Proxecto Lector by biblioteca rabade

PROXECTO LECTOR IES “RÍO MIÑO” Rábade (Lugo) Aprobado polo Claustro de profesores o día 26-10-2009

Curso 2009-2010

Páxs. 0.- Índice ----------------------------------------------------------------------1.- Introdución ------------------------------------------------------------------2.- Análise da situación da lectoescritura no centro ----------------------2.1.- Prácticas lectoras e escritoras do alumnado ------------2.2.- Hábitos lectores do alumnado --------------------------------2.3.- Análise das metodoloxías empregadas ----------------------2.4.- Recursos materiais e humanos. Situación da biblioteca escolar e outros recursos ------------------------------------------2.5.- Necesidade de formación do profesorado neste ámbito -----

1 2 4 4 6 15 17 19

3.- Obxectivos, fundamentos e organización --------------------------------3.1.- Obxectivos ----------------------------------------------------3.2.- Metodoloxías máis axeitadas ---------------------------------3.3.- Organización de espazos e tempos ---------------------------------3.3.1.- Creación de ambientes lectores. Hora de ler ----------3.3.2.- Outras actividades ---------------------------------3.4.- A biblioteca escolar e os recursos culturais do entorno --------3.5.- Coordinación do proxecto e organización ------------------- ----3.6.- Participación de todo o profesorado -------------3.7.- Modo de organización ------------------------------------------3.8.- Modo de difusión e apoios necesarios ------------------------

19 19 21 25 25 26 27 27 28 29 30

4.- Intervencións que cómpre sistematizar --------------------------------4.1.- Ensinanzas de estratexias de comprensión lectora en todas as áreas ---------------------------------------------------4.1.1.- Outras actividades --------------------------------4.2.- Expresión escrita ---------------------------------------------------4.2.1.- Actividades relacionadas coa escritura ------------4.3.- Fomento de hábitos de lectura en todas as áreas ------------4.4.- Actividades de educación documental -----------------------4.4.1.- Actividades para localizar a información -------------4.5.- Integración das TIC ------------------------------------------4.5.1.- Actividades con Internet como fonte de información 4.5.2.- Actividades para traballar cos medios audiovisuais -4.6.- Implicación das familias e do entorno -------------------------

31 32 36 37 38 39 41 42 43 43 45 46

5.- Criterios e procedementos de avaliación ---------------------------------5.1.- Elaboración dos intrumentos e fontes de información -----

47 47

6.- Anexos ------------------------------------------------------------------------- 49 6.1.- Pauta de observación da comprensión lectora --------------- 50 6.2.- Ficha de avaliación do Plan de Lectura (CCP) --------------------- 51 6.3.- Ficha de avaliación do Plan de Lectura (profesorado) ------ 52 6.4.- Ficha de avaliación dos traballos de investigación --------------- 54 6.5.- Ficha de avaliación dos traballos expostos oralmente ------------ 55 6.6.- Avaliación da expresión oral ----------------------------------- 56 6.7.- Comprensión lectora. Tipos de textos por cursos --------------- 57 6.8.- Avaliación da comprensión lectora ----------------------------------- 58 6.9.- Ficha para a avaliación da expresión escrita ---------------- 59 6.10.- Ficha de avaliación do traballo en grupo ------------------------- 60 6.11.- Ficha de avaliación da realización dun traballo --------------- 61 6.12.- Cuestionario para a autoavaliación dun alumno --------------- 62 7.- Bibliografía ------------------------------------------------------------------- 63

-1-

1.- Introdución Nome do centro:

I.E.S. RÍO MIÑO

Dirección:

Rúa Rosalía de Castro, s. n.

Localidade:

Rábade

Código postal:

27370

Teléfono:

982390633

Fax:

982390033

E-mail:

ies.riomino@edu.xunta.es

Web:

www.iesriomino.org.es

Historia: O IES RÍO MIÑO de Rábade comezou a súa andaina no curso 1996-97 impartindo só 1º de ESO. Nos cursos posteriores fóronse implantando 2º, 3º e 4º de ESO, rematando a implantación de toda a ESO no curso 1999-2000. No curso 2006-07 impartíuse 1º de bacharelato, completándose a etapa no curso seguinte 2007-08. Igualmente, dende o curso 2000-01 impartíuse no centro un Programa de Garantía Social na modalidade B, sendo substituido no curso 2008-09 por un Programa de Cualificación Profesional Inicial, na modalidade C.

Alumnado: A matrícula para o curso 2008-09 consta de 333 alumnos, dos que 246 son de ESO, 73 de bacharelato e 14 de PCPI. O alumnado corresponde maioritariamente ós concellos de Begonte, Outeiro de

-2-

Rei e Rábade, estando tamén escolarizados alumnos da parroquia de Pígara, do concello de Guitiriz. Unha parte deste alumnado (aproximadamente un 60%) habita no medio rural, residindo o resto nas zonas urbanas dos concello citados. Profesorado: Actualmente o claustro do IES RÍO MIÑO está composto por 43 profesores: 7 mestres definitivos, 1 mestre provisional, 24 profesores de educación secundaria definitivos, 10 profesores de educación secundaria provisionais (un deles a media xornada e outros dous en comisión de servicios), e 1 profesor de Relixión.

-3-

2.- Análise da situación da lecto-escritura no centro. 2.1.- Prácticas lectoras e escritoras do alumado. No curso 2007-2008 realizouse unha enquisa individual por materia e grupo para avaliar as prácticas lectoras e escritoras do alumnado. Os resultados da enquisa sobre habilidades en lecto-escritura foron os seguintes: A. Exactitude lectora (Pedíase ó profesorado que indicase os oito erros máis frecuentes que atopaba na lectura do seu alumnado)

Non realiza as pausas correctamente

71%

Non entoa adecuadamente

74%

Sinala co dedo:

14%

Omisión de liñas

Silabeo

29%

Presenta vacilacións

69%

Realiza repeticións

38%

Realiza rectificacións

59%

Realiza substitucións

48%

Presenta adicións

28%

Realiza inversións

12%

Realiza omisións de letras ou palabras

62%

Aclaracións: ַ

Vacilacións: O alumno/a detense máis tempo do habitual, titubea ou vacila antes de ler.

Repeticións: O alumno/a volve ler o xa lido.

Rectificacóns: O alumno/a le equivocadamente, percibe o erro e -4-

procede á lectura correcta. ַ

Substitucións: O alumno/a sustitúe unha letra ou unha palabra por outra.

Adicións: O alumno/a engade un son ou unha palabra que non aparece escrita.

Inversións: O alumno/a le como se estivera invertida a orde da colocación das letras.

Omisións: O alumno/a omite letras ou palabras

B. Comprensión lectora Comprende palabras

71%

Comprende frases sinxelas

71%

Comprende frases complexas

22%

Comprende textos sinxelos

71%

Comprende textos complexos

14%

C. Erros de escritura ((Pedíase ó profesorado que indicase os oito erros máis frecuentes que atopaba na escritura do seu alumnado) Irregularidade no tamaño da letra

57%

Grafismo moi tembloroso

28%

Superposicións Substitucións

5% 24%

Adicións

Inversións

Omisións de letras ou palabras

50%

Fragmentación dunha palabra

24%

Unións de palabras

22%

Acentuación

62%

Cambios consonánticos

59%

( v por b, d por z, ll por y,…) Puntuación

71%

Desorde da frase

41%

Incoherencia do texto

47% -5-

2.2.- Estudo da eficiencia lectora e dos hábitos lectores do noso alumnado. No curso 2006-07 comezouse a aplicar unha proba de eficiencia lectora e hábitos lectores ó alumnado que ingresaba en 1º da ESO. Estes son os resultados obtidos nos últimos tres cursos:

Comprensión

7% Insuficiente

35%

Medio 58%

Bueno

Velocidade

11%

Ins.Tipo 0

Ins. Tipo 1 20%

Ins. Tipo 2 Medio Tipo 3A Medio Tipo 3B 57%

Bueno Tipo 4

-6-

Zona de Insuficiencia Tipo 0

Tipo 1

Comprensi贸n inferior 40%

贸

Zona Media Tipo II

Zona de Eficiencia

Tipo III-A Tipo III-B Tipo IV

Tipo V

Menos de De 100 a De 150 a De 200 a De 250 a M谩is de 100 p/m

150 p/m

200 p/m

250 p/m

500 p/m

Eficacia

1% Insuficiente Medio Bueno 92%

-7-

Hรกbitos lectores e emprego do tempo libre

-8-

-9-

- 10 -

- 11 -

- 12 -

- 13 -

- 14 -

Os resultados dos estudos denotan as seguintes necesidades: As habilidades lectoras teñen un nivel baixo: é chamativo que un 29% lea silabeando ou que un 62 % omita letras ou palabras. Por outra banda, se só un 14% comprende textos complexos é porque ainda que algúns adquiriron as habilidades mecánicas, teñen dificultade para comprender o que len ou non teñen o vocabulario necesario para entender o sentido dos textos. Todo iso xenera unha situación de “desmotivación”: o esforzo que hai que realizar para enfrontarse ás páxinas dun libro é excesivo, os obstáculos que hai que vencer (técnica lectora, comprensión, vocabulario, …) son case insalvables. Para querer ler hai que saber facelo. Iso explica que só un 8% acade unha eficacia lectora aceptable, mentras que un 92 % permanecen nun nivel lector insuficiente con todo o negativo que supón a carencia neste senso Non é difícil entender que a un 55% do alumnado lle guste pouco ler, que só un 27% do alumnado manifeste que lle gusta moito ler e que unicamente un 25% lea por iniciativa propia ou que un 5% dos nosos rapaces e rapazas teñan a lectura como actividade favorita no tempo de lecer. O noso alumnado le por recomendación dos profesores e dos pais

2.3.- Análise das metodoloxías empregadas. A análise feita da metodoloxía empregada na práctica docente permite as seguintes conclusións: En xeral, os profesores e profesoras temos as seguintes ideas erróneas sobre o acceso á información e as habilidades lecto-escritoras do noso alumnado: - 15 -

• Os alumnos teñen fácil acceso á información (bibliotecas públicas ou persoais, Internet…) • Todos os alumnos saben ler e, incluso, teñen hábito de lectura. • Todos os alumnos teñen un nivel aceptable de comprensión, xa non de textos sinxelos senón tamén de certa complexidade;

saben

seleccionar a información e consiguen integrala e elaborar documentos propios. Por todo o anterior e por falta de tempo, pola complexidade e amplitude dos curriculos das materias, na práctica docente acontece o seguinte: Non hai actividades explícitas de lecto-escritura: só se contempla como instrumento no desenvolvemento dos contidos de cada materia. Nos poucos casos nos que se programan actividades de lecto-escritura, detéctanse as seguintes eivas: •

Predominan as actividades de lectura sobre a escritura.

•

Non se temporalizan ou, se se fai, non é con frecuencia nen regularidade.

•

Non se avalían e tampouco se cualifican nen se teñen en conta para a cualificación global da materia.

•

Non se programan actividades de reforzo.

•

En ningún caso se fai unha avaliación inicial para deseñar as actividades.

Non se programan actividades específicas para traballar o vocabulario. Non hai coordinación entre o profesorado das diferentes materias do mesmo grupo.

- 16 -

2.4.- Recursos materiais e humanos: situación da biblioteca escolar e outros recursos. O espazo da biblioteca ten unha superficie de 100 metros cadrados, de forma irregular, con boa luz natural e artificial, de fácil acceso dende calquera punto do centro e do exterior. Na actualidade distinguimos nela nove seccións diferentes: 1.- Lectura informal. 2.- Traballo individual ou en pequeno grupo. 3.- Traballo en gran grupo. 4.- Audiovisuais, CDs, DVDs. 5.- Informática. 6.- Taboleiro de anuncios. 7.- Expositor de novidades. 8.- Xestión e préstamo. 9.- Ludoteca. Todas elas están funcionando, agás a ludoteca, que o fará próximamente. É de destacar o espazo de lectura informal pola aceptación que ten entre os rapaces, nel sitúanse as publicacións ás que estamos subscritos, a prensa diaria e unha selección de cómics. •

O mobiliario está constituído por andeis abertos na súa maioría, mesas e sillas novas, todas iguais, procedentes da dotación enviada pola consellería para a ampliación do centro, que ven de inaugurarse e que se distribúen, segundo convén, en pequeno ou grande grupo. Estase a renovar o mobiliario para audiovisuais, xestión e lectura informal, ata onde o permita a dotación do PLAMBE.

•

A dotación informática consiste en sete ordenadores, dos cales catro foron adquiridos no curso 2008-09 cos fondos do PLAMBE; dous están en rede para a xestión e os restantes están á disposición dos alumnos.

- 17 -

•

En canto ós fondos rexistrados, uns 5800 xa están incorporados a MEIGA. Para o préstamo estase a empregar unicamente este programa de xestión, xa que os libros de máis mobilidade están na súa meirande parte no OPAC conforme as normas da CDU. Da totalidade de fondos documentais, a metade aproximadamente están en

galego, uns 350 en inglés, outros tantos en francés e os restantes en castelán; sendo uns 500 da totalidade libros de consulta de distintas áreas. Existen ademais tres coleccións de películas de cine de diversa temática, CDs de música, e DVDs de documentais de diversas áreas, así como coleccións de minerais e material de laboratorio, enviados pola Consellería de Educación como material complementario para o ensino dos alumnos de BAC. As subscricións á prensa periódica son: un xornal local, un xornal de tirada nacional, un de prensa deportiva, dúas revistas de música pop, unha de cine, unha de vida sá, unha de informática, unha de viaxes, unha de divulgación científica, unha de historia, un magazine, unha de viaxes, unha de actualidade socioeconómica galega, unha publicación en inglés e unha revista especializada en lectura infantil e xuvenil para profesores. Os fondos están actualizados, ben conservados e na súa meirande parte son idóneos para os lectores ós que están destinados. Non obstante, estase completando a dotación con novas adquisicións con cargo ós fondos do PLAMBE. Asimesmo, todos os fondos están sendo rexistrados para ser xestionados dende a biblioteca, aínda que algúns están localizados noutras dependencias. No curso 2008-2009 a biblioteca do centro foi atendida por un equipo de seis persoas, unha das cales é a responsable da mesma; manténdose aberta un total de 23 horas en horario lectivo segundo o cadro que figura exposto na entrada e no interior da mesma. O funcionamento está suxeito a unhas normas escritas aprobadas polo equipo estable da mesma, que se reúne periódicamente e levanta acta de cada sesión. As actividades que organiza sistematicamente a biblioteca, son, entre outras, as - 18 -

seguintes: •

Sesións de formación de usuarios e formación documental.

•

Publicación de guías de lectura e boletíns informativos para alumnos, pais e profesores.

•

Exposicións temáticas de diferentes tipos.

•

Actividades programadas de dinamización e animación á lectura.

•

Conmemoracións de diferentes datas ó longo do curso escolar en colaboración con distintos departamentos.

2.5. Necesidades de formación do profesorado neste ámbito. Na enquisa realizada no curso 2007/2008 ao profesorado do centro un 71% considera necesaria a organización no centro de xornadas de formación sobre a lectura e o proxecto lector.

3.- Obxectivos, fundamentos e organización. Tendo en conta os resultados do traballo diario nas aulas e vistas as dificultades que presentan os nosos alumnos, chégase á necesidade de establecer un plan de actuación que posibilite corrixir as deficiencias en canto ó manexo da lectura e da escritura como ferramenta básica para o estudo e para entender calquera mensaxe que sexa preciso descifrar tanto nas diferentes áreas como nos contextos habituais da vida cotiá.

3.1.- Obxectivos. •

Mellorar as habilidades lectoras (dicción, ritmo, entonación…) atendendo tamén á corrección postural, e de escritura (redacción, puntuación, ortografía…)

•

Mellorar o vocabulario, mediante o emprego de técnicas de traballo persoal e na aula que impliquen o uso do diccionario como fonte de

- 19 -

resolución de dúbidas sobre a adquisición do léxico das diferentes áreas. •

Mellorar a comprensión.

•

Traballar con todo tipo de textos (literarios, expositivos, xornalísticos, publicitarios, gráficos) e todo tipo de soportes (impresos e electrónicos).

•

Incrementar a motivación cara á lectura e desenvolver o hábito lector e gusto pola lectura, despertando a necesidade

de ler como ferramenta

indispensable para mellorar a producción dos propios textos escritos. •

Crear os medios que faciliten o acceso do alumnado á lectura e á práctica da escritura porque… o A lectura é unha materia transversal de todas as áreas do curriculo e a ferramenta indispensable para a aprendizaxe de todas as materias. o O alumnado debe ler na clase, durante as horas lectivas de forma individual e colectiva. o A lectura debe ir ligada á escritura (expresión escrita, ortografía, técnicas de presentación, vocabulario…) e á expresión oral.

