00 KAPAK SON
2/17/10
2:54 PM
Page 1
bilgicag›
nisan 08 y›l 4 say› 44
KOBİ’lerde inovasyona sıra gelmiyor DPT Bölgesel Gelişim ve Yapısal Uyum Genel Müdürü Ahmet Yaman
Şişecam Topluluğu Düzcam Grubu CEO’su Gülsüm Azeri
Avrupa Komisyonu KOBİ Rekabetçiliğini Geliştirme Sorumlusu Maive Rute
AKP Genel Başkan Yardımcısı ve Ar-Ge Başkanı Reha Denemeç
KOBİ’lere Kalkınma Ajansı desteği
Yönetici dahil olmazsa ArGe süreci yürümez
Avrupa KOBİ stratejisi her yıl yenileniyor
Projeni fonlat teşviki al
KOBİ’lere nakit alternatifi: Girişim Sermayesi • Bankalar KOBİ’leri bekliyor • Ar-Ge ile başarıyı yakaladı • Denge, dikkat, yenilik: Aydın Esen UBL ile uluslararası ticaret hacmi genişliyor • KOBİ’lere patent fırsatı • TÜBİTAK KOBİ’lerin yanında • Ah bir mikro KOBİ olsam CEMİL ARIKAN, LEYLA ARSAN, TULU GÜMÜŞTEKİN, ŞİRİN ELÇİ, SELÇUK KARAATA, SEMİH AKÇOMAK
editörden
Ey KOB‹! Sen kimsin, nesin? Bu ayki dosyam›z Türkiye için en önemli konulardan biri hakk›nda: KOB‹’ler ve Ar-Ge… Bu konu hakk›nda çeflitli kiflilerle görüflmeler yürütürken, Biliflim Sanayicileri Derne¤i’nin (TÜB‹SAD) 13-15 Mart’ta WOW ‹stanbul Yeflilköy’de gerçeklefltirdi¤i Biliflim Çözümleri Platformu’nun ilk günü düzenlenen “‹flletmeler Konufluyor, Biliflimciler Dinliyor” adl› paneli yönetme flans›na sahip oldum. Panele, Esse Yönetim Kurulu Baflkan› Semih fieftali, Borflen Boru ‹fl Gelifltirme Uzman› Caner Fenerci, ‹MES Teknik Birim Baflkan› Münevver Olcaysoy, Seydan Yönetim Kurulu Baflkan› Cuma Seydan ve Seydan Mali ‹fller Müdürü Fevzi Karacak kat›ld›. KOB‹’leri do¤ru biliflim yat›r›mlar› hakk›nda bilgilendirmek için düzenlenen etkinlik bünyesindeki bu panelde, KOB‹’ler biliflim sektörüne sitem etti. Tüm kat›l›mc›lar›n ortak görüflü fluydu: Ürün satmak için de¤il, bizi anlamak için gelin. Evet, panelistler, biliflim firmalar›ndan kendilerini daha iyi dinlemeleri, ürün satmak için de¤il, sorunlar›n› anlamak için ziyaretler yapmalar›n› beklediklerini belirttiler. Ayr›ca KOB‹’ler için kullan›c› lisanslar›nda fiyat azalt›lmas›n›n kay›tl› yaz›l›m› tabana yayarak kopya yaz›l›m›n önüne geçmek için kullan›labilece¤ini söylediler. Biliflimde en büyük eksikli¤in hukuk müflavirli¤ine benzeyen bir yap›n›n biliflimde henüz kurulamam›fl olmas› oldu¤u ve bu konunun mutlaka üstüne gidilmesi gerekti¤i yolunda görüfl bildirdiler. Bilgi Ça¤› olarak sektörün bu ipuçlar›n› iyi de¤erlendirmesini umuyoruz. Çünkü biliflimsiz Ar-Ge ve inovasyon süreçleri yeterli katma de¤eri sa¤layamaz. Bu panelde ve ay boyunca sektör içi ve d›fl›ndan yöneticilerle yapt›¤›m›z görüflmelerde dikkatimizi çeken en önemli konulardan biri KOB‹’lerin kim ve ne olduklar›ndan ArGe’ye yönelik kabiliyetleri, çal›flan profili, ihtiyaçlar›, sorunlar› vb. konularda kesin görüfl ayr›l›klar› olmas›yd›. Bu koskocaman bir filin yaln›zca kulak, hortum, kuyruk gibi farkl› bölgelerine dokunarak onun tamam›n› isimlendirmeye çal›flan Hint fakirlerinin hikayesini hat›rlatt›. Elbette hepsi filin niteli¤i konusunda yan›l›yordu. Türkiye ekonomisinin yüzde 99’unu oluflturan yüz binlerce KOB‹’yi tan›madan tüm dertlerine derman olmak için yola ç›kman›n do¤ru bir hedef olmayaca¤›n› düflünüyorum. Biliflim gibi KOB‹’lerle pek çok alanda günlük iletiflimi olan bir sektörün dahi kendilerini tan›mad›¤›n› söyleyen yöneticileri mutlu edecek, tek bir yasal düzenleme ve teflvik mekanizmas› organize edebilmek mümkün de¤il. Türkiye’de daha fazla katma de¤er yaratabilmek, KOB‹’lerin Ar-Ge ve inovasyon süreçlerine sahip olmalar›ndan geçiyor. Bunu sa¤laman›n yolu da her sektördeki farkl› sivil toplum örgütlerini bu ihale kanunlar›na, Ar-Ge teflviklerine, KOSGEB stratejilerine ve Türkiye’nin genel Ar-Ge’ye yönelik her türlü sürecine daha fazla dahil etmekten… Çünkü ancak bu farkl› alanlardaki sivil toplum örgütleri KOB‹’lerin kim olduklar›n› ve ne istediklerini biliyor.
Ersu Ablak
içindekiler 1
Editörden
47
Özel Haber/KOSGEB, KOB‹’nin destekçisi
4
Makro Bak›fl
48
Haber/Projeyi yap, teflviki al
6
Ay›n Sorusu
52
Özel Haber/KOB‹’lere nakit alternatifi:
8
Dünyadan Haberler
10
Türkiye’den Haberler
12
Vizyon/Yönetici dahil olmazsa
Giriflim Sermayesi 54
Mercek/Ar-Ge yasas›
56
Ne yap›yoruz, ne yapmal›y›z/KOB‹’nin öncelikli ihtiyac›: “nitelikli istihdam”
Ar-Ge süreci yürümez 16
Dosya/KOB‹’lere neden s›ra gelmiyor
21
Haber/Avrupal› KOB‹’lere büyük destekler
22
U‹G’den Notlar/Türkiye’de KOB‹’ler
24
Haber/Ah bir mikro KOB‹ olsam
26
Makale/KOB‹’ler iflbirli¤iyle zenginleflecek
30
Baflar› Hikayesi/UBL ile uluslararas›
60
Özel Haber/KOB‹’ler dan›flmanlarla inovasyon yolunda ilerliyor
63
Haber/TÜB‹TAK KOB‹’lerin yan›nda
64
Baflar› Hikayesi/Baflar›y› üniversitlerle yapt›¤› iflbirli¤i ile yakalad›
68
Röportaj/Avrupa Komisyonu KOB‹ Rekabetçili¤ini Gelifltirme Direktörlü¤ü
ticaret hacmi geniflliyor 32
Perspektif/Küçük ölçekli düflün,
Sorumlusu Maive Rute 70
küresel düzlemde etkin ol 36
Röportaj/DPT Bölgesel Geliflim ve Yap›sal Uyum Genel Müdürü Ahmet Yaman
40
Görüfl/Küçücük fikirler büyük iflletmeleri nas›l do¤urdu
72
Portre/Ayd›n Esen
74
Haber/‹flbirli¤i yapmak isteyen
Makale/ Teknoloji gelifltirme
KOB‹’ye internette ortam çok
bölgeleri ve kirac›lar›
76
Haber/KOB‹’lere patent f›rsat›
42
Özel Haber/Bankalar KOB‹’leri bekliyor
78
Ayaküstü/ Casio Dijital Foto¤raf Makineleri
46
Bak›fl Aç›s›/Türkiye’nin inovasyon politikas› e¤ilimleri
Genel Müdürü Jin Nakayama 80
F›rsatlar
Türkiye Bilişim Vakfı Adına İmtiyaz Sahibi Faruk Eczacıbaşı (faruk.eczacibasi@bilgicagi.com), Genel Yayın Yönetmeni Cem Tecimen (cem.tecimen@bilgicagi.com) Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Ersu Ablak (ersu.ablak@bilgicagi.com) Yayın Editörü Temel Karataş Yayın ve Danışma Kurulu Leyla Arsan, Edip Emil Öymen, Behçet Envarlı Cemil Arıkan, Kemal Cılız Haber Merkezi Gülizar Büyükkara, Merve Tunçer, Hande Akkaş, Demet Şeker Yönetim Türkiye Bilişim Vakfı Halk Sokak No: 35 Golden Plaza F Blok, Kat: 2 Daire: 6 Sahrayıcedit Kadıköy / İstanbul Tel: 0216 467 04 99 – 216 467 08 45 Faks: 216 360 33 56 Eposta info@tbv.org.tr İletişim Adresi Konak Bilişim Teknolojileri ve Kültürel Ürünler Tic. A.Ş. Abbasağa Mah. Yıldız Cd. No: 21 Beşiktaş / İstanbul Tel: 0212 236 23 10 www.bilgicagi.com Grafik Tasarım Emre Alptekin Fotoğraf Dağhan Celayir, Muhsin Ergün, Sevgi Ortaç Reklam Rezervasyon Gökşen Kılıç goksen.kilic@bilgicagi.com Tel: 0212 236 23 10 Baskı SCALA, Basım, Yayım, Tanıtım San. ve Tic. Ltd. Şti. Tel: 0212 281 62 00 Faks: 0212 269 07 34 Ana sponsorlar
Aylık süreli yayın olup ücretsiz dağıtılmaktadır.
www.konakmedya.com Bilgi Çağı dergisinin içeriği ve tasarımı Konak Bilişim Teknolojileri Kürtürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş. tarafından hazırlanmakta olup Basın Kanunu ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndan kaynaklanan tüm hakları Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.’ye aittir. Dergi içeriğinde yer alan yazılar, fotoğraflar ve görsel tasarım Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.’nin yazılı izni olmadan kısmen veya tamamen kullanılmaz.
makro bak›fl / Faruk Eczac›bafl›
KOB‹ kavram› geçen yüzy›la ait Devlet, KOB‹’lerin “geliflmesi gerekti¤i”ne inan›yor ama uygulamada, KOB‹ diye sadece imalat sanayiindekileri görüyor. Bu duruma en tipik örnek, yaz›l›m “sanayii”nin durumudur. Türkiye’de yaz›l›m flirketleri klasik üretim standartlar›na sokuflturulmaya çal›fl›ld›¤› için dünya pazarlar›nda söz sahibi olam›yor. ‹flte devletin geçen yüzy›la ait demode kavramlarla hareket etti¤ini gösteren tipik bir örnek. Asl›nda, KOB‹ tan›m› da bir anlamda geçen yüzy›la ait de¤il mi? Oysa yeni yüzy›la yeni kavramlar gerekiyor.
K
OB‹’ler dünyan›n neresinde olursa olsun, say›sal olarak tüm özel sektör kurumlar›n›n neredeyse tamam›n› olufltururlar. Büyük, uluslararas› flirketlerin cirit att›¤› ABD’de dahi bu oran yüzde 97’nin üstündedir. Ülkemizde ise KOSGEB verilerine göre (1) oran 99,3. Ancak, konu ekonomik etkinli¤e geldi¤i zaman oranlar›n büyük ölçüde fark etti¤ini görüyoruz. Örne¤in KOB‹’lerin toplam istihdam içindeki pay› yüzde 76,7’yken, yat›r›mdan ald›¤› pay yüzde 56,5’e kadar düflüyor. KOB‹ olarak, mahalle bakkal›ndan ufak imalathanelere kadar, toplam 250 kiflinin alt›nda istihdam eden her iflyerini sayabiliriz. Ama yine ayn› grupta birkaç kiflilik uzman kurulufllar da KOB‹ olarak de¤erlendiriliyor. Dünya ölçe¤inde rekabet konusunda ne kadar zay›f oldu¤umuz iflte bu noktada çok belirgin olarak ortaya ç›k›04
yor. Türk KOB‹’lerinin toplam ihracat içindeki pay› yüzde 9. Di¤er bir deyiflle Türkiye’deki ihracat›n yüzde 90’›ndan fazlas›, toplam flirketlerin yüzde 0,7 si (yani binde yedisi) taraf›ndan yap›l›yor. Ülkenin genel ekonomik performans›ndan ve ifl yapma al›flkanl›klar›ndan ba¤›ms›z olamayan KOB‹’ler, uluslararas› rekabete uygun donan›mda de¤iller. Dünya rekabetinde söz sahibi olabilmek de ancak uyum sa¤layacak k›vrakl›¤› göstermekten veya “inovatif” olmaktan geçiyor. Daha h›zl› davranman›n yöntemini bulan, dünya pazarlar›n›n gereksinim duydu¤u ürünü veya hizmeti sunuveriyor. Yine KOSGEB’in araflt›rmas›na göre (2); 40 bin iflletmede saha tarama anketi sonuçlar›na göre, bu iflletmelerin yaklafl›k 10 bini Ar-Ge yapt›¤›n›, buna karfl›l›k yaln›zca 1000 tanesi, Ar-Ge’den geri dönüfl sa¤lad›¤›n› bildirmifl. Dönemin Sanayi ve Ticaret Bakan› Ali Coflkun, TBMM’de kendisine bu konuda yöneltilen bir soru önergesini yan›tlarken flöyle diyor: “Ar-Ge’ye talep yok. Türkiye’de Ar-Ge’nin yetersiz olmas› arz sorunundan ziyade talebin yetersiz olmas›ndan kaynaklanmaktad›r.” (3) KOSGEB Baflkan Yard›mc›s› Mustafa Hilmi Çolako¤lu’nun ifadesine göre, “KOB‹’lerde üretilen katma de¤erin düflük olmas›nda, bu iflletmelerin teknik bilgi ve beceri seviyelerinin, bilgi ve iletiflim teknolojilerine eriflim f›rsatlar›n›n ve bu teknolojilerin sa¤lad›¤› avantajlardan faydalanma kabiliyetinin s›n›rl› olmas›n›n etkili oldu¤u bilinmektedir.” (4) Toplumsal olarak hedefimizin, rekabet gücü yüksek KOB‹’ler oluflturmak oldu¤unu bütün kesimler ifade ediyor. (5) Devlet, KOB‹’lerin “geliflmesi gerekti¤i”ne inan›yor ve bunu gerekli görüyor. Ama uygulamada, KOB‹ diye,
neredeyse sadece üretim (imalat) sanayiindekileri görüyor. Bu duruma en tipik örnek, yaz›l›m “sanayii”nin durumudur. Di¤er ülkelerde sanayi olarak kabul gören “yaz›l›m” yine de kendine özgü yap›s›yla de¤erlendirilir. Türkiye’de zaman›nda erken davranmay› baflarabilmifl yaz›l›m flirketlerine ra¤men, klasik üretim standartlar›na sokuflturulmaya çal›fl›ld›¤› için dünya pazarlar›nda hakk› olabilecek yere oturamam›flt›r. Devletin, 21. yüzy›la de¤il, geçen yüzy›la ait demode tan›mlar ve kavramlarla hareket etti¤ini gösteren tipik bir örnek... Asl›nda, KOB‹ deyimi ve tan›m› da bir anlamda geçen yüzy›la ait de¤il mi? KOB‹ diye sadece küçük ve orta boy iflletmelere diyoruz. Bu durumda “küçük”, ne kadar küçük olabilir? Veya geliflmifl ülkelerde “Alabildi¤ine Düflünce Adam›” (Blue Skies Thinker) diye tan›mlanan çok yeni “zihinsel üretim ve yarat›c›l›k” ifllevlerini KOB‹ sayabilir miyiz? Veya sadece fikri mülkiyet hakk›na sahip bir flirket KOB‹ olabilir mi? E¤er de¤ilse neden ve nas›l entelektüel sermayeden, fikri mülkiyetten, telif hakk›ndan söz edebiliyoruz? Bu noktada bir durum de¤erlendirmesi yapmak gerekiyor: 21. yüzy›l›n anahtar kavram› inovasyonu anlamak ve uygulamak için geçen yüzy›ldan kalma tan›m ve kavramlarla, paradigmalarla hareket edemeyece¤imiz belli. Ama bu durumu de¤ifltirmek için sadece biz de¤il, bilgi toplumu ülkeleri dahi henüz yeni bir paradigma gelifltirebilmifl de¤il. KOB‹ konusu, geçen yüzy›ldan bu yüzy›la devredilen, yar›m kalm›fl bir inflaat gibi. Oysa yeni yüzy›la yeni kavramlar gerekiyor.
(1) Mustafa Hilmi Çolako¤lu: “KOB‹’ler, Ar-Ge ve Yenilikçilik” 5.KOB‹ Zirvesi (13-14 Aral›k 2007). Büyüme ve Kalk›nma ‹çin KOB‹ Stratejileri Paneli. http://www.kobizirvesi.org.tr/01_04_c.doc (2) BTHaber, 10-16 Ekim 2005. Say› 541. “Ar-Ge’ye talep yok” http://www.bthaber.com.tr/haber.phtml?yazi_id=465000799 (3) ibid (4) Mustafa Hilmi Çolako¤lu: “KOB‹’ler, Ar-Ge ve Yenilikçilik” 5.KOB‹ Zirvesi (13-14 Aral›k 2007). Büyüme ve Kalk›nma ‹çin KOB‹ Stratejileri Paneli. http://www.kobizirvesi.org.tr/01_04_c.doc (5) Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤› Müsteflar› Adem fiahin’le mülakat. Milli Prodüktivite Merkezi dergisi Anahtar. Temmuz 2005. Sayfa 8. http://www.mpm.org.tr/Docs/anahtartemmuz2005.pdf
05
ay›n sorusu
Türkiye’deki KOB‹’lerin rekabet gücünü art›rmak için neler yap›lmas› gerekiyor?
Yenilenme süreci önem tafl›yor Türkiye’de KOB‹’lerin kendilerini koruyabilmeleri, yurtd›fl› firmalarla rekabet gücünü art›rabilmeleri için mali, yönetim ve teknik anlamda bir yenilenme sürecinden geçmeleri büyük önem tafl›yor. Bu süreçte kendilerini yenilemeyen KOB‹’ler için hayatta kalmak her geçen gün daha da zor olacak. KOB‹’lerimizin bir ço¤unun yönetiminin halen aile bireylerinin elinde oluflu yüzünden, profesyonel yönetim eksikleri devam ediyor. KOB‹’lerimiz, yönetim teknikleri anlam›nda daha verimli olabilmeleri için organizasyonel yenilenme sürecini mutaka tamamlamal›lar. Kay›t d›fl›n›n önlenebilmesi, mali tablo yap›s›n›n fleffaf hale getirilebilmesi ilerde oluflabilecek kredi maliyetlerini büyük ölçüde rahatlatacakt›r. KOB‹ yönetiminin finan-
sal dünya ile daha yak›n iliflkiler içinde olmas›; oluflabilecek mali belirsizliklerde daha net rota çizilmesini sa¤layacakt›r. Ürünlerdeki çeflitlilik ve kalite art›fl› rekabet gücünü iyice art›racakt›r. Tüm KOB‹’lerimiz için toplam kalite yönetimi çerçevesinde kurum kültürünün oluflturulmas› ve tüm çal›flanlarca desteklenmesi çok önemlidir. AB hedefleri çerçevesinde rekabet gücü yüksek, dinamik bir yap›ya sahip, bilgi ve yüksek teknoloji ile donat›lm›fl KOB‹’ler, Türkiye’nin ekonomisinin temel tafllar›ndan olacaklar. Bu nedenle KOB‹’lere yeni ufuklar açmak, onlara geliflimlerinde katk›da bulunmak için Halkbank KOB‹’leri çeflitli ihtiyaçlar›na yönelik kredilerle desteklemeye devam ediyor. I
Halkbank Esnaf ve KOB‹ Bankac›l›¤› Genel Müdür Yard›mc›s› Dr. fiahap Kavc›o¤lu
Nitelikli insana ihtiyaç var
Uluda¤ Üniversitesi D›fl Ticaret Program› Ö¤retim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Emine Koban
Dünyada son dönemde adeta bilgi devrimi süreci yaflan›rken, rekabet yar›fl›n›n da oldukça k›z›flt›¤› görülüyor. Bu süreçte rekabette öne ç›kman›n çözümü olabilecek yollar aran›yor. Özellikle KOB‹’lerini güçlendirerek rekabet yar›fl›nda h›z kazanmak, ülkelerin önemli gördü¤ü stratejilerden biri. KOB‹’ler ülkemizin ekonomik ve sosyal dokusunda çok önemli bir yere sahip. Ancak bu yok edici rekabette KOB‹’leri zorlayan pek çok sorun bulunuyor. Bunlar›n bafll›calar›; • Kredi kaynaklar›na ulaflmada ve kredi kullanmada yaflad›klar› zorluklar, • Alternatif finansman kaynaklar›ndan yeterince yararlanamamalar›, • Kulland›klar› teknolojilerin düzeylerinin düflüklü¤ü ve yeni teknolojileri takip etmede yaflad›klar› zorluklar, • Ar-Ge ve inovasyon konusunda yetersizlikler, • Dünyadaki ticari geliflmeleri yak›ndan izleme ve ayak uydurmada karfl› karfl›ya kald›klar› yetersizlikler, • Üzerlerindeki mali yüklerin a¤›rl›¤›
ve iflletme maliyetlerinin yüksekli¤i, • Yönetim ve pazarlama sorunlar›, • E¤itimli ve donan›ml› eleman s›k›nt›s› olarak s›ralanabilir. KOB‹’lerin rekabetçili¤ini art›rmak için bu eksikliklerin bir an önce giderilmesi gerekiyor. Bu sorunlar›n çözümünün anahtar› ise nitelikli insan gücünde. Bu nedenle insan faktörünün bilgi ve beceri düzeylerini yükseltmek, nitelik kazand›rmak, verimlili¤in artmas›nda büyük önem tafl›yor. Özellikle ileri teknolojiyi kullanabilen, bilgisayar, internetten, iletiflim ve haberleflme araçlar›ndan yararlanabilen, proje gelifltirmede etkin olabilen araflt›rmac›, yenilikçi iflgücü, giriflimcilik kültürünü de besleyecek. Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiflin yafland›¤› günümüzde, giriflimcilik ve yarat›c›l›¤›n iflletme disiplini çerçevesinde yeni bir boyut kazanmas›, sa¤l›kl› bir geliflme ve büyüme için gerekli hale geldi. Yeni dünya düzeninin yo¤un rekabet ortam›nda stratejik silah›m›z e¤itimli, yarat›c›, giriflimci genç nüfusumuz olmal›. I
dünyadan haberler
Gelece¤i sürpriz modelleme ile tahmin edecekler Sürpriz modelleme (Surprise modeling) ad› verilen yeni bir veri iflleme metodu ile art›k insanl›¤› flafl›rtan olaylar›n say›s› azalabilir. Microsoft Araflt›rma Merkezi Uyarlamal› Sistemler ve Etkileflim Grubu’nun bafl›nda bulunan Eric Hor-
Dikkat! Buzullar eriyor
vitz “sürpriz modelleme” ad›n› verdikleri teknikle sürpriz etkisinin azalt›labilece¤ini düflünüyor. Geçmifl tecrübeye göre gelecekle ilgili olas›l›k hesab› yöntemine dayal› bu yaklafl›mda, geçmiflte sürpriz etkisi yaratm›fl olaylara neden olan koflullar incelenerek, gelecekte ortaya ç›kacak benzer etkiler tahmin edilmeye çal›fl›l›yor. Bu sistemin temelinde insandan toplanan psikolojik ve zihinsel verilerle ö¤renme kapasitesi artan makineler var. Makinelerin iflledi¤i bu verilerden ç›kan sonuçlar sa¤l›k, askeri ve ekonomik alanlarda toplumu etkileyecek kararlar› verenlere büyük oranda yar-
AB’nin ›s›nmaya karfl› duruflu belirlendi Brüksel’de bir araya gelen Avrupa Birli¤i liderleri, iklim de¤iflikli¤iyle mücadelede ba¤lay›c› hedefler koyma konusunda uzlaflmaya vard›. Zirve sonunda, geçen y›l AB Komisyonu’nun aç›klad›¤›, sera etkisi yaratan gazlar›n sal›n›m›n›n 2020 y›l›na kadar yüzde 20 oran›nda kesilmesi stratejisi benimsendi. Konuyla ilgili uzlaflma öncesi bir aç›klama yapan AB dönem baflkan› olan
Birleflmifl Milletler Çevre Program› taraf›ndan yay›nlanan araflt›rma, yeryüzündeki buzullar›n ortalama erime oran›n›n, 2004-2005 dönemiyle 2005-2006 dönemi aras›nda neredeyse iki kart artt›¤›n› gösterdi. Bu tespit, merkezi Zürih’te bulunan Dünya Buzullar›n› ‹zleme Bürosunca (DB‹B) gözlem alt›nda tutulan 9 da¤ zincirindeki 30 buzul incelenerek yap›ld›. Araflt›rmaya göre, buzullar 1980’den bu yana ortalama 11,5 metre inceldi. Referans olarak al›nan buzullar›n sadece yüzde 4’ünün kal›nl›¤› artt›. En fazla Norveç’teki Breidalblikkbrea buzulu eridi. 2005’te sadece 30 santimetre eriyen buzul, 2006’da 3,1 metre inceldi. ‹ncelenen di¤er buzullar da de¤iflik oranlarda inceldi. Durumu de¤erlendiren DB‹B Baflkan› Profesör Wilfried Haeberli, erime e¤iliminin artt›¤›n› aç›klad›. I
08
d›mc› olabilir. Bilim insanlar› sürprizi modelleyerek geçmiflten insanlar› flafl›rtan ve yan›ltan olaylar›n verileri ile gelece¤e ›fl›k tutulabilecek. I
Slovenya Baflbakan› Janez Jansa, “‹ddial› bir takvim var ortada ve bu, 2008’in sonuna kadar üye ülkelerin siyasi bir anlaflmaya varmalar› gerekti¤i anlam›na geliyor. Sonra da, Avrupa Parlamentosu’yla görev süresi dolmadan ortak bir yaklafl›m oluflturmam›z gerekiyor. Bu da en geç 2009’un ilk aylar›nda yap›lmas› anlam›na geliyor” diye konufltu. I
Yafll›larla birlikte bilgi birikimi kayboluyor Avrupa ‹statistik Ofisi (Eurostat), Avrupa’daki bilim insanlar›n›n yafl ortalamas›n›n yükseldi¤ine dikkat çekti. 2001’den beri yafllar› 45 ila 64 aras›ndaki bilim insanlar›n›n say›s› toplam bilim insanlar›na oranla her y›l yüzde 3,3 art›yor. Yafll› bilim insanlar›n›n sahip oldu¤u bilgi birikiminin ne kadar›n› gençlere trasfer ettiklerinin takip edilmesi gerekti¤ini vurgulayan Eurostat yetkilileri, bu yafllanma oran›n›n ciddi bir birikimin kaybedilmesine sebep olaca¤›n› söylüyorlar. Avrupa’da bilim ve teknoloji alan›nda çal›flan toplam 85 milyonluk nüfusun yüzde 40’›, 45 yafl›n üstünde. Ayr›ca Eurostat’›n tespitine göre yafll› bilim insanlar›n›n ifl hareketlili¤i, gençlere göre daha az. Bu da
önemli miktarda bilgi birikimin paylafl›lmas›na engel oluyor. Oysa inovasyonu ve rekabetçili¤i art›rmak için daha çok üniversite sanayi iflbirli¤i yapman›n yolu bilim insanlar›n›n hareketlili¤inden geçiyor. I
Düflünce okumaya do¤ru bir ad›m daha
ABD’nin Kaliforniya Üniversitesi’nden araflt›rmac›lar, “‹fllevsel Manyetik Rezonans Görüntüleme” (FMRI) yöntemi sayesinde bir kiflinin binlerce foto¤raf aras›ndan hangisine bakt›¤›n› ay›rt etmeyi baflard›lar. Berkeley’de bulunan Kaliforniya Üniversitesi’ndeki nörologlar, bu çal›flmada FMRI arac›l›¤›yla beynin içindeki en ufak kan dolafl›m›n› tan›yabilen bir taray›c› kulland›lar. Araflt›rmay› yapan ekipten nörolog Jack Gallant, FMRI yöntemine dayal› zihin aktivitelerini ölçme sisteminin, daha önceki zihinsel süreçleri anlama yöntemlerinden çok daha fazla bilgi verece¤ini söylüyor. FMRI sistemi ile beyindeki kan ak›fl› tespit ediliyor ve böylece zihin aktiviteleri hakk›nda dolayl› olarak bilgi al›nm›fl oluyor. Bu yeni yöntem arac›l›¤› ile zihnin nas›l iflledi¤ini, hangi aktivite için beynin hangi bölümünü kulland›¤›n› ve beynin hangi sinyallere nas›l tepkiler verdi¤ini anlamak mümkün olacak. ‹leride bir gün rüya ve hayallerin bile tamamen kay›t edilmesi söz konusu olabilir. I
AB’den trafik canavar›na darbe Avrupa Birli¤i trafik kazalar›nda ölüm oran›n› düflürmek için haz›rl›k yap›yor. Al›nacak önlemlerle trafik kurallar›n› ihlal eden baflka ülke sürücülerine para cezas› kesilmesi kolaylaflacak. Ayr›ca, kazalarda y›lda ortalama 43 bin olan ölüm say›s› da azalt›lacak. Taslak yönergenin amac› di¤er üye ülkelerde trafik ihlalleri yapmalar›na ra¤men kimlikve kay›t tespitindeki güçlükler nedeniyle ceza almayan sürücüleri daha kolay cezaland›rmak. AB ülkelerinde araç kullanan sürücülerin yüzde beflini bir baflka üye ülkenin vatandafl› oluflturuyor. Oysa bu sürücülerin afl›r› h›z yapma oran› yüzde 15. Buna göre yaban-
c› sürücüler trafik ihlallerine daha yatk›n. AB yürütme organ›, trafik kurallar›na daha iyi yapt›r›m getirilmesinin her y›l AB’nin 15 üye ülkesinde meydana gelen 14 bin ölüm ve 680 bin yaralanma vakalar›n› önlemeye yard›mc› olabilece¤ini ileri sürüyor. I
