Din viata si creatia renumitilor pictori si sculptori

Page 1


КАПИТОЛУЛ VI СКУЛПТОРИЙ МОЛДОВЕНЬ ПЛЭМЭДЯЛЭ АЛЕКСАНДР МИХАЙЛОВИЧ С'а нэскут ын 1888 ла Кишинэу ын фамилия унуй преот сэрак. Ка сэ поатэ ынтрецине фамилия, мамэ-са а организат ун бирт партикулар. Александру а фост дат ла семинарул духовническ, дар се окупа ку интерес нумай де десен. Ын декурс де дой ань прегэтеште о ревистэ сатирикэ «Сатана», ын каре десенязэ мулте карикатурь але ынвэцэторилор ши елевилор, ридикулизязэ старя лукрурилор ла семинар. Паралел ку семинарул Плэмэдялэ фреквентязэ ын декурсул кыторва ань ши шкоала сералэ де пиктурэ, урмынд ын класа кондусэ де Р. В. Окушко. Абсолвинд ын 1911 семинарул, плякэ ла Москова ши ынчаркэ сэ ынтре ла Шкоала де пиктурэ, скулптурэ ши архитектурэ, дар н'а реушит ши тимп де ун ан де зиле лукрязэ ка мунчитор де рынд ла о фабрикэ ши фреквентязэ ун студиоу партикулар. Песте ун ан а фост адмис ла шкоалэ ын класа ренумитулуй скулптор рус, професорул Волнухин. Деоарече татэл сэу ну путя сэ-л ажуте материаличеште, нопциле ера невоит сэ мунчяскэ ла о турнэторие. Курынд талентул луй Плэмэдялэ а атрас атенция луй Волнухин, каре л-а ангажат сэ лукрезе ын ателиерул сэу, ынкрединцынду-й ун шир де комензь партикуларе де скулптурэ. Ынтре ынвэцэтор ши елев с'а легат о стрынсэ приетение. Дупэ абсолвиря школий Плэмэдялэ плякэ ын кэутаря лукрулуй ла Петроград. Аколо реушеште сэ се аранжезе ла монетэрия статулуй ын калитате де моделиер инфериор (аич а лукрат пынэ ын анул 1918). Венинд ла Кишинэу сэ-шь вадэ фамилия, н'а реушит сэ се реынтоаркэ, деоарече ыл оприсерэ интервенций жермань, че окупасерэ Украина. Дупэ моартя луй В. Окушко (1919) А. Плэмэдялэ а предат скулптура шидесенул ла шкоала сералэ де пиктурэ, дукынд о луптэ апригэ ымпотрива курентелор декаденте ши модернисте, че доминау пе атунч принтре пластичиений ромынь. Челе май буне лукрэрь скулптурале, рэмасе де ла Плэмэдялэ, сынт «Диспераря» (1921), «Мунчиторул», «Чобанул молдован», монументул луй Штефан чел Маре (1923— 25) ш. а. Ын фигура де бронз (4 метри) а луй Штефан III, скулпторул а кэутат сэ креезе кипул домниторулуй Молдовей ка ал унуй ом ынцелепт, каре а штиут сэ уняскэ пэмынтуриле молдовенешть, ал унуй луптэтор неостенит контра котропиторилор турчь. Ел есте тратат де скулптор ка о сантинелэ, че стэ ла стража мулт пэтимиторулуй пэмынт молдовенеск, «царэ ын каля тутурор рэутэцилор», кум ера нумитэ Молдова ын летописец. Деши скулпторул а фост силит сэ-л презинте пе Штефан ка пе ун луптэтор пентру крединца крештинэ, Плэмэдялэ а штиут, тотуш, сэ сублиниезе


ын кипул луй пе ун луптэтор-елибератор ал цэрий натале, дар нич де кум ун предикатор релижиос (ын мына стынгэ домниторул цине о круче, яр ку дряпта стрынже палошул). А. М. Плэмэдялэ есте ун скулптор реалист, едукат де шкоала реалистэ русэ. Абя ын ултимий ань ай веций ын креацииле луй ау ынчепут сэ пэтрундэ унеле елементе стрэине де артэ. Ел се лэсасе инфлуенцат де курентеле, че доминау пе ачеле тимпурь ын Басарабия.