•

Establecer os fundamentos dun traballo coordinado de lecto-escritura na aula en todas as materias.

•

Implicar a todo o profesorado nas actividades, campañas e outras experiencias que poideran programarse para potenciar o hábito lector e as capacidades inherentes ó mesmo.

•

Facer partícipe á familia da lectura porque o papel dos pais é fundamental á hora e reforzar as tarefas lectoras que se fan no centro.

•

Potenciar o papel da biblioteca do centro.

- 20 -

O obxectivo final que persiguen todos os anteriores é formar lectores e lectoras competentes, isto é, que lean comprensivamente, que saiban interpretar o que len, que sexan capaces de emitir xuizos críticos, que reformulen e transformen contidos, que escriban para expresar e comunicar. E para conseguir iso precísase a colaboración de todos: profesores, equipo directivo, responsable e equipo da Biblioteca, pais e sociedade. Como dixo Álvaro Marchesi: “Sólo en la medida en que exista un compromiso de toda la sociedad; que los profesores dediquen un tiempo a leer en su disciplina libros de viajes, de literatura, de música, de deporte… y la familia apoye esta dinámica, la lectura estará en el centro de aprendizaje y el conocimiento, camino esencial para mejorar las competencias comunicativas en la escuela”. E tamén dixo: “La biblioteca no hace lectores, pero ayuda a hacer lectores; si surge el interés por leer, encuentran los libros en las bibliotecas”.

3.2.- Metodoloxías máis axeitadas.O profesorado empregará na aula os tres tipos principais de lectura, aplicables a todo tipo de documento escrito, sexa cal sexa o formato ou soporte (enciclopedia, álbum, libro de texto, páxina web, CD-ROM, folleto...): •

Lectura previa ou de aproximación global ó tema. Convén dar certas claves de lectura (estrutura do tema, preguntas ás que pretende responder ó tema, interrelacions entre conceptos e contexto...).

•

Lectura lenta e minuciosa para comprender as partes do texto . A intervención e colaboración do profesor é moi importante. É convinte ler cos alumnos e desmenuzar os textos en clase por medio do subliñado, esquemas, resumos, mapas conceptuais...

•

Lectura de síntese ou asimilación para elaborar de forma persoal e reter significativamente os conceptos e as súas relacións.

A lectura en voz alta facilita a comprensión lectora e axuda a mellorala. - 21 -

Practicarase na clase a lectura en voz alta, tanto por parte do profesor ou profesora, que exercen de modelos, como do alumnado. Deben coidarse aspectos de dicción, entonación, vocalización, inflexión da voz, etc. .

Para conseguir unha verdadeira efectividade, non poden traballarse as habilidades lectoescritoras de modo esporádico, senón que é preciso levar a cabo unha programación de actividades ben deseñadas e debidamente secuenciadas. O proceso debe ser diario e o traballo cos textos ou temas debe tocar os seguintes puntos: 1.- Análise de coñecementos previos mediante tormenta de ideas, mapas conceptuais… 2.- Lectura do título: a súa comprensión e relación cos outros apartados do tema. 3.- Lectura lenta e reflexiva de cada parte do texto. 4.- Subliñado individual, ou toma de notas. 5.- Elaboración dun documento obrigatorio que recolla a esencia do subliñado: esquema, mapa conceptual, etc, dependendo da natureza da asignatura. 6.- Memorización: repaso usando o documento elaborado polo alumno. 7.- Avaliación oral ou escrita do aprendido.

A lectura comprensiva debe complementarse con campos conexos como a expresión oral, a redacción escrita fluída ... e convén proxectar ó exterior as actividades relacionadas: disertacións para outros alumnos, artigos para a revista escolar, exposicións, murais, programas de radio, etc. Para conquerir resultados óptimos han de terse en conta as seguintes consideracións: •

Na comprensión dos textos hai unha

información previa que o lector

necesita ter e que se refíre a tres aspectos: ַ

Coñecemento do tema do que trata.

- 22 -

Comprensión dos conceptos específicos do texto.

Comprensión da terminoloxía.

o Para traballar estes aspectos, o profesor lerá previamente o que o alumno vai ler despois; así coñecerá os elementos centrais, identificará as súas ideas, o vocabulario e, en resumo, a información previa a desenvolver. o Tamén terá en conta o que pretende que os alumnos aprendan coa lectura do texto. o Debe comenzarse a traballar con textos breves ou con fragmentos de textos, para ir incorporando paulatinamente textos cada vez máis complexos.

o Non dará nunca por suposta a comprensión das palabras usadas, nin siquera das máis simples. Deben situarse en contextos distintos para ver se se comprenden e se empregan axeitadamente. o Fará preguntas ó alumnado para verificar

a comprensión dos

significados dubidosos. o Ensinará ós alumnos a buscar no dicionario en todas as materias e facerlles saber que el mesmo fai uso del para verificar a ortografía e o significado de termos que descoñece. o Non obstante, non é convinte darlles grandes listados de palabras illadas para buscar no dicionario. o Proporá os seus alumnos a elaboración de glosarios que conteñan unha lista cos conceptos básicos de cada área. A finalidade é que coñezan o significado dos conceptos da materia e os manexen na linguaxe oral e escrita.. Neles quedarán rexistrados os termos, as súas definicións e, se é posible, exemplos ou citas significativas. - 23 -

o O profesor debe ensinar outras estratexias para indagar os significados,

tales

como

relacionar

palabras

cos

mesmos

constituíntes, claves contextuais (averiguar o significado mirando as palabras ou frases que a rodean, buscando sinónimos ou antónimos desa palabra no texto, definicións …) o Empregará textos de todo tipo e procedencia: -

Continuos

(narrativos,

expositivos,

argumentativos…)

discontinuos (folletos, gráficos, infografías, tablas). -

Textos procedentes de manuais, periódicos, atlas, fontes orais, revistas divulgativas e especializadas, obras literarias…

•

Dado que o libro de texto é o material co que se traballa habitualmente, cómpre adicar o tempo necesario para analizar a estrutura dos seus temas ou unidades didácticas: definicións, explicacións das mesmas, resumos, exemplos, exercicios, gráficos, actividades... Contribuirá a facilitar a comprensión dos contidos da área.

•

No referente a traballos de investigación, o profesor explicará claramente o que se pretende con eles e o que espera do alumnado, para o cal lles proporcionará: -

Un guión que conteña os aspectos a tratar.

A bibliografía a consultar, tanto se se trata de documentos impresos, como se son páxinas web.

Unha explicación do formato no que quere que se lle presente o resultado do traballo e as normas de presentación do mesmo.

- 24 -

3.3.- Organización de espazos e tempos.3.3.1.-Creación de ambientes lectores: Hora de ler.•

Establecerase un tempo de media hora diaria adicada á lectura silenciosa en todas as materias (Hora de ler), repartidas de modo proporcional ás horas semanais que ocupa dentro do horario. Para este fin, confeccionaranse cadros horarios por trimestres que figurarán expostos en todas as aulas.

•

Os textos empregados polos alumnos na hora de ler serán elixidos libremente entre os existentes nos fondos da biblioteca. Os profesores tamén adicarán este tempo á lectura.

•

Para facilitar o achegamento dos libros ó alumnado, haberá unha biblioteca de aula na que se depositarán os libros elixidos polos alumnos para a hora de ler.

•

Este tempo rexerase polas seguintes normas, que estarán expostas en todas as aulas: o A lectura desenvolverase durante a media hora fixada no horario, de forma silenciosa, nun texto elixido libremente polos alumnos/as e profesores/as, sen pedir nada a cambio.

o As lecturas serán elixidas libremente polos alumnos e alumnas entre os fondos da biblioteca.

o Os libros pediranse en préstamo durante os recreos.

o Durante este tempo non se poderán facer deberes nin outra cousa distinta á actividade de lectura libre e silenciosa.

o Se por calquera circunstancia fora imposible facer unha sesión do tempo de lectura, deberase cambiar por outro día dentro do horario da mesma área.

o Os libros da biblioteca de aula poden ser levados para a casa - 25 -

durante a fin de semana ou as vacacións, se así o desexa o alumnado; pero todos terán que ter sempre un libro na biblioteca de aula.

o O profesor coidará de que os libros queden colocados no lugar asignado para tal fin.

o Cando a lectura corresponda a unha materia con aula específica, os alumnos terán que encargarse de levar o seu libro e volvelo á aula de referencia.

o En cada aula hai un rexistro de libros lidos, que os alumnos deben cumplimentar cada vez que empezan, cambian ou rematan unha lectura.

o Esta actividade está suxeita ás normas de disciplina do centro;

polo

tanto,

calquera

falta

durante

seu

desenvolvemento poderá ser sancionada.

