Anexos plan de convivencia by Bibliomontemoas

AULA DE CONVIVENCIA 1. A AULA DE CONVIVENCIA NA LEXISLACIÓN A aula de convivencia figura na seguinte normativa: *Artigo 19.3 da Lei 4/2011 de 30 de xuño de convivencia e participación da comunidade educativa (DOG 15 de xullo) no que se indica: Art. 19.3. Se crearán las aulas de convivencia inclusiva, no estables y con vocación de sustituir el tiempo de expulsión, con apoyos y formación específica, que busquen reincorporar al alumnado a su propia aula en el menor tiempo posible. *Artigo 25 do Decreto 8/2015 de 8 de xaneiro polo que se desenvolve a Lei 4/2011 de 30 de xuño (DOG 27 de xaneiro) no que se indica: Art. 25. La consellería con competencias en materia de educación regula el régimen de funcionamiento de las aulas de convivencia inclusiva previstas en el art. 19.3 de la Ley 4/2011 de 30 de junio de convivencia y participación de la comunidad educativa, cuya vocación es substituir el tiempo de expulsión del alumnado que haya estado temporalmente privado de su derecho de asistencia al centro, como consecuencia de la imposición de medidas correctoras, buscando la reincorporación a su propia aula en el menor tiempo posible , en la forma que se recoge en el art. 8.4.d (Organizar la atención educativa del alumnado al que se le suspendiese el derecho de asistencia a clase, en el marco de lo dispuesto en las normas de organización y funcionamiento del centro). A aula de convivencia funcionará sempre que no centro se dispoña de suficiente número de profesores e profesoras que poidan completar o seu horario lectivo con gardas de atención nesta aula, una vez cubertas as necesidades de atención ao resto do alumnado dos grupos do instituto.

2. OBXECTIVOS E FINALIDADE DA AULA DE CONVIVENCIA Entendemos que este espazo debe tratar de dar resposta a tres obxectivos específicos: servir de espazo de reflexión, de traballo e de observatorio periódico da convivencia no centro. A finalidade desta aula é a atención do alumnado privado do seu dereito a participar no normal desenvolvemento das súas actividades lectivas como consecuencia da imposición de medidas correctoras. Pero esta aula debe tratar conseguir obxectivos máis ambiciosos, especialmente favorecer o proceso de reflexión sobre as circunstancias que motivaron a súa presenza na devandita aula. Obxectivo prioritario será conseguir que comprenda as consecuencias, para si mesmo e para os demais, das súas condutas e, sobre todo, que aprenda a facerse cargo das súas propias accións, pensamentos, sentimentos e comunicacións cos demais. Este proceso deberá aumentar as habilidades de pensamento reflexivo e de autocontrol, á vez que se lle proporciona un espazo para a análise das propias experiencias. Todos somos conscientes que a expulsión do centro, por si mesma, non é suficiente para favorecer a corrección da conduta que orixinou a expulsión, polo que a existencia da

aula de convivencia favorece o imprescindible proceso de reflexión, recoñecemento e responsabilidade por parte do alumnado afectado para favorecer actitudes e condutas positivas para a convivencia, o necesario proceso de reeducación.

3. PROTOCOLO DE DERIVACIÓN DO ALUMNADO Á AULA DE CONVIVENCIA *Os criterios polos que o alumnado pode ser enviado á aula de convivencia responden ás seguintes situacións: a. Que interrompa o normal desenvolvemento dunha clase. Neste caso o profesorado debe considerar que se trate dunha conduta reiterada (falar continuamente, rir sen control, faltar ao respecto ao profesorado e/ou compañeiros…) e non puntual (non ter o material preciso un día, facer un comentario puntual sen ánimo de alterar a clase…). En calquera caso, sempre se trata de faltas leves. b. O alumnado privado temporalmente da asistencia a clase como consecuencia da imposición dunha falta grave. Corresponde á Dirección do centro determinar en que casos o alumnado privado do seu dereito de asistencia a clase durante un período superior a tres días, pode asistir á aula de convivencia. En calquera caso, esta asistencia non será superior a un terzo do período de expulsión do centro e será comunicada aos pais, nais ou titores legais se o alumno/a fose menor de idade. *Actuación do profesorado que deriva a un alumno/a da súa clase á aula de convivencia: a. Cubrirá un parte de derivación anotando, no talonario específico que para esta aula se lle proporciona a comezo de curso, o nome, curso e grupo e o motivo da expulsión do alumno/a. b. Entregará o anterior parte ao propio alumno/a, que sairá da aula e darallo ao profesorado de garda da aula de convivencia. En casos especialmente conflitivos, o profesorado poderá acompañar ao alumno/a sancionado ata a aula de convivencia. Como norma xeral, o alumnado derivado á aula de convivencia levará consigo o material de traballo que estaba a utilizar na clase. c. Debe cubrir a falta no SIXA e redactar o apercibimento da forma máis detallada posible. d. Debe comunicar a falta ao profesorado titor para que este informe ás familias do alumnado afectado. *Actuación do profesorado de garda na aula de convivencia: a. O profesorado de garda na aula de convivencia recibe ao alumnado, que debe entregarlle o parte de derivación asinado polo profesor/a que o enviou á dita aula. b. Gardará o parte entregado polo alumnado e, unha vez rematada a súa garda, entregarllo á Xefatura de Estudos.

c. Cubrirá os datos que figuran no libro da aula de convivencia cumprimentando a folla de rexistro diario de control. d. Co obxectivo de cumprir os obxectivos desta aula: falará co alumnado, escoitándoo, reflexionando (tentando de poñelo/a no lugar do/a outro/a, se é o caso) e traballando os materiais que considere máis convenientes. Así mesmo consideramos de interese que o alumno/a cubra a Ficha de Reflexión e asine o compromiso que lle axude a corrixir a conduta que derivou na expulsión da súa aula de clase. *Comportamento do alumnado na aula de convivencia. a. O alumnado derivado á aula de convivencia debe cumprir todas as normas que lle indique o profesorado de garda. b. En caso de negarse a facer o que se lle indique e mostrar unha actitude de rebeldía, o profesorado anotará a incidencia no parte de derivación e comunicará a situación ao profesorado titor e á Xefatura de Estudos. c. O alumnado derivado á aula de convivencia e que se negue a cumprir o que estableza o profesorado de grada na aula comete unha nova falta e será xulgado segundo a Lei de Convivencia e as NOF do centro.

4. O PROFESORADO QUE ATENDE A AULA DE CONVIVENCIA Au comezo de cada curso escolar, a Xefatura de Estudos asignará a determinados profesores e profesoras unha ou dúas gardas na aula de convivencia, ben porque eles manifesten a súa disposición a realizar este tipo de gardas, ben porque teñan un perfil que, a xuízo da Xefatura de Estudos, encaixe coas actividades a realizar na aula: posibilitar que o alumnado se vexa competente emocionalmente; reconstruír e favorecer a súa autoestima e autocontrol; axudarlle a resolver os conflitos de forma pacífica desde o diálogo e a reflexión; compensar as deficiencias que impiden a algúns alumnos e alumnas a súa correcta integración escolar, e educar a este alumnado para a vida e para a súa integración satisfactoria na sociedade. No curso 2017-18 a aula de convivencia queda establecida nunha aula da planta alta do corredor da dereita e será atendida durante catro sesións da mañá, as comprendidas entre as 9:20 e as 13:10 e nela estará de garda o seguinte profesorado. 9:20-10:10 10:10-11:00 11:30-12:20 12:20-13:10

LUNS Martín Regueiro Mariano R. Berja Haydée Estévez José A. Gestoso

MARTES Marta Bellón Begoña Fandiño José A. Gestoso Haydée Estévez

MÉRCORES José A. Gestoso Mercedes Núñez Martín Regueiro José A. Gestoso

XOVES Mercedes Pérez Marta Bellón Tania García Remedios Martínez

VENRES Mercedes Núñez Marta Bellón Mariano R. Berja Fermina Yáñez

5. COORDINACIÓN E SEGUIMENTO Para o correcto funcionamento da aula de convivencia establecemos a figura do profesor/a coordinadora, que desempeñará o director/a. A súa función é a de realizar un seguimento de forma regular mediante a observación diaria do funcionamento da aula e a celebración de reunións periódicas co profesorado encargado da atención da aula, a Xefatura de Estudos e o Departamento de Orientación.

6. HORARIO, LOCALIZACIÓN, INSTALACIÓNS E MATERIAL DIDÁCTICO DA AULA DE CONVIVENCIA A persoa responsable do Departamento de Orientación será a encargada de proporcionar materiais para traballar na aula de convivencia os diferentes obxectivos da mesma, pero calquera profesor/a pode incorporar novos materiais que considere de interese. A aula terá un inventario informatizado que irá actualizándose e enriquecéndose coas aportacións do profesorado a través da experiencia e do día a día.

7. AVALIACIÓN DO SEU FUNCIONAMENTO A finais de curso coas achegas do profesorado da aula, das persoas que interveñen no seu funcionamento, así como doutros membros da comunidade educativa introduciranse as oportunas modificacións co fin de mellorar o seu funcionamento.

FICHA DE REFLEXIÓN E COMPROMISO DO ALUMNADO Nome e apelidos Curso e grupo

DESCRICIÓN OBXECTIVA DO SUCEDIDO Que pasou? Cal foi a túa reacción? Foi a primeira vez?

Que conseguiches co teu comportamento?

En que mellorou a túa situación?

Como te sentes?

Como cres que se pode sentir o profesor/a ou os teus compañeiros?

Que podes facer para resolver o problema e como podes actuar de agora en adiante?

COMPROMISO DO ALUMNO/A Eu……………………………………………..comprométome a:

A Coruña, …………………….

Sinatura do alumno/a

FICHA DE REXISTRO DIARIO DO ALUMNDO DERIVADO Á AULA DE CONVIVENCIA DATA. A Coruña, ……… de ………………………de…………………… HORA

9:20 a 10:10

10:10 a 11:00

11:30 a 12:20

12:20 a 13:10

ALUMNO/A

GRUPO

PROFESOR QUE O ENVÍA

MOTIVO

PROFESOR DE GARDA

ACOSO ESCOLAR E CIBERACOSO PROTOCOLO DE PREVENCIÓN, DETECCIÓN E TRATAMENTO No caso de que se detecte algún problema no instituto susceptible de ter que ser tratado como presunto acoso escolar, aplicarase o protocolo establecido pola Consellería para estes casos. Seguiranse os pasos nel indicado e iranse realizando as accións marcadas nas diferentes fases, cubrindo os anexos correspondentes e deixando constancia por escrito de todos os pasos dados, pero mantendo sempre a máxima confidencialidade. Neste documento destácanse as ideas máis significativas e concrétanse algunhas das medidas que permiten adaptar o Protocolo xeral á nosa propia regulamentación, especialmente a contida no PEC e nas NOF. DEFINICIÓN DE ACOSO ESCOLAR    

Enténdese por acoso unha conduta de persecución física e/ou psicolóxica que realiza un alumno ou grupo de alumnos contra outro ao que elixe como vítima dos seus ataques. Debe ter continuidade no tempo Debe presentar grande intensidade, identificando claramente vítimas/acosados e agresores/acosadores A vítima debe estar en clara situación de desigualdade, sometida a un abuso de poder que lle impide saír por si mesma da situación.

CIBERACOSO 1. DEFINICIÓN 

Uso das redes sociais, correo electrónico, blogs e outro ámbitos das TIC en prexuízo dunha ou máis persoas, ou da súa imaxe pública.

2. IDENTIFICACIÓN    

Non se trata de accións puntuais, deben permanecer no tempo. Debe existir intención de facer dano. Non supón agresións físicas, pero ten maior alcance na difusión temporal e espacial e pode non estar limitada ao horario escolar. Aínda que as accións non se realicen dentro do centro docente por estar implicado o seu alumnado, hai que actuar coa mesma consideración de acoso escolar, sempre que as condutas realizadas a través de medios electrónicos, telemáticos ou tecnolóxicos teñan conexión coa vida escolar.

3. TIPOS   

Fustigamento: envío de mensaxes ou vídeos denigrantes ou ameazantes Exclusión: provocar o illamento da vítima Manipulación: difundir información a través das redes sociais que prexudique á vítima

4. PROTOCOLO DE ACTUACIÓN 

O mesmo que para o acoso, pero: o Hai que conservar as probas o Establecer claramente a relación co ámbito escolar o Contactar coa compañía do medio empregado para coñecer o procedemento a seguir na obtención da información o Denunciar, se é o caso, a situación á Policía o Ter especial coidado na discreción e confidencialidade

5. ESTRATEXIAS PREVENTIVAS Valen todas as establecidas para o acoso e outras específicas como:   

Alertar ás familias sobre o uso indebido das redes sociais Vixiar o uso dos equipos informáticos das aulas Fomentar o contacto regular coas familias a través das persoas titoras para comunicar calquera síntoma de acoso

6. PARTICULARIDADES XURÍDICAS  

Os datos informativos deben ter o consentimento do titular O Código Penal establece as condicións para considerar delito as situacións de ciberacoso (ameaza, coacción, inxuria, calumnia, suplantación da personalidade)

IDENTIFICACIÓN DUN POSIBLE CASO DE ACOSO ESCOLAR

POSIBLES INDICADORES DE ACOSO RELACIÓNS SOCIAIS 

Cambios nos tempos de chegada e saída do centro educativo, nos itinerarios de ida e volta, nas súas relacións persoais (compañeiros/as non habituais), busca acompañarse de persoas adultas, prefire estar só no centro, descoida o seu aspecto físico, prefire non saír da casa...

