Yoksullukla mücadele stratejisi olarak Kolombiya kamu politikaslnda sektörler arasl çallsma ¸ Karmaşık sosyal zorluklar ile etkin şekilde başa çıkılabilmesi için, sektörler arası koordinasyonun sağlanması gerekiyor. Kolombiya, 2010 yılından bu yana çocuk yoksulluğunun azaltılmasında ilerleme kaydetti. Diğer zorluklar arasında, göçmen çocukların bakımı ve kent-taşra uçurumunun kapatılması da bulunuyor.
Constanza Alarcón Párraga Okul Öncesi, İlk ve Orta Okuldan sorumlu Bakan Yardımcısı Bogotá, Kolombiya
Sosyal meseleler, tek bir sektör veya aktörün sorumluluğunu aşan çok sayıda ve birbirine bağlı nedenlere dayanan, karmaşık konulardır. Kolombiya da bunun bilinciyle, son on yıllarda karşılaştığı hatırı sayılır sosyal zorluklar ile başa çıkabilmek için kapsamlı yaklaşımlara ve birbiriyle ilişkili aksiyonlara destek veren kuruluşlar arası koordinasyon mekanizmaları yarattı. Bu mekanizmalar, zaman içinde sektördeki çalışmalarda eşgüdümü sağlamanın ötesine geçerek kendi bütüncül perspektifleri çerçevesinde tek yerden yönetim doğrultusunda ilerledi. Bunun bir örneğini de Yerinden Edilmiş Kişiler için Kapsamlı Koruma Ulusal Sistemi (SNAIPD) oluşturuyor. Kolombiya Anayasa Mahkemesi’nin zorla yerinden edilme ile ilgili hak ihlalleri konusunda aldığı kararın ardından1, kamu politikası güçlendirildi. Bu durum, kurbanlara daha fazla hak kazandırmamış olsa da mevcut haklarının uygulanabilirliğini artırdı. Devletin önleyici aksiyonlarının etkinliğinin en üst düzeye çıkartılması, acil insani koruma, dönüşler, konsolidasyon ve sosyoekonomik istikrarın sağlanması, bu grup üzerindeki olumsuz etkileri de hafifletti. Ülke, yoksulluğun azaltılması konusunda da benzeri bir sektörler arası mekanizma olan ‘Red Unidos’u (Birleşik Ağ) kullandı. 2006 yılından bu yana, yaşam koşullarını iyileştirmek ve hakları korumak için, kapsamlı bir cevap ile aşırı yoksullukla birçok boyutta mücadele etmek üzere farklı kuruluşlar arasındaki eşgüdümü kolaylaştırdı. Kısa bir süre öncesine kadar, Kolombiya’da yürürlükte olan çocuk politikaları, dışlama ve hak ihlallerinin önlenmesi ve haklardan tam olarak faydalanılmasının önüne geçen hakkaniyetsiz koşulların ortadan kaldırılmasına odaklanıyordu. Bu eğilim, her çocuğun potansiyelini gerçekleştirmesi için gerekli koşulları yaratmak üzere farklı sektörler arasındaki eşgüdümü sağlayan Sektörler Arası Erken Çocukluk Komisyonu’nun (CIPI) sorumluluğu altındaki Erken Çocukluğun Kapsamlı Gelişimine Yönelik Devlet Politikası ‘De Cero A Siempre’ (‘Sıfırdan Ebediyete’) ile değişti.
1 Anayasa Mahkemesi, T-025 numaralı ve 2004 tarihli karar.
Kapsayıcılık, Politikada merkezi bir rol oynuyor. İnsanlara, gerçekliklerine ve koşullarına yönelik indirgemeci görüşleri anlamak kolay olsa da bilginin
1
Early Childhood Matters
2020
bütünlüğünü yitirmesine neden oluyor. Yeni anlatıların, insanların ihtiyaç duyduğu sosyal desteğin çok boyutlu ve sistematik doğasını açık şekilde ortaya koyması gerekiyor. Bu, aktörler arasındaki uyumu en üst düzeye çıkaracak eşgüdümün sağlanmasına yönelik sektörler arası bir stratejinin de temelini oluşturabilir. Devlet Politikası, bakım ve yetiştirme, sağlık, gıda ve beslenme, ilköğretim, boş zamanların değerlendirilmesi ve vatandaşlığa katılım ve vatandaşlık haklarından yararlanma ile ilişkili aksiyonları içine alıyor. Çocukların onurunu korumayı, aileleri ve bakımlarından sorumlu kişiler ile bağlarını güçlendirmeyi ve kendi kaderlerini belirlemelerini ve çeşitlilik içinde kişisel ve kolektif bir kimlik hissinin oluşturulmasını desteklemeyi amaçlıyor.
Yoksulluk göstergeleri konusundaki ilerleme Erken çocukluk döneminde kapsamlı bakım konusunda ortaya konan sürekli çabalar, 2011 yılından bu yana yoksulluğun farklı boyutlarının ölçümlerindeki iyileştirmeler ile gözler önüne serildi. Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’nde (IPM), beş kategori altında toplanan 15 değişken dikkate alınıyor: 1 Eğitim koşulları (eğitimde düşük başarı ve okuma yazma bilmeme) 2 Çocukların ve ergenlerin içinde bulunduğu koşullar (okuldan kaçma, okulda derslerden geri kalma, erken çocukluk bakımı hizmetlerine erişimin önündeki engeller, çocuk işçiliği) 3 Hane halkı üyelerinin çalışma durumu 4 Sağlığa erişim ve sigorta; ve 5 Konut koşulları.
Okul Öncesi, İlk ve Orta Okuldan sorumlu Bakan Yardımcısı Constanza Alarcón Párraga Supérate con el Saber finalinde, Bogotá, 2018
Early Childhood Matters 2020izniyle Fotoğraf: Milli Eğitim Bakanlığı'nın
IPM’de analizler hane halkı düzeyinde yapılıyor: hane halkının bir üyesinin eksiklik çekmesi, tüm evin bundan etkilenmesi anlamına gelir. Örneğin, 5 yaş veya altı en az bir çocuğun erken çocukluk dönemi bakım hizmetlerine erişime sahip olmaması durumunda, hanedeki diğer tüm çocukların erişimi olsa dahi, söz konusu hanenin çocuk bakımına erişim değişkeninde yetersiz kaldığı değerlendirilir. On beş değişkenin en az beşinde yetersiz kalınması durumunda, haneyi oluşturan herkes çok boyutlu olarak yoksul değerlendirilir. Çok boyutlu yoksulluk, 2010 yılında %30,4’ten 2018’de %19,6’ya indi (Ulusal İstatistik İdaresi Departmanı (DANE), çevrimiçi). On beş değişkenin altısı, çocuklar, ergenler ve eğitim ile ilgilidir. Bu ise, söz konusu alanlardaki politika eylemlerinin yoksulluğun azaltılmasında temel bir role sahip olması anlamına geliyor. Kolombiya, De Cero a Siempre ile, Kolombiya kaliteli erken çocukluk bakım hizmetleri kapsamına giren çocukların sayısını 2010 yılında 566.429’dan 2018 yılında 1,1 milyona yükseltti (Ulusal Planlama Dairesi (DNP), 2010, 2019). Geçiş sınıfındaki çocukların –ilkokula hazırlanmaları amacıyla sunulan bir yıllık okul öncesi eğitim— oranı, %61,8’den %64,06’ya çıktı. (Eğitim sisteminin tüm düzeyleri genelindeki net kapsama oranı, aynı dönemde %89,8’den %92,3’e yükseldi.) Bu başarılar, erken çocukluk bakım hizmetlerinin karşısındaki engeller için IPM değişkeninde yetersiz kalan hanelerin sayısını 2010’da %11,8’den 2018’de %9,3’e indirdi. Kapsamlı bakım aksiyonları da kronik kötü beslenmeyi, beslenme gözetimi, kaliteli gıdaların tedarik edilmesi, büyüme ve gelişim muayenelerinin desteklenmesi ve aşıların teşvik edilmesi yoluyla 2010 yılında %13,2’den 2015’te %10,8’e düşürdü (Sağlık Bakanlığı, 2015). Ayrıca, doğum öncesi muayeneler, doğum sırasında yeterli bakım, emzirmenin teşvik edilmesi ve erken eğitim programlarında rehberlik gibi unsurların hepsi de ölüm oranının azaltılmasına yardımcı oldu; gebelikte anne ölümü, 2010’da 100.000 canlı doğumda 71,9’dan 2018’de 44’e (Instituto Nacional de Salud, 2019); bebek ölümleri ise, 2010’da her 1.000 canlı doğumda 12,8’den 2017’de 10,7’ye; ve 5 yaş altı ölümler de aynı dönemde 15,7’den 13’e düştü (Sağlık Bakanlığı, 2019).2
2 Bu, ana hedefi anne ölümlerini azaltmak ve 5 yaş altı çocuklarda önlenebilir ölümleri sona erdirmek olan, her yaştan insanın sağlıklı yaşamasını sağlamayı ve refahını desteklemeyi öngören 3 Numaralı BM Sürdürülebilir Kalkınma Amacı’na katkıda bulunuyor.
