Øîê è òóê-òàì çàäîâîëñòâî îò íîâèÿ ÍÏÊ Àäâ.Ñâèëåí ÎÂ×ÀÐÎÂ
Ï
ðîäúëæàâà äîáðàòà ñòàðà òðàäèöèÿ íà áúëãàðñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî - âàæíèòå çàêîíè íå ñå ñúîáðàçÿâàò ñ îáùåñòâåíèÿ èíòåðåñ, à ñ ëè÷íèÿ. Ëè÷íèÿò èíòåðåñ íà êîíêðåòåí ìèíèñòúð, äàäåíî ïîëèòè÷åñêî ëîáè, èçâåñòåí ìàôèîò, ìàëêî ïî-íåèçâåñòíè êîíòðàáàíäèñòè è ò.í. Ïðèìåðúò ñ ìèòíè÷åñêîòî äîçíàíèå å ñàìî åäèí îò ìíîãîòî. Íî òîçè ïúò èìàìå íîâ ìîìåíò â ñõåìàòà - ïàðàâàí çà ïðèêðèâàíå íà íåðåäíîñòèòå - âåçäåñúùèòå è ïðîñëîâóòè "èçèñêâàíèÿ íà ÅÑ". Òàêà ñòàíàõìå ñâèäåòåëè íà äåïóòàòè, òðúáÿùè çà õàðìîíèçàöèÿ è ïðèñúåäèíÿâàíå ìàëêî ïðåäè äà âíåñàò ïðåäëîæåíèÿ, ïîãàçâàùè è ïðåïîðúêèòå íà Åâðîêîìèñèÿòà è íà Ñúâåòà íà Åâðîïà, âúîáùå - íà âñÿêàêâè ìåæäóíàðîäíè ñòàíäàðòè çà äîáðî ïðàâîñúäèå è ÷îâåøêè ïðàâà. Âïðî÷åì, îò ãëåäíà òî÷êà íà ïðèñúåäèíèòåëíèÿ ïðîöåñ ïðîìÿíàòà íà ñòàðèÿ-íîâ ÍÏÊ áå íàïúëíî èçëèøíà íåáàëàíñèðàíàòà ñòðóêòóðà íà ñúäåáíàòà âëàñò ñè îñòàíà íåïîêúòíàòà è äîáðå îêîïàíà â Êîíñòèòóöèÿòà. ÍÏÊ ñúäúðæà îñíîâíèòå ïðîöåñóàëíè ãàðàíöèè çà ïðàâàòà íà îáâèíÿåìèÿ è íà ïîñòðàäàëèÿ. ÍÏÊ ïàçè è îáùåñòâåíèÿ èíòåðåñ êàòî åäèí âàæåí èíñòðóìåíò â áîðáàòà ñ ïðåñòúïíîñòòà, à îòòàì è â îõðàíàòà íà ÷îâåøêèòå ïðàâà. Íåêà òîãàâà âèäèì êàêâà å ïðîìÿíàòà ïðè íÿêîè áîëåçíåíè âúïðîñè â òàçè ñôåðà. Øîêèðàùî å, íî â ìàòåðèÿòà çà äîñòúï äî ïðàâîñúäèå íÿìà íèùî íîâî. Îòõâúðëåíî áå ïðåäëîæåíèåòî äà ñå ñâàëè ïðàãúò, ïðè êîéòî àäâîêàòñêàòà çàùèòà å çàäúëæèòåëíà, âúïðåêè ÷å òàêàâà ïðîìÿíà áå ïîñî÷åíà êàòî íåîáõîäèìà îò ÅÊ. Ïðåäëîæåíèåòî áå äà ñå ðàçøèðè êðúãúò îò ïðåñòúïëåíèÿ, ïðè êîéòî îáâèíÿåìèÿò äà èìà ïðàâî íà áåçïëàòíà àäâîêàòñêà çàùèòà, êàòî ñå âêëþ÷àò ïðåñòúïëåíèÿòà, íàêàçóåìè ñ ëèøàâàíå îò ñâîáîäà íàä ïåò ãîäèíè. Îùå ïî-øîêèðàùè ñà ìîòèâèòå çà îòõâúðëÿíåòî - ñïîðåä ïðåäñåäàòåëÿ íà ïðàâíàòà êîìèñèÿ ßíàêè Ñòîèëîâ, êàêòî è ïîçèöèÿòà íà Åë. Íèêîëîâà, ùÿëî äà áúäå òâúðäå ñêúïî, çàùîòî 80% îò äåëàòà áèëè çà ïðåñòúïëåíèÿ, íàêàçóåìè îò ïåò äî äåñåò ãîäèíè çàòâîð. Òîçè ëåêî öèíè÷åí äîâîä áå ïîäêðåïåí è îò Â. Ìèëòåíîâ, Ì.Ìàíîëîâà, Ô.Äèìèòðîâ, Àñÿ Ìèõàéëîâà è êîàëèöèÿ "Àòàêà". Åäèíñòâåíî Á. Ðàë÷åâ, ïðàâíàòà êîìèñèÿ, ß. ßíåâ è Ï. Øîïîâ îò "Àòàêà" (!) ïîäêðåïÿò ïîëîæèòåëíàòà ïðîìÿíà. Êàòî öÿëî âúîáùå íå áÿõà îáñúæäàíè òðóäíîñòèòå, êîèòî ïîñòàâÿ ìàòåðèÿòà çà äîñòúïà äî ïðàâîñúäèå. Ïðîìÿíàòà îò 1999 ã., ïîçâîëÿâàùà ñëóæåáíà çàùèòà íà áåäíè õîðà, îñòàíà íåðàáîòåùà ïî-