ESTADOS DE ÁNIMO 

Ansiedade, preocupación, desconfianza, desinterese, choro fácil, agresividade, cambios de humor, nerviosismo repentino, negativa a falar sobre a situación…

TAREFAS ESCOLARES 

Dificultades de concentración, baixa de rendemento, diminución da autoestima, non quere participar en actividades colectivas…

ESTRATEXIAS DE PREVENCIÓN 1. NO CENTRO  Fomentar o funcionamento das comisións de mediación e de convivencia.  Celebrar reunións periódicas coas persoas titoras por niveis.  Promover obradoiros entre o alumnado sobre técnicas de resolución pacífica de conflitos.  Vixiar as zonas comúns do centro, especialmente nos recreos e os cambios de clase.  Divulgar entre o profesorado, alumnado e familias orientacións básicas sobre o acoso e a súa prevención. 2. NA AULA  Realizar actividades de titoría que fomenten as relacións no grupo, fomenten as tarefas colectivas, a análise das relacións interpersoais, dos sentimentos e dos conflitos.  Traballar en grupo técnicas de habilidades sociais.  Fomentar a formación de comisións de alumnos/as para a mellora da convivencia (equipos de mediación, observadores de recreos…).  Divulgar as canles para a denuncia de situacións de acoso con garantía de confidencialidade (queixas, denuncias, solicitude de axuda…). RESPONSABILIDADES •

Podería darse o caso de que os pais do alumno/a menor de idade vítima do acoso esixisen a responsabilidade civil aos titulares do centro polos danos morais sufridos.

•

Esta posibilidade non é ilimitada, senón que cabe eximirse dela naqueles casos en que se acredite que se actuou coa dilixencia necesaria para evitar o dano. 3

•

Para iso, o centro debe acreditar que se realizaron todas as actuacións necesarias para evitar a situación.

•

Cando se detecta un posible caso de acoso escolar, o centro debe responder de xeito rápido e coherente ante a agresión.

•

No momento no que se detecten os primeiros signos de acoso deben adoptarse medidas para deter o dano á vítima, exercendo, se é preciso, a autoridade institucional ao servizo do respecto e a dignidade da comunidade educativa.

•

Cómpre documentar todas as medidas e acordos adoptados, de xeito que, en caso de iniciarse un procedemento por responsabilidade civil, poida acreditarse que se actuou coa dilixencia debida: redactar as actas das reunións, das entrevistas realizadas e recoller a sinatura dos entrevistados, en caso de menores de idade en presenza dun adulto do centro, cando se trate das primeiras dilixencias, e dos seus proxenitores cando se trate da tramitación dun expediente disciplinario.

•

Igualmente, para acreditar o comportamento responsable do centro, resulta preciso a existencia e aplicación dun plan de convivencia que estableza un procedemento de prevención e detección de acoso, de xeito que sexa posible acreditar non só a aplicación de mecanismos rápidos e eficaces paliativos de situacións de acoso, senón tamén da realización de accións preventivas.

•

Calquera membro da comunidade que teña constancia da existencia dun caso de maltrato debe comunicalo. Existe unha responsabilidade do centro e do profesorado de xeito individual, en canto garante da seguridade integral dos menores que acolle.

PROTOCOLO DE ACTUACIÓN 

A directora, ou a persoa do equipo directivo en quen delegue, dirixirá todas as actuacións que se deriven do desenvolvemento do protocolo.



Unha vez detectado o posible caso de acoso, debe actuarse de forma inmediata.



Calquera membro da comunidade educativa que teña coñecemento ou sospeitas, debe poñelo en coñecemento da persoa titora da posible vítima e/ou da Dirección do centro



Toda a información que figure nos documentos empregados ten carácter confidencial.

ESQUEMA DAS FASES DE ACTUACIÓN DO PROTOCOLO E MATIZACIÓNS DALGUNHAS DECISIÓNS PRIMEIRA FASE 1. DETECCIÓN DO PROBLEMA *Comunicación por escrito á Dirección por parte de calquera membro da comunidade educativa. ANEXO-I. 2. PRIMEIRAS MEDIDAS *A directora establece as medidas urxentes de protección da presunta vítima. A directora comunicará o problema á xefa de estudos, ao titor/a e á orientadora. Ao mesmo tempo, nomeará observadores seleccionados entre o profesorado que imparta clase ao alumnado implicado para que colaboren coa persoa titora. Se o considerase oportuno, tamén poderá encargar esta 4

observación ao orientador/a ou a outro profesor/a que poida achegar información valiosa en relación co caso concreto. *A directora designa á persoa responsable da atención e apoio á presunta vítima. A-II. A persoa designada pola directora como responsable directo da atención á presunta vítima será, como norma xeral, a persoa titora, pero tamén poderá ser outro profesor/a coa que a vítima garde unha relación de confianza e proximidade. *A directora comunica a situación por escrito ás familias dos presuntos implicados. A-III, A-IV. *A directora designa á persoa responsable da tramitación do protocolo. A-V. Como criterio para a designación do profesor/a como responsable da tramitación do protocolo, o director/a fará recaer este nomeamento nun profesor/a que non imparta clase á presunta vítima, non sexa membro do equipo directivo, non exerza a xefatura do Departamento de Orientación e non estea no centro como profesorado substituto. En cada curso escolar escollerase ao chou entre o profesorado, eliminándose as persoas que xa actuaron como tramitadoras ata que todas participen e recomece a selección. A persoa encargada da tramitación será a mesma que realice a instrución do expediente. *Se o considera oportuno, a directora poderá requirir a colaboración de calquera membro da comunidade educativa e doutras instancias externas ao centro. A-VI. SEGUNDA FASE 3. RECOLLIDA DA INFORMACIÓN *Recollida de información. A-VII. *Entrevistas individualizadas a todo o alumnado implicado. No caso dos menores de idade, na entrevista debe estar presente un adulto que será, preferentemente, a persoa titora ou a orientadora. De non poder ser algunha destas persoas, poderá ser requirido para presenciar a entrevista calquera outro docente requirido no momento. Para realizar estas entrevistas poden orientar os anexos: -Coa presunta vítima. A-VIII. -Cos presuntos acosadores. A-IX. -Coas persoas observadoras. A-X *A persoa encargada da tramitación realizará entrevistas cos pais ou titores legais dos presuntos implicados, momento no que tamén poden estar presentes seus fillos/as. -Coa familia da persoa presuntamente acosada. A-XI. -Coas familias das persoas presuntamente acosadoras. A-XII. *No caso de que a persoa tramitadora o considere pertinente, poderá solicitar o asesoramento e/ou apoio do Departamento de Orientación ou de axentes ou organismos externos. A-XIII, A-XIV. TERCEIRA FASE 4. ANÁLISE DA INFORMACIÓN *Comunicación por escrito á Dirección do resultado da análise. A-XV. 5

*A directora determinará se a situación detectada pode ou non tratarse dun posible caso de acoso. *Con independencia de que se trate dun caso de acoso, a persoa responsable da tramitación proporá medidas educativas tendentes á reflexión e toma de conciencia dos feitos. A-XVI. *No caso no que se determine que non existe acoso escolar, a directora comunicará por escrito ao alumnado implicado e ás súas familias a resolución e as medidas reeducadoras adoptadas, dando así por finalizada a aplicación do protocolo. Ademais, informará á Inspección educativa do proceso seguido e da resolución adoptada. *As medidas educativas a adoptar terán que garantir o respecto dos dereitos do alumnado e procurar a mellora das relacións da comunidade educativa. Tenderán a: -Reflexionar e tomar conciencia dos feitos polo alumnado implicado e as súas familias. -Conseguir cambios de actitude. -Reparar o dano causado. *A persoa encargada da tramitación elaborará unha proposta de medidas por escrito, indicando os axentes implicados, os recursos a empregar e o seu seguimento e avaliación. *A directora, tomando en consideración esta proposta, ditaminará as medidas definitivas, podendo solicitar a colaboración do Departamento de Orientación e da Comisión de Convivencia. *Entre as reeducadoras tendentes á reflexión e toma de conciencia dos feitos que poderá propor o tramitador/a están:

PROPOSTA MEDIDAS

Asignación dunha persoa responsable de apoio a atención á vítima Vixilancia específica das persoas implicadas nos recreos e cambios de clase Solicitar a súa colaboración para o control e seguimento dos seus fillos/as Adestramento de habilidades sociais/técnicas de autoprotección/técnic as de relaxación Titoría grupal (sensibilizar ao grupo/proporcionar pautas)

DESTINATARIOS(aul as afectadas, alumnado implicado, familias, centro…) Vítima

Acosado/a acosadores/as

Familias

Acosado/a acosadores/as

Grupo-clase

RESPONSABLES

RECURSOS

Persoa designada polo director/a, preferiblemente a persoa titora Profesorado designado (garda, recreos) e persal non docente (entradas e saídas) Xefatura de Estudos/Departamento de Orientación/Titores

Entrevista coas familias implicadas

Departamento de Orientación, Comisión de Convivencia

Programa habilidades sociais

Titores/as dos grupos implicados/Departame nto de Orientación

Programas habilidades sociais e resolución conflitos

de de

TEMPORALIZACIÓN

ESPAZO

Reunión diaria/semanal ou cando a vítima o requira

Sala de titoría

Diario

Recreos, saída, entrada, corredores

Inicialmente seguimento

Xefatura de Estudos, Dirección, Sala de Orientación Aula de convivencia

Aulas aimplicadas

Programa de habilidades sociais para desenvolver nas titorías e resolución de conflitos Alumnado axuda

Alumnado, especialmente ESO

Titores/as, axentes/especialistas externos

Aulas

Vítima

Equipo de mediación

Recreos, saída, entrada, corredores

Derivación a servizos de profesionais especialistas externos

Alumnado implicado

Departamento Orientación

*Se a situación é considerada acoso constitúe unha falta grave, polo que hai que iniciar un expediente disciplinario. 5. INSTRUCIÓN DO EXPEDIENTE *Prazo desde o inicio: 12 días lectivos. A-XVII (Esquema das etapas, responsables e prazos). AXVIII (Índice de documentos para a tramitación do expediente). *A directora nomea á persoa encargada de instruír o expediente (que será a mesma que realizou a tramitación do protocolo) e á que debe actuar de mediadora para tratar de resolver o caso mediante a mediación. A-XVIII/1A. -Para que actúe de mediador/a no caso de que o conflito poida abordarse a través a mediación, a directora nomeará á persoa que, en cada caso, considere máis idónea en razón da súa relación cos implicados, pola súa formación ou por algunha outra circunstancia como, por exemplo, que a soliciten os implicados e que a acepten todas as partes. Sempre que o considere oportuno poderá consultar a súa proposta cos membros da Comisión de Convivencia. -Entre as medidas correctoras seleccionarase algunha das incluídas nas NOF e entre as reeducadoras algunhas das anteriormente citadas. *O expediente pode realizarse mediante un proceso conciliado de corrección. A-XVIII/ 2A, 3A, 4A, ou polo procedemento común. A-XVIII/5A. *No caso de non aceptarse o procedemento de conciliación: -Comunicación ao alumnado e seus pais da incoación dun expediente disciplinario. AXVIII/1B. -Comunicación á Inspección da incoación do expediente disciplinario. A-XVIII/2B -Nomeamento da persoa instrutora (que será a mesma que realizou a tramitación do protocolo). A-XVIII/3B. -Citación para o trámite de audiencia das persoas afectadas e das súas familias. A-XVIII/4B. -Proposta de resolución do expediente disciplinario. A-XVIII/5B. -Comunicación, por parte da Dirección, das medidas adoptadas ás persoas interesadas e ás súas familias. A-XVIII/6B. -Resolución do procedemento disciplinario. A-XVIII/7B. -Comunicación á Inspección das medidas adoptadas. A-XVIII/8B. -O pai/nai/titor legal pode solicitar a revisión da resolución do expediente. A-XVIII/9B. -Resolución do Consello Escolar logo da posible revisión das medidas acordadas pola Dirección do centro. A-XVIII/10B. 7

-Comunicación á Inspección. A-XIX. *A aplicación das medidas adoptadas poderá suspenderse no caso de que o alumnado afectado ou, de ser o caso, os seus proxenitores ou representantes legais, asinen un compromiso educativo para a convivencia. Neste compromiso deberá figurar, de forma clara e detallada, a que se compromete o alumnado, ou de ser o caso, os seus proxenitores ou representantes legais. Igualmente deberán constar os mecanismos de comunicación e coordinación co centro. A falta de cumprimento dos compromisos adquiridos determinará a aplicación inmediata das medidas correctoras suspendidas.

CUARTA FASE 6. SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DAS MEDIDAS ADOPTADAS *A directora ou a persoa en quen delegue comproba o cumprimento das medidas adoptadas. A-XX. *Se é o caso, denuncia a servizos sociais e Fiscalía de Menores. A-XXI, A-XXII. *A persoa idónea para realizar o seguimento e a avaliación das medidas adoptadas será, en primeiro lugar, aquela que tramitou e instruíu o expediente, quen poderá recadar información doutras persoas observadoras, especialmente do titor/, xefe/a de estudos, e Departamento de Orientación. Os prazos para facer este seguimento variarán en función do tipo das medidas adoptadas pero, en calquera caso, nunca serán inferiores a un mes.

