasal Bİlimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, Eylül 2016, Avrupa’da İşgal Hareketlerinin Kapsamı ve Türkiye Örneği: Don Kişot Sosyal Merkezi, Gülmelek Doğanay -TÜİK, Haber Bülteni, Sayı: 24876, 29 Kasım 2017, Belediye Atık İstatistikleri, 2016 -EkoIQ, Temmuz 2013, Sayı:31, Sayfa 24-28, Kentsel Dönüşüm: Ya Molozların Geri Dönüşümü?, Cihan Sadık Yürek -Designing Waste Creating Space: A critical Examination Into Waste Reduction Through Building Techniques, Architectural Design and Systems, University of Massachusetts Amherst, Master Theses, Courtney M. Carrier -T.C. İstanbul Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, İstanbul İli 2015 Yılı Çevre Durum Raporu, 2016 -Bahçeşehir Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Kentsel Dönüşüm Uygulamaları Neticesinde Çıkan Atık Malzemelerin Yol Üstyapılarında Kullanılabilirliği: Üsküdar Örneği, Suphan Kartalkanat -The Architecture of waste: Creating New Avenues for Public Engagement With Trash, Jeannine A. Muller, Master of Architecture, 2016, University of Maryland -TMMOB Şehir Plancıları Odası, Yer Seçimi Sürecinde Yeni Yerleşim Alanları Üretiminin Doğal Yapı ve Planlar ile İlişkisinin Yeniden Düşünülmesi- Küçükçekmece İlçesi - Atakent Mahallesi Örneği, Ufuk Fatih Küçükali, 2015 -İSMMMO, Sayı: 2009/10, Türkiye Yılda 1 Milyar 100 Milyon Lirayı Çöpe Atıyor -Sigma 3, 252-260, 2011, Management of Excavation Soil and Wrecage Wastes in İstanbul, Mehmet Emin Birpınar, Buket Akdağ Sarı -http://www.vivis.de/phocadownload/Download/2014_wm/2014_wm_265_276_yildiz.pdf -https://environmentalchemistry.com/yogi/environmental/wastehistory.html -https://maps.squat.net/en/cities/roma/squats# -https://www.theguardian.com/cities/2016/oct/27/new-york-rubbish-all-that-trash-city-waste-in-numbers -https://urbanmedialabwaste.wordpress.com/2011/02/01/kevin-lynchs-wasting-away/ -https://wastearchitecture.com/en/wa-platform-2/
38
-http://soa.princeton.edu/content/waste-space -http://assemblyoftrash.net/ -http://www.arpajournal.net/inside-infrastructure/ -https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2015/07/future-of-trash/395279/ -https://www.cca.qc.ca/en/issues/23/take-care/1377/waste-creeps-back
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme
39
A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture
40
Çöp ve Mimarlık İlişkisi Üzerinden Bir İnceleme A Reasearch on the Relations Between Waste and Architecture Berke Meder