3.3.2.- Outras actividades.•

Levaranse a cabo actividades de formación de usuarios e formación documental (unha por trimestre e grupo como mínimo) para as cales será necesario facer uso das aulas de informática e multimedia. Por tanto, será necesario telo en conta á hora de confeccionar os horarios.

•

Cada departamento organizará unha actividade de investigación

por

curso, de dificultade progresiva, para a que será necesario facer uso das TIC e dos fondos da biblioteca (documentos impresos, multimedia...). Para esta actividade será necesario contar cun tempo dentro do horario de cada materia. •

Para facer uso da biblioteca será preciso anotarse nun rexistro que

- 26 -

figurará exposto en conserxería.

3.4.- A biblioteca como recurso.Posto que a biblioteca escolar é un recurso imprescindible como factor de compensación social e os recursos culturais do entorno son escasos, é imprescindible potenciar a biblioteca do centro con novos fondos para consulta, equipamento, mobiliario e literatura de ficción. Para iso é necesario contar cun orzamento específico. Os Departamentos deberán facer a súa aportación ós fondos da biblioteca (materiais específicos de consulta –monografías, atlas, dicionarios...-, lecturas amenas relacionadas coas súas áreas –biografías, obras literarias, divulgativas,...). Agora ben, unha biblioteca pode estar moi ben dotada e organizada pero se non serve de fonte de recursos que se empreguen con asiduidade resulta inútil. O papel do profesorado neste senso é facer da biblioteca o mellor apoio para a aprendizaxe da súa materia. Para colaborar con esta función do profesor, dende a biblioteca farase o seguinte: •

Facilitar o acceso ó catálogo informatizado (opac).

•

Difundir periodicamente as novas incorporacións de fondos.

•

Organizar debidamente os fondos aportados polos distintos departamentos (materiais de consulta, libros para os itinerarios lectores, obras divulgativas, etc.) en todo tipo de soportes.

3.5.- Coordinación e organización do proxecto.O proxecto lector confecciónase e revísase coas aportacións de todo o equipo docente a través dos Departamentos, equipo de biblioteca, orientación e normalización lingüística. A coordinación corresponde preferentemente á persoa responsable da biblioteca que, entre outras funcións, terá as seguintes: •

Organizar os recursos segundo as suxerencias e necesidades das

- 27 -

programacións de aula. •

Colaboración cos profesores e alumnos nos procesos de uso didáctico da biblioteca.

•

Planificar as accións de dinamización da biblioteca e de formación de usuarios.

A supervisión do Proxecto Lector é tarefa da C.C.P. Esta fará o seguimento do Plan Anual de Lectura e a idoneidade do Proxecto. A aprobación do Proxecto Lector compete ó Claustro de Profesores e ó Consello Escolar.

3.6.- Participación de todo o profesorado Para acadar uns resultados efectivos precísase da colaboración de todo o profesorado na mesma dirección, participando nas diferentes actividades e mantendo un nivel de esixencia semellante nos diferentes aspectos ós que se refire este proxecto. A súa participación consistirá en: •

Facer aportacións para establecer criterios de selección de libros para os itinerarios lectores nas reunións de departamento.

•

Colaborar no seu seminario para a actualización dos fondos bibliográficos.

•

Recomendar lecturas relacionadas coas áreas que imparte e comentalas na clase.

•

Propoñer traballos de investigación individuais e/ou grupais.

•

Participar nas actividades da biblioteca (exposicións, conmemoracións, etc.)

- 28 -

•

Usar o espazo da biblioteca como aula e pedir lotes de libros de consulta ou de lectura, fondos audiovisuais, etc., para usalos na clase.

3.7.- Modo de organización O Proxecto Lector do centro servirá de referencia para o Plan Anual de Lectura. Este será elaborado e posto en marcha por todo o equipo docente e incluirase na Programación Xeral Anual. • Corresponde ó Equipo Directivo dirixir o Proxecto Lector e o Plan Anual de Lectura. • A Xefatura de Estudos revisará as programacións didácticas a comezo de curso para comprobar a inclusión e temporalización de prácticas de comprensión e fomento da lectura e da escritura conforme ó Plan lector. • Os Xefes de Departamento, a principios de curso, organizarán sesións de traballo cos membros integrantes para establecer nas súas programacións didácticas as accións que desenvolverán para fomentar a lectoescritura e a comprensión lectora, o seu seguimento e avaliación. •

A Comisión de Coordinación Pedagóxica implicarase na dinamización do Proxecto e levará a cabo a súa supervisión: O profesorado aportará os seus rexistros de datos, segundo as fichas de avaliación, ós respectivos, departamentos. Estes datos serán levados polos xefes de seminario, incluído o Equipo de Nomalización Lingüística, á CCP, na que se elaborará un informe trimestral de seguimento do Plan. Asimesmo, a fin de curso, elaborará un informe global cos datos de todo o ano que permita extraer conclusións e facer previsións para o curso seguinte.

•

Todo o profesorado incorporará as actividades previstas no seu departamento ó currículo da súa materia.

- 29 -

• O Equipo da Biblioteca propoñerá accións coordinadas para levar a cabo as actuacións previstas no Proxecto Lector e no Plan Anual de Lectura e a persoa responsable da biblioteca, preferentemente, encargarase da súa coordinación.

3.8.- Modo de difusión e apoios necesarios.•

O proxecto lector de centro incorporarase ó Proxecto Educativo de Centro e nel basearase o Plan Anual de Lectura, que figurará na Programación Xeral Anual.

•

Será sometido á aprobación do Claustro de profesores e do Consello Escolar, unha vez informados pormenorizadamente sobre o mesmo. Cada ano, ademais, no claustro de comezos de curso informarase ó profesorado que se incorpore por primeira vez no centro dos seus obxectivos e liñas xerais.

•

A través das titorías explicarase ó alumnado os seus obxectivos e as actividades a desenvolver.

•

Cada profesor dará a coñecer ós seus alumnos os obxectivos e actuacións que se levarán a cabo na súa materia.

•

Para o seu desenvolvemento, contarase cun orzamento que posibilitará a adquisición do equipamento e a actualización dos fondos necesarios, como se dixo máis arriba, no apartado 3.4.

•

Informarase ós pais e ás nais da posta en práctica do proxecto a través dun folleto ó inicio do curso (xunto coas normas do centro, calendario escolar...).

•

O Proxecto Lector difundirase a través da páxina web do centro, da intranet e do blog da biblioteca escolar, e estará á disposición dos membros da - 30 -

comunidade educativa que o queiran consultar. •

Entregaranse periodicamente guías de lectura recomendada para o alumnado e pais.

•

Asimesmo, faranse exposicións dos traballos elaborados polos alumnos nas súas investigacións.

4.- Intervencións que cómpre sistematizar.Establecemos uns principios básicos comúns para todas as áreas que se concretarán en cada departamento a partir das actividades determinadas que deben figurar nas programacións didácticas correspondentes: • Ensinar e empregar as técnicas e estratexias oportunas para mellorar a comprensión lectora. • Enriquecer o vocabulario específico de cada área. • Introducir a lectura de libros, periódicos, revistas especializadas e outros documentos como instrumento complementario de aprendizaxe en cada materia. • Deseñar actividades de comprensión lectora e expresión relacionadas cos materiais de traballo. • Ensinar ó alumnado estratexias e técnicas para resumir, analizar e reelaborar a información contida nos distintos textos. • Valorar a lectura dos libros propostos polos departamentos e a realización de traballos específicos segundo os criterios fixados por eles.

- 31 -

• Facer propostas de actividades de fomento da lectura (día do libro...) • Establecer itinerarios lectores. • Inclusión das actividades desenvolvidas e a súa valoración na memoria final do curso.

4.1.- Ensinanza de estratexias de comprensión lectora en todas as áreas.As actuacións que se enumeran a continuación son soamente suxerencias que se poñen á disposición do profesorado para que lle poidan servir de referencia en diferentes situacións docentes, se así o estiman oportuno. Non se trata de levalas a cabo todas xuntas, nen sequera ó longo deste curso. Hai que ter presente que este é un documento marco para o desenvolvemento dos vindeiros Plans Anuais de Lectura. O docente debe ter coñecementos sobre as estratexias que utiliza o lector na comprensión, o que lle permitirá analizar as causas que dificultan a comprensión de textos, realizar propostas de mellora, e ensinar o emprego de distintas estratexias.

