Ï
ðèìåðúò, êîéòî äàäå Ôðàíöèÿ ìîæå äà áúäå êàêòî ìíîãî îïàñåí çà ñòðàíè êàòî Áúëãàðèÿ, òàêà è èçêëþ÷èòåëíî èçîáëè÷èòåëåí. Êîãàòî ñå ãîâîðè çà ó÷àñòíèöèòå è èíèöèàòîðèòå íà ðàçìèðèöèòå âúâ ôðåíñêàòà ñòîëèöà, ñå èçïîëçâà îáîáùàâàùîòî îïðåäåëåíèå çà òåõíèÿ ïðîèçõîä, à èìåííî "ïðåäñòàâèòåëè íà Ñåâåðíà Àôðèêà è ñóá-ñàõàðñêèÿ ðåãèîí". Ñ ïîäîáíî îïèñàíèå, ïðè åäíî ñðåäíî ðàâíèùå íà ïîçíàíèå ïî ãåîãðàôèÿ, ïðåäñòàâàòà çà áåêãðàóíäà íà òåçè õîðà å òâúðäå ìúãëÿâ. Áåæàíöèòå, èìèãðàíòèòå è âå÷å âòîðî ïîêîëåíèå æèâååùè âúâ Ôðàíöèÿ õîðà ñ òúìåí öâÿò íà êîæàòà, ñà ïîñòàâåíè ïîä îáù çíàìåíàòåë è íÿìàò ïî÷òè íèêàêúâ øàíñ äà áúäàò âúçïðèåìàíè êàòî îòäåëíè ëè÷íîñòè, à íå êàòî ñáîðèùå íà àôðèêàíöè, êîèòî èçãëåæäàò åäíàêâî òúìíååùè, ñ íèñêî íèâî íà öèâèëèçîâàíîñò è ñ íåÿñåí ìîäåë íà ñúùåñòâóâàíå. Ñëó÷âàùîòî ñå âúâ Ôðàíöèÿ çà ïîðåäåí ïúò ïîâäèãà âúïðîñà äàëè ñâåòúò íÿêîãà ùå ñå ñïðàâè ñ ðàñèçìà, ùîì äîðè â åäíà äúðæàâà îò ÅÑ ñ ëåêîòà è ïðåíåáðåæåíèå ñå å äîïóñíàëî äèñêðèìèíèðàíå-
åäíî ñúâðåìåííî çàïàäíî îáùåñòâî, íå ñå ñïðàâÿ ñúñ ñåðèîçåí ïðîáëåì êàòî ñúùåñòâóâàíåòî íà ìàëöèíñòâåíè ãðóïè îò àôðèêàíñêè ïðîèçõîä, ò.å. íàëèöå å ðàñèñòêî è äèñêðèìèíàöèîííî îòíîøåíèå. Íåãîâà îñíîâà å îïðîñòåíîòî ìèñëåíå "ïðèåëè ñìå òåçè ÷óæäè åëåìåíòè â íàøàòà äúðæàâà, íî òå íèêîãà íÿìà äà ñòàíàò ÷àñò îò íàñ".  ñúùîòî âðåìå, ñúùàòà òàçè äúðæàâà èçèñêâà îò æåëàåùèòå äà ñå ïðèñúåäèíÿò êúì íåéíèÿ Ñúþç ñòðàíè, äà ñå ñïðàâÿò ñúñ ñâîèòå ðîìñêè èëè äðóãè ìàëöèíñòâà, äà îñúùåñòâÿò òÿõíîòî èíòåãðèðàíå, äà ñå ñïðå íåõóìàííîòî èì ñúùåñòâóâàíå. Êàê ìîæå äà ñå äîïóñíå òàêàâà äúðçîñò, êîãàòî ó÷èòåëÿò ñàì íå ñëåäâà òîâà, íà êîåòî ó÷è ñâîÿ ó÷åíèê? ßñíî å, ÷å â òîçè ñëó÷àé áè