PROTOCOLO EDUCATIVO PARA A PREVENCIÓN E O CONTROL DO ABSENTISMO ESCOLAR

A actual lexislación (Lei orgánica de 1/996 do 15 de xaneiro; Lei orgánica 8/1985 do 3 de xullo; Lei orgánica 2/2006 do 3 de maio; Lei 3/2001 do 30 de xuño; Decreto 229/2011 do 7 de decembro) establece os criterios e os protocolos a seguir para os casos nos que se detecte a situación de absentismo escolar no alumnado de ensinanza obrigatoria. De conformidade co anterior, no IES Monte das Moas establécese o seguinte protocolo, de acordo cos principios xerais, organizativos e disciplinarios contidos no seu PEC. DEFINICIÓN DE ABSENTISMO ESCOLAR Por absentismo escolar enténdese a ausencia ao instituto, sen causa debidamente xustificada, do alumnado en idade de escolarización obrigatoria. Esta ausencia debe supor un mínimo do 10% do seu horario lectivo mensual (Decreto 229/2011, art.22). O PROTOCOLO DE INTERVENCIÓN EN CASO DE ABSENTISMO Por protocolo de absentismo enténdese o instrumento educativo que describe, especifica e contén o conxunto de actuacións coordinadas que se activan cando se produce un caso de absentismo escolar, coa finalidade de garantir a asistencia do alumnado de educación obrigatoria aos centros educativos. AS FALTAS DE ASISTENCIA DO ALUMNADO As faltas de asistencia a clase do alumnado que computan para a cualificación dun posible absentismo serán aquelas que non sexan debidamente xustificadas. Para unha correcta aplicación desta norma terase en conta: -O profesorado anotará, diariamente, as faltas de puntualidade e de asistencia do seu alumnado. -As familias deberán comunicar as previsibles faltas de asistencia a clase dos seus fillos e fillas, indicando a causa xustificada da ausencia. -O profesorado amoestará ao alumnado retrasado na entrada das clases e anotará a incidencia do mesmo modo que as faltas de asistencia. 1

MEDIDAS PREVENTIVAS Co obxectivo de promover a asistencia do alumno ás clases, no instituto adóptanse medidas como: -Actuacións que intensifiquen o achegamento e colaboración das familias e do alumnado en risco de exclusión. -Oferta de medidas e recursos que favorecen o desenvolvemento educativo do alumnado, medidas recollidas no Plan de Acción Titorial, así como as de carácter ordinario que figuran no Plan Xeral de Atención á Diversidade. -Participación do centro en programas específicos de mellora da calidade do éxito escolar destinados especificamente ao alumnado en perigo de exclusión. -Información e asesoramento a pais e nais do alumnado da obrigatoriedade da asistencia a clase na etapa da educación obrigatoria a través de actuacións deseñadas desde a Xefatura de Estudos en colaboración coas persoas titoras e incluídas no Plan de Acción Titorial. -Comunicación inmediata ás familias das faltas de asistencia a clase dos seus fillos e fillas. -Promoción e colaboración con entidades que ofrecen actuacións de apoio social e familiar para mellorar a actitude do alumnado en perigo de exclusión e información ás súas familias, en especial as do noso contorno socio-cultural, servizos sociais, servizos de saúde…. -Actuacións tendentes a achegar ás familias do novo alumnado á dinámica e coñecemento do centro a través dos programas de acollida. -Solicitar da xefatura do Departamento de Orientación o asesoramento oportuno para tratar de mellorar e buscar novos recursos destinados a conseguir eliminar o absentismo ou a reducilo significativamente. FALTAS XUSTIFICABLES Con carácter xeral, teñen a consideración de xustificables as seguintes faltas de asistencia a clase do alumnado: -Citacións que impliquen un deber inescusable, sendo xustificable o tempo necesario. O alumnado deberá presentar o documento acreditativo. -Morte ou enfermidade grave dun familiar de primeiro e segundo grao. O alumnado deberá presentar o documento acreditativo. -Tramitación de documentos oficiais, presentación a exames e probas oficiais, sendo xustificable o tempo necesario. O alumnado deberá presentar o documento acreditativo.

-Indisposicións, podendo ser xustificables ata un máximo de dous días lectivos. Neste caso, as persoas titoras poderán non admitir dita xustificación cando, ao seu xuízo, as razóns alegadas non resulten válidas ou convincentes e, sobre todo, cando se produza a reiteración da situación de ausencia a clase. -Enfermidade, sendo xustificable o tempo de prescrición médica. O alumnado deberá presentar o xustificante médico. -Algunha circunstancia extraordinaria que, a xuízo da Dirección do instituto, poida ser xustificable. SEGUIMENTO DAS FALTAS DE ASISTENCIA E A SÚA COMUNICACIÓN O sistema de que dispoñemos no instituto –SGD- permite, a través do programa SIXA, que figuren as faltas do alumnado no XADE, así como manter informadas as familias diariamente das faltas de asistencia e comportamento dos seus fillos e fillas. Os pais que teñen correo electrónico reciben diariamente información sobre as faltas de asistencia dos seus fillos. Os que carecen del, reciben esta información en papel impreso nos primeiros cinco días de cada mes. As familias terán un prazo máximo de catro días para presentar a xustificación das faltas de asistencia, que serán entregadas á persoa titora. As persoas titoras serán as encargadas de vixiar as faltas de asistencia do alumnado titorado e de xustificar as faltas cando o alumnado lle presente a documentación requirida. Cando as faltas de asistencia a clase do alumnado sen xustificar (ou con xustificacións que permitan sospeitar un uso indebido destas xustificacións por parte das familias), a persoa titora convocará á familia a unha reunión coa finalidade de analizar a situación e tratar de corrixila para evitar a apertura dun expediente de absentismo. O alumnado implicado poderá asistir á reunión. Tanto da convocatoria como da realización da reunión quedará constancia por escrito. EXPEDIENTE DE ABSENTISMO O expediente de absentismo está formado polo conxunto de documentos nos que se recollen as actuacións derivadas da aplicación do protocolo de absentismo (entrevistas, listaxe de faltas sen xustificar, notificacións dos resultados e das actuacións). Quedará custodiado na secretaría do centro e formará parte do expediente do alumno/a. Inicio. Cando un titor/a verifique que un alumno/a acumula un número de faltas de asistencia a clase sen xustificar superior ao 10% do horario lectivo mensual, proporá o inicio dun expediente de absentismo e comunicará a situación á Xefatura de Estudos. O inicio deste expediente deberá realizarse, como máximo, dentro dos 7 días naturais seguintes á data na que as faltas de asistencia a clase sen xustificar superen o 10% do horario lectivo mensual. 3

Tramitación. A Xefatura de Estudos recollerá información dos pais/titores legais/familiares cos que convive o alumno/a mediante entrevistas previamente concertadas e levantará acta de todas as actuacións realizadas. Detectada unha situación de absentismo, a persoa titora convocará ás persoas responsables da asistencia a clase do alumnado a unha reunión, da que levantará acta, para tratar de solucionar a situación. Se tras esta actuación queda resolto o problema, o proceso paralízase e o expediente arquívase, informando da resolución á Xefatura de Estudos. Se o problema persiste e o alumno/a segue faltando a clase, a Dirección comunicará a situación ao Servizo Territorial da Inspección Educativa e aos Servizos Sociais do Concello da Coruña, xunto coa listaxe de faltas de asistencia a clase non xustificadas e o rexistro da actuacións que se realizaron no centro. Esta notificación deberá realizarse no prazo máximo de 1 mes desde o inicio do expediente da absentismo. NOTIFICACIÓN DE INDICIOS DE DESPROTECCIÓN Independentemente das actuación previstas neste protocolo, se algún membro da comunidade educativa detecta indicios de desprotección debe comunicalo á persoa titora do alumno/a, á Dirección ou á Xefatura e Estudos, quen comunicará os datos aos servizos sociais do Concello, ben directamente ou a través do Rexistro Unificado de Maltrato Infantil dependente da Consellería de Benestar da Xunta de Galicia. CONFIDENCIALIDADE DOS DATOS Todos os datos obtidos do decurso da investigación unicamente poden utilizados para os fins previstos no protocolo de absentismo escolar. O tratamento dos datos e a súa cesión a outras instancias está suxeito ao establecido na disposición adicional 23ª da Lei orgánica 2/2006 do 3 de maio, de Educación.

ANEXOS

ANEXO I CONVOCATORIA DE REUNIÓN Don ............................................................................................................................................. ...... e dona ...................................................................................................................: (Nome e apelidos do pai, da nai ou das persoas titoras legais ou gardadoras da alumna ou do alumno),

Como profesor/a titor/a da alumna/o ..................................................................................... (nome e apelidos da alumna ou do alumno), á vista do número de faltas de asistencia a clase que presenta a referida alumna ou alumno, convócoos a unha reunión para: 1. Analizar a situación que se está a producir polas citadas faltas de asistencia a clase. 2. Buscar unha solución a esa situación e evitar, de ser o caso, que se abra o expediente de absentismo. A reunión terá lugar nas dependencias do centro educativo, o día ......... de .......................................... de ......................, de ......... a .......... horas. (Se se trata de alumnado de ESO ou de ciclos de FP básica advertirase que a alumna ou o alumno pode asistir á reunión)

.................................., ......... de ........................... de 20 ........ Vº e prace, O/A director/a,

O/A profesor/a titor/a,

................................................

...................................................

ANEXO II ACTA DA REUNIÓN ENTRE O PROFESORADO TITOR DE ................................................... ................................................ E O SEU PAI E A SÚA NAI (de seren as persoas titoras legais ou gardadoras, indicalo)

Lugar: ...................................................................... (nome do centro e espazo onde se celebra)

De ser o caso: Non comparecencia da persoa ou das persoas convocadas polo profesorado titor. ORDE DO DÍA: 1. Analizar a situación que se está a producir polas citadas faltas de asistencia a clase. 2. Buscar unha solución a esa situación e evitar, de ser o caso, que se abra o expediente de absentismo. DELIBERACIÓNS: 1. Analizar a situación que se está a producir polas citadas faltas de asistencia a clase. 2. Buscar unha solución a esa situación e evitar, de ser o caso, que se abra o expediente de absentismo. ACORDOS:

Sen máis asuntos que tratar, remata a sesión e redáctase esta acta. O/A profesor/a titor/a,

ANEXO III INICIO DO EXPEDIENTE DE ABSENTISMO

............................................................................................................................, profesor/a titor/a da alumna ou do alumno .............................................................................................................................:

INFORMO: 1. Que no mes de ............................ de ........................... a alumna ou o alumno ...................................... ............................................... acumulou un número de faltas de asistencia a clase sen xustificar superior ao dez por cento (10 %) do horario lectivo dese mes. 2. Que con anterioridade á superación dese dez por cento (10 %) do horario lectivo do mes de ......................... de ................................., e á vista das reiteradas faltas de asistencia a clase que presentaba a alumna ou o alumno indicado, este/a profesor/a titor/a convocou o pai e a nai (de seren outras persoas, indicalo) da alumna ou do alumno a unha reunión, que se celebrou o día ............ de ................................ de ......................... (Achéganse copias da convocatoria e da acta desa reunión)

Logo do informado, e segundo se establece no protocolo de absentismo,

PROPOÑO: Iniciar un expediente de absentismo á alumna ou ao alumno ...................................................................... .................................................., informando deste feito á xefatura de estudos e dando continuidade ás actuacións previstas no protocolo de absentismo. .................................., ......... de ........................... de 20 .........

ANEXO IV REXISTRO DE CONTACTOS DO CENTRO ESCOLAR ............................................................................................................... xefa ou xefe de estudos do centro .........................................................., á vista do número de faltas de asistencia a clase e do expediente de absentismo iniciado á alumna ou ao alumno .........................................................................................., e segundo se establece no protocolo de absentismo, FAGO CONSTAR: Que desde o centro educativo mantivéronse os seguintes contactos coa nai, co pai ou coas persoas titoras legais ou gardadoras da citada alumna ou do citado alumno: Convocatoria, por parte do profesorado titor, dunha reunión coa nai, co pai ou coas persoas titoras legais ou gardadoras. Achégase copia da convocatoria. Reunión do profesorado titor coa nai, co pai ou coas persoas titoras legais ou gardadoras. Achégase copia da acta. Convocatoria, por parte do profesorado titor, dunha reunión coa nai, co pai ou coas persoas titoras legais ou gardadoras unha vez iniciado o expediente de absentismo. Achégase copia da convocatoria. Reunión do profesorado titor coa nai, co pai ou coas persoas titoras legais ou gardadoras unha vez iniciado o expediente de absentismo. Achégase copia da acta. Convocatoria, por parte da xefatura de estudos, dunha reunión coa nai, co pai ou coas persoas titoras legais ou gardadoras. Achégase copia da convocatoria. Reunión da xefatura de estudos coa nai, co pai ou coas persoas titoras legais ou gardadoras. Achégase copia da acta. OUTROS CONTACTOS DATA

MOTIVO

FORMA DE CONTACTO

PERSOA QUE INTERVIU

.................................., ......... de ........................... de 20 ......... A/O xefa/e de estudos,

CONCLUSIÓNS

ANEXO V CONVOCATORIA DE REUNIÓN

Don ............................................................................................................................................ e dona .........................................................................................................: (Nome e apelidos do pai, da nai ou das persoas titoras legais ou gardadoras da alumna ou do alumno)

Como profesor/a titor/a da alumna/o ..................................................................................... (nome e apelidos da alumna ou do alumno), verificado que o número de faltas de asistencia a clase sen xustificar da citada alumna ou alumno durante o mes de ......................... superou o dez por cento (10 %) do horario lectivo dese mes e segundo se establece no protocolo de absentismo, convócoos a unha reunión para: 1. Informalos da apertura dun expediente de absentismo á alumna ou ao alumno ................................ ................................................................... 2. Analizar a situación que están a causar as faltas de asistencia a clase sen xustificar. 3. Tratar de buscar unha solución que permita a paralización e arquivo do expediente de absentismo. A reunión terá lugar nas dependencias do centro educativo, o día ......... de ................................ de ....................., de ......... a .......... horas. (Se se trata de alumnado de ESO ou de ciclos de FP básica advertirase que a alumna ou o alumno pode asistir á reunión)

.................................., ......... de ........................... de 20 .......... Vº e prace, O/A director/a,

O/A profesor/a titor/a,

..........................................................