ðàäè òâúðäå îáùàòà ôîðìóëèðîâêà íà çàêîíà. Ñúùàòà íå áå ðåâèçèðàíà. Ëèïñâà êîîðäèíàöèÿ ñ ïîäãîòâåíèÿ îò ñòàðîòî ïðàâèòåëñòâî çàêîí çà ïðàâíàòà ïîìîù. Êà÷åñòâîòî íà ñëóæåáíàòà çàùèòà âèíàãè å áèë ìíîãî ñåðèîçåí ïðîáëåì, íî îñòàíà áåç íèêàêâî âíèìàíèå îò çàêîíîòâîðöèòå. Äðóãà áóäåùà áåçïîêîéñòâî ïðîìÿíà å åäíà âúçìîæíîñò íà îáâèíÿåìèÿ ÷ðåç íàðî÷íà äåêëàðàöèÿ äà ñå îòêàæå îò ïðàâîòî ñè íåãîâèÿò çàùèòíèê äà ïðèñúñòâà íà ñëåäñòâåíè äåéñòâèÿ, âêëþ÷èòåëíî è íà ðàçïèòè.  äðóã òåêñò ñå ïðåäâèæäà, ÷å íåó÷àñòèåòî íà çàùèòíèêà íå ïðåïÿòñòâà èçâúðøâàíåòî íà ñëåäñòâåíèòå äåéñòâèÿ. Íå òðÿáâà äà çàáðàâÿìå, ÷å ïðèñúñòâèåòî íà çàùèòíèêà êàòî ïðàâèëî èçêëþ÷âà ïðèëàãàíåòî íà ïîáîé, ìú÷åíèÿ è èçíóäâàíå â ðàçñëåäâàíåòî, êîåòî âñå îùå å ïîïóëÿðíà ïðàêòèêà â íÿêîè ðàçñëåäâàùè îðãàíè ïî ìåñòà. Íàëèöå ñà, íàèñòèíà, è ìíîãî ïîëîæèòåëíè ïðîìåíè â ÍÏÊ îò ãëåäíà òî÷êà íà çàùèòàòà íà ÷îâåøêèòå ïðàâà: - Ñâèäåòåëÿò èìà ïðàâî äà ñå êîíñóëòèðà ñ àäâîêàò ïðè äàâàíå íà ïîêàçàíèÿòà ñè. Ïî òîçè íà÷èí ùå ñå ïðåñå÷å îò êîðåí ïîâñåìåñòíàòà è ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííà ïðàêòèêà íà ðàçñëåäâàùèòå îðãàíè, à èìåííî - äà íå ñå äîïóñêà àäâîêàò ïðè ðàçïèò íà ñâèäåòåëÿ, êîéòî âåäíàãà ñëåä ðàçïèòà äà áúäå îáâèíåí è çàäúðæàí. - Âúâåæäà ñå 3-äíåâåí ñðîê çà íàñðî÷âàíå íà çàñåäàíèå îò ñúäà ïî ìîëáàòà íà çàäúðæàíèÿ ïîä ñòðàæà çà îòìÿíàòà íà òàçè ìÿðêà. - Ïî-çàñèëåíî îò÷èòàíå íà èíòåðåñèòå íà ïîñòðàäàëèÿ. Ñúçäàâà ñå ïðîöåñóàëíîòî êà÷åñòâî "ïîñòðàäàë", êîéòî èìà îïðåäåëåíè ïðàâà äîðè è íà äîñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî. Íàïðèìåð çàáðàíàòà çà äîáëèæàâàíå íà ïîñòðàäàëèÿ. Ïîïðàâêàòà íà äåïóòàòà ßíè ßíåâ îò ÍÄÑ íå ñå ïðèå, à èìåííî - ÷å íåñïàçâàíåòî íà çàáðàíàòà âëå÷å êàòî ñàíêöèÿ óòåæíÿâàíå íà ìÿðêàòà çà íåîòêëîíåíèå. - Îáâèíÿåìèÿò ñå íàñòàíÿâà çà èçñëåäâàíå â ïñèõèàòðè÷íî çàâåäåíèå ñàìî ïî ðåøåíèå íà ñúäà çà ñðîê äî 30 äíè, ñ âúçìîæíîñò çà ïðîäúëæàâàíå äî íîâè 30 äíè. - Ñúçäàâà ñå ôèãóðàòà íà îñîáåíèÿ ïðåäñòàâèòåë íà íåïúëíîëåòíè è ìàëîëåòíè, êîéòî çàäúëæèòåëíî å àäâîêàò, íàçíà÷åí îò ñúäà. Êîìåíòàðúò òóê íå èç÷åðïâà âñè÷êè âàæíè ïðàâîçàùèòíè òåìè íà íîâèÿ ÍÏÊ. Ïî ìíîãî îò âúïðîñèòå å íåîáõîäèìî äà ñå îò÷åòå êàê ùå ñå ïðîÿâÿò íîâèòå òåêñòîâå â ïðàêòèêàòà ïî ïðèëàãàíå íà êîäåêñà. ÎÁÅÊÒÈ 3