áèëî ðàçáèðàåìî àêî ó÷åíèêúò çàãóáè ìîòèâàöèÿòà ñè äà ñå ó÷è, íåçàâèñèìî ÷å òîâà å ëîøî çà íåãîâîòî áúäåùå. Ïðè òîçè ñöåíàðèé ïðîòèâíèöèòå íà èäåÿòà çà ïðèñúåäèíÿâàíåòî íà Áúëãàðèÿ èëè Ðóìúíèÿ êúì ÅÑ áèõà óñåòèëè âúçìîæíîñò äà ñå âúçïîëçâàò îò ïðåâúçõîäñòâîòî íà äîâîäèòå ñè. Êúì òàçè ñèòóàöèÿ ñå ïðèáàâÿ è âòîðîòî èçìåðå-
Èçïèòàíèå íà íà òîëåðàíòíîñòòà òîëåðàíòíîñòòà Èçïèòàíèå Ìàðòà ÌÅÒÎÄÈÅÂÀ
òî è ïîñòåïåííîòî îòäåëÿíå â ãåòà íà îáîáùåíèÿ îáðàç íà àôðèêàíñêèÿ ñêèòàëåö. Îïàñíîòî âúâ ôðåíñêèÿ ïðèìåð å âúçìîæíîòî áúðçî ïðèïîçíàâàíå íà ìàëöèíñòâåíèÿ, ÷óæä è ðàçëè÷åí åëåìåíò â åäíî îáùåñòâî êàòî òðàéíà è ïîäöåíÿâàíà îïàñíîñò çà íåãîâîòî ñîöèàëíî çäðàâå è ñèãóðíîñò. Òàêà, àêî âúâ ôðåíñêàòà äúðæàâà òîçè åëåìåíò å ïðåäñòàâåí îò àôðèêàíñêàòà îáùíîñò, òî â ñòðàíè êàòî Áúëãàðèÿ âåäíàãà ìîæåì äà ðàçïîçíàåì ïðîáëåìà ñ öèãàíñêîòî ìàëöèíñòâî. Ïîäîáíà àíàëîãè÷íà ðåàêöèÿ íå å èçíåíàäâàùà è íèêîé íÿìà äà ñå ñìàå, êîãàòî íÿêîé íàöèîíàëèñò êàæå, ÷å àêî íå ñå ñïðàâèì ñ ðîìèòå íà âðåìå, òå ùå ïîñòúïÿò ïî ñúùèÿ "íåáëàãîäàðåí" íà÷èí êàòî íåãðèòå îò Êëèøè. Òóê íÿìà íîâèíà - âñè÷êè î÷àêâàò îò íàöèîíàëèñòèòå è êðàéíî äåñíèòå äà ãîâîðÿò èìåííî ïî òîçè ïîäñòðåêàòåëñêè íà÷èí. Äàëå÷ ïî-ãîëÿì èíòåðåñ è çàãðèæåíîñò ïîðàæäà ëè÷íîòî êîëåáàíèå íà ÷îâåêà , êîéòî íå ñå ñìÿòà çà íàöèîíàëèñò, íî ìèñëè ðàñèñòêè çà îíåçè, ñ òúìíèÿ öâÿò íà êîæàòà. Êîéòî ñïîäåëÿ åâðîïåéñêèòå öåííîñòè, à ñå äðàçíè îò ñîöèàëíîòî õðàíåíè÷åñòâî íà åòíè÷åñêèÿ "äðóã". Ïðîáëåìúò å äâóèçìåðåí - îò åäíà ñòðàíà Ôðàíöèÿ, îñíîâàòåëêà íà ÅÑ, çàêîíîäàòåëêà è ïîääðúæíèöà íà öåëèÿ ëèáåðàëèçúì, íà êîéòî å ñïîñîáíî