As estratexias usadas no acto lector varían segundo os obxectivos da lectura, que son múltiples. O alumno ten que saber o que se pretende coa lectura: abstraer ideas, poñer título, encontrar datos concretos, buscar resposta a un problema, sintetizar o texto… Cada unha destas finalidades require a aplicación de estratexias específicas e distintas que compre ensinar antes de esixir unha práctica correcta e que moitas veces, erroneamente, supoñemos aprendida. Non podemos esixir ó alumno algo que non lle ensinamos previamente.

- 32 -

Un lector competente utiliza múltiples estratexias, tales como: •

Clarificar os fins e esixencias da tarefa, sexan explícitas ou implícitas.

•

Identificar os aspectos importantes da mensaxe e centrar a atención neles.

•

Determinar ó longo da lectura se se vai entendendo ou non.

•

Autocuestionarse con preguntas do tipo quen, que, cando, como, cal e por que.

•

Emitir inferencias.

•

Empregar imaxes e analoxías.

•

Aplicar accións correctivas, como a relectura cando se detectan fallos na comprensión.

•

Recuperarse das distraccións e interrupcións.

•

Elaborar esquemas.

•

Utilizar organizadores previos que sitúan e contextualizan a lectura.

•

Parafrasear e repasar.

Para traballar estas e outras estratexias deseñaremos actividades que poden agruparse en tres apartados. Algunhas das que poden levarse a cabo son:

a) Antes da lectura:

•

Actividades para o desenvolvemento da atención e a memoria: reter palabras clave ou fundamentais, recordar datos para responder a preguntas, lembrar detalles, datos illados, datos coordinados...

•

Preguntas dirixidas polo profesor para incentivar os coñecementos previos do alumno.

•

Achegamento previo ó tema contido nun texto ou lección e introdución ó contexto no que se produciu, mediante o descubrimento ou a explicación das ideas e conceptos básicos do mesmo e a relación entre eles.

•

Actividades para traballar o vocabulario, unha vez detectadas polo profesor as palabras do texto que teñen máis dificultade e as que son conceptos clave. - 33 -

•

Análise da estructura -lingüística e conceptual- da lección ou unidade didáctica.

b) Durante a lectura •

Lectura expresiva e exemplificadora do profesor.

•

Lectura individual e silenciosa do alumno antes da lectura en voz alta..

•

Ler para facer predicións (consecuencias, secuencias intermedias, ideas e argumentacións varias…).

•

Formular preguntas sobre o lido.

•

Aclarar posibles dúbidas acerca do texto.

•

Tomar notas dun texto lido en voz alta con diversas finalidades: completar esquemas, elaborar resumos ...

•

Resumir ideas do texto e expoñelas en común.

•

Identificar erros en textos.

•

Completar textos con lagoas.

•

Sinalar a frase “pirata” dun texto.

•

Completar textos, engadir finais, reescritura segundo diversos criterios.

•

Construir unha frase coherente cuxos elementos aparecen desordenados.

•

Ordenar un texto fragmentado e alterado na súa orden.

•

Reconstrucción de dous textos fragmentados e mezclados.

•

Búsqueda de datos concretos.

c)- Despois da lectura: •

Distinguir entre ideas principais e secundarias: o Marcar/subliñar palabras que se repiten. o Subliñar palabras "importantes" nun texto. o Subliñar a frase que expresa a idea principal dun parágrafo. o Tachar palabras innecesarias. o Reducir ó esencial un texto breve.

- 34 -

o Reducir un texto a unha liña. o Poñer título a un texto. o Asociar unha idea cun parágrafo. •

Elaborar resumos: o Poñer en práctica habilidades precisas (toma de notas, subliñado, esquemas). o Reler como medio de búsqueda de información e síntese. o Titular parágrafos. o Expresar o que o texto di sobre o tema. o Buscar relacións entre as ideas aparecidas no texto: comparacións, relacións de causación, secuenciación, etc. o Observar bos resumos de referencia, feitos polo mesmo profesor ou non.

•

Establecer a progresión temática: o Distinguir nun conxunto de frases as que conteñen feitos e as que conteñen ideas. ַ

Distinguir as ideas e os feitos que contén explicitamente.

Distinguir as ideas que implicitamente se derivan dos feitos que narran.

Convertir ideas en feitos e viceversa.

o Diferenciar os datos das incógnitas e precisar que datos son relevantes, contraditorios, redundantes ou inútiles. o Determinar a estrutura dun texto o Elaborar esquemas e mapas conceptuais ou redes semánticas para organizar visualmente as relacións entre as ideas e conceptos de forma xerarquizada e sintética. •

Identificar os termos que impliquen relacións (verbos, partículas, expresións...) o Escribir frases simples para cada relación.

- 35 -

•

Formular e responder preguntas sobre un texto: o Preguntas de resposta literal. o Preguntas para “pensar”, que permitan relacionar diversos aspectos para atopar a resposta. o Preguntas de elaboración persoal para asociar o que se sabe, se pensa ou se ten experimentado.

•

Aprender a ler criticamente: o Determinar a finalidade do texto. o Diferenciar o verdadeiro do falso / o real do imaxinario. o Elixir a mellor razón. o Seleccionar a mellor resposta. o Xeneralizar ou matizar. o Deducir conclusións

4.1.1.- Outras actividades •

Lectura de imaxes: fotografías, publicidade (en prensa, televisión e Internet), cómics, carteis.....

•

Traballo coa prensa (impresa ou virtual): o Xogos cos titulares de prensa: recortar palabras dos titulares, ou sintagmas, e elaborar novos titulares. o Poñerlle pé de foto a unha fotografía dada. o Realizar un debuxo para un pé de foto dado. o Adxudicar o pé de foto á imaxe correspondente. o Adxudicar a fotografía á noticia correspondente. o Localizar nun atlas os lugares que aparecen no titular dunha noticia. o Atopar nunha noticia dada a resposta ás seis cuestións: que?, quen?, cando?, onde?, por que?, como pasou?. o Iniciarse na redacción de noticias: elaborar xornais-murais ou pequenos xornais fotocopiados, informatizados (un blog de noticias, unha sección

- 36 -

na páxina web do centro...)

4.2.- Expresión escrita A escritura constitúe unha dimensión fundamental da lectura comprensiva e non é esaxerado afirmar que o acto da escritura convértese, cando é consciente, no modo máis operativo de comprender. Escribir permite o coñecemento sobre o contido temático e sobre o propio coñecemento. Dito doutro modo, unha persoa asimila mellor algo cando é capaz de expresar por escrito o que sabe. Tendo esto en conta, cómpre facer unha serie de reflexións e actuacións: •

A maioría do alumnado non practica a escritura con outra intención comunicativa que non sexa a de facer exames.

•

En poucas áreas se escriben textos nos que se empreguen os coñecementos propios dela para opinar, exponer, disuadir, argumentar ou describir.

•

Escribir é un aspecto que debería convertirse en obxectivo específico de todas as áreas.

•

Dende cada área deberían propoñerse actividades de escritura que impliquen o uso da información adquirida ou calquera outra intencionalidade.

Todos os departamentos deben incluir entre os seus criterios de avaliación os referidos á corrección lingüística. O claustro adquire o compromiso común de detraer ata un máximo dun 10% da nota de calquera produción textual (exame, actividade, traballo…) referido a: •

Respectar as normas ortográficas: erros na escritura de letras, acentos ou signos de puntuación.

- 37 -

•

Escribir con corrección léxica e gramatical: vocabulario axeitado, evitar repeticións ou muletillas, facer concordancias correctas, emprego idóneo de formas verbais...

•

Presentar correctamente os escritos: caligrafía clara, pulcritude e limpeza, marxes, separación entre parágrafos…

•

Respectar os prazos de entrega dos traballos.

A comenzos do curso facilitaranse a todo o profesorado os baremos consensuados no claustro.

4.2.1.- Actividades relacionadas coa escritura A continuación suxírense algunhas actividades para traballar a escritura mediante textos: •

Textos para reparar empregando a técnica dos ocos: o Textos para realizar substitucións léxicas, engadir palabras da mesma familia... o Textos mutilados nos que se teñan eliminadas palabras ou frases que o alumno ten que incorporar. o Textos sen conectores para completar.