...........................................................

ANEXO VI ACTA DA REUNIÓN ENTRE O PROFESORADO TITOR DE ................................................... ................................................ E O SEU PAI E A SÚA NAI (de seren as persoas titoras legais ou gardadoras, indicalo)

Lugar: ...................................................................... (nome do centro e espazo onde se celebra)

Data: .......... de ................................ de ........................ Hora de comezo: ................ Hora de remate: ................. PERSOAS ASISTENTES: (Indicar nome e apelidos e a relación co alumno ou coa alumna) De ser o caso: Non comparecencia da persoa ou das persoas convocadas polo profesorado titor. ORDE DO DÍA: 1. Informalos da apertura dun expediente de absentismo á alumna ou ao alumno ................................ ................................................................................................... 2. Analizar a situación que están a causar as faltas de asistencia a clase sen xustificar. 3. Tratar de buscar unha solución que permita a paralización e arquivo do expediente de absentismo. DELIBERACIÓNS: 1. Informalos da apertura dun expediente de absentismo á alumna ou ao alumno .................................. .................................................................................................... 2. Analizar a situación que están a causar as faltas de asistencia a clase sen xustificar. 3. Tratar de buscar unha solución que permita a paralización e arquivo do expediente de absentismo. DECISIÓN ADOPTADA: Desenvolvidos os puntos da orde do día, como se recolle nas deliberacións, resólvese: Paralizar e arquivar o expediente de absentismo, dado o compromiso do pai e/ou da nai (de seren as persoas titoras legais ou gardadoras, indicalo) de evitar as faltas de asistencia a clase sen xustificar do seu fillo ou da súa filla (se fose outra a relación, indicalo).

Continuar co expediente de absentismo, comunicando o tratado e resolto nesta reunión á xefatura de estudos do centro educativo, por parte do profesor/a titor/a, para o seu coñecemento e aos efectos oportunos. Sen máis asuntos que tratar, remata a sesión e redáctase esta acta, da que se facilitará copia á xefatura de estudos do centro educativo. O/A profesor/a titor/a,

..........................................................

ANEXO VII CONVOCATORIA DE REUNIÓN

Don ............................................................................................................................................. ... e dona .........................................................................................................: (Nome e apelidos do pai, da nai ou das persoas titoras legais ou gardadoras da alumna ou do alumno)

Como xefa ou xefe de estudos do centro ..........................................., tendo coñecemento da apertura dun expediente de absentismo á alumna ou ao alumno .............................................................................. ........................................ (nome e apelidos da alumna ou do alumna) e sendo informada/o, por parte do profesorado titor, de que non se acadou unha solución que permitise a paralización e arquivo dese expediente na reunión celebrada con vostedes o día ......... de ............................ de ......................., e segundo se establece no protocolo de absentismo, convócoos a unha reunión para: 1. Analizar o estado do expediente de absentismo aberto á alumna ou ao alumno .................................. ......................................................................................... e informalos do proceso que se seguirá de non acadar un acordo que permita a súa paralización. 2. Tratar de buscar unha solución que permita a paralización e arquivo do citado expediente de absentismo. A reunión terá lugar nas dependencias do centro educativo, o día ......... de ................................ de ....................., de ......... a .......... horas. (Se se trata de alumnado de ESO ou de ciclos de FP básica advertirase que a alumna ou o alumno pode asistir á reunión)

.................................., ......... de ........................... de 20 ......... Vº e prace, O/A director/a,

A/O xefa/e de estudos,

..........................................................

...........................................................

ANEXO VIII ACTA DA REUNIÓN ENTRE A XEFATURA DE ESTUDOS DO CENTRO .................................. ......................................... E O PAI E A NAI (de seren as persoas titoras legais ou gardadoras, indicalo) DA ALUMNA OU DO ALUMNO ....................................................................................... Lugar: ..................................................................... (nome do centro e espazo onde se celebra)

Data: .......... de ................................ de ........................ Hora de comezo: ................ Hora de remate: ................. PERSOAS ASISTENTES: (Indicar nome e apelidos e a relación co alumno ou coa alumna) De ser o caso: Non comparecencia da persoa ou das persoas convocadas pola xefatura de estudos. ORDE DO DÍA: 1. Analizar o estado do expediente de absentismo aberto á alumna ou ao alumno .................................. ......................................................................................... e informalos do proceso que se seguirá de non acadar un acordo que permita a súa paralización. 2. Tratar de buscar unha solución que permita a paralización e arquivo do citado expediente de absentismo. DELIBERACIÓNS: 1. Analizar o estado do expediente de absentismo aberto á alumna ou ao alumno .................................... ............................................................................ e informalos do proceso que se seguirá de non acadar un acordo que permita a súa paralización. 2. Tratar de buscar unha solución que permita a paralización e arquivo do citado expediente de absentismo. DECISIÓN ADOPTADA: Desenvolvidos os puntos da orde do día, como se recolle nas deliberacións, resólvese: Paralizar e arquivar o expediente de absentismo, dado o compromiso do pai e/ou da nai (de seren as persoas titoras legais ou gardadoras, indicalo) de evitar as faltas de asistencia a clase sen xustificar do seu fillo ou da súa filla (se fose outra a relación, indicalo). Continuar co expediente de absentismo, comunicando o tratado e resolto nesta reunión á dirección do centro educativo por parte da xefatura de estudos, para o 14

seu coñecemento e posterior notificación ao Servizo Territorial de Inspección Educativa e ao Concello de residencia da alumna ou do alumno. Sen máis asuntos que tratar, remata a sesión e redáctase esta acta, da que se facilitará copia á dirección do centro educativo. A/O xefa/e de estudos,

..........................................................

ANEXO IX REXISTRO DE CUMPRIMENTO DAS ACTUACIÓNS ............................................................................................................, xefa ou xefe de estudos do centro ........................................................., á vista do número de faltas de asistencia a clase e do expediente de absentismo iniciado á alumna ou ao alumno ................................................................................................ e segundo se establece no protocolo de absentismo, CERTIFICO: 1. Que das actuacións que figuran a continuación cumpríronse as que figuran cun X: Control diario das faltas de asistencia a clase, por parte do profesorado de área, materia, ámbito ou módulo. Rexistro das faltas de asistencia a clase da alumna ou do alumno por parte do profesorado de área, materia, ámbito ou módulo. Xustificación das faltas de asistencia a clase ante o profesorado titor. Rexistro da xustificación das faltas de asistencia a clase da alumna ou do alumno, por parte do profesorado titor e na aplicación informática de xestión académica (XADE). Comunicación á nai, ao pai ou ás persoas titoras legais ou gardadoras, por parte do profesorado titor e con frecuencia mensual, das faltas mensuais de asistencia a clase da referida alumna ou alumno, diferenciando as xustificadas das non xustificadas. Inicio do expediente de absentismo dentro dos sete días naturais seguintes á data na que as faltas de asistencia a clase sen xustificar da alumna ou do alumno citado superaron o dez por cento (10 %) do horario lectivo do mes de ………… 2. Que as faltas de asistencia a clase sen xustificar superaron o dez por cento (10 %) do horario lectivo mensual o día ........ de ............................... de ..................... 3. Que a apertura do expediente de absentismo produciuse o día ........ de ............................ de ..................... De ser o caso: DILIXENCIA para informar de que o incumprimento da actuación ............................................................................................... se debeu ás seguintes causas:   .................................., ......... de ........................... de 20 ......... Vº e prace, O/A director/a,

A/O xefa/e de estudos,

ANEXO X NOTIFICACIÓN DO EXPEDIENTE DE ABSENTISMO 1. DATOS SOCIO-FAMILIARES 1.1 Datos da ou do menor Nome e apelidos:

Data de nacemento:

Enderezo:

Teléfono:

1.2 Datos familiares Nome e apelidos do pai: Nome e apelidos da nai: Se é o caso, nome e apelidos da persoa titora legal da ou do menor: Parentesco: No caso de estar baixo a garda ou tutela da Administración, nome e apelidos da persoa responsable: Número total de irmáns:

Lugar que ocupa:

Nº de membros da unidade familiar:

De ser o caso, relación de irmás ou irmáns matriculados no mesmo centro educativo: Nome

Curso

Nome

Curso

Persoas que conviven co alumno ou coa alumna:

2. DATOS ESCOLARES 2.1 Centro escolar Denominación: Enderezo: Teléfono:

Director ou directora:

2.2 Escolarización da alumna ou do alumno Etapa na que se atopa matriculada ou matriculado:

Curso:

Profesora ou profesor titor: De ser o caso, indicar outros centros nos que estivo matriculada ou matriculado: Centro

Concello

Hai constancia dalgunha problemática da alumna ou do alumno neses centros?

Non

En caso afirmativo, descrición desa problemática Repite ou repetiu algún curso? Si

Non

En caso afirmativo, cal?

Número total de faltas de asistencia a clase no actual curso escolar: antecedenTes coñecidos de expedientes de absentismo tramitados con anterioridade? Si 2.3 Rendemento escolar É satisfactorio? Si Non Achega habitualmente o material escolar? Si Non Participa en actividades extraescolares e/ou deportivas? Si

Non

2.4 Relacións cos seus iguais e co profesorado Ten condutas agresivas co profesorado? Si Non Ten dificultades de integración no grupo? Si Non En caso afirmativo, completar : Mantén unha conduta pasiva Mantén unha conduta agresiva

Íllase

Íllana/o

Outros aspectos que se deben destacar: 2.5 Medidas de atención á diversidade adoptadas polo centro con esta alumna ou este alumno

3. OUTROS ASPECTOS RELEVANTES Engadir calquera outro aspecto que se considere relevante e non foi recollido nos apartados anteriores.

....................................., ......... de ......................... de 20 ....... O/A Director/a, De acordo co establecido na Lei Orgánica 15/1999, de 13 de decembro, de Protección de Datos de Carácter Persoal, estes datos serán tratados de xeito confidencial, podendo incorporarse aos ficheiros das institucións con competencias ou responsabilidades no control ou tratamento do absentismo escolar. Todas as persoas que, en razón do seu cargo ou función, teñan acceso a eles están obrigados ao segredo profesional e ao deber de custodia.

Sr/a. xefe ou xefa do Servizo Territorial da Inspección Educativa de ... Sr/a. alcalde ou alcaldesa do Concello de ... 18

PROGRAMA DE HABILIDADES SOCIAIS IES Monte das Moas

ÍNDICE OBXECTIVOS Obxectivos xerais Obxectivos para o alumnado Obxectivos para o profesorado Obxectivos para o persoal non docente COMPETENCIAS BÁSICAS MODELO DE ACTUACIÓN Programa de adestramento en habilidades sociais na hora de titoría lectiva. Como tema transversal Como elemento importante do estilo docente Aula de convivencia Titoría entre iguais ( grupo de alumnos de axuda). CONTIDOS Habilidades sociais básicas Habilidades sociais avanzadas Habilidades relacionadas cos sentimentos e emocións Habilidades alternativas á agresión Habilidades para facer fronte ao estrés Habilidades de planificación Habilidades para afrontar e resolver problemas interpersoais ASPECTOS METODOLÓXICOS O papel do profesorado Principios xerais Técnicas e estratexias a utilizar co alumnado DESENVOLVEMENTO DO PROGRAMA Aula de convivencia Titorías AVALIACIÓN ANEXOS Avaliación das habilidades sociais: probas de referencia. Técnicas de escoita activa As doce típicas Páx. Web de referencia 1

OBXECTIVOS Obxectivos xerais 1º. Inserir a área da competencia interpersoal nas distintas materias do currículo, na práctica educativa do centro e nas actuacións de todos os membros da comunidade educativa. 2º. Favorecer a interacción positiva de/ entre os distintos elementos da comunidade educativa: profesorado, alumnado, familias e persoal non docente. 3º. Avaliar a intervención que se leve a cabo. Obxectivos para o alumnado 4º. Promover o desenvolvemento da competencia interpersoal do alumnado. 5º. Intervir precozmente e previr posibles problemáticas de adaptación. 6º. Desenvolver actitudes de convivencia positiva cos iguais e cos adultos. Obxectivos para o profesorado 7º. Innovar e mellorar a propia práctica docente. 8º. Afondar nos aspectos teóricos e prácticos das habilidades sociais, o que supón adquirir coñecementos, estratexias e habilidades técnico-profesionais. Obxectivos para o persoal non docente 9º. Sensibilizar ao persoal non docente sobre a importancia das habilidades sociais na mellora da convivencia no centro. 10º. Participar na prevención e detección de condutas contrarias ás normas de convivencia informando aos responsables docentes das incidencias que se produzan. Obxectivos para as familias 11º. Sensibilizar ás familias sobre a importancia das habilidades sociais no desenvolvemento e adaptación do alumnado no centro e na vida social e sobre o papel nas ensinanzas destas habilidades que poden desempeñar as familias . 12.º Proporcionarlles recursos sobre habilidades sociais a través da ANPA e da web educativa.