КОБИЗЕВА КЛАВДИЯ СЕМЬОНОВНА С'а нэскут ын анул 1905 ла Кишинэу. Копилэрия шь-а петрекут-о ынтр'ун лок питореск ал Молдовей, ын сатул Садова, районул Кэлэрашь. Грэдина де лынгэ касэ се мэржиня ку пэдуря. Дин копилэрие еа а ындрэжит зорий зилей, плоиле де варэ, грэдиниле ын флоаре. Де ла фрателе сэу Профир а моштенит густул пентру читит. Деспре арта пластикэ ну аузисе нич одатэ ын касэ. Сингуреле объекте «де артэ» ерау доуэ икоане марь — «Вяца фэкэторулуй де минунь Николае» ши «Маря мартирэ Марина». Пе фиекаре икоанэ ерау пиктате кыте 30 де счене дин вяца ачестор сфинць. Кынд буника о пуня сэ факэ ругэчунь, еа ку плэчере привя икоанеле ши ла лумина тремурындэ а канделей и се пэря, кэ сченеле десенате пе еле ынвияу. Ши еа уйта де ругэчунь. Фиинд ынкэ микэ, десена ку кэрбуне пе переций сараелор, фапт пентру каре мереу ера педепситэ, модела дин лут ниште кэсуце фрумоасе, фэчя дин хыртие костуме фантастиче. Ын тимпул «лукрулуй» уйта де тоате ши путя сэ стее немишкатэ зиле ынтрежь. Ку маре атенцие привя десенеле дин кэрць. Одатэ ла вечинул лор, пэдурарул Бурта, а венит ын визитэ ун пиктор адевэрат. Кынд ачеста а вэзут десенеле ши скулптуриле фетей, а сфэтуит-о сэ ынтре ла Шкоала де пиктурэ дин Кишинэу. Ла ынчепут пэринций ерау контра, дар ку тимпул шь-ау дат консимцэмынтул. Ку марь емоций а пэшит еа прагул школий. Вэзынду-й десенеле, пикторул Р. В. Окушко а ынскрис-о ын анул I. Терминынд ку сукчес шкоала (1932) а хотэрыт сэ плече ын Белжия, ла Академия, унде ынвэцасе ши алць пикторь басарабень (М. Гамбурд, Яшинская ш. а.). Деоарече н'авя бань де друм, ун груп де приетень ау организат о експозицие персонала а креациилор ей. Ка сэ поатэ ынвэца ын Белжия, требуя сэ лукрезе (а лукрат ка фемее де сервичиу ши куриерэ ла ун магазин). Ла ынчепутул анулуй школар с'а ынскрис ла конкурсул пентру ынтраря ла Академие. И с'а дат сэ скулптезе капул унуй мунчитор дин натурэ. Портретул й-а реушит бине ши еа а фост ынскрисэ ын класа натурий ла професорул Виктор Руссо. А пэрэсит Белжия ын анул 1934 ши а плекат ла Букурешть, унде а фреквентат Академия де арте (ла скулпторул Корнелиу Медря). Кобизева партичипа ла експозицииле, каре се организау ануал ла «Салонул офичиал». Абя ын анул 1940 и с'а реализат висул. Еа се ынтоарче акасэ ши ынчепе сэ лукрезе интенс. Предэ ла шкоала де пиктурэ, партичипэ ла декораря Павилионулуй молдовенеск ла Експозиция агриколэ унионалэ, я парте ла тоате експозицииле, каре ау авут лок пынэ ла Мареле рэзбой пентру апэраря Патрией. Фиинд болнавэ, н'а авут посибилитатя сэ се евакуезе ши а фост невоитэ сэ суфере тот греул окупацией фасчисте. Ын анул 1945 о гэсим дин ноу ла Кишинэу, мунчинд ку ентузиазм. Преда скулптура ла Шкоала републиканэ де пиктурэ, лукра ын ателиер. Кобизева а креат скулптура «Капул молдовенчей», каре а фост експусэ ла Парис ла Експозиция интернационалэ а фемеилор демократе, «Дансул