Politikanın sektörler arası çalışmaları kapsamında, hükümetin Aileler İş Başında programı da çocukların geçiş sınıfına kaydolması için devlet yardımında bulunmasını sağlamak üzere, 2011 yılında yeniden tasarlandı. Bunun orta vadede eğitim sistemine geç giren çocukların sayısını azaltması umuluyor. Diğer yaş grupları arasındaki kanıtlar, programın nakit transferlerinin eğitim göstergeleri üzerinde doğrudan etkileri olduğunu ortaya koyuyor: örneğin, okulu terk etme olasılığı, şehir merkezlerinde %0,8 azaltıldı. Ortaöğretim notları üzerindeki olumlu etkiler gözler önüne serilirken, okula kayıt olasılığında kentsel alanlarda yaklaşık %16, kırsal alanlarda ise %23’lük artış, çocuk işçiliğinde ise bir azalma kaydedildi.
3
Early Childhood Matters
2020
Yaklasan ¸ Zorluklar Her ne kadar sonuçlar ülkenin doğru yolda ilerlediğini gösteriyorsa da önümüzdeki yıllarda kamu politikasının önünde üç ciddi zorluk bulunuyor. 1 Göçmen nüfusun bakımı Venezüella’dan gelen göçteki artış ile birlikte, Kolombiya’nın daha fazla göçmen çocuğa ve halihazırda Kolombiya’da bulunan göçmenlerin burada doğan bebeklerine bakım sağlaması gerekiyor. Bunun getirdiği zorluklar neredeyse tüm sektörleri kapsıyor; sağlık sisteminin doğum sonrası muayeneler, aşılar ve acil bakım sağlaması şart; Kolombiya Aile Refahı Enstitüsü’nün (ICBF), tahminen 68.340 çocuk için kapsamlı erken çocukluk dönemi hizmetlerini sağlaması gerekirken eğitim sektörünün ise tahminen 314.736 çocuk için bakımı garanti etmesi gerekiyor. 2 Kent-kırsal bölge uçurumunun kapatılması Neredeyse tüm göstergelerde, büyük şehirler ile kırsal bölgeler arasında hizmetlerin sadece kapsamında değil aynı zamanda özellikle kalitesinde de ciddi farklara rastlanıyor. Bu eşitsizliklerin, silahlı çatışmalardan etkilenen alanlarda daha da yüksek olduğu görülüyor. Ülkenin coğrafi özellikleri, kamu politikalarını kırsal alanlarda hayata geçirmeyi zor ve pahalı hale getiriyor; ancak sosyal eşitliğin ileri taşınması için bu meselenin de acilen ele alınması zorunlu. 3 Covid-19 salgını ışığında uyum Eğitim sisteminin, erişim, kalite ve ailelerin katılımının önündeki yeni zorlukların üstesinden gelerek hizmetlerini evde alternatif öğrenme metodolojileri üzerinden sunacak şekilde hızlıca uyum sağlaması gerekiyordu. Kamu idaresinde, çocukların yeterince öğrenmeye devam edebilmesi için yaratıcı olmalıyız. Bugün alınan kararlar, uzun bir süre boyunca insanların yaşamını etkileyecek. Kuruluşlar misyonlarında uzmanlaştıklarında, sektörler arası çalışmalar daha da gerekli hale gelir. Bu, belli başlı zorlukları ele almanın ve herkes için sıhhati desteklemenin en etkili yoludur. Bu makaleye, earlychildhoodmatters.online/2020-2 adresinden erişebilirsiniz
KAYNAKÇA Instituto Nacional de Salud. (2019). Mortalidad Materna, Colombia 2018. Bogotá: INS. Sağlık Bakanlığı. (2015, çevrimiçi). National Survey of the Nutritional Situation ENSIN 2015. Erişilen adres: https://www.minsalud. gov.co/salud/publica/epidemiologia/Paginas/ encuesta-nacional-de-situacion-nutricionalensin.aspx (Mayıs 2020’de erişilmiştir). Sağlık Bakanlığı. (2019). Análisis de Situación de Salud (ASIS), Colombia 2019. Bogotá: Minsalud.
Ulusal Planlama Departmanı (DNP). (2010). Bases del Plan Nacional de Desarrollo 2010– 2014: Prosperidad para todos. Bogotá: DNP. Erişilen adres: https://colaboracion.dnp. gov.co/CDT/PND/Bases%20PND%2020102014%20Versión%205%2014-04-2011%20 completo.pdf (Haziran 2020’de erişilmiştir). Ulusal Planlama Departmanı (DNP). (2019). Bases del Plan Nacional de Desarrollo 2018–2022: Pacto por Colombia, pacto por la equidad. Bogotá: DNP. Erişilen adres: https://colaboracion.dnp.gov.co/CDT/Prensa/ BasesPND2018-2022n.pdf (Haziran 2020’de erişilmiştir).
4
Ulusal İstatistik İdaresi Departmanı (DANE). (Online). Pobreza y desigualdad, 2018. Erişilen adres: https://www.dane.gov.co/index.php/ estadisticas-por-tema/pobreza-y-condicionesde-vida/pobreza-y-desigualdad (Nisan 2020’de erişilmiştir).
Early Childhood Matters
2020
Sehri ¸ çocuklara geri vermek Erion Veliah, 2015 yılında Tiran Belediye Başkanı seçildiğinde, şehrin çocuklara uygun olmadığını gördü. Yeni oyun alanları, arabasız günler ve iyileştirilen çocuk yuvaları ile Tiran’ı dönüştürdü. Şehir, Covid-19 karantina dönemini de yürüyüş ve bisikletler için daha fazla alan yaratmak amacıyla kullanıyor.
Erion Veliaj Belediye Başkanı Tiran, Arnavutluk
Tiran, bu yıl Arnavutluk’un başkenti oluşunun 100. yıldönümünü kutladı. Bu, renkleri, zıtlıkları, çeşitliliği ve kültürlerin kesişme noktası oluşu ve Osmanlı, İtalyan ve Sovyet etkilerini barındıran zengin tarihi ile meşhur bir şehir. Doğu Avrupa’daki en katı Komünist rejimi çöktüğünde, Tiran Kuzey Kore’nin başkenti gibi görünüyordu. Bu, 170.000 insana ve sadece seçkinlerin ve parti kadrolarının erişebildiği 170 otomobile ev sahipliği yapan bir şehirdi. Nüfusun geri kalanı ise bir seçme şansı olduğu için değil, yoksul olduğu için ev ile iş arasını yürüyerek ya da bisikletle kat ediyordu. Komünizmin çöküşü, şehrin altyapısı ve sosyal hayatı üzerinde radikal bir etki yaparak zihniyeti ve yaşam biçimini derinden etkiledi. Tiran, kaotik bir kentsel dönüşüm ile sancılı bir geçiş süreci yaşadı. Bir anda, insanlar yeni fırsatlar ve yeni bir hayatın peşinde ülkenin dört bir yanından başkente akın ettiler. Komünizmin çöküşünden bu yana geçen 30 yıl içinde, Tiran bir milyon insan ve 170.000 otomobile ev sahipliği yapan bir şehir haline geldi. Beş yıl önce görevi geldiğimizde, otomobillerle dolu, kaos içinde bir trafik, kirlilik, kamu imkânlarının yasadışı olarak işgal edildiği ve hepsinden önemlisi, çocuklar için hiçbir oyun alanının bulunmadığı bir şehir devraldık. Demokrasi ile geçen 25 yılda, çocuklar unutulmuş, kent planlaması ve politika gündeminin dışında bırakılmışlardı. Dar bütçe kısıtları altında hızlı kentsel genişleme ve nüfus artışı ile boğuşan bir şehirde, çocuk dostu bir altyapının savunuculuğu yapmak kulağa çılgınlık gibi geliyordu. Böylesine dikkat çekici bir konuda ilerleyebilmek için, yenilikçi ve yaratıcı düşünceye ihtiyaç vardı. Bu koşullar altında, sahip olduğumuz seçenekler de kısıtlıydı. Boyutlarının çok ötesine geçen sosyal etkilerin katalizörlüğünü yapan küçük değişiklikleri tetiklememize imkân veren nokta atışlı müdahalelerden oluşan ‘kentsel akupunktur’1 yoluyla, çocuk dostu altyapı üzerinde çalışmalarımıza başladık. Şehrin dönüşüm sürecine bir sahiplik hissi kazandırmak, Tiran şehrinin sakinleri arasında yaygın olarak görülen kayıtsızlık halini etkisizleştirmeye yönelik çok önemli bir hamleydi.
1 Kentsel akupunkturun tanımı için, bkz. www.arup.com/perspectives/ urban-acupuncture
Göreve geldiğim ilk gün, hepimiz çocuklara yönelik altyapının kötü durumda olduğunun farkındaydık, ama gerçek durumun vahametini şehirdeki çocuk yuvalarındaki koşulları bizzat deneyimleyene kadar anlayamamıştık. Dehşet vericiydi. Hapishane hücrelerinden farksızdılar: sokaklarda bu kadar çok şiddet, kabalık ve çöp olmasına şaşırmamak gerekiyordu. Farkında olmadan, çocukları ne umursayan ne de seven bir şehirde yaşıyor olduğumuzu fark ettik.
