Ondernemend leren met moderne media Itie van den Berg
Ondernemend leren met moderne media Tips en ervaringen van ondernemende kinderen, leerkrachten en ondernemers Itie van den Berg
“
“
Schroom niet, volg je droom, wees vastberaden in wat je wilt, luister naar de wijze raad van mensen met ervaring en benut alle mogelijkheden om als ondernemer succesvol te zijn. Laat elk zuchtje tegenwind je inspireren en motiveren om onderweg naar morgen je vleugels uit te slaan. Zorg voor zichtbaarheid, maak vrienden op Facebook, verover Twitter en onderscheid je op YouTube. Zo worden dromen werkelijkheid. Maurice Hoogeveen, wethouder Onderwijs, gemeente Assen
Uitgave en copyright ©: Bibliotheek Assen, in opdracht van de stuurgroep Ondernemenderwijs ( www.bibliotheekassen.nl/ondernemenderwijs op deze site is ook de e-bookversie van Ondernemend leren met moderne media geplaatst, evenals op de sites van de scholen en Agentschap NL). Met dank aan Eline Beemsterboer en Nicoline Breed (Agentschap NL), Gerda de Vries, Klarina Siebering, Jetze Dam en Hanneke Veen (Bibliotheek Assen), Harry Heijes, Wim Bakker en Nicoline Waanders (Brede School Assen), Raymond van Es, Erik de Wild, Johan Beukers, de deelnemende scholen (zie partners) en de gemeente Assen. Auteur: Itie van den Berg Column: Erno Mijland Redactie: Anita Middel Coördinatie: Itie van den Berg en Bibliotheek Assen (Jetze Dam) Fotografie: Bibliotheek Assen (Paul Meijer, Kim van Dijk, Marina Veldman) en de kinderen van de ondernemende scholen. De foto van de musical is van Yolanda Visser. Vormgeving: studioruigrok, bureau voor merk & creatie Druk: Ruigrokmedia ISBN: 978-90-821752-0-2 Dit boek werd mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van OCW en Economische Zaken in het kader van de Subsidieregeling Onderwijs Netwerk Ondernemen, Agentschap NL, 2010.
Het project Ondernemenderwijs is in 2010 gestart. Het doel van het project is om leerlingen uit de bovenbouw in contact te brengen met ondernemerschap en hen te prikkelen zich ondernemend te gaan gedragen. Vragen waar de kinderen mee aan de slag gingen, zijn: hoe stap je ergens op af, wat is een netwerk, hoe organiseer je iets, hoe krijg je door samenwerken meer voor elkaar? Ondernemers zijn vraagbaak en inspiratiebron. De deelnemende kinderen beleven en ervaren het ‘zelfstandig ondernemen’ in een stimulerende omgeving. De partners in dit project zijn: CBS Het Krijt, OBS Het Sterrenschip, OBS De Driemaster, OBS Kloosterveen, CBS De Lichtbaak, CBS De Kloostertuin, CBS Het Octaaf, OBS Baggelhuizen, VSO W.A. van Lieflandschool, Vanboeijen, Dia Licht en Geluid, Bibliotheek Assen, Kinderboekhandel Rapunsel, ICO Centrum voor Kunst en Cultuur, Buro voor Beeld, Manolitos, Alescon, ed&friends, Kookstudio Assen en MacMe. Ondernemend leren met moderne media
2
Inhoud
3
Ondernemend leren met moderne media
4
Webshop met tuinproducten
10
Animatie Bartje bidt niet voor bruine bonen
13
Tutorial Cupcakes bakken
16
QR-codes in de Kidsbieb
19
Reclamecampagne met de iPad
22
Op de gezonde toer met een website en kookboek
25
Media en ondernemen, klaar voor de toekomst!
28
Ondernemend leren met moderne media
Ondernemend leren met moderne media Toen Jip Maathuis tien jaar was, bedacht hij een chocoladeletteractie voor het goede doel. Hij is nu 16 jaar, werkt met een begroting van 200.000 euro en zorgt ervoor dat er 37.000 euro naar War Child gaat. Amber van zeven bedacht het Knuffelkussen en verkoopt haar kussens nu aan grote bedrijven. Ben Woldring ergerde zich als dertienjarige jongen aan de beltarieven. Dat moet toch goedkoper kunnen, dacht hij. Hij ging tarieven vergelijken en zette dat op een site. Dat werd het begin van de succesvolle onderneming Bellen.com. Dit zijn succesverhalen van kinderen die creatief zijn, doorzettingsvermogen hebben
Vanuit het niets iets creĂŤren is het mooiste wat er is bij ondernemen.
en vooral durven. In elke groep zitten kinderen die ook een ondernemend talent hebben.
Ben Woldring Ondernemend leren met moderne media
4
Wat is ondernemend leren? Ondernemend leren doet een appèl op het
Competenties van ondernemende leerkrachten
vermogen van kinderen om ideeën in daden om
Herkennen van ondernemend gedrag bij
te zetten. Het omvat creativiteit, innovatie, het
kinderen.
nemen van risico’s, kunnen plannen en doelen
Aandacht geven aan goede voorbeelden van
halen.
kinderen.
Openstaan voor verrassingen.
Hoe ontstaat ondernemend gedrag?
Accepteren van mislukkingen.
Kinderen worden ondernemend als ze in een
Adviseren en meedenken met kinderen
inspirerende leeromgeving zijn, waar kennis niet
(proces, werkvolgorde) met veel ruimte voor
doorslaggevend is, creatieve ideeën worden
initiatief.
gewaardeerd,
is
Adviseren en meedenken met kinderen
en fouten maken mag. Kinderen worden ook
(proces, werkvolgorde) met veel ruimte voor
ondernemend als ze een zelfgekozen doel
initiatief.
hebben: ze willen iets kunnen betekenen voor
Ondernemend leren verbinden met het
hun omgeving. Ze gaan door het vuur voor Kika,
curriculum.
hulphonden of een nieuw verblijf voor de geiten
27 competenties met tips en voorbeelden,
op de kinderboerderij. En kinderen houden
ONO-project De Torteltuinen BV
proberen
een
toverwoord
ondernemend gedrag vol als ze een zelfgekozen en een beroep kunnen doen op andere kinderen
Wat doen leerkrachten om ondernemingszin te stimuleren?
(samenwerkend leren), ondernemers en natuurlijk
Ze laten kinderen zelf eigen resultaten
ondersteunende leerkrachten die mee helpen
vaststellen.
kaderen, plannen en feedback geven.
Ze dagen kinderen uit om bij problemen met
eigen oplossingen te komen.
Ze reflecteren met kinderen op hun eigen
proces.
rol hebben, met een eigen verantwoordelijkheid,
We hebben een kinderbedrijf! Als
kinderen
ondernemend
zijn
en
een
onderneming gaan opzetten, gaat ondernemend
Ferre Laevers (www.goo.gl/cKfR65)
leren over in ondernemerschap. Dat kan een onderneming zijn die gedurende een project bestaat (zoals bij Day for Change of BizWorld) of een onderneming die het hele jaar bestaat en »
5
Ondernemend leren met moderne media
Startkapitaal CHEQUE . CHEQUE . ASSEN . OKTOBER 2012 . CHEQUE . CHEQUE . CHEQUE . CHEQUE . CHEQUE . CHEQUE . CHEQUE . CHEQUE . CHEQUE . CHEQUE
voor 101 ideeën van ondernemende kinderen
» steeds wordt overgedragen aan een nieuwe groep kinderen, zoals een tuin of een kinderbibliotheek.
Je bent je eigen plafond, zeggen ze in Ondernemenderwijs Ondernemenderwijs is een van de zogenaamde ONO-projecten (Onderwijs Netwerk Ondernemen) van het Ministerie van OCW en Economische Zaken om ondernemend gedrag bij kinderen te stimuleren. In Assen gebeurt dat op zeven scholen met kinderen van groep 7 en 8. Soms worden ook jongere kinderen betrokken bij ondernemende activiteiten. Kansen zien en kansen creëren, daar gaat het om in Ondernemenderwijs. Heb je iPads nodig? Dan is de vraag: hoe kom je eraan en wie kan je daarbij helpen? Kinderen worden voortdurend uitgedaagd om zelf met initiatieven te komen en deze om te zetten in acties. Zo zijn er kinderen die een eigen bibliotheek hebben opgezet
(Kidsbieb),
mediabedrijven
runnen,
een eigen tuin met webshop tot stand hebben gebracht, digitale workshops organiseren, hun profielwerkstuk besteden aan gezondheid en dat uitdragen naar kinderen en volwassenen, of reclame maken om geld te verdienen voor de schoolmusical.
T!P Ondernemend leren met moderne media
“ “
onderwijs.netwerk.ondernemen.assen
► Ondernemen
voor school en de buurt
Ondernemende kinderen kunnen bij ontwikkelingen
in de buurt een belangrijke rol spelen. We merken
dat Kinderraden
Daar willen we graag een impuls aan geven door elk
jaar
ondernemende ideeën.
Harry Heijes en Wim Bakker, coördinatoren
Brede School
101
► Tips
beschikbaar
te
stellen
voor
voor leerkrachten
• Sta open voor goede voorbeelden en
euro
steeds ondernemender worden.
verrassingen.
• Accepteer mislukkingen en durf kinderen
risico te laten nemen.
• Laat kinderen van elkaar leren.
• Laat kinderen leren van en met externe
deskundigen.
• Benader kinderen als talentvol.
Juf Anneke en meester Frens
Kijk eens naar het filmpje van de bijeenkomst van kinderbedrijven in de bibliotheek om een idee te krijgen van Ondernemenderwijs. www.bibliotheekassen.nl/blog/post/723
6
Media en ondernemen
â–ş Mediawijsheidsaspect
Alle scholen van Ondernemenderwijs hebben
moderne media gebruikt in hun ondernemende
Kan onder begeleiding toepassingen gebruiken
activiteiten of hun onderneming. De kinderen
bij het realiseren van persoonlijke, onderwijs-
van de ondernemende scholen hebben daarbij
gerelateerde en sociaal-maatschappelijke
aan alle vier aspecten van mediacompetenties
doelstellingen en kan deze effectief inzetten
(Competenties
gewerkt:
(zoals bij het geld inzamelen voor een goed
begrip, gebruik, communicatie en strategie.
doel).
Leerkrachten hebben gemerkt dat het inzetten
Deelt expertise met anderen om ook hun
van media bij ondernemen verder gaat dan
mediastrategie te optimaliseren. Heeft niet
passief, actief of interactief gebruik. Kinderen
alleen eigen doeleinden voor ogen, maar
ontdekken dat je er doelen mee kunt realiseren.
bevordert ook die van anderen en de
In de competenties mediawijsheid PO wordt ook
communities waaraan deelgenomen wordt.
expliciet het ondernemend handelen voor een
Competenties mediawijsheid PO
goed doel genoemd als een vorm van effectief
(www.goo.gl/QqHm1N)
mediawijsheid
PO)
Strategie,
groep 7/8
omgaan met moderne media.
Mediawijsheid en ondernemend leren voor kinderen van de 21e eeuw
Een aantal 21e-eeuwse vaardigheden komt in
De wereld verandert snel. Kijk maar eens naar
samenwerking, communicatie, ICT-geletterdheid,
het filmpje Shift Happens van OBS ‘t Echtenest
sociale en/of culturele vaardigheden, creativiteit,
(www.goo.gl/jFdeMV). Kinderen van nu worden
kritisch denken en probleemoplossend vermogen.
opgeleid voor banen waarvan we nu nog niet
(21st century skills. Discussienota, J. Voogt en N.P.
weten wat ze inhouden. Wat kunnen we kinderen
Roblin, Universiteit Twente, 2010)
verschillende publicaties en onderzoeken terug:
meegeven om mee te doen in de 21e eeuw?
7
Ondernemend leren met moderne media
“We leren in ons reisbureau veel over Europa en de wereld en ontdekken hoeveel je op internet kunt vinden.”
“
“
Een inspirerend voorbeeld van een aanpak waarin alle 21e-eeuwse vaardigheden in terugkomen, is het reisbureau van juf Tessa. Een eigen reisbureau is een bron voor uitdagend mediagebruik
Volg dan dit weblog of volg ons op Twitter:
@groep78dkb.Vragen van klanten die we kregen,
Wij zijn natuurlijk geen echt reisbureau. Het
waren bijvoorbeeld:
reisbureau Beartravel is gestart door leerlingen van
• Ik moet voor het werk naar Shanghai. Wil graag
groep 7 van OBS De Kleine Beer die meer wilden
een mooi hotel met een mooi uitzicht. Ik wil ook
leren over grote steden in Europa. Echt grote steden
graag echt Chinees eten. Hebben jullie tips?
zoals Londen, Parijs, Rome, Berlijn en Madrid. Het
reisbureau was zo succesvol dat juf Tessa er een prijs
tips voor de vakantie. Misschien hebben jullie er
mee heeft gewonnen op het Innovative Education
een paar?
Forum in Moskou. We doen nu ook de wereldsteden.
Leerlingen van groep 7 van OBS De Kleine
Wil je er meer over weten?
Beer
►
► Mediatips
• Voor www.vakantiemetbaby.com zoeken we nog
voor een reisbureau
• Maak een digitale reclameposter met Glogster.
• Voeg een kaartje toe aan je reisadvies met behulp van Bing Maps.
• Laat iets van de stad zien met Google Streetview, vertel wat je ziet en film dat met de Flipcamera.
Bewerk het filmpje met Movie Maker.
• Maak een digitaal prentenboek over de bestemming met StoryJumper.
• Gebruik Twitter of Skype om contact te hebben met mensen en indrukken te krijgen over het dagelijks leven.
• Maak een puzzel van de stad met www.jigsawplanet.com.
Juf Tessa (www.goo.gl/ZLjkAX)
Ondernemend leren met moderne media
8
Zodra mensen van buiten een beroep doen op de kinderen of klant worden, blijken kinderen de lat van hun prestaties hoger te leggen:
► Inspirerende
praktijkvoorbeelden van
media-educatie!
De Pionier Koerier, een digitaal persbureau
(WordPress) met 500 bezoekers per dag die
artikelen lezen en filmpjes bekijken. Drijfveer:
► Een
webshop is betekenisvol voor media-educatie
taal verbeteren en 21e-eeuwse vaardigheden
leren. (Groep 8)
Meestal gebruiken kinderen media voor zichzelf,
Sociale media inzetten voor een goed doel:
zonder er diep bij na te denken over wat ze op het
de Straatkrant (WordPress, Twitter, YouTube).
internet zetten. Met een eigen webshop, zoals bij
Drijfveer: burgerschap (kinderen uit welgestelde
kinderbedrijf De Groene Schakel, worden kinderen
gezinnenverdiepen
uitgedaagd na te denken over wie ze willen
21e-eeuwse vaardigheden. (Groep 8)
bereiken, wat ze publiceren en wat niet. Ze moeten
Jong@oud, een project over vrije tijd vroeger en
nadenken over beveiliging en ze moeten zaken
nu (Keynote, iMovie, Dropbox en Pages),
netjes af handelen.
kinderen verkennen met ouderen spelletjes van
Adviseur media-educatie over
vroeger. Drijfveer: 21e-eeuwse vaardigheden,
www.degroeneschakel.nl in: Ondernemende
eigen initiatief en burgerschap bij kinderen
kinderen op komst, www.eduforce.nl
stimuleren,
(Groep 6/7)
Creativiteit van kinderen voor de toekomst.
Ideeën indienen bij grote bedrijven over de
ontwikkelingen
Drijfveren: betekenisvolle opdracht van échte
bedrijven en media-educatie. (Groep 8)
Het is geweldig om te zien hoe kinderen trots kunnen zijn op hun compleet zelfgemaakte animatiefilm. Kinderen ontdekken waar ze goed in zijn. Ze hebben elkaar nodig.
zich
ontmoeten
van
in
van
daklozen)
oud
en
bijvoorbeeld
en
jong.
internet.
Mediawijsheid op de basisschool
succesverhalen van 21 leerkrachten, R. Pijpers
en N. van den Bosch (www.goo.gl/aDHbTw)
Raymond van Es, Dreddes
9
Ondernemend leren met moderne media
Webshop met tuinproducten CBJS De Kloostertuin CBJS De Kloostertuin is een Jenaplanschool. Bij ons op school leren we met elkaar. Wij vinden talenten van onze kinderen belangrijk. We hebben leerpleinen en een tuin rondom de school als natuurleerplein. We leren wat er toe doet, in levensechte situaties. We hebben zorg voor de omgeving. We passen toe wat we leren met wereldoriĂŤntatie om de wereld te leren kennen. We leren initiatieven te nemen vanuit onze eigen interesses en vragen. Dat kan met ondernemend leren.
Ondernemend leren met moderne media
10
Stappen in ondernemend leren
We hebben ondernemingsplannen gemaakt en
Een van de ondernemers die aan het ONO-project
een webshop ontwikkeld. In onze webshop kun
verbonden is, is op school geweest en heeft in de
je vogelhuisjes zien en bestellen. Die vogelhuisjes
groepen verteld over het ‘runnen’ van een eigen
maken de leerlingen zelf en ze laten ook zien hoe
bedrijf. Wat komt er kijken bij de oprichting van
ze dat doen.
een bedrijf? Hoe verdien je geld en wat investeer je? Hoe kom je aan klanten en hoe houd je je
Verder hebben we allerlei PR-materialen laten
klanten?
ontwikkelen. Ondernemers in de buurt adviseren ons en doen aan sponsoring. We hebben gewerkt
Daarna zijn we zelf gaan ondernemen. De kinderen
met de iPads van de bibliotheek. Heel handig. En
van groep 5 en 6 hebben producten gepoot in
we hebben met die iPads filmpjes gemaakt om
de tuin. De groepen 7 en 8 hebben een bedrijfje
nog meer aandacht voor ons bedrijf te krijgen.
opgericht voor tuinproducten: De Kloostertuiniers.
Ons eigen goede doel? KIKA!
“Je leert er veel van. Ook van elkaar.”
► In
11
vijf stappen je product in de webshop zetten
1 Maak een goede achtergrond.
2 Maak een foto met de iPad
3 Zet de foto op de computer met Wizard Scanner.
4 Log in bij de webshop via beheer met inlog en wachtwoord.
5 Plaats de foto.
Ilse, Mirjam, Wessel, Nitin, Rianne, www.dekloostertuiniers.nl/promoten, tutorial: in de webshop plaatsen
Ondernemend leren met moderne media
www.webshop.dekloostertuiniers.nl Ondernemend leren en moderne media
producten in de webshop. We hebben filmpjes
We hebben gekeken wat er op de webshop
gemaakt met recensies over informatieve boeken
moest staan. Welke teksten moeten erop?
waar we veel aan hebben gehad bij het inrichten
Hoe kunnen mensen bestellen? De leerlingen
en bebouwen van onze tuin. Via een QR-code kom
hebben tutorials gemaakt over het maken van
je direct op onze website en bij onze webshop De
vogelhuisjes, maar ook over het plaatsen van
Kloostertuiniers.
► Tips
• Geef gerichte taken.
• Kijk waar de kwaliteiten van de kinderen liggen en maak daar gebruik
van binnen het bedrijf.
• Laat kinderen in principe alles zelf doen, maar hou zelf de eindregie.
• Laat kinderen elkaar voordoen hoe ze iets moet doen, zodat ze van elkaar
Ondernemend leren met moderne media
voor leerkrachten
kunnen leren.
Meester Leon
12
Animatie Bartje bidt niet voor bruine bonen CBS Het Krijt Bij ons op Het Krijt mogen leerlingen ontdekken wat ze kunnen. Ze krijgen verantwoordelijkheid van de leerkrachten, ze leren samenwerken en daar zetten we alle talenten van de kinderen op school bij in. Onze school vindt het belangrijk dat kinderen leren wat belangrijk is voor de toekomst. Ondernemend leren is voor de toekomst. Het is net echt. De kinderen solliciteren. En wat de kinderen produceren, heeft waarde voor jongere kinderen, de ouders of de mensen uit de buurt.
13
Ondernemend leren met moderne media
“Ondernemen is gezellig. Je werkt samen met kinderen waar je meestal niet mee werkt.�
Stappen in ondernemend leren Allereerst
hebben
we
een
voorlichting
Ondernemend leren en moderne media
georganiseerd door een ondernemer. Daarna
Van de bibliotheek kregen we voor het project elf
zijn de kinderen een plan gaan maken voor een
iPads en begeleiding bij het gebruik ervan en het
eigen onderneming en hebben ze bedacht hoe
maken van een film. Met mediabedrijf Dreddes
ze zich zouden gaan presenteren. Ook hebben ze
maakten we een animatiefilm met Playmobil-
de functies in een bedrijf verkend en geoefend
poppetjes met Bartje in de hoofdrol. (zie
met een sollicitatiebrief en -gesprek. De kinderen
www.goo.gl/e9jKKX). We mochten de film in een
hebben vier mediabedrijven bedacht en hebben
echte filmzaal laten zien aan alle ondernemende
daarvoor een bedrijfsplan geschreven. Voor elk
scholen en kinderen. De ouders mochten de
bedrijf hebben ze een logo bedacht en uitgewerkt.
film ook zien, maar dan moesten ze wel een
Tussen alle plannen door hebben we oplossingen
toegangscode
bedacht voor problemen bij de uitvoering. En
onze film, en een pot bruine bonen met een
ook kwamen er verschillende praktische reken-
zelfgemaakt etiket!
(marktonderzoek)
en
taalopdrachten
kopen
met
een
linkje
naar
(scripts
schrijven, reclameteksten schrijven) aan bod.
Ondernemend leren met moderne media
14
►
Met Bartje hebben we met kant-en-klare Playmobil-poppetjes gewerkt.
Karakters moeten goed kunnen staan in verschillende houdingen. Dat lukt goed met Playmobil (www.goo.gl/e9jKKX).
Zorg dat de fotocamera of webcam stevig staat. Anders schudt de hele film.
12 foto’s per seconde (tel hardop) is het minimale aantal om beweging te suggereren, dus een film van 5 seconden
moet bestaan uit minimaal 70 foto’s.
Gratis software: www.monkeyjam.org/download en www.jellycam.co.uk.
Een verhaal bestaat uit verschillende korte scènes achter elkaar.
Maak van tevoren een storyboard van je verhaal. Anders verandert het verhaal halverwege en wordt het vaak
onbegrijpelijk.
Leuke voorbeelden van animaties kun je vinden op www.brickfilms.com/category/films/ (van Lego).
De eindmontage (geluid, titels enzovoort) is goed te doen met Movie Maker. Die staat op iedere Windows PC en is
anders gratis te downloaden.
15
Tips voor het maken van een animatie
Raymond van Es, media-expert op het gebied van animaties
► Tips
voor leerkrachten
Vier de successen: soms waren plannen niet haalbaar, soms werkten de andere leerlingen niet mee, soms werkten
•
instanties niet mee, soms wilden we te veel. Een groot succes was dat we enthousiast bleven, veel werk
verrichtten en dat uit het marktonderzoek naar voren kwam dat andere kinderen ook enthousiast waren.
•
Verdeel grotere taken in een bedrijf in stappen.
•
Check het geheel: gaat dit lukken?
•
Kijk wat je nodig hebt en wie de middelen wil geven.
•
Blijf vooruit kijken.
•
Werk samen naar één eindproduct toe.
•
Wij leerkrachten zeggen niet hoe het moet. We coachen de directeuren van de leerlingbedrijven!
Meester Bertus en meester Gerjan
Ondernemend leren met moderne media
Tutorial Cupcakes bakken OBS Het Sterrenschip Bij ons op OBS Het Sterrenschip vinden we ondernemend gedrag bij kinderen belangrijk. Ondernemende kinderen zijn zelfstandig, hebben lef, durven buiten gebaande paden te denken, zijn creatief, maar laten ook doorzettingsvermogen zien en een focus op een doel dat ze willen halen. Bij ondernemend leren moet je wel samen werken, zelfstandig zijn met eigen verantwoordelijkheid anders wordt een bedrijf geen succes. Kinderen moeten rekening houden met elkaar en elkaar helpen. Fouten maken mag. Daar leren kinderen en leerkrachten van. Ondernemend leren met moderne media
16
“
“
Praten met kinderen over ondernemen is leuk! Ik heb verteld hoe ik ben gestart als ondernemer. Je moet er zelf van overtuigd zijn dat het gaan lukken en niet bang zijn om hard te werken. Er kwamen een paar slimme vragen, ze waren goed bij de les. Je ziet altijd kinderen die nieuwsgierig zijn, vertellen over hun eigen ervaring met ondernemen. Mooi dat ze de kans krijgen hun talenten te laten zien. Toen ik als 16-jarige op school een bedrijfje had, merkte ik ook dat ik risico durfde te lopen en er ook vol voor ging. Sietze Ezinga, Kookstudio Assen
17
De stappen in ondernemend leren
zijn freelancers en worden ingeschakeld door het
De kinderen van de groepen 7 hebben les gehad
kinderbedrijf. Ze helpen bijvoorbeeld met het
van een aantal ondernemers. Als vervolg daarop
bedenken van etagères voor de cupcakes, voor
hebben we met de drie groepen 7 gebrainstormd
het maken van het filmpje en voor het bakken.
over onze onderneming. Er waren leuke ideeën. De
Om te leren hoe je een bedrijf runt, hebben we
ideeën om workshops te gaan geven in de school
acht keer vergaderd met de kinderen en een
of buiten de school vielen op in alle drie groepen.
ondernemingsplan gemaakt, nagedacht over een
We hebben een marktonderzoek gedaan. Daar
naam en een logo, nagedacht over de productie
kwamen niet veel reacties van de ouders op.
en de kosten. De verkopers hebben geoefend op
Toen hebben we gekozen voor een cupcake-
spreken en het overhalen van mensen om onze
bedrijf. De kinderen gaan ze bakken en verkopen
cupcakes ook op andere plekken te verkopen.
en we gaan met een filmpje laten zien hoe je zelf
De kinderen hebben folders met bijbehorende
cupcakes kunt maken (digitale workshop). Uit de
informatie gemaakt en een persbericht. Het geld
drie groepen zijn twee kinderen gekozen die in het
dat we ermee hebben verdiend, hebben we aan
bedrijf Sterrenschip werken. De andere kinderen
KIKA gegeven.
Ondernemend leren met moderne media
ONDERNEMEND LEREN EN MODERNE MEDIA Aan het begin van een les werd aan de leerlingen een probleem voor gelegd, bijvoorbeeld: hoe krijgen we bekendheid? De kinderen gingen dan zelf op internet informatie zoeken over hoe je een advertentie maakt, hoe je op internet reclame maakt enzovoort. Met Google en YouTube kom je bijna overal achter. Daarna werden de ideeën gedeeld in een vergadering en werd er beslist over de beste aanpak. Voor het maken van de tutorial hebben we naar voorbeelden gekeken op internet. We hebben taken verdeeld en een draaiboek gemaakt. En toen gingen we aan de slag.
[ill filmstrook cupcakes]
Ondernemend leren en moderne media
bijna overal achter.
Aan het begin van een les werd aan de leerlingen
Daarna werden de ideeën gedeeld in een
een probleem voor gelegd, bijvoorbeeld: hoe
vergadering en werd er beslist over de beste
krijgen we bekendheid? De kinderen gingen dan
aanpak. Voor het maken van de tutorial hebben
zelf op internet informatie zoeken over hoe je een
we naar voorbeelden gekeken op internet. We
advertentie maakt, hoe je op internet reclame
hebben taken verdeeld en een draaiboek gemaakt.
maakt enzovoort. Met Google en YouTube kom je
En toen gingen we aan de slag.
►
Tips voor leerkrachten
• Laat door middel van voorbeelden zien dat bekende en succesvolle ondernemers
ook allemaal vaak begonnen zijn vanuit niets.
• Beperk de leerlingen zo min mogelijk (groots denken).
• Laat de leerlingen met verschillende taken ook eens samenwerken
om elkaar advies te geven.
• Als je de leerlingen laat werken op het gebied waar ze goed in zijn
en wat ze leuk vinden (dit gaat vaak samen), voelt het niet aan als
‘hard werken’. Door de verschillende kwaliteiten van verschillende
kinderen komen ze tot mooie resultaten met hun bedrijf.
Meester Johan
Ondernemend leren met moderne media
18
QR-codes in de Kidsbieb CBS De Lichtbaak en OBS De Driemaster CBS De Lichtbaak is een ondernemende school die binnen een uitdagende leeromgeving onderwijs van hoge kwaliteit biedt. Ondernemen is voor ons het durven aangaan van uitdagingen. Met kinderen een kinderbibliotheek runnen is zo’n uitdaging. Op OBS De Driemaster gaan we ook voor de uitdagende leeromgeving. Wij leggen het accent op lezen. Een kinderbibliotheek is een prachtige onderneming om kinderen zelf bij leespromotie te betrekken. Onze beide scholen zijn samen met de groepen 7 aan de slag gegaan met de Kidsbieb.
19
Ondernemend leren met moderne media
De stappen in ondernemend leren
kinderboekhandel die veel aan leespromotie doet
We hebben eerst met de kinderen over een
en een medewerker van de bibliotheek die de
kinderbibliotheek gesproken. Een filmpje van
uitleen verzorgt. De kinderen hadden zich goed
de kinderbibliotheek uit Hoorn gaf een aardig
voorbereid. Drie groepen gaan nu op basis van
beeld. De kinderen mochten meedenken over
de sollicitatiegesprekken aan de slag: de PR-
de aanschaf van boeken, ze bedachten een naam
medewerkers, de medewerkers leespromotie en
en een logo. Ze verdiepten zich in functies en
de uitleenmedewerkers. Elke groep heeft een
lazen de advertenties voor de vacatures. Daarna
eigen directeur. De groepen volgen een scholing
volgde een speeddate met de directeur van
en ontvangen een diploma bij de afronding
de echte bibliotheek, een PR-medewerker, een
daarvan.
In de wijk Pittelo wordt een kinderbibliotheek opgezet voor en door kinderen Kun jij goed luisteren naar kinderen die de bibliotheek gaan gebruiken? Durf je nieuwe dingen uit te proberen? Schrijf een sollicitatiebrief aan ...
Ondernemend leren met moderne media
Kidsbieb Pittelo zoekt medewerkers voor de afdeling leesbevordering (m/j) Zeg jij ‘ja’ of ‘leuk’ als je:
• activiteiten mag bedenken voor kinderen om meer te lezen?
• mag bedenken hoe kinderen op een goede manier het juiste boek kunnen kiezen?
• mag bedenken hoe je het voorlezen zo leuk en zo goed mogelijk kunt doen?
• je reclame mag maken voor een boek of een schrijver?
• een schrijver mag uitnodigen?
• plannen mag maken met kinderen die lezen niet zo leuk vinden?
20
Ondernemen en moderne media Alle leerlingen van groep 7 hebben een workshop gevolgd over het werken met QR-codes in boeken. De kinderen maakten een filmpje dat iets zegt over de sfeer, het genre, het verhaal van een boek vanuit de eigen beleving. Via een QR-code in het boek, die je met je telefoon kunt lezen, krijg je toegang tot het filmpje. Zo’n filmpje kan andere kinderen helpen bij het kiezen van een boek.
â–ş Tips
Leid de kinderen van de Kidsbieb rond achter de schermen bij de bieb en een goed beeld te geven van wat
er allemaal komt kijken bij het runnen van een bieb.
Geef kinderen houvast door ze van te voren een workshop aan te bieden, bijvoorbeeld over QR-codes of PR
en marketing. Zo ervaren ze zelf het belang van inzet van nieuwe media om kinderen enthousiast te maken
voor het lezen van een boek.
Laat kinderen zelf de baas zijn in de Kidsbieb. Kinderen kunnen heel veel zaken zelf oplossen. Ze doen het
mogelijk niet op jouw manier, maar wie weet is hun manier wel minstens zo effectief!
Kinderen zijn onderling de beste leesbevorderaars! Boekentips van een vriend(innet)je/ klasgenootje hebben
veel meer effect op het leesgedrag dan tips van ouders of leerkrachten. Sommige titels, series of auteurs zijn
niet aan te slepen. Ook mooi om te zien is dat de biebmedewerkers de kinderen zo soms naar andere mooie
boeken leiden. Kijk ook eens naar een leesbevorderingsfilmpje van de kinderen van de Roald Dahlschool en
de Socratesschool op www.goo.gl/PU2e0x (BSB Hoorn).
21
voor leerkrachten
Lees- & mediaconsulent Klarina Siebering Ondernemend leren met moderne media
Reclamecampagne met de iPad OBS Kloosterveen Onze school is een Daltonschool. Bij ons is zelfstandigheid en samenwerken erg belangrijk. We geven de kinderen verantwoordelijkheid voor hun werk. Daarom past ondernemend leren ook heel goed in onze school. De leerlingen krijgen in groep 5 voor het eerst met ondernemen te maken. In groep 8 doen ze een meesterproef met een heel open uitdaging: organiseer en financier de eindmusical in de plaatselijke theaterzaal.
Ondernemend leren met moderne media
22
De stappen in ondernemend leren
De leerlingen van de beide groepen 8 hebben
Op onze school is nagedacht over een doorgaande
met groepjes allerlei ideeën bedacht. Er kwam een
lijn op het terrein van ondernemend denken.
kerstmarkt met een loterij, een stamppotbuffet,
In groep 5 leren kinderen een eigen webpagina
kerstspullen, soep en brood, een theatergroep en
te beheren. Daarvoor krijgen ze lessen media-
nog veel meer. Ze hebben hun eigen marktkramen
educatie. Waar moet je op letten met het opslaan
ontworpen en gemaakt. Om er een groot succes
van documenten, hoe schrijf je goede teksten voor
van te maken, hebben de leerlingen contact
een website? De kinderen van groep 6 beheren ook
gezocht met ondernemers. De ondernemers
een website. Ze vergaren het nieuws, bedenken
wilden graag met ons meedoen en meedenken.
zelf rubrieken, maken zelfstandig keuzes.
Toen de kinderen bij het Chinees restaurant een soepketel wilden lenen, kregen ze die spontaan
In groep 7 krijgen de groepen een minikrediet,
te leen en ook nog eens vol met heerlijke
krijgen ze les van een ondernemer en gaan ze
tomatensoep! Zo hebben de kinderen uiteindelijk
zelf een bedrijfje opzetten. Wat ze in groep 5 en
zelf de huur van het theater bij elkaar verdiend.
6 geleerd hebben over media, kunnen ze later
Een groepsgevoel en een oprecht gevoel van trots
weer gebruiken door bijvoorbeeld een filmpje te
waren misschien nog wel het grootste resultaat
maken voor de webpagina. In groep 8 hebben we
van een jaar ondernemen.
met alle kinderen een organisatiebureau voor de musical opgezet. Daar komt heel veel bij kijken.
Ondernemend leren en moderne media De kinderen van groep 8 denken bij elke actie voor
Voor kinderen die ondernemen heel leuk vinden,
de musical na over reclame. Ze ontwerpen logo’s,
is er de mogelijkheid om tijdens keuzewerktijd aan
denken na over de aankleding en maken affiches
de expertgroep ‘De Jonge Ondernemer’ deel te
en filmpjes om hun ouders en grootouders op de
nemen. Alle kinderen van groep 5 t/m 8 kunnen
hoogte te stellen. Het gebruik van moderne media
daar voor kiezen. Zij kunnen opdrachten van
is hierbij het middel bij uitstek.
instellingen aannemen of ze organiseren zelf hun eigen bedrijfje.
23
Ondernemend leren met moderne media
2
en
vo
m a k en
es
1
me cla Re
Ac ti
►
3 Geld v e rdi en
d be
or m
enken
usical
4
Tips om reclame te maken met de iPad
• Gebruik de iPad om tekeningen en logo’s te digitaliseren.
• Gebruik je iPad om filmmateriaal rechtstreeks te uploaden naar YouTube.
Meester Wouter en meester Richard
Ondernemend leren met moderne media
24
Op de gezonde toer met een website en kookboek CBS Het Octaaf CBS Het Octaaf heeft oog voor verschillende talenten. Elk kind is slim op verschillende manieren (rekenslim, taalslim, natuurslim, bewegingsslim, muziekslim, mensenslim, beeldslim en zelfslim). Kinderen gebruiken hun talenten en leren om beter te worden op andere gebieden van slim zijn. Bij ondernemend leren mogen de kinderen hun talenten laten zien, nemen ze zelf verantwoordelijkheid in de onderneming en werken ze samen. Fouten maken mag, want daar leer je van. Kinderen helpen elkaar en vragen hulp aan ondernemers en natuurlijk de leerkrachten en ouders.
25
Ondernemend leren met moderne media
De stappen in ondernemend leren
Met groep 6/7 hebben we tijdens het profielwerk
De kinderen van groep 8 hebben hun schoolreisje
gewerkt aan een zelfgekozen thema: Aan tafel. Er
nog ondernemender georganiseerd dan we al
waren veel verschillende ideeĂŤn en het ontwikkelen
deden. De kinderen leerden met een klein budget
van een kookboek bracht al deze ideeĂŤn samen.
een kamp organiseren (vervoer van de spullen
Het thema Beweging was namelijk ook erg in trek
geregeld, route uitgestippeld, accommodatie
bij de kinderen en in de onderneming was hier ook
gezocht en geboekt, boodschappen gedaan) en
ruimte voor. Na een marktonderzoek bij de ouders
gebruikten een weblog om over hun aanpak te
hebben de kinderen kookboeken ontwikkeld met
communiceren. Op deze manier leren de kinderen
een eigen ontworpen voorkant en eigen recepten.
wat bij de organisatie van een kamp hoort en
De kookboeken en hapjes uit het boek hebben we
geven ze hun kennis door aan andere kinderen.
gemaakt en verkocht.
Uitkomst van ons marktonderzoek: onze ouders vinden gezonde recepten belangrijk!
Ondernemend leren en moderne media De kinderen van groep 8 beschreven hun organisatie van het schoolkamp op hun weblog. De kinderen van Aan tafel hebben een website gemaakt over gezond eten en bewegen. Beide groepen hebben goed gebruik gemaakt van de camera. Het resultaat is te vinden op de website van groep 8 (www.kampoctaaf.jouwweb.nl) en de website van groep 6 en 7 (www.talentoctaaf.jouwweb.nl).
Ondernemend leren met moderne media
26
“
• Kinderen zijn enthousiast en hebben vaak veel ideeën. Wat ik heb geleerd, is om veel tijd te nemen voor
de ontwikkeling van de ideeën en vooral ook het doel van de onderneming. Wanneer de ideeën samen zijn
gekomen en kinderen weten wat ze willen bereiken met de onderneming, verloopt de uitwerking veel
soepeler.
• Als leerkracht bedenk je vaak de stappen die genomen moeten worden en ben je je bewust van eventuele
obstakels. In de praktijk blijken die vaak heel anders te verlopen. De kinderen zien geen obstakels waar jij die
wel zag en andersom. Ga dus zo open mogelijk aan de slag met het ondernemen en laat je verrassen.
• Sommige kinderen hebben tegenwoordig zelf al een website en zijn handig met de computer. Deze kinderen
kun je heel goed inzetten om andere kinderen te helpen bij het maken van een website.
• Er zijn veel sites, zoals www.jouwweb.nl, waar je gratis een website kunt aanmaken. Deze websites hebben een
27
voor leerkrachten
“
► Tips
gemakkelijke opmaak die je snel kunt bewerken.
• De kinderen zijn op een leuke manier bezig met taal en leren er veel van.
Juf Lilian
Ondernemend leren met moderne media
Media en ondernemen, klaar voor de toekomst! Hoe kun je ondernemend leren koppelen aan
betekenisvolle context, een echte uitdaging.
een
media-activiteit?
Monique Volman, hoogleraar Onderwijskunde
hun
geleerde
Kunnen
de
kinderen voor
aan de Universiteit van Amsterdam, zegt: ‘Het
jongere kinderen, de buurt, een vereniging,
resultaat van leren moet niet alleen ‘veel weten’
de bibliotheek of een onderneming? Als je
zijn, maar een leerling moet met de verworven
als
school
vaardigheden
inzetten
de
kennis en vaardigheden iets kunnen en willen
bibliotheek krijgt, kijk dan met de kinderen hoe
mediawijsheidworkshops
doen en zich daar verantwoordelijk voor voelen.’
je de vertaalslag kunt maken naar een ‘echte’
(www.poraad.nl/content/over-monique-volman)
Ondernemend leren met moderne media
van
28
Een activiteit op het gebied van media-educatie gepland? Combineer het met ondernemend leren!
29
► Tips
ondernemen voor een ander met moderne media
Maak digitale verhalen of kaarten voor de kleuters, de buurt, een vereniging, de bibliotheek.
Deel wat je leert over nieuwe media met ouderen of jongere kinderen.
►
Mediawijsheid
De
programma’s
mediawijsheid.
ondernemend leren. Een aantal tips:
Bibliotheek
met
heeft voor
de
goede het
Maak
bibliotheek
goededoelenactie of een eigen product of voor
doelgerichte
zelf ontwikkelde regels op school over spelen op
en
ontwikkelen
van
het plein. In hogere groepen kan de wens
vertaalslag
naar
om reclame te maken kan ook voortkomen uit
een kringgesprek (Laten we iets doen tegen
een
Boek-O-matic, groep 1,2,3: Kinderen kunnen
hondenpoep op het voetbalveldje).
zelf verhaaltjes maken met de Boek-O-matic
QR-codes, groep 7/8: Leerlingen maken met een
(www.goo.gl/X6Bxb0).
aantal
zelfgeschreven
zelfgetekende verhaalelementen of plaatjes
filmtrailer van een jeugdboek. Ze koppelen
maken ze een verhaaltje op een vertelstrook.
hier een QR-code aan. Deze QR wordt geplaatst
Elk verhaal kan worden opgenomen met een
op de betreffende boeken in de bibliotheek. Laat
iPad, waarbij het kind zijn eigen verhaal vertelt.
kinderen aan ouders demonstreren hoe ze de
Ondernemend leren? Maak verhalen over de
QR-code kunnen gebruiken. Ondernemend
eigen tuin, de weg naar huis, de speeltuin,
leren? Maak trailers met een QR-code bij boeken
de
organiseer
van de klassenbibliotheek, de boekhandel. Of
bijvoorbeeld een tentoonstelling voor ouders en
maak tutorials met een QR-code voor een
de buurt met boekjes en iPads.
buurtwinkel of eigen product.
Reclame maken, groep 4: Kinderen maken
Media-activiteiten uit het mediawijsheidaanbod
reclameopdrachten. Ondernemend leren? Laat
van bibliotheek Assen
kinderen
zorg
voor
een
reclame
Met
dier
maken
een
en
voor
script
en
storyboard
een
een
Ondernemend leren met moderne media
Ondernemende activiteiten gepland? Combineer ze met media-educatie!
Leerkrachten die ondernemen met hun kinderen, zullen niet altijd denken aan het gebruik van moderne media. Samen zoeken op internet wordt veel gedaan, maar het inzetten van andere mogelijkheden zoals Twitter en Skype lijkt minder voor de hand te liggen. Als leerkracht ben je zelf niet altijd vaardig op dat terrein. Dan is het inschakelen van expertise van buiten een gouden kans. Mediacoaches van de bibliotheek en jonge ondernemers willen graag hun expertise delen.
â–ş Je
Ondernemend leren met moderne media
hoeft het niet allemaal zelf te doen
De kinderen van de PR mochten een workshop
gevraagd die workshop op school te geven.
Natuurlijk schoof ik bij de bijeenkomst aan. Na 10
minuten was ik het spoor al bijster. De kinderen niet.
Ik was verbaasd over de gretigheid en de ideeĂŤn van
de kinderen om Twitter in te zetten voor hun acties.
Agnes de Groot, directeur OBS De Tandem
volgen.
We
hadden
een
ondernemer
30
► Tips
om nieuwe media in te zetten bij
ondernemend leren
Hoe blijven we op de hoogte van elkaars
stappen of hoe dragen we de onderneming
In Ondernemenderwijs kwamen ondernemers
over aan de volgende groep? Met een online
langs op school. Prima voor het eerste contact
logboek (weblog) met WordPress of Blogger.
met ondernemers, maar als er daarna nog
Dat is overigens ook een mooie manier om
vragen zijn, kan dat natuurlijk prima met Skype.
ouders
Ook als de ondernemer iets wil laten zien in zijn
ondernemend leren.
eigen onderneming, is Skype of Facebook
Hoe weten we of mensen onze producten
Realtime
willen? Doe een marktonderzoek. Maak in
informatie te vergaren.
Google Drive een enquêteformulier en zet dat
Soms is een idee van een kind al de vonk om
via e-mail, Twitter of Facebook uit in de
ondernemend leren te starten. Op internet
omgeving.
zoeken
en
Organiseer de verkoop. Hoe kunnen mensen de
uitvindingen brengt kinderen tot aanscherping
producten of diensten vinden en bestellen?
van hun idee. En wil je advies: plaats een
Maak een website met Weebly of richt een
oproep op Twitter of Facebook of maak een
webwinkel (www.mijnwebwinkel.nl) in. Vraag
Pinterest-board en verzamel likes en reacties
eens een ervaren
voor de leukste ideeën.
ondernemende ouder om dit met een groep
Hoe gaan we de onderneming organiseren?
kinderen te doen.
In Ondernemenderwijs hebben kinderen vaak
Doe promotie via Twitter en Facebook. Maak
gesolliciteerd naar een functie. Dat kan met een
ook eens een promotievideo of een tutorial over
sollicitatiebrief of een sollicitatiegesprek, maar
hoe je product gemaakt wordt en zet die op
ook met PowerPoint of Prezi (een digitale
YouTube.
collage om je talenten in beeld te brengen).
een
prima
naar
manier
vergelijkbare
om
realtime
ideeën
op
de
hoogte
te
collega
houden
of
van
een
Het komt er niet bij
T!P
Kinderen leren ondernemen is niet ‘weer iets dat erbij komt’. Als je kinderen leert ondernemen werken ze aan allerlei kerndoelen: taal, rekenen, mediawijsheid, creativiteit, burgerschap... Niet in de vorm van losse thema’s, maar geïntegreerd in een realistische context. Dat motiveert, maakt leren krachtig en duurzaam.
31
Ondernemend leren met moderne media
Klaar voor de toekomst!
zijn die we vragen van burgers en werknemers.
De 21e eeuw is in volle vaart. Een eeuw waarin alles
Durven investeren om later de vruchten te kunnen
anders wordt, met technologie als katalysator. Het
plukken. Jezelf door en door kennen. Feedback
gaat allemaal snel, erg snel. Zo kunnen we al met
willen krijgen om jezelf nog beter te leren kennen.
onze gedachten een robotarm besturen, rijden er
Kansen zien en ze verzilveren. Bij tegenslag weer
al zelfrijdende auto’s rond en kan Facebook uit
opkrabbelen.
je online gedrag opmaken dat je zwanger bent,
opzoeken of ze creëren. Kritisch filteren, onzin
voordat je dat zelf hebt vastgesteld.
negeren, informatie oppikken waar je wel wat
Als je bedenkt dat de kleuter van nu over zo’n
mee kunt. Fouten durven maken en zo elke dag
16 jaar zijn plek moet vinden in de samenleving als
leren om beter te worden waar je goed in bent.
burger en werkende, rijst onherroepelijk de vraag:
Ja zeggen, ook al weet je het soms niet zeker.
wat moeten wij ze meegeven? Die vraag houdt
Je grenzen zo verleggen. Vooruit denken, maar
me al enkele jaren bezig. Het meest treffende
ook terugblikken: had ik dat anders moeten
antwoord komt wellicht van Jean Piaget. Hij heeft
aanpakken? De ruimte opeisen voor je talent en
de internetrevolutie niet meer meegemaakt, maar
ander talent de ruimte geven. Uitbesteden waar je
zag het al: ‘Ze moeten weten wat ze moeten doen
niet goed in bent. Vertellen waar je goed in bent
als ze niet weten wat ze moeten doen.’
en luisteren naar diegene die ergens anders goed
Het is precies wat een ondernemer succesvol
in is. Buiten de gebaande paden durven denken
maakt: weten wat je moet doen, als je niet weet
en doen. Oplossingsgericht aanpakken als het niet
wat je moet doen. En dat is nog niet alles. Je
gaat zoals je wilt. Want zeuren helpt geen zier.
zou kunnen stellen dat de kwaliteiten van een
Doorgaan als het af moet. En vieren als het klaar is.
ondernemer meer dan ooit ook de kwaliteiten
Erno Mijland
T!P
Slim
samenwerken,
netwerken
Leer met kinderen mee Kinderen leren ondernemen is niet moeilijk. Durf ze los te laten, wees er voor ze, ga het avontuur mee aan, leer met ze mee en ontdek! Kennis, ideeën en ervaringen liggen voor het oprapen. Je hoeft het alleen maar te vragen.
Ondernemend leren met moderne media
32
“
De kinderen zien geen obstakels waar jij die wel zag en andersom. Ga dus zo open mogelijk aan de slag met het ondernemend leren en laat je verrassen. Juf Lilian
‘Het resultaat van leren moet niet alleen ‘veel weten’ zijn, maar een leerling moet met de verworven kennis en vaardigheden iets kunnen en willen doen en zich daar verantwoordelijk voor voelen,’ zegt Monique Volman, hoogleraar Onderwijskunde. En precies dat doen de kinderen van Ondernemenderwijs, een project om ondernemend gedrag bij jonge kinderen te stimuleren met gebruik
“
van moderne media. Kansen zien en kansen creëren, daar gaat het om. Kinderen worden voortdurend uitgedaagd om zelf met initiatieven te komen en deze om te zetten in acties. Zo zijn er kinderen die een eigen bibliotheek hebben, een mediabedrijf runnen, een eigen tuin met webshop hebben of reclamefilmpjes met de iPad maken om geld te verdienen voor de schoolmusical. De kinderen doen een beroep op elkaar, op ondernemers en natuurlijk op ondersteunende leerkrachten die mee helpen kaderen, plannen en feedback geven. ‘Kinderen moeten weten wat ze moeten doen als ze niet weten wat ze moeten doen.’ (Piaget) Dan kunnen ze straks hun plek in de maatschappij van de 21e eeuw vinden.
Je leert doorzetten. We krijgen dingen voor elkaar. Leerlingen
Assen