реколтей», «Оспиталитатя Молдовей», «Ла агрокурсурь», «Диминяца веций ной», «Пушкин аскултынд о дойнэ» ш. а. м. д. Ачаста дин урмэ есте о скулптурэ микэ, че ынфэцишазэ пе жениалул поет, аскултынд ку мултэ атенцие ши драгосте кынтекул молдовенеск «Дойна». Кипул луй Пушкин есте експресив ши редэ интересул поетулуй пентру арта популарэ. А кэлэторит мулт прин републикэ. Суб импресия челор вэзуте ын колхозурь а креат май мулте кипурь женерализатоаре — «Даруриле Молдовей» (турнатэ ын бронз ши презентатэ ла Декада артей ши литературий молдовенешть ла Москова), «Андриеш», «Капул уней фете гэгэузе», «Пэмынт елиберат». Ла база кэутэрилор ей креатоаре се афлэ адынка студиере а веций, черчетаря атентэ а фаптелор. Креация скулпторицей есте адынк националэ дупэ формэ ши сочиалистэ дупэ концинут, апропиятэ попорулуй молдовенеск. О путем нуми «Кынтэряцэ а републичий виилор ши ливезилор». Кынтынд мунка виерилор дин Молдова, К. Кобизева едукэ попорул ын спиритул рекуноштинцей фацэ де Путеря Советикэ, каре а адус ын Басарабия вяцэ феричитэ ши белшуг.


ДУБИНОВСКИЙ ЛАЗАР ИСАКОВИЧ С'а нэскут ын анул 1910 ла Фэлешть, районул Бэлць, ынтр'о фамилие де ынвэцэторь. Ку маре греу а реушит сэ ынтре ла Академия де арте дин Букурешть. Ынторкынду-се акасэ, ын анул 1932 а девенит ынвэцэтор де десен ши ын афарэ де ачаста лукрязэ интенс ын домениул скулптурий. Портретеле скулптате дин ачя периоадэ сынт о мэртурие а талентулуй сэу де а обсерва тот че есте май бун ши май карактеристик ла ом. Ынсэ дин пункт де ведере ал реализэрий лукрэриле луй ну се деосебяу де челе але пластичиенилор ромынь, адепць ай курентулуй импресионист. Ын лукрэриле анилор 30, консакрате темей мунчий («Хамалул» ши «Минерул, скоцынду-шь товарэшул учис»), се евиденциязэ о путерникэ линие сочиалэ ын креация луй Дубиновский. Ынсэ фелул де а трата имажиниле мунчиторилор континуэ сэ айбэ ун карактер мэржинит. Одатэ ку елибераря Басарабией ын 1940 се дескид марь посибилитэть пентру активитатя де креацие а пикторулуй. Примеле лукрэрь май импортанте дин ачест тимп сынт ниште горелиефурь декоративе. Ынсэ еле сынт о довадэ, кэ скулпторул порнисе хотэрыт пе каля реалистэ. Ын аний Марелуй рэзбой пентру апэраря Патрией Л. Дубиновский с'а афлат ын рындуриле арматей активе. Демобилизынду-се, скулпторул вине ла Иркутск, унде креазэ композицииле «Молдова ын луптэ», «Збоарэ пэсэрь де прадэ», «Пе унде ау трекут фасчиштий», «Луаря ын робие», «Ултима гренадэ а партизанулуй», ын каре ышь кончентрязэ атенция ну ла лупта оаменилор советичь, чи ла суферинцеле, адусе де фасчизм. Ынторкынду-се ын Молдова, Дубиновский екзекутэ скулптуриле «Виористул Дайн», «Композиторул Няга», «Поетул Буков», «Партизанул Шаргородский». Дубиновский е ауторул скулптурий «Борис Главан». Ел ни-л презинтэ ну ка пе ун ом суферинд, чи ка пе ун луптэтор плин де бэрбэцие, каре ынтымпинэ моартя ку о фермэ сигуранцэ ын апропията бируинцэ а попорулуй советик. Ынтре аний 1947—49 скулпторул креазэ портретеле архитектулуй Шчусев, женералилор Лебеденко ши Клюев, кирургулуй Кривошеев, артистулуй нородник ал РСС Молдовенешть Лысенко. Се обсервэ крештеря мэестрией луй ын домениул скулптурий монументале. Ын лукраря «Витикулторий» ел презинтэ имажинь синтетиче де колхозничь молдовень, оамень ной ай републичий либере. Де асеменя скулптязэ кипул Ероулуй Униуний Советиче Ветчинкин, бустул монументал ал луй Г. И. Котовский дин Котовск, монументул дин Кишинэу ал луй Котовский кэларе (бронз), креат ымпреунэ ку Китайка, Першудчев, Посяде, «Дештептаря», «Рэскоала», «Тинереца». О импортанцэ деосебитэ презинтэ ултимеле лукрэрь але луй Дубиновский. Алторелиефул «Н. С. Хрушчов ремите Молдовей ординул Ленин» (бронз) есте ун имн ал унитэций динтре партид ши попор; «Ын


