Problemy w akwarium – jak ich uniknąć?

PROBLEMY W AKWARIUM

Jak ich uniknąć?

dr inż. Paweł Zarzyński

Pasjonaci akwarystyki zgodnie twierdzą, że pięknie urządzony zbiornik stanowi ukojenie dla psychiki człowieka i pomaga mu odprężyć się po ciężkim dniu pracy. To oczywiście prawda, ale... no tak – jest jedno „ale”. Dotyczy to tylko sytuacji, kiedy pielęgnacja zbiornika nie przysparza żadnych problemów. Niestety, zwłaszcza w przypadku początkujących akwarystów często bywa inaczej. W akwarium pojawiają się kłopoty, które skutecznie odbierają radość z jego posiadania. Jakie to kłopoty?

Za zjawisko „białej wody” odpowiadają pierwotniaki, które w niekontrolowany sposób rozmnażają się w wodzie akwarium. Aby się o tym przekonać, wystarczy pobrać kroplę wody ze zbiornika i obejrzeć ją pod mikroskopem.

Co w akwarium może pójść „nie tak”?

Lista kłopotów, które mogą dotknąć początkującego akwarystę, jest stosunkowo długa, jednak zdecydowanie najczęściej występującymi problemami są: tzw. biała woda, zielona woda oraz glony osiadłe. Co jest ich przyczyną, jak się przed nimi ustrzec i jak skutecznie je rozwiązać?

BIAŁA WODA – ze zjawiskiem tym zetknął się chyba każdy pasjonat akwarystyki, zwłaszcza na początku swojej kariery. Woda w akwarium traci klarowność, staje się mętna, nawet do mlecznobiałej, co zdecydowanie utrudnia obserwację ryb i obniża walory dekoracyjne zbiornika. Tym samym zjawisko to przyczynia się do frustracji i irytacji u akwarysty. Odpowiadają za nie pierwotniaki, które w niekontrolowany sposób rozmnażają się w wodzie akwarium. Aby się o tym przekonać, wystarczy pobrać kroplę wody ze zbiornika i obejrzeć ją pod mikroskopem. Oczywiście nie dzieje się to bez przyczyny. Najczęstszym powodem tzw. zakwitu pierwotniaków jest niedojrzały zbiornik. Wynika to z błędu akwarysty, który zbyt szybko wpuścił do akwarium ryby. Aby tego uniknąć, pamiętajmy, że od momentu założenia akwarium do umieszczenia tam pierwszych mieszkańców powinno upłynąć co najmniej 10, a jeszcze lepiej 14 dni. Inną bardzo częstą przyczyną zmętnienia wody jest zbyt słaba lub źle dobrana filtracja w akwarium. Jeżeli filtr nie jest w stanie sprawnie realizować filtracji biologicznej, w zbiorniku nie wytworzy się równowaga biologiczna. A stąd już tylko krok do pojawienia się pierwotniaków. Często zresztą dzieje się to nawet w sytuacji, gdy filtr został dobrze dobrany, ale jest nieprawidłowo konserwowany. Pamiętajmy, że wkłady odpowiedzialne za filtrację biologiczną, a więc gąbki, ceramikę