1
Early Childhood Matters
2020
‘Bir çocuk yuvaslnln sponsoru ol’ kampanyaslndan ‘arabaslz günlere’ Bu keşfin ardından, şehrimizde büyük bir ‘bir çocuk yuvasına sponsor ol’ kampanyası düzenledik. Şirketlere, tasarımcılara, pratisyenlere, öğrencilere ve yardımcı olma enerji ve istekliliğine sahip herkese çağrıda bulunduk. Çocuk yuvalarımızı rekor zamanda rengarenk, canlı dekorasyonlara ve gerekli tüm imkânlara sahip açık alanlara dönüştürmeyi başardık. Gelen tepki muhteşemdi. Dolayısıyla, biz de daha da ileri giderek, çocuk yuvaları ve okulların bahçelerinde insanların otopark olarak kullanılan işgal altındaki alanları dönüştürmeye karar verdik. Çocukların büyümesi ve bilişsel ve davranışsal gelişiminin dışarıda olan bitene bağlı olduğunu unutmaksızın, aynı zamanda oyun alanları ve parklara ve bu noktalara mobiliteye odaklanmaya da karar verdik. Bu, çocukların şehri deneyimlemesine ve etraflarındaki dünya ile bir bağlantı yaratmasına imkân vermek suretiyle, çocukların refahını iyileştirmek için bir fırsattı Vatandaşlardan –ve politikacılardan– bir parkın içinde inşaat yapmamıza karşı çok ciddi ve beklenmedik bir direnç ile karşılaşmamıza rağmen, Tiran Gölü’nde, Tiran Belediye Başkanı Erion Veliaj, şehirdeki birçok yeni oyun alanından birinde
Fotoğraf: Tiran Belediyesi'nin izniyle
2
Early Childhood Matters
2020
çocuklar için son derece gelişmiş bir oyun alanı inşa etmeyi başardık. Oyun alanının açıldığı gün, burası yetişkinler ile değil, oynayan çocuklar ile tıka basa dolmuştu. Bu başarı, bizi şehrin her kısmında, daha önce otomobillerin işgal ettiği her mekanda gitgide daha fazla oyun alanı oluşturmaya teşvik etti. 60 yeni oyun alanı inşa ettik ve bugün şehrin neredeyse her mahallesinde çocuklara ayrılmış bir alan bulunuyor. İşin ilginci, bu oyun alanları artık sadece çocuklar tarafından değil, yaşlılar ve genç ebeveynler tarafından da kullanılıyor. Yaşlılar buraları hoşça vakit geçirmek için kullanıyorlar. Genç ebeveynler, hiç olmadığı kadar daha rahat hissetme fırsatından yararlanarak, bir yandan çocuklarının dışarıda oynamasına imkân verirken diğer yandan da bu zamanı işleri için kullanıyorlar. Bu bakımdan daha fazla değişiklik görme hevesiyle, daha da ileri giderek, ‘arabasız günler’ ve ‘Tiran’ı bir günde temizleyelim’ inisiyatiflerini hayata geçirdik. Bir defa daha küplere binen yetişkinler, bu durumdan şikâyet edip direndiler – ancak bu sefer ne yapacağımızı biliyorduk. Destek için en önemli müttefiklerimize, yani çocuklara döndük. Bizi hayal kırıklığına uğratmadılar. Her zamanki gibi, arabasız günlerin tadını çıkartmak ve şehri temizlemeye yardımcı olmak için bu inisiyatiflerin tümüne katıldılar. Çocuklar, değişim yönünde etkileyici bir güçle, Tiran’ı çocuk dostu bir şehre dönüştürme konusunda en önemli savunucularımız haline geldiler.
‘Pandemi krizi slraslnda, insanlar otomobiller olmakslzln sehrin ¸ çok daha sessiz ve güvenli ve havaslnln ise çok daha temiz oldugunu ˘ fark ettiler.'
Bugün artık Tiran’ın çocuklara sunabileceği çok daha fazla şey var. Skanderbeg Meydanı’nı tamamen yayalara tahsis ettik. Sadece otomobillere ayrılmış 40.000 metrekarelik bu döner kavşak, bugün Tiran’ın en büyük oyun alanı olarak, çocuklara diledikleri zaman çok daha temiz hava ile otomobilsiz bir günün tadını çıkartma imkânını veriyor. Aynı zamanda, Tiran’ı şehirdeki çevresel endişelerin üzerine eğilmede çok önemli bir rol oynayacak olan iki milyon ağaçtan oluşan yeşil bir kuşak ile de süslüyoruz.
Dirençli bir sehre ¸ blrakllan miras Dört yıl önce, Yeşil Şehirler Çerçevesi’ne katılmış ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası ile birlikte, Tiran için Yeşil Şehir Aksiyon Planı’nı geliştirmiştik. Yaptığımız ölçümler bazında, Tiran’daki otomobillerin günde 800.000 seyahat yaptığını, bunların 400.000’inin 500 metrelik bir mesafe içinde gerçekleştirildiğini gördük. Bu hayret verici rakamlar, otomobillerin hakimiyetine son vermek ve kamusal alanları daha fazla oyun alanı, cep parkı, daha geniş kaldırımlar, bisiklet yolları ve otomobilsiz günler için kullanmaktaki kararlılığımızı artırdı. Bu aksiyon planı, çevremizin kalitesinin, sağlığın ve çocuklarımızın ve ailelerimizin refahının iyileştirilmesine yönelik çabaların temellerini attı. Pandemi krizi sırasında, insanlar otomobiller olmaksızın şehrin çok daha sessiz ve güvenli ve havasının ise çok daha temiz olduğunu fark ettiler. Ağır sanayinin olmadığı bir şehirde en çok kirliliğe otomobillerin yol açtığını, otomobillerin
3
Early Childhood Matters
2020
gerçek yaşamda sadece kendilerinin değil, çocuklarının da düşmanı olduğunu anladılar. Aynı zamanda, bir kilometrenin altındaki noktalara çocukları ile birlikte yürüyerek veya bisiklet sürerek ulaşmanın gerçekte mümkün ve çok daha sağlıklı olduğunu da fark ettiler. İnsanlar, koronavirüsten bir başka hayati ders daha çıkardılar. Bir kriz sırasında şehirleri dirençli kılan servet ve güç değil, bilgi ve birliktir. Çocuk yuvaları, oyun alanları, daha geniş kaldırımlar ve bisiklet yollarına daha önceden yaptığımız yatırımlar ile, vatandaşlarımız ile birlikte, Tiran şehri halihazırda çocukların sadece eğitim altyapısını değil, düşünce yapılarını da dönüştürecek olağanüstü bir yolculuğa çıkmıştık. Akupunktur müdahaleler olarak başlayan bir çalışma, şehrin geleceği için bir yol haritasına dönüştü. Bir anda, şehri halka iade etme misyonumuzun yerini şehri çocuklara geri vermek alıverdi.
˘ ‘Bugün dogan çocuklar, 2050 ylllnda, 30 yas¸ lna ulasm ¸ ls¸ ¸ ve sehirlerimizi yönetmeye hazlr hale gelmis¸ olacaklar. Onlarl nasll yetistirdigimiz ¸ ˘ ˘ ˘ ve egittigimiz, önümüzdeki 100 yllda Tiran sehrinin ¸ direncini de etkileyecek.'
2 Daha detaylı bilgi için, bkz.: www.880cities.org/
Pandemi henüz sona ermemiş ve otomobiller halen caddelerden uzakken, kaldırımlara ve bisiklet yollarına daha fazla alan ayırmak için bu anı yakalamak üzere yoğun bir çalışma içindeyiz. Tiran da şehrin yoğunluğunu yeniden dengelemek üzere dokuz yeni çok merkezli alan geliştiriyor ve her bir alanı yeni okullar, çocuk yuvaları, parklar ve oyun alanları ile tamamlıyor. Amaç, temel merkezleri bir kilometrelik yürüme mesafesi içinde bir araya toplamak. En iyi kısmı ise, Tiran’daki tüm kent projelerinin, altyapıyı bir çocuğun perspektifinden tasarlayabilmek için Kent95 ve ‘8’den 80’e’2 konseptlerine kucak açması oluşturuyor. Çocukların yürüyerek veya bisiklet üzerinde en sevdikleri noktalara güvenle seyahat edememesi halinde, çocuk dostu altyapının da hiçbir değeri olmaz. Dolayısıyla, Çocuklar için Sokaklar programı ile, çocuk dostu sokaklar tasarlayıp inşa etmek üzere ABD Ulusal Şehir İçi Ulaşım Yetkilileri Ulusal Derneği (NACTO) Global Şehirleri Tasarlama İnisiyatifi ile birlikte çalışıyoruz. Arnavut-Amerikan Kalkınma Vakfı ile işbirliği içinde, Komünizmin sembolü olan Tiran Piramidi, Yaratıcı Teknolojiler için TUMO Merkezi’nin en yeni lokasyonlarından biri olarak bir ‘eğitim katedraline’ dönüştürülüyor. Bu yeni merkez, çocuklara sosyalleşmeleri ve Bilişim Teknolojisi ve kodlamanın temellerinin öğretilmesinin de aralarında bulunduğu bir dizi program yoluyla kaliteli eğitim almaları için daha fazla kamusal alan sağlayacak. Çocuklarımıza, daha sağlıklı ve enerjik olabilecekleri, serpilecekleri ve önümüzdeki 100 yıl boyunca Tiran’ın dönüşümünü sürdürecek yetişkinler haline gelecekleri bir şehir bırakmayı arzuluyoruz. Bunu, ebeveynlerin yardımı olmaksızın tek başımıza başaramayacağımızın farkındayız. Bu hareketli dünyada, önceliklerine odaklanmayı sürdürmeleri, sorumluluklarını dengelemeleri ve küçük çocuklarının gerçek ihtiyaçlarını belirlemeleri büyük önem taşıyor; biz de bu konuda çalışıyoruz. Halihazırda, ebeveynleri çocuklarının kendilerine verilen ödevi tamamlamalarına yardımcı olan ‘sınıf arkadaşlarına’ dönüştüren, insanın içini ısıtan inisiyatifler tasarladık. Belediye aynı zamanda genç ebeveynlerin yürümeye başlayan çocuklarını eğitmesi ve
4
Early Childhood Matters
2020
sorumlu şekilde büyütmesine yardımcı olmak üzere bir ‘iyi ebeveynlik’ rehberi de geliştiriyor. Bugün doğan çocuklar, 2050 yılında, 30 yaşına ulaşmış ve şehirlerimizi yönetmeye hazır hale gelmiş olacaklar. Onları nasıl yetiştirdiğimiz ve eğittiğimiz, önümüzdeki 100 yılda Tiran şehrinin direncini de etkileyecek. Şehrimizi onlar için inşa etmek ve tasarlamak, geleceğimizin ayrıntılı planları çizmek gibi. Sıklıkla, bir şehri değiştirmek için en önemli altyapı projesinin bir bulvar veya gökdelen olmadığını söylerim; onları nasıl inşa edeceğimizi biliyoruz. Dönüştürülmesi en zorlu altyapılardan biri, iki kulağımızın arasındaki 10 cm yani düşünüşümüz ve zihniyetimizdir. Gelecek çocuklara ait.