•

Procedementos de textualización o Escritura de textos empregando o vocabulario aprendido nunha ou varias leccións, pero en contextos diferentes como poden ser temas da actualidade.

- 38 -

o Ordenar frases en relación cun título dado. o Suprimir repeticións, realizar substitucións, engadir conectores... o Simplificar ou reducir un texto complexo para que resulte un número dado de frases sinxelas. o Agrandar ou expandir un texto con frases simples para obter un máis complexo. o Escribir un texto respectando o tema, o tipo e a orde dos conectores propostos. •

Transformación de textos lidos- seguindo unhas pautas previas- en textos distintos e diversos, tales como tablas, gráficos de comparación, listas, mapas conceptuais, diagramas, bandas deseñadas, publicidade, telegramas, informes, anuncios, descripcións, organigramas, diálogos, reportaxes periodísticos, contos, cartas, xogos de mesa, textos deportivos, noticias, cartas de empresa, anotacións nun diario...

•

Rexistrar datos a partires das súas observacións da realidade (nunha saída, ao ver un documental...).e elaborar textos libres a partir das anotacións feitas.

4.3.- Fomento de hábitos de lectura en todas as áreas.Entre as actividades a levar a cabo dende cada departamento suxírense as seguintes: • Lectura en voz alta de textos na clase, coidando a dicción, entonación, etc., para favorecer a correcta expresión oral e unha comprensión do texto. • Elaboración de estratexias que axuden a comprender as partes dun texto ou dunha lección por medio do subliñado, esquemas, resumos e mapas

- 39 -

conceptuais. • Achegamento previo ó tema contido nun texto ou lección, mediante o descubrimento ou a explicación das ideas e conceptos básicos do mesmo e a relación entre eles. • Realización de traballos, redaccións... sobre textos dados, facilitando previamente preguntas que impliquen a lectura de ditos textos para seren respondidas. • Confección do vocabulario de cada unidade ou o listado dos termos fundamentais de cada tema e utilización dos mesmos nas actividades que se propoñan. • Lectura na clase de textos complementarios ós da clase:

periodísticos,

divulgativos, enciclopédicos ou literarios. • Proposta de lectura de libros ou de fragmentos dos mesmos por trimestres ou cursos. • Elaboración de guías de lectura, de libros de literatura, divulgativos, filosóficos, ensaísticos, científicos... relacionados cun tema concreto que se estea impartindo ou con efemérides. • Búsqueda de información relacionada cun tema proposto, utilizando Internet, enciclopedias, libros especializados... como complemento do tema que se está estudando na clase ou para a realización de traballos. • Recomendación para que o Centro adquira determinados libros ou se subscriba a determinadas revistas ou publicacións que poidan ser de interese para o alumnado. • Realización de debates, mesas redondas sobre libros, fragmentos ou artigos

- 40 -

periodísticos lidos. • Elaboración de guías con direccións de Internet onde encontrar información precisa sobre temas dados.

4.4.- Actividades de educación documental.En todas as áreas desenvolveranse actividades de educación documental para as cales é preciso dominar as seguintes destrezas: •

Manexo da orde alfabética e ordenación e clasificación de datos segundo criterios apropiados.

•

Emprego de índices, sumarios, catálogos, menús despregables (en programas informáticos, páxinas web...), hipertexto...

•

Interpretación de abreviaturas, siglas, lendas de mapas e planos, gráficos e outros símbolos.

•

Elaboración de fichas de referencia, bibliografías, etc.

•

Distinción entre feito e opinión.

Mediante as actividades de educación documental o alumno terá que adquirir e reforzar as seguintes habilidades básicas: •

Revisar e avaliar a información previa que se posúe sobre o tema obxecto da investigación.

•

Recoñecer os tipos de documentos ou recursos axeitados ós datos que se precisan.

- 41 -

•

Obter efizcamente os datos que se necesitan sabendo enlazalos cos que xa se teñen.

•

Analizar a información recollida.

•

Seleccionar, organizar e sintetizar –mediante resumos, esquemas, mapas conceptuais...- as ideas principais. •

Reelaborar a información obtida e presentala adecuadamente.

Cada departamento planificará traballos de investigación nos que se poñerá de manifesto a adquisición destas habilidades documentais. A tal fin o profesor proporcionará ó alumnado as directrices a seguir:

o Tema concreto de traballo ou listado de temas. o Guión que comprenda os aspectos a tratar. o Bibliografía relacionada coa temática (libros, relación de páxinas web con información fiable e actualizada e outros documentos). o Forma de presentación (documento impreso ou manuscrito, power point, gravación...). o Normas de presentación segundo o acordado polo equipo docente. o Baremo de valoración da expresión escrita, que se terá en conta á hora de avaliar o traballo.

4.4.1.- Actividades para localizar información Entre as actividades que se suxiren para este fin, están as seguintes: •

Identificar nun libro ou fonte informativa doutro tipo estes datos: nome do autor/ilustrador, título, editorial, colección, lugar e data de edición. índice/sumario, outras informacións da capa/contracapa, respectando sempre a propiedade intelectual.

- 42 -

•

Escoller o documento en función do proxecto documental.

•

Empregar os índices temáticos, sumarios, capítulos... para a obtención da información. o Buscar os títulos dun mesmo autor, dunha colección.... o Consultando os índices e sumarios dunha bibliografía dada, elaborar un dossier informativo para un tema concreto. o A partir dun conxunto de textos, ordenalos e establecer un índice. o Atopar un capítulo determinado que achegue a información que se precisa. o Atopar o artigo dunha enciclopedia que contén o dato que se precisa. o Realizar unha busca de información en Internet sobre un tema concreto.

4.5.- Integración das TIC.4.5.1.- Actividades con Internet como fonte de información. Para chegar a ser un experto en información é necesario aprender a buscar tamén en Internet e saber atopar a mellor fonte. Para iso, o profesor debe ensinar ós seus alumnos: •

As características da información presente en Internet: ַ

Multiplícase e preséntase en diferentes formatos.

Non é permanente.

Non está organizada.

A maior parte da información non pasa un proceso de revisión, polo que pode non ser fiable.

- 43 -

ַ •

Hai que valorar o grado de credibilidade das fontes de información.

Os tipos de fontes que contén: ַ

Fontes de información habituais dunha biblioteca: obras de referencia ( enciclopedias, dicionarios, atlas, guías...), monografías e publicacións periódicas electrónicas.

Novos tipos de fontes de información específicas da rede: portais especializados, webs institucionais, webs corporativas ou comerciais, webs persoais, webs de grupos, colectivos, asociacións...

Fontes de información secundarias: catálogos de bibliotecas, bases de datos especializadas para atopar datos de artigos de revistas, bibliotecas dixitais para atopar direccións de recursos web.

•

As ferramentas de que dispón para buscar información: ַ

Motores de busca ou buscadores por palabras, que buscan información moi concreta, rastrexando na rede automaticamente e capturando toda a información que atopan nela (Google, por exemplo).

Índices temáticos ou directorios, útiles para buscar información xeral sobre un tema (Yahoo, por exemplo), que constrúen a información a partir de webs indexadas e presentan a información de forma xerárquica.

•

As estratexias que lle aseguren bos resultados: ַ

Á hora de buscar información cómpre que o alumno teña claro que busca e por que, como e onde o busca e que atopou onde buscaba.

Unha vez atopada a información, é imprescindible valorala para seleccionala correctamente tendo en conta a relevancia, a fiabilidade e a actualización. - 44 -

Os departamentos deseñarán actividades para traballar o seguinte: •

Estratexias de búsqueda de información en internet: o Emprego de buscadores por palabras e directorios. o Coñecemento e uso do catálogo informatizado da biblioteca (opac). o Elección da fonte máis axeitada de acordo cos obxectivos da búsqueda. o Valoración sobre a idoneidade dunha fonte consultada: búsqueda da data de actualización, a autoría, etc.

•

Cita de fontes consultadas na rede segundo a normativa.

4.5.2.- Actividades para traballar cos medios audiovisuais Cando se empreguen recursos audiovisuais ou outros, o profesor elaborará actividades didácticas e guións para facilitar a correcta interpretación. •

Antes da proxección/audición: o Presentación por parte do profesor do medio audiovisual, contextualización do mesmo e razóns polas que se proxecta. o Relación dos aspectos fundamentais ós que se debe prestar máis atención.