itp. należy myć, a właściwie płukać wyłącznie w wodzie spuszczanej z akwarium podczas podmian. Mycie ich w wodzie kranowej, często praktykowane przez niedoświadczonych akwarystów, prowadzi do wyjałowienia wkładów i w rezultacie do zaniku filtracji biologicznej w akwarium. Kolejną przyczyną zmętnienia wody mogą być zaniedbania pielęgnacyjne zbiornika, to znaczy zbyt małe podmiany wody i niedokładne czyszczenie dna. Należy pamiętać, że w typowym akwarium powinniśmy co tydzień podmieniać około 20–30% wody, aby usunąć z niego nadmiar toksycznych związków azotowych. Dodatkowo, jeżeli podłoże stanowi klasyczny żwir lub piasek, należy usuwać podczas podmian z jego powierzchni zalegającą tam martwą materię organiczną, a więc muł, resztki pokarmu, odchody ryb itp. W przeciwnym razie staną się one pożywką dla pierwotniaków. Przyczyną białej wody może być też permanentne przekarmianie zwierząt akwariowych. Początkujący akwaryści często w najlepszej wierze podają im zbyt dużo pokarmu, którego niezjedzone resztki powodują rozwój niepożądanych mikroorganizmów. Znacznie rzadziej zdarza się wreszcie, że przyczyną pojawienia się dużych ilości pierwotniaków w wodzie akwariowej jest źle dobrane podłoże (a dokładnie zbyt drobny piasek, w którym zachodzą procesy gnilne) lub dekoracje, a zwłaszcza nieprawidłowo wypreparowane kawałki drewna i korzeni, które – gnijąc w wodzie – stanowią idealną wręcz pożywkę dla pierwotniaków. Podsumowując, aby uniknąć zjawiska białej wody w akwarium, należy wpuszczać ryby i inne zwierzęta wyłącznie do dojrzałego zbiornika, zapewnić w nim odpowiednią filtrację i prawidłową konserwację wkładów filtracyjnych, regularnie podmieniać wodę akwariową czyszcząc przy tym podłoże w akwarium, nie przekarmiać ryb oraz umieszczać w zbiorniku wyłącznie sprawdzone podłoże oraz dekoracje. Po usunięciu tych błędów woda z reguły bardzo szybko wraca do pełnej klarowności. Aby przyspieszyć ten proces, można zainstalować w akwarium sterylizator UV, który w ciągu kilkudziesięciu godzin rozprawi się z pierwotniakami. Pamiętajmy jednak, że jest to tylko zwalczanie objawów. Pełne rozwiązanie problemów wymaga usunięcia ich przyczyn. W ofercie niektórych firm są też niewielkie sterylizatory UV wyposażone w diody LED, które mają działanie profilaktyczne. Zainstalowane w filtrze w znacznym stopniu chronią przed pojawieniem się pierwotniaków. Takie urządzenia warto polecać zwłaszcza początkującym akwarystom, aby mogli oni uniknąć uciążliwego problemu ze zmętnieniem wody.