Bu makaleye, earlychildhoodmatters.online/2020-4 adresinden erişebilirsiniz
5
Early Childhood Matters
2020
Şehirlerde erken çocukluk hizmetlerinin yayglnlast ¸ lrllmasl: Dört Kent95 vaka çallsmas ¸ lndan çlkarllan dersler Kent95, şehirlerin erken çocukluk hizmetlerinin zorluklarının üstesinden gelmesine yardımcı olabilir. Princeton Üniversitesi’nden araştırmacılar, Tel Aviv, Tiran, Boa Vista ve Recife şehirlerindeki Kent95 programlarını incelediler. Başarı faktörleri arasında, yöneticiler ve uygulayıcılarla birlikte başarılı örneklerin incelendiği çalışma ziyaretleri de var.
Jennifer Widner Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Profesörü Princeton Üniversitesi, Princeton, New Jersey, ABD Savvas Verdis Kıdemli Araştırma Görevlisi LSE Cities, London School of Economics and Political Science, Londra, Birleşik Krallık
1 Vakfın yaygınlaştırmak üzere bebeklere, yürümeye başlayan çocuklara ve bakımverenlerine yönelik hizmetler almanın yollarını incelemek üzere gerçekleştirdiği ortaklıklar ile ilgili vaka çalışmalarını okumak için, https://bernardvanleer.org/ publications-reports/scalingpartnerships-case-studies/ adresini ziyaret edebilirsiniz.
Erken çocukluk gelişimi inisiyatiflerinin yaygınlaştırılması zorlu bir iştir, zira maliyetler sıklıkla yüksek kalır; erken çocukluk yatırımları ile diğer öncelikler arasında bir rekabet yaşanır; güvensizlik veya aksamalar, bu inisiyatiflerin kırılgan toplumlar tarafından kabulüne sekte vurabilir; programlar hedeflenen grup veya mahallelere ulaşamayabilir; her zaman doğru beceri ve kabiliyetlere sahip yeterli sayıda personel bulunamayabilir; ve farklı departmanlar içinde modernizasyon zor olabilir. Princeton Üniversitesi’nin Başarılı Toplumlar için İnovasyonlar (ISS) programı, Bernard van Leer Vakfı’nın Kent95 inisiyatifinde yer alan dört ortak şehrin –Tel Aviv (İsrail), Tiran (Arnavutluk), Boa Vista (Brezilya) ve Recife (Brezilya)– işbirliği ve yaygınlaştrmada karşılaşılan zorlukların üstesinden nasıl geldiğini inceleyen, LSE Cities tarafından gözden geçirilen vaka çalışmaları geliştirdi.1 Kent95, erken çocukluk hizmetlerini entegre etmeyi, bebeği ve yürümeye başlayan çocuğu olan bakımverenler için teslimat noktalarına erişmeyi daha kolay ve güvenli hale getirmeyi ve güzergahlar boyunca kullanışlı oyun alanları kurmayı planlıyor. Bu şekilde, şehir erken çocukluk gelişim programlarına erişimi iyileştirebiliyor; özel, kâr amacı gütmeyen ve kamusal hizmet sağlayıcıların maliyetlerini düşürmelerine ve erişimlerini artırmalarına yardımcı olabiliyor; ve bebeği ve küçük çocuğu olan ailelerin etraflarındaki öğrenme fırsatlarından yararlanmalarına imkân veriyor. Daha genel olarak, Kent95, çocuklara hava kalitesinden kamusal alanların sağlanmasına kadar uzun zamandır devam eden kentsel zorluklarda değişime ivme kazandırılmasına yardımcı olabilecek bir ‘ses’ kazandırıyor. Hizmet tedarikini, sıklıkla şehrin inşa edilmiş ortamı ile ilişkilendirilen türden kentsel planlama ile entegre etmeye yönelik bu çaba, birden çok düzeyde ve departmanlar arası sürekli işbirliğini destekleme kapasitesini de gerektirir. Kent95, erken çocukluğa odaklanan inisiyatiflerin yaygınlaştırılması için ihtiyaç duyulan liderlik, stratejik düşünce ve diğer becerilerin geliştirilmesini hedefliyor. Hem hizmetler hem de sokakların görünümünde değişiklikler yapmak için gerekli iznin elde edilmesi, hedeflerin işbirliğine dayalı bir şekilde belirlenmesi, erken çocukluk yatırımı ile ilişkilendirilen daha geniş sosyal ve çevresel ortak faydaların savunulması, belediye personeli arasında anlayış ve momentumun kazanılması, toplumlar ile yakından çalışılması, takibin sürdürülmesi ve kanıta dayalı politika için ihtiyaç duyulan bilgilerin toplanmasını içeriyor.
1
Early Childhood Matters
2020
Degerli ˘ fikirler Princeton ISS vaka çalışmaları, geride kalan iki yılda öğrenilen bazı pozitif derslerin yanı sıra, ilerlemenin daha zor olduğu ama iyi fikirlerin büyük bir fark yaratabildiği bazı alanlara da vurgu yapıyor. Dört şehrin hepsinde de belediye başkanı ve şehir yöneticileri önemli bir rol üstlenerek, destek verdi ve kimi zamanlarda da devreye girerek belediyelerdeki diğer departman müdürlerini veya belediye meclis üyelerini işbirliği yapmaya ikna etti. Boa Vista ve Tiran’da, belediye başkanları programın kabul edilmesine liderlik ederek kamuoyu nezdinde programın yüzü oldular. Tel Aviv’de, değişim daha ziyade aşağıdan yukarıya geldi. Belediye yetkilileri, belediye başkanının inisiyatifin potansiyelini görmesini ve taahhüdünü güçlendirmesini sağlamak amacıyla, departmanlar arası destek organize ettiler ve önceki projelerden elde edilen sonuçları sundular. Her ne kadar belediye başkanlarının motivasyonları ve değişim konusundaki teorileri farklılık gösterse de tüm örneklerde destekleri hayati önem taşıyordu. Tiran, programın finansmanı ve sunumu için yeni yapılar oluştururken Tel Aviv, Boa Vista ve Recife ise dışarıdan kaynak temin etmek, ortakları bir araya getirmek, sonuçları takip etmek ve yönetimdeki değişiklikler sonrasında da politikanın korunması şansını en üst düzeye çıkartmak için araç olarak mevcut vakıflardan ve önceki programlardaki deneyimlerden yararlandı. Dört vaka çalışması, erken çocukluk hizmetlerinin tedarikinin entegre yönetişim yapılarının içine yerleştirilmesi, erken çocukluğun belediye departmanlarının çalışma alanları içine dahil edilmesinin sağlanması konusunda başka değerli fikirler de sunuyor. Kentsel erken çocukluk hizmetleri ve inisiyatiflerinin yaygınlaştırılmasında, etkin işbirliği ve ilki departmanlar arası yatay, ikincisi ise, daha az ölçüde, şehir ve ulusal düzeylerde dikey olmak üzere iki farklı yönetişim entegrasyonu tipi temel bir rol oynuyor.
.
‘Imar isleri ¸ yetkilileri, slkllkla 3 yas¸ altl çocuklara hizmet eden projelerde STK’lar veya sehrin ¸ sagl ˘ lk ve egitim ˘ yetkilileri ile isbirligi ¸ ˘ yapmanln amaclnl anlamakta zorluk çektiginden, ˘ alanda bunun bir örnegini ˘ görmek, soyut fikirlerin et ve kemige ˘ büründürülmesine yardlmcl.'