íèå íà ïðîáëåìà, êîåòî ñå èçðàçÿâà â óæàñÿâàùèÿ ñúñ ñâîÿòà îðãàíè÷íîñò âúïðîñ, âñúùíîñò, íèå âÿðâàìå ëè, ÷å Åâðîïà æèâåå èñêðåíî ñúñ ñâîÿ ëèáåðàëèçúì; âèæäàìå ëè, ÷å òÿ å ïðåîäîëÿëà ñâîÿ ðàñèçúì è äèñêðèìèíàöèîííî îòíîøåíèå è å óñïÿëà íàèñòèíà äà ïðèåìå äðóãèÿ, ðàçëè÷íèÿ, íèñøèÿ. Êàêâî ñå ñëó÷âà, êîãàòî îòãîâîðúò íà òåçè âúïðîñè å îòðèöàòåëåí?! Ëåñíèÿò, ðàçðóøèòåëåí è ñâðúõîïàñåí âàðèàíò å ñúçíàíèåòî, ÷å àíòèðàñèçìúò å ïúëíî ëèöåìåðèå è Ôðàíöèÿ ïúðâà ãî äîêàçà - îò íèêîãî íå ìîæå äà ñå î÷àêâà äà ïðèåìà áåçðîïîòíî ìèðèøåùèòå, íåãðàìîòíèòå, èçîñòàíàëèòå, õîðàòà ñ ÿâíà íåñïîñîáíîñò è íåæåëàíèå äà ñòàíàò ÷àñò îò òðóäîëþáèâîòî, öèâèëèçîâàíî, ïîäðåäåíî è ÷èñòî áÿëî îáùåñòâî. Êîãàòî ñìèñúëúò íà ÷îâåøêèÿ æèâîò å íåãîâîòî çåìíî áëàãîäåíñòâèå, ïîäîáíî ðàçñúæäåíèå å íàïúëíî ðàçáèðàåìî è òàêà ïðîáëåìúò ñ ðàñèçìà çàâèíàãè ùå îñòàíå íåðåøåí. Ìàëöèíà ùå ñêðèÿò, ÷å ïúðâàòà èì ìèñúë å áèëà - äà, îòêúäå íàêúäå òåçè íåãðè, äîøëè îò âîþâàùèòå ñè è äèâàøêè ñòðàíè ùå èñêàò íåùî îò ôðåíñêîòî, ïî÷òè èäåàëíî îáùåñòâî. Ïî ñúùèÿ íà÷èí è îò áúëãàðèòå íå ìîæå äà ñå î÷àêâà äà ïðèåìàò ñâîèòå öèãàíè - òå ñà î÷åâèäíî òîëêîâà "äåãðàäèðàù" åëåìåíò çà áåç òîâà òðóäíî îöåëÿâàùîòî îáùåñòâî. Ïðîäúëæàâà íà ñòð. 10 ÎÁÅÊÒÈ 9
Ïðîäúëæàâà îò ñòð. 8 è langue de bois íà äúðæàâíèòå èíñòèòóöèè ïèñìîòî çàâúðøâà ñúñ ñúçíàíèåòî, ÷å "ïðåçèäåíòúò íÿìà äà èì îòãîâîðè".  äðóãî ïðåäãðàäèå, ñëåä ïîäïàëâàíåòî íà çàáàâà÷êàòà "Ñíåæàíêà", Áðàèì, öèòèðàí îò äåñíèÿ "Ôèãàðî", ñïîäåëÿ: "Ïèñíà íè îò òîâà ëèöåìåðèå: òóê ó÷èëèùåòî è áåç òîâà íå ñëóæè çà íèùî. Ïðîñòî íè ïîãëåäíåòå - 90% ïðîâàëÿùè ñå, 10% çàâúðøâàùè è 100% áåçðàáîòíè". Èìà è åäíà òðåòà ëîãèêà, êîÿòî ìîæå áè îáÿñíÿâà íåñúèçìåðèìîñòòà ìåæäó ïúðâèòå äâå. Ñòàâà äóìà çà âúòðåøíàòà ëîãèêà íà ñàìàòà