ZIELONA WODA – kolejnym częstym problemem w akwarium jest zazielenienie się wody. Za to zjawisko odpowiedzialne są również mikroorganizmy, tyle tylko, że nie pierwotniaki, ale mikroskopijne glony pływające. Analogicznie jak w przypadku białej wody przyczyną pojawienia się tych glonów są błędy akwarysty. Do najczęstszych z nich należy zbyt silne oświetlenie akwarium. Zielone glony kochają bowiem światło i jeżeli jest go pod dostatkiem, błyskawicznie się rozmnażają. Dlatego główną przyczyną ich pojawienia się jest ustawienie akwarium zbyt blisko okna, gdzie narażone jest na ekspozycję silnego światła słonecznego i/ lub oświetlenie zbiornika światłem sztucznym, zbyt silnym albo przez zbyt długi okres w ciągu doby.

Główną przyczyną zazieleniania się wody akwariowej jest ustawienie akwarium zbyt blisko okna, gdzie narażone jest na ekspozycję silnego światła słonecznego i/ lub oświetlenie zbiornika światłem sztucznym, zbyt silnym albo przez zbyt długi okres w ciągu doby.

Glony potrzebują również pożywki, a konkretnie związków azotowych i fosforanów, dlatego ich rozwojowi sprzyja źle dobrana lub zbyt słaba filtracja, przekarmianie ryb oraz – tak samo jak w przypadku mlecznej wody – zaniedbania w pielęgnacji zbiornika (czyli zbyt małe podmiany wody i niedokładne czyszczenie dna). Aby rozwiązać problem zielonej wody, należy usunąć przyczyny leżące u jego podstaw, a więc – jeżeli istnieje taka potrzeba – odsunąć akwarium od okna lub ewentualnie zasłonić okno np. dobrej jakości roletą lub specjalną folią. Należy również dostosować ilość sztucznego światła stosowanego do oświetlenia akwarium do jego potrzeb oraz upewnić się, że pracuje ono przez odpowiednią liczbę godzin w ciągu doby. Standardowo w przypadku zastosowania coraz popularniejszego światła ledowego jego moc w akwarium w przeliczeniu na litr wody powinna wynosić w zależności od wymagań uprawianych w nim roślin od ok. 0,15 do ok. 0,6 W/l. Z kolei długość dnia powinna wynosić od 10 do 12 godzin. Uwaga! W nowo założonym akwarium, w którym rośliny nie rozpoczęły jeszcze intensywnego wzrostu ilość światła należy początkowo ograniczyć, jak również zaleca się skrócić długość dnia nawet do 4 godzin dziennie i stopniowo wydłużać ją do docelowych 10–12 godzin. Nieprzestrzeganie tego zalecenia często skutkuje zakwitem glonów pływających (i nie tylko). W celu pozbycia się problemu zaleca się również zintensyfikowanie filtracji biologicznej wody, na przykład poprzez wymianę filtra na bardziej wydajny lub zainstalowanie w filtrze lepszych wkładów filtracyjnych. Dodatkowo należy pamiętać, aby nie przekarmiać ryb, regularnie podmieniać wodę i czyścić dno akwarium. Po zastosowaniu tych porad problem szybko powinien się rozwiązać. W celu przyspieszenia usunięcia zjawiska zielonej wody, podobnie jak w przypadku pojawienia się pierwotniaków, można zastosować sterylizator UV, który szybko upora się z tym problemem. Pamiętajmy również, że najlepszym naturalnym rozwiązaniem skutecznie eliminującym glony (i to nie tylko te pływające) jest uprawa w akwarium dużej liczby zdrowych, zadbanych roślin. Mają one dokładnie takie same potrzeby jak glony, to znaczy wymagają związków azotowych i fosforanów, które wychwytują z wody, są jednak pod tym względem o wiele sprawniejsze niż glony i praktycznie rzecz biorąc uniemożliwiają im rozwój. To dlatego w akwariach z dużą liczbą wypielęgnowanych roślin problem z glonami zarówno pływającymi, jak i innymi praktycznie nie istnieje.

GLONY NA ROŚLINACH I DEKO-

RACJACH – problemy z glonami nie ograniczają się w akwarium wyłącznie do zjawiska zielonej wody. Równie uciążliwe są glony porastające na roślinach, dekoracjach, szybach i wyposażeniu technicznym akwarium. W zależności od warunków panujących w zbiorniku mogą rozwinąć się różne rodzaje glonów, między innymi zielenice, różnorodne krasnorosty, w tym szantransje, lub – rza-

Wkłady odpowiedzialne za filtrację biologiczną, a więc gąbki, ceramikę itp., należy myć, a właściwie płukać wyłącznie w wodzie spuszczanej z akwarium podczas podmian. Mycie ich w wodzie kranowej prowadzi do wyjałowienia wkładów i w rezultacie do zaniku filtracji biologicznej w akwarium.