Şehir yönetimleri, Kent95’in koordinasyonunu sıklıkla yürütmenin izlenmesi, sorunların giderilmesi ve planlamadan sorumlu küçük bir ekip ile gerçekleştirdi. Recife’de, belediye başkanı, departman müdürlerini bir araya getirmesi ve müdahaleleri yakından izleyerek programı sürekli olarak iyileştirmesi için özel kalemini yetkilendirdi. Tel Aviv ise, benzeri bir sorumluluğu, belediye başkanlığı yerine, departmanlarda çalışan personele verdi. Tel Aviv’de, departmanlar arasında karşılıklı güven ve güçlü ağ kurma yatay entegrasyonu güçlendirmenin önemli bir yolunu oluştururken, belirli kilit bireyler departmanlar arası arabulucular olarak görev aldılar. Recife ve Boa Vista, erken çocukluğa yatırımın halihazırda ulusal politikalar ile desteklendiği durumlarda Kent95 projelerinin nasıl daha etkin şekilde yaygınlaştırılabileceğini gözler önüne seriyor. Boa Vista’da yapıldığı gibi, Kent95 programını Brezilya’nın mevcut ulusal politikalarına bağlamak değişime ivme kazandırabilir. Tel Aviv’de, ulusal bir politikanın yokluğu, başlangıçta şehrin
2
Early Childhood Matters
2020
cevabını yavaşlattı. Ancak, yetkinin yerel ve ulusal düzeyler arasında paylaşımı, sonrasında ortaya çıkan programı da şekillendirdi. Vakaların tümünde, liderler kamuoyu desteği oluşturmak için pilot programlardan veya ön yatırımlardan yararlandı. Hem Tiran hem de Tel Aviv’in, ilk oyun alanı yatırımlarını şehrin merkezi kısımlarında gerçekleştirmeleri, dikkatleri erken çocukluk müdahalelerinin üzerine çekti. Kırılgan mahallelerde, belediye yetkilileri önceden buradaki vatandaşlar nezdinde bilgi ve güven inşa eden mevcut kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ile birlikte çalışmanın faydalı olduğunu gördüler. Örneğin, Recife’de toplum barış temsilcilerinden oluşan ağın, anlayışın teşvik edilmesi ve bakımverenlerin ve çocukların yine kendi binasında bulunan bir hizmet merkezine yönlendirilmesinde kıymetli bir yere sahip olduğu görülüyor.
Fotoğraf: Shani Halevay / Bernard Van Leer Vakfı
3
Early Childhood Matters
2020
Mekanların korunmasına yönelik bir vatandaşlık sorumluluğu bilinci ve trafiği yavaşlatmaya yönelik araçlara uyulmasının telkin edilmesi konusu başlangıçta bazı belediyeleri zorladı: bir ‘cep parkı’ kurulur kurulmaz buradaki ekipmanlara zarar veriliyordu. Bundan etkilenen belediyeler, bir vatandaşlık ruhu yerleştirmeye çalışarak, daha dayanıklı ekipmanlar satın alarak veya bu ikisinin bir bileşimini kullanarak zaman içinde duruma uyum sağlamaya başladılar.
Uzlas¸ llamayan konular Vaka çalışmaları, bazı ortak zorlukları ve geçici çözümleri de ortaya çıkarıyor. Şehirler, anlaşılır şekilde, önceliği değerlendirmeden ziyade aksiyona veriyorlardı. Bununla birlikte, başlangıçta performansın nasıl değerlendirileceği konusunda ileriyi düşünmeye yönelik bir çabanın yokluğunda, birçok şehir temel verilerden mahrum olduğundan seçmenler ile paylaşmak veya karar almaya yardımcı olmak üzere başlangıç veya orta vadedeki etkilere dair kanıtları sınırlı kalıyordu. Belediye ekipleri sonunda göstergeler konusunda anlaşmaya vardıklarında ise, onları bu sefer STK’lar veya devlet dairelerindeki ön saf hizmet sağlayıcıları gerekli bilgileri toplayıp paylaşmaya ikna etmenin zorluğu bekliyordu. Birçoğu son derece meşguldü ve çoğu durumda, inovasyon ekibi bunun devamını getirmedi. Bununla birlikte, ortada bazı istisnalar vardı: Hizmetlerini kullanan ebeveynlere anket yapmak için hizmet sağlayıcıların yardımını alan Tel Aviv şehri, aynı zamanda bir oyun alanını veya parkı kullanan insanları saymak için yerinde kontroller yapmak gibi veri toplamanın yaratıcı yollarını da buldu. Bu deneyimler, yatırımlar tamamlanmadan önce program tasarımına değerlendirme süreçlerinin dahil edilmesinin gelecekteki önemine işaret ediyor.
‘Dört sehrin ¸ hepsinde de belediye ¸ l ve sehir ¸ baskan yöneticileri önemli bir rol üstlenerek, destek verdi ve kimi zamanlarda da devreye girerek soru isareti ¸ olan departman müdürlerini veya belediye meclis üyelerini isbirligi ¸ ˘ yapmaya ikna etti.'
Bazı şehirler, veri toplamalarına yardım etmeleri için üniversite bilgi ortakları ve gönüllü öğrenciler ile temasa geçtilerse de sıklıkla bu işbirliklerinden bekledikleri verimi alamadılar. Her ne kadar öğrenciler titizlikle hazırlanan talimatlar doğrultusunda bir veya iki günlük haritalandırma operasyonlarının düzenlenmesinde faydalı olmuşlarsa da öğrencilerin ve profesörlerinin zamanları üzerinde çakışan talepleri olduğundan, diğer öğrenci katılım şekillerini yönetmek daha zordu. Araştırma için geri ödeme potansiyeline sahip kısa, yoğun, tanımlı görevler –veya belirli rolleri oynamak için ücretli taahhütler– daha fazla ümit vaat edebilir. Kanıtların toplanması bir diğer sorunun giderilmesine de yardımcı olabilir: siyasileşme riskinin yönetimi ve sürdürülebilirliğin iyileştirilmesi. Belediye başkanları, inandırıcı, somut başarılara işaret edebilmek istemekle birlikte, aynı zamanda projenin kendi siyasi partileri ile çok fazla özdeşleştirilmesi ve belediye başkanlığının başka bir partiye geçmesi halinde, kalıcı bir etki bırakmaması riskini de azaltmaları gerekiyordu. Kimi durumlarda, programın bazı kısımlarının sorumluluğunun bir şehir vakfına veya ortaklığa devredilmesi, personel devamlılığını iyileştirerek ve sonuçları değerlendirmek için tarafsız bir forum sağlayarak sürdürülebilirliğin artırılmasına yardımcı oldu.
4
Early Childhood Matters
2020
Kimi durumlarda ise, siyasileşmeyi minimize etmek üzere tasarlanan ulusal kanunlar, seçimlerden önceki birkaç ay içinde yeni yatırımlar yapılmasını veya dışarıdan maddi kaynak alınmasını yasaklıyordu. Bu, planlamada zorluk yaratıyordu. Kaynak transferinde veya projenin uygulanmasında gecikmelerden sakınmak için, proje ekiplerinin dikkatlice hazırlanması ve seçim öncesinde gerçekleştirilmesi planlanan tüm operasyonların söz konusu dönem başlamadan önce hayata geçirilmesini sağlaması gerekiyor.
Gelecekteki yayglnlast ¸ lrma ile ilgili hususlar
‘Kent95 liderlerinin ˘ almak zorunda oldugu en zor kararlardan birini de destek insa ¸ etmeye yönelik adlmlarln, hizmetleri bunlardan mahrum mahallelere ulast ¸ lrma ihtiyacl araslnda bir denge olusturmak ¸ olusturuyor.' ¸
Princeton ISS olarak, imar işleri ve hizmet koordinasyonunun hizmetlerin yetersiz hizmet alan küçük çocuklu ailelere yaygınlaştırılmasına yardımcı olmakta kullanılmasını yenilikçi bir fikir olarak değerlendirdik. Bunun işe yarayıp yaramayacağı, sadece çalışmalarımızın odaklandığı belediye koordinasyonuna değil, aynı zamanda zamanlama, yaratıcılık ve programın ihtiyaçlar ile hizalanmasına da bağlıdır. Altı hususun dikkate alınması gerekiyor. 1 Altyapıdaki değişiklikler Kaldırımlar veya yollar gibi bayındırlık işlerinin değiştirilmesi ne kolay ne de ucuz bir iştir. Genişleme veya onarım sırasında fırsatlar ortaya çıkar, dolayısıyla, yaygınlaştırmaya yönelik bu yaklaşımın başarısı, kısmen bu fırsatların yer ve zaman olarak programın öncelikleri örtüşüp örtüşmediğine bağlı olabilir. Bununla beraber, yaratıcı çözümler de mümkün: örneğin, Tiran kamusal alanda köklü tamiratlara girişirken, Tel Aviv de uzun ömürlü altyapıya çok daha az yatırım yapılmasını gerektiren, ebeveynlerin sıklıkla kullandığı caddelerde trafiğin yavaşlatılması, pop-up parklar ve küçük büfelerin eğitici oyuncak kulübelerine dönüştürülmesi gibi çalışmalar ile denemeler yaptı. 2 Yatırımların lokasyonu İster daimî altyapılar olsun isterse pop-up (geizici) parklar, bu yatırımların lokasyonu başka zorlukları da ortaya çıkarıyor. Tiran ve Tel Aviv, başlangıçta şehrin en seçkin veya merkezi kamusal alanlarına yatırım yaptı. Bu strateji, yatırımların hem kamuoyunun hem de medyanın dikkatini çekecek yerlerde konumlandığı ‘kampanya şehirciliği’ stratejisi olarak adlandırılabilir. Tel Aviv’in durumunda olduğu gibi, bu yaklaşım, programın başlangıcında gerekli momentumun yakalanması için gerekli olabilirse de Tiran’ın durumunda olduğu gibi, kamuoyunun direnci ile karşılaşma riskini yaratıyor. Ayrıca, her ne kadar şehrin ünlü noktalarındaki son derece görünür yatırımlar kamu desteğinin tabanını genişletebilirse de aynı zamanda en ihtiyaç sahibi aileleri göz ardı ettikleri yönündeki eleştirilere karşı da savunmasızlar. Kent95 liderlerinin almak zorunda olduğu en zor kararlardan birini de destek inşa etmeye yönelik adımların, hizmetleri bunlardan mahrum mahallelere ulaştırma ihtiyacı arasında bir denge oluşturmak oluşturuyor.
