Materiały Biennale Warszawa drukowane są na papierach pochodzących w 100% z recyklingu
styczeń-maj 2019
Humanistyka przyszłości Kurator: Michał Kuziak
Patroni medialni:
biuro@biennalewarszawa.pl Marszałkowska 34/50, 00-554 Warszawa MA3450 (nowe miejsce działań Biennale Warszawa) Mokotowska 29a, 00-560 Warszawa MO29A T: 0048 22 6208288 / T: 0048 22 6203490 VAT PL 5251000514 / REGON 010941634 IBAN PL 59 1240 6003 1111 0010 7151 9710 Instytucja Kultury Miasta Stołecznego Warszawy
CYKL SEMINARYJNY
Teatr Scena Prezentacje prowadzący działalność pod marką Biennale Warszawa Coraz częściej i coraz wyraźniej pojawia się poczucie, że dotychczasowe narzędzia rozumienia i opisu świata przestają wystarczać. Nie przystają do przeżywanej rzeczywistości. Nie pozwalają jej poznawać i kształtować. Podobnie jest z nowoczesnymi instytucjami wiedzy. Jednocześnie humanistyka zdaje się coraz bardziej potrzebna, choć poddawana egzorcyzmom w świecie, w którym włada ekonomia neoliberalna. Bo przecież humanistyka rządzi się inną ekonomią, wymykającą się logice szybkiego i osiągniętego najmniejszym kosztem zysku. Rozwija empatię, wyobraźnię, umożliwia rozumienie skomplikowanych procesów bardzo późnej nowoczesności. Linkowanie tego, co z pozoru nielinkowalne. Projekt „Po co nam dzisiaj humanistyka?” wyrasta z rozpoznania naszej współczesności jako czasu zmiany, w którym wyłania się nowy kształt świata, wymagający nowych języków jego opisu i wytwarzania. Chcemy zarówno pokazać ślady nowego, jak i postawić pytania o kierunki przyszłego rozwoju. Przede wszystkim wychodzimy z założenia o potrzebie humanistyki, mającej charakter polityczny (co nie oznacza – partyjny) i performatywny. Pozwalającej gruntownie rozpoznawać otaczający nas świat, a także przekształcać go. Będziemy pytać zwłaszcza o sprawczy charakter różnych projektów humanistycznych, o to, jak przekładają się na praktyki społeczne. Jak pozwalają myśleć o tym, co nadchodzi i wymyślać to, co nadejdzie. Jak otwierają potencjał emancypacyjny. Zagadnienia te chcemy połączyć z pytaniem o uniwersytet przyszłości. Interesuje nas to jak nowa humanistyka wyłania się (może się wyłonić) w Polsce i jak tu może pracować.
Projekt będzie realizowany w sposób zróżnicowany – w ramach wykładów, seminariów, debat; poszczególne części poprowadzą zaproszeni goście. Jeżeli nawet humanistyka polska przeżywa kryzys, to zarazem bez wątpienia w ostatnich latach pojawiło się wiele ważnych książek, które pozwalają lepiej rozumieć otaczający świat i myśleć o jego przyszłym kształcie. Między innymi będziemy chcieli porozmawiać o tych książkach.
MIEJSCE: Biennale Warszawa ul. Mokotowska 29a
Wszystkie spotkania odbywają się o godzinie
18:00
(wejście przez podwórze od ul. Marszałkowskiej)
1.
biennalewarszawa.pl
1. Wprowadzenie: tezy o potrzebie humanistyki – nowa humanistyka
WYKŁAD
Ze względów organizacyjnych oraz w celu dystrybucji materiałów seminaryjnych prosimy o zapisywanie się przez formularz na stronie www.biennalewarszawa.pl.
9 I 2019
Często słychać głosy, że humanistyka jest zbędna, a zwłaszcza – niepraktyczna; humaniści nie odnajdują się na rynku pracy; dyscypliny humanistyczne nie są naukowe i przeżywają ciągły kryzys. Jeśli z ostatnimi stwierdzeniami można by się zgodzić (humanistyka nie musi być nauką w rozumieniu scjentystów, może wpisywać się w obszar sztuki czy filozofii; kryzys to również stan twórczy…), pierwsze są nieprawdziwe oraz szkodliwe. Przyjrzymy się temu, co znaczą, skąd się biorą. Postawimy pytanie – kto i dlaczego boi się humanistyki. Rozważając jej specyficzną ekonomię (inną od ekonomii neoliberalnej), sprawdzimy, co może nam zaproponować w czasie schyłkowego antropocenu. Jak może nam umożliwić rozumienie dzisiaj i kształtowanie jutra. Michał Kuziak, profesor na Wydziale Polonistyki UW, ostatnio wydał dwa tomy prac zbiorowych „Romantyzm środkowoeuropejski w kontekście postkolonialnym”; pracuje nad książką „Polska. Przemierzanie fantazmatu” na temat romantycznych kodów polskości.
2. Projekt humanistyki emancypacyjnej: dyskursy płci
Krytyka genderowa z jednej strony zaistniała w Polsce jako pierwsza spośród tzw. krytyk emancypacyjnych i ze sporym impetem (w wersji feministycznej); z drugiej – trudno nie dostrzec, że spotkała się ze szczególnym oporem i zmasowanym atakiem; nie znalazła też powszechnego posłuchu. Pora na krytyczny bilans owej krytyki, a także na wskazanie obszarów, w których dzisiaj potrzebujemy jej, by lepiej rozmieć siebie i otaczający świat, by go fortunnie zmieniać. Osobną kwestią stanie się genderowy charakter humanistyki i uniwersytetu. Monika Rudaś-Grodzka, profesorka w Instytucie Badań Literackim PAN, wykładowczyni i kierowniczka Gender Studies oraz Studiów Polsko-Żydowskich w IBL PAN; kierownik zespołu badawczego „Archiwum Kobiet”, ostatnio wydała „Listy z cytadeli 1886” Bronisławy Waligórskiej. Kazimiera Szczuka, krytyczka i historyczka literatury, działaczka feministyczna, publicystka, wykładowczyni Gender Studies IBL PAN, ostatnio wydała dwa tomy rozmów z Marią Janion, „Janion – transe – traumy i transgresje”.
16 I 2019
SEMINARIUM
3.
3. Polityka historyczna w świecie zglobalizowanym
4. Historie alternatywne, historie przyszłości – jak i po co wymyślać historię?, status utopii dzisiaj
SEMINARIUM
Możemy obserwować powrót utopii do naszego myślenia; wydawało się, skutecznie wyegzorcyzmowana, skompromitowana i poddana krytyce jako fragment projektu nowoczesności, pojawia się ponownie, pozwalając myśleć o tym, co inne i możliwe, oraz myśleć inaczej. Wyobraźnia historyczna umożliwia nam nie tylko rozumienie przeszłości, ale i konstruowanie jej innych wariantów, a także konstruowanie przyszłości. Skąd ten powrót i towarzyszące mu pytanie o sprawstwo humanistyki. Co i jak będziemy wymyślać i wyobrażać w związku z przyszłością. To kwestie do rozważenia podczas seminarium. Andrzej Leder, profesor w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, autor „Prześnionej rewolucji. Ćwiczeń z logiki historycznej”, ostatnio wydał „Był kiedyś postmodernizm… Sześć studiów o schyłku stulecia”.
5 II 2019
Polityka historyczna, powiązana z kategoriami tożsamościowymi, okazuje się (nie tylko w Polsce i Europie Środkowej) zjawiskiem kształtującym nasz świat, również wprowadzającym weń agoniczne napięcia: nie tylko na styku różnych polityk historycznych, ale i w kontekście postępującej globalizacji. Na jakie potrzeby odpowiada polityka historyczna, czemu służy w dzisiejszym świecie, czy pozwala go zmieniać. Te i inne problemy zostaną poruszone w trakcie seminarium. Michał Łuczewski, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, członek komitetu redakcyjnego pisma „44/ Czterdzieści i cztery. Magazyn Apokaliptyczny”, dyrektor programowy Centrum myśli Jana Pawła II, ostatnio wydał „Kapitał moralny. Polityki historyczne w późnej nowoczesności”.
7.
7. Projekt humanistyki emancypacyjnej: widma Marksa
SEMINARIUM
Status marksizmu w kulturze polskiej zdaje się szczególnie widmowy – tak w związku z jego dawną – jeszcze XIX-wieczną – recepcją, jak i losami XX-wiecznymi. Śladowa obecność marksizmu w dzisiejszym dyskursie humanistycznym w Polsce, związany z tym brak, nie pozwala fortunnie diagnozować problemów dzisiejszego świata. Sprawia też, że miejsce kwestii istotnych i realnych, związanych z wymiarem ekonomicznym, zajmują kwestie fantazmatyczne (choć, oczywiście, wypada pamiętać, że ekonomia również może stać się fantazmatem). Co Marks i marksiści mogą nam dzisiaj powiedzieć o świecie i czy warto ich słuchać. Od tego pytania zaczniemy seminarium. Paweł Tomczok, adiunkt w Instytucie Nauk o Literaturze Uniwersytetu Śląskiego, ostatnio wydał „Literacki kapitalizm. Obrazy abstrakcji ekonomicznych w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku”.
2 IV 2019
4. 16 IV 2019
26 II 2019
SEMINARIUM
SEMINARIUM
8. SEMINARIUM
6. Posthumanizm i co dalej?
5 III 2019
Język krytyki postkolonialnej wyraziście zaistniał w polskiej debacie publicystycznej (przeniknął przy tym do retoryki sporów politycznych), sztuce i nauce na początku lat dwutysięcznych. Wywołał wtedy silny opór, zwłaszcza w związku z próbami mówienia o Polsce postkolonialnej. Co oferuje nam dzisiaj. W jaki sposób pozwala lepiej rozumieć własną lokalność przez usytuowanie jej w kontekście zjawisk globalnych, a także przez powrót do przeżytych w niej kolonizacji i dekolonizacji. To kilka wstępnych pytań, które zostaną postawione na seminarium. Michał Kuziak
8. Humanistyka poza akademią
Zmiana, której zapowiedzi możemy obserwować we współczesnym świecie, dotyczy także formuły edukacji i akademii. Czy bowiem ich tradycyjne, wywodzące się z XIX wieku, modele mogą być dzisiaj skuteczne, czy mogą fortunnie wprowadzać w świat XXI wieku i pozwalać na jego kształtowanie. Czy i jak można uprawiać humanistykę (i szerzej – naukę) poza zinstytucjonalizowanymi strukturami. Jak powstaje wiedza i edukacja poza szkołą i uczelnią. To zagadnienia, która zostaną przedyskutowane na seminarium. Jan Sowa, socjolog i kulturoznawca, doktor habilitowany, autor „Fantomowego ciała króla. Peryferyjnych zmagań z nowoczesną formą”, kurator w Biennale Warszawa, ostatnio (wspólnie z Krzysztofem Wolańskim) wydał „Sport nie istnieje”.
5.
5. Projekt humanistyki emancypacyjnej: kolonizacje i dekolonizacje
9. Ponad dyscyplinami: laboratorium sztuki – historia performatywna/historia afektywna
30 IV 2019
Dzisiejsza humanistyka proponuje nie tylko nowe języki opisu świata czy nowe tematy, ale też powołuje do istnienia nowe pola, na których dochodzi do spotkania nauki, sztuki i praktyk społecznych. W ten sposób poznawana, a także wytwarzana (właśnie praktykowana) jest rzeczywistość społeczna. To problematyka, którą zakończymy cykl seminaryjny. Łucja Iwanczewska, adiunkt w Katedrze Performatyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, autorka książek o Witkacym, pracuje nad książką poświęconą performansom polskości.
SEMINARIUM
6. SEMINARIUM
Projekt poświęcony dzisiejszej humanistyce byłby niepełny bez przyjrzenia się współczesnym tendencjom posthumanizmu i sformułowanej na ich gruncie krytyce humanizmu i humanistyki. Co posthumanizm mówi nam o późnym antropocenie. Jak ukazuje miejsce człowieka w kosmosie (i czym jest ten kosmos). Czym jest pojawiająca się na gruncie posthumanizmu formuła „postności”. Zagadnienia te, i wiele innych, zostaną poruszone na seminarium. Monika Bakke, profesorka w Instytucie Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ostatnio wydała „Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu”.
19 III 2019
10. Inny uniwersytet?
10. Dopełnieniem cyklu seminaryjnego będzie debata poświęcona uniwersytetowi przyszłości. Przeprowadzimy ją nie tylko w kontekście poruszanych na seminariach problemów – zwłaszcza w związku z pytaniem o nowe formy wiedzy – ale także w kontekście przeprowadzanych obecnie w Polsce reform szkolnictwa wyższego. Beata Kowalska, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, ostatnio wydała „Kobiety, rozwój, obywatelstwo w Haszymidzkim Królestwie Jordanii”. Krystian Szadkowski, adiunkt w Centrum Studiów nad Polityka Publiczną Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, ostatnio wydał „Uniwersytet jako dobro wspólne. Podstawy krytycznych badań nad szkolnictwem wyższym”. Tomasz Majewski, profesor w Katedrze Antropologii Literatury i Badań Kulturowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, filmoznawca i kulturoznawca, ostatnio wydał „Siłę kształtującą”. Andrzej W. Nowak, adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ostatnio wydał „Wyobraźnię ontologiczną. Filozoficzną (re)konstrukcję nauk społecznych”.
maj 2019
DEBATA