MODELO DE ACTUACIÓN Para a consecución dos obxectivos sinalados propoñemos: 1º. Inserir o desenvolvemento interpersoal como un dos obxectivos xerais do centro, etapa e curso para todo o alumnado. Considerar e contemplar as habilidades sociais no PAT e nas distintas materias do currículo, levándoo tamén á práctica no desenvolvemento do traballo diario. 2º. Abordar o tema das habilidades sociais en cinco ámbitos:     

De forma específica, como programa de adestramento en habilidades sociais a través da hora de titoría lectiva. Como tema transversal con carácter interdisciplinar, téndoo en consideración no desenvolvemento das diferentes materias, xa que as relacións interpersoais impregnan toda a actividade educativa. Como elemento importante do estilo docente do profesorado do centro. Como contidos a desenvolver na aula de convivencia para aquel alumnado que manteña de forma reiterada condutas disruptivas. A través da titoría entre iguais (grupo de alumnos de axuda/mediación).

3º. Utilizar distintas estratexias didácticas e ferramentas de traballo entre as que resaltamos a literatura xuvenil, o club de lectura e as TICS, técnicas de dinámica de grupos...

CONTIDOS Habilidades sociais básicas  Escoitar  Iniciar unha conversa  Manter unha conversa  Formular unha pregunta  Dar as grazas  Presentarse  Presentar a outras persoas  Facer un cumprido Habilidades sociais avanzadas  Pedir axuda  Participar  Dar e seguir instrucións  Pedir desculpas  Convencer aos demais Habilidades relacionadas cos sentimentos e emocións  Coñecer os propios sentimentos  Expresar os sentimentos  Comprender os sentimentos dos demais  Afrontarse co enfado do doutro  Expresar o afecto 3

   

Resolver o medo Defender os propios dereitos Defender as opinións Auto recompensarse.

Habilidades alternativas á agresión  Pedir permiso  Compartir algo  Axudar aos demais  Negociar  Empregar o autocontrol  Defender os propios dereitos  Responder ás bromas  Evitar problemas cos demais  Non pelexar Habilidades: para facer fronte ao estrés  Formular unha queixa  Responder a unha queixa  Demostrar deportividade despois do xogo  Superar a vergoña  Amañarse cando lle deixan de lado  Defender a un amigo  Responder á persuasión  Responder ao fracaso  Afrontarse ás mensaxes contraditorias  Responder a unha acusación  Prepararse para unha conversación difícil  Facer fronte ás presións do grupo Habilidades de planificación  Tomar iniciativas  Discernir sobre a causa dun problema  Establecer un obxectivo  Recoller información  Resolver os problemas segundo a súa importancia  Tomar unha decisión  Concentrarse nunha tarefa Habilidades para afrontar e resolver problemas interpersoais     

Identificar os problemas Buscar solucións Anticipar consecuencias Elixir unha solución Probar a solución

ASPECTOS METODOLÓXICOS O papel do profesorado O profesorado ten un dobre papel á hora de aplicar o programa para o desenvolvemento persoal e social:  

Facilitar a discusión dos temas relevantes que se traten na hora de titoría lectiva e na aula de convivencia. Promover a adquisición de habilidades persoais e sociais específicas.

Principios xerais Independentemente das técnicas que se utilicen, os seguintes principios xerais poden ser de utilidade nas intervencións do profesorado no desenvolvemento do programa:  Manter a orde respectando as quendas de palabra e as opinións alleas.  Estimular a discusión activa entre o alumnado.  Dirixir os debates para asegurar que os puntos principais sexan tratados e a información errónea corrixida.  Animar e reforzar positivamente aos estudantes.  Sempre que sexa posible, tratar as cuestións ou problemáticas suxeridas polo alumnado Técnicas e estratexias a utilizar co alumnado Na ensinanza explícita destas habilidades ( hora de titoría lectiva e aula de convivencia): *Instrución Consiste en subliñar a importancia da habilidade á que nos estamos referindo, así como aqueles aspectos de especial relevancia para a súa adquisición. *Modelado Preséntaselle ao alumnado un modelo eficaz de como se debe desenvolver tal habilidade. Esta execución pode correr a cargo do profesorado, pero o ideal é que sexa un compañeiro quen a realice. Tamén pode contemplarse a exposición de modelos gravados en vídeo. *Práctica O seguinte paso é que ensaien a habilidade adestrada. Existen varias formas de levalo a cabo: verbalización de exemplos, interaccións simuladas, role-playing, dramatizacións. *Reforzamento O reforzamento consiste en dicir ou facer algo agradable para o alumnado despois dunha boa execución. Debe centrarse nos aspectos positivos, aínda que, acto seguido pode comentarse o que fai que dita conduta siga sendo deficiente. *Transferencia. Tarefas para casa. Non existe aprendizaxe se non existe transferencia desa conduta no tempo a outros contextos e a situacións específicas. Tratase de conseguir esa transferencia a través de dúas etapas ou fases de adestramento: -Transferencia a novas situacións nas que o alumnado practica a habilidade 5

social aprendida en situacións distintas. -Tarefas para casa. No caso do alumnado derivado á aula de convivencia

O papel das familias Cando os fillos/as teñen problemas cómpre ter en conta o seguinte:  Dialogar sobre a problemática dende o interese, non dende a intromisión.  Orientalos e axudalos a resolver os seus problemas.  Estimulalos para que se poñan no lugar dos outros: ter en conta os sentimentos e pensamentos de ambas partes do conflito.  Estimulalos para que poñan en práctica e proben as solucións que eles mesmos elixan.  Que os pais resolvan o problema no lugar do seu fillo supón facerllo dependente, dificultando así a súa autonomía persoal. O que o neno sexa capaz de facer por si só segundo a súa idade, non debemos facelo por el.  Só se debe intervir directamente ante problemas graves: ameazas, integridade física, acoso escolar, etc… tentando clarexar o que está a suceder e, de ser posible, de adulto a adulto.

DESENVOLVEMENTO DO PROGRAMA Aula de convivencia Destinatarios Alumnado que incorra reiteradamente en condutas disruptivas e, como consecuencia da imposición das medidas correctoras impostas, se vexa temporalmente privado do seu dereito de asistencia ao centro coa finalidade de mellorar a súa integración. Materiais de referencia Armas Castro, Manuel e Armas Barbazán, María ( 2007): Violencia escolar. Saber para vivir. Nova Galicia Edicións. Bucay, Jorge (2003): Déjame que te cuente. Círculo de Lectores. Torrego, Juan carlos (2008). Mediación de conflictos en instituciones educativas. Manual para la formación de mediadores.Madrid, Narcea Materiais en power point elaborados polo Departamento de Orientación para traballar a resolución de conflitos Técnicas de escoita activa/Guía para o análise do conflito Vídeos: Aturuxo films

Titoría lectiva: actividades

1º DE ESO Núm. Actividade 0 -A modo de introdución: Qué son as habilidades sociais e a súa importancia

Páx.

-Teño habilidades sociais?

6-7

-Vou a coñecer os meus dereitos: -Cál é o meu dereito? -Ti que opinas? -Elixe os teus dereitos favoritos

8 9-10 11

-Defender os dereitos propios: -Non sei se o volverei a facer -Cada cal co seu igual -O teu estilo é -Información: Comunicámonos só con palabras?: -Elementos da comunicación non verbal -Puntos básicos da conversa -Que nos axuda a comunicarmos mellor? -Actividades: -Pon un sorriso na túa vida -Podes atopar as diferenzas? -E ti, a quén prefires? -A ver qué tal o fas ti -Podes dicilo mellor?

Materiais de referencia López Durán, Ana. Habilidades sociais Nova Galicia edicións Idem

Idem

Idem 12-13 14 15 Idem

Idem 18-19 20-21 22 23 17

-Aprende a dicir non

-Sei recibir e facer unha crítica?: -Sei recibir una crítica? -Sei facer críticas?

33 32

Idem

2º DE ESO Núm Actividade 1 -A modo de introdución: -Que é a autoestima? -Tipos de autoestima -Influencia da autoestima na nosa vida -Autoestima, sentimentos e emocións -A avaliación da autoestima

Páx. 6 e 11 12-13 14-15 28-29 31

Materiais de referencia Lorenzo Pontevedra, Mª Carmen: Autoestima. Nova Galicia Edicións

-Autoestima e comportamento

32-35

Idem

-Sé o teu mellor amigo

46-47

Idem

52-53

Idem

16-17 23 25-26

Armas Castro, M e Armas Barbazán, Mª: Violencia escolar. Nova Galicia Edicións.

3 4

-Mellorando a autoestima -Visualización do vídeo que conta unha historia de superación (paga a pena): http://www.youtube.com/embed/FDA41c6SGb0 -Violencia escolar: -A intimidación -As causas da intimidación -A onda da intimidación e o rompeondas de contención -As consecuencias da intimidación -Visión e resolución dos conflitos: -O aprendiz de windsurf -Estratexias da intelixencia recreadora para solucionar problemas

27 29-30 34

Idem

3º DE ESO Núm Actividade

Páx.

Materiais de referencia Fernández del Río, Elena Autocontrol Nova Galicia Edicións

-Que sabes de autocontrol? -Información e actividades

6-7 44-45 do Cad. de actividades

-Control das emocións negativas

31-36 25-27 e 32 do Cad. de actividades

Idem

-Control da ansiedade e dos pensamentos negativos

37-38, 4347 34-37 do Cad. de actividades

Idem

-Maltrato entre iguais. Información xeral

Guía IES Mar de poniente

-Maltrato entre iguais. Análise de casos

Actividades IES Mar de poniente

-Maltrato entre iguais. A convivencia na ESO

Jordi Collell y C. Escudé (2005).Y tú ¿Qué puedes hacer?

4º DE ESO Núm Actividade 1 -Don de xentes -Guía do perfecto antipático

Páx. Ficha D5/2

Ficha D5/3

3 4

-Conflitos entre iguais: estratexias para a súa solución. -Fórmulas para actuar -Cómo dar respostas negativas -Minitest: Vai contigo o conto? -Violencia de xénero na adolescencia: -Pódeche pasar a ti -Verdade o mentira: Algunhas falsedades -Visualización dos vídeos: http://youtu.be/gM13mUSKTNw

Ficha D5/11 Ficha D4/9 D4/10

Materiais de referencia Guía del profesor. Orientación educativa. La Voz de Galicia. Programa Prensa -Escuela Idem

Idem Idem

1º: curtametraxes premiadas realizadas por adolescentes. 2º:falan adolescentes

http://youtu.be/E8TSRgY5tQM 5

-Decidindo por ti mesmo: -O método de 5 pasos -Información profesorado -Fichas de traballo do alumnado

-Axudando a outros a tomar decisións:Estudo de casos. -Unha rapaza en situación difícil -Unha rapaza que se sente utilizada -Un rapaz que se sente coaccionado

73-78 43-45

46-49

Cadernos para a titoría. Programa para o desenvolvemento persoal e social. Xunta de Galicia (adaptado do programa de J.G. Botvin) Idem

AVALIACIÓN Levarase a cabo segundo as pautas seguintes:  

Avaliación explícita de todos os aspectos do programa: contidos, metodoloxía, organización, materiais empregados, tempos, coordinación realizada, etc. Avaliación das actividades desenvolvidas nos diferentes ámbitos (PAT, aula de convivencia, titoría entre iguais, como temas transversais nas diferentes materias).

Para este cometido terase en conta a información proporcionada polos participantes:   

As familias: grao de satisfacción respecto das intervencións individuais realizadas. O alumnado: calidade da atención recibida, utilidade das actividades, comunicación co profesorado... O profesorado en xeral, o profesorado titor (PAT) e o/s responsable/s da aula de convivencia do centro.

Do contraste de toda esta información, que terá en conta o grao de consecución dos obxectivos previstos, a adecuación das actividades aos diferentes destinatarios e os contextos, a idoneidade da metodoloxía empregada..., disporase da información necesaria para poder realizar os cambios necesarios. En todo caso, realizarase un informe ou memoria o final que recollerá os seguintes aspectos:  Modificacións introducidas no desenvolvemento das actividades realizadas nos diferentes ámbitos.  Valoración do grao de consecución dos obxectivos establecidos. O Plan de Habilidades sociais será aberto e flexible para acoller os distintos cambios que se produzan, neste sentido cada ano analizarase a súa adecuación ó conxunto de decisións e necesidades do Centro.

ANEXOS 1.- Habilidades sociais. Probas de avaliación e Programas HABILIDADES SOCIAIS – SOCIALIZACIÓN

Test de Habilidades en la Negociación (NEGO) – 2002, 1996 P. Poujaud y G. Gatier Autor/a Administración Individual y colectiva Entre 20 y 30 minutos. Duración Adolescentes y adultos Aplicación Evaluación de diferentes aspectos implicados en la negociación Significación (ascendencia, sumisión, argumentos, respuestas vulgares, etc.). La prueba presenta un conjunto de situaciones sociales relacionadas con entrevistas o contactos personales en las que existe un comprador que, en principio, rechaza la compra y un vendedor que intenta llevar a cabo su función de venta de un producto o servicio. Contiene 28 elementos que se agrupan en 5 familias de situaciones: rechazo de la comunicación; crítica del producto, del fabricante o del vendedor; crítica del producto en relación con los de la competencia; crítica del precio; y oposición directa. Manual. Test. Hoja de registro Composición

Batería de Socialización (autoevaluación) (BAS-3) - 1989 F. Silva y Mª C. Martorell Autor/a Administración Individual o colectiva Aproximadamente 10 minutos Duración De 11 a 19 años Aplicación Completa el conjunto de los instrumentos de la Batería de Significación Socialización, indagando en la percepción que los sujetos tienen de su conducta social. Contiene 6 escalas: consideración con los demás, autocontrol en las relaciones sociales, retraimiento social, ansiedad social/timidez y liderazgo. Manual. Batería de socialización. Plantilla Composición

Escala de Habilidades Sociales (EHS) - 2000 E. Gismero González. Autor/a Administración Individual o colectiva Variable, aproximadamente de 10 a 15 minutos Duración Adolescentes y adultos Aplicación Este cuestionario compuesto por 33 elementos explora la conducta Significación habitual del sujeto en situaciones concretas y valora hasta qué punto 12

Composición

las habilidades sociales modulan a esas actitudes. La información que ofrece el cuestionario queda contenida en factores como: Defensa de los propios derechos del consumidor; Tomar iniciativas con el sexo opuesto; Expresión de opiniones, sentimientos o peticiones; Decir "no" o defender los propios derechos; Expresarse en situaciones sociales; Cortar una interacción; Capacidad de hacer cumplidos y Expresión de enfado o disconformidad. Manual. Cuestionario.