5
Early Childhood Matters
2020
3 İnsan kaynakları Vaka çalışmaları, emek piyasasındaki koşullara ve hizmet kullanımı oranlarına bağlı olarak yaygınlaştırmanın önünde ciddi engeller oluşturabilecek personel giderleri ve kalitesini irdelemiyordu. Tel Aviv’de bulunan bir çözüm, programı departmanların geliştirdiği diğer proje ve planlar ile entegre ederek kaynakların daha etkin kullanımına imkân vermekti. Örneğin, proje liderleri, erken çocukluk gelişimi için gerekli zihni uyarılmanın bir kısmının halihazırda yatırımlar yaptıkları şehrin park ve oyun alanları bağlamında profesyonel yardım olmaksızın gerçekleşebileceğini fark ettiler. Belediye, aynı zamanda yeni ebeveynleri bakımverenleri çeşitli programlar ve birbirleri ile temasa geçirerek, akranlar arası yardımdan yararlanmak suretiyle personel ihtiyacının azaltılmasına imkân veren akıllı telefon uygulaması Digitaf’ı kurmaya da teşvik etti. Bu seçenek, teknolojiye erişimin yaygın olarak paylaşıldığı diğer ülkelerde de faydalı olabilir. 4 Sağlanan hizmetlerin optimize edilmesi Belediyeler sadece birkaç örnekte ‘öncelikli alanlarda’ birden çok hizmeti kümelemek veya bina saatleri ve toplu taşıma güzergâhlarında ayarlamalara gitmek ile kapsamlı deneyler gerçekleştirdiler. Hizmetlerin aynı lokasyonda toplanması ve okullar gibi tesislerin hizmet noktaları olarak kullanılması, uzun vadede erişimi artırma ve operasyon maliyetlerini düşürme potansiyeline sahip. Bununla birlikte, başlangıç maliyetleri var. Profilini çıkarttığımız belediyeler, muhtemelen planlama ve koordinasyon için önceden gerekli bilgiden ötürü bu seçenekleri sadece kısıtlı bir ölçekte kovaladılar.
‘Ortak faydalar yaklas¸lml, sehrin ¸ liderleri için sehirdeki ¸ diger ˘ sektörlerin çlktllarlnl da iyilestiren ¸ yeni sosyal ve çevresel ˘ ¸ l hayata ugraslar geçirmenin gitgide popülarite kazanan bir yolunu sunuyor.'
5 Diğer sektörlere ulaşmak Ortak faydaların belirlenmesi, bu tip erken çocukluk gelişimi inisiyatiflerinin gelecekte de yaygınlaştırılmasına yardımcı olabilir. Örneğin, çocukların gözlüğünden bakmak, yürüyebilirlik ve hava kalitesinde iyileşmeler elde edilmesine yardımcı olurken, hava kalitesine odaklanılması, çocukların hayatının iyileştirilmesine de yardımcı olacaktır. Kent95 programlarının hizmet ettiği amaçların genişletilmesi, destek koalisyonunu genişleterek liderlerin yatırım yapma olasılığını artıracaktır. Ortak faydalar yaklaşımı, şehrin liderleri için şehirdeki diğer sektörlerin çıktılarını da iyileştiren yeni sosyal ve çevresel uğraşları hayata geçirmenin gitgide popülarite kazanan bir yolunu sunuyor. Belediyenin departmanları arasında, başta bu departmanlar tarafından paylaşılan finansal kaynaklarda olmak üzere, rekabet yerine işbirliğini teşvik ediyor. 6 Sürdürülebilirlik: kurumsal değişimden davranış değişikliğine Son olarak, yaygınlaştırma, belediyelerin programı belediye süreç ve hizmetlerine ne kadar iyi bir şekilde oturtabileceğine de bağlı. Bir yaklaşım, bunun yasalar ile yapılmasını öngörüyor: Örneğin, Recife, şehrin 500. yıldönümünü kutlamak için kamusal alana yapılacak yatırım da dahil, faaliyetlerinde erken çocukluk gelişimini desteklemek üzere kaynak kullanımı için belediyeye yetki veren bir yasa geçirdi. Ancak, sürdürülebilirlik, programın
6
Early Childhood Matters
2020
toplumlar için nasıl değer yarattığının halkın geneli tarafından anlaşılmasını sağlayarak kültürün değiştirilmesini gerektirecek. Bu altı zorluk ve fırsatın her birinin başarı veya başarısızlığı, resmi daireler arasında işbirliği yapma becerisine ve kanıtları kullanarak maliyet ve faydaların doğru şekilde değerlendirilebilmesine bağlı. Araştırmalarda profili çıkartılan belediyeler, çalışmalarının bir sonraki aşamasında diğerlerine de ilham kaynağı olacak. Bu makaleye, earlychildhoodmatters.online/2020-9 adresinden erişebilirsiniz
7
Early Childhood Matters
2020
Stratejik öngörü ve Covid-19 sonrasl dünyada erken çocuklugun gelecegi ˘ ˘ Pandemi, aileleri derinden etkilediği gibi, aynı zamanda yeni fikirler için politika alanı da yaratıyor. Stratejik öngörü, ileriye doğru bir yol çizilmesine yardımcı olacak gelecekteki fırsatların araştırılmasını kapsıyor. 2019’da hazırlanan bir rapor, erken çocukluk sektörünün önümüzdeki on yıldanasıl şekilleneceğini inceliyor
Joe Waters Kurucu Ortak ve CEO Capita, Greenville Güney Carolina, ABD
Covid-19 pandemisi, önümüzdeki yıllarda çocukları ve ailelerini ne şekillerde etkilemeye devam edebilir? Bunun muhtemel sonuçları arasında, ebeveynlerin geçim kaynaklarını kaybetme stresi yüzünden küçük çocuklarına gerekli hassasiyette bakım sağlamakta sıkıntı yaşaması; ailelerin sosyal hizmetler için ihtiyaç duydukları devlet kurumlarına yönelik güvenin daha da sarsılması; ve seyahatte lokasyonlar arası eşitsizliklerin artmasına yol açan düşüşler de yer alıyor. Bununla birlikte, pandeminin neden olduğu bu hızlı değişim dönemi, aynı zamanda eğilimlere ivme kazandırmak ve yeni çözümleri gündeme sokmak için gerekli politika alanını da açtı. Kuruluşum Capita, toplumdaki küresel dönüşümleri ve bunların küçük çocukların ve ailelerinin üzerindeki etkisini araştırmak amacıyla ‘stratejik öngörü’den yararlanmak üzere son iki yıldır KnowledgeWorks ile birlikte çalışıyor. Ekim 2019’da, önümüzdeki on yıl boyunca her yerdeki çocukları etkileyebilecek konular hakkında içgörüler sağlayan Foundations for Flourishing Futures: A look ahead for young children and families (KnowledgeWorks Foundation ve Capita, 2019) (Başarılı Geleceklerin Temelleri: Küçük çocuklar ve aileleri için geleceğe bakış) adlı çalışmayı yayımladık. Tahmin, artık pandeminin durulmasının ardından gelecekte takip edilecek yönler konusunda karar vericilere fikirler de sunuyor. Stratejik öngörü, geleceğe yönelik olasılıkları incelemek ve bundan sonraki dönemde takip edilecek yolun haritasını çıkartmak için, söz konusu olasılıkları kullanmak üzere paydaşları desteklemeyi amaçlıyor. Varsayımların gözden geçirilmesini, mevcut eğilim ve güzergahların araştırılmasını ve alternatiflerin yaratıcı şekilde değerlendirilerek bugün makul olanın sınırlarının zorlanmasını içeriyor. Bu çalışma ile KnowledgeWorks ekibi de stratejik öngörü metodolojisini ilk defa erken çocukluğa uyguluyordu. Ekip, daha önceki eğitim konulu on yıllık tahminleri temelinde, aralarında pediatri, sosyoloji, demografi, erken çocukluk eğitimi, kamu politikası ve teknoloji felsefesi ve etiğinin de bulunduğu daha çeşitli alanlardan daha geniş bir literatürü taramaları ve uzmanlarla görüşmeleri gerektiğini gördü.