ôðåíñêà ñèñòåìà. Ôðàíöèÿ íà ïúðâî ìÿñòî å ñòðàíà, â êîÿòî de iure ìàëöèíñòâà íÿìà è äîñòàòú÷íî ñèëíà, çà äà ñè ïîçâîëè äà íå ïîäïèøå Ðàìêîâàòà êîíâåíöèÿ çà çàùèòà íà íàöèîíàëíèòå ìàëöèíñòâà îò 1995 ã. Òîåñò âñè÷êè ñà ôðàíöóçè, ãðàæäàíè íà Ðåïóáëèêàòà, ñ åäíàêâè ïðàâà è çàäúëæåíèÿ. Ïî äóìèòå íà Åðèê Ìàñå (ïðåïîäàâàòåë ïî ñîöèîëîãèÿ â Paris III) "ïîëîæèòåëíèÿò åôåêò íà òàçè ñèñòåìà å, ÷å âñåêè å ïðèçíàò êàòî èíäèâèä, à íåãàòèâíèÿò, ÷å òîãàâà, êîãàòî òîâà ðàâåíñòâî ïî ïðàâî å ïîäìåíåíî îò ôàêòè÷åñêè íåðàâåíñòâà, òîãàâà ôðåíñêèÿò ìîäåë å íåñïîñîáåí äà âèäè è äà ïðåìàõíå òåçè ôàêòè÷åñêè íåðàâåíñòâà â èìåòî íà ðàâåíñòâîòî "ïî ïðàâî". Î÷åâèäíî å, ÷å â òîçè êîíòåêñò íåðàâåíñòâàòà ñå âúçïðîèçâåæäàò, ñúùî êàêòî è ìîäåëúò çà "íîðìàëíîñò", êîÿòî â íàöèîíàëíîòî âúîáðàæåíèå, ñïîðåä Åðèê Ìàñå å "áÿëà è õðèñòèÿíñêà". Òîâà ñå ïîòâúðæäàâà è îò ôàêòà, ÷å ïîâå÷åòî åãàëèòàðèñòêè ïîëèòèêè âúâ Ôðàíöèÿ òúðïÿò ïðîâàë, çàùîòî òåçè, êîèòî âçèìàò ðåøåíèÿòà, î÷åâèäíî áîãàòèòå, áåëè õðèñòèÿíè, èìàò èíòåðåñ äà çàïàçÿò ñòàòóêâîòî. Òàêà íàïðèìåð, âúïðåêè ÷å ïî çàêîí ìåæäó áîãàòèòå è áåäíèòå ãðàäîâå òðÿáâà äà ñúùåñòâóâà ïðåðàçïðåäåëåíèå íà ñðåäñòâà, ïúðâèòå, åñòåñòâåíî, âñÿ÷åñêè ñå îïèòâàò äà èçáÿãàò îò òåçè ñè çàäúëæåíèÿ è äîðè, â ïàðèæêà îáëàñò, ñå îáåäèíÿâàò ïîìåæäó ñè, çà äà èçîëèðàò ïî-áåäíèòå. Âñè÷êî òîâà â êðàéíà ñìåòêà äàâà îñíîâàíèå íà Åðèê Ìàñå äà ãîâîðè çà "äúëáîêî ðàñèñòêîòî è òàêà äà ñå êàæå íåîêî-