Programa de Mejora del Sistema de Atención Social a la Infancia. Niños con Dificultades Socioemocionales. (SASI) - 1995 Mª J. Díaz-Aguado y R. Martínez Arias – Ministerio de Asuntos Autor/a Sociales. De 1 a 16 años Aplicación Introducir criterios y procedimientos de evaluación sistemática. Significación Marco conceptual que puede orientar la investigación, los programas educativos y la evaluación. Instrumento que proporciona información, permite evaluar los riesgos y las competencias que, como la capacidad empática, el autoconcepto y la competencia social, utilizan los/as niños/as y adolescentes para afrontar los riesgos y problemas. Contiene todos estos materiales: Composición - Fundamentación teórica y estudios comparativos. - Evaluación de la competencia socioemocional a través de una entrevista semiestructurada. - Evaluación de la adaptación socioemocional a través del autoinforme. - Evaluación de la adaptación socioemocional a través de las frases incompletas. - Evaluación de las relaciones entre compañeros. - Escala de evaluación de la adaptación del niño y del adolescente por parte del profesor o educador.

VINELAND-1984 (también ya disponible Vineland-II-2005) Sara S. Sparrow; David A. Balla, and Domenic V. Cicchetti Autor/a Administración Individual Entre 60 y 90 minutos Duración De 3 a 18 años Aplicación Medida válida y flexible de la habilidad social y personal. Cubre un Significación amplio campo de comportamientos adaptativos: Comunicación, Habilidades de la vida diaria, Socialización.Se puede usar especialmente para la evaluación y diagnóstico de personas con dificultad en la realización de tests. Básicamente mide la conducta a daptativa. 13

Composición

Classroom Edition Manual, questionnaire booklet, report to parents, program planning report, store summary and profile booklet, item booklet, expanded form manual

DSA. Programa de desarrollo socio-afectivo.1992 Mª Victoria de la Cruz; Mª del Carmen Mazaira Autor/a Administración A partir de los 12 años Variable Duración Colectiva Aplicación Su objetivo es estimular el desarrollo afectivo y social de los Significación escolares a través de actividades que se pueden integrar en una programación normal. Con su uso se pretende: ayudar a los escolares a reconocer, clasificar y aceptar sentimientos y también a comprender la relación entre algunos hechos interpersonales y los sentimientos; desarrollar pautas de colaboración social; desarrollar procesos de pensamiento que ayuden a elegir conductas personalmente satisfactorias y socialmente constructivas. Manual. 1 lámina rueda de los sentimientos. 5 láminas de Composición expresiones (4 juegos.) (4*5=20 láminas)

AECS, actitudes y estrategias cognitivas sociales, 2004 M. MoralM. Moraleda, A. González Galán, J. García-Galloeda, A. Autor/a González Galán, J. García-Gallo Administración Entre 12 y 17 años (primer y segundo ciclo de la ESO) Aproximadamente 45 minutos Duración Colectiva Aplicación Este instrumento permite valorar con un enorme grado de detalle Significación componentes actitudinales y cognitivos de los adolescentes en sus relaciones sociales. La dimensión de Actitud Social se sustenta sobre un modelo empírico trifactorial compuesto por variables Prosociales, Antisociales y Asociales. Por su parte, el Pensamiento Social es perfilado en función de 10 variables bipolares repartidas entre tres factores: Estilo Cognitivo, Percepción social y Estrategias en la resolución de problemas sociales. El cuestionario cuenta con 137 elementos cuyo lenguaje y contenido se adaptan a la realidad de los adolescentes españoles. Manual. Cuaderno. Hoja de respuestas. Composición

Autor/a Aplicación

Cómo mejorar tus habilidades sociales, 2005 E. Roca Todo tipo de personas que deseen mejorara sus habilidades sociales. 14

Significación

Composición

Programa de autoayuda, con numerosos ejemplos prácticos, que ayudan al lector a desarrollar sus habilidades sociales, por sí mismo o con la ayuda de un experto. Incluye un anexo con ejercicios para trabajar en grupo, que permiten practicar las diferentes habilidades de que consta el programa, tanto en sesiones de entrenamiento como fuera de ellas. Libro

PERCEPCIÓN SOCIAL

Escalas de Clima Social (FES, WES, CIES y CES) – 1995, 1989 R.H.Moos, B.S. Moos, E.J. Trickett Autor/a Administración Individual o colectiva Variable, 20 minutos para cada escala, aproximadamente Duración Adolescentes y adultos Aplicación Se trata de cuatro escalas independientes que evalúan las Significación características socio-ambientales y las relaciones personales en familia, trabajo, instituciones penitenciarias y centros escolares. Escala de clima social en la familia (FES): compuesta por Composición Relaciones, Desarrollo y Estabilidad. Escala de clima social en el trabajo (WES): compuesta por Relaciones, Autorrealización y Estabilidad/Cambio. Escala de clima social en instituciones penitenciarias (CIES): compuesta por Relaciones, Autorrealización y Estabilidad/Cambio. Escala de clima social en el centro escolar (CES): compuesta por Relaciones, Autorrealización, Estabilidad y Cambio.

TAMAI (test autoevaluativo multifactorial de adaptación infantil), 2004 P. Hernández Hernández Autor Colectiva Aplicación Administración Entre los 8 y 18 años Entre 30 y 40 minutos. Duración Destinado a la apreciación del grado de adaptación, ofrece la Significación novedad de distinguir, en cada uno de los aspectos clásicos de ésta, unos subfactores que se asocian entre sí formando conglomerados o clusters, que permiten determinar las raíces de la inadaptación. Analiza también las actitudes educadoras de los padres. Entre los diversos factores evaluados figuran los siguientes: - Infravaloración, Regresión, - Indisciplina, - Conflicto con las normas, - Desconfianza social y - Relaciones con los padres. Su corrección se realiza con un disco de corrección/perfil; se necesita 1uso por sujeto evaluado. Manual. Cuestionario. Disquet. Composición

2.- Técnicas de escoita activa TÉCNICAS Mostrar interese

OBXECTIVOS -Comunicar interese -Favorecer que o outro fale

Clarificar

-Aclarar -Obter máis información -Axudar a ver outros puntos de vista -Demostrar que estamos comprendendo o que pasa

Parafrasear

PROCEDEMENTO -Non estar dacordo nin en desacordo Utilizar palabras neutrales -Preguntar -Pedir que aclaren algo que non entendeches -Repetir as ideas e feitos básicos

Reflexar

-Mostrar que se entenden os sentimentos -Axudar a que a outra persoa sexa máis consciente do que sente

-Reflectir os sentimentos do que fala

Resumir

-Revisar o progreso que houbo -Xuntar feitos e ideas importantes

-Repetir os feitos e as ideas principais

EXEMPLOS -Podes contarme máis sobre isto?

-E ti que fixeches nese momento? -Desde cando estades pelexados? -Entón, para ti o problema é unha tontería -Entón o que me estás dicindo é… -Frústrache que sempre te acuse de ser o que máis fala da clase -Dóeche que te acuse de quitarlle o bocata -Entón, se non entendín mal, A pegou a C e a ti moléstache que leves as culpas. -Falades de A e de B pero non entendo que ten que ver C en isto

3.- As doce típicas Condutas a evitar As doce típicas

Explicación

Exemplos

Mandar, dirixir

-Dicir ao outro o que debe facer

-“Tes que…“ “Debes…”

Ameazar

-Dicir ao outro o que lle pode pasar se non fai o que lle dicimos

-“Como non fagas isto, entón…“ Mellor fas isto, do contrario…”

Sermonear

-Aludir a unha norma externa para dicir o que debe facer o outro

-“Os chicos non choran” -“Debes ser responsable”

Dar leccións

-Aludir a túa experiencia para dicir o que é bo ou malo para o outro

-“Os chicos de agora estades moi mimados, na miña época isto non pasaba”

Aconsellar

-Dicirlle que é o mellor para el ou ela

-“Deixa o instituto” -“Non deixes o instituto” -“O mellor que podes facer é”

Consolar, animar

-Dicir ao outro que o que lle pasa é pouco importante

-“Xa te pasará” -“Non te preocupes”

Aprobar

-Darlle a razón ao outro

-“Estou en desacordo contigo, o mellor é…” “ O que estás dicindo é unha tontería”

Desaprobar

“ Quitar a razón ao outro

Insultar

-Desprezar ao outro polo que di ou fai

-“Iso che pasa por tonto”

Interpretar

Dicir ao outro o motivo oculto da súa actitude

-“No fondo queres chamar a atención”

Interrogar

-Sacar información ao outro

-Cando? -Onde? -Por que?

Ironizar

-Rirse do outro

“Si claro, deixa o instituto, deixa a túa casa, deixa ao teu noivo e vaste a pedir esmola”

4.- Web e vídeos sobre habilidades sociais

- www.anar.org/ Fundación ANAR. Axuda a nenos e adolescentes en risco. - www.acosoescolar.com. Informe Cisneros e Test. - www.aidex.es/publicaciones/publicaciones.html. Publicacións específicas. - www.dmenor-mad.es/. Páxina web do defensor de Madrid con materiais - www.convivencia.wordpress.com. Materiais para a mellora da convivencia escolar. -www.redconvivencia.net/herramienta. Autodiagnostico da convivencia escolar.(observatorio estatal) -www.dinamicasojuegos.blogspot.com/.../. Xogos para a mellora das habilidades sociais en grupos. -www.youtube.com/watch?v=FLePXiASMGg. Video habilidades sociais -www.youtube.com/watch?v=Fe5J-sfm3OE. Adquisición de habilidades sociais -www.youtube.com/watch?v=jSU-qTO0_IY. Comportamento asertivo, pasivo e agresivo… -www.youtube.com/watch?v=QSvd5EliUQ8. Asertividad -http://youtu.be/u8JKpbjEVno. Habilidades y competencias para el siglo XXI.

GUÍA DE MEDIACIÓN ESCOLAR Autora: M. Carme Boqué Torremorell Programa comprensivo de actividades de 6 a 16 anos O servizo de mediación é un dos elementos que fan posible a acción unha vez que se produciu o conflito e, xunto co resto de actividades do programa, actúa formativa e preventivamente. A MEDIACIÓN NA COMUNIDADE EDUCATIVA Función Obxectivos 

Formación

-Apreciar a importancia das relacións interpersoais -Descubrir oportunidades de crecemento persoal nas situacións de conflito -Desenvolver coñecementos conceptuais, procedementais e actitudinais para aprender a vivir e a convivir



Prevención

-Aceptar e valorar as diferenzas -Fomentar a inclusión e cohesión entre todos os membros da comunidades educativa -Adquirir habilidades para aprender a actuar ante os conflitos defendendo os propios intereses e sen recorrer á violencia



Intervención

-Fomentar o consenso por enriba da imposición de normas Aumentar a corresponsabilidade dos protagonistas do conflito -Favorecer a comunicación e a elaboración dos conflitos -Primar a reparación por enriba do castigo, e a reconciliación por enriba do rancor.

Á mediación accédese de diferentes formas: por iniciativa propia, pola demanda da persoa coa que se produciu o enfrontamento ou por recomendación de alguén do entorno. Pero sempre se participa voluntariamente e pódese abandonar en calquera momento, sen que sexa necesario adquirir ningunha clase de compromiso. Cando se trata de deseñar unha intervención educativa temos que ter en conta as características evolutivas do grupo de idade ao que nos diriximos: NIVEL 3 -No nivel 3, (entre os 12 e os 15 anos), os conflitos atribúense á relación, de maneira que son resultan aceptables as solucións mutuamente satisfactorias que requiren unha verdadeira negociación de colaboración. -Non hai distinción entre as estratexias de transformación do outro e as estratexias da propia transformación. En cambio, debido á orientación evolutiva integradora, o neno prevé e integra as posibles reaccións do outro, estabiliza o foco na relación, prestando atención ás loitas individuais e negocia tendo en conta a coherencia da relación no tempo

REALIZACIÓN DUN ESTUDO DESCRITIVO DOS ESTILOS DE COMPORTAMENTO DOS NENOS ANTE O CONFLITO 1. É evidente que o clima dos centros educativos é un factor importante para que as escolas, poidan realizar o seu labor educativo, pero tamén resulta necesario proporcionar as estudantes ferramentas propias para afrontar os conflitos con autonomía. Tenderemos cara a un sistema que se esforce en combinar as virtudes da integración co respecto aos dereitos individuais. 2. Os sinais de identidade de cada centro e cada grupo deben de ser o punto de partida para actuar coa suficiente información. 3. Unha gran cantidade de conflitos escapan á mirada do adulto, por iso é necesario que medren tendo ferramentas que lles permitan interrelacionarse dun modo satisfactorio. 4. Os nenos non sempre están dispostos a explicar os seus conflitos. Será imprescindible crear un entorno acolledor que facilite a exposición de vivencias propias. 5. Traballar a partir dos conflitos en situación de igualdade ofrece modelos e vivencias susceptibles de ser integrados polos nenos e as nenas. 6. Hai unha falta de recursos alternativos ao uso da violencia para tratar os conflitos, os educadores con frecuencia etiquetan ao alumnado conflitivo sen demasiada solución para eles. 7. A necesidade de que os pais e nais se impliquen. Construír comunidade é educarnos. LIÑAS DE ACCIÓN NA DINÁMICA DO TRABALLO PEDAGÓXICO 1. Promover a comunicación nas relacións interpersoais, incidir no traballo cooperativo por parellas. Facilitar a interrelación entre os membros do grupoclase utilizando unha linguaxe que os inclúa. 2. Traballar a interrelación entre sexos: poñer en evidencia as estruturas transmisoras de roles segregadores e construír conxuntamente un xogo de valores novos socialmente equitativo. 3. Romper a percepción dual na vivencia do conflito: establecer a exploración conxunta de alternativas como unha vía na que a escoita activa e a interpelación cara a un mesmo guíen a acción. 4. Aceptar puntos de vista diferentes; reformular unha mesma situación a partir das vivencias, igualmente lexítimas, dos diversos participantes no conflito. Entender as normas como unha construción social e participar na súa elaboración. 5. Basear o traballo pedagóxico en torno ao conflito en vivencias próximas á propia experiencia: que sexa posible expresarse e ser escoitado. 6. Explorar en profundidade o currículo oculto. Diferenciar “ intervención” no conflito de “ participación” no conflito. Participar nel xera aprendizaxe. 7. Consensuar actuacións claras ante os conflitos e buscar formas para expresar os valores, actitudes e normas positivos. TRAZOS E ACHEGAS DA MEDIACIÓN NA EDUCACIÓN DAS PERSOAS 1. A mediación alimenta unha cultura dialéctica que utiliza metodoloxías orientadas a fomentar o crecemento emocional e cognitivo das persoas. 2. Posúe capacidade de anticipación ou preventiva no complexo tecido das relacións humanas. 3. Habilita ás persoas para a comunicación e a responsabilidade solidaria.