1
Early Childhood Matters
2020
Gelecekteki muhtemel yeni yapllar Raporda, küçük çocukların ve ailelerinin önümüzdeki on yılda gelişmesine yardımcı olmak için kullanılması gereken beş genel eğilim belirleniyor: 1 Kitabına göre Sağlık: Yeni teknolojiler ve toplum düzeyi sağlık konusundaki yeni anlayışlar, küçük çocukların ve ailelerinin sıhhatini ölçümleme ve destekleme biçimlerini yeniden şekillendiriyor. 2 Değişim içinde Öğrenmek: Sosyal ve ekonomik belirsizlik ve ilişkilerin önemi konusundaki yeni araştırmalar, erken dönemde öğrenme konusundaki yaklaşımları etkiliyor. 3 Özerklik Uçurumları: Gerek küçük çocukların özerkliğine dair yeni fikirler gerekse artan eşitsizlik, kültürel ve kuşaklar arası gerilimler yarattığı gibi, çocukların özgür ifadeye erişimleri arasındaki eşitsizlikleri de artırıyor. 4 Gerilen Sosyal Doku: Destekleyici yapılar ve bilgi kaynaklarındaki değişimler, gitgide çeşitlenen ailelerin kaynakları kullanma ve kaynaklara erişme biçimini de değiştiriyor. 5 Merkezinde Bakım Var: Ekonomi ve istihdamın yeni gerçeklikleri ve nüfusun yaşlanması, bakım verme yapıları ve değerleri ile ilişkili gerilimlere neden oluyor. Bu alanlar içinde, rapor çok sayıda ‘gelecekte muhtemel yeni yapılar’ tahayyül ediyor. Gelecekteki bu olasılıkları tahayyül etmenin amacını, bunları hayata geçirme sürecini hızlandırmayı isteyip istemediğimiz ve hangi zorlukların üstesinden gelinmesi gerekeceği sorularını kendimize sormak. Rapordan seçilen üç ‘muhtemel yeni yapı’, bu fikri gözler önüne seriyor.
‘Pandemi aynl zamanda global ekonominin okullarda, evlerde, kreslerde ¸ ve çocuk baklm merkezlerinde küçük çocuklara baklm sunulmaslna ne kadar derinden bel baglad ˘ lg ˘ lnl da net sekilde gözler ¸ önüne serdi.’
İlk olarak, bir ‘Pediatrik Kentsel Tasarımcı’ iş ilanını hayal edin. Bu rol, belediyelerdeki karar vericilerin küçük çocukların gelişimi ve sağlığı konusundaki bilimsel bulguları, toplu taşıma ve kamusal alanların yeniden biçimlendirilmesi gibi alanlarda pratik tekliflere dönüştürmesine yardımcı oluyor. İkinci olarak, devlet tarafından fonlanan ama farklı uzmanlık alanlarına sahip resmi, kâr amacı gütmeyen, özel veya tıbbi bir dizi sertifikalı kuruluş tarafından sunulan bir evrensel ev ziyaret programını düşünün. Tüm ebeveynler, kendilerine ev ziyaretlerini yapmak üzere diledikleri tedarikçiyi seçmekte özgürler ve her bir tedarikçinin, ortakları ile güven oluşturmak için yaratıcı çözümler bulması gerekir. Üçüncüsünde, komşu gruplarının makul fiyatlı ve esnek bakım verme hizmetleri organize edeceği ‘bakım kooperatiflerini’ gözünüzün önüne getirin. Üye aileler programlarını, bakım verme ihtiyaçlarını ve ödeme güçlerini karşılaştırarak hepsi için uygun çözümler bulurlar, ki bu her ailenin aynı miktarda ödeme yapmaması veya aynı zamanı harcamaması anlamına da gelebilir. Evden çalışma imkânına sahip insanlar, sırayla iş günü boyunca kendi ve diğer insanların çocuklarına
2
Early Childhood Matters
2020
bakım vermek için programlarını koordine ederlerken, düzensiz çalışma saatlerine sahip üyeler ise, çocukları komşuların evine bırakmak üzere esnek düzenlemelere gidebilirler.
Covid-19 sonrasl dönemde flrsatlar Pandeminin ardından normale geri dönmek mağlubiyet anlamına gelir. Durum, yarattığı tüm zorluklara rağmen birçok yeni fırsata da kapı aralıyor. Örneğin, bizlere bireysel, toplumsal ve global düzeylerde yaşamlarımızın dünyanın diğer ucundaki insanların, toplumların ve ulusların sağlığına bağlı olduğunu öğretti. Gelecekten Esintiler: Çocuk konseyleri, sivil katılımı ve bilinci teşvik etmek ve çocukların ihtiyaç ve seslerinin kamusal kararlarda değerlendirilmesini sağlamak amacıyla oluşturulmuştur
Resim: Julie Mader-Meersman
4
Early Childhood Matters
2020
Çocuklarımızı dayanışma için eğitmek, önümüzdeki yıllarda acilen başarılması gereken bir görev ve Capita olarak ‘bağıntısal devrim’ olarak adlandırdığımız kavramın da bir parçası (Capita, 2019, çevrimiçi). Birçok insanın evde eğitim konusundaki yeni deneyimleri, eğitimcilere ve çocuk bakım sağlayıcılara yönelik takdirini de güçlendirdi. Sağlık hizmeti sağlayıcıların kahramanca eylemleri ile de birlikte, bu, bakım vermenin tüm biçimlerini yüksek statülü bir kariyer seçimi olarak geleceğin ekonomilerinin kalbine taşıma fırsatını yaratacak. Pandemi aynı zamanda global ekonominin okullarda, evlerde, kreşlerde ve çocuk bakım merkezlerinde küçük çocuklara bakım sunulmasına ne kadar derinden bel bağladığını da net şekilde gözler önüne serdi. ‘Paydaş kapitalizmi’ (Samans and Nelson, 2020) konseptine yönelik artan ilgi, çalışanların, hissedarların veya küçük çocuklu müşterilerin ihtiyaç ve endişelerini daha fazla öne çıkarmaya yönelik kurumsal karar alıcıları dürtmek için de bir imkân yaratıyor. Finlandiya, stratejik öngörünün kullanımı yoluyla bir Covid sonrası yol haritası yaratma konusunda diğer uluslara bir örnek sunabilir. 2020 Ulusal Öngörü Projesi, ülkenin gelecek on yılını ayrıntıları ile planlamasına yardımcı oluyor. Demos Helsinki adlı düşünce kuruluşundaki fütüristlerden oluşan bir ekibin yakınlarda yazdığı gibi (Minkkinen et al., 2020): Krizin kısa süreliğine gelecek için [bir fırsat penceresi] araladığı söylenebilir: şu anda, gelecek geçmişin aşikâr bir devamı olacakmış gibi durmuyor; daha ziyade, birçok şey halen belirsiz ve mümkün görünüyor. Bu makaleye, earlychildhoodmatters.online/2020-21 adresinden erişebilirsiniz
KAYNAKÇA Capita. (2019, çevrimiçi). A relational revolution: rebuilding the good society. Capita Social. Erişilen adres: https://www.capitasocial. org/capita-ideas/2019/6/21/a-relationalrevolution-rebuilding-the-good-society (Mayıs 2020’de erişilmiştir). KnowledgeWorks Foundation and Capita. (2019). Foundations for Flourishing Futures: A look ahead for young children and families. Cincinatti OH/Greenville SC: KnowledgeWorks Foundation/Capita. Erişilen adres: https:// knowledgeworks.org/wp-content/ uploads/2019/10/flourishing-futures-childrenfamilies.pdf (Mayıs 2020’de erişilmiştir).
Minkkinen, M., Pouru, L. and Neuvonen, A. (2020). Foresight enables to prepare for crisis but also look beyond them. Demos Helsinki. Erişilen adres: https://www.demoshelsinki.fi/ en/2020/04/02/foresight-enables-to-preparefor-crisis-but-also-look-beyond-them/ (Mayıs 2020’de erişilmiştir). Samans, R. and Nelson, J. (2020). Taking stakeholder capitalism from principle to practice. World Economic Forum. Erişilen adres: https://www.weforum.org/ agenda/2020/01/stakeholder-capitalismprinciple-practice-better-business (Mayıs 2020’de erişilmiştir).
4
Early Childhood Matters
2020
1,1 milyon bebek için oyun planlamak: . Istanbul95 Superpool mimari şirketi, İstanbul’daki küçük çocuklar için oyun alanları tasarladı. Dört ilçe belediyesi, oyun alanı tasarımında yeni fikirleri denemeyi kabul etti. İstanbul’un yeni belediye başkanı, başarıları şehir genelinde yaygınlaştırılmasıyla ilgileniyor.