ëîíèàëíî èçìåðåíèå íà ãðàäñêîòî èçêëþ÷âàíå". Òàêà ÷å ïðîáëåìúò ñ èçêëþ÷åíèòå â ãåòàòà íå å ñàìî ïðîáëåì íà ñåãàøíîòî äÿñíî óïðàâëåíèå, à àâòåíòè÷åí ïðîáëåì íà ôðåíñêèÿ ðåïóáëèêàíñêè ìîäåë. Ìåõàíèçìúò íà ñúùèÿ òîçè ïðîáëåì å íàëèöå è ïðè èíòåãðàöèÿòà íà æåíèòå â ïîëèòèêàòà: ôîðìàëíî ðàâíè, òå ïðîäúëæàâàò äà èãðàÿò íåçíà÷èòåëíà ðîëÿ âúâ ôðåíñêèÿ ïîëèòè÷åñêè æèâîò. Òîâà, êîåòî å îñîáåíî â êîíêðåòíèÿ ñëó÷àé å, ÷å, èçãëåæäà, íå èíñòèòóöèèòå ñà îñòàâåíè äà íîðìàëèçèðàò, à ñ òîâà ñå å íàåëà åäíà ëè÷íîñò. Äðóã å âúïðîñúò äàëè ìîæåì áúðçî ñå ñúãëàñèì áåçðåçåðâíî - íàèñòèíà ëè ñòàâà äóìà çà åäíà èëè äâå ëè÷íîñòè, åäíà èëè äâå ïàðòèè? Òàçè èíòåðïðåòàöèÿ, óäîáíà çà ìíîãî îò ó÷àñòíèöèòå â ïðîöåñà, íàðóøàâà òâúðäå ìíîãî ôðåíñêèÿ ìîäåë, çà äà çâó÷è ïðàâäîïîäîáíî. Ðàçáèðà ñå, äåáàòúò âúâ Ôðàíöèÿ å îòêðèò. Çàäîâîëñòâîòî íà íÿêîè, ÷å ëþëêàòà íà ïðàâàòà íà ÷îâåêà ãîðè, å ïðåæäåâðåìåííî. Îïîçèöèÿòà íà ïîëèòèêàòà íà Ñàðêîçè îò ñòðàíà íà ëåâèÿ ïîëèòè÷åñêè ñïåêòúð å èçêëþ÷èòåëíî ñèëíà. Ñâîáîäíîòî îáñúæäàíå íà èäåè â ïóáëè÷íîòî ïðîñòðàíñòâî å íàëèöå, îñòàâà äà âèäèì êàê íÿêîè îò òÿõ áèõà ìîãëè äà ñå ïðåâúðíàò â ðåàëíîñò è äà ðåøàò ðåàëíèòå ïðîáëåìè íà ôðåíñêèòå ãåòà è ôàêòè÷åñêèòå íåðàâåíñòâà íà èçêëþ÷åíèòå, êîèòî âñå îùå íå ñà çàåëè ñâîåòî ìÿñòî íà ôðàíöóçè è ïðîäúëæàâàò ÷åñòî äà áúäàò íàðè÷àíè "äåöà íà èìèãðàíòè". Çàùîòî ïðàêòè÷åñêèòå òðóäíîñòè íà åäèí ìîäåë, îñíîâàâàù ñå íà "Ñâîáîäàòà, ðàâåíñòâîòî è áðàòñòâîòî", â êðàéíà ñìåòêà ñà ïðåîäîëèìè åäèíñòâåíî ÷ðåç ñúùèíñêî óñèëèå çà ïðèåìàíå íà äðóãèÿ, áèë òîé è ðàçëè÷åí, çà ñâîé áðàò, òúé êàòî ìàêàð è ëèöåìåðèåòî â òîâà îòíîøåíèå äà ìîæå äà çàäóøàâà äúëãî ðåàëíîñòòà, òî îò âðåìå íà âðåìå ãíåâúò íà èñòèíàòà ñå âúçïëàìåíÿâà. È ðåøåíèåòî ñúñ ñèãóðíîñò íå å òîâà, êîåòî ïðåäëàãàò 63% îò çàïèòàíèòå îò CNN "Êàêâî òðÿáâà äà íàïðàâè ôðåíñêîòî ïðàâèòåëñòâî?", à èìåííî "äà ðàçãúðíå àðìèÿòà". Òâúðäå ïðîñòî å çà åäíà òàêà ñëîæíà ñèòóàöèÿ.