4. Facilita que teña lugar o NOSOUTROS desde a posibilidade dunha nova semántica e dun compromiso intersubxectivo. 5. Activa non só as capacidades e potencialidades das persoas senón tamén as vías para converterse en líderes das secuencias vitais propias e alleas. 6. Xera espazos e tempos destinados ás persoas. 7. Analiza racionalmente situacións ou problemas, pero para solucionalos busca vías fabricadas polos propios suxeitos. 8. Xera secuencias comunicativas equitativas. 9. Vela polo contido ético do comportamento das partes. 10. Fomenta a libre expresión, preservando a confidencialidade. 11. Une os intereses e expectativas das partes. 12. Estimula o intercambio e o consenso. 13. Considera a diversidade cultural e os trazos diferenciais do entorno onde ten lugar a secuencia mediadora. 14. Suaviza as hostilidades iniciais entre as partes 15. Exercita aprendizaxes que xorden de situacións imprevisibles. 16. Potencia a escoita activa e a aprobación de situacións vividas. 17. Invita á transformación e ao cambio. 18. Desde o debate e a participación creativa, proporciona unha competencia cooperativa para idear alternativas aos problemas. 19. Favorece diferentes estilos de aprendizaxe relacional. 20. Confía nas capacidades e competencias das persoas. 21. Reconstrúe contornos sociais degradados ou constrúe outros novos, favorecendo novas relacións interpersoais.

GUÍA DE MEDIACIÓN ESCOLAR Os programas de mediación son programas educativos que non substitúen ao regulamento de réxime interno e ás NOF. O seu interese primordial é que habilita ás persoas para intervir e actuar fronte os propios conflitos sen que sexa necesario recorrer á violencia ou á submisión, ou sen reclamar a intervención da autoridade. 1.-QUE É A MEDIACIÓN ESCOLAR?  É un intento de traballar co outro e non contra o outro.  É a busca dunha vía pacífica e equitativa para afrontar os conflitos nun entorno de crecemento, de aceptación, de aprendizaxe e de respecto mutuo.  É un proceso de comunicación a tres bandas no que o mediador crea as condicións para que os protagonistas do conflito poidan compartir inquietudes e plantexamentos, puntos de vista e limitacións co ánimo de elaborar o conflito e poñerse de acordo.  É unha vía voluntaria e confidencial para explorar os conflitos na que os protagonistas toman as súas propias decisións mediante consenso e sen estar coaccionados por ningunha clase de poder. 2.-COMO FUNCIONA UN SERVIZO DE MEDIACIÓN?  Escoitar sen interromper.  Falar sen faltar ao respecto.  Manter a confidencialidade.  Intentar cooperar para poder chegar a un acordo.

3.-POR QUE SE DEBERÍA TOMAR ESTA INICIATIVA? Para construír entre todos e todas unha comunidade educativa cohesionada, baseada en:  A participación responsable.  A comunicación aberta e efectiva.  O fortalecemento e recoñecemento das persoas.  A transformación construtiva dos conflitos.  A renovación da cultura do centro.  O cultivo da paz positiva. Para educar integralmente aos nenos e xoves, ofrecéndolles:  A oportunidade de adquirir conceptos, procedementos e actitudes transferibles a calquera situación conflitiva.  As ferramentas para percorrer o camiño que separa tanto a indefensión como a violencia do diálogo.  A responsabilidade de autorregular os propios comportamentos.  A ocasión de cuestionar e innovar as estruturas que sustentan a cultura da comunidade educativa.  O protagonismo de liderar os propios procesos vitais. Para crear un clima de centro e de aula no que sexa posible:  Sentirse parte do grupo.  Realizar as tarefas de ensinanza-aprendizaxe co máximo proveito.  Cooperar cos demais.  Enriquecerse mediante o debate.  Aceptar puntos de vista diferentes.  Prescindir das relacións de poder. COMO SE FORMAN OS MEDIADORES? -Asistindo a cursos de formación impartidos por expertos. -Os docentes formados como mediadores imparten os contidos ao alumnado. QUE HAI QUE FACER PARA PÓR EN MARCHA A MEDIACIÓN NO CENTRO? É necesario vencer os temores, porque:  A mediación non rouba tempo: dá tempo.  A mediación non resta autoridade: fai innecesario o uso do poder.  A mediación non substitúe ás normas de disciplina: actúa de maneira preventiva.  A mediación non desculpa as condutas contrarias ás normas de convivencia: fomenta a reparación responsable.

OS NIVEIS DA MEDIACIÓN M1 Educación de 6 a 8 anos INICIACIÓN -Habilidades básicas de elaboración interpersoal dos conflitos e información sobre o proceso de mediación. M2 Educación de 8 a 10 anos CAPACITACIÓN -Preparación nas habilidades e actitudes características dos mediadores.

M3 Educación de 10 a 12 anos PROFUNDIZACIÓN -Práctica da mediación entre compañeiros. M4 Educación de 12 a 14 anos PERFECCIONAMENTO -Repaso e ampliación de contados, participación no servizo de mediación do centro. M5 Educación de 14 a 16 anos EXTENSIÓN -Transferencia dos coñecementos adquiridos máis alá das portas do centro. Comunidade Educativa FORMACIÓN DE MEDIADORES -Formación das persoas que conducirán o servizo de mediación.

COMPRENSIÓN DO CONFLITO         

Os conflitos son un feito natural da vida. Os conflitos non son nin positivos nin negativos, senón que depende de como respondamos ante eles. Cada persoa interpreta os conflitos desde o seu propio punto de vista. Hai diversas maneiras de actuar ante un conflito; podemos aprendelas e elixir a que nos pareza máis axeitada para cada situación. Os conflitos ofrécennos oportunidades de transformación persoal e do entorno: xerando aprendizaxes, introducindo innovacións e propiciando o cultivo cotián da paz. Algunhas respostas aos conflitos son destrutivas: violencia, pasividade, intolerancia, discriminación, etc. Chaman a atención sobre algún aspecto da nosa vida ou do noso entorno que hai que revisar. Obrígannos a reflexionar detidamente e a explorar diferentes posibilidades evitando que tomemos unha decisión precipitada. Axúdannos a coñecernos. Ofrécennos a oportunidade de recoñecer e valorar aos demais.

TRAZOS COMÚNS DOS CONFLITOS  Inicio: un motivo de desacordo que se traduce en antagonismo cara a outra persoa ou grupo ata que se chega a confundir ao outro co problema.  Escalada: prodúcense ameazas e coaccións, non se fala co outro senón do outro, aumenta a desconfianza, a relación endurécese, proliferan os problemas e outras persoas involúcranse no conflito; finalmente, nace un sentimento de impotencia e de descontrol da situación.  Estancamento: unha vez alcanzado o punto máximo de intensidade, as persoas afectadas advirten que non teñen bastantes recursos para vencer e que non superarán a situación sen a cooperación da outra parte; custa moito dar o primeiro paso e é posible que o período de estancamento se prolongue.  Cese da escalada: as persoas son plenamente conscientes de que se atopan na mesma situación, e de que terán que restablecer a comunicación, presentar os seus obxectivos e cooperar para que todo o mundo consiga o que realmente necesita.  Transformación: solucionar construtivamente os conflitos produce cambios na situación e nas relacións entre as persoas, renovando os contextos.

ANÁLISE DO CONFLITO Ten tres elementos: a persoa, o problema e o proceso Para analizar o elemento persoal será importante:  Comprender e facer aflorar os sentimentos e emocións.  Recoñecer a necesidade de explicar, xustificar e airear eses sentimentos.  Dedicar tempo a escoitar e mostrar respecto pola dignidade de todos os seres humanos.  Ofrecer apoio, e non ameazar a autoestima.  Afondar nas percepcións e conceptualizacións da situación propia e dos outros.  Identificar como é o comportamento dos demais e a situación en xeral que afectan ás persoas e ás súas vidas. No referente ao proceso:  Investigar como se desenvolveu o conflito ata o presente.  Descubrir os patróns de comunicación que afectan á toma de decisións.  Poñer de manifesto os sentimentos das persoas respecto ás decisións tomadas.  Comprender as diferenzas de poder na relación.  Desenvolver un proceso equitativo que inclúa a todas as persoas afectadas. Para o problema será necesario:  Clarificar as áreas de preocupación e os intereses específicos que separan ás persoas.  Poñer de manifesto as necesidades básicas e os intereses subxacentes ás cuestións presentadas.  Establecer criterios e procesos de toma de decisións aceptables para ambas partes.  Identificar os principios e valores comúns. Definimos o conflito como a interacción entre persoas interdependentes que perciben incompatibilidade de obxectivos e interferencia mutua na consecución destes obxectivos. Debemos diferenciar entre dous tipos de violencia: a directa (visible) e a estrutural (que parte do propio sistema onde se produce o conflito, discriminación…). Existen dúas concepcións da paz: a positiva (entorno equitativo para todos) e a negativa (ausencia de violencia directa). Ao afrontar un conflito podemos atopar diferentes estilos de resposta: 

Competir (Tiburón): mostra un nivel alto de preocupación por un mesmo e baixo en relación ao outro. Cre que o problema solucionouse cando consigue o que quere. -Cando é apropiado? -En situacións de emerxencia -Estás seguro de ter razón e interésanche máis os resultados que as relacións. -O tema é trivial.

-Os outros non se fan cargo do que pasa. -Cando non é apropiado? -A colaboración aínda non se intentou. -A colaboración cos outros é importante. -Utilízase de maneira rutineira. -Afecta negativa e innecesariamente á autoestima dos demais. 

Colaborar (Mochuelo): mostra a mesma preocupación polos resultados dun mesmo que polos do outro. Cre que o problema solucionouse cando os dous consiguen o que queren -Cando é apropiado? -Os temas e a relación son importantes. -A cooperación en sí é importante. -Un final creativo é importante. -Hai unha esperanza fundada de alcanzar os obxectivos. -Cando non é apropiado? -Hai pouco tempo. -Os temas non son importantes. -Os obxectivos dos demais están con toda certeza equivocados.



Compromiso (Zorro): ambas persoas sacrifican parte dos seus intereses a cambio de conseguir outra parte. Cre que o problema solucionouse cando ninguén gaña ou perde de todo. -Cando é apropiado? -O tempo e os recursos son limitados. -Hai que encontrar unha solución, aínda que non sexa a mellor. -Os esforzos para colaborar poderían ser mal interpretados. -Cando non é apropiado? -É esencial atopar a solución máis creativa. -Non podes vivir coas consecuencias.



Evitar (Tartaruga): non se manifesta interese cara aos propios intereses nin cara aos do outro. Simula que non pasa nada, que non hai ningún problema que solucionar. Cre que o problema solucionouse porque non hai tal problema. -Cando é apropiado? -O tema é trivial. -A relación é insignificante. -Hai pouco tempo e non fai falta tomar unha decisión. -Tes pouco poder e queres bloquear ó outro. -Cando non é apropiado? -Has de protexer tanto as relacións como os temas implicados. -Se se utiliza para case todo. -Se hai sentimentos negativos.



Acomodar (Oso): antepóñense os intereses do outro aos propios. Cre que o problema solucionouse cando o outro está satisfeito e ten o que quere. -Cando é apropiado? -Realmente non te has de preocupar polo tema -Non queres bloquear á outra persoa, xa que a ves debilitada -Cando non é apropiado?

-Estás encubrindo un resentimento. -Queres gañar aceptación. -É a condición para obter a colaboración dos outros. COMO AFRONTAR OS CONFLITOS CONSTRUTIVAMENTE?  Tranquilizarte antes de dicir nada.  Pensar que debe de haber unha maneira de facer mellor as cousas.  Falar directamente coa outra persoa.  Buscar un bo momento para falar en privado.  Centrarse nos problemas de un en un.  Describir a situación desde o teu punto de vista e explicar como te afecta.  Preguntarlle o seu punto de vista e escoitalo atentamente.  Parafrasear o que dixo.  Conservar a calma en todo momento.  Mostrarte flexible cando se trata de buscar unha saída ao conflito.  Poñeros de acordo tendo en conta os obxectivos dos dous. O QUE NON DEBEMOS FACER  Contestar cando estás realmente enfadado.  Pensar en como vingarte.  Criticar á outra persoa e falar mal dela a todo o mundo.  Falar do conflito en calquera momento e ante calquera.  Aproveitar para soltar todas as queixas do ano de golpe.  Falar de todo o que o outro fai mal ou nunca fai.  Facerlle entender que ti tes a razón e el está equivocado.  Facer preguntas sarcásticas para remarcarlle que a súa posición é absurda.  Se o outro grita ou se enfada, facer o mesmo: ti dirás a última palabra.  Deixar claro que só hai unha solución para o conflito: a túa.  Preocuparte polos teus obxectivos e non polos do outro. COMUNICACIÓN ABERTA É imposible non comunicar:  A comunicación dixital (verbal) e a comunicación analógica (oral e visual) forman parte do acto comunicativo.  A maneira de comunicarse define as relacións entre as persoas . Hai elementos que contribúen ao diálogo e outros que o bloquean.  A asertividade, a escoita activa, a adecuación entre as linguaxes dixital e analóxica e a empatía son algunhas das habilidades que favorecen a comunicación efectiva.  Unha comunicación deficiente pode constituír unha fonte de conflitos.  O interese sincero polos outros e a predisposición a compartir pensamentos e sentimentos nun clima de confianza e respecto mutuo son actitudes básicas para unha comunicación rica. -A mediación é un proceso comunicativo que recupera a interacción cara a cara. -Deberemos ter en conta que na comunicación as palabras (linguaxe verbal) só son unha parte da información que recibimos e transmitimos. -En realidade, tan só forman o 7% da mensaxe (as palabras). -A entoación e a proxección da voz aportan o 38% da información.

-As imaxes ( xestos, mirada, aspecto persoal, entorno, etc) o 55%. De entre os elementos usualmente presentes nas conversacións, hai algúns que deterioran a comunicación:  Aconsellar  Ocultar información  Ameazar  Analizar  Animar  Cambiar de tema  Criticar  Eloxiar ( para sacar proveito)  Etiquetar  Evitar o tema  Insultar  Interrogar  Interrumpir  Xulgar  Mandar  Tranquilizar cun non  Quitar importancia  Bostezar, distraerse Para mellorar as nosas capacidades de diálogo deberemos cultivar a asertividade: ser asertivo implica expresar e defender claramente os propios pensamentos e sentimentos, cun obxectivo definido, esforzándonos por ser entendidos e mostrando respecto polo noso interlocutor. Podemos ser asertivos utilizando:      

A linguaxe positiva. Consiste en dicir o que pensamos e desecamos sen necesidade de utilizar un vocabulario ofensivo, provocativo ou acusatorio. As autoafirmacións. Son mensaxes en primeira persoa que fan sentir ao outro como vivimos unha situación determinada; seguen a seguinte fórmula: “ Eu sinto…cando…porque…e necesitaría/querría… O disco rallado. Consiste en repetir unha e outra vez o que queremos con calma e seguridade. A interrogación negativa. É unha pregunta que enfoca a conversación cara a outra persoa sen criticala nin poñerse á defensiva. Exemplo: “Sempre estás estudando” Que mal hai en estudar? O banco de néboa. Para evitar entrar nun xogo de provocacións, podemos escoltar atentamente e admitir a opinión e as apreciacións da outra persoa, aínda que non as compartamos. A aserción negativa. É unha vía que mostra que podemos asumir os nosos erros sen devaluarnos. Exemplo:” Non chegas puntual” é certo, non chego puntual.

Temos dereito a xulgar o propio comportamento e a tomar as propias decisións, a non ter que xustificarnos ou escusarnos, a cambiar de parecer, a ser independentes, a cometer erros e afacernos responsables deles, a decidir o noso comportamento sempre e cando non prexudiquemos a ninguén, a manter a dignidade baixo calquera

circunstancia, a ser tratados con respecto, a pedir o que necesitamos e a dicir non sen sentirnos culpables. ESCOITA ACTIVA Consiste en animar ao noso interlocutor para que se exprese con confianza, sen xulgalo nin confrontar os seus argumentos, só intentando comprendelo. Axudaranos a escoitar activamente:  Utilizar a linguaxe non verbal: sorrir, asentir, manter contacto visual.  Parafrasear: o obxectivo do parafraseo é mostrar interese, facer que quen fala escoite as súas propias palabras, abrir un espazo de reflexión sen cambiar de conversación, asegurarnos de que comprendemos correctamente e animar a continuar falando  Clarificar: precisar ideas e sentimentos para ampliar a información e ubicarse mellor. As preguntas abertas que invitan a seguir falando realizan esta función.  Resumir: sintetizar os puntos clave da mensaxe mostrando que comprendemos a esencia do que nos explican, centrando o tema e contribuíndo a definilo.  Reformular: recoller ideas e sentimentos expresándoos dunha maneira máis neutral (evitando personalizar o problema, enfatizando outro punto da mesma situación utilizando unha linguaxe positiva, minimizando a linguaxe con connotacións negativas, etc) co obxectivo de amplificar a visión do problema, enfocándoo baixo unha nova perspectiva e reducir a tensión, manifestando que se capta a mensaxe.  Mostrar empatía: significa poñerse na pel do outro para conectar emocionalmente con el. Precisar é unha maneira de organizar os pensamentos así como de previr os conflitos producidos por malentendidos e rumores. Hai que correxir as imprecisións da linguaxe:  Xeneralizacións: “Sempre pasa… Sempre? Non podo Quen cho impide?  Seleccións: “É demasiado tarde. Tarde para que?  Distorsións: “Necesitaría axuda. Que clase de axuda? Quen tería que axudarte? A COMUNICACIÓN NO PROCESO DE MEDIACIÓN ENTRADA  Función o Quen e como: o Escoller ó mediador o Definir o proceso o Dar expectativas  Forma o Individuo-equipo o Mediar-arbitrar o Por separado-cara a cara o Formal-informal  Fórmula o Habilidades: o Crear confianza o Deseñar proceso e foro-problema

o Crear ambiente o Crear o papel de mediador CÓNTAME  Función o Que pasou: o Expresar e ventilar o Ser escoitado o Recoñecer: verdades, sentimentos, responsabilidades, preocupacións…  Forma o Crear foro o Conversar: en privado ou en grupo o Escoitar o Sondear o Escavar  Fórmula o Parafrasear o Resumir o Preguntas abertas o Poñerse ó nivel do outro o Empalizar o Non xulgar nin solucionar SITUARNOS  Función o Onde estamos o Identificar os temas: Persoa, proceso, problema ( asunto) o Crear marco para avanzar  Forma o Crear marco en común o Compaxinar as preocupacións o Crear definición común do conflito  Fórmula o Presentar axenda o Pasar do eu/ti ao nosoutros o Linguaxe conciliadora A AXENDA confecciónase: 1. Tendo presentes todos os puntos propostos polos protagonistas (os de cada parte e os comúns) 2. Falando sobre que puntos poden ser mediados e cales non. 3. Observando zonas de acordo e de discrepancia. 4. Abordando primeiro os puntos máis fáciles para poñerse de acordo. 5. Discutindo, de entrada, os temas comúns. 6. Dedicando un tempo similar a discutir as propostas dunha parte e da outra. 7. Asegurando que se traten os temas máis importantes para ambas persoas. ARREGLAR  Función o Como saímos o Vías de avance o Enfrontarse á situación o Solucionar asuntos



Forma o Nivel relación: explorar o pasado, feridas, emocións, malos entendidos, explorar o futuro o Nivel contido: interés/posición, fraccionar-paquete global Fórmula o Eles parafraséanse o Falar en “eu” o Identificar sentimentos clave o Replantexar asuntos o Chuvia de ideas o Intercambiar/valorar solucións

ACORDO  Función o Quen fai que… cando  Forma o Por escrito ou informal  Fórmula: o Pregunta realista ; compromiso futuro. o O CAUCUS: (reunión privada con cada parte)  Na fase de ENTRADA, cando se explica como funcionará o proceso, convén advertir que, se o mediador o cre necesario, poderá realizar reunións con ambas partes por separado.  Sempre que se celebra unha reunión privada con unha das partes, hai que facelo tamén coa outra.  Durante a reunión privada ( que será confidencial en todos os puntos que a persoa desexe), o obxectivo do mediador consiste en averiguar que é o que lle impide avanzar na resolución do conflito.  O mediador fai preguntas abertas que lle permitirán situarse e avaliar o caso: tratará cuestións que resultan delicadas para ser faladas en grupo, introducirá criterios de realidade, reafirmará a confianza cara a súa persoa, axudará a superar un momento difícil, etc.  Segundo de que se trate, poderá optar por dar indicacións á persoa, pero non sobre o conflito, senón sobre como participar e liderar a situación.  Tamén pode determinar que non é o momento de mediar no conflito: unha parte móstrase demasiado debilitada, alguén se está aproveitando do proceso, hai presión, manipulación… O caucus utilízase cando:  Alguén está moi emocionado, a punto de chorar  Podería producirse unha batalla  Pídeno os protagonistas  O mediador cre que os protagonistas non son sinceros  Os protagonistas mostran síntomas de non escoltarse  Detéctase que unha persoa fai un uso abusivo do poder  O mediador sospeita que unha persoa está baixo presión ou ameaza CONVIVENCIA PACÍFICA Aprenderemos que:

    

Aprender a vivir xuntos é esencial para o desenvolvemento persoal e a cohesión social. A convivencia pacífica no centro constrúe un clima de traballo, de diálogo, de solidariedade e de optimismo. Os prexuízos conducen á exclusión das persoas e grupos, empobrecendo o tecido social e xerando conflitos. O traballo cooperativo fomenta a creación de grupo e a prevención de estereotipos. Prepararse para afrontar ós conflitos dun modo construtivo é prepararse para a vida e a paz. No proceso de mediación os protagonistas son compañeiros no conflito e non inimigos no conflito. A mediación tende unha ponte entre as persoas illadas por un enfrontamento e posibilita a renovación e reconstrución de vínculos entre elas.

ACTITUDES BÁSICAS:  A conciencia da dignidade humana  A xustiza  O respecto  A comprensión  A aceptación incondicional do outro  A confianza nos demais  A tolerancia  O diálogo  A cooperación  A pacificación  A participación social  A solidariedade  A participación grupal  A amizade  A responsabilidade  As boas maneiras  O esforzo  A ecoloxía  A bondade e a cordialidade  O compartir

MEDIACIÓN FICHA PARA A ANÁLISE DO CONFLITO Documento 1 Anotar os protagonistas

Enche os seguintes recadros: Elementos Parte “ A “ -Aclarar todo -Resume o problema e anota as posicións de cada protagonista no conflito -Participan terceiros -Sentimentos -Coñece como se sente cada unha das partes? -Intereses -Que é o que puido motivar o seu comportamento? -Valores -Indaga o qué é importante para cada un deles -Necesidades -Saber qué necesita cada implicado para chegar a un acordo -Compromisos -Coñecer o que está disposto a facer cada unha das partes implicadas ACORDOS

Parte “ B ”

MEDIACIÓN EXEMPLO DE UTILIZACIÓN DA GUÍA PARA A ANÁLISE DO CONFLITO Documento 1b A continuación, solicitámosvos que reflexionedes sobre os conflitos que tivestes algunha vez na clase e que tratedes de responder as seguintes preguntas: Resume en poucas palabras, como se fose un titular de prensa, o conflito Dous compañeiros que se levan mal teñen que facer un traballo en grupo. “TEMPO DE VINGANZA” Enche os seguintes recadros: Elementos -Protagonistas -Quen son os protagonistas? -Que influencia exercen terceiros? -Relación Que relación ten A con B e viceversa? ( Pouca relación/moita relación, confianza/desconfianza, Amizade/hostilidade, Fuxida/enfrontamento, Calma/emocionalidade ) -Sentimentos Como se sente?

-Proceso e momento do conflito -Canto tempo leva o conflito? -O conflito está polarizado, enquistado, relaxado, latente? -Outros? -Valores -Cales son os seus valores?

-Intereses. Necesidades -Que lle interesa resolver fundamente? -Por que e para que o pide?

-Posicións -Que posicións teñen e que demandan? -Solucións -Que propón para resolvelo?

Parte “ A “ -Xoán

Parte “ B ” -Rubén

-Compañeiro de grupo

-Satisfeito de poder vingarse e contrariado pola presión do titor e dos compañeiros -Dous anos -O conflito estaba latente e despois polarizado

-Presionado polos compañeiros e o profesor. Preocupado pola nota e enfadado con Xoán porque se chivou ao profesor dunha cuestión persoal -Non é consciente de ter un problema con Xoán ata agora que lle dá ese pronto -O conflito está polarizado

-Despreza ás persoas que non teñen boas notas. -Valora as boas relacións coa clase -Que Rubén non se meta comigo. -Porque está ferido e non lle perdoa o que lle fixo. -Quere recuperar a súa dignidade -Non quero traballar con Rubén

-Despreza ás persoas que se levan ben cos profes. -Valora as boas relacións só cos compañeiros -Que o problema non lle afecte nas súas clasificacións. -Para non ter problemas académicos

-Que Rubén pida desculpas publicamente

-Que me deixe en paz, e que separe as cousas persoais das cousas da clase. -Hai que suspender só a Xoán porque é el o que se nega a traballar -Que Xoán non sexa pesado e non arme tanto follón por dúas semanas