•

Durante a proxección/audición: o Anotación por parte do alumno/a de datos, feitos, accións, explicacións e demais asuntos esenciais. o Indicacións de elementos non verbais (icónicos, auditivos, xestuais) que sexan importantes para a interpretación do texto e relacións entre linguaxe verbal e non verbal.

- 45 -

o Enumeración de expresións, xiros ou calquera vocablo que chame a atención polo seu descoñecemento, para confeccionar despois un glosario ou ampliar un xa existente. •

Despois da proxección/audición o Análise do contido (que?, cando?, donde?, como?, por que?, intención?, finalidade?) o Tema principal, subtemas vinculados e relacións entre eles, aplicación á realidade... o Análise do discurso: estrutura, orde e claridade de ideas, influencia da imaxe e son na comprensión, imaxes suxerentes... o Ordenación e relación dos aspectos obxecto de estudo. o Síntese da información contida mediante fichas, esquemas, cadros, gráficos...

4.6.- Implicación das familias e do entorno.Consideramos como obxectivo prioritario facer partícipe da lectura á familia porque o papel dos pais é fundamental á hora de reforzar as tarefas lectoras que se realizan no centro. Para acadalo faremos o seguinte: • Propoñer a creación dun clube de lectura de pais e nais, por aquilo de “se ti les, eles tamén len”. • Incorporar como punto a tratar nas reunións do equipo directivo e dos titores cos pais e nais (sería convinte na primeira) a necesidade de fomentar a lectura na casa.

- 46 -

• Informar periodicamente ós pais e nais dos alumnos dos proxectos que imos desenvolvendo e animalos a asistir e colaborar en todas as actividades de fomento da lectura.

5.- Criterios e procedementos de avaliación.5.1.- Criterios de avaliación Para a avaliación do proxecto lector terase en conta o grao de cumprimento dos aspectos integrantes do mesmo: •

Cumprimento dos obxectivos.

•

Revisión da metodoloxía.

•

Organización de espazos e tempos.

•

Uso e organización da biblioteca.

•

Modos de difusión e apoios.

•

Estratexias de comprensión lectora en todas as áreas.

•

Fomento de hábitos de lectura en todas as áreas (ler para disfrutar e ler para comprender).

•

Actividades de educación documental.

•

Integración das TIC.

•

Implicación das familias e do entorno

5.2.- Elaboración dos instrumentos de avaliación e fontes de información. Os instrumentos para a avaliación do proxecto lector elaboraranse tendo en conta as dúas vertentes principais que consideramos na lectura: Ler para comprender Ler para disfrutar

- 47 -

Para este fin empregaranse as seguintes fontes de información: •

Rexistro de datos realizado polo profesorado trimestralmente a partir das fichas de avaliación e que aportará ó seu departamento.

•

Informe trimestral dos departamentos a partir dos datos aportados polo profesorado.

•

A CCP realizará un informe trimestral que recolla os datos aportados por todos os departamentos e que se expoñerá no taboleiro de anuncios e na intranet.

•

A CCP elaborará anualmente un informe global a partir dos datos obtidos ó longo do curso co fin de extraer conclusións e facer previsións para o curso seguinte.

•

Enquisas ó profesorado que avalíen o plan segundo os criterios antes establecidos.

•

Enquisas ó alumnado a fin de recabar información sobre a súa participación, as súas opinións e suxerencias.

•

Probas do Departamento de Orientación: avaliación inicial e final de velocidade e eficacia lectoras, e de hábitos de lectura a comezo e final de curso.

•

Valoración nas sesións de avaliación do progreso observado no alumnado.

Estes instrumentos son susceptibles de seren revisados e modificados, se procede, en cada Plan Anual de Lectura (nos anexos figuran algúns exemplos de documentos deste tipo).

- 48 -

6.- ANEXOS

- 49 -

PAUTA DE OBSERVACIÓN DA COMPRENSIÓN LECTORA CURSO GRUPO DATA Tipo de texto: ANTES DA LECTURA Que actitude emocional presenta o lector ou lectora?

OBSERVACIÓNS

Ten clara a finalidade da lectura? Activa os coñecementos previos? Fai hipóteses e prediccións sobre o contido do texto? DURANTE A LECTURA Usa os sinais do texto para construir o significado?

OBSERVACIÓNS

Verifica as hipóteses, plantexa outras novas e, se existe algún erro, reflexiona para encontrar a súa causa? Diante das dificultades emprega recursos para superalas? Cales? DESPOIS DA LECTURA Identifica o tema?

OBSERVACIÓNS

Identifica a idea principal? É quen de facer unha comprensión literal? É quen de fcer unha comprensión interpretativa? Pode facer unha comprensión profunda? Pode facer un resumo coherente? Pode facerse preguntas sobre o lido? Pode explicar ou contar o que ven de ler? A velocidade lectora é axeitada? Adaptación de Comprensión lectora. El uso de la lengua como procedimiento. Mª Teresa Bofarull e outros. Barcelona: Graó, 2001

- 50 -

FICHA DE AVALIACIÓN DO PLAN DE LECTURA (A cumprimentar pola CCP trimestralmente e a fin de curso a partir dos datos obtidos cos outros instrumentos)

CRITERIOS

MAL

FROUXO

ACEPTABLE

BEN

MOI BEN

Habilidades lectoras e de escritura Vocabulario

Comprensión

Emprego de todo tipo de textos e soportes Hábito lector

Lectura e escritura en todas as áreas Implicación de todo o profesorado Participación dos pais

Papel da biblioteca

Proposta de novos obxectivos: …………………………………………………………………………………………… …...……………………………………………………………………………………….. ............................................................................................................................................ Proposta de cambios ou novas actuacións para mellorar os obxectivos …………………………………………………………………………………………… - 51 -

FICHA DE AVALIACIÓN DO PLAN DE LECTURA (Profesorado) CRITERIOS

Nada

Pouco

Algo

Bastante

Moito

1. DESEÑO Adecuación ó Centro Planificación 2. TEMPORALIZACIÓN Ben secuenciada Axuste de objectivos Axuste de metodoloxía 3. METODOLOXÍA Adecuación Resposta dos alumnos Resposta do profesorado 4. ESPAZOS E TEMPOS Suficiente tempo Espazos axeitados Limpeza Orde Indicación 5. RESPONSABLES Implicación Dedicación horaria Colaboración Ambiente de traballo 6. ACCIÓNS E ACTIVIDADES Pertinencia Temporalización Adecuación Satisfacción Materiais Colaboracions Interdisciplinariedade Variedade Amenidade Orzamento

- 52 -

7. RESULTADOS Implicaciรณn dos pais Implicaciรณn do profesorado Implicaciรณn do alumnado Satisfacciรณn Desenvolvemento Colaboraciรณns

PROPOSTAS DE MELLORA:

- 53 -

FICHA PARA A AVALIACIÓN DOS TRABALLOS DE INVESTIGACIÓN CRITERIOS DE AVALIACIÓN Fontes variadas

MAL

FROUXO

ACEPTABLE

BEN

MOI BEN

Selección da información Síntese e relación de contidos Redacción

Puntuación e ortografía Contén todos os apartados do guión Contén todas as partes O documento ten as características esixidas Cumpriu os prazos

Cualificación media

0-2: mal 3-4: frouxo 5-6: aceptable 7-8: ben 9-10: moi

- 54 -

FICHA DE AVALIACIÓN DE TRABALLOS EXPOSTOS ORALMENTE ESCALA DE AVALIACIÓN DOS TRABALLOS EXPOSTOS BAREMOS Mal Frouxo Aceptab Ben M.B. 1 2 3 4 5 CRITERIOS DE VALORACIÓN Aspecto externo: Da sensación de tranquilidade e naturalidade. Sorrí Dirixe a súa mirada hacia varios puntos Voz: Ritmo adecuado: nin moi rápido nin lento Enténdese o que di Despertan o interese e a atención do público: O tema é interesante Emprega material de apoio Trata os puntos obrigatorios Exposición: Ideas fáciles de entender Independencia respecto das súas notas Extrae conclusións Orixinalidade. Calidade. TOTAL

ALUMNOS 1

AVALIACIÓN DA EXPRESIÓN ORAL VALORACIÓN DA EXPRESIÓN ORAL Criterios de valoración

30%

20%

10%

Fluidez e capacidade comunicativa (1 a 3 puntos)

Corrección lingüística (1 a 3 puntos)

Presentación ante o auditorio (0 a 2 puntos)

Elementos paralingüísticos (0 a 2 puntos)

ESCALA DE BAREMACIÓN

Exprésase con poucas vacilacións, dun xeito coherente e apropiado á situación comunicativa. Exprésase con claridade As estructuras morfosintácticas son adecuadas para permitir a comprensión. Son variadas e adecuadas ó nivel e non hai apenas erros significativos de gramática ou sintaxe. Bo nivel de vocabulario.

Interacciona adecuadamente co interlocutor e utiliza as estratexias oportunas. Bo nivel cinésico e proxémico.

Voz alta, clara e comprensible. Volume axeitado. Vocalización e entoación apropiadas. Ritmo convinte.

Exprésase con algunhas vacilacións, con bastante claridade, pero cun discurso ás veces inconexo, ou que dificulta a comunicación

Utiliza de modo limitado as estructuras da lingua, con certos erros significativos de gramática ou sintase. Nivel común de vocabulario.

Aínda que interacciona adecuadamente co interlocutor, non sabe empregar as estratexias adecuadas. Expresión corporal e proxémica insegura.

Voz comprensible. Volume adecuado. Vocalización e ritmo inadecuados.

Duda casi sempre. A menudo permanece calado a causa de lagoas lingüísticas.

Moi difícil de comprender, con frecuentes malentendidos Uso moi limitado das estructuras da lingua. Erros frecuentes e graves. Vocabulario pobre e inadecuado.

0,5

Móstrase moi nervoso e inseguro. Non sabe conectar ben co auditorio.

0,5

Voz e volume pouco comprensibles. Volume adecuado. Vocalización e ritmo inadecuados

COMPRENSIÓN LECTORA TIPOS DE TEXTOS POR C URSOS CURSOS

TIPO DE

CONTIDO PREGUNTAS

TEXTOS 1º ESO

2º ESO

3º/4º ESO

continuos

Discontinuos

Comprensión lectora •

Extracción de información.

•

Desenvolvemento dunha comprensión xeral amplia.

Comprensión lectora •

Extracción de información.

•

Desenvolvemento dunha comprensión xeral amplia.

Todo tipo de

•

Extracción de información.

textos.

•

Reflexión sobre a forma do texto e valoración.

Probas

•

Desenvolvemento dunha interpretación.

diagnósticas e

•

Reflexión sobre o contido e valoración.

PISA

AVALIACIÓN DA COMPRENSIÓN LECTORA Fichas de comprensión lectora: ESCALA DE BAREMACIÓN

COMPRENSIÓN DO TEXTO

VALORACIÓN/ INTERPRETACIÓN

HABILIDADES INTELECTUAIS

TIPOLOXÍAS TEXTUAIS

Recoñece a idea principal Identifica a finalidade comunicativa do texto Extrae as ideas secundarias Dintingue as intencións implícitas Valora o significado do texto Interpreta con sentido crítico Aporta argumentos razoables Localiza as palabras clave Sabe poñer título Sabe resumir Sabe esquematizar Emprega marcadores de parágrafos Trata ben a información (non copia) Coñece os tipos de texto Coñece os xéneros e subxéneros literarios Recoñece a estructura do texto Coñece os recursos propios do texto

MAL

FROUXO

ACEPTABLE

BEN

MOI BEN

FICHA PARA AVALIACIÓN DA EXPRESIÓN ESCRITA CRITERIOS

0 (Aspecto desatendido)

1 (Aspecto pouco dominado)

2 (Dominio básico)

3 (Bo dominio)

PRESENTACIÓN Título Letra Marxes e composición Revisión GLOBAL*

CONTIDO Axústase ó previsto Explicitación do tema Selección de elementos contemplados Orde na exposición das ideas GLOBAL*

REDACCIÓN Parágrafos Oracións Nexos Vocabulario Puntuación Ortografía Revisión GLOBAL*

OBSERVACIÓNS**

* As pautas Global poden usarse para anotar globalmente os resultados ou para aislar determinados aspectos. ** No apartado Observacións anotaremos só aspectos moi relevantes (por exemplo, non sabe como empezar a redactar, non sabe separar palabras usuais, deixa as frases sen completar ou non ten sentido o que escribe, ten unha gran imaxinación, etc.)

FICHA DE AVALIACIÓN DE TRABALLOS EN GRUPO CRITERIOS

MAL POUCO ACEPT.

BEN

MOI BEN

ASPECTOS GLOBAIS Dominio da lingua Coñecemento de termos específicos Uso da expresión ACTIVIDADES INDIVIDUAIS Emprego dos coñecementos anteriores Coherencia nas propostas Imaxinación e avance nas hipóteses Percepción das incoherencias Interés nas tarefas Planificación da actividade Revisión e control do proceso ACTIVIDADES GRUPAIS Capacidade de organización Colaboración cos demais Planificación da actividade Dependencia dos compañeiros ESCRITURA Interés polo proceso de redacción Capacidade de cambiar de tipo de textos Atención á presentación Coida aspectos esenciais Coidado da expresión Comprensión global do texto OBSERVACIÓNS

FICHA DE AVALIACIÓN DA REALIZACIÓN DUN TRABALLO

CRITERIOS

MAL POUCO ACEPT.

BEN

MOI BEN

Planificación individual e organización da actividade Revisión do proceso Capacidade de consulta Coñecementos globais Axilidade para encontrar solucións Coherencia nas propostas Imaxinación nas propostas Emprego de variedade de recursos Identificación das partes Coherencia do escrito Uso de coñecementos anteriores Coñecemento da terminoloxía específica Riqueza léxica Presentación do texto OBSERVACIÓNS

CUESTIONARIO PARA AUTOAVALIACIÓN DO ALUMNO Cal cres que é o teu nivel actual respecto a cada unha das capacidades que definimos a continuación?

Dominio

Capacidade de Comprender mensaxes orais con diferentes intencións e estructuras Emitir mensaxes orais con diferentes intencións e estructuras Reconocer diferentes elementos e características de situacións comunicativas diversas Expresarse e ler con corrección fonética, entonación, ritmo, velocidade adecuados Expresarse con corrección sintáctica Expresarse e ler utilizando adecuadamente os elementos non verbais Comprender, a través da lectura, os contidos que aportan os textos Identificar o tema e estructura dun texto Identificar ideas principais e secundarias dun texto Identificar a intención do autor Memorizar comprensivamente Planificar o traballo Participar no traballo en grupo argumentado e defendendo con corrección e precisión as propias opinións e propostas Participar no traballo en equipo respectando as ideas dos demais e as normas que rexen a conversación Participar no traballo en equipo asumindo os acordos

Escala de baremación: Mal: 0/2 Frouxo: 3/4 Aceptable: 5/6

Ben: 7/8 Moi ben: 9/10

7.- Bibliografía •

Averroes. Consejería de Educación de la Junta de Andalucía. [En línea]. Málaga.[Consulta: 16-06-2009]. Dispoñible en http://www.juntadeandalucia.es/educacion/nav/navegacion.jsp?lista_canales=462&vism enu=0,0,1,1,1,1,0,0,0

•

Bibliotecas escolares de Galicia. Consellería de Educación da Xunta de Galicia. [En línea]. Santiago de Compostela. [Consulta: 16-06-2009]. Dispoñible en http://www.edu.xunta.es/biblioteca/blog/

•

Bibliotecas escolares de Navarra. Colección Blitz. [En línea]. Pamplona. [Consulta: 1506-2009]. Dispoñible en http://www.pnte.cfnavarra.es/bibliotecasescolares/blitz.html

•

CATALÁ, G. Evaluación de la comprensión lectora, Graò, Barcelona

•

COLOMER, T; CAMPS. A. Enseñar a leer, enseñar a comprender. Ediciones Celeste/MEC, Madrid, 1996

•

COOPER, J.D. Cómo mejorar la comprensión lectora. Aprendizaje Visor /MEC, Madrid, 1990

•

JOLIBERT, PIPKIN, SOLÉ y otros. Comprensión lectora. Graò, Barcelona

•

La biblioteca Escolar como herramienta educativa. Glòria Durban. [En línea]. Barcelona. [Consulta 15-06-2009]. Dispoñible en http://www.bibliotecaescolar.info/castellano.htm

•

MORENO, V. Lectores competentes. Madrid, Anaya, 2004

•

SÁNCHEZ, L. Comprensión y redacción de textos. Edebé, Barcelona, 1998

•

SOLÉ, I. Estrategias de lectura. Graò, Barcelona