Ïðîäúëæàâà îò ñòð. 9 Ïðåîäîëÿâàíåòî íà âúòðåøíî ïðèñúùèÿ íè óêëîí êúì ðàñèçúì, íåçàâèñèìî äàëè ñìå äåñíè èëè ëåâè, îáåäèíÿâàùîòî íè å, ÷å æèâååì â ñåêóëàðèçèðàí ñâÿò, å òðóäíàòà àëòåðíàòèâà, îíàçè, êîÿòî êðèå â ñåáå ñè êðàòêîòî èçðå÷åíèå, ÷å Áîã å ëþáîâ. Òàçè àëòåðíàòèâà íÿìà äà ñå îïèòâà äà óáåæäàâà êîëêî íåâúçìîæíî è íåäîïóñòèìî íåùî å ðàñèçìúò. Òÿ íÿìà äà ñå áîðè ñ åñòåñòâåíîòî æåëàíèå íà õîðàòà äà ñúãðàäÿò åäèí ïîäîáúð ñâÿò, êúäåòî âñè÷êè ñå ñòðåìÿò äà æèâåÿò òàêà, ÷å äà óâåëè÷àâàò çåìíîòî ùàñòèå è áëàãàòà ñè. Åäèíñòâåíîòî, êîåòî ùå íàïðàâè, å äà ïðèçîâå êúì êðàòêî ñïèðàíå íà óñòðåìà íà ñúâðåìåííîòî æèâååíå, êîåòî å ðåøèëî äà ñå ñïðàâè áåç ñâîÿ Áîã è äà ïîìîëè õîðàòà äà ñå îáúðíàò íàçàä, êîãàòî åäèíñòâåíàòà êíèãà, êîÿòî ïðåäöèòå èì ñà ÷åëè å áèëà "Áèáëèÿòà" (íåçà-
âèñèìî îò ìíîæåñòâîòî ó÷åíè, êîåòî äîêàçâà, ÷å òàçè êíèãà å äî ãîëÿìà ñòåïåí ôàëøèôèêàò, ðåçóëòàò îò ëîø ïðåâîä è ðàçëè÷íè èíòåðåñè). Òîãàâà ïðîáëåìúò ñ íåïðèåìàíåòî íà ÷óæäèÿ, ðàçëè÷íèÿ, äîøëèÿ îòíÿêúäå ñè, íÿìà äà èçãëåæäà íåðåøèì, çàùîòî âå÷å å êàçàíî: "Ïðèøúëåö íå îáèæäàé (è ãî íå ïðèòåñíÿâàé): âèå çíàåòå êàêâî å ó ïðèøúëåöà íà ñúðöå, çàùîòî è ñàìè áÿõòå ïðèøúëöè â Åãèïåòñêàòà çåìÿ" (Èçõîä 23:9). Îòíåñåíî êúì ñòàâàùîòî äíåñ, â åäèí âñå ïî-ãëîáàëèçèðàù ñå è ãóáåù ãðàíèöèòå ñè ñâÿò, òîâà èçðå÷åíèå îçíà÷àâà ïðèïîìíÿíåòî, ÷å íèêîé íÿìà ïðàâî äà ñìÿòà, ÷å å â íåãîâà âîëÿ äà îïðåäåëÿ è çàáðàíÿâà êîé êúäå äà æèâåå. Îòâàðÿíåòî íà ãðàíèöèòå íà äúðæàâèòå, å îòâàðÿíåòî íà ñúðöàòà íà õîðàòà. Ôðåíñêèÿò ïðèìåð äîêàçà, ÷å îò åäíîòî íÿìà ñìèñúë, àêî äðóãîòî íå ñå å ñëó÷èëî.
10 ÎÁÅÊÒÈÂ