dziej – okrzemki. Za ich pojawienie się winę ponownie ponosi akwarysta, a raczej popełnione przez niego błędy. Poszczególne rodzaje glonów występujących w akwarium różnią się nieco wymaganiami, aczkolwiek część ich potrzeb jest taka sama. Najczęstszą przyczyną ich pojawienia się jest źle dobrane oświetlenie w akwarium – zbyt silne lub nieco rzadziej zbyt słabe (w przypadku okrzemek). Wszystkie glony osiadłe, podobnie jak opisane wcześniej zielone glony pływające, wymagają też znacznych ilości związków azotowych i fosforanów znajdujących się w wodzie akwariowej. Substancje te stanowią dla nich naturalną pożywkę do wzrostu. Bez niej nie są w stanie się rozwijać. Podobnie jak w przypadku wcześniej opisywanych problemów kluczową rolę odgrywa więc tutaj prawidłowo dobrana filtracja biologiczna wody. Poza tym wiele gatunków glonów ma dość specyficzne wymagania co do parametrów wody akwariowej i jeżeli nie są one spełnione, nie rozwijają się w akwarium. Jak zatem uniknąć pojawienia się w akwarium glonów osiadłych? Przede wszystkim należy odpowiednio dobrać oświetlenie zbiornika pod kątem pielęgnowanych w nim roślin (0,15-0,6 W/l wody w przypadku oświetlenia ledowego). Po drugie, warto sprawdzić jakość wody w akwarium. Do tego celu przydadzą się specjalistyczne testy do pomiaru poziomu związków azotowych (głównie azotanów) oraz fosforanów. Jeżeli stwierdzimy, że poziom tych substancji jest za wysoki (poziom azotanów powinien być nie wyższy niż 15 mg/l, zaś fosforany powinny pozostawać w akwarium na poziomie niewykrywalnym przez tradycyjne testy), należy zintensyfikować filtrację biologiczną poprzez wymianę filtra na bardziej wydajny lub modyfikację wkładów w filtrze. Dodatkowo można zastosować specjalistyczne wkłady chemiczne do wyeliminowania z wody związków azotowych i/ lub fosforanów. Równolegle należy zadbać o to, aby nie „dokładać” tych substancji do wody akwariowej, a więc nie przekarmiać ryb oraz pamiętać o regularnej pielęgnacji zbiornika poprzez systematyczne podmiany wody i czyszczenie dna. Niektórych glonów można pozbyć się z akwarium również poprzez korektę parametrów wody w akwarium. Większość z nich preferuje wodę twardą i zasadową. Przy twardości ogólnej poniżej 8°d oraz odczynie pH równym 6,5 wiele glonów praktycznie się nie rozwija. Do obniżenia odczynu wody można zastosować specjalny preparat (wraz z nim niezbędny jest test kropelkowy na odczyn pH, żeby akwarysta wiedział, o ile obniża ten parametr). W celu obniżenia twardości ogólnej wody najlepszym wyjściem jest dolewka wody demineralizowanej pochodzącej z filtra RO (tutaj również konieczny jest test do pomiaru twardości wody w celu oceny skuteczności tego zabiegu). W walce z glonami niezwykle skuteczna jest również „broń biologiczna” w postaci wspomnianych już zdrowych, wypielęgnowanych roślin, które skutecznie eliminują te organizmy, odbierając im z wody konieczne do życia substancje. Dodatkowo warto pamiętać, że wiele zwierząt akwariowych żywi się glonami, skutecznie oczyszczając z nich liście roślin, dekoracje oraz urządzenia techniczne. Do najlepszych „glonojadów” należą między innymi krewetki oraz niektóre zbrojniki, ale również wiele pospolitych gatunków ryb akwariowych, w tym ryby żyworodne, takie jak gupiki, mieczyki czy molinezje.

Zadbajmy o klienta!

Opisane wyżej problemy występujące w akwarium są bardzo pospolite i dotykają większości początkujących akwarystów. Z punktu widzenia interesów sklepu zoologicznego jest to bardzo istotne, bowiem od skutecznego rozwiązywania tych kłopotów w dużej mierze zależy utrzymanie klienta. Pamiętajmy, że jeżeli początkujący akwarysta, który z entuzjazmem zakupił swoje pierwsze akwarium, napotka już na starcie na liczne problemy, to istnieje duże ryzyko, że szybko zniechęci się do nowego hobby. A my stracimy w ten sposób potencjalnego klienta, który mógłby przynosić nam zyski przez długie lata. Dlatego zarówno podczas sprzedaży i kompletowania sprzętu do akwarium, jak i później podczas obsługi klienta należy dołożyć wszelkich starań, aby prawdopodobieństwo wystąpienia problemów zostało zredukowane do minimum, a udzielone przez nas wyczerpujące porady pomogły akwaryście w prosty i szybki sposób rozwiązać trapiące go kłopoty.