ынтымпинаря зэрилор» симболизязэ елибераря попорулуй молдовенеск. Ын Кишинэу есте ынэлцатэ лукраря луй Дубиновский «Монументул ероикулуй комсомол». Пе ун обелиск ыналт стэ о фатэ ку о фэклие ын мына ридикатэ. Ла база обелискулуй е ун горелиеф, че репрезинтэ ун груп де тинерь: ун тынэр револуционар, каре а преферат моартя, дар ну с'а предат призониер; о фатэ симплэ дин Молдова, каре рискынду-шь вяца, ымпрэштие афишеле; ун комсомолист, че с'а ридикат пентру апэраря либертэций; ун милитар, че а венит пе пэмынтул натал ку армата елибератоаре. Фиекаре дин ей есте ун карактер орижинал, интегру, путерник, виу ши конвингэтор. Монументул ынвешничеште мэреция фаптелор ероиче, сэвыршите де тинеретул советик. Дезволтаря креацией луй Дубиновский мэртурисеште, кэ метода реализмулуй сочиалист й-а дескис ной кэй креатоаре, л-а скос дин импас, ла каре а фост адус де експресионизмул апусян. Л. И. Дубиновский есте мембру-кореспондент ал Академией де арте а Униуний РСС.


АВЕРБУХ ЛЕВ ВОЛЬФОВИЧ С'а нэскут ын анул 1913 ла Кишинэу. Сора май маре десена бине. Дупэ екземплул ей а ынчепут сэ десенезе. Ку десенул се окупау ын сериле лунжь де чрнэ, кынд чей марь читяу, яр копиий н'авяу вое сэ факэ згомот. Кынд а терминат шкоала примарэ, ый мурисе мама. Де ынвэцэтурэ ну май путя фи ворба. Кишинэул ын время ачея ера ун ораш провинчиал, липсит де орьче перспективе, деачея бэятул ши тата с'ау мутат ла Букурешть. Висулуй сэу де а се окупа де артэ и се опуня реалитатя. Де акум ла вырста де 13 ань требуя сэ лукрезе, ка сэ-шь кыштиже пентру трай. Ынтрэ ка ученик ла ун декоратор ын лемн, ынсэ песте пуцин тимп ачеста с'а руинат ши а ынкис ателиерул. Ын ачел тимп бэятул авя унеле куноштинце ку привире ла скулптура платэ (чя ын волум рэмыне деокамдатэ пентру ел о тайнэ). Лукрынд де ла каз ла каз ла дифериць патронь, ел с'а ымприетенит ку револуционарь, принтре ей а фост ши комунистул Г. Кох, каре лукра ла статуя ын лемн «Мунчиторул а ридикат арма». Ын фаца луй с'а дескис лумя вариетэций формелор. Ел обсерва ку несац тотул че-л ынконжура ши кэута сэ ынтрукипезе ачаста ын.лукрэриле сале. Дар фиинд липсит де о базэ теоретикэ, де ындрумэрь калификате, ый веня екстрем де греу. Оамений дин жур се пуртау ку стимэ фацэ де креация бэятулуй. Дар луй ну-й плэчя сэ жоаче ролул унуй «вундеркинд», ел виса сэ креезе опере адевэрате. Фэкынд рост де мануале, студиязэ сериос анатомия ши перспектива, визитязэ експозиций. Абя ын анул 1940, дупэ елибераря Басарабией, реынторкынду-се ла Кишинэу, а ынтрат ла Шкоала де пиктурэ. Ел а фост примит пе база лукрэрилор презентате, деши н'авя студииле женерале нечесаре: абсолвисе нумай 4 класе ын лок де 7. Кынд с'а ынчепут рэзбоюл, Авербух с'а евакуат ын Узбекистан. Аколо лукра ла витринеле «ТАСС», ла конструкция театрулуй академик ш. а. Дупэ рэзбой с'а ынторс ла Кишинэу ши а терминат шкоала ын 1948. Фиинд ынкэ елев, а фэкут мулте лукрэрь скулптурале ши а партичипат ла диферите експозиций републикане. Ын анул 1947 скулптура «Фата ын корт» а фост апречитэ де Дирекция артелор ши и с'а командат с'о факэ ын марморэ. Скулптура луй Авербух «Сергей Лазо» а фост презентатэ ла Експозиция унионалэ дин Москова (1950). Ын анул 1951 и се експуне ла Москова «Раймонда Дьен», каре ын тимпул де фацэ се афлэ ын Музеул артей советиче ын Кина. Пе алея скрииторилор, ын паркул Пушкин дин Кишинэу, сынт инсталате 2 портрете скулптурале (бустурь) лукрате де Л. Авербух — И. Крянгэ ши Милеску Спатару (бустул ачестуя а фост фэкут пе база дескриерилор кроникарилор, деоарече алт извор ну-й). Ла експозиция «40 де ань ай луй Октомбрие» (ла Москова) а фост експус портретул луй В. И. Ленин, реализат пентру прима датэ прин техника галванопластикэ. Тот ел а скулптат ун буст маре ал луй В. И. Ленин, инсталат ла Глодень, о статуе а луй В. И. Ленин ын сатул Паркань ш. а. Ла Музеул републикан де артэ се пэстрязэ лукрэриле «Резервеле де