Selva Gürdoğan Ortak Superpool, İstanbul, Türkiye
İstanbul, hanelerin %47,5'inde 5 yaşın altında olmak üzere, çocukların yaşadığı, 15,5 milyonluk nüfusa sahip bir şehir. Bernard van Leer Vakfı’nın İstanbul95 programı da küçük çocuklara ve bakımverenlerine yarar sağlayan kamu harcamalarının artırılmasına önayak olma niyeti ile hayata geçirildi. İstanbul’da, her biri seçimle işbaşına gelen bir 39 belediye başkanı ve bir de büyükşehir belediyesi bulunuyor. İstanbul95’in pilot aşamasında, en başından itibaren alınan derslerin iki yıl içinde büyükşehir düzeyine çıkartılması hedefiyle yeni hizmetlerin ve iyileştirilen kamusal alanların denenmesi amacıyla, Sarıyer, Maltepe, Sultanbeyli ve Beyoğlu olmak üzere dört ilçe belediyesi ile ortaklığa gidildi. Bu zamanlama, 2019 yerel seçimlerine de güzel şekilde denk düştü. Superpool da her bir ortak belediyenin kendi sınırları içinde küçük çocuklar için birer oyun alanı inşa etmesine yardımcı olmak üzere İstanbul95 projesine katıldı. Bu mütevazı hedef, ilçe belediyelerindeki yeni müdürlüklere bir küçük çocuk gündeminin kazandırılmasının da ilk adımı oldu. Her ne kadar sosyal hizmetler gibi kimi müdürlükler küçük çocuklar ve bakımverenleri için sağlayabilecekleri hizmetlerin farkında olsalar da fen işleri veya park ve bahçeler gibi diğer müdürlükler, şehirlerin bebekler ve yürümeye başlayan çocuklara uyacak şekilde iyileştirilmesinde kendi üzerlerine düşen bir rol görmüyorlardı. İstanbul95, bunu tasavvur etmeye başlamalarına yardımcı olmak üzere iki kaynak yarattı: haritalar ve bir fikir rehberi. İstanbul, oyun alanlarından mahrum bir şehir değil; son on yıllarda, şehrin dört bir yanında birçok oyun alanı kurulurken, söz konusu dört ilçenin her birinin sınırları içinde 50 ilâ 100 oyun alanı bulunuyor. Kadir Has Üniversitesi ve Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etütler Vakfı (TESEV) tarafından geliştirilen haritalar (harita. kent95.org), bu oyun alanlarının her birini, her bir mahalledeki çocukların sayısını gösteren arka plan haritalarına oturtarak, sağlanmakta olan hizmetlerin gerçek ihtiyaçları karşılayıp karşılamadığının değerlendirilmesine yardımcı oluyor. Haritada nüfus verileri temel alınarak, çocuklar 0-4 yaş, 5-9 yaş ve 10-19 yaş arası olmak üzere yaş gruplarına göre ayrılıyordu. En yüksek küçük çocuk nüfusuna sahip mahallelerin ihtiyaçları karşılayan oyun parkları var mıydı? Tam olarak değil.
1
Early Childhood Matters
2020
Genel olarak, oyun alanı ekipmanları, halihazırda kaba motor becerilerini geliştirmiş olan 5 yaş ve üzeri çocuklar için tasarlanır. Oysa oyun ve oyun alanlarına duyulan ihtiyaç çok daha erken yaşlarda başlar. Araştırmalar, bir bebeğin başını kaldırmaktan oturmaya ve emeklemeye kadar elde ettiği her bir yeni becerinin oyun yoluyla mükemmelleştirildiğini, bu şekilde daha kompleks becerilerin geliştirilmesi için gerekli temellerin oluşturulduğunu gösteriyor.
0 - 3 yaş arası çocuklara yönelik oyun alanları Superpool’un üstlendiği ilk iş, çocuklara ve bakımverenlerine yönelik oyun alanları için bir fikirler kitabı oluşturulması oldu. Çalışmada, çocukların hayatlarının o olağanüstü ilk beş yılında geliştirdiği her bir beceri için kamuya açık oyun alanlarında oyun fırsatlarının nasıl yaratılacağı keşfediliyordu. Erken çocukluk döneminde oyun oynamak için, kamusal alanlara pahalı ekipmanların kurulması gerekmez. Denge, tırmanma ve zıplama gibi aktiviteler için, alan ve kum, su, gölge ve basit ekipmanlar gibi unsurların daha ustalıkla düzenlenmesini gerektirir. Tasarımda bakımverenlerin konfor ve refahının düşünülmesi de en az oyunun kendisi kadar önemlidir. Pilot oyun alanlarının uygulanmasında karşılaştığımız en önemli zorluk, ortak belediyelerinin satın alma süreciydi. Temaslarımız sırasında, parklar ve bahçeler müdürlüklerinin oyun alanlarının tasarım ve bakımında oldukça sistemli bir yaklaşıma sahip olduğunu öğrendik. Büyük sözleşmelerde, düzenli aralıklarla
Sıfır ilâ 3 yaşa arası çocuklar ve bakımverenleri için tasarlanmış bir oyun alanı.
Childhood Matters 2020 Fotoğraf: EnginEarly Gerçek/Studio Majod izniyle kullanılmıştır.
ihaleye gidiliyor. Bu sözleşmeler daha sonra aralarında bitkiler, zemin kaplamaları ve ekipmanlar gibi geleneksel bir oyun alanının her bir unsurundan sorumlu şirketlere ayrı ayrı taşere ediliyor. Bu taşeronlar, birbiriyle uyumlu şekilde çalışıyor, geniş bir yelpazeden fiyat seçenekleri ile kataloglardan ekipman montajı gerçekleştiriyorlar. Çalışırken mevcut ürün kataloglarının dışına çıkmak ve düz bir zemin dışında herhangi bir şey istemek, birçok soruna yol açtı. İlçe belediye başkanlarının bu oyun alanlarının inşa edilmesi yönünde vermiş olduğu doğrudan talimatlara rağmen, farklı düzeylerden teknik personelin direnişiyle karşılaştık.
‘Erken çocukluk döneminde oyun oynamak için, kamusal alanlara pahall ekipmanlarln kurulmasl gerekmez. Denge, tlrmanma ve zlplama gibi aktiviteler için, alan ve kum, su, gölge ve basit ekipmanlar gibi unsurlarln daha ustallkla düzenlenmesini gerektirir.’
‘Geleneksel olmayan’ herhangi bir oyun alanı tasarımına gösterilen direnişin altında yatan en önemli argüman güvenlik oldu. Örneğin, devrilmiş bir ağaç gövdesinin bir oyun unsuru olarak kullanılması güvenli midir? Kişisel tercihlere bırakıldığında, güvenlik üstesinden gelmesi çok zor bir konu haline gelebilir. İhtilâfa düşülmesi halinde başvurulacak dayanak belge olarak EN 1176 Oyun Alanı Elemanları ve Zemin Düzenlemeleri Standartlarının seçilmesi son derece önemliydi. Yerel düzeyde, TS 1176 kodu ile kabul edilen bu Avrupa standardı, Türkiye’de bilinse de katı bir biçimde takip edilmiyor. Standardın sağladığı yönlendirmelere uymanın kabul edilmesi, deney yapmayı da mümkün kıldı.
Bir oyun alanından daha fazlası Pilot oyun alanlarının inşa edilmesi sırasında, karşılıklı güven ve ortak bir vizyon da oluşturduk. Ortaklarımız ile birlikte giriştiğimiz süreç, Danimarka ve Hollanda’ya yaptığımız inceleme gezileri ve farklı paydaşlar ile düzenlenen birçok atölye çalışması ile de desteklendi. Hem erken çocukluk gelişimi hem de kentsel tasarımında personelin eğitilmesi amacıyla Boğaziçi Üniversitesi ve Kadir Has Üniversitesi gibi akademik ortaklar seferber edildi. Güven oluşturdukça, bir yandan da bebekler ve yürümeye başlayan çocuklara yönelik imkânlara sahip olmayan mevcut oyun alanlarında küçük çocuklar için pop-up oyun aktiviteleri düzenlenmesi veya ‘bebek arabası denetimleri’ ile oyun alanlarının erişilebilirliğinin test edilmesi gibi yeni maddeleri de gündeme sokabildik. Her yeni deneyim, ortaklardan oluşan daha büyük ekibin, şehri bebekler, yürümeye başlayan çocuklar ve bakımverenleri için daha da iyileştirmek için yapabileceğimiz çok şey olduğu konusunda daha da güven kazanmamıza yardımcı oldu. 2019 yerel seçimlerinde, her iki ana İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı adayının seçim kampanyasında da çocukların şehirdeki ihtiyaçlarına yer verildi. Bugün, İstanbul’un birçok defa başta en küçükler olmak üzere, şehirdeki çocuklar için çalışmak istediğini defalarca resmen beyan etmiş bir belediye başkanı var. İstanbul95’in bir şehrin en küçüklerine hizmet etmesini sağlamak için gerekenleri farklı yönleri ile test eden tüm ortakları da sahip oldukları teknik bilgileri aktarmak için protokoller belirlediler. Olağanüstü şeylerin meydana gelmesi için her şey hazır. Bu makaleye, earlychildhoodmatters.online/2020-24 adresinden erişebilirsiniz
3
Early Childhood Matters
2020