Êåìàë Åþï, ïðåäñåäàòåë íà Êîìèñèÿòà çà çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ:
Íà áúëãàðèíà êàòî ìó ñå êàæå äèñêðèìèíàöèÿ, àïðèîðè ðàçáèðà åòíè÷åñêà è ðàñîâà - Ã-í Åþï, ïðåäè ìåñåö, ïðè èçáèðàíåòî Âè çà ïðåäñåäàòåë íà Êîìèñèÿòà çàÿâèõòå, ÷å â ñòðàíàòà íÿìà äèñêðèìèíàöèÿ. Èìà èëè íÿìà äèñêðèìèíàöèÿ â Áúëãàðèÿ? - Íÿìà åòíè÷åñêà è ðàñîâà äèñêðèìèíàöèÿ â òîçè âèä, â êîéòî èìàøå ïðåäè. Îò îïðåäåëåíè ñðåäè ñå òâúðäè, ÷å â Áúëãàðèÿ íÿìà äèñêðèìèíàöèÿ. Êîìèñèÿòà çà çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ ìîæå äà áúäå ñåçèðàíà, äà ñå ïîäàâàò æàëáè, ìîæå è äà ñå ñàìîñåçèðà è äà íàïðàâè ïðîâåðêà ïî ñèãíàëè çà íàðóøåíè ïðàâà - äèñêðèìèíàöèÿ ïî ïîë, îáðàçîâàíèå,ãðàæäàíñêî, èìóùåñòâåíî. Íà áúëãàðèíà êàòî ìó ñå êàæå äèñêðèìèíàöèÿ, àïðèîðè ðàçáèðà åòíè÷åñêà è ðàñîâà. Îñíîâíàòà ðàáîòà íà Êîìèñèÿòà ùå áúäå ïðåâàíòèâíà. Äà ñòàíå äîñòîÿíèå íà îáùåñòâîòî, äà ìîæåì îò äðóãè ïîçèöèè äà ãëåäàìå íà ñúâìåñòíîòî ñúùåñòâóâàíå áåç ðàçëèêà íà òåçè ïðèçíàöè, çà êîèòî ñïîìåíàõ. Ìíîãî å âàæíî äà ðàáîòèì ñ ïîäðàñòâàùèòå, ñ íåïðàâèòåëñòâåíèÿ ñåêòîð è ñ ÷åòâúðòàòà âëàñò - ìåäèèòå. Âå÷å èìàìå êîíêðåòíè ñëó÷àè íà çàâåäåíè äåëà, íà ñïå÷åëåíè äåëà. Ïðîèçâîäñòâî ìîæå äà èìà è îò ñúäà, è îò íàøàòà Êîìèñèÿ, íî ïðè íàñ òàêñà íå ñå ïëàùà è ïðîèçâîäñòâîòî å ïî-áúðçî. Ñëó÷àèòå ñúñ Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò, äîñòúïà íà ãðàæäàíèòå ñ óâðåæäàíèÿ äî ñîôèéñêîòî ìåòðî, äîñòúïà äî ïàçàðà íà òðóäà: - Ùå èìàò ëè òåæåñò, çàäúëæèòåëåí õàðàêòåð, ïðàâíà ñòîéíîñò ðåøåíèÿòà íà Êîìèñèÿòà? Àêî íÿêîé ïîäàäå æàëáà ñðåùó ñâîÿ ðàáîòîäàòåë, çàùîòî å óâîëíåí íåïðàâîìåðíî, äèñêðèìèíèðàí å ïî íÿêàêúâ ïðèçíàê, ðåøåíèå íà Êîìèñèÿòà ìîæå ëè äà ãî âúçñòàíîâè íà ðàáîòà? - Êîìèñèÿòà ùå èìà òðè ïîñòîÿííè ñúñòàâà. Ïúðâèÿò ñúñòàâ ùå áúäå ïî ïîêàçàòåëè åòíîñ è ðàñà, âòîðèÿò ïî ïîë, òðåòèÿò ïî äðóãè ïðèçíàöè. Íàçíà÷àâà ñå äîêëàä÷èê, êîéòî ïðàâè ðàçñëåäâàíå íà ñëó÷àÿ â 30-äíåâåí ñðîê, êàòî ñðîêúò ìîæå äà áúäå óäúëæåí. È àêî ñúîòâåòíàòà ñòðàíà íå äàäå äîêàçàòåëñòâà, òîãàâà å âúçìîæíî ñ ðåøåíèå íà ñúäà äà ñå âçåìàò òåçè äîêàçàòåëñòâà. Êàòî òóê íåùàòà ñà îáúðíàòè, ò.å. äîêàçàòåëñòâàòà ñà íå îò òîçè, êîéòî ñå æàëâà, à îò îòñðåùíàòà ñòðàíà, êîÿòî òðÿáâà äà äîêàæå, ÷å íå å èìàëî äèñêðèìèíàöèÿ. Èìà ñúîòâåòíî ïðîèçâîäñòâî, èçñëóøâà6 ÎÁÅÊÒÈÂ
íå íà ñòðàíèòå, ïðîèçíàñÿíå íà ïðèñúäà, êîÿòî èìà çàäúëæèòåëåí õàðàêòåð. È ïàê Êîìèñèÿòà ñëåäè çà ñïàçâàíåòî, à äðóãàòà ñòðàíà ìîæå äà ñå æàëâà ïðåä Âúðõîâíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä. Àêî èìà çàâåäåíè äåëà â ñúäà, òîãàâà ïðîèçâîäñòâîòî ïðè íàñ ñå ñïèðà è ñå âçåìàò ðåøåíèÿòà íà ñúäà. - Îò òîâà, êîåòî êàçâàòå, íÿìà ëè äà ñå îáúðíàò íåùàòà? Äà íå ñå îêàæå, ÷å ñå çëîóïîòðåáÿâà ñ òîâà, îòñðåùíàòà ñòðàíà ìíîãî òðóäíî äà äîêàçâà , ÷å íå å èìàëî äèñêðèìèíàöèÿ? - Äà, òåîðåòè÷íî ñúùåñòâóâà òàêàâà âúçìîæíîñò. Íî ñ ðàçñëåäâàíåòî ùå ñå óñòàíîâÿò ôàêòèòå. Çàñåäàíèÿòà íà Êîìèñèÿòà ùå ñà îòêðèòè è êîãàòî èìà äàäåíî ïðîèçâîäñòâî, øèðîêà ïðîçðà÷íîñò è â òîâà îòíîøåíèå íÿìà äà èìà ïðîáëåì. - Èìà ëè âå÷å æàëáè â Êîìèñèÿòà, ñåçèðàíè ëè ñòå çà íåùî? - Äà, âúïðåêè ÷å íÿìàìå àäðåñ, ÷ðåç ïàðëàìåíòàðíàòà ãðóïà ïîëó÷àâàìå ñèãíàëè. Ïîñëåäíî ïîëó÷èõ äâå ïèñìà îò ñîôèéñêèÿ çàòâîð. Òå ñà îò ÷óæäè ãðàæäàíè, îò Ðóìúíèÿ è Ìîëäîâà, ïîñòàâÿò âúïðîñè, êîèòî ìè ñå ñòðóâàò îñíîâàòåëíè, íî âñå ïàê Êîìèñèÿòà ùå ñå ïðîèçíåñå â ñúîòâåòíèòå ñè ñúñòàâè. Òå ñìÿòàò, ÷å ñà äèñêðèìèíèðàíè íà ïðèçíàê ãðàæäàíñòâî, çàùîòî âñè÷êè ÷óæäåíöè ñà îòäåëåíè â åäèí îòðÿä è ñà èçîëèðàíè îò áúëãàðèòå, ÷å íå èì ñå îñèãóðÿâà ïðàâîòî íà òðóä, êàêòî íà âñè÷êè äðóãè, ÷å èçîëèðàíè òðóäíî ìîãàò äà íàó÷àò áúëãàðñêè åçèê. È ðåä äðóãè âúïðîñè ïîñòàâÿò. - À äðóãèòå æàëáè, êîèòî ñòå ïîëó÷èëè? Ìîæå ëè ïðîöåíòíî äà ñå îïðåäåëè ñðåùó êàêúâ âèä äèñêðèìèíàöèÿ ñà? - Íÿêîè îùå íå ñà íàÿñíî ñ ôóíêöèèòå íà Êîìèñèÿòà. À áúëãàðèíúò îáè÷à äà ñå æàëâà è êàòî ïóñêà æàëáè, ïóñêà äî âñè÷êè èíñòèòóöèè. Íà åäèí ñåìèíàð â÷åðà ñå ñïîìåíà, ÷å â Ãúðöèÿ 3% íå çíàÿò êàê äà ñå çàùèòÿò îò äèñêðèìèíàöèÿ, à 5% íå çíàåëè ïðàâàòà ñè. Óáåäåí ñúì, ÷å è â Áúëãàðèÿ, èìà íóæäà îò ïðîñâåòíà äåéíîñò. Âñè÷êè äà ñà çàïîçíàòè ñ ïðàâàòà è çàäúëæåíèÿòà ñè, èíà÷å íÿìà äà èìà åôåêò. Èíòåðâþòî âçå Áîÿí ÕÐÈÑÒÎÂ