мункэ» (лемн), «Мунчиторул фрунташ Чернышов» (лемн), «Капул корееней Сан Лин», статуя маре «Бучумаш» ши мулте портрете. Лукрэриле луй Л. Авербух сынт реалисте, експресиве, ку ун концинут профунд.


ЕПЕЛБАУМ НАУМ МОИСЕЕВИЧ С'а нэскут ын анул 1927 ла Кишинэу. Татэлуй сэу ый плэчя десенул. Ын ореле либере мереу ыл путяй ведя ку ун крейон ын мынэ ши ку ун албум ын фацэ. Адеся лукра ку вопселе. Пе хыртие апэряу лукрэрь минунате — кипурь де оамень, флорь, пейзаже... Дин вырста фражедэ пе Наум ыл фрэмынта ынтребаря, кум фаче тата тоате ачестя. Май алес ыл минунау фигуриле оаменилор ши анималелор ын позе неаштептате. Мултэ време ел ну ындрэзня сэ-й пунэ татэлуй ачастэ ынтребаре. Се ынарма ку ун крейон ши хыртие ши десена кум путя. Авя пе атунч 4 ань. Татэл ыл сусциня. Апой ын касэ а апэрут пластелина. Наум ши фрателе сэу моделау зиле ынтрежь фигурь де оамень ши анимале. Мулте греутэць ау супортат ын тимпул рэзбоюлуй. Пэрэсинд орашул натал, с'ау евакуат ынтр'ун колхоз де пе Волга. Аколо пентру прима датэ с'а поменит ын мижлокул натурий. Фиинд де 14 ань, а лукрат ла грэдина де зарзаватурь ши ла кымп, апой с'а ынскрис ла курсурь де тракторишть. Май тырзиу а ынтрат ла ун техникум ветеринар, пе каре л-а абсолвит ын анул 1945. Деши авя окупаций атыт де диферите, драгостя пентру арта пластикэ ну и с'а стинс. Дупэ рэзбой а абсолвит Шкоала де пиктурэ дин Кишинэу. Апой а абсолвит Шкоала супериоарэ де артэ «Мухина» дин Ленинград, девенинд скулптор. Лукрэриле сале май импортанте сынт «Котовский пе малул Ниструлуй», «Лукрэтор де легэтурэ», «Штафета», «Сэрбэтоаря роадей», барелиефул «Андриеш» ш. а.


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.