Ar-Ge deste¤i almak isteyenlere k›lavuz Avrupa Birli¤i Ar-Ge çal›flmalar›na verdi¤i parasal fonun yan›nda bu fonlardan faydalanmak isteyenlere en do¤ru seçimi yapmalar› için de bir k›lavuz haz›rlad›. Ayn› anda farkl› fonlardan yararlanman›n yollar›n› da gösteren k›lavuzun bir kopyas› Araflt›rma Komitesi’nin de¤erlendirmesine sunuldu. K›lavuz özellikle kurumun, faaliyetlerin, proje süresinin, finansal deste¤in ve ortaklar›n seçilebilir olup olmad›¤› konusunda firmalar yol gösterecek. Avrupa’da 50 milyar Euro bütçe ile 7. Çer-
çeve Program›, 3, 6 milyar bütçeyle Rekabet ve ‹novasyon Çerçeve Program› ve bütçesi 99 milyar Euro’ya ulaflaca¤› tahmin edilen Yap›sal Fonlar Ar-Ge çal›flmalar›na destek veriyor. Ancak bu fonlara baflvurma süreçleri oldukça kar›fl›k. K›lavuza göre Ar-Ge projeleri yapan kurumlar›n projelerinin farkl› bölümleri ile birden fazla destekten faydalanmas› mümkün. Komisyon, k›lavuzun daha kullan›c› dostu olmas› ve daha iyi tavsiyelerde bulunmas› için gelecek elefltiri ve önerileri de¤erlendirecek. I
Sa¤l›k araflt›rmalar›nda difli kobay kullan›m› arts›n Avrupa Birli¤i 6. Çerçeve Program› taraf›ndan fonlanan GenderBasic isimli proje kapsam›nda yap›lan araflt›rmalar, önemli sonuçlar ortaya ç›kard›. Proje koordinatörü ve Maastricht Üniversitesinde ö¤retim üyesi Ineke Klinge, klinik deneylerde ve ilaç gelifltirme yöntemlerinde cinsiyet farkl›l›klar›n›n es geçildi¤ini ve kobay hayvanlar›n cinsiyetine dikkat edilmedi¤ini söylüyor. Oysa deneyler yap›l›rken hem cinsiyet aras›ndaki farklar hem de sosyo-ekonomik koflullar çok farkl› sonuçlar›n al›n-
mas›na neden oluyor. Kligne’ye göre yap›lan her testte yafl, a¤›rl›k, verimlilik durumu, yaflam dönemleri, cins ve cinsiyet aras›daki farklar dikkate al›nd›¤›nda çok daha etkin sonuçlara ulaflmak mümkün. Klinik testlerde ve sa¤l›k araflt›malar›nda kullan›lan kad›n deney say›s› ise yüzde 30. Oysa proje sorumlusu Kligne’ye göre bu oran yüzde 50 olmal›. Çünkü, alerji, ast›m gibi hastal›klar› ve bulu¤ ça¤› dönemleri kad›nlar ve erkekler aras›nda çok farkl› flekillerde ortaya ç›k›yor. I
04 09
türkiye’den haberler
Türkiye geniflbantta son s›rada geliyor Avrupa Alternatif Telekomünikasyon Operatörleri Derne¤i (ECTA), y›lda iki kez yay›mlanan ve Avrupa'da geniflbant kullan›m› ile rekabeti inceleyen raporunun sonuçlar›n› aç›klad›. ECTA, rapordan elde edilen bilgiler do¤rultusunda, düzenleyici kurumlar› rekabet kurallar›n› daha güçlü bir flekilde uygulamaya ça¤›rd›. Raporda, Türkiye'deki durumun Avrupa'n›n çok gerisinde kald›¤› aç›kland›. Araflt›rma, Avrupa'da her befl kifliden birinin geniflbant internet abonesi olmas›na ra¤men art›fl h›z›n›n yavafllad›¤›n› gösteriyor ve bu durumu
yeterli rekabet ortam›n›n oluflmamas›na ba¤l›yor. Öte yandan, yerleflik operatörler yüzde 46 civar›ndaki pazar pay›n› koruyor. Geniflbant ba¤lant›lar›n art›fl oran› ise yüzde 10 düzeyinde kal›yor. ECTA, yüzde 10'luk art›fl h›z›n› az bularak yetkilileri rekabetin önünü açmaya ça¤›r›yor. Türkiye ise geniflbant internet yayg›nl›¤› aç›s›ndan s›n›fta kalm›fl gibi. Türk halk›n›n yaln›zca yüzde 5'i DSL üzerinden sa¤lanan geniflbant teknolojilerinden yararlan›yor. Kablo, fiber ve di¤er eriflim teknolojilerinin kullan›m oranlar› ise yüzde s›f›r! I
TÜRKSAT 3A f›rlat›lmak için gün say›yor Türkiye’nin yeni nesil haberleflme uydusu TÜRKSAT 3A’n›n yap›m› ve tüm testleri tamamland›. TÜRKSAT 3A, testlerde sa¤lanan baflar›n›n ard›ndan f›rlat›lmaya haz›r hale geldi. Uydu, Güney Amerika’daki Frans›z Guyanas›’ndaki f›rlatma rampas›na götürüldü. F›rlatma program›nda herhangi bir gecikme olmamas› halinde uydu, önümüzdeki ay yörüngesine f›rlat›lacak. Türkiye’nin ihtiyaçlar› ve pazar alanlar› düflünülerek tasarlanan TÜRKSAT 3A, Asya, Avrupa ve Türkiye’den yay›n yapacak kurulufl-
10
lar›n taleplerine cevap verebilecek nitelikte. TÜRKSAT 3A, halen yörüngede bulunan TÜRKSAT 1C uydusunun mevcut kapasitesinin tamam›n› karfl›layaca¤› gibi TÜRKSAT 2A uydusunun yükünü de hafifletecek. Yeni uydu, yaln›zca televizyon yay›nlar› için de¤il, co¤rafi koflullar nedeniyle radyolink ve kablo iletiflim altyap›s› mevcut olmayan bölgelere uydu terminalleri arac›l›¤›yla telefon, internet, faks gibi çok çeflitli hizmetlerin götürülmesi için de kullan›lacak. I
Bu kumafl çevre için
Türkiye’nin ilk gezegenevi ‹zmir’de aç›ld›
Türk ve Japon araflt›rmac›lar, sudaki arsenik ve sülfat gibi zehirli metalleri toplayan “sentetik kumafl” gelifltirdi. Hacettepe Üniversitesi Kimya Bölümü ile Japon Atom Enerjisi Ajans›'n›n birlikte yürüttü¤ü araflt›rma projesinde üretilen “kumafl”, sudaki arsenik, uranyum, nitrat gibi zehirli metalleri topluyor. En ucuz plastik malzeme polietilenden üretilen dokumas›z sentetik kumafllara seçimli davranabilen yap›lar›, yani toplanacak metale duyarl› malzemeyi radyasyonla ›fl›nl›yor. Araflt›rmada, radyasyonla ›fl›nlanan kumafllar, hedeflenen metali suya kimyasal madde b›rakmadan k›skaç gibi yakal›yor. Toplanan metaller daha sonra laboratuvarda ayr›flt›r›l›p kullan›labiliyor. Araflt›rmac›lar, kumafl›n patenti için baflvuru yapt›. I
Türkiye’nin ilk sabit ve dijital özelliklere sahip gezegenevi, ‹zmir Özel Türk Koleji (‹TK) taraf›ndan aç›ld›. ‹TK Gezegenevi’nde y›l boyunca düzenlenecek olan seanslarla ‹zmirlilere gökbilimden sanata, e¤itimden teknolojiye kadar birçok gösteri sunulacak. Gezegenevi, paralel ifllem yapabilen özel bir bilgisayar sistemi ile y›ld›z ve gezegenlerin konumlar›n› hesaplayarak, elde edilen verileri 132 metrekare yüzey alan›na sahip kubbe fleklindeki ekrana yans›t›yor. Bu özel projektör 360 derece görüntüler yard›m›yla ziyaretçilere uzaya ç›k›ld›¤›, gezegenlerin üzerinde uçuldu¤u hissini veriyor. ABD’den ithal edilen Gezegenevi, üç yabanc› ekibin iki ayl›k çal›flmas› sonucunda ortaya ç›kt›. ‹zmir Valisi Cihat K›raç “Ö¤rencilerin
yaln›zca dinlemek yerine, görerek ve hissederek ö¤renmeleri, ö¤rendiklerini kal›c› hale getirecek. Bu merkez bundan sonra yap›lacaklar için öncü niteli¤i tafl›yacak” dedi. I
Satranç severler art›k bu sitede
Dünyan›n en büyük internet satranç platformu Playchess ile ‹fl Bankas›’n›n kapsaml› iflbirli¤i sayesinde dünyan›n en fazla ziyaretçi alan çevrimiçi satranç platformu olan Playchess’e Türkiye’den ba¤lanan lisansl› satranç oyuncular› ücret ödemeyecek. Oldukça aktif bir site olan Playchess’in toplam 220 bin kay›tl› kullan›c›s› bulunuyor. Yo¤un saatlerde bazen on binlerce üye ayn› anda siteye ba¤lanabiliyor. Üyeler, birbiriyle sohbet etmek, canl› yay›nlar› izlemek, yorumcular› dinlemek gibi çeflitli olanaklardan da yararlan›yorlar. Art›k bu siteden ücretsiz yararlanmak için herhangi bir ‹fl Bankas› flubesinden satranç lisans› ç›kartmak yeterli olacak. Playchess ile imzalanan anlaflma gere¤i internet sitesinin içeri¤i de Türkçelefltirilirdi ve “satrancoyna.com.tr” adresinden siteye eriflim imkan› sa¤land›. ‹fl Bankas›, site içine turnuva salonlar›, simultane gösteriler ve e¤itim salonlar›n›n bulunaca¤› özel bir bölüm de açt›. Playchess, ‹fl Bankas›’yla yapt›¤› anlaflmayla, bu imkanlar› ilk kez özel bir kurulufla sa¤lam›fl oldu. I
Düzeltme fiubat say›m›zda yer alan “Birikimleriyle yurda döndüler” bafll›kl› haberimizde, Yrd. Doç. Dr. M. K›vanç M›hçak ile Prof. Dr. Tayfun Ak›n’›n foto¤raflar› birbirinin yerine bas›lm›flt›r. Düzeltir, özür dileriz.
Bursa’da Tekstil Teknoloji Merkezi kuruluyor Uluda¤ ‹hracatç› Birlikleri (U‹B) üyesi sanayici, bürokrat ve akademisyenlerin de içinde bulundu¤u Tekstil Teknolojileri Çal›flma Grubu, bir y›ll›k çal›flman›n sonunda katma de¤eri yüksek tekstil ve konfeksiyon ürünleri ortaya koyabilmek amac›yla "Tekstil Teknoloji Merkezi" kuruyor. Tekstil Teknolojileri Çal›flma Grubu'nun 200'ün üzerinde tekstil ve konfeksiyon firmas› bu merkezde yer alacak. Tekstil Teknoloji Merkezi’nde, giyim ve mekan tekstillerini daha fonksiyonel hale getirilerek daha az çal›flanla, daha çok ciro elde eden ürünler üretilmesi hedefleniyor. Giyim ve ev
tekstilinin yan› s›ra teknik tekstil alan›nda da önemli çal›flmalar yürütülecek. I
ODTÜ bilim yar›fl›nda bayra¤› tafl›yor TÜB‹TAK Araflt›rma Destek Programlar› Baflkanl›¤›'n›n (ARDEB) 2000-2007 y›llar›n› içeren istatistiklerinden derledi¤i bilgilere göre, kurum söz konusu y›llar aras›nda 85 üniversitenin haz›rlad›¤› 6 bin 56 projeye destek verdi. Türk üniversitelerinin 2000-2007 y›llar› aras›nda üretti¤i toplam proje say›s›nda ODTÜ 573 projeyle ilk s›rada yer ald›. 2000 y›l›nda ODTÜ'nün 41 projesi TÜB‹TAK taraf›ndan desteklenirken, 2007 y›l›na gelindi¤inde bu rakam iki kat artarak
86'ya yükseldi. Üniversite 2000 y›l›nda TÜB‹TAK'tan geçmifl y›llarda bafllayan projeleri de dahil olmak üzere 1 milyon 345 bin YTL destek al›rken, bu rakam 2007 y›l›nda 23 milyon 340 bin YTL'ye ç›kt›. Proje say›s›nda ikinci s›rada yer alan Ankara Üniversitesi (A.Ü.) son 7 y›lda TÜB‹TAK taraf›ndan desteklenen toplam 445 proje üretti. 2000 y›l›nda A.Ü.'nün 37 projesi TÜB‹TAK taraf›ndan desteklenirken, 2007 y›l›nda 64 projesi destek buldu. I
B‹YOMUT t›pta yeni iflbirlikleri için toplan›yor Bo¤aziçi Üniversitesi Biyomedikal Mühendisli¤i Enstitüsü taraf›ndan 12 y›ld›r düzenlenen Biyomedikal Mühendisli¤i Ulusal Toplant›s› (B‹YOMUT), bu y›l, 29 31 May›s 2008 tarihlerinde, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi’nde gerçekleflecek. Toplant›da Klinik Mühendisli¤i ve Biyomedikal Mühendisli¤i e¤itimi konusunda yap›lan incelemelerin yan› s›ra Biyomedikal Mühendisli-
¤i’nin 4 temel araflt›rma alan›nda bildiriler sunulacak. Toplant›ya akademisyenlerin d›fl›nda, Elektrik ve Makine Mühendisleri Odas›’n›n temsilcileri, Sa¤l›k Bakanl›¤› ve Sanayi Bakanl›¤›’n›n ilgili birimleri, t›bbi cihaz üretici ve tedarikçi dernekleri, Sa¤l›k Endüstrisi ‹flverenleri Sendikas›, sa¤l›k endüstrisindeki firma ve giriflimciler ve bu alandaki araflt›rmalar› destekleyebilecek kurulufllar kat›lacak. I 04 11
vizyon
yönetici dahil olmazsa ar-ge süreci yürümez Ar-Ge’nin kârl› bir inovasyon yat›r›m›na dönüflmesinin s›rr› yöneticinin de içinde bulundu¤u süreç yönetimi ve flirketin kendi içinde oluflturdu¤u birikimi iyi kullanabilmesinde yat›yor. fiiflecam Toplulu¤u Düzcam Grubu CEO’su Gülsüm Azeri, Ar-Ge sürecini iyi tan›yan yöneticinin neler yapabilece¤ini anlat›rken, flirketin bilgi birikimini nas›l yönetece¤i konusunda da ipuçlar› veriyor.
ERSU ABLAK
fi
iflecam Toplulu¤u’nun de¤iflik kademelerinde 25 y›l› aflk›n süredir çal›flan Gülsüm Azeri, iyi bir Ar-Ge ve inovasyon yönetiminin iki s›rr› oldu¤unu söylüyor. Birincisi Ar-Ge çal›flmalar› boyunca teknik ayr›nt›lardan da anlayan bir yöneticinin sürece tamamen dahil olmas›. ‹kincisi ise flirketin üretim aflamas›nda kulland›¤› teknik bilgileri iyi sindirmifl bir bilgi birikimi oluflturmas›. Azeri’ye göre fiiflecam Toplulu¤u bu iki konuda baflar›l› oldu¤u için sürdürülebilirli¤i yakalad›. fiu anda da ayn› prensiplere ba¤l› kalarak yat›r›mlar›na devam eden topluluk, Türkiye’nin zor günlere girece¤ini hesap ediyor, ancak uzun vadede h›zl› büyümeyi tekrar yakalayaca¤›n› düflünüyor. Bunun için de ileriye yönelik yat›r›m senaryolar›n› iyimser düflünerek yap›yor. fiiflecam Toplulu¤u Düz Cam Grubu’nun CEO’su ve Türkiye’nin baflar›l› kad›n yöneticilerinden biri olan Gülsüm Azeri ile fiiflecam’›n Ar-Ge ve inovasyon yönetimi üzerine konufltuk.
Gülsüm Azeri
fiiflecam gibi büyük bir flirkette nas›l baflar›l› bir yönetici oldunuz? Bo¤aziçi Üniversitesi’nde önce kimya mühendisli¤i, ard›ndan endüstri mühendisli¤i yüksek lisans›n› bitirdikten sonra bir süre Çukurova Grubu’nda çal›flt›m. Orada, flimdi fiiflecam’a ait olan Kromsan isminde bir kimya fabrikas› kurduk. Kromsan’›n fiiflecam’a devriyle birlikte ben de buraya geldim. 1981’den beri fiiflecam’da çal›fl›yorum. Burada fabrikalar
kurulurken mühendislik, teknik müdürlük yapt›m, sahada, montaj sürecinde çal›flt›m. Bunlardan sonra pazarlaman›n bafl›na geçtim. Sonra s›ras›yla Kimyasallar Grubu Baflkan› ve Cam Ev Eflyas› Grubu Baflkan› oldum. Eylül ay›ndan beri Düzcam Grubu’nun bafl›nday›m. Ben pazarlama yöntemini ve teknik bilgiyi birlefltiren bir yönetici olmaya çal›flt›m. San›yorum bu cam gibi bir sektörde oldukça önemli.
Devlerle rekabetin kurallarını öğrendik fiiflecam y›llard›r baflar›l› bir flirket, bu devaml›l›¤› nas›l sa¤l›yorsunuz? fiiflecam çok köklü ve d›flar›ya aç›k bir topluluk. 130 ülkeye mal satan Paflabahçe ise en d›fla aç›k firmam›z. Kimya grubu da öyle. Bugün Çin’deki deri kimyalar› sat›fl›n›n büyük k›sm› bizim elimizde. Düzcam ve cam ambalaj ifllerinde de dünyadaki büyük flirketlerle boy ölçüflüyoruz. Onlarla rekabet etmek için çok farkl› donan›mlara ihtiyaç var. “Kaliteli bir ürünün biraz da fiyat›n› azalt›rsan herkes al›r” diye bir durum yok. Herkesin kaliteli ürünü var, herkes agrasif bir flekilde rekabet ediyor. Dolay›s›yla o devlerle rekabet etmenin kurallar›n› uygulad›k. Uygulayabilmek için çok u¤raflt›k ama ö¤rendik. Paflabahçe’nin Ar-Ge s›rlar› nedir? Paflabahçe’de Ar-Ge ad›na birkaç önemli nokta öne ç›k›yor. Birincisi, içinde oldu¤unuz sanayiyi ve o sanayinin tüm ayr›nt›lar›n› enine boyuna bilmek gerekiyor. Ben bütün sanayicilere bunu tavsiye ediyorum. Cam sanayinde bu çok önemli çünkü her ürün için ayr› ayr› makineler kullan›l›yor. Bu makinelerin arkas›nda da çok ciddi bir mekanik sistem var. Paflabahçe olarak biz bu makineleri Türkiye’de ürettirmeye bafllad›k. Baz› makineleri de biz kendi içimizde ürettik böylece bu mekanizmalar›n bilgi birikimine bizzat sahip olduk. Bu bize büyük bir güç kazand›rd›. Fabrikalar aras›ndaki iletiflim sayesinde kendimize has bir birikim yaratt›k. Böylece bizim için makine üreten yerli ve Avrupal› firmalar› da yönlendirir olduk. Ayr›ca cam› oluflturan kimya süreçlerine çal›flanlar›-
m›z oldukça hakim. Hem kimyevi yönden hem de mekanik yönden kendi içimizde bilgimiz yeterli oldu¤u için baflar›l› oluyoruz. Her yönüyle tamamen know-how sahibiyiz. Paflabahçe, geçen sene “Cam›n Efendisi” isimli çok özel bir ürün üretti, bu ürünün arkas›ndaki Ar-Ge çal›flmalar› nas›l bafllam›flt›? Cam› üreten ve çok iyi bilen, tavr›n›, reaksiyonunu tan›yan insanlar› bir araya getirdik Ondan sonra da ben onlar›n bafl›na geçtim. Bu projeyle nereye kadar gidebilece¤imizi tart›flt›k ve kendimize bir hedef koyduk. Ondan sonra da bugüne kadar hiç yapmad›¤›m›z tarzlarda ürünler üretmeye bafllad›k. Bafllang›çta
Türkiye’nin, enerji sektörüne bir an önce yat›r›m yapmaya bafllamas› laz›m. Türkiye, enerji sorunu ortaya ç›k›p yenilenebilir enerji fiyatlar› artt›¤› zaman çok büyük zarara girecek. Onun için birkaç daldan bu yat›r›mlara girmesi laz›m. Biz de cam üreticisi olarak üzerimize düfleni yapal›m ve haz›rl›kl› olal›m istiyoruz. baz› ifller istedi¤imiz gibi gitmedi. Ancak bütün bunlar› büyük bir h›rs ve azimle nas›l olsa halledece¤iz deyip peflini b›rakmadan devam ettik. Toplamda bu ürüne 30 milyon dolar yat›r›m yapt›k. Sonuçta ise ihracat yapt›¤›m›z pek çok ülkeye bu ürünü pazarl›yoruz. Çok üst düzey bir ürün ve bu nitelikte ürünü üretebilen bizden baflka yaln›zca bir Alman firmas› var.
Arka planda uzun Ar-Ge süreçleri var Hem Ar-Ge hem de yönetim süreci ile u¤raflmak biraz zor de¤il mi? Ar-Ge’ye girdi¤iniz zaman hep bununla u¤rafl›r hale geliyorsunuz. Günlük iflinizi yap›yorsan›z, gece de bununla u¤rafl›-
yorsunuz. Biz öyle bir tempoda çal›flarak bütün sorunlar› çözdük. Ürünü gören rakipler bile çok iyi oldu¤unu söylediler. Çünkü bugün bile bu standartlarda bir ürün üretebilen üçüncü bir firma ortaya ç›kmad›. Büyük Ar-Ge projelerinde yetkili bir kiflinin mutlaka detayda projeyi üç afla¤› befl yukar› yakalay›p yönlendirmesi, takip etmesi ve arka ç›kmas› laz›m. Bunu yapabilmek için ekipleri bir arada tutmaya, ekipleri bir arada tutabilmek için de ayn› lisan› konuflan insanlara ihtiyaç var. Ekip bilgiyi tart›flabildi¤i bir yöneticiye ihtiyaç duyuyor. Ben konular›n detay›na girdim her seferinde. Detaya girmeden Ar-Ge’nin tümüyle tepelerden yönetilece¤ine de inanm›yorum. Ar-Ge’nin bafl›ndaki yöneticinin girebildi¤i kadar detaya girmesi laz›m. Yurtd›fl›na da büyük yat›r›mlar yap›yorsunuz, bu yat›r›mlara nas›l karar veriliyor? Önce pazara bakarak hangi alanlara yönlenece¤imize ve hangi alanlarda esnek kalaca¤›m›za karar veriyoruz. Piyasadaki rekabetin üzerine nas›l ç›kabiliriz diye düflünüyoruz. ‹flte bu noktada yat›r›m ve Ar-Ge çal›flmalar›m›z devreye giriyor. fiiflecam Düzcam içinde de dünya devi firmalar aras›nda. Mimaride, otomotivde ve ifllenmifl cam sektöründe faaliyet gösteriyoruz. Türkiye’nin en büyük otomotiv cam› üreticisiyiz. Bu alanda Türkiye’deki kapasitelerimiz doldu¤u için Bulgaristan’da kurdu¤umuz büyük cam kompleksi içinde otomoativ camlar›na yer verece¤iz. Onun ikinci safhas›nda bir düz cam f›r›n› daha yapaca¤›z. Peki baflka hangi bölgelerde yat›r›m yapmay› planl›yorsunuz? Türkiye’ye yat›r›m önceli¤imiz var ama ayn› zamanda Balkanlarda yat›r›m yapmaya devam ediyoruz. Rusya, Kuzey Afrika ve M›s›r da dahil olmak üzere tüm Orta Do¤u, bizim yat›r›mlar›m›z için uygun bölgeler. Beraber Ar-Ge projesi yapt›¤›n›z ülkeler ve yurtiçinde kurumlar var m›? Baz› Avrupa ülkeleri ve Japonya var. fiu anda Japonya daha a¤›rl›kta ve onlarla
vizyon
uzun soluklu projeler içindeyiz. Özelikle fotovoltaik alan›nda çal›flmalar›m›z var, çünkü bu alanda üretti¤imiz ürünlerde etkinli¤i art›rmak flart. Baz› üniversitelerimiz ile ortak projelerimiz var.
Yatırımlarda vergi indirimi şart Bir yat›r›mc› olarak devletten neler bekliyorsunuz? Bunlar›n tekmili devlet deste¤i olmazsa olmuyor. Bugün Avrupa’da günefl enerjisi devlet deste¤i sayesinde sat›labiliyor. Yoksa bu dönemde flirketin buradan kar etmesi mümkün de¤il. Avrupa’da enerji tasarrufu için çok önemli vergi indirimleri oluyor. Bizim yapt›¤›m›z bir hesaba göre tüm konut alanlar›nda kaplamal› camla, ›s› cam kullan›l›rsa, Türkiye y›lda 3 milyar dolarl›k enerji tasarrufu yapacak. Ayr›ca büyük oranda karbondioksit emisyonu azalacak. Bu büyük bir enerji tasarrufu. Onun için devletin vergi indirimi yapmas› gerekiyor. Türkiye neden enerji sektörüne yat›r›m yapmal›? Zaten karbon emisyonu ile ilgili cezalar çok artacak ve enerji alan›ndaki yat›r›mlar büyüyecek. Bu yat›r›mlar uzun vadeli yat›r›mlar ve Avrupa’da bafllad›.
Türkiye’nin de, geç kalmamas› için bir an önce bafllamas› laz›m. Türkiye, enerji sorunu ortaya ç›k›p fiyatlar artt›¤› zaman çok büyük zarara girecek. Onun için birkaç daldan bu yat›r›mlara girmesi laz›m. Biz de cam üreticisi olarak üzerimize düfleni yapal›m ve haz›rl›kl› olal›m istiyorum. Her derde deva olamay›z ama cam aya¤›nda eksi¤imiz kalmas›n diye u¤rafl›yoruz. Özellikle bu alanda hangi noktalara odaklan›yorsunuz? Bu ister otomotiv camlar›na yönelik olsun ister inflaat cam›na yönelik olsun, biz özellikle kaplama türlerinin üzerinde yo¤unlafl›yoruz. Ayr›ca otomotiv camlar›na yönelik çal›fl›yoruz. Çünkü Türkiye bir otomotiv üssü haline dönüflüyor. Her fleye ra¤men firmalar Türkiye’de otomotive yönelik yat›r›mlar›n› art›r›yorlar. Bizim otomotivcilerle birlikte yapt›¤›m›z projeler de var. Ayr›ca artan maliyetlere karfl›l›k “nas›l farkl› üretir ve daha ucuza mal ederiz” düflüncesine odaklan›yoruz. Özellikle de enerji alan›nda. Ancak sadece enerji de¤il, di¤er pek çok alan da var. fiu anda cam sektörü “know-how”da çok derin aray›fllara girdi. fiiflecam son günlerde 2 misli büyüklükte bir f›r›nla çal›flmay› tart›fl›yor. Dünyada da benzer geliflimleri görüyoruz.
Cam, Ar-Ge ile güzelleşiyor
Düzcam Grubu CEO’su Gülsüm Azeri, kimya fizik, Ar-Ge ve ustal›¤›n birleflti¤i cam sanayisi için flunlar› söylüyor: “Cam› kimyasal oluflumlar›n d›fl›nda düflünmek imkans›z, ancak bir o kadar fiziki olay da var. Örne¤in ›s› kontrolü de önemli. Bu süreçte inorganik kimyac› ve cam teknologlar› büyük rol
oynuyor. Cam geliflim kompozisyonu ve performans etkileri, bu sektördeki bilgi birikimin büyük bir k›sm›n› oluflturuyor. Hangi inorgani¤i, hangi kimyasal› ne kadar koyarsan cam ona göre bir performans gösterir. En iyi performans› oluflturmak uzun y›llar›n birikimi sayesinde oluyor.”
Türkiye’yi zor günler bekliyor Türkiye’nin ekonomisini flu anda nas›l görüyorsunuz? fiu anda yaflad›klar›m›zdan bir miktar daha zor günlere do¤ru gidiyor gibiyiz. Dinlediklerime ve kendi yorumlar›ma göre Türkiye’nin bundan hiç etkilenmeden geçmesi mümkün de¤il. Büyük ihtimalle enflasyon biraz daha yukar›larda seyredecek. Sanayide neler olacak? Maliyet odakl› sorunlar sanayiyi üzmeye devam edecek. Devlet bütçesi elverdi¤ince destek vermek istiyor. Devlet, sanayiye kenar›ndan köflesinden bir miktar el att›¤› takdirde hiç olmazsa var olan›n iyice çökmesine mani olabilir. Bu y›l kötü ve zor bir y›l olacak. Bunun d›fl›nda kalmam›z çok zor. Hatta ikinci dönemin daha da zor olaca¤› söyleniyor. Amerika da belki bir y›l sonra tekrar küçük çapta bir büyüme trendine dönecek ve bu s›ralama bütün dünyay› etkileyerek gidecek. Geliflmekte olan ülkelerle birlikte Türkiye de, e¤er büyük bir hata yapmazsa tekrar bir büyümeye yoluna girebilir. Türkiye h›zl› büyüme trendine tekrar dönebilir mi? Bence döner. 2009’un ortalar›nda çok daha farkl› bir konumda olaca¤›z diye düflünüyorum. Bu nedenle de biz planlar›m›zda çok de¤ifliklik yapm›yoruz. Bu y›l biraz h›z› düflse de Türkiye’nin her y›l yüzde 7 büyümesi gerekiyor. Yüzde 5-6 büyürse bile Avrupa’n›n üzerinde say›l›r›z. Buna göre de planlar›m›zda biraz bu y›l›n çok rahat olmayaca¤›n› öngördük. Ama ondan sonras›nda Türkiye’de baflka türlü hatalar yap›lmazsa bunun böyle bir büyüme trendine dönmesini ümit ediyoruz ve o yönde de planlar›m›z› yap›yoruz. Biz fiiflecam Toplulu¤u olarak yeni yat›r›mlar ve fabrikalar yapaca¤›z. Biz hep kriz y›llar›nda yapaca¤›m›z ifllerin 5 y›l sonras›n› düflünerek yapt›k. O nedenle de çok h›zl› büyüdük. I
kobi’lerde inovasyona neden s›ra gelmiyor KOB‹’ler, esnek yap›lar›, düflük maliyetli yat›r›mlarla önemli ölçüde üretim yapmalar›, büyük sektörlerdeki tamamlay›c› rolleriyle ekonomiye hayat verdikleri gibi, ortaya koyduklar› yeni fikirler arac›l›¤›yla da yön verecek kapasitedeler. Bu kapasitelerini kullanmalar› için Ar-Ge ve inovasyon çal›flmalar›na yönelmeleri gerekiyor. Ancak baflta finansman olmak üzere öyle çok sorunlar› var ki, s›ra Ar-Ge ve inovasyona bir türlü gelmiyor.
GÜL‹ZAR BÜYÜKKARA
OB‹ kavram› yaklafl›k 15 y›l önce Serbest Meslek Mensuplar› ve Yöneticiler Vakf› (TOSYÖV) taraf›ndan küçük ve orta boy iflletmeleri tan›mlamak için kullan›lm›flt›. Bugün art›k KOB‹, sadece iflletmeleri boyut olarak anlatan bir sözcük olmaktan ç›k›p çok önemli bir ekonomik kavram haline geldi. Çünkü KOB‹’ler, bütün ülkelerde ekonominin yap› tafl› görevini üstleniyor, istihdam›n ve üretimin ço¤unu s›rtlan›yorlar. Türkiye’de büyük iflletme statüsü üzerinde yaklafl›k 1000 flirket bulundu¤u ve geriye kalan 1,5 milyondan fazla iflletmenin KOB‹ oldu¤u düflünülürse, ekonomi için önemleri daha iyi anlafl›l›yor.
K
KOB‹’leri ele almadan önce kavram› daha detayl› ele almakta fayda var. Çünkü KOB‹ tan›m› konusunda baz› kar›fl›kl›klar yaflan›yor. Türkiye’de birbirinden farkl› 8 KOB‹ tan›m› bulunuyor. 8 tan›mdan biri olan Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme ‹daresi Baflkanl›¤›’n›n (KOSGEB) KOB‹ tan›m›na göre 1 ilâ 50 aras›nda iflçi çal›flt›ran imalat-sanayi iflletmeleri küçük ölçekli, 51 ilâ 150 iflçi çal›flt›ran imalat-
sanayi iflletmeleri ise orta ölçekli iflletmeler olarak kabul ediliyor. Bu rakamlar›n üzerinde istihdam› bulunan organizasyonlar ise büyük iflletme kategorisine giriyorlar. Avrupa Komisyonu’nun ise 2005 y›l›nda belirledi¤i daha farkl› bir KOB‹ tan›m›
bulunuyor: Bu tan›ma göre KOB‹’ler, mikro, küçük iflletme ve orta ölçekli iflletme olmak üzere 3 ayr› kategoride de¤erlendiriliyor: • Çal›flan say›s› en fazla 10, y›ll›k cirosu en fazla 2 milyon Euro olan ve hisselerinin yüzde 25’inden fazlas› büyük
DPT’nin planında herkese sorumluluk var Devlet Planlama Teflkilat› (DPT), ulusal bir KOB‹ stratejisi ihtiyac›n› karfl›lamak için 2003 y›l›nda KOB‹ Stratejisi ve Eylem Plan›’n› (KSEP) oluflturmufltu. Teflkilat, bu plan› 2007- 2009 y›llar› aras›nda uygulamak üzere yeniledi. Yeni plan›n uygulanmas› ile KOB‹’lerin verimliliklerinin, istihdama katk›lar›n›n, katma de¤er içindeki paylar›n›n ve uluslararas› rekabet güçlerinin art›r›lmas› hedefleniyor. KOB‹’lere yönelik politikalar›n belirlendi¤i bu stratejik plan kapsam›nda, kamu ve özel sektör kurulufllar›na düflen görevler aç›k bir flekilde ifade ediliyor. Eylem Plan›’nda her bir strateji alan› için “hedefler” ve “sorumlu kurulufllar” belirlendi. Kurulufllar, sorumlu olduklar› hedeflere iliflkin olarak; belir-
lenen “eylem” ve “proje”lerin yürütülmesinde gerekli koordinasyonun sa¤lanmas› ve hedeflere iliflkin raporlama faaliyetinin gerçeklefltirilmesinden sorumlu. Bu plan çerçevesinde KOSGEB, Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i (TOBB), D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› (DTM), Maliye Bakanl›¤›, Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› (ÇSGB) ve TÜB‹TAK’a çeflitli bafll›klar alt›nda önemli görevler düflüyor. Plan›n 5 ana bafll›¤›, Giriflimcili¤in Gelifltirilmesi, ‹flletmelerin Gelifltirilmesi, KOB‹’lerin Uluslararas› Pazarlarla Bütünleflmesi, ‹fl Ortamlar›n›n Geniflletilmesi, Teknoloji ve Yenilikçilik Kapasitesinin Gelifltirilmesi olarak belirlendi.
dosya
iflletme gruplar›na ait olmayan KOB‹’ler “mikro”, • Çal›flan say›s› en fazla 50, y›ll›k cirosu en fazla 10 milyon Euro olan ve hisselerinin yüzde 25’inden fazlas› büyük iflletme gruplar›na ait olmayan KOB‹’ler “küçük iflletme”, • Çal›flan say›s› en fazla 250, y›ll›k cirosu en fazla 50 milyon Euro olan ve hisselerinin yüzde 25’inden fazlas› büyük iflletme gruplar›na ait olmayan KOB‹’ler “orta ölçekli iflletme” olarak tan›mlan›yor. Bu iki tan›m›n d›fl›nda istihdam ciro ve bilançoya göre Türkiye ‹statistik Kurumu (TÜ‹K), Halk Bankas›, Hazine Müsteflarl›¤›, KOSGEB, Eximbank, ve Türkiye Küçük ve Orta Ölçekli ‹flletmeler, Serbest Meslek Mensuplar› ve Yöneticiler Vakf›’n›n (TOSYÖV) farkl› tan›mlar› var. Ayr›ca KOB‹’ler üretim ve hizmet sektörü olmak üzere 2 ana gruba ayr›l›yor.
Ar-Ge bütçesi var kullanan yok Avrupa’daki KOB‹’ler toplam iflletme
say›s›n›n yüzde 99’unu olufltururken 75 milyonluk bir istihdam yarat›yorlar. Türkiye’de TÜ‹K verilerine göre toplam 1 milyon 720 bin 598 adet giriflim, yani iflletme var. Bu iflletmelerin yüzde 99’dan fazlas› KOB‹ tan›m› içine giriyor ve istihdam›n yüzde 70’ini üstleniyor. Giriflimlerin yüzde 46’s› ticaret sektöründe, yüzde 14’ü imalat sektöründe olmas›na ra¤men, imalat sektörü yüzde 40’l›k bir oranla en yüksek istihdam› sa¤layan sektör olarak karfl›m›za ç›k›yor. Verilere göre imalat sektöründe 246 bin 899 firma bulunuyor. Bu rakam›n yine yüzde 99’unun KOB‹ oldu¤u düflünülünce Ar-Ge ve inovasyon konusuyla bire bir ilgili KOB‹ say›s› hakk›nda da fikir edinebiliyoruz. KOB‹’lerin yapt›¤› Ar-Ge harcamalar› konusunda elimizde kesin bir veri yok ancak yine k›saca Türkiye’deki Ar-Ge harcamalar›na bakmakta yarar var: TÜ‹K 2004 verilerine göre, harcamalar›n yüzde 70’i kamu, yüzde 30’u özel sektör taraf›ndan gerçeklefltirilmifl. GSY‹H
içinde Ar-Ge bütçelerinin toplam de¤eri yüzde 0,67 seviyesinde. Bu rakama bak›ld›¤›nda KOB‹’lerin Ar-Ge bütçelerinin çok da iyi olmad›¤› rahatça anlafl›l›yor. Asl›nda Türkiye’de, KOB‹’lere Ar-Ge ve inovasyon çal›flmalar› için çok önemli destek ve teflvikler veriliyor. KOSGEB’in raporlar›na göre, Mart 2008 itibariyle KOSGEB’e kay›tl› KOB‹ say›s› yaklafl›k 76 bin. 2003-2007 y›llar› aras›ndan 1130 firma KOSGEB’den toplam 5,8 milyon YTL destek alm›fl. Ancak bu desteklerin bir bölümü Ar-Ge ve teknoloji gelifltirme ile ilgili de¤il. TÜB‹TAK TEYDEB taraf›ndan verilen bilgilere göre, 1995-2007 y›llar› aras›nda TÜB‹TAK TEYDEB’e Ar-Ge deste¤i için toplam 2 bin 271 KOB‹ baflvurmufl. Bu firmalardan da 1449 tanesinin en az bir projesi TÜB‹TAK TEYDEB taraf›ndan desteklenmifl. ‹malat sanayisinde yaklafl›k 250 bin KOB‹ oldu¤u göz önüne al›n›rsa KOB‹’lerin ancak yüzde 1’inin devletin verdi¤i ArGe ve yenilik desteklerinden yararlan-
Türkiye’de ise yüzde 34 toptan ve perakende ticareti, yüzde 15 imalat, yüzde 14 ile inflaat ve ulaflt›rma-depolama-haberleflme sektörleri öne ç›k›yor. KOB‹’lerin en önemli sorunlar›ndan birisi, mevcut personel ile üretimde verimlili¤i sa¤layamamalar›. Daha nitelikli personelle daha iyi üretim yap›lmas› gereki¤inden, nitelikli personel maliyetinin yüksek olmas› nedeniyle verimlilikleri artt›¤› ölçüde karl›l›klar› düflüfl gösteriyor. Gözlem Raporu’na göre yüzde 86 ile Bulgaristan’›n ard›ndan, yüzde 63 ile Türkiye bu ülkeler aras›nda, en düflük cirolara (y›ll›k 150 bin Euro’dan az) sahip. Ancak en fazla KOB‹’nin oldu¤u ülkeler s›ralamas›nda ikinci olarak yer al›yor. Yine ayn› raporda, KOB‹’lerdeki çal›flan say›s› ortalamas› 27 Avrupa ülkesinde 6,8 ile ortalarda yer al›rken, Türkiye, en fazla mikro KOB‹’nin oldu¤u ülke olarak da göze çarp›yor. Yap›lan anketlerde, 27 AB ülkesindeki KOB‹’lerin son iki y›lda yaflad›klar› en mak için bir giriflimde bulundu¤u ortaya ç›k›yor. TOSYÖV’den yap›lan bir aç›klamaya göre, Türkiye’de baflta KOSGEB ve TÜB‹TAK olmak üzere pek çok kurum KOB‹’lere finansal destek sa¤l›yor. Bu kurumlar taraf›ndan KOB‹’ler için 2007’de sa¤lanan finansal destek toplamda 1 milyar YTL’yi buluyor. Ancak bu oran›n sadece yüzde 40’l›k bir bölümü KOB‹’ler taraf›ndan kullan›lm›fl. Yani KOB‹’ler, Ar-Ge desteklerine dolay›s›yla Ar-Ge ve inovasyon çal›flmalar›na yeterince talep göstermiyorlar.
Tüm sorunların başı finansman 2007 y›l›n›n Ocak ay›nda Avrupa Komisyonu taraf›ndan desteklenen Eurobarometer taraf›ndan yay›nlanan Avrupa KOB‹’leri Gözlem Raporu’nda, 27 Avrupa ülkesine bak›ld›¤›nda, KOB‹’lerin en fazla bulunduklar› endüstrilerin yüzde 27 ile toptan ve perakende ticareti, yüzde 22 gayrimenkul-kiralama-ifl hizmetleri ve yüzde 13 ile imalat sektörü oldu¤u görülüyor.
büyük problem olarak, yüzde 46 ile s›n›rl› talep, yüzde 36 ile idari uygulama sorunlar›, yüzde 35 ile nitelikli eleman eksikli¤i, yüzde 33 ile de istihdam pahal›l›¤›n› olarak dile getirilmifl. Bu sorunlar imalat sektöründe, yüzde 49 ile müflterilerin al›m gücü, yüzde 45 ile nitelikli eleman eksikli¤i ve yüzde 37 ile de istihdam pahal›l›¤› olarak gündeme geliyor. Bu istatistikler aras›nda Türkiye’de yüzde 73,8 ile müflterilerin al›m gücü, yüzde 62 ile istihdam pahal›l›¤› ve yüzde 61 ile nitelikli eleman eksikli¤i öne ç›k›yor. AB ülkeleri aras›nda Türkiye yüzde 45 ile finansmana ulafl›m sorununda yüzde 35 ile yeni teknoloji uygulama sorununda, yüzde 39 ile yeni organizasyon yap›s› kurma eksikli¤inde ve yüzde 37 ile kaliteli yönetim eksikli¤inde, birinci s›rada yer al›yor. Nitelik eleman istihdam› ve pahal›l›¤› sorunlar›nda da yüzde 60 ve yüzde 61 ile ikinci s›rada. Türkiye ayr›ca, yüzde 40 ile Avrupa içinde ihracat› olan sonuncu ülke. Türkiye’deki ihracat›n yüzde 90’›ndan fazlas›, toplam flirketlerin
KOBİ - sanayi işbirliği yapılmalı “Küreselleflen dünyada, bütün kesimler için oldu¤u kadar KOB‹’lerimiz için de bilginin etkin kullan›labilmesi, ticaret ve pazarlama konusunda geliflmesine ve rekabet avantaj› yakalamas›na faydal› olacak. Bilgi ve iletiflim tabanl› bilgi ekonomisinin özellikleri aras›nda, sürekli ve h›zl› bir flekilde geliflen teknoloji, biliflim ve bilgi temelli faaliyetlerin artmas›, ürün ve hizmetlerin hayatta kalma süreleri ile pazara girme sürelerinin k›salmas›, küreselleflen pazarlar, sanayi kollar› aras›ndaki farklar›n belirsizleflmesini sayabiliriz. Bilgi ekonomine geçiflle birlikte ekonominin özellikleri ve normlar› aras›ndaki de¤iflikliklere KOB‹’lerimiz de h›zla ayak uydurmaya çal›flmal›. Üniversite- sanayi iflbirliklerinin gelifltirilmesi, nitelikli eleman ihtiyac›n›n karfl›lanmas› kadar, iflletmelerde Ar-Ge faaliyetlerinin yap›lmas› için de çok gerekli. KOB‹’lerin üniversiteler ve di¤er araflt›rma kurulufllar›nca gerçeklefltirilen teknoloji gelifltirme ve
Serbest Meslek Mensuplar› ve Yöneticiler Vakf› (TOSYÖV) Baflkan› Hilmi Develi Ar-Ge projelerinde yer almalar›, hem iflletmelerin kapasitelerinin geliflmesi için hem de ortaya ç›kan ürün/teknolojilerin uygulama alanlar› ile buluflmas› için oldukça hayati.”
dosya
yüzde 0,7’si taraf›ndan yap›l›yor. Bu durum da, Türk KOB‹’lerinin Avrupa içindeki ticaret özellikle ihracat hareketinin çok az oldu¤unu gösteriyor.
‹stihdam Yap›s› (Ücretle Çal›flan) % 45,00 % 40,00 % 35,00 % 30,00
KOBİ’lerde inovasyon bilinci az
% 25,00 % 20,00
KOB‹’lerin Ar-Ge ve inovasyon yapabilmeleri için öncelikle bunun öneminin anlafl›lm›fl olmas› gerekiyor. Oysa verilen desteklerin yar›s›n›n bile kullan›lamam›fl olmas› bir motivasyon eksikli¤ine iflaret ediyor. AB 6. Çerçeve Fashionet Projesi kapsam›nda 41 KOB‹ aras›nda yap›lan anketin sonucuna göre iflletmelerin ço¤u yenili¤i vizyon ve ekip çal›flmas› olarak alg›l›yor. Ankete kat›lan iflletmelerin yüzde 57’si yenilik anlam›nda yapabilecekleri her fleyi yapt›klar›na inand›klar›n› söylüyor. Bu durumda verilen desteklerin azl›¤›ndan çok belki de KOB‹’lerin di¤er eksikliklerine bakmak gerekiyor.
Öneriler
Bu eksikliklerin tamamlanmas›ndan sonra verilen desteklerin hepsi kullan›lmaya bafllanabilecek. Böylece KOB‹’lerin ekonomiye olan etkileri katma de¤erlerli ürünlerle daha ileriye tafl›nm›fl olacak. Ar-Ge ve inovasyon ülke ekonomisinin rekabetçili¤i, kârl›l›¤› ve sürdürülebilirli¤i için hayati önem tafl›yor. Ayn› durum KOB‹’ler için de söz konusu. Küreselleflen pazarda, KOB‹’nin hayatta kalmas› ve büyümesi gittikçe zorlafl›yor. Bu nedenle Ar-Ge ve inovasyon yapmalar› flart. Di¤er taraftan
% 15,00 % 10,00 % 5,00 % 0,00
KOB‹’lerin kendi bafllar›na Ar-Ge çal›flmas› yapmas› oldukça zor. AB Çerçeve Programlar› için TÜB‹TAK taraf›ndan haz›rlanan bir raporda Avrupa KOB‹’lerinin sadece yüzde 5’inin ArGe çal›flmas› yapt›¤›, yüzde 25- 35 aras›nda bir oran›n ise araflt›rmalar›n› d›flar›ya yapt›rd›¤›n› ortaya koyuyor. Bu ArGe sonuçlar›n› sadece kullanan KOB‹ say›s› yüzde 10 ilâ 20 oranlar›nda. KOB‹’lerin yüzde 50’sinin ise Ar-Ge ile herhangi bir ilgisi bulunmuyor. Türkiye’de ise teflviklerin yar›s›n›n bile kullan›lmamas›, KOSGEB’e ve TÜB‹TAK’a baflvuran KOB‹ say›lar›, Ar-Ge ile ilgili Türk KOB‹’lerinin say›s›n›n daha da az
• KOB‹’lerin Ar-Ge ve inovasyon motivasyonunun artmas› için s tratejik bilinçlendirme ve e¤itim politikalar› gelifltirilmeli • Nitelikli eleman ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas› amac› ile üniversitesanayi iflbirlikleri oluflturulmal› • Okullarda ya da mesleki e¤itim kurumlar›nda, ara eleman ihtiyac›n›n kapat›labilece¤i, iflletmelerin ihtiyaç duydu¤u donan›mlara sahip teknik elemanlar›n yetifltirilebilece¤i mesleki e¤itim müfredatlar›
uygulanmal› • Teflvik mekanizmalar›n›n karmafl›kl›¤› azalt›lmal›, çeliflkili uygulamalara son verilmeli • Devlet teflviklerinden ve di¤er finansman araçlar›ndan yeterli ölçüde yararlanmal›lar› için KOB‹’lere özel bilgilendirme programlar› uygulanmal› • Kredi almak konusunda güçlüklerin önü aç›lmal› ve özel kolayl›klar sa¤lanmal› • KOB‹’lerin, yurtiçi ve yurtd›fl› teknik ve ticari geliflmeleri
oldu¤unu gösteriyor. Oysa toplam 48 kurumun verdi¤i destek ile asl›nda iyi bir proje için finansman bulmak çok zor de¤il. Ancak, Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerine s›ran›n gelmesi için öncelikli çok ciddi sorunlar›n çözülmesi gerekiyor. Küreselleflen dünya koflullar›nda, sosyal, ekonomik, politik ve özellikle üretim teknolojisindeki h›zl› de¤iflimler iflletmeleri baflta finansman, insan kayna¤› ve pazarlama olmak üzere çeflitli rekabet sorunlar›yla karfl› karfl›ya b›rak›yor. Ancak KOB‹’lerin de büyük iflletmelere nazaran baz› avantajlar› var. Bazen de¤iflen koflullara esnek ve dinamik yap›lar› ile KOB‹’lerin uyum sa¤lamalar› daha kolay. I
izleyebilmeleri için ilgili kurumlar özel birimler ve stratejiler oluflturmal› • Do¤ru yere, do¤ru sektöre uygun flekilde yat›r›m politikalar› üretilmeli • Kay›t d›fl› çal›flmalar›n azalt›lmas› için vergiler konusunda düzenlemeler yap›lmal› • KOB‹’lerin ihracat›n› art›rmak için bu yönde teflvik ve destekler verilmeli • KOB‹’lere hizmet veren kurumlar daha koordineli çal›flmal›
haber
avrupal› kobi’lere büyük destekler Avrupa Birli¤i, dünyan›n en büyük Ar-Ge deste¤i olan Çerçeve Programlar›’nda KOB‹’lere çok özel bir yer ay›r›yor. 6. Çerçeve Program›’nda (6.ÇP), projesi olan KOB‹’lere 2 milyon Euro verilmiflti. Bu rakam 7. ÇP’de daha da artt›. Türkiye’nin de dahil oldu¤u bu program, Ar-Ge projesi olan KOB‹’ler için çok büyük bir f›rsat. B’de gerçeklefltirilen Ar-Ge çal›flmalar›n›n yüzde 22,4’ü KOB‹’ler taraf›ndan gerçeklefltiriliyor. ABD’de 14,1, Japonya’da ise yüzde 7. 2002-2006 y›llar› aras›nda dünyan›n en büyük Ar-Ge program› olan Avrupa Birli¤i 6. Çerçeve Program›’nda (6. ÇP) toplam 2 milyon Euro KOB‹ kat›l›m›na harcand›.
A
sistemi duyuruldu. KOB‹’lerin risk sermayesi konusundan teflvik edilmesi için yeni yaklafl›mlar konusunda anlaflmaya var›lmas› gerek. Rekabetçilik ve Yenilikçilik Program› (CIP) flemsiyesi alt›nda yat›r›mc›lara özel bir araç gelifltiriliyor. Bu araçla, küçük bölgesel bankalar yeni KOB‹ kredileri sa¤layabilecekler. 2007-2013 bütçesine bu konu al›nacak.”
2006 y›l›nda Avrupa Birli¤i 6. ÇP uygulamalar›n› izlemek üzere Ramon Marimon taraf›ndan oluflturulan raporda belirtildi¤i üzere, yüzde 15 olarak hedeflenen KOB‹ kat›l›m› yüzde 13,6’da kal›yor ve hedefe ulafl›lam›yor. Öyle ki, bu KOB‹’lerin yüzde 3’ü teknoloji liderlerini, yüzde 20’si teknoloji takipçilerini ve yüzde 10’u da teknoloji kullan›c›lar›n› oluflturuyor. Projelerin büyüklükleri, baflvuru kurallar›n›n karmafl›kl›¤›, çok ileri teknoloji konular›nda projelerin istenmesi KOB‹’lerin kat›l›mlar› önünde bir engel olarak ortaya ç›k›yor. Ayr›ca, KOB‹’lere yönelik olarak sunulan araflt›rma projelerine kat›l›m oran› yüzde 12’de kal›yor. Avrupa Komisyonu Sanayi Bakan› Günter Verheugen, 2005’te KOB‹ stratejilerini belirledi¤i toplant›da flunlar› söylüyor: “KOB‹’lerin büyümesi için finans kaynaklar›na eriflim kritik bir konu. Bu sorunu çözmek üzere, Komisyon bankalar ve KOB‹’ler aras›nda görüflmeler bafllatt›. 7.Çerçeve Program›’n›n lanse edilmesiyle birlikte KOB‹’lere yönelik Risk Paylafl›m Finansman› (Risk Sharing Finance)
7.ÇP’de KOBİ destekleri arttı Avrupa Komisyonu küme çal›flmalar›nda ortaya ç›kan birinci sorun, hiçbir teknoloji alan›nda KOB‹’lere yönelik araflt›rman›n yap›lm›yor olmas›. Çünkü Avrupa’da hatta dünyada Ar-Ge’yi büyük flirketler yönlendiriyor. Farkl› sektörlerdeki büyük flirketler birbirilerine uygun ürün ve hizmet gelifltiriyorlar, çünkü en fazla kazanç, en yüksek cirolar o alanlarda. Oysa, KOB‹’lere yönelik ürün ve hizmet gelifltirmek ve hatta bunun için Ar-Ge yapmak hem çok masrafl› hem de kârl›l›¤› az. Çünkü KOB‹’lere ürünleri ucuza satmak gerekiyor, oysa yap›lan araflt›rman›n maliyeti çok pahal›. Teknoloji devleri KOB‹’leri sadece fikri ve yetkinli¤i kullan›lacak “lokma”lar olarak görüyorlar. Büyük flirketler çok kat›l›ml› Ar-Ge programlar›na KOB‹’lerle birlikte kat›lmak istiyorlar. KOB‹’ler de büyük flirketlerin kurumsal yap›lar›ndan faydalanabiliyorlar. Ancak burada yine de çok eflit olmayan bir iflbirli¤i var. Bunun se-
bebi de, birçok projede çok fazla KOB‹ aranmas›na ve büyük flirketlerin bu projelere hem pilot uygulay›c› hem de ArGe çal›flmalar›nda ihtiyaçlar› olmas›na karfl›n, projelere yine de çok az KOB‹’nin dahil edilmesinden kaynaklan›yor. 6.ÇP’de yüzde 15 KOB‹ kat›l›m› kural›na uymayan birçok projenin kabul edilerek gerçeklefltirildi¤i biliniyor. Marimon raporunda belirtildi¤i gibi sorun sadece program›n zorlu¤undan de¤il, ayn› zamanda KOB‹’lere yaklafl›mdan da kaynaklan›yor. Bir baflka sorun da, asl›nda KOB‹’nin ne demek oldu¤u konusunda bilgi s›k›nt›s›n›n yaflanmas›. KOB‹’yi uzaktan tan›mak oldukça zor. Bunun için ya içiçe çal›flmak ya da bir KOB‹ geçmifline sahip olmak gerekiyor. KOB‹’ler sorunlar›n› anlatmakta ya da karfl› taraf› ikna etmekte güçlük çekiyorlar. Sorunlar›n›, daha duygusal ifade ettikleri ve somut verilerle sunmad›klar› ve getirdikleri somut önerilerin mevcut yap›lara göre çok havada kalmas›ndan dolay› Avrupa Komisyonu yetkilileri ve teknoloji uzmanlar›n›n KOB‹’leri anlamas› gerçekten de zor. 6.ÇP’de maliyetlerin, Ar-Ge’de yüzde 50’si, pilot uygulamada yüzde 35’i olan KOB‹ destekleri, 7.ÇP’de Ar-Ge’de yüzde 75’e, pilot uygulamada ise yüzde 50’ye ç›kart›ld›. Projeye kat›lan kuruma ait genel giderlerin KOB‹’ler için 6.ÇP’de yüzde 20 olan sabit oran› 7. ÇP’de 2009 sonuna kadar yüzde 60’a yükseltildi. 7. ÇP’de KOB‹’lerin yüzde 15 kat›l›m oran›n› geçmeleri bekleniyor. I
U‹G’den notlar
Türkiye’de KOB‹’lerin inovasyonda, teknoloji transferinde, Çerçeve Programlar› gibi fonlarda, ihtiyaç duyacaklar› bilgi ve somut eylem ihtiyaçlar›na yan›t verecek son derece önemli bir giriflimden söz edece¤iz: European Enterprise Network (EEN-Avrupa ‹flletmeler A¤›). Türkiye’nin de dahil oldu¤u EEN, özellikle KOB‹ ölçe¤indeki kurumlar için önemli baflvuru noktalar›ndan biri. Cemil ARIKAN
Selçuk KARAATA
türkiye’de kobi’ler
T
ürkiye’de KOB‹’lere yap›lacak yat›r›mlarla, sa¤lanabilecek ekonomik ve sosyal katk›lar konusundaki bilinçlenme giderek artmaktad›r. Birçok aç›dan bu durum; KOB‹’leri destekleme konusundaki siyasi ve kurumsal isteklili¤in, geçmifle nazaran çok daha fazla olmas›ndan kaynaklanmaktad›r. Türkiye’de yaklafl›k 2 milyon KOB‹ bulunmaktad›r ve bunlar›n yüzde 10’u, Avrupa Birli¤i tan›mlamas›na göre orta ölçeklidir. Yak›n geçmiflte gerçeklefltirilen bir araflt›rmaya göre; tüm KOB‹’lerin yüzde 70’ inin aile iflletmesi oldu¤u ve bu iflletmelerin de aile bireyleri taraf›ndan yönetildi¤i tahmin edilmektedir. KOB‹’lerin co¤rafi da¤›l›m› son derece da¤›n›kt›r ve Türkiye ekonomisinin iki kutuplu yap›s›n›n net bir göstergesidir. Basit bir k›yaslama yap›ld›¤›nda; KOB‹’lerin yüzde 38’i Marmara Bölgesi’ndeyken ancak yüzde 3’ü Do¤u Anadolu Bölgesi’nde bulunmaktad›r. Yeni aç›lan iflletme say›s› genelde ekonomik aktivitenin, özelde giriflimcili¤in önemli göstergelerinden biridir. Yeni aç›lan ve kapanan iflletme say›lar›n›n incelenmesi durumunda, Türk KOB‹ sektörünün OECD ülkeleri ortalamas›na göre dinamik olmamakla beraber; aç›lan flirketlerin daha uzun sürelerle ayakta kalma e¤ilimine iflaret etmektedir. Bu nedenle KOB‹ sektörünün geliflimine iliflkin kilit unsurlardan biri yüreklendirici ve destekleyici yeni iflletmelerin varl›¤›d›r. KOB‹’lerin büyük bir bölümü ihtiyaç duyduklar› deste¤e ulaflabilmekte sorun yaflamaktad›r. ‹fl deste¤i süreci, Türkiye’de bir kereye mahsus verilen hizmetlerle benzer bir yap›ya sahip olup, destek hizmetleri imalat sektörüne odaklanm›fl, koordinasyon
kurumuna ihtiyaçlar›n hissedildi¤i, ulafl›labilir mali kaynaklar›n s›n›rl› oldu¤u, bürokrasinin bir miktar daha esnetilmesini gerektiren bir yap›n›n varl›¤›na iliflkin sinyaller vermektedir. Daha da ötesinde, destek hizmetlerine yönelik olarak sa¤l›kl› bir politika oluflturabilecek veri s›k›nt›s› yaflanmaktad›r. Giriflimcilik ve giriflimcili¤i ilgilendiren konular, hükümetin politikalar bütünü içinde bulunan önemli ve öncelikli yerini almal›d›r. Giriflimcilik hakk›nda çok daha net bir vizyonun gelifltirilmesine ve bu vizyonun iyi bir iletiflim stratejisi içinde duyurulmas›na, sanayi ve teknoloji politika ve stratejilerinin bütünleflmesi için gerek duyulmaktad›r. Tüm sektörler içinde bu yaklafl›m›n modern ve istikrarl› devlet politikalar› çerçevesinde benimsenmesi gerekir.
Avrupa ‹flletmeler A¤› EEN, AB ile ilgili konularda, özellikle KOB‹ ölçe¤indeki kurumlar için önemli baflvuru noktalar›ndan biridir. Bu a¤, belirgin sorulara ana dilde ve pratik yan›tlar sunmak üzere organize olmufltur. Bu a¤yap›, 40’tan fazla ülkede ifl dünyas› için tek duraktan al›flverifl (one stop shop) fleklinde hizmet vermektedir. Yap› içinde yaklafl›k 600 adet yerel organizasyon bulunmakta, bu organizasyonlar yaklafl›k 4 bin çal›flan› ile giriflimcilere rekabetçi güçlerini desteklemek amac›yla hizmet vermektedir. EEN, Avrupa Komisyonu taraf›ndan 2008 y›l›nda bafllat›lm›flt›r. Bugünkü yap›, Avrupa Bilgi Merkezleri (ABM) ve Yenilik Aktar›m Merkezleri (IRC) ad› verilen iki oluflumun üzerine infla edilmifltir. Bu iki oluflumun üzerine infla edilen yeni organizasyon, tek duraktan
al›flverifl yaklafl›m› ile Avrupa’daki KOB‹’lerin ve di¤er ölçekteki iflletmelerin bilgi ihtiyaçlar›n› karfl›layacakt›r. Verilecek hizmetler aras›nda teknoloji ve iflbirli¤i alanlar›nda var olan veritabanlar›ndan yola ç›karak ifl ortakl›klar›n› yap›land›rmak söz konusudur. Ayr›ca EEN, mali kaynaklara eriflim konular›nda da bilgiye h›zl› bir biçimde ulaflman›n altyap›s›n› da sa¤lamaktad›r. A¤ içinde bulunan yerel örgütler, iflletmeleri yerinde ziyaret ederek ihtiyaçlar›n› belirlemekte, çok kapsaml› bir alanda bilgi sunacak biçimde haz›rlanm›fl dokümantasyonu iflletmelere sunmaktad›r. Örne¤in bir iflletmenin AB hukuk ve mevzuat›na dair bilgi ihtiyac› bu a¤ yap› sayesinde karfl›lanmaktad›r. Bu a¤ sayesinde kurumlar, inovasyon, yeni pazarlara aç›lma, müflteri taban›n› gelifltirme, pazardaki konumunu güçlendirme gibi alanlarda sahip olduklar› birikimleri ve deneyim edindikleri en iyi uygulamalar› birbiriyle paylaflma olana¤›na sahip olmaktalar. Böylece EEN, KOB‹’lere büyüme ve bölgesel istihdam kapasitesini art›rma anlam›nda potansiyellerini kullanma imkan› sa¤lamaktad›r. Türkiye’de oluflturulan çeflitli konsorsiyumlar, 2007 ve 2013 y›llar›n› kapsayan Rekabetçilik ve Yenilikçilik Program› (CIP) kapsam›nda EEN sistemi içine girmek amac›yla proje baflvurusunda bulunmufltur. Baflvurular›n incelenmesi sonucunda toplam 7 konsorsiyum desteklenme hakk›n› elde etmifltir. Afla¤›daki bölümde bu yap› hakk›nda özet bilgi sunulmaktad›r.
Türkiye ve EEN CIP- Rekabetçilik ve Yenilikçilik Program› Avrupa Komisyonu’nun Lizbon Stratejisi çerçevesinde gelifltirdi¤i KOB‹ Destek Program›d›r. 2007-2013 bütçe döneminde programda enstrümanlar ve kullan›lan a¤ yenilenmektedir. Avrupa Komisyonu halihaz›rda faaliyette olan ABM ve IRC’nin hizmetlerini bünyesinde toplayan tamamen yeni bir sistem oluflturmay› hedeflemektedir. Dünyada toplam 270 ABM ve 250 IRC’nin kendi aralar›nda ve/veya baflka hizmet sa¤lay›c›larla bir araya gelerek 100 kadar konsorsiyum oluflturmalar› hedeflenmektedir. Halihaz›rda Türkiye’de 9 ABM ve 2 IRC bulunmaktad›r. ABM'lerin misyonu, firmalara AB ile ilgili çeflitli bilgiler sa¤lamak, AB mevzuat› ve uygulama konusunda rehberlik etmek, KOB‹’lerin AB pazar›nda kendilerini konumland›rmalar›na yard›mc› olmak, di¤er ABM’lerin
Türkiye ekonomisi ve Türk firmalar› hakk›ndaki sorular›na cevap vermek fleklinde özetlenebilir. Türkiye'de 2003 y›l›ndan itibaren toplam 9 ABM faaliyettedir. Bunlar: Ankara (KOSGEB), Adana (Adana Ticaret Odas›), Bursa (Bursa Sanayi ve Ticaret Odas›), Denizli (Denizli Ticaret Odas›), Gaziantep (Gaziantep Ticaret Odas›), ‹stanbul – Avrupa (‹stanbul Sanayi Odas›), ‹stanbul – Anadolu (KOSGEB), Konya (Konya Sanayi Odas›), Samsun (Samsun Ticaret ve Sanayi Odas›). ABM’lerin ard›ndan IRC’lere iliflkin derledi¤imiz özet bilgilere gelince, misyon, yenilikçi teknolojilerin teflviki KOB‹’ler için yenilikçi çözümlerin belirlenmesi, teknoloji iflbirliklerinin oluflturulmas›, flirketlerin ArGe sonuçlar›na erifliminin kolaylaflt›r›lmas›, uluslararas› teknoloji transferine öncülük edilmesi fleklinde ifade edilebilir. Faaliyetler ise, flirket ziyaretleri ve teknoloji denetimleri, teknoloji profillerinin tan›mlanmas›, Avrupal› ortak aray›fllar›na destek olmakt›r. Türkiye'de 2 tane IRC bulunmaktad›r. Bunlardan biri IRC-EGE’dir. Bu kapsamda, Ege Üniversitesi Bilim Teknoloji Araflt›rma Merkezi, Ege Bölgesi Sanayi Odas› (EBSO), ‹zmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi (‹AOSB), Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme ‹daresi Baflkanl›¤› (KOSGEB) yer al›r. ‹kincisi ise IRC-Anatolia’d›r (ODTÜ Teknokent). ODTÜ – Teknokent, KOSGEB ve Ankara Sanayi Odas› bu kapsamdad›r. ABM ve IRC’lerin birleflmesiyle oluflan konsorsiyumlar bölgesel kalk›nm›fll›k derecelendirmesi ve co¤rafik s›n›rland›rmaya göre düzenlenmifl NUTS I seviyesinde oluflturulmaktad›r. Projelerin kapsad›¤› unsurlar üç ana grupta toplanmaktad›r: A modülü: KOB‹’lerin AB mevzuat›, AB pazar›nda iflbirli¤i ve ortakl›k olanaklar› gibi uluslararas›laflma hizmetleri (ABM hizmetleri), B modülü; ‹novasyon, teknoloji ve bilgi transferi hizmetleri (IRC hizmetleri), C modülü; KOB‹’lerin AB Çerçeve Programlar›na kat›l›m›n›n desteklenmesidir. (7. ÇP gibi) Son olarak Türkiye’nin kat›l›m stratejisine bakacak olursak; Türkiye CIP bütçesine katk›da bulunma karar› vermifltir. Ulusal Koordinasyon’dan sorumlu kurulufl KOSGEB’dir. KOSGEB Türkiye’deki 12 adet NUTS I ilini 7 bölgede toplam›flt›r. I
haber
ah bir mikro kobi olsam TÜB‹TAK, sanayi ve ticaret odalar› ve daha birçok organizasyonun AB’nin KOB‹’lere yönelik programlar› hakk›nda yapt›¤› duyurular, KOB‹’lerin bu toplant›lara kat›l›m›ndan öte sonuç vermiyor. ‹flinin bafl›na dönen günü kurtarma gayretine giriyor. Mikro KOB‹’ler AB projelerinden yararlan›p ilerlerken di¤erleri yerinde say›yor.
H. SELEN AKÇALI ürkiye’nin 6. Çerçeve Program›’na kat›lmas› 29 Ekim 2002 tarihinde Mutabakat Zapt›’n›n imzalanmas› ile gerçekleflti. Bu s›ralarda, Mutabakat Zapt›’n›n imzaland›¤›ndan, 6. Çerçeve Program›’na kat›l›m›n getirilerinden Çerçeve Programlar›’na daha önce vizyonerlikleri sayesinde kat›lan birkaç kurumdan baflka kimsenin haberi yok. Türkiye’de bir sessizlik hakim. KOB‹’ler her zamanki gibi günü kurtarman›n telafl›nda, 5 kiflilik bir KOB‹ ile 200 kifli çal›flt›ran bir KOB‹’nin anlay›fl ve fark›ndal›k düzeylerinde çok da fazla bir fark mevcut de¤il. Bu dönemde AB’ye adayl›k süreci, hukuki yapt›r›mlar›, maddi getirileri konusundaki bilgi, mitlerin ilerisine gitmiyor.
T
Bora Güngören
Y›l 2008, aylardan Nisan, 6 y›lda de¤iflen çok fley var. Peki, 6 y›lda KOB‹’ler AB Ar-Ge Programlar›’na kat›l›mda ne gibi davran›fllarla ilerliyor, davran›fl biçimleri nas›l de¤iflime u¤rad› ve karfl›laflt›klar› yeni ifl yapma kültürü ile geleneksel ifl yapma kültürü aras›ndaki farklar neler? KOB‹ deyince akl›m›za küçük, geleneksel ve kurumsallaflma aflamas›na ulaflamam›fl flirketler geliyor. Ama ayn› zamanda flunu da biliyoruz ki, KOB‹’ler ekonominin bel kemi¤i kurumlar olarak gün geçtikçe ilerliyorlar ve güçlerine güç kat›yorlar. Türkiye’nin 6. Çerçeve Program›’na kat›l›m›na bakt›¤›m›zda, üniversiteler ve araflt›rma kurumlar›n› bir yana b›rak›rsak karfl›m›za özel sektörden 2 tip kurum ç›k›yor: Büyük flirketler ve yenilikçi mikro KOB‹’ler. Büyük flirketler mevcut iliflkileri ve bu ifle adad›klar› özel çal›flanlar› ile projelere kat›l›m› bir flekilde gerçeklefltiriyorlar. Ama di¤er yandan bir de mikro KOB‹’ler var ki herkes onlar›n yer ald›¤› projelere kat›lmaya can at›yor. Bu KOB‹’ler genelde Teknokent’lerde bulunan az say›da personeli bünyesinde bar›nd›ran ama kurucusunun ve çal›flanlar›n›n ileri görüfllülü¤ü sayesinde AB projelerinde en bafltan beri yer alan ve baflar›l› olan kurumlar. Bu tan›ma en çok uyan akla ilk gelen flirketlerden biri 2004 y›l›ndan beri Çerçeve Program› proje tekliflerinde yer alan Portakal Teknoloji. fiirketin kurucu orta¤› Bora Güngören ilk olarak 2005'te 6. Çerçeve Program›’n›n 4. ICT Ça¤r›s›’nda yer ald›klar› ve fonlanmaya hak kazanan bir proje ile fiilen projelerde yer almaya bafllad›klar›n› iletiyor. Güngören bu projeleri
baflta vizyon kazanma ve “know-how” elde etme olarak gördüklerini, daha sonra flirket stratejilerine uygun Ar-Ge projeleri olarak görmeye bafllad›klar›n›, ilerideki amaçlar›n›n ise bu projeleri daha sistemli bir Ar-Ge yol haritas› içinde konumland›rmak oldu¤unu dile getiriyor. Bu projelerde yer alman›n ve baflar›n›n püf noktalar›n› sordu¤umuzda ise Güngören en önemli konunun sistemli yaklaflmak, genifl yelpazede bilgi edinmek, elini tafl›n alt›na sokaca¤›n› ve proje kabul olsa da olmasa da emek sarf edece¤ini belirtmenin önemli oldu¤unu söylüyor. Güngören’e göre projedeki di¤er ortaklar›n derdini anlamak da önemli. Ama bununla beraber çok önemli bir konu var ki o da sosyallik ve Avrupa kültürüne yatk›nl›k.
Eller taşın altına girmeli Türk KOB‹’lerine özel sorunlara gelince de Güngören uzun zamand›r bu sürecin içinde oldu¤u için karfl›laflt›rmal› bir de¤erlendirme yapma flans›na sahip. Güngören’e göre istendi¤inde vize tedarik edilememesi Türkler için hâlâ büyük bir sorun. Bir Teknokent flirketi olarak flu anda mevzuat aç›s›ndan afl›r› bir s›k›nt›lar› olmad›¤›n› ama bununla birlikte, vergi d›fl›nda baz› mevzuat zorluklar› oldu¤unu, Ar-Ge nedeni ile ciddi gider oluflunca, bankalar›n gözünde kredi, teminat mektubu gibi araçlar için zaaflar olufltu¤unu belirtiyor. Portakal Teknoloji’nin durumu gerçekten de Güngören’in de dile getirdi¤i gibi bir elini tafl›n alt›na koyma hikayesi. Bu gerçekten de baflar›n›n kiflisel inisiyatiflerle bire bir ba¤lant›l› bir kavram oldu¤unu bize bir kez daha kan›tl›yor.
Nam›k ‹lik
Peki Türkiye’nin de bütçesine katk›da bulunarak büyük baflar›lar elde etmek üzere kat›ld›¤› bu programlardan haberdar olmayan ya da bir türlü bu projelere kat›lmayan KOB‹’lerin problemleri neler? Problemlerden bafll›cas› bu projelerin ve bu konuda çal›flman›n bu KOB‹’ler için hiç bir zaman bir öncelik olmamas›. Gerek TÜB‹TAK ya da AB deste¤i ile yap›lan özel projeler, gerekse çeflitli sanayi ve ticaret odalar› bu programlar konusunda devaml› duyuru yap›yor. Ama bu KOB‹’ler için bir toplant›ya kat›l›p orada yararlanabilecekleri f›rsatlar› dinlemekten ileri gitmiyor. Herkes iflinin bafl›na döndü¤ünde ifl yo¤unlu¤u ve günü kurtarma gayreti bunun önüne geçiyor. Kurum içi en büyük problemlerden biri de bu ifle atanacak ‹ngilizce bilen ve iflbirli¤i kültürüne uyum sa¤layacak bir iflgücünün mevcut olmamas›. O yüzden de bu projelere giren geleneksel küçük KOB‹’lerde bu süreci hep en vizyoner ve yetkin kifli olan flirket sahibi yürütüyor ve sonuca ulaflt›r›yor. 2003 y›l›ndan beri ilk önce Çerçeve Programlar› daha sonra da EUREKA program› alt›nda farkl› programlara baflvurularda bulunan biliflim alan›nda faaliyet gösteren SENTEZTEK flirketinin Genel Müdürü Nam›k ‹lik özellikle 2006 y›l›ndan beri bu konuya iyice e¤ildiklerini ve bu sürecin onlara çok fleyler katt›¤›n› anlat›yor. ‹lik’e göre KOB‹’lerin kendi aktiviteleri, kendi iç prosedürleri ile yürütülürken, projeler metodoloji, disiplin ve birden fazla üye kat›l›m› ile birlikte yürütülmek zorundalar ve dolay›s› ile davran›fl biçimleri projenin gerektirdi¤i sürekli disiplin ve standartlara uygun hale dönüflmeden
projelerde baflar› da mümkün olmuyor. ‹lik, kendi proje fikrinin her projede oldu¤u gibi bir hayal ile bafllad›¤›n› söylüyor. Fakat hayal ile bafllayan ve ticarileflme ile biten bu süreç ancak metodoloji ve proje disiplini ile baflar›ya ulaflabiliyor. Di¤er yandan ‹lik’e göre KOB‹ler gerçeklefltirilecek olan projenin
Türkiye’nin 6. Çerçeve Program›’na kat›l›m›na bakt›¤›m›zda, karfl›m›za 2 tip kurum ç›k›yor: Büyük flirketler ve yenilikçi mikro KOB‹’ler. Büyük flirketler mevcut iliflkileri ile projelere kat›l›m› bir flekilde gerçeklefltiriyor. Ama bir de mikro KOB‹’ler var ki herkes onlar›n yer ald›¤› projelere kat›lmaya can at›yor. uzun dönemdeki baflar›s›ndan ve getirilerinden daha çok k›sa vadede eline geçecek olan hibe deste¤ine odaklanm›fl durumdalar. ‹lik, 2,5 y›ll›k proje deneyimlerinde çok fley ö¤rendiklerini, proje fikirleri için hala destek alamasalar da flu ana kadar edinmifl olduklar› ortaklarla bu projeyi er ya da geç bir AB program›na sunacaklar›n› söylüyor.
Yeni sistem, yeni normlar Farkl› iki profildeki KOB‹’lerin deneyimlerine bakt›¤›m›z zaman AB projeleri için çal›flman›n, proje teklif ça¤r›lar›na yönelik teklif doküman› haz›rlaman›n, iliflkileri yürütmenin geleneksel ifl
hayat› normlar› d›fl›nda baz› normlar› oldu¤unu görüyoruz. Bunlardan en önemlisi çok kültürlü ve farkl› disiplinlerden kiflilerin geldi¤i bir ortamda iletiflimi yaratmak ve sürdürmek. KOB‹’lerin zorland›¤› di¤er konu ise bir proje teklif doküman›n› bafltan sona haz›rlamak ya da baflka bir kurumun koordinatörlü¤ünde yap›lan projeye kat›lmak için katk›da bulunmak. Bu tamamen sentez gücü, çok tarafl› düflünme, disiplin ve zaman› iyi kullanma gibi farkl› etkenlerin bir arada toplanmas›n› gerektiren bir süreç. Genel resme bakt›¤›m›zda KOB‹’lerin bu alanda daha çok deste¤e ve kolayl›¤a ihtiyaçlar› oldu¤unu görüyoruz. Her KOB‹’nin AB projeleri konusu için özel bir eleman› istihdam etmesinin mümkün olmad›¤›n› düflünürsek bu konuda KOB‹’leri destekleyecek farkl› mekanizmalar gerekiyor. TÜB‹TAK’›n ço¤unlukla genel bir kapsamda ama zaman zaman da KOB‹’lere özel verdi¤i destekler ne yaz›k ki tek bafl›na yeteli olmuyor. KOB‹’lerin ö¤renme süreçlerinde istedikleri zaman dan›flabilecekleri, onlar›n sorular›n› cevaplayacak ya da do¤ru kiflilere ve kurumlara yönlendirecek uzman kiflilere ihtiyaçlar› var. Bu tarz mekanizmalar özellikle sanayi odalar›, sektörel birlik ve dernekler ve yerel idareler çat›s› alt›nda uzman dan›flmanlar›n deste¤i al›narak oluflturulacak destek birimleri ile hayata geçirilebilir. Özellikle sektörel sivil toplum örgütlerinin üzerine bu konuda çok görev düflüyor. Bir proje fikri olan bir KOB‹’ye önerilecek bir program, adresi verilecek bir internet sayfas› ya da önerilecek bir proje bile o KOB‹’nin bu yola girmesi ve baflar›s› için at›lan bir tohum oluyor. I
makale / Gündüz Ulusoy* - Leyla Arsan**
kobi’ler iflbirli¤iyle zenginleflecek Kurumlar tek bafllar›na eriflemedikleri pazarlara iflbirli¤i yaparak eriflebilirler, tek bafllar›na üretemedikleri ürünleri iflbirli¤i ile üretebilirler. Ancak bu iflbirlikleri bir a¤ yöneticine sahip olmazsa devaml›l›k yakalanam›yor. Ayr›ca iflbirlikleri için güven ortam›n›n oluflmas›nda yasal düzen ve yarg›n›n etkinli¤i önemli bir rol oynuyor.
nümüzdeki 10 y›l içinde, KOB‹’ler baflta olmak üzere kurumlar›n birço¤u, sürdürülebilir iflbirli¤i a¤lar›n›n birer parças› olacak ve iflbirli¤i a¤lar› birbirleriyle rekabet edecektir. ECOLEAD Project
Ö
Günümüzde ekonomiyi ayakta tutan en önemli etken KOB‹’ler ve KOB‹’lerin üretimi, katma de¤eri. ‹malat sanayisinin yüzde 99’unu oluflturan KOB‹’ler esneklikleriyle, h›zlar›yla, özgün fikirleriyle, özellikle üretimde vazgeçilmez bir konuma geldiler. Ancak, bugünkü rekabetçi koflullarda, kaliteli üretim ve sürdürülebilir olma kriterlerini sa¤layam›yorlar ve yaflam süreleri çok uzun olmuyor. Bunun en büyük etkeni de finansal koflullar. Oysa dinamizmi sa¤layan, büyük flirketlere de ivme kazand›ran ve rekabeti canland›ran KOB‹’lerin bugün sürdürülebilir olmalar› ve bu yönde geliflmeleri son derece kritik. Bu nedenle, KOB‹’lerin daha yenilikçi ve sürdürülebilir olmalar› için, dünyada yeni yöntemler gelifltirilmeye baflland›. Uzmanl›klar paylafl›lacak, maliyetler düflürülecek, finans kaynaklar› birlefltirilecek, bilgi birikimi paylafl›lacak ve böylelikle, inovasyon gerçekleflmifl olacakt›r. “Büyüklük de¤il, uzmanl›k önemlidir. Küçük flirketler zay›f ve çaresizse, iflbirli¤i a¤lar› onlar› güçlendirir. ‹flbirli¤i a¤lar› büyüklükle s›n›rl› kalmayan, son derece basit, iflbirlikçi çabalard›r.” Richard Hatch, Corporation for Enterprise Development 1990’l› y›llardan bu yana oluflan dünyadaki iflbirli¤i a¤› örneklerine bakt›¤›m›zda, sektörler baz›ndaki yayg›nlaflma oranlar› afla¤›da belirtilmifltir. ‹malat sektörünün en çok iflbirli¤inin yap›ld›¤› sektör olarak karfl›m›za ç›kmas›, üretimde ve
teknoloji gelifltirmede iflbirli¤i gereksiniminin ne kadar fazla oldu¤unu kan›tlamaktad›r. Farkl› uzmanl›klar›n, kapasitelerin ve maliyetin paylafl›lmas› ile oluflturulan bu iflbirli¤i a¤lar›n›n do¤ru organizasyonel yap›lanma ile sürdürülebilirli¤inin sa¤lanmas› mümkündür. Üretimdeki iflbirli¤i a¤lar› KOB‹’lerin bir araya gelmesi, teknolojideki iflbirli¤i a¤lar› da, araflt›rma kurumu, üniversite, KOB‹ ve büyük kurumlar›n bir araya gelmeleri ile oluflurlar ve bu iflbirlikleri, farkl› ülke ve disiplinlerden ortaklarla da oluflabilirler. Bu nedenle, geliflmekte olan KOB‹’lerin benzer davran›fl biçimlerini elde ederek, esnek ve dinamik bir bütünleflme içinde olmas› gerekmektedir. Bu do¤rultuda, Avrupa’da ilk olarak ortaya ç›kan iflbirli¤i a¤lar›na örnek olarak Virtuelle Fabrik ve Swiss Microtech’i verebiliriz. ‹sviçre’de 1996 y›l›nda kurulmaya bafllanan bu iflbirli¤i a¤lar›n›n en önemli özellikleri, benzer ya da farkl› uzmanl›k alanlar›na sahip KOB‹ ya da büyük imalatç› ya da mühendislik flirketinin bir araya gelerek çal›flmalar›n›n yüzde 10’unu iflbirli¤i a¤›ndan oluflturmalar›d›r. Hassas mekanik makineleri imalat› yapan 8 orta¤a sahip olan Swiss Microtech, ortak sat›n alma ile yüzde 10-15 indirim elde ederek maliyetlerini düflürmüfllerdir. Bugün cirolar›n›n yüzde 10’u iflbirli¤inden sa¤lanmaktad›r. Mekatronik alan›nda faaliyet gösteren aralar›nda 3M, Ascom, Kopp gibi büyük flirketlerin de yer ald›¤› 37 flirketin bir araya gelerek oluflturdu¤u Virtuelle Fabrik, birlikte mekatronik mühendislik çözümleri sunuyorlar. Ortak yapt›klar› iflleri tek bir pazarlama doküman›nda tek bir isim alt›nda pazarl›yorlar. Alman Aventa Winthur flirketi için gerçeklefltirdikleri mühendislik çal›flmas›n›n sonucunda kuzey kutbu gibi so¤uk bölgelerde çal›flabilen bir rüzgar türbini gelifltirdiler. Bunu farkl› konularda uzman ayn› a¤a ortak farkl› flirketlerin iflbirli¤i ile gerçeklefltirdiler.
* Prof. Dr., Sabanc› Üniversitesi Rekabet Forumu Direktörü ** TAGES CEO’su
26
İşbirliği ağlarının yapısı ‹flbirli¤i a¤lar›, kapasite ve uzmanl›k yönetiminin birlikte uyguland›¤› sanal organizasyonlard›r. ‹flbirli¤i a¤›ndaki di¤er kurumlar uzmanl›klar›n› bir araya getirerek, projeler baz›nda iflbirli¤ini gerçeklefltirirler. Bu projeler kapasite ve uzmanl›k kullan›m›n› birlikte gerektirdi¤i ölçüde, KOB‹’lerin daha h›zl› ve esnek hareket etmesini ve h›zla baflar›ya ulaflmas›n› sa¤larlar. Salt kapasite yönetimi ya da salt uzmanl›k yönetimi, iflbirli¤i kavram› içinde kalmaz, alt yüklenici kavram›na yaklaflm›fl olur. Bu do¤rultuda, kurumlar›n birlikte hareket edebilmeleri için, bilgi paylafl›m› yapmalar›, ortak bir organizasyon yap›s› alt›nda hareket etmeleri gerekmektedir. ‹flbirli¤i a¤› sanal bir organizasyondur. Her ortak kurum bir görevi yerine getirmek üzere bu organizasyon yap›s› içinde yer al›r. Her orta¤›n birer sorumlulu¤u ve rolü vard›r. ‹flbirli¤i a¤› organizasyon yap›s›nda, ifli getiren ve anlaflmalar› yapan, siparifli ve uzmanl›klar› koordine eden iç ve d›fl kaynak yöneticisi, denetçi, fikir liderleri ve a¤ yöneticisi yer al›r. Her bir yeni iflin gelmesinde, o müflteriye yap›lacak iflin kim taraf›ndan ve nas›l yap›laca¤›n› uzmanl›k koordinatörü çal›fl›r, iflin projelendirilmesini koordine eder ve bu çal›flmaya kat›lacak uzmanl›klar› ve ortaklar› belirler. Her bir müflteri ifli bir proje gibi de¤erlendirilir ve tamamlan›r. A¤ içindeki farkl› uzmanlar bu projede farkl› görevlerle yer al›rlar. Her projenin da ayr›ca bir proje yöneticisi ve proje tak›m› vard›r. ‹flbirli¤i a¤› projelerinde, her kurum kendi katk›s› ölçüsünde iflinin sahibi olur ve para kazan›r. ‹flbirli¤i a¤lar› “a¤ yöneticisi” ad› verilen, kurumlar ve ortaklar aras›, a¤ içindeki iletiflimi ve çal›flmalar› koordine edecek bir kifli taraf›ndan yönetilirler. A¤ yöneticisi olmayan bir a¤›n süreklili¤i olanaks›zd›r. Avrupa Komisyonu, iflbirli¤i a¤lar›n›n kurulmas›na, bu konuda yenilikçi teknolojilerin gelifltirilmesine yönelik stratejiler belirlemifltir. Bu stratejiler do¤rultusunda, 2006 y›l›nda tamamlanan VERITAS (‹malat Sektörü’nde ‹flbirli¤i A¤› Modelleri) adl› projeyi de desteklemifltir. Türkiye’den Makina ‹malatç›lar› Birli¤i’nin ortak oldu¤u bu projede, Avusturya ve Belçika Makina ‹malatç› Birlikleri ile Avusturya Üniversitesi, bir Belçikal› dan›flmanl›k flirketi de ortak olarak yer alm›fllar ve Yunanl› bir biliflim flirketi taraf›ndan da koordine edilmifltir. Bu projede, Avusturya, Belçika ve Türkiye olmak üzere 3 ayr› ülkede iflbirli¤i a¤lar› oluflturulmufltur. Türkiye bu projede mevcut potansiyelini ortaya koyarak di¤er ortaklara göre daha baflar›l› olmufl, biri kompresör, di¤eri de araç üstü ekipman imalatç›lar› olmak üzere 2 ayr› sektörde iflbirli¤i a¤lar›n› oluflturabilmifltir. ‹flbirli¤i a¤lar›nda Türkiye modeli de Avusturya’daki bir doktora ö¤rencisinin çal›flmas›n› oluflturmufl (Dr. Marita Grüber), ‹flbirli¤i A¤› Oluflturma El Kitab› da haz›rlanm›flt›r. Türkiye’de KOB‹’lerin uluslararas› pazarda tan›nma ve rekabet gücünü art›rmas›, ciroda yüzde 25, verimlilikte yüzde 12 düzeyinde art›fl sa¤layacak olmas›, kompresör yan sanayi oluflturulmas› ve komponent baz›nda uzmanlaflma,
araç üstü makina imalatç›lar›n›n daha az maliyetle, daha kaliteli ve yeni teknoloji üretmesi ve uzmanlaflmas›na yönelik öncü bir çal›flma bafllat›lm›flt›r. 60 bin Euro’luk fonla yap›lan çal›flmalar›n sonucunda, yaklafl›k 15 kompresörcünün cirolar›nda yüzde 10 art›fl, y›lda 5 milyon YTL’lik girdi beklentisi ve araç üstünde 2 y›lda 1 milyon dolara yak›n bir ciro beklentisi oluflturulabilmifltir. Ayr›ca bu projenin bir baflka önemli ç›kt›s› da, Türkiye ile Avusturya ‹flbirli¤i A¤lar› aras›ndaki karfl›laflt›rma çal›flmas› olmufltur. Bu çal›flmada ortaya ç›kan sonuç, hem Avusturya hem de Türk iflbirli¤i a¤lar› k›saca KOB‹’leri, iflbirli¤i a¤› kavram›na inan›yorlar olmalar› ve bunu çok istemeleri. Bir baflka ortak sonuç da her iki taraf için de güvenin en önemli olmas›. Ancak, Avusturyal›lar, “güven önemli ancak güven zaten yoktur, kurallar ve anlaflmalar vard›r” görüflünü savunurlarken, Türkler de “güven çok önemli, olmazsa iflbirli¤i olmaz, anlaflmalar›n ve kural›n hiçbir geçerlili¤i yok, arkadafll›klar burada öne ç›kar” görüflünü savunuyorlar. Bir taraf daha rasyonel yaklafl›rken, di¤er taraf daha duygusal yaklafl›yor. Buradan iki ayr› kültürün yaklafl›m›n› görebiliyoruz. Ayr›ca iflbirli¤i a¤lar›nda güven çok önemli bir unsur olarak tüm ülkelerde ortaya ç›k›yor ve profesyonel yaflamda, özellikle uluslararas› iflbirliklerinin gündeme geldi¤i alanlarda kurallar ve anlaflmalar güven sorununu ortadan kald›rman›n ilk kural›.
İşbirliği, inovasyonu tetikliyor ‹flbirlikleri konusunda paylaflaca¤›m›z sonuçlar›n takip eden bölümü TÜS‹AD-Sabanc› Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) koordinasyonunda uygulanm›fl ve TÜB‹TAK taraf›ndan desteklenmifl bir araflt›rma projesi olan ‹malat Sanayiinde ‹novasyon Modelleri ve Uygulamalar› Araflt›rma Projesinin bulgular›na dayand›r›lm›flt›r. Proje hakk›nda bilgiye http://www.ref.sabanciuniv.edu adresinden ulaflabilirsiniz. Proje, Türkiye’nin Kuzey Marmara Bölgesi’nde ‹stanbul, Kocaeli, Tekirda¤, K›rklareli ve Sakarya illerinde 6 de¤iflik sektörde 184 imalat firmas›n› kapsam›flt›r. Bu illerde Türkiye imalat hacminin yar›s›ndan fazlas› gerçeklefltirilmektedir. 100 %
80 % 70 % 66 % 60 %
56 %
40 %
34 %
32 %
32 % 27 % 20 %
20 %
7% 0%
Tedarikçilerle Müflterilerle ‹fl birli¤i ‹fl birli¤i
E¤itim ‹fl birli¤i
Üretim ‹fl birli¤i
Hizmet-Sat›flDa¤›t›m ‹fl birli¤i
Sat›n Alma ‹fl birli¤i
Üniversiteler ve Araflt›rma Merkezleriyle Ar-Ge ‹fl birli¤i
Di¤er fiirketlerle Ar-Ge ‹fl birli¤i
Rakiplerle Ar-Ge ‹fl birli¤i
‹flbirlikleri uygulama yayg›nl›¤›
27
makale
Araflt›rmada cevab› aranan araflt›rma sorusu, hangi unsurlar›n firmada yenilikçili¤i ne düzeyde tetikledi¤i ve yenilikçili¤in de firma performans›n› ne düzeyde etkiledi¤idir. Oluflturulan modelde; ürün, süreç, pazarlama ve organizasyonel yenilikler yenilikçili¤in; yenilik, pazar ve üretim performans›n›n da firma performans›n›n unsurlar› olarak kurgulanm›flt›r. ‹flbirlikleri yenilikçili¤i tetikleyen unsurlardan birisi olarak ele al›nm›flt›r. Projede irdelenen hususlardan bir tanesi de¤iflik iflbirli¤i türlerinin uygulama yayg›nl›¤›d›r. Çal›flma sonucunda firmalar›n genifl ölçüde iflbirli¤i yapmay› tercih etmedikleri görülmüfltür (Bkz. Grafik 1). Bu bilgiler ›fl›¤›nda, firmalar›n özellikle Ar-Ge iflbirli¤i yapma konusunda büyük eksikliklerinin oldu¤u söylenebilir. Örneklemimizdeki firmalar›n sadece yüzde 32’si üniversiteler ve araflt›rma merkezleriyle Ar-Ge iflbirli¤i yapmaktad›r. Oysa üniversiteler veya araflt›rma merkezleriyle yap›lan Ar-Ge iflbirli¤i her inovasyon ve performans ölçe¤i için anlaml› pozitif bir fark sa¤lamaktad›r. Rakip firmalarla rekabet öncesi iflbirli¤i yapan firmalar›n ürün inovasyonunda ve pazar ve finansal performansta daha baflar›l› olduklar› görülmüfltür. Düfley iflbirlikleri (müflteriler ve tedarikçilerle iflbirli¤i) ve operasyonel iflbirlikleri (sat›n alma, hizmet, sat›fl, da¤›t›m, üretim iflbirlikleri vs.) nispeten yayg›nd›r. Üretimde iflbirli¤inin pazar performans›na; üniversite ve di¤er e¤itim kurulufllar› ile yap›lan e¤itim iflbirliklerinin yenilikçilik yetene¤ine ve finansal performansa; müflterilerle iflbirli¤inin pazarlama ve organizasyonel yenilikçili¤e ve yenilik, pazar ve finansal performansa; tedarikçilerle iflbirli¤inin ise tüm yenilikçilik ve performans unsurlar›na olumlu etkisi saptanm›flt›r. Ancak yenilikçili¤in gerçek olumlu etkisinin firmalar›n ço¤unlukla kay›ts›z kald›klar› Ar-Ge iflbirlikleri sonucunda görüldü¤ünü de burada vurgulamak gerekir. Büyük firmalar›n iflbirliklerine daha fazla önem verdikleri, daha yüksek Ar-Ge yat›r›m› yap›p, daha fazla Ar-Ge iflbirli¤i gerçeklefltirdikleri ve son olarak da entelektüel sermaye ve patent göstergelerinde daha baflar›l› olduklar› saptanm›flt›r. Küçük firmalar ise patent uygulamalar›, iflbirlikleri, kamu teflviklerinin kullan›m› ve Ar-Ge yat›r›mlar›nda zay›f sonuçlara sahiptir. Araflt›rma sonucunda, Ar-Ge iflbirliklerini uygulayan firmalar›n, daha yenilikçi ve daha iyi firma performans›na sahip olduklar› görülmüfltür. ‹flletmelerin iflbirliklerini, özellikle araflt›rma merkezleri ve üniversitelerle yap›lan Ar-Ge iflbirliklerini ilerletme gere¤i aç›kça ortaya ç›km›flt›r. Türkiye’de y›llard›r üzerinde konufluldu¤u gibi üniversite-sanayi etkilefliminin art›r›m› a¤›rl›k verilmesi gereken bir konudur. Akademisyenler ve yöneticiler aras›nda deneyim paylafl›m›n›n sadece inovasyon faaliyetlerini de¤il, iflletmelerdeki ifl yap›fl süreçle-
28
rini de iyilefltirece¤i aç›kt›r. ‹novasyon, firman›n bölümleri aras›ndaki güçlü iliflki, çal›flma ve iflbirli¤inin bir sonucu oldu¤u gibi ayn› zamanda firman›n kendi d›fl›ndaki yap›lar› izlemesinin ve bu yap›lar ile kurdu¤u iflbirli¤ine yönelik iliflkilerin bir sonucudur. Bulgulara göre, inovasyonlar› izleme ve d›fl kaynaklardan yararlanma firmalar›n inovasyon e¤ilimlerine, teknik bilgi ve deneyimlerine aç›kça katk› sa¤lam›flt›r. Örneklemdeki firmalar esasen sektör içi çevrelerini (ortaklar›n›, müflterilerini, tedarikçilerini, rakiplerini, sat›c›lar›n›) ve ayn› zamanda teknik bültenler, e-veritabanlar› ve internet gibi aç›k inovasyon kaynaklar›n› izlemeye önem verdiklerini belirtmifltir. Öte yandan, firmalar›n inovasyonlar› takip için en az yararland›klar› ve en az önem verdikleri kaynaklar sektör d›fl› çevreleri (üniversiteler ve di¤er sektörlerden firmalar) olmufltur.
Ortak çalışmanın temelinde güven var Patika analizleri ürün ve pazarlama yenili¤i aç›s›ndan sektör içi çevreyi izlemenin do¤rudan etkili oldu¤unu, öte yandan süreç ve organizasyonel inovasyon aç›s›ndan ise aç›k inovasyon kaynaklar›n› izlemenin do¤rudan etkili oldu¤unu göstermifltir. Öte yandan, gerek pazarlama gerekse organizasyonel inovasyonlar aç›s›ndan sektör d›fl› çevreyi izlemek temel oluflturmaktad›r. Bu nedenle, firma içerisinde özellikle pazarlama ve organizasyonel inovasyonlar›n daha fazla gerçekleflmesini hedefleyen firma yöneticileri, sektör d›fl›ndaki kurumlar olan üniversiteler ve farkl› sektörden firmalar› yak›ndan takip etmeli, onlar›n ortaya ç›kard›¤› bilgi birikiminden daha s›k faydalanman›n yollar›n› bulmal›d›r. ‹flbirliklerine iliflkin vurgulamak istedi¤imiz son bir husus da iflbirliklerinin oluflmas›nda temel unsurun güven oldu¤udur. Güven ortam›n›n oluflmas›nda yasal düzen ve yarg›n›n etkinli¤i önemli bir rol oynar. Sektörel dernekler de bu ortam›n oluflmas›na katk›da bulunabilirler. Örne¤in, katma de¤ere genellikle önemli bir katk›s› olan Ar-Ge iflbirliklerinin gelifltirilmesinde üniversiteler ve araflt›rma kurulufllar› ile iliflkilerin gelifltirilmesinde ve firmalarla bu kurulufllar›n bir araya getirilerek birbirlerinin yetenek ve kapasitelerini daha iyi de¤erlendirebilecekleri ortamlar›n oluflturulmas› ve müflterek gündemlere ulafl›lmas›nda aktif rol oynayabilirler. Benzer flekilde, iflbirlikleri oluflturulmas›na yönelik e¤itimler de bu çerçevede ele al›nabilir. Sektörel Kümelerdeki KOB‹'ler ‹çin Strateji Gelifltirme Projesi (SMEexcel) Türkiye’de bu yönde yap›lm›fl bir çal›flma örne¤idir. Avrupa Komisyonu taraf›ndan Leonardo Program› kapsam›nda desteklenen ve Türkiye d›fl›nda Çek Cumhuriyeti, ‹rlanda, Polonya ve ‹ngiltere’den kurulufllar›n kat›ld›¤› bu projeye Türkiye’den REF kat›lm›flt›r. Proje hakk›nda bilgiye http://www.ref.sabanciuniv.edu adresinden ulaflabilirsiniz. I
baflar› hikayesi
ubl ile uluslararas› ticaret hacmi geniflliyor Küçük ve Orta Ölçekli ‹flletmeler (KOB‹) aras›nda e-Ticaret sürecinde firmalar›n kolayca bilgi al›flverifli yapmalar›n› sa¤layan Abilities projesi, 7 ülkenin bir araya geldi¤i ortak bir çal›flma. Abilities ile yayg›nlaflt›r›lmas› hedeflenen UBL standard› (Evrensel ‹flyap›fl Dili) KOB‹’lerin uluslararas› alanda e-Ticaret yapmalar›n› kolaylaflt›r›yor.
HANDE AKKAfi atura, irsaliye, siparifl, gibi dokümanlar›n standart bir formda ve içerikte olmas›n› sa¤layan UBL (Evrensel ‹flyap›fl Dili) Avrupa’da kullan›lan yeni bir e-ifl standard›. Bu standart ülkelerin uluslararas› alanda e-ifl yapabilmek ve teknolojik olarak da hem önde hem uyumlu olabilmeleri için son derece önemli. Ancak bu standart henüz Türkiye’de yayg›nlaflm›fl de¤il. 6. Çerçeve Program› (6. ÇP) kapsam›nda oluflturulan Abilities projesine iki Türk orta¤›n girmesiyle Türk KOB‹’lerine de e-ticaret konusunda önemli bir f›rsat do¤du.
F
Abilities, Avrupa Birli¤i taraf›ndan desteklenen 12 ortakl› bir 6. ÇP projesi. Abilities, ‹talyan bir firma olan TXT e Solutions taraf›ndan haz›rlanmaya baflland› ve Almanya, Macaristan, Romanya, Litvanya, Slovakya ve Türkiye’nin de kat›l›m›yla AB taraf›ndan desteklenen bir projeye dönüfltü. Proje ile UBL yayg›nlaflabilir. Bununla birlikte zaman biliflim STK’lar›na da çok ifli düflüyor. Çünkü Türk firmalar›n›n özellikle de KOB‹’lerinin ürünlerini satabilmeleri ve uluslararas› alanda ticaret hacmi geniflletebilmeleri için biliflim altyap›s›n›n uyumu flart. Bu da ancak UBL’nin Türkiye’de bir standart olarak kabul edil-
30
mesi ile mümkün. 2006’da resmi olarak bafllayan projenin, Türkiye’deki ortaklar› ‹nnova Biliflim Çözümleri ve ODTÜ Yaz›l›m ve Araflt›rma Merkezi. Abilities projesiyle, KOB‹’ler aras›nda, iflletmelerin sipariflten faturalamaya kadar geçen sat›n alma sürecinde kolayca bilgi al›flverifli yapmalar›n› sa¤layan bir mesajlaflma ortam› yarat›ld›. Bu sayede iflletmelerin minimum maliyetle h›zl› ve kolay bilgi al›flverifli yaparak daha yüksek hacimlerde ticaret yap›lmas› hedeflendi.
Amaç e-ticareti yaygınlaştırmak Endüstriler taraf›ndan mesaj al›flveriflinde mesaj tan›mlama çerçevesi olarak kullan›lan XML, (eXtensible Markup Language - Geniflletilebilir ‹flaretleme Dili) Dünya Web ‹flbirli¤i (W3C - The World Wide Web Consortium) taraf›ndan 1998’de tavsiye edildi. XML, hem insanlar›n hem de bilgi ifllem sistemleri
için kolayca okunabilecek dokümanlar oluflturan, veri saklaman›n yan›nda farkl› sistemler aras›nda veri al›flverifli yapmaya yarayan bir ara format görevini üstleniyor. XML’in yayg›n kullan›m› sonucunda sipariflten faturalamaya, sat›n alma sürecinde kullan›lan temel ifl doküman› formatlar› için pek çok tan›mlama yap›ld›. Neredeyse her endüstri ve sektör kendi doküman tan›m›n› yeniden tasarlayarak kulland›. Böylece siparifl, fatura, nakliye notu gibi temel mesajlar›n pek çok versiyonu do¤du ve bu çeflitlilik kurumlar aras› e-ticaret yap›lmas›n› olumsuz etkilemeye bafllad›. 2004’te OASIS, (Standart Bilgi Yap›s›n› Gelifltirme için ‹flbirli¤i) UBL 1.0 özelliklerini yay›mlayarak; sipariflten faturalamaya geçen sat›n alma sürecindeki XML ifl dokümanlar›n›n format›n› tan›mlad›. Avrupa’da bilgi ve iletiflim teknolojilerine sahip fir-
KOBİ’lerden destek bekleniyor
‹nnova Biliflim Çözümleri Uygulama Gelifltirme Dan›flman› Bilgin Yazar
malar, birbirleri ile faturalamadan siparifle dek geçen süreçte UBL mesajlaflma standard›n› kullanmaya bafllad›lar. Abilities projesi de bu yap›n›n yayg›nlaflt›r›lmas› ve kullan›m›n›n art›r›lmas› için oluflturuldu. ‹nnova Biliflim Çözümleri Uygulama Gelifltirme Dan›flman› Bilgin Yazar, projenin amac›n› flöyle anlat›yor: “Proje ile ülke ve sektör baz›nda UBL mesajlar› uyarlanarak, kurumlar›n bu entegrasyon zincirine dahil olmalar› hedeflendi. Uç kullan›c›lar›n da mobil cihazlar yard›m› ile sisteme entegre olabilmeleri sa¤land›. Mobil cihazlardan internet arac›l›¤›yla sisteme ba¤lan›ld›, siparifl ekran›ndaki bilgiler doldurularak siparifl verildi, karfl›l›¤›nda sistemden uygun cevaplar al›nd›.”
İlk adım tarım sektörü için atıldı ‹nnova Biliflim Çözümleri, tüm sektörlere hizmet verebilecek yap›da gelifltirilen Abilities’in, Türkiye’de ilk olarak tar›m sektöründeki kurumlar aras›nda gerçeklefltirilmesini istedi. Bu amaç do¤rultusunda ODTÜ ile birlikte yaz›l›m modülleri oluflturuldu. Özellikle tar›m sektörünün seçilmesinin nedeni ise, kendi içinde çok farkl› alt sektörlerden oluflmas› ve di¤er sektörlere göre biliflim teknolojilerini daha az kullanmas›. e-Ticarette tar›m sektörünün çok küçük bir paya sahip oldu¤unu söyleyen Yazar “Tar›m sektöründeki ticarette standart bilgi al›flverifli istenilen düzeyde de¤il. Proje kapsam›nda Türkiye’de ta-
r›m sektöründeki KOB‹’ler için birlikte çal›flan bir yap› haz›rland› ve standart ticaret dokümanlar› oluflturuldu. Böylece tar›mda e-Ticaretin olmas› gereken noktaya ulaflmas› hedeflendi” diyor. ‹nnova Biliflim Çözümleri, proje kapsam›nda Türkiye'de tar›m sektöründeki firmalar›n sipariflten faturalamaya kadar olan ifllevlerinin Avrupa standartlar›nda olmas›n› sa¤lad›. Bunun için sektörden firmalarla ihtiyaç analizi, senaryolar›n belirlenmesi ve test çal›flmalar› gerçeklefltirdi. Abilities, KOB‹’lere, sektörler ve ülkeler aras› siparifl-faturalama zincirine kolayl›kla uyum sa¤layabilecekleri bir altyap› sunuyor. Entegrasyon sonucunda firmalar, ticaret hacimlerini artt›rarak yeni pazarlara aç›labilecekler ve ürün tedariki s›ras›nda daha ucuza daha kaliteli ürün bulabilecekler. Tar›m sektöründe prototipi yap›lan Abilities proje, di¤er sektörlere de kolayl›kla adapte edilebilecek yap›da gelifltirildi.
Uluslararas› 12 ortakla yürütülen proje 28 fiubat 2008’de tamamland›. Proje bütçesi için 3 milyon Euro’nun üzerinde bir rakam belirlendi. Proje s›ras›nda Ankara’dan Yeni Baflkent Tar›m, Bursa’dan Matli Yem Sanayi ve Efe Ticaret ve ‹stanbul’dan www.tarimsalpazarlama.com ile birlikte çal›fl›ld›. Matli Yem Sanayi ve Efe Ticaret, sistemi aktif olarak kulland›lar. E-ticaret alt yap›s› sunan proje için KOB‹’lerden destek istediklerini söyleyen Yazar “e-Ticaret alt yap›s› sayesinde üye firmalar aras›nda e-ticaret yap›labiliyor. Örne¤in proje bir sektör için kuruldu¤unda, sadece üyelik ücreti ile sistemin bütün özelliklerinden üye firmalar yararlanabiliyor. Bu altyap›n›n kullan›labilmesi için bayilere sahip, benzer sektörlerdeki firmalar›n ya da ticari sanayi birliklerinin, projeyi ortak kullanmak için giriflimde bulunmalar›n› bekliyoruz” diyor. 2 y›l boyunca çal›flmalar› süren proje, ‹nnova Biliflim Çözümleri’ne birçok avantaj sa¤lad›. Projede ‹nnova Biliflim Hizmetleri çal›flanlar› AB projeleri konusunda deneyim kazand›lar. Birçok üniversite ve firma ile birlikte çal›flma imkan› yakaland›. Bu sayede yeni iflbirlikleri için bir ortam oluflturuldu. Ayr›ca proje kapsam›nda ‹nnova Biliflim Hizmetleri yap›lan Ar-Ge çal›flmalar›n›n sonuçlar›n› baflka projelerde de kullanmay› planl›yor. I
04 31
perspektif
KOB‹ politikalar›n›n topluluk boyutu kazanmas›yla koflut olarak ortaya ç›kan AB KOB‹ Politikas›’n›n öncelikli hedefi, Ortak Pazar çerçevesinde KOB‹’lerin geliflimini desteklemek amac›yla bir giriflimcilik politikas› oluflturulmas›, koordine edilmesi ve bu süreç için elveriflli ortam›n teflvik edilmesidir. KOB‹ tan›m› için ortak bir terminoloji de gelifltirmifl olan AB, çal›flan say›s›, bilanço, ekonomik büyüklük ve ba¤›ms›zl›k derecesi ölçütlerini kullanmaktad›r. Tulû GÜMÜfiTEK‹N
AB perspektifinden KOB‹ politikalar›na bak›fl
küçük ölçekli düflün küresel düzlemde etkin ol
K
üçük ve Orta Büyüklükteki ‹flletmelerin (KOB‹), sürdürülebilir kalk›nman›n sa¤lanmas› ve yeni istihdam alanlar›n›n yarat›lmas›ndaki önemi yads›namaz. Piyasa koflullar›na h›zl› uyumlar›, esnek ve dinamik üretim yap›lar›, KOB‹’leri yükselme trendindeki ekonomilerin oda¤›na yerlefltirmektedir. Avrupa Birli¤i de, bu gerçekli¤e bir istisna de¤ildir. Keza, KOB‹’ler Avrupal› flirketlerin yaklafl›k yüzde 99’unu oluflturan ve takriben 75 milyonluk bir istihdam yaratmaktad›r. Avrupa Birli¤i, bilindi¤i üzere, 2000 y›l›nda gelifltirdi¤i Lizbon Stratejisi’nin ürünü olarak, 2010 y›l›na kadar dünyan›n en rekabetçi ve en dinamik bilgiye dayal› ekonomisi olma hedefine odakland› ve bu çerçevede de KOB‹’lere önemli bir rol atfetti. Zira, 2010 y›l›na kadar ekonomik büyümenin sa¤lanmas›, yeni ifl alanlar› ve istihdam yarat›lmas› aç›s›ndan esnek ve dinamik bir yap› sergileyen KOB‹’lerin önemli bir katk›s›n›n olmas› öngörülüyor. Öncelikle alt›n› çizmeliyim ki; KOB‹’lerin Avrupa çap›nda karfl›laflt›¤› öncelikli sorunlar›n bafl›nda; idari maliyetlerin fazlal›¤›, yükümlü olduklar› prosedürlerin karmafl›kl›¤› ve pazara eriflim zorlu¤u ve KOB‹’lerin AB fonlar›na eriflimi gelmektedir. Bahsetmifl oldu¤um sorunlardan yola ç›karak, Avrupa Birli¤i düzeyinde birçok strateji ve çözüm önerisi getirilmektedir. Hâlihaz›rda AB’nin KOB‹’lere yönelik güncel bir stratejisi, oldukça hedefe yönelik olarak belir-
lenmifl bir slogan eflli¤inde tan›t›lmaktad›r: “Önce, Küçük Ölçekli Düflün” (Think small first)... Bu stratejinin amaçlar›; KOB‹’ler için ifl ortam›n› kolaylaflt›rmak, idari maliyetleri azaltmak, üstlenmeleri gereken prosedürleri basitlefltirip h›zland›rmak, pazara eriflimlerini iyilefltirip daha rekabetçi hale gelmelerini sa¤lamakt›r. Bir di¤er deyiflle, Avrupa’da KOB‹’lerin yüzleflmek durumunda kald›klar› belli bafll› sorunlara yönelik çözümler sunmay› hedeflemektedir. Bu ba¤lamda, KOB‹’lerle ilintili hususlarda karfl›m›za ç›kan ve özellikle dikkatimi çeken bafll›ca sorunlar, bu stratejinin yöneldi¤i alanlara karfl›l›k gelmektedir: • ‹fl yaflam›n› daha mikro bir pencereden takip edebilmek; • KOB‹’lerin ihtiyaçlar›na öncelik vermek; • KOB‹’leri do¤rudan / dolayl› olarak etkileyen mevzuat›n yaz›m› esnas›nda “küçük” ölçekteki izdüflümlerini hesaba katmak; • KOB‹’lerin kamu ihalelerine kat›l›m›n› daha kolay hale getirmek. Avrupa’da gözlemledi¤im ve hâlihaz›rda gözlemlemekte oldu¤um KOB‹’ler, mevcut rekabetçi ortama uyum sa¤lamak ve ayakta kalmak için; ürün kalitesinin gelifltirilmesi, yenilikçi ürünlerin piyasaya sunulmas›, d›fl pazarlara aç›l›m gibi stratejilere baflvurmaktalar. Öte yandan, KOB‹’lerin ürün gelifltirme sürecinde inovasyon konusunda yaflad›klar› önemli sorunlar da mevcuttur: Gerekli finansmana eriflim, nitelikli ifl-
gücü eksi¤i, piyasadaki talep eksi¤i, insan kaynaklar›n›n yüksek maliyeti…
flimde bulunmaktad›r. Finansmana eriflimi kolaylaflt›ran JEREMIE program› bunun örne¤idir.
Aç›l›m›n belkemi¤i esneklik
2007–2013 y›llar› aras›ndaki dönemi kapsayan ve Türkiye’nin geçti¤imiz ay kat›ld›¤› “Rekabetçilik ve Yenilikçilik Program›” (Competitiveness and Innovation Programme – CIP) arac›l›¤›yla AB düzeyinde KOB‹’lere yönelik bir eylem plan› oluflturulmas› söz konusudur. 3,6 milyon Euro’luk bir bütçeye sahip olan Rekabetçilik ve Yenilikçilik Program› arac›l›¤›yla, genel olarak, bilginin ve yenilikçili¤in Avrupa’n›n büyüme sürecindeki rolüne iflaret edilmekte; KOB‹’lerin teknoloji, pazarlama, lojistik, tasar›m ve organizasyon kapasitelerinin art›r›lmas› ve giriflimcili¤in desteklenmesi öngörülmektedir. Kan›mca, bu program, Avrupa’daki KOB‹’lerde s›kl›kla rastlanan sorunlara çözüm bulmakta önemli bir k›lavuzluk sa¤lamaktad›r: KOB‹’lerin rekabet edebilirli¤ini gelifltirmek, eko-inovasyon dâhil olmak üzere tüm yenilikçilik alanlar›n› desteklemek, bilgi toplumunun geliflimine katk›da bulunmak ve enerji etkinli¤i ve tüm sektörlerde yenilenebilir enerji kaynaklar›na geçilmesine katk› sa¤lamak (“ak›ll› enerji”)...
Bu noktada; Brüksel’de Mart ay›nda KOB‹’leri do¤rudan ilgilendiren önemli bir konferans›n sonuçlar›na da dikkat çekmek isterim. 10 Mart 2008 tarihinde Avrupa Komisyonu taraf›ndan düzenlenen bu konferansta, Avrupa’da yeni KOB‹ alg›lamas› ve bu alanda gelecekteki olas› aç›l›mlar konusunda bir beyin f›rt›nas› yaflanm›flt›r. Konferans vesilesiyle aç›klamada bulunan Avrupa Komisyonu ‹ç Pazar ve Hizmetler Komiseri Charlie McCreevy; “KOB‹’lerin iç pazar›n vazgeçilmez bir unsuru haline gelmesini istiyor isek, onlar›n ihtiyaçlar›na karfl›l›k gelen esnek araçlar› da sa¤lamam›z gerekmektedir” diyerek Avrupa Birli¤i’nde KOB‹’lere yönelik güncel aç›l›mlar›n belkemi¤inin “esneklik” oldu¤unun sinyallerini de vermifl bulunmaktad›r. Bu konferans ile ba¤lant›l› olarak alt›n› çizmek isterim ki; KOB‹’lerin ‹ç Pazar’a eriflimlerini kolaylaflt›rmak üzere “Avrupa Özel fiirket Statüsü” haz›rlanmas› do¤rultusunda Brüksel’de birçok çevrede s›kl›kla gündeme gelen bir giriflim mevcuttur. Küçük ve orta boy iflletmelere, di¤er üye devletlerdeki ifl olanaklar›n› gelifltirmek ve yayg›nlaflt›rmak yan›nda, iç pazardan daha fazla fayda sa¤lamalar›n› temin etmek amac›yla ortaya konan bu statünün, 2008 y›l› ortas›na kadar yasalaflmas› yönünde bir niyet oldu¤u dikkatimi çekmektedir. Öte yandan, KOB‹’lere yönelik olarak sunulan ve hibe, kredi, garanti fonu, ifl destek hizmetleri ve benzeri mali ve teknik destekler arac›l›¤›yla sa¤lanan destek mekanizmalar› da son dönemde önemli bir art›fl kaydetmektedir. Çevre politikas›na uyumdan, teknoloji transferine, pazara eriflim düzenlemelerine kadar genifl bir perspektife yay›lmaktad›r. Keza, gözlemledi¤im kadar›yla ve araflt›rmalar›m neticesindeki de¤erlendirmem; 2007–2013 dönemi için KOB‹’lere yönelik önemli programlara Komisyon taraf›ndan daha fazla önem atfedildi¤i ve aktar›lan mali kaynaklarda gözle görülür bir art›fl oldu¤u yönünde. Buna ilaveten, Avrupa Yat›r›m Bankas› ve Avrupa Yat›r›m Fonu, arac› yerel bankalar ve finans kurulufllar› arac›l›¤›yla hem Avrupa’da hem de komflu devletlerde, KOB‹’lerin geliflimini desteklemek, finans kaynaklar›na eriflimlerini kolaylaflt›rmak, risk paylafl›ml› finansal araçlara uyumu sa¤lamak ve KOB‹’leri yeni finansal parametrelere adaptasyonu desteklemek amaçlar›yla hâlihaz›rda birçok giri-
7. ÇP neyi hedefliyor Öte yandan, Araflt›rma ve Teknolojik Geliflim için AB taraf›ndan 2007–2013 dönemi için tasarlanan bir baflka programa da dikkat çekmekte yarar görmekteyim: 7. Araflt›rma ve Teknolojik Geliflim Çerçeve Program› (7th Framework Programme for Research and Technological Development), hâlihaz›rda KOB‹’leri yenilik ve araflt›rma aç›s›ndan destekleyen en önemli araçt›r. Bu program çerçevesinde KOB‹’lere özel olarak 1 milyar 336 milyon Euro fon ayr›lmas› öngörülmektedir. KOB‹’ler, 7. Çerçeve Program›’n›n bir alt bafll›¤› olan ve Avrupa bilim toplulu¤unun araflt›rma kapasitesini art›r›c› önlemler öngören “Kapasiteler” (Capacities) bölümünde ele al›nmakta; Avrupa çap›nda KOB‹’lerin inovasyon kapasitesinin gelifltirilmesi ve teknoloji temelli yeni ürün ve piyasalar›n geliflimine olan katk›lar›n›n art›r›lmas› hedeflenmektedir. Böylelikle, Avrupa’daki KOB‹’lerin gereksinim duydu¤u, a¤lar›n› geniflletme, araflt›rma sonuçlar›n› daha etkin biçimde uygulama, teknolojik know-how edinme, araflt›rma ve inovasyon aras›ndaki a盤› kapatma gibi konularda genifl bir hareket alan› yarat›lmas› olanakl› hale gelmektedir. Bunun yan›nda, Avrupa Komisyonu taraf›ndan, giriflimcili¤in ve flirketlerin geliflimlerinin desteklenmesi ve
perspektif
özellikle de KOB‹’lere ifl deste¤i verilmesi amac›yla oluflturulan “Avrupa fiirketler A¤›”nin (Enterprise Europe Network), 7 fiubat 2008 tarihinde çal›flmalar›na bafllamas› da, Avrupa medyas›na KOB‹’ler aç›s›ndan önemli bir art› de¤er kazand›racak bir giriflim olarak yans›m›flt›r. AB fonlar› konusunda bilgilendirme, flirketleri ilgilendiren araflt›rma programlar›na kat›l›m konusunda araflt›rma ve destek faaliyetlerinde bulunmay› amaçlayan ve teknik uzmanl›k ve k›lavuzluk yoluyla “flirketlerin elinden tutmay›” amaçlayan bu a¤ yap›lanmas› kapsam›na, AB üye devletlerinin yan› s›ra Türkiye de dahildir.
Ödüller itici kuvvet Buna ilaveten her sene verilen “Avrupa fiirketler Ödülleri” (European Enterprise Awards), 2005 y›l›ndan beri, özellikle Avrupa çap›ndaki KOB‹’ler için, bölgesel düzeydeki giriflimcili¤in teflviki amac›yla baflar›l› iflletmelere verilmekte; en iyi uygulamalara dikkat çekilerek paylafl›lmas› ve potansiyel giriflimcileri teflvik edip ilham verilmesi hedeflerine odaklanmaktad›r. En son olarak 2007 y›l›nda gerçekleflen Ödül Törenleri’nde, ‹spanya’n›n Bilbao flehir merkezine yönelik yenilikçi bir yaklafl›m getiren ve flehir planlamas›nda sürdürülebilir bir model sunan “Lan Ekintza – Bilbao” adl› ‹spanyol belediye kalk›nma flirketi Büyük Jüri ödülüne lay›k görülmüfltür. Alt›n› çizmem gerekir ki; ödüller özellikle iflletmelerin yat›r›mlar›n› teflvik etmede yenilikçi politikalar izlemeleri, bürokrasiyi azaltmalar›, e¤itim ve ö¤retime önem vermeleri, sorumlu bir giriflimcilik sergilemeleri gibi kriterler üzerine temellenmektedir. Avrupa fiirketler Ödülleri’nin, Avrupa’daki KOB‹’ler için önemli bir teflvik unsuru ve itici kuvvet oluflturmakta oldu¤unu fark etmekte ve bundan büyük bir memnuniyet duymaktay›m. Öte yandan, Brüksel’deki ve di¤er birçok üye devletteki temaslar›m ve araflt›rmalar›mda gözlemlemekteyim ki; üye devletlerin ço¤u, KOB‹’lerin faaliyete bafllamalar› için gereken süreyi k›saltmakta; KOB‹’lerin üzerlerindeki mali yükü ve bürokratik prosedürleri azaltmaya yönelik giriflimlerde bulunmaktad›r. Bununla birlikte, yakalanan bu momentumun sürdürülmesi ve gelifltirilmesi gerekti¤i AB’deki birçok yetkili merci taraf›ndan s›kl›kla ifade edilmektedir. Bu anlamda, Avrupa Komisyonu, KOB‹’lerin bafl etmek durumunda kald›klar› a¤›r bürokratik külfetleri azaltmak konusunda öncü görev üstlenmekte ve gereksiz idari
yükümlülükleri kald›rmak üzere Topluluk mevzuat›n› hâlihaz›rda gözden geçirmektedir. Bu gözden geçirme egzersizinin hedefi, idari maliyetleri yüzde 25 oran›nda azaltmak; böylelikle ifl dünyas›nda yaklafl›k 150 milyar Euro tasarruf sa¤lamak ve AB çap›nda GSMH’y› yüzde 1,5 oran›nda art›rmakt›r. Bu çerçevede birçok giriflimde bulunulmufltur. Örnek vermem gerekirse; AB’nin yeni Kimyasallar Stratejisi’ni teflkil eden REACH sistemine uyum amac›yla KOB‹’lere yönelik bir rehber haz›rlanmas› ve uyum konusunda kendilerine yol göstermek amac›yla yard›m masalar› oluflturulup, spesifik tedbirlerin uygulamaya konmas› gibi giriflimler her f›rsatta örnek uygulama olarak tan›t›lmaktad›r. AB’nin KOB‹’lere yönelik güncel stratejilerine yönelik olarak yapt›¤›m ve Brüksel nezdindeki temaslar›m ve araflt›rmalar›mla somutlaflt›rmaya çal›flt›¤›m bu genel de¤erlendirme neticesinde flu de¤erlendirmede bulu-
AB’nin Küçük ve Orta Büyüklükteki ‹flletmelere yönelik güncel bir stratejisi, “Önce, Küçük Ölçekli Düflün” (Think small first) slogan›yla tasarlanmaktad›r. Bu stratejinin amaçlar›; KOB‹’ler için ifl ortam›n› kolaylaflt›rmak, idari maliyetleri azaltmak, üstlenmeleri gereken prosedürleri basitlefltirip h›zland›rmak, pazara eriflimlerini iyilefltirip daha rekabetçi hale gelmelerini sa¤lamakt›r.
nabilirim: Avrupa Birli¤i’nde farkl›laflma, yenilikçilik ve giriflimcilik temelinde genifl kapsaml› bir iflletme stratejisi gelifltirilmesine odaklanm›fl KOB‹’ler, bu destek ve yönlendirme mekanizmas›ndan önemli faydalar sa¤lamakta; Avrupa Birli¤i ise bu konuda üzerine düflen görevi yerine getirerek iflletmelerin üzerindeki bürokratik yükü azalt›p dinamizmlerini art›rmak amac›yla birçok strateji ve eylem plan› gelifltirip, uygulamaya koymaktad›r. KOB‹’lerin gerek AB düzeyinde, gerek küresel düzlemde, gerekse ulusal boyutta; giriflimcilik ve inovasyon yoluyla rekabet güçlerini art›r›p, “küçük” ölçekte düflünüp, “büyük” ölçekte etkin olmay› hedeflemeleri gerekiyor. I
röportaj
Türkiyeli KOB‹’lere Avrupa Birli¤i fonlar›yla destek verirken, bu y›l›n ikinci yar›s›ndan itibaren 10 bölgede kurulmas› planlanan ve say›s› k›sa zamanda 26’ya ç›kar›lmas› hedeflenen Bölgesel Kalk›nma Ajanslar› da Türk KOB‹’lerini destekleyecek. Bu ajanslar her bölgenin rekabetçi sektörlerini seçip o alan› destekleyerek, kaynaklar›n bofla akmamas›n› hedefliyor.
kobi’lere ‘ajans’ deste¤i TEMEL KARATAfi üreselleflme süreci ve bilgi teknolojilerindeki ilerlemeler, bir taraftan ulafl›labilir pazarlar› geniflletirken di¤er taraftan esnek üretim modelinin önem kazanmas›na yol açt›. KOB‹’lerin artan önemi, ülkelerin geliflme stratejilerinde KOB‹’lere yönelik politika ve tedbirlerin öne ç›kmas›n› beraberinde getirdi. Bu aç›dan, üretim ve istihdam yönüyle büyük önem tafl›yan KOB‹’lere yönelik strateji ve politikalar, ülkemizin 2007-2013 dönemindeki ekonomik ve sosyal kalk›nma perspektifini ortaya koyan 9. Kalk›nma Plan›’n›n da önemli bir parças›n› teflkil ediyor. Planda, bölgesel geliflmenin sa¤lanmas› ekseninde; bölgelerde yenilikçi, rekabet edebilir, öncü sektörlerin desteklenmesi yer al›yor. Öncelikle geliflme potansiyeli yüksek merkezlerde yenilikler ve yeni teknolojilerle ilgili bilgilere eriflimin kolaylaflt›r›larak teknoloji de¤iflim ve transfer sistemleri gelifltirilecek. Ayr›ca etkin bir bölgesel Ar-Ge altyap›s› kurulacak, teknoparklar, yenilik aktar›m merkezleri ve iflletme kuluçkalar› gibi araçlar ve giriflimler desteklenecek. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat› Bölgesel Geliflim ve Yap›sal Uyum Genel Müdürü Ahmet Yaman, Bilgi Ça¤›’n›n sorular›n› yan›tlad›.
K
Kalk›nma Ajanslar’›n›n kurulmas› neden di¤er ülkelere göre biraz daha geç oldu? Kalk›nma Ajanslar›’n›n bilinen ilk örne¤i ABD’de 1930 y›l›nda kurulan Tennesse Valley Authority’dir (TVA). Avru-
pa’da ise 50-60’l› y›llardan itibaren Fransa, ‹talya daha sonralar› da ‹ngiltere, Hollanda gibi ülkelerde ilk uygulamalar görülmekle birlikte, söz konusu y›llarda yukar›dan afla¤›ya planlama anlay›fl› hakim oldu¤u için bu yap›lar çok etkin ve efektif olarak kullan›lan yap›lar olamam›fllard›r. 1970’li y›llardan sonra yaflanan petrol floklar›, bilgi teknolojilerindeki h›zl› geliflmeler, sermayenin uluslararas› dolafl›ma aç›lmas› ve küreselleflme süreci ile birlikte yaflanan uluslararas› rekabet, bölgeler aras› rekabete dönüfltü. Kalk›nma Ajanslar›’n›n en baflar›l› örnekleri de küreselleflmenin ivme kazand›¤› 90’l› y›llarda ortaya ç›kt›. 1980-90’l› y›llar; Almanya, ‹rlanda ve ‹spanya’da ajanslar›n kurulmaya baflland›¤› ve ilk uygulamalar›n oldu¤u di¤er bat› Avrupa ülkelerinde de ajanslar› kuran yasal düzenlemelerin ve ajanslar›n yeniden yap›land›r›larak aktif olarak kullan›lmaya baflland›¤› y›llard›r. 1990’l› y›llarda kalk›nma ajanslar›n›n önem kazanmas›n›n di¤er bir nedeni de, bölgesel kalk›nmaya yönelik uluslararas› fonlardaki art›fllard›r. Küreselleflme olgusuyla uluslararas› rekabetin bölgeler aras› rekabete dönüflmeye bafllad›¤› 1990’l› y›llardan sonra da gerek DPT taraf›ndan haz›rlanan 8. Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›, Do¤u Anadolu Projesi Ana Plan›, Do¤u Karadeniz Bölgesel Geliflme Plan› gibi de¤iflik belgelerde, gerekse yerel potansiyeli harekete geçirerek il ve bölgelerini kalk›nd›rmak üzere “Yerel Kalk›nma Giriflimi” fleklinde ortaya ç›kan sivil toplum giriflimleri taraf›ndan, Kalk›nma Ajanslar› art›k zo-
ler ve di¤er aktörler rekabet üstünlü¤ünün yakalanmas› amac›yla müflterek hareket ederek güçlü yanlar›n› bir araya getirebilmelidir. Özellikle yüksek katma de¤erli üretim yapan, yenilikçi, ihracata aç›lma kapasitesi görülen, istihdam potansiyeli yüksek olan sektörlerdeki KOB‹’lerin kümelenme çal›flmalar› ile desteklenmesi son derece önemlidir. Bölgesel geliflme politikalar›ndaki yaklafl›m de¤iflikli¤i ile art›k bölgesel aktörlerin bir kesimini hedef almak yerine aktörlerin birbirleri ile ba¤lant›lar› ve etkileflimi yoluyla bölgenin geliflmesini amaçlayan bütüncül yaklafl›mlar benimseniyor. Bu durum son y›llarda bölgesel ekonomik geliflmede kümelenme yaklafl›m›n›n daha fazla benimsenmesine yol açt›.
Ahmet Yaman
runlu bir ihtiyaç olarak vurgulanmaya baflland›. Bizler de tam bu aflamada 8. Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›nda yer alan direktif çerçevesinde 2002 y›l›nda Bölgesel Geliflme ve Yap›sal Uyum Genel Müdürlü¤ü’nde bir araflt›rma grubu oluflturarak, de¤iflik ülkelerdeki ajans modellerini inceledik. Elde edilen bilgiler ›fl›¤›nda, ülkemiz gerçekleri ve idari yap›s›na en uygun modeli oluflturmak üzere 2004 y›l› sonlar›na do¤ru bir Kanun Tasar›s› haz›rlayarak yasalaflma sürecini bafllatt›k. 2006 y›l› bafl›nda yay›mlanan 5449 say›l› yasa ile de ajanslar›n yasal zemini oluflturularak uygulama safhas›na geçme imkan› sa¤land›. Özetlemek gerekirse ülkemiz kalk›nma ajanslar› konusundaki ihtiyac› belki de en uygun zamanda tespit etmifl, ancak bunu hayata geçirmede özellikle istikrars›zl›klar sonucunda biraz geç kalm›flt›r. Kümelenme (Cluster) KOB‹’ler için neden önemli? Özellikle hangi sektördeki KOB‹’ler için kümelenmeyi desteklemek gerekiyor? Günümüz rekabet koflullar›nda KO-
B‹’lerin tek bafllar›na rekabetçi bir pozisyon elde etmeleri zorlafl›yor. Üretimin modülerleflmesi sürecine paralel olarak kümelenme, KOB‹’lerin artan rekabet koflullar› alt›nda yeni e¤ilimleri yakalayabilmeleri için ekonomideki di¤er aktörlerle aktif iflbirli¤i kurmas› yönünden önemli. Kümelenme yaklafl›m›nda, co¤rafi olarak birbirine yak›n, ayn› ya da birbirine ba¤l› faaliyet içerisindeki KOB‹’ler birbirleriyle ve destekleyici kurumlarla iflbirli¤i yaparak piyasada rekabet avantajlar›n› gelifltirebilirler. KOB‹’ler aras›nda hem rekabet hem de iflbirli¤inin ayn› anda sa¤lanaca¤› yap›lar kümelenmelerle olufluyor. ‹flletme-
2007-2013 döneminde ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda gerçeklefltirilecek dönüflümleri ortaya koyan temel politika doküman›m›z olan 9. Kalk›nma Plan›nda kümelenme yaklafl›m›n›n desteklenmesi hususu gerek rekabet gücünün art›r›lmas› gerekse bölgesel geliflmenin sa¤lanmas› eksenleri alt›nda aç›kça yer buldu. Bu kapsamda sürükleyici sektörler liderli¤inde ve sosyal a¤ yap›s› içerisinde kümelenmelerin desteklenece¤i vurguland›. 2007-2009 dönemini kapsayan ve Avrupa Birli¤i üyelik sürecinde izleyece¤imiz KOB‹ politikas›na ›fl›k tutan KOB‹ Stratejisi ve Eylem Plan›nda da kümelenme oluflumlar›n›n desteklenece¤i belirtiliyor. Bölgesel ekonomide rekabet gücü yük-
Kalkınma Ajansları’nın temel görevleri • Bölgesel geliflme fonlar›n›n kullan›m›na arac›l›k etmek, • Bölgesel geliflme stratejilerinin haz›rlanmas›na destek vermek, • K›rsal kalk›nma ve yerel kalk›nma faaliyetlerine yard›mc› olmak, • Kamu, özel kesim ve STK’lar aras›ndaki koordinasyon, uyum ve iflbirli¤ini gerçeklefltirmek, • Giriflimcili¤in desteklenmesi ve gelifltirilmesini sa¤lamak,
• Yat›r›mc›lar›n yat›r›m ifllemlerini kolaylaflt›rmak, • Potansiyele dönük araflt›rmalar yapmak ve veri tabanlar› oluflturmak, • Bölgenin ifl ve yat›r›m imkânlar›n› tan›tmak, yerli ve yabanc› kaynak çekmek, • Yerel yönetimlerin planlama çal›flmalar›na teknik destek sa¤lamak, • ‹zleme ve de¤erlendirme faaliyetlerinde bulunmak.
röportaj
sek olan ve sa¤lanacak desteklerle en fazla faydan›n elde edilece¤i alanlar›n tespit edilmesi önem tafl›yor. Desteklenecek kümelenme çal›flmalar›nda kamu ve özel sektör diyalog mekanizmalar›na önemli roller düflüyor. Bu noktada, Kalk›nma Ajanslar›, KOB‹’lere yönelik verecekleri di¤er desteklerinin yan›nda bölgesel düzeyde kümelenme analizleri yapacaklar. Bölgeye uygun kümelenme stratejilerinin haz›rlanmas›, bu stratejilerin yönetimi ile rekabet üstünlü¤ü olan sektörlerde kümelenme çal›flmalar›n›n desteklenmesi ve kümelenme aktörleri aras›ndaki iflbirli¤inin art›r›lmas› gibi önemli faaliyetler de yürütecekler.
Bölgesel stratejiler oluflturulurken hangi noktalar göz önünde tutulacak? Yeni bölgesel geliflme ve yerel kalk›nma yaklafl›m›m›z›n temel hedefi bölgelerin ve yörelerin kendi içsel potansiyel ve dinamiklerini kullanarak fark oluflturmas›, çeflitlilik sa¤lamas›, yeni ürün ve hizmetler ortaya ç›karmas› ve bunlar› ulusal ve küresel düzeyde en iyi flekilde sunabilmesi etraf›nda flekilleniyor. Bu amaçla, bölgesel politikalar KOB‹ geliflimi, giriflimcilik, yenilik, pazarlama ve baflta sermaye olmak üzere k›t kaynaklar›n bölgeye çekilmesi konular›na odaklanmaya bafllad›. Bölgelerimizde
kalk›nman›n sa¤lanabilmesi için bölgelerdeki yenilikçi, rekabet edebilir, dinamik ve yüksek katma de¤er yaratabilen öncü sektörlerin seçilmesi ve desteklenmesi gerekiyor. Bu sektörlerin tespiti bölgesel geliflme planlar› haz›rlan›rken yap›lacak. Bu çerçevede, önümüzdeki dönemde her bölge için haz›rlanacak bölgesel geliflme plan› (stratejileri) ile bölgelerde mevcut olan yerel potansiyelin harekete geçirilmesi, bölgenin uzmanlaflabilece¤i alanlar›n ve önceliklerin tespit edilmesi, bölgesel yenilik altyap›s›n›n ve stratejilerinin belirlenmesi hedefleniyor.
Destek isteyen iyi hazırlansın Kalk›nma Ajanslar›’n›n önemli görevlerinden birisi de, KOB‹’lere ve giriflimcilere yönetim, üretim, tan›t›m, pazarlama, teknoloji, finansman, örgütlenme ve iflgücü e¤itimi gibi konularda destek vermek. Küreselleflme süreci ile birlikte bölgelerin kendine özgü kaynak, yetenek ve potansiyelleri ile ön plana ç›kt›¤› günümüzde, istihdam oluflturulmas›, ekonomik büyüme sa¤lanmas› ve rekabet gücü elde edilebilmesi aç›s›ndan büyük önem tafl›yan KOB‹’lere yönelik strateji, politika ve desteklerin bölgesel düzeyde koordinasyonu önem kazand›. Ajanslar bölgelerinde, ulusal ve bölgesel geliflme stratejileri çerçevesinde, KOB‹’lerin rekabet gücünün art›r›lmas›na, ulusal ve uluslararas› pazarlara erifliminin sa¤lanmas›na çal›fl›lacak. Ayr›ca yenilikçilik, teknoloji transferi gibi konularda ulusal ve uluslararas› a¤lara aktif bir oyuncu olarak kat›lmas›na ve böylece KOB‹’lerin bölge ve ülke ekonomisine katk›lar›n›n art›r›lmas›na yönelik stratejik müdahaleler ve uygun araçlar gelifltirerek “kolaylaflt›r›c› çevre oluflturma” misyonunu üstlenecekler. Bu çerçevede Ajanslar, KOB‹’lerin yönetim ve üretim süreçlerinin modernizasyonu, gerekli fiziksel ve teknolojik
altyap›n›n sa¤lanarak ifl ortam›n›n iyilefltirilmesi, iflletmelerin Ar-Ge ve yenilikçilik kapasitelerinin art›r›lmas›n› mümkün k›lacak. Finansman olanaklar›na erifliminin art›r›lmas› ve iflletmeler aras›ndaki iflbirli¤inin gelifltirilmesi, uluslararas› teknik ve kalite standartlar›na göre kalite sertifikasyonu, pazar gelifltirme ve profesyonel dan›flmanl›k temini gibi konularda, farkl› sektörlerde faaliyet gösteren KOB‹’lerin ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas› amac›yla destek sa¤layacaklar. KOB‹’lere yönelik bu tür destekler temelde iki mekanizma ile sa¤lanacak. ‹lk olarak, Ajanslar›n bizzat kendilerinin yürütece¤i hibe programlar› kapsam›nda iflletmelerin projelerinin desteklenmesi söz konusu. ‹kinci olarak ise, Ajanslar›n oluflturulmas›nda veya iflletilmesinde, koordinatör, ortak veya kolaylaflt›r›c› bir rol üstlenece¤i farkl› finansman modelleri ve teknik destek araçlar›yla da KOB‹’ler desteklenecek. Di¤er taraftan, iflletmelere yönelik Avrupa Birli¤i, Dünya Bankas› ve di¤er d›fl kaynakl› programlar›n, bölgede tan›t›m›n›n yap›lmas›, uygulanmas› ve izlenmesi sürecinde de Ajanslar önemli görevler üstlenecekler. Kalk›nma Ajanslar›’n›n sa¤layaca¤› bu tür desteklerden KOB‹’lerin
faydalanabilmesi, her fleyden önce bölgelerindeki Kalk›nma Ajans› ile sürekli irtibat halinde bulunmalar› ve yürüttü¤ü programlar› takip etmelerine ba¤l›. Ajanslar›n yürütece¤i programlar kapsam›nda nakdi destek veya dan›flmanl›k hizmeti almak isteyen iflletmelerin, projelerini, Ajans taraf›ndan belirlenen ve bildirilen kurallar çerçevesinde haz›rlamalar› gerekiyor. Destek almaya hak kazanan projelerin de yine önceden belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde uygulanmas› gerekecek. Bu tür desteklerden faydalanmak, Ajanslar›n destekledi¤i projelerde sahiplilik bilincinin oluflturulmas› ve böylece projelerin etkin bir flekilde uygulanabilmesi aç›s›ndan efl-finansman flart›na ba¤l› olacak. Bu nedenle, proje bütçelerinin Ajans taraf›ndan karfl›lanmayan belli k›sm›n›n iflletmeler taraf›ndan temin edilmesi gerekecek. Di¤er taraftan, iflletmelerin ortak ihtiyaçlar›n› gidermeye yönelik projelerin oluflturaca¤› etki dikkate al›nd›¤›nda, Ajanslar taraf›ndan desteklenecek projelerin haz›rlanmas› ve uygulanmas› sürecinde iflletmelerin birlikte hareket etmesi de projelerin desteklenme olas›l›¤›n› art›ran bir etken olarak kabul edilecek.
Kalk›nma ajanslar›n›n bütçesi ve bu bütçeden KOB‹’lere ayr›lan pay hakk›nda bilgi verir misiniz? Kalk›nma Ajanslar› Kanunu ile Türkiye’de ilk defa bölgesel geliflme amac›na tahsis edilmifl özel bir kaynak oluflturuluyor. Bu kaynak merkezi bütçe ve yerel kat›l›mlardan oluflan bir Bölgesel Kalk›nma Fonu niteli¤inde. Genel bütçe vergi gelirlerinin binde befli, ‹l Özel ‹daresi ve Belediye gelirlerinin yüzde biri, sanayi ve ticaret odalar›n›n gelirlerinin yüzde birinden oluflan bu kalk›nma fonunun büyüklü¤ü 2007 y›l› için yap›lan tahminlere göre 850 milyon YTL civar›nda. Sanayi ve ticaret odalar›n›n gelirlerinden sa¤lanacak katk› bu toplama dahil de¤il. Böylece, y›ll›k ortalama olarak her ajansa 30 – 35 milyon YTL kaynak tahsis edilmifl olacak. Söz konusu kaynak kalk›nma amaçl› projelerin yar›flma ortam›nda hibeler baflta olmak üzere bölgenin flartlar›na uygun flekilde desteklenmesinde kullan›lacak. Türkiye’de KOB‹’lere destek veren mekanizmalar› nas›l buluyorsunuz? Bunlara ek olarak neler yap›lmas› gerekir? Türkiye’de KOB‹’lere yönelik birçok destek bulunuyor. Baflta KOSGEB olmak üzere farkl› kurumlar hatta sivil baz› oluflumlar baflar›l› KOB‹ destek programlar› yürütüyor. Bu destekler çok farkl› uygulamalar› içeriyor. Ancak etkinlik, verimlilik, bilinirlik ve ulafl›labilirlik aç›s›ndan KOB‹ destekleri de¤erlendirildi¤inde sistemde birtak›m iyilefltirilmesi gereken alanlar bulunuyor. Bu itibarla, mevcut destekleri daha güçlü bir politika taban›na oturtacak ara mekanizmalara ihtiyaç var. Böyle bir fonksiyonu üstlenecek yap›n›n da KOB‹’lerle yak›n çal›flan bir birim olmas› gerekiyor. Bu ba¤lamda, Kalk›nma Ajanslar›’na, mevcut KOB‹ desteklerinin gözden geçirilerek farkl› nitelikte ve yerinden KOB‹ destek uygulamalar›n› daha bütüncül bir yap›ya kavuflturulmas› sürecinde önemli bir rol düflüyor. KOB‹ destekleri konusunda yap›lmas› gereken en önemli iflin, bu koordinasyon mekanizmas›n›n gelifltirilmesi oldu¤unu düflünüyorum.
DPT’nin ajanslar d›fl›nda özel bir projesi var m›? Son dönemdeki hayata geçirilmeye çal›fl›lan bölgesel kalk›nma araçlar›ndan birisi de Cazibe Merkezleri Program›. Nispeten az geliflmifl bölgelerde göç e¤ilimlerini bölge içine yönlendirmede çekim merkezi ve kentsel büyüme kutbu ifllevi görecek ve çevrelerine hizmet verme potansiyeli yüksek flehir merkezleri aras›ndan 12 adet Cazibe Merkezi belirlendi. Cazibe Merkezlerinin desteklenmesi için yürütülecek programlarla özellikle Do¤u ve Güneydo¤u Anadolu’da; bölgesel geliflmenin liderli¤ini yapacak motor metropollerin oluflturulmas›, göç e¤ilimlerinin bölge içine yönlendirilmesi, bölgesel geliflme dinamikleri-
nin h›zland›r›lmas›, özelde cazibe merkezlerinin, genelde ise içerisinde bulunduklar› bölgenin üretir ve rekabet edebilir konuma getirilmesi ve mevcut potansiyeller ve lokomotif sektörler kullan›larak bu bölgelerin ekonomiye katk›s›n›n art›r›lmas› amaçlan›yor. Cazibe Merkezleri Program› ile flehir bazl› olarak desteklenmesi öngörülen alanlar genel olarak flunlar: • ‹nsan kaynaklar›n›n gelifltirilmesi, • KOB‹’lere yönelik ifl destek hizmetlerinin ve giriflimcili¤in gelifltirilmesi, • Turizm faaliyetlerinin iyilefltirilmesi, • Yerel ürünler ve hizmetler için markalar oluflturulmas› ve desteklenmesi, • Müflterek sanayi, ticaret, turizm altyap›s›yla ulafl›m, konut, çevresel altyap›. I
Kalkınma ajanslarına ayrılacak kaynaklar Kaynak türü
Katkı oranı (%)
Aktarılacak kaynak (milyon YTL)
Toplam içinde pay (%)
Genel bütçe vergi gelirleri
0,5
619
73
‹l Özel ‹dareleri gelirleri
1
20
3
Belediye gelirleri
1
206
24
26 Ajans için toplam kaynak *
-
845
100
Her bir Ajansa ortalama tahsis*
-
32,5
-
* Ticaret ve sanayi odalar›ndan aktar›lacak kaynaklar hariç
makale / Özgecan Koçak* - Özge Can**
teknoloji gelifltirme bölgeleri ve kirac›lar› Teknoloji odakl› flirketleri bir araya getiren teknoparklar hem KOB‹’ler hem de Türkiye ekonomisi için gittikçe önem kazan›yor. Bugüne kadar 23 teknoloji gelifltirme bölgesi kuruldu, bunlar›n 15’i faaliyete geçti. Teknoparklar›n ço¤u tam kapasite çal›fl›yor ve hat›r› say›l›r ölçüde kirac› flirketleri var.
ilim ve teknoloji odakl› flirketleri gelifltirmek, yenilikçili¤i art›rmak ve bölgesel ekonomik geliflmeye katk›da bulunmak için kurulan teknoparklar (teknoloji parklar›, teknoloji kentleri, bilim parklar›) kamu politikas› araçlar› olarak giderek daha çok önem kazanmaktad›rlar. Ülkemizde de üniversiteler ve di¤er araflt›rma kurum ve kurulufllar› etraf›nda Ar-Ge potansiyeli yüksek flirketlerden oluflan bölgesel ekonomiler gelifltirmek için 2001 y›l›nda 4691 say›l› Teknoloji Gelifltirme Bölgeleri Kanunu ile yasal düzenlemeler yap›lm›flt›r. Bu sayede geliflecek üniversite-sanayi iflbirli¤i ile araflt›rma kurumlar›nda yarat›lan bilginin ticarilefltirilmesi ve üretimdeki katma de¤erin artt›r›lmas› hedeflenmifltir. Bu kanuna göre Bakanlar Kurulu karar› ile Teknoloji Gelifltirme Bölgesi (TGB) ilan edilen bölgelerde yer alan flirketlerin bölge içindeki yaz›l›m ve Ar-Ge’ye dayal› üretim faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar› gelir ve kurumlar vergisinden ve bölge içinde çal›flt›rd›klar› Ar-Ge personelinin ücretleri her türlü vergiden müstesna tutulmufltur. 2004 y›l›nda yap›lan düzenle-
B
meler ile bu teflvikler 2013 y›l›na kadar uzat›lm›flt›r. Kanun, teknoloji gelifltirme bölgelerinin yönetimini anonim flirket olarak kurulan yönetici flirketlerin yapmas›n› ve bu flirketlerin pek çok konuda özerk olmakla birlikte kanunun getirdi¤i avantajlar›n suiistimalini engellemek için önlemler almas›n› ve denetimler yapmas›n› öngörmüfltür. Bugüne kadar 23 teknoloji gelifltirme bölgesi kurulmufl, bunlar›n 15’i faaliyete geçmifltir. Yenilikçili¤i ve giriflimcili¤i desteklemek uzun soluklu projeler oldu¤u için Türkiye’deki teknoparklarda bir baflar›m de¤erlendirmesi yapmak için erken oldu¤unu düflünüyoruz. Yine de ço¤unlu¤u tam kapasite çal›flan ve hat›r› say›l›r say›da kirac›s› olan faaliyetteki teknoparklar›n bünyelerindeki kirac›lar ve bu kirac›lara sa¤lad›klar› olanaklar ve hizmetler üzerine de yeterli bilgi toplayabilecek durumday›z. Bu yaz›m›zda teknoparklar›n üniversite-sanayi iflbirli¤ini sa¤lamak ve KOB‹’lere destek olmak amaçlar› do¤rultusunda kirac›lar›na sunduklar› hizmetleri ve bünyelerindeki kirac› flirketler üzerine özet veriler paylaflaca¤›z. Afla¤›da verece¤imiz bilgiler 2007 bahar›nda faaliyette olan ve yapt›¤›m›z bir anket çal›flmas›na kat›lan 14 teknoparktan toplanm›flt›r.
Genel özellikler, ortaklar, amaçlar
Teknoloji geliştirme bölgelerinde yer alan birimlerin çalışan sayısına göre büyüklük dağılımı
Ankete kat›lan teknoloji gelifltirme bölgelerinden 9’u üniversite kampusu içinde yer al›rken 3’ü organize sanayi bölgesinde, 2’si ise bir araflt›rma merkezi içinde faaliyet göstermektedir. Teknoparklar›n en önemli ortaklar› aras›nda üniversitelerden sonra sanayi ve ticaret odalar› ve yerel yönetimler bulunmaktad›r. Hemen hemen bütün TGB yöneticileri kurumlar›n›n en temel üç hedefini: üniversite - sanayi iflbirli¤ine katk›da bulunmak, yeni teknolojileri ticaretlefltirmek ve bilgi ve teknoloji tabanl› giriflimcili¤i desteklemek olarak s›ralam›fllard›r. Ön planda olan bir di¤er hedef ise yerel endüstrinin ge* Yrd. Doç. Dr., Sabanc› Üniversitesi **
liflmesini sa¤lamak ya da h›zland›rmak olarak belirtilmifltir. Parklar›n mevcut ortalama kirac› say›s› 52, 2006 itibar›yla ortalama doluluk oran› yüzde 78’dir. 2006 y›l›nda kirac› almaya bafllayan, dolay›s›yla henüz çok az say›da kirac›s› olan üç teknoloji gelifltirme bölgesi hesaba kat›lmad›¤›nda ortalama kirac› say›s› 64’tür. Tüm teknoparklardaki kirac›lar›n yüzde 51’i park d›fl›nda da faaliyet göstermektedirler. fiirketlerin teknoparktaki ofislerini merkez ve flube olarak ay›rd›¤›m›zda tüm kirac›lar›n yüzde 47’sinin merkezi teknopark d›fl›nda bulunan bir flirketin flubesi oldu¤unu görüyoruz. Bu oran, teknoparklar aras›nda yüzde 17 ile yüzde 82 aras›nda de¤iflmektedir. Ankete kat›lan 14 teknopark›n raporlar›na göre, daha önce bölgelerden ayr›lan flirketlerle birlikte teknoparklar›n kurulduklar›ndan bu yana toplam 883 flirkete ev sahipli¤i yapt›¤› görülmektedir. ODTÜ ve Bilkent Üniversitesinde yer alan teknoloji gelifltirme bölgeleri tüm kirac› flirketlerin yaklafl›k yar›s›n› bar›nd›rmaktad›rlar. Teknoparklarda birimlerin oldukça ufak oldu¤unu görüyoruz. Bu birimlerin yüzde 47’sinin flirketlerinin flubesi oldu¤unu, yani ana flirketin daha büyük oldu¤unu unutmamak gerek. Sektörel da¤›l›ma bakt›¤›m›zda ise biliflim ve yaz›l›m flirketlerinin tüm kirac›lar›n yüzde 59’unu oluflturdu¤unu görüyoruz. Bu oran teknoparklar aras›nda yüzde 35 ile yüzde 84 aras›nda de¤iflmektedir. Yapt›¤›m›z mülakatlarda biliflim ve yaz›l›m flirketlerinin yo¤unlu¤unun birkaç sebebi oldu¤unu gördük. Di¤er sektörlere göre daha emek-yo¤un iflletmeler olduklar› için bu flirketler gelir vergisi indirimlerinden göreceli olarak daha çok faydalanabiliyorlar. Sabit yat›r›m ihtiyaçlar› da di¤er sektörlere göre daha az oldu¤u için bu flirketler daha kolayl›kla teknoparka tafl›n›p faaliyete geçebiliyorlar.
Teknoparklarda verilen hizmetler Teknoloji gelifltirme bölgelerinin yöneticileri bölgelerini flirketler gözünde cazip hale getiren etkenleri önem derecesine göre flöyle s›ralam›fllard›r: üniversite ile iflbirli¤i olana¤›; muafiyet ve vergi indirimlerinden faydalanma imkan›; uygun bir konum; iyi imaj; di¤er kirac› flirketlerle tan›flma ve ba¤ kurma f›rsat›; altyap› olanaklar›; ifl destek hizmetleri. Teknopark ortaklar›yla ifl yapma f›rsat› ve sunulan finansman olanaklar› ise en az önemli etkenler olarak göze çarpmaktad›r. Teknoparklar›n tümü kirac›lar›na ofis alan› ve toplant› ve konferans odalar› sa¤larken, laboratuar alan›, h›zl› internet eriflimi, kütüphane ve kafeterya yayg›n flekilde sa¤lanan di¤er altyap› olanaklar›d›r. Genel olarak teknoparklar›n kurulmas› ve Türkiye özelinde de vergi istisnas› gibi en etkili teflviklerin Teknoloji Gelifltirme Bölgeleri ile k›s›tlanmas› için öne sürülen en önemli sebep belirli bölgelerde yo¤unlaflan flirketler aras›nda sinerji olaca¤› ve üniversitelere yak›n yo¤unlaflmalar›n katma de¤eri yüksek ürün ve hizmet gelifltiril-
mesine katk›da bulunaca¤› tezidir. Biz de anket çal›flmam›zda teknopark yöneticilerinin bünyelerindeki flirketler aras›nda ve flirketlerle üniversiteler aras›nda ba¤lar› gelifltirmek için çaba gösterdi¤ini ortaya ç›kard›k. Anketi yan›tlayan tüm teknopark yöneticileri teknopark içindeki flirketler aras›nda ifl iliflkilerine önayak olmak ve bu flirketlerin üniversitelerdeki araflt›rmac›lara ve di¤er yüksek ö¤retim kaynaklar›na ulaflmas›na yard›mc› olmak için çaba gösterdiklerini ifade ettiler. fiirketler aras›nda iflbirli¤i gelifltirmeye yönelik çal›flmalar›n bafl›nda flirketleri birbirlerinden haberdar etmek ve toplant›lar düzenlemek geliyor. Akademisyenler ve sanayiciler aras›nda iflbirli¤ini desteklemek için ise seminer, sempozyum, toplant› ve resepsiyon gibi etkinlikler düzenleniyor. Yeni kurulan flirketlere finansman ve di¤er kurulufl destekleri daha az say›da teknopark taraf›ndan veriliyor. Bu, teknopark kirac›lar›n›n az›nl›¤›n›n yeni kurulan iflletme olmas›ndan kaynaklan›yor olabilir. Elimizde verisi olan 9 teknopark›n kirac›lar›n›n yüzde 25’ini ilk kez teknoparkta kurulup faaliyete geçen flirketler oluflturuyor. Nitekim, bünyelerinde yeni kurulan iflletmelerin daha çok oldu¤u teknoparklarda giriflimcilik e¤itimi gibi hizmetleri daha çok görüyoruz. Kat›l›mc›lar›n 10’u sunduklar› hizmetlerin ço¤unun ücretsiz oldu¤unu ifade ederken, üçte biri hizmet bedellerinin k›smi olarak kirac›lardan karfl›land›¤›n› belirtmifltir. Elektrik, su, ›s›nma gibi ücretler biri hariç tüm teknoparklar için kira d›fl›nda ayr›ca ücretlendirilirken, 10 kat›l›mc› teknopark kira ücretlerinin yak›n bölgelerdeki benzer yerlerle karfl›laflt›r›ld›¤›nda “daha düflük” oldu¤unu ifade etmifltir. Buna karfl›l›k, “yaklafl›k ayn› düzeyde” ve “daha yüksek” oldu¤unu düflünenler göreceli olarak az›nl›ktad›r (2’fler teknopark). Teknoparklar›n sundu¤u hizmetlerin ne s›kl›kta kullan›ld›¤›n› ve kirac›lar›n bu hizmetlerden ne kadar memnun oldu¤unu flu anda yapmakta oldu¤umuz kirac› anketi ile ö¤renmeyi umuyoruz. Yeni ç›kan 5746 say›l› kanun ile yap›lan düzenlemelerin teknoparklar› nas›l etkileyece¤ini de bu anket ve daha sonraki çal›flmalar›m›z ile takip edece¤iz. I
Teknoloji geliştirme bölgelerinde yer alan şirketlerin teknoparklar arasında dağılımı
özel haber
bankalar kobi’leri bekliyor Kredi kullan›m oran› gittikçe artan KOB‹’leri çekmek için bankalar aras›nda yaflanan yo¤un rekabet aral›ks›z sürüyor. KOB‹’ler için çok avantajl› hizmetler ve paketler var, ancak GSMH içindeki Ar-Ge harcamas›na bak›ld›¤›nda inovasyon için kullan›lan kredi miktarlar›n›n düflük oldu¤u görülüyor.
Ar-Ge projeleri özel değerlendiriliyor
Fortis’in KOB‹’lere verdi¤i kredilerin toplam kredilere oran› yüzde 30’un üzerinde. Banka çok çeflitli krediler sunuyor. Anadolu’da 100’ün üzerinde ticaret, sanayi, esnaf ve sanatkâr odas› ile imzalad›¤› anlaflmalarla bu kurulufllar›n üyelerine uygun faiz ve koflullarda kredi kulland›r›yor. Giriflimci Destek Kredisi ile esnaf ve sanatkâr odalar›n›n üyelerine 3 bin ile 50 bin YTL aras›nda, ticaret ve sanayi odalar›n›n üyelerine ise 5 bin ile 100 bin YTL aras›nda krediyi 24 ay vade ile sa¤l›yor. ‹flletmelere yabanc› kaynakl› krediler de var. KFW SELP kredisi Alman Kalk›nma Bankas› ve AB ortakl›¤›yla sa¤lan›yor. KOB‹’ler, bu kredi ile 5 bin ile 30 bin Euro veya 10 bin YTL ile 50 bin YTL aras›nda kredi kullanabiliyorlar. Ayr›ca, POS KTH
(Kredili Ticari Hesap) ve Çek KTH ürünleri ile KOB‹’ler çek ödemelerinde, otomatik ödemelerinde ya da nakit ihtiyaçlar›nda hiçbir ek iflleme gerek kalmadan kredi kullan›yorlar. Fortis Genel Müdür Yard›mc›s› Metin Karabiber, KOB‹’lerin ihtiyaçlar›n› h›zla karfl›layabilmek için bölgesel ve yerel yöneticilerimizin yetkilerini genifl tuttuklar›n› söylüyor ve ekliyor: “Her flubemizin belli bir limite kadar kredi kulland›rma yetkisi bulunuyor. fiubenin limitini aflan kredi taleplerinde ise bölgelerimiz yetkili oluyor. Kredi ifllemlerinin yüzde 90’› baflvurunun yap›ld›¤› bölgede sonuçland›r›l›yor.” Fortis, KOB‹’lerin ArGe ve inovasyon projelerine özel bir destek sunmak için talepleri özel bir de¤erlendirmeye tabi tutuyor.
ankalar pek çok alanda oldu¤u gibi KOB‹’lere kredi vermek için de yo¤un rekabet içindeler. Neredeyse tüm bankalar›n KOB‹’lere yönelik özel paketleri var. Birkaç y›l önce, KOB‹’ler yüzde 6-7 oran›nda kredi kullan›rken 2007 – 2008 döneminde bu oran yüzde 10’a ç›kt›. Bu durum, KOB‹’lerin toplamda 40 milyar YTL üzerinde kredi kulland›¤› anlam›na geliyor. Tahminlere göre ileriki y›llarda bu oran artacak. Ancak Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, KOB‹ kredilerinin Türkiye’de GSMH’ye oran› yüzde 3,8. Oysa bu oran Fransa’da 16,7, Almanya’da 18,1, ‹talya ve ‹ngiltere’de 17.
B
KOB‹’lerin GSMH içindeki pay›na bakt›¤›m›zda ise Türkiye’de yüzde 38 gibi bir orana karfl›, Almanya’da yüzde 48, ‹talya ve Fransa’da yüzde 52,5 gibi oranlar var. ‹ngiltere’de KOB‹’lerin GSMH içindeki pay› yüzde 26. Yani, Türkiye’deki KOB‹’lerin geliflmifl ülkelere göre kredi imkanlar›ndan çok daha az yararlanabildikleri görülüyor. 2009 y›l›nda gelecek olan Basel II standard› ile risk de¤erlendirmeleri s›k›laflaca¤› için, finansal olarak iyi yönetilmeyen ve kay›t d›fl› ifllemleri fazla olan KOB‹’lerin kredi almalar› daha da zorlaflacak. Yani d›flardan maddi kaynak kullanmak da güçlük çeken KOB‹’ler, bu standartla kredi alma konusunda biraz daha fazla s›k›nt› yaflayacaklar. Ancak finansal ifllemlerini profesyonelce yöneten KOB‹’leri daha
iyi kredi imkanlar› bekliyor. KOB‹’lerin kredi kullanan›m alanlar›, maafl ödemelerinden teknolojik yat›r›ma kadar büyük bir de¤ifliklik gösteriyor. Ar-Ge ve inovasyon amaçl› kullan›lan kredi miktarlar› konusunda kesin bir veri yok, oysa bankalar bu alanlar için özel uygulamalar yap›yorlar. Türkiye ‹statistik Kurumu 2004 verilerine göre, harcamalar›n yüzde 70’i kamu, yüzde 30’u özel sektör taraf›ndan gerçeklefltirildi¤i ve GSY‹H içinde ArGe bütçelerinin toplam de¤eri yüzde 0.67 seviyesinde oldu¤u düflünülünce rakam›n özel desteklere ra¤men çok da iyi olmad›¤› anlafl›l›yor.
En çok kredi KOBİ’lere
Her alanda kredi kullanımı var Halkbank KOB‹ Pazarlama Daire Baflkan› ‹smet Gergerli, Türk KOB‹’lerinin eskiden k›sa vadeli iflletme kredileri ile günlük nakit ak›fllar›na yönelik, vergi, SSK, fatura, maafl ödemeleri gibi ihtiyaçlar›n› karfl›larken bugün a¤›rl›kl› olarak hammadde al›m› amac›yla kredi kulland›klar›n› söylüyor. Gergerli, günümüzde k›sa ve uzun vadeli iflletme ve yat›r›m kredileri ile hem teknolojik hem de büyümeye yönelik yat›r›m amaçl› kredi kullan›m›n›n artt›¤›n› belirtiyor. Halkbank’›n KOB‹’lere ay›rd›¤› kredi yüzde 55. KOB‹ tan›m›na giren firmalara yüzde 5 Banka Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) muafiyeti de sadece Halkbank’ta uygulan›yor. Fortis Genel Müdür Yard›mc›s› Metin Karabiber, KOB‹’lerin kredi ihtiyaçlar›n›n, ticari ifllemler, kapasite art›r›m›,
Halkbank KOB‹ Pazarlama Daire Baflkan› ‹smet Gergerli, “KOB‹’ler ile esnaf ve sanatkârlara uygun faiz oranlar›, uzun vadeli iflletme ve yat›r›m kredileri ve farkl› sektörlere yönelik olarak haz›rlanm›fl ürünler ile 70 y›ld›r destek verdiklerini söylüyor. Halkbank’ta farkl› sektörlere yönelik KOB‹’ler için haz›rlanan 50’ye yak›n kredili ürün çeflidi bulunuyor. Gergerli, “Bu ürünler, uygun kredi faiz oranlar› ve esnek ödeme planlar›yla uzun vadeli iflletme ve yat›r›m kredileri, 2 y›la varan ödemesiz dönem 7 y›l vadeli uygun faiz oranl› yurtd›fl› kaynakl› yat›r›m ve iflletme
kredileri olarak veriyoruz” diyor. KOB‹’lere özel hizmet veren KOB‹ Müflteri ‹liflkileri Yöneticileri, kredi skorlama modülü ile 1 gün içinde KOB‹’lere kredi imkân›, KOB‹’lerin teminat sorunlar›n›n çözümü için Kredi Garanti Fonu ile iflbirli¤i ve KOB‹ Dialog hatt› (444 0 401) gibi destekler de var. Halkbank AB ile rekabetçi uyumun sa¤lanmas› amac›yla teknolojik geliflmeleri firmalar›na tafl›malar› ve yeni ürün oluflturmalar› amac›yla KOB‹’lere, Ürün Gelifltirme Kredisi, ISO 9000 Kalite Standartlar› ve CE Kredisi ve Fuar ve Sergilere Kat›lma Kredisi olmak üzere 3 çeflit kredi sunuyor.
özel haber
KOBİ STK’larıyla ortak çalışma ‹fl Bankas› Ticari Bankac›l›k Pazarlama Müdürü Sezai Sevgin, KOB‹’lerin tamam›n› ayn› kapsamda de¤erlendirip, standart bir ürün paketi sunman›n mümkün olmad›¤›n› söylüyor. Bu nedenle, ‹fl Bankas›, KOB‹’lere Kredi ve Nakit Yönetimi konular›nda genifl bir ürün yelpazesiyle hizmet veriyor. Sezgin bu ürünleri flöyle s›ral›yor: Lojistik Sektörü Destek Paketi, Plastik Sektörü Destek Paketi, ‹novasyon Destek Paketi, Tar›msal ‹flletmeler Kredisi, Traktör Kredisi, Turizm ‹flletme Kredisi, Makine Ekipman Kredisi. Ayr›ca, Ticari Tafl›t Kredileri, ‹flyeri Kredileri, fiirket Kredi Kartlar› ve Ticari Kredili Mevduat Hesaplar› da KOB‹ kredileri içerisinde. ‹fl Bankas› KOB‹’lere yönelik
Kadın girişimcilere özel kredi Garanti Bankas›, de¤iflik bafll›klarda pek çok paket ile KOB‹’lere yönelik kredi deste¤i sunuyor: Turizm Destek Paketi ile Garanti Bankas›, turizmcilere, uygun faizlerle, 36 aya kadar vadeli olarak YTL ya da dövize endeksli turizm destek kredisi kulland›r›yor. Tar›m Destek Paketi alt›nda ise K›sa Vadeli Üretimin Finansman› Kredileri, Temlikli Zirai Krediler, Traktör ve Biçerdöver Kredileri, Sera Kredileri, TMO Makbuz Senedi Kredileri olmak üzere 5 çeflit kredi sunuyor. Ayr›ca Garanti Bankas›’n›n kad›n giriflimcilere özel iki kredisi bulunuyor: ‹htiyaç ve Yat›r›m Kredileri ve Kad›n Giriflimcilere Özel KOB‹ Proje Kredileri. Garantinin sundu¤u di¤er paketler ise flu flekilde: Eczane Destek Paketi, Mobilya Destek Paketi, G›da Toptanc›lar› Destek Paketi, E¤itim Destek Paketi, ‹malat Destek Paketi, Hizmet Destek Paketi, Lojistik Destek
Paketi, Oto Yan Sanayi Paketi, ‹hracat Destek Paketi. Bu paketler içinde de onlarca kredi çeflidi bulunuyor. Bunlar›n d›fl›nda ise proje bazl› verilen özel krediler de var. Bunlar, yeni ifl kuran ya da mevcut ifllerini büyütmek isteyen giriflimciler için haz›rlanan KOB‹ Proje Kredileri, tüm sektörlerdeki KOB‹'lere, yat›r›m›n geri dönüfl ve nakit ak›fl yaratabilme süreleri dikkate al›narak, Kredi Garanti Fonu (KGF) iflbirli¤iyle oluflturulan, ilk alt› ay› geri ödemesiz, yat›r›m›n geri dönüfl süresine göre en fazla yedi y›l vadeli olarak kulland›r›l›yor. Ayr›ca Garanti Bankas› Ticaret ve Sanayi Odalar› ile yap›lan anlaflmalarla 2002 y›l›ndan bu yana KOB‹’lere özel oda kredileri uygulamamas›n› hayata geçirdi. Bugüne kadar, 386 sanayi, ticaret, esnaf ve ziraat odas›n›n yan› s›ra 26 eczac› odas›yla da kredi anlaflmalar› imzaland›.
hizmetlerde KOB‹’lerin temsil edildikleri sivil toplum kurulufllar›yla da (STK) beraber hareket ediyor. Bunun yan› s›ra, KOB‹’ler gerek yurtiçi-yurtd›fl› mal al›mlar›nda, gerekse üstlendikleri ve üstlenecekleri ifllerde ihtiyaç duyduklar› gayri nakdi kredi enstrümanlar› ve yat›r›m kredileri de veriliyor. Sezgin “KOB‹’lere rekabet güçlerini art›rmalar› için profesyonel yönetim dan›flmanl›¤› ve e¤itim hizmetleri sunuyoruz. Kalk›nmaya destek olmak, imalat ve hizmet sektörlerinin güçlendirilmesi ve istihdam olanaklar›n›n gelifltirilmesine katk› sa¤lamak amac›yla faaliyet gösteren AB‹GEM’lere sosyal sorumluluk bilinci içinde destek veriyoruz” diyor.
teknoloji yenileme ve verimlilik alanlar›nda oldu¤unu ifade ediyor. Karabiber, banka uzmanlar›n›n iflletmelerin kredi kullanma alanlar›n› yönlendirmeye çal›flt›klar›n› ve her sektör için farkl› sonuçlara ulaflt›klar›n› söylüyor. Fortis’in en çok tutulan ürünlerinden biri ‹flyeri Kredisi olmufl. Fortis, bu kredi ile müflterilerine faaliyet gösterecekleri dükkan, ma¤aza, fabrika veya atölyeyi sat›n almalar› için finansman deste¤i sa¤l›yor. ‹flyeri Kredisi ile 60 aya kadar vadeli, ayl›k eflit taksitli ve istenildi¤inde ilk 6 ay ödemesiz kredi hizmeti sa¤lan›yor. Fortis flubelerine baflvuran esnaflara 24 saat içinde 40 bin YTL’ye kadar kefilsiz kredi hizmeti var. ‹fl Bankas› Ticari Bankac›l›k Pazarlama Müdürü Sezai Sevgin ise KOB‹’lerin kredi taleplerinin dönemsel ihtiyaçlar›na göre de¤iflti¤ini gözlemlediklerini söylüyor. Sevgin “Kredi kullan›mlar› yat›r›m ve ihracat kredilerinin yan› s›ra ticari tafl›t ve iflyeri kredileri gibi nakdi krediler ile gayri nakdi kredi enstrümanlar› üzerinde yo¤unlafl›yor” diyor.
24 saat ücretsiz danışmanlık
Dikkat! Basel II geliyor Basel II, küresel finansal sistemin istikrar›n› sa¤lamak ve bunun için gereken düzenlemeleri yapmak amac›yla 10 ülke aras›nda imzalanan bir anlaflma. Bu anlaflmaya 100’den fazla ülke dahil olacak. Türkiye ise bu standartlara 2009 y›l›nda geçiyor. Basel II anlaflmas›na göre bankalar verdikleri her bir kredi karfl›l›¤›nda sermaye ay›racaklar. Böylece bir bankan›n verebilece¤i kredi miktar› var olan sermaye ile s›n›rland›r›lm›fl olacak. Profesyonelce yönetilmeyen kurulufllar›n risk de¤erlendirmeleri yüksek olaca¤› için kredi maliyetleri de yükselecek. Fortis Genel Müdür Yard›mc›s› Karabiber, KOB‹’lerin kendilerini bu koflullara iyi haz›rlamas› gerekti¤ini söylüyor. Bu haz›rl›klar›n bafl›nda ise biliflim teknolojileri altyap›lar›n› güçlendirerek bilgi ak›fl›n›n iyilefltirilmesi ve kurumsal yönetimin bütün yönleriyle hayata geçirilmesi geliyor. Gergeli ise KOB‹’lerin, bilançolar›n›n gerçe¤i yans›tmamas› halinde, do¤ru fiyat-
larla kredilendirilmelerinin mümkün olmayaca¤›n› ifade ediyor. Ayr›ca Basel II’de risk azalt›c› unsur olarak kabul edilebilecek teminatlar› sa¤layamayan firmalar›n risk a¤›rl›klar› olumsuz yönde etkilenebilecek, buna ba¤l› olarak da kredi maliyetleri artacak. Bu sebeplerle önümüzdeki dönemde firmalar›n ana faaliyet konular›nda uzmanlaflmalar›, fleffafl›k ve bilanço verilerinin ise gerçek durumu yans›tmas› gerekiyor. KOB‹’ler, Basel II’de risk azalt›c› unsur olarak kabul edilen teminat yap›s›na uyum sa¤lay›p, sermayelerini güçlendirmelerirlerse bu yolla derecelendirme notlar›n› yükselterek elveriflli finansman imkanlar›na sahip olabilecekler. Sevgin, Basel II kriterlerinin uygulamaya bafllanmas› ile güçlü sermaye yap›s›na sahip KOB‹’lere verilecek kredilerin maliyetlerinin daha düflük olaca¤›n› vurguluyor. KOB‹ bilançolar›n›n kredilendirmeye uygun olmamas›, kay›t d›fl› ifllemlerin söz konusu olmas› KOB‹’lerin derecelendirme aflamas›nda yaflayaca¤› zorluklar›n bafl›nda geliyor. I
Finansbank Kobi Bankac›l›¤›, imalat sektöründe faaliyet gösteren iflletmeler için haz›rlad›¤› KobiDestek ‹malat ile KOB‹’lerin ifllerini büyütmeleri ya da ifl yerlerini yenilemeleri için özel f›rsatlar sunuyor. Ayr›ca otel yat›r›m ve yenilemeleri ile yatç›l›k ve turizm tedarikçili¤i alan›nda hizmet veren firmalara yönelik haz›rlad›¤› “KobiDestek Turizm” ile turizm sektörüne destek veriyor. Banka, d›fl ticaretle ilgilenen, ihracat ve ithalat finansman›nda özel ve ayr›cal›kl› kredi olanaklar›na ihtiyaç duyan KOB‹’ler için “KobiDestek D›fl Ticaret”i oluflturdu. Sa¤l›k sektöründe faaliyet gösteren iflletmelerin ihtiyaçlar› için de “KobiDestek Sa¤l›k” paketini uygulamaya koydu. Tar›m makinesi almak, modern tar›m yapmak, mahsul deste¤i almak isteyen çiftçiler ile hayvanc›l›k alan›nda yat›r›m yapmak isteyenler için de “KobiDestek Tar›m ve Hayvanc›l›k” paketi var. ‹nflaat sektörü için ise “KobiDestek Taahhüt” paketi ve “Mektup Para” uygulamas› bulunuyor. A¤›r, hafif ve hatl› ticari araç al›m›na yönelik gereksinimleri bulunan iflletmelere yönelik “KobiDestek Ticari Araç”, sanayi ve ticaret odalar› ile imzalanan protokoller kapsam›nda ise “KobiDestek Ticaret” paketleri KOB‹’lerin hizmetinde. Finansbank, KOB‹’lere dan›flmanl›k vermek için özel bir birim de oluflturdu; Kobi Bankac›l›¤› taraf›ndan oluflturulan KobiFinans projesine KOB‹’ler ihtiyaç duyduklar› her konuda baflvurabiliyorlar. Finansbank Kobi Bankac›l›¤›, KobiFinans Dan›flma Ofisi ile KOB‹’lere ücretsiz dan›flmanl›k hizmeti veriyor. “444 1 900” numaral› KobiFinans Dan›flma Hatt› üzerinden de ithalat, ihracat, gümrük ifllemleri, vergi, denetim, muhasebe ve mevzuat konular›nda, alan›nda deneyimli uzmanlar taraf›ndan KOB‹’lerin soru ve sorunlar›na çözüm gelifltiriliyor.
bak›fl aç›s›
Türkiye’nin 2007 y›l› TrendChart raporu, ülkemizde inovasyonun yönetiflimine ve inovasyon politikalar›n›n geliflimine ›fl›k tutuyor. Raporda öne ç›kan konular aras›nda, ülkemizin inovasyon yönetiflimi aç›s›ndan güçlü ve zay›f yanlar›n›n, tehdit ve f›rsatlar›n›n de¤erlendirilmesi geliyor.
fiirin ELÇ‹
türkiye’nin inovasyon politikas› e¤ilimleri
A
vrupa Komisyonu, 2007 y›l› için haz›rlad›¤›m Türkiye’nin ‹novasyon Politika E¤ilimleri ve De¤erlendirme Raporu’nu (Annual Innovation Policy Trends and Appraisal Report, Turkey) Mart 2008 tarihinde yay›nlad›. Rapor, Komisyon’un Avrupa ülkelerinin inovasyon politikalar›n› k›yaslamak amac›yla 2000 y›l›nda bafllatt›¤› ‘European Trend Chart on Innovation’ (TrendChart) girifliminin bir parças›. TrendChart, 27 AB üye ülkesinin yan›nda Türkiye, Çin, ABD, Hindistan, Japonya, Kanada, Brezilya, ‹sviçre, ‹srail, Norveç, ‹zlanda ve H›rvatistan’› da kaps›yor. Türkiye’nin 2007 y›l› TrendChart raporunun konular› aras›nda, ülkemizin inovasyon yönetiflimi aç›s›ndan güçlü ve zay›f yanlar›n›n, tehdit ve f›rsatlar›n›n de¤erlendirilmesi var. Özellikle 2004 y›l›ndan itibaren devletin bilim, teknoloji ve araflt›rma konular›na daha fazla önem veriyor ve kaynak ay›r›yor olmas› güçlü yanlar›m›zdan biri olarak gösteriliyor. ‹novasyonun sadece bilim, teknoloji ve araflt›rman›n bir sonucu olmad›¤›n›n, mevcut yaklafl›m›n Türkiye’nin inovasyon performans›n› art›rmak aç›s›ndan yetersizli¤inin alt› çiziliyor. Bu nedenle, inovasyonun tüm devlet politikalar›yla entegre edilmesi, gerekti¤i vurgulan›yor.
Bölgesel boyut göz ard› ediliyor ‹novasyon yönetiflimindeki di¤er bir eksikli¤in, konunun bölgesel boyutunun göz ard› edilmesi oldu¤u belirtiliyor. Bölgeler aras›ndaki dengesizliklerin ortadan kald›r›lmas›nda en önemli arac›n inovasyon oldu¤u; bu nedenle de bölgesel inovasyon politikalar›n›n tasarlanmas›n›n büyük önem tafl›d›¤› ifade ediliyor.
Mersin’de bafllat›lan bölgesel inovasyon stratejisi haz›rl›k çal›flmalar›, bu kapsamda örnek bir giriflim. 2007 raporunda, bölgesel inovasyon ve kümelenmeler ayr› bir tema olarak ele al›n›yor. Bu kapsamda, Türkiye’de mevcut giriflimlere dikkat çekilirken, bunlarla ilgili k›sa analizlere de yer veriliyor. Raporda, Türkiye’nin inovasyon performans›n›n iyilefltirilmesi için at›lmas› önerilen di¤er ad›mlar, inovasyon için gerekli insan kayna¤›na yat›r›m yap›lmas›, flirketlerin üniversite ve araflt›rma kurumlar› ile ve kendi aralar›nda yapt›klar› iflbirliklerinin ve inovasyona dayal› flirketlerin say›lar›n›n art›r›lmas› için erken aflama deste¤i imkanlar›n›n ço¤alt›lmas› olarak s›ralan›yor. Son y›llarda Ar-Ge ve inovasyon için ayr›lan devlet desteklerindeki art›fl ve AB Çerçeve Programlar›’na kat›l›m gibi ulusal düzeyde at›lan ad›mlar; inovasyonun milli e¤itim müfredat›na entegre edilmesini sa¤layan Teknoloji Yönetim Derne¤i liderli¤inde gerçeklefltirilen “Eski Köye Yeni Adet Getirin!” projesi ve Ulusal ‹novasyon Giriflimi gibi sivil toplum düzeyinde yürütülen çal›flmalar dikkat çekiyor. Trend Chart’›n bu y›lki raporu ülkeler aras›nda iyi uygulama örneklerinin paylafl›lmas› ve örnek al›nabilecek uygulamalar›n belirlenmesi amac›n› da güdüyor. Bu amaç do¤rultusunda Türkiye için esin kayna¤› olabilecek programlardan baz›lar› flunlar: ‹ngiltere’de “Yüksek Ö¤renim ‹novasyon Fonu”; Finlandiya’da TULI program› ve ‹srail’de Yozma Program›. Raporun tamam›na; www.proinno-europe.eu/trendchart adresinden eriflmek mümkün. I
haber
kosgeb kobi’nin destekçisi KOSGEB, Türkiye’de KOB‹’lere destek veren ve onlar›n sorunlar›n› çözmeye çal›flan en önemli kurulufl. Bu amaçla imalat alan›ndaki KOB‹’lerin Ar-Ge ve inovasyon çal›flmalar› için büyük çapl› krediler ve hibeler veriyor.
KOBİ olan herkese KOSGEB, patent al›m›n› kolaylaflt›rmak için S›nai Mülkiyet Haklar› Deste¤i veriyor. Bu deste¤in amac›, iflletmeler taraf›ndan yap›lan çal›flmalar neticesinde, bir bulufl veya tasar›m›n ortaya ç›kmas› durumunda, yurtiçi ve yurtd›fl›ndan; patent, faydal› model belgesi, endüstriyel tasar›m tescili belgesi ve entegre devre topografyalar› tescil belgesi al›nmas› için yap›lan giderlere katk›da bulunmak. Destekten KOSGEB’in KOB‹ tan›m›na uyan bütün iflletmeler faydalan›yor. Deste¤in üst limiti 6 bin YTL ila 10 bin YTL aras›nda de¤ifliyor. anayi ve Ticaret Bakanl›¤› alt›nda faaliyet gösteren Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme ‹daresi Baflkanl›¤› (KOSGEB), KOB‹’lerin küresel rekabet ortam›nda varl›klar›n› korumak ve güçlerini art›rmak için yanlar›nda olan öncü bir kurum olmak üzere kuruldu. 20 Nisan 1990’da faaliyete bafllayan KOSGEB, KOB‹’lerle ilgili 3 farkl› hizmet birimine ve bu birimler aras›ndaki koordinasyonu sa¤layan baflkanl›k birimlerine sahip. Hizmet birimlerini, teknoloji gelifltirme merkezleri, iflletme gelifltirme merkezleri ve laboratuvar müdürlükleri oluflturuyor. Teknoloji gelifltirme merkezleri (TEKMER) ad› alt›nda kurulan 20 birimin 5’i ‹stanbul’da, di¤erleri ise 12 farkl› flehirde bulunuyor. KOB‹’lere Ar-Ge destekleri bu TEKMER’lerde sa¤lan›yor. KOB‹’ler Ar-Ge projesi için kredi ve ayr›ca ek hibe sa¤lad›klar› Ar-Ge projeleri ile TEKMER bünyesinde kuluçka sistemiyle destekleniyor. 2007’de KOSGEB taraf›ndan sa¤lanan Teknoloji Araflt›rma Gelifltirme Deste¤i 51 tane. Bu desteklerin
S
toplam› olan 1 milyon 54 bin 646 YTL’lik tutar, toplam destek tutar›n›n yüzde 18’ini oluflturuyor. Bu destek de önceki y›llarda daha fazla verilmifl. KOB‹’lerin en çok ihtiyac› olan desteklerden biri olan Nitelikli Eleman Deste¤i 2007 y›l›nda 547 adet toplam 2 milyon 658 bin 480 YTL olarak verilmifl, 2007 y›l› toplam destek tutar›n›n yüzde 46’s›n› oluflturuyor. Ayr›ca KOSGEB 2007 y›l› itibariyle bafllatt›¤› KOB‹ ‹stihdam Kredisi Deste¤i’nden 1188 iflletmeyi yararland›rarak, 4 bin 982 kiflinin istihdam edilmesini sa¤lam›fl. KOSGEB 2007’de KOB‹’lere toplam 5 milyon 759 bin 908 YTL’lik 1130 adet destek sa¤lad›. 2006 y›l›nda ise toplam 13 milyon 542 bin 546 YTL’lik 2 bin 405 adet destek verdi. KOSGEB taraf›ndan sa¤lanan Teknoloji Araflt›rma Gelifltirme Destekleri onaylanan proje karfl›l›¤›nda kredi olarak veriliyor, ancak proje baz›nda verilen destek a¤›rl›kl› olarak makine, teçhizat ve ekipman maliyetleri için sa¤lan›yor. KOSGEB’in Avrupa Komisyonu taraf›n-
dan desteklenen CIP’nin (Rekabetçilik ve Yenilikçilik Program›) Giriflimcilik ve Yenilik alt program›na kat›l›m›yla, KOSGEB’in KOB‹’lerde Ar-Ge ve ‹novasyonu art›rmaya yönelik yapaca¤› çal›flmalar› artacak.
Yüzde 80’e kadar destek KOSGEB’in verdi¤i en önemli destek olan Teknoloji Araflt›rma ve Gelifltirme Destekleri, bilim ve teknolojiye dayal› yeni fikir ve bulufllara sahip iflletmelerin, ulusal ve uluslararas› platformlarda rekabet edebilecek teknolojik düzeyde kurulmas›, geliflmesi ve yeni ürün üretilmesi veya gelifltirilmesi amac›yla veriliyor. Bu sayede iflletmelerin teknoloji ve yenilik alan›nda geliflmeleri ve rekabet güçlerinin art›r›lmas› hedefleniyor. Bu destekten, Ar-Ge ve Teknolojik Yenilik Projesi TEKMER/DT‹ Kurullar› taraf›ndan kabul edilen projeler yararlan›yor. Bu kapsamda verilen destekler KOB‹ giderlerinin yüzde 50 ila yüzde 80’lik k›sm›n› karfl›l›yor. I
haber
projeni fonlat teflviki al Bu ay bafl›nda yürürlü¤e giren Ar-Ge yasas› ile ilgili sorunlar› dinlemek için KOB‹ STK’lar›na baflvurduk, yan›tlar›n› ise Reha Denemeç’a sorduk. Ar-Ge yasas› projesi fonlanan KOB‹’leri kaps›yor, ancak Ar-Ge yasas›n›n gelifltirilmesi ve KOB‹’lere özel yeni düzenlemelerin yap›lmas› talep ediliyor.
ERSU ABLAK u ay›n bafl›nda yürürlü¤e giren yeni Ar-Ge yasas› pek çok ifl adam›n› sevindirdi ancak beraberinde baz› soru iflaretleri getirdi. Bunlardan en önemlisi yasan›n tüm KOB‹’leri neden kapsamad›¤› sorusuydu. Ar-Ge teflvikine ayr›lan kaynaklar›n etkin sonuç vermesi için faydalanabilecek KOB‹’leri do¤ru seçmeleri gerekti¤ini anlatan AKP Ar-Ge Sorumlu Baflkan Yard›mc›s› Reha Denemeç yasa hakk›ndaki sorular›m›z› yan›tlad›.
B
AKP Ar-Ge Sorumlu Baflkan Yard›mc›s› Reha Denemeç
Ar-Ge yasas› üzerine fikriniz neydi? K› sa bir de¤erlendirme yapabilir misiniz? Bu yasan›n haz›rl›klar›na 2 y›l önce bafllad›k. Türkiye’de daha fazla Ar-Ge yat›r›-
m› yap›lmas›n›n artan cari aç›k sorununa bir çözüm olabilece¤ini düflündük. Cari a盤›n azalmas› için tek yolun Türkiye’nin kendi teknolojisini gelifltirmesi, ihracatta katma de¤eri yüksek ürünlere yönelmesi oldu¤unu gördük. Son 15 y›lda tar›mdan sanayiye bir dönüfl oldu ama sanayinin katma de¤eri düflük kald›. Orta geliflmifllikteki sanayi ürünlerini ihraç ediyoruz. Çözüm d›flardan teknoloji almak de¤il. Bu yüzden ülke içinde katma de¤erli ürünlerin üretilmesini sa¤layacak ortam› nas›l oluflturulabiliriz diye düflünmeye bafllad›k. Böylece Türkiye’nin ihracat haritas›na bakt›k ve ihracatta öne ç›kan sektörleri belirledik. Geçmiflten farkl› olarak otomotiv, elektronik, beyaz eflya ve biliflim sektörleri öne ç›kt›. Bu sektörlerin önde gelen isimlerini bir araya top-
Ne dediler?
Rekabet öncesi araştırmaların etkinliği yetersiz U‹G (Ulusal ‹novasyon Giriflimi) ‹novasyon Çerçeve Raporu’nun kamuoyuna sunulmas› ve yay›nlanmas›n› takiben AKP Genel Baflkan Yard›mc›s› Reha Denemeç, ülke sanayinin rekabetçili¤ini art›rmaya ve cari aç›k sorunlar›na çözüm bulmaya yönelik bir çal›flma için U‹G’e ça¤r› yapt›. Bunun üzerine U‹G bir çal›flma oluflturdu. Bu çal›flma Vergi Konseyi’nin de¤erlendirmesi ve önemli destekleri ile flekillendirildi ve ilgili mercilere aktar›ld›. Yeni yasa ile vergi düzenlemelerinde yap›lan de¤ifliklikler Ar-Ge’ye önemli katk› yapacakt›r. Fakat, ülkemizde tasar›m kapasitesinin art›r›lmas› ile ilgili büyük flirketleri, tasar›m flirketlerini ve KOB‹’leri içeren rekabet öncesi araflt›rma iflbirliklerinin desteklenmesi mevcut yasada bu kapsamda ele al›nmam›flt›r. Bu araflt›rmalar›n etkin yap›labilmesi için TÜB‹TAK- TEYDEB Ar-Ge destekleri ile ilgili yeni bir düzenleme düflünülmelidir. Aksi durumda yasa mevcut hali ile Rekabet Öncesi Araflt›rma konusunda teflvik edici olmayacakt›r ve dolay›s›yla istenen sonuç al›namayacakt›r.
Ulusal ‹novasyon Geliflimi (U‹G) ‹cra Kurulu Üyesi Cemil Ar›kan
lad›k. Bu isimlerden ba¤›ms›z bir dan›flmanlar kurulu oluflturduk. Yasada vergi teflviki de oldu¤u için Maliye Bakanl›¤›na da dan›flt›k. Onlar›n da bu alanda baz› ön haz›rl›klar› varm›fl. O haz›rl›klar ile bu çal›flma birlefltirildi. Daha sonra TÜB‹TAK devreye girdi. Böylece nisan, may›s aylar›nda taslak haz›r oldu. Daha sonra erken seçim aras›nda oylanmas› ertelendi. Seçimden hemen sonra Meclise geldi zaten. Bu yasay› elefltiren insanlar da oy verdi çünkü Türkiye’nin bu yasaya ihtiyac› var. TÜB‹TAK’›n örgütlenmede yeri nedir? Bu ifli yürütecek bir kurum laz›md›. Bir denetleme mekanizmas› oluflturulmas› gerekiyor. Bu denetlemeyi yapacak olan kurumun teknoloji konusunda bilgi birikimi olmas› laz›m. Bu da sadece TÜB‹TAK’ta var. Görüflmeler s›ras›nda en fazla dile getirilen eksiklik neydi? “Türkiye’de yüz binlerce KOB‹ var, bu sadece büyük firmalar› destekliyor” dendi. Böyle bir durum yok. Burada KOB‹’lere de destek var. Ancak bizim hedef kitlemiz yüz binlerce KOB‹ de¤il. Gerçek anlamda teknoloji derinli¤i olan KOB‹’ler. Bunlar›n say›s› da ancak yüzlerle veya binlerle ifade edilebilir.
Desteklerin devamı gelmeli
Tafl›t araçlar› Yan Sanayicileri Derne¤i (TAYSAD) Baflkan› Ömer Burhano¤lu
Öncelikle Ar-Ge konusunda böyle kapsaml› bir yasan›n hayata geçirilmifl olmas› sanayimizin bütünü aç›s›ndan olumlu bir ad›md›r. Yasan›n yanl›fl ç›kt›¤›n› düflünmüyoruz. Sadece ihtiyaçlar ve konuma ba¤l› eksiklikleri var. Ancak hükümetimizin lokomotif olan sektörümüze bak›fl aç›s› ile bu deste¤in gerçekten küçük ve orta ölçekli flirketlerimizi de kucaklar biçimde yap›land›r›labilece¤ine inan›yoruz. Bu yönde de giriflimlerimiz var, umar›z orta vadede taleplerimize olumlu sonuç alaca¤›z. Otomotiv sanayinin gelecek stratejisi Ar-Ge konusunda Mükemmeliyet Merkezi olmakt›r. Bu hedefe ulaflmak için hükümetimizin bu eksikli¤i görüp bu yönde sanayi iflbirli¤i ile bu yöndeki giriflimini benimsiyoruz. Ancak sadece otomotiv de¤il di¤er sektörleri de içeren bu yasa hemen hayata geçirilebilir seviyede de¤ildir. Özellikle otomotiv yan sanayi için en büyük ihtiyaç kendi üretim merkezinde Ar-Ge'sini gerçeklefltirebilmektir. Ar-Ge merkezinde 50 kifli s›n›r› KOB‹’ler için ulafl›labilir bir say› de¤il. Sektörümüzde bu say›da Ar-Ge mühendisi istihdam eden firma say›s› 5'i bulmuyor. Kifli say›s›n› art›rmak zor. Ama bu geliflimden sonra olumlu ad›mlar at›laca¤›na inan›yoruz.
haber
Ne dediler?
50 kifli s›n›r› hakk›nda endifleler var. Nas›l de¤erlendiriyorsunuz? 50 kiflilik bir Ar-Ge ekibiniz varsa, TÜB‹TAK faaliyet gösterdi¤iniz alandaki uzmanlardan oluflturdu¤u denetim ekipleriyle firman›za geliyor, bak›yor, denetliyor. Bir proje gelifltirebilecek potansiyeli olup olmad›¤›n› de¤erlendiriyor. Bat› ülkelerinde bu rakam yüzlerce Ar-Ge personeli civar›nda. Biz onun yar›s›n› ald›k. Buradaki amaçlardan biride az say›da Ar-Ge personeli olan büyük firmalar›n daha fazla araflt›rmac› istihdam etmelerini sa¤lamak. Ancak yasa diyor ki, TÜB‹TAK’tan veya AB programlar›ndan teknoloji projesi deste¤i alm›fl olan tüm KOB‹’ler -bu KOB‹’nin eleman say›s› 3 de olabilir 20 de fark etmiyor- bu programdan faydalanabilir. Bu pratik olsun diye böyledir, yoksa denetlemek çok zor olur. Böylelikle bir Ar-Ge projesinde firma kendini ispat etti¤i zaman teflviki de alm›fl olacak. Proje yapm›fl bir KOB‹ hemen 50 Ar-Ge çal›flan› olan firma ile teflvik konusunda ayn› seviyeye gelmifl oluyor. Burada baflka elefltirilen bir nokta daha vard›; “Siz burada sadece yabanc› uyruklu firmalar›n Ar-Ge’sini Türkiye’ye çekerek onlar›n maliyetini düflürmeyi amaçl›yorsunuz” diyorlar. Kesinlikle ana hedefimiz bu de¤il. Ama böyle bir durumun
olmas› da kötü karfl›lanmamal›. Çünkü bu gelen firmalar Türkiye’den araflt›rmac›lar› istihdam edecekler. Gelecek yabanc› firman›n Ar-Ge’si yap›l›rken in-
Bu yasadan faydalanamayacak KOB‹’ler farkl› kaynaklardan teflvikler alabilirler. Örne¤in teknoparklar ile ilgili bir yasam›z var. O yasadaki tüm unsurlar Ar-Ge teflvik yasas›nda da var. sanlar arac›l›¤› ile bir birikim kalacak Türkiye’ye. Bunun bir zarar› olmayacak. Proje yapamayan KOB‹’ler hiç teflvik alamayacak m›? Bu yasadan faydalanamayacak KOB‹’ler farkl› kaynaklardan teflvikler alabilirler. Örne¤in teknoparklar ile ilgili bir yasam›z var. O yasadaki tüm unsurlar Ar-Ge teflvik yasas›nda da var. Aradaki tek fark teknoparklarda üretim yapma imkan›n›n olmamas›. Teknoparklardaki tüm yaz›l›m firmalar› da teknopark yasas›ndan faydalanacaklar. E¤er bir yaz›l›m firmas› Ar-Ge teflvik yasas›ndan faydalanmak istiyorsa yine bir proje kapsa-
m›nda yaz›l›m gelifltirmesi gerekiyor. Haz›r bir yaz›l›m› uygulayan firmalar bu yasadan destek alm›yor ama teknoparklar yasas›na göre al›yor. Küçük firmalar esnek firmalard›r. Bizim yasam›z›n hedefindeki firmalar üretim yapan firmalar. Otomotiv firmalar›n›n tümü bu kategoriye giriyor. Üretim yapan firmalara mekan k›s›tlamas› getirmek mümkün de¤il. Bu yasadan sonra baz› önemli otomotiv firmalar› Türkiye’ye yat›r›m yapacaklar›n› söylediler bu önemli bir geliflme. Büyük beyaz eflya firmalar› da üretim bantlar›ndan ayr›lmadan Ar-Ge yapabilecekler. Ar-Ge yap›lanmas› olmayan KOB‹’ler ise KOSGEB teflviklerinden her zaman faydalanabilirler. Yabanc› firmalardan bu yasa hakk›nda görüfl alan oldu mu? Bankac›l›k sektöründen oldu. Neden, yabanc› bankalar›n Türk bankalar›na olan ilgisinin en büyük sebebinin sektörün teknolojik altyap›s›n›n çok geliflmesi, Ar-Ge yap›lanmalar›n›n dünyan›n üzerinde verimlilik göstermesi say›labilir. Bir hafta önce çok önemli bir yabanc› banka Türkiye’yi Ar-Ge üssü yapmaya karar verdiklerini aç›klad›. Bu tip geliflmelerin say›s› artacak, biz de GSYMH’nin yüzde 2’sinin Ar-Ge’ye ayr›lmas› için her fleyi yapaca¤›z. I
Atölyeler de desteklenmeli
Yasanın kapsamı genişletilmeli
Ar-Ge yasas›, Türkiye’yi araflt›rma - gelifltirme konusunda daha üst seviyelere ç›karmak için haz›rlanm›flt›r. Ancak, daha çok say›da iflletmenin yararlanabilece¤i, afla¤›dan, atölye seviyesinMakina ‹malatç›lar› Birli¤i den bafllayan yeni fikir ge(M‹B) Genel Sekreteri lifltirme çabalar›n›n destekYavuz Yücel lenebilmesi daha yararl› olurdu. Japonya’n›n uygulad›¤› gibi; çal›flan herkesin, iflini daha iyi yapmak aray›fl› içinde olaca¤› bir sistemi teflvik edecek bir modelin ülkemiz için daha uygun olaca¤›n› düflünüyorum. Ar-Ge; bu ifle tahsis edilmifl birkaç personelin ifli olmamal›d›r. Ar-Ge; ilk defa uygulanacak bir keflif, icat da olmamal›d›r. Rakiplerinizden daha iyi olman›z› hedefleyen, müflterilerinizin beklentilerini daha kaliteli, bugün yapt›¤›n›zdan daha iyisini yapmay› sa¤layacak çal›flmalar da Ar-Ge olarak de¤erlendirilmelidir.
Madde 2’nin C f›kras›nda en az 50 tam zamana eflde¤er Ar-Ge personeli istihdam eden, yeterli Ar-Ge birikimi ve yetene¤i olan birimler s›n›rlamas› getiriliyor. Yani bir flirket en az 50 ArTürkiye Giyim Sanayicileri Ge personeli çal›flt›rmadan Derne¤i (TGSD) Baflkan› bu destekten yararlanamaAhmet Nakkafl yacak. Yasadan büyük ölçekli flirketler yararlanacak, ancak bu yasan›n benzerinin KOB‹’ler için de ç›kart›lmas›n›n üretim, istihdam ve ekonomi anlam›nda yararl› olaca¤› kanaatindeyim. Sadece bilgi ifllem alan›nda de¤il, üretimin genelinde teflvik ve destek olmas› gerekirdi. Örne¤in tekstil ve konfeksiyon üreticilerinde tasar›m-moda, yurtd›fl› pazar araflt›rmalar› konular› daha önemli konulard›. Yürürlü¤e giren Ar-Ge yasas› yanl›fl de¤il, baz› noktalarda eksik diyebiliriz. Yasan›n amaç kapsam k›sm› geniflletilmeli. Büyük iflletmeleri de¤il KOB‹’leri kapsamal›d›r.
özel haber
KOB‹’lere nakit alternatifi
giriflim sermayesi Giriflim sermayesi art›k Türkiye’de tan›n›yor, ancak bunlardan faydalanmak için pek çok kritere sahip olmak gerekiyor. Bu sermayeyi kullanan KOB‹, 5-6 y›l içinde beklentiler yönünde geliflirse fon yat›r›mc›lar›n› çok memnun edecek sonuçlar al›nabiliyor.
GÜL‹ZAR BÜYÜKKARA irketler nakit ihtiyaçlar›n› de¤iflik flekillerde karfl›l›yorlar. Bunlardan en yayg›n olan› banka kredileri. Ancak bankalar çok uzun vadeli veya riskli projelere yat›r›m yapmaktan çekiniyorlar. Bunun için riski üstelenebilecek daha de¤iflik yat›r›m sistemleri gelifltirildi. Bunlardan en önemlileri, son birkaç y›lda Türkiye’de de tan›n›rl›¤› artan iki tür finansal yat›r›m fonu: Giriflim sermayesi (private equity) ve risk sermayesi (venture capital). Bu iki sermaye aras›nda farklar olsa da baz› ülkelerde ikisi birbirinin yerine kullan›l›yor. Giriflim ve risk sermayesi baz› banka, flirket, kifli ve kurumlar›n bir araya gelerek ortak bir fon oluflturmalar› ile ortaya ç›k›yor. Daha sonraki süreç, bu ortak fonu yöneten dan›flmanlar›n, yarat›c› fikirleri ve bulufllar› olan ancak sermaye s›k›nt›s› çeken firmalar›n, özellikle de KOB‹’lerin en fazla yüzde 49 hissesini sat›n almas› ile bafll›yor. Dan›flmanlar böylece sat›fl, pazarlama, üretim gibi tüm yönetim sürecine dahil olduklar› bu firman›n, kâr etmesini ve hisselerinin de¤er kazanmas›n› sa¤l›yorlar.
fi
KOBİ için riski az, kârı çok
Selçuk Karaata
Bafltan yap›lan anlaflmaya göre belirlenmifl bir süreden sonra fon flirketten çekiliyor. Fon yönetimi firman›n hisseleri-
ni satarak ortakl›ktan ve yönetimden ayr›l›yor. E¤er firma kâr etmemiflse riske edilen para kaybediliyor, ancak ortak olunan firmaya herhangi bir borç ödetilmiyor. Yani fondan faydalanan firman›n pek riski yok. E¤er firma beklendi¤i gibi de¤er kazand›ysa fon yöneticileri satt›klar› hisselerden çok iyi miktarda kâr elde ediyorlar. Çok büyük sermaye gruplar›n›n bir araya gelerek ortak bir fon oluflturmalar› fon sahipleri için riskin çok küçük, kâr›n ise çok büyük olmas› anlam›na geliyor. Çünkü ortak fona pay yat›rarak riske att›klar› para firmalar için devede kulak niteli¤inde. Oysa bir araya gelen bu fonlar bir KOB‹ için parlak bir gelecek demek. Risk ve giriflim sermayeleri aras›ndaki süreçler birbirine çok benzese de, ikisi aras›nda yat›r›m felsefesi olarak önemli bir fark var: risk sermayesi genellikle flirketlerin bafllang›ç evrelerinde devreye giriyor, oysa giriflim sermayesi nakit s›k›nt›s› çeken ancak büyüme evresinde olan firmalara yat›r›m yap›yor. Deloitte Türkiye’nin geçen y›l haz›rlad›¤› “Türkiye’de Giriflim Sermayesi” isimli rapora göre 1999 – 2000 döneminde uluslararas› makro koflullardaki düzelmeler, buna ba¤l› ekonomik etkiler ve IMF program›n›n Türkiye’de uygulanmaya bafllamas› ile ilk giriflim sermayesi yat›r›mlar› Türkiye’de yap›lmaya bafllad›. Kriz ne-
deniyle 2001- 2003 y›llar› durgun geçtiyse de 2006’da yat›r›mlar h›zland› ve 18 ay içinde 15 flirkete 2,5 milyar dolar›n üstünde yat›r›m yap›ld›. Kullanmak için herhangi bir sektör k›s›tlamas› olmayan bu sermaye türleri büyük iflletmeler taraf›ndan da kullan›l›yor ancak KOB‹’ler için özel önemleri var. Çünkü KOB‹, banka borcu veya flahsi yat›r›mc›lar›n çeflitli sebeplerden finanse edemedi¤i yat›r›mlar›n› bu sermaye ile hayata geçirilebiliyor. Üstelik fon dan›flmanlar› yönetim süreçlerinde aktif olduklar› için firma önemli ölçüde profesyonellik kazan›yor. Böylece KOB‹ geliflirse hem kendisi hem de kendisine yat›r›m yapanlar kârl› ç›k›yorlar. Bu yüzden flartlar› yerine getiren KOB‹ için bu sermaye türleri oldukça önemli bir alternatif. Sabanc› Üniversitesi ö¤retim üyesi Selçuk Karaata bu sermaye türlerinde ortak olan firman›n riskinin düflük olmas›na karfl›n yat›r›mc›lar›n yüksek kârlar elde ettiklerini söylüyor. Bunun yan› s›ra Ar-Ge faaliyetlerinde, ihracat ve teknoloji transferinde art›fl sa¤lad›¤›n› da ekliyor. Giriflimci sermayesinin yüksek teknoloji ve yenilik içeren yap›larla daha çok örtüfltü¤ü için firmalar›n uluslararas› bir yap›ya kavufltu¤unu da vurguluyor. Bu avantajlar›na ra¤men Avrupa ve ABD’ye nazaran Türkiye’de kullan›m oranlar› oldukça düflük. Karaata’ya göre sektörün sahip oldu¤u ifllem hacmi s›n›rl› oldu¤u için bu avantajlardan yeterince faydalanmak mümkün olmuyor. Ayr›ca mevzuatlarda da baz› k›s›tlamalar var. Örne¤in Türk Sermaye Piyasas› Kurulu (TSPK) giriflimci sermayesi yat›r›m ortakl›klar›n›n 5 y›l içinde halka aç›lmas›n› zorunlu k›l›yor. Bu süre yat›r›m say›s›n› k›s›tl›yor. Türkiye’de giriflimci sermayesi fleklinde fon sa¤layan; Vak›f Risk, ‹fl Risk, KOB‹ G.S.Y.O. A.fi., ILab, Turkven, Ladybird ve TTGV Giriflim Fon’lar› olmak üzere 6 tane kurum var. Bu kurumlardan biri olan KOB‹ G.S.Y.O. A.fi., (KOB‹ Giriflim Sermayesi Yat›r›m Ortakl›¤› A.fi.) KOB‹'lerin finansman ihtiyac›n› karfl›la-
mak amac›yla TOBB, Halk Bankas›, KOSGEB, TESK, 16 Sanayi ve Ticaret Odas›'n›n ortakl›¤›nda kuruldu. Firmalara giriflim sermayesi sa¤lamak amac›yla kurulmufl bu ortakl›¤›n minimum yat›r›m tutar› 1 milyon dolar, maksimum yat›r›m tutar› ise 5 milyon dolar. Ancak biliflim sektörü için minimum tutar 500 bin dolar olarak belirlenmifl.
Kısa sürede kurumsallaşma imkanı KOB‹ G.S.Y.O. A.fi Genel Müdürü Süleyman Y›lmaz, Türkiye’de KOB‹’lerin s›k›nt›lar›n›n bafl›nda sermaye yetersizli¤i, maliyet muhasebesini bilmeme, kurumsallaflamamadan kaynaklanan baz› stratejik planlama ve yönetim sorunlar›n›n geldi¤ini söylüyor. Bunlar› çözecek anahtar ise yine yeterli finansman, ancak KOB‹’lerin öz kaynaklar› yeterli olmad›¤› için genellikle flirketi kurduktan sonra büyük bir parasal s›k›nt› çekmeye bafll›yorlar. ‹flte bu noktada giriflim sermayesinin, flirketlerin kurtar›c›s› durumuna geldi¤inin alt›n› çiziyor Y›lmaz. Çünkü giriflim sermayesi flirketin mevcut durumuna de¤il, ileriye dönük nakit ak›fllar›na, yaratacaklar› katma de¤ere, pazardan alabilecekleri potansiyele ve en önemlisi de giriflimcinin vizyonuna bakarak veriliyor. Y›lmaz “Bankac›lar için çok riskli görünen projeler bazen giriflim sermayesi fonlar›ndan çok rahat finansman sa¤larlar. Ayr›ca bu finansman kayna¤› uzun vadeli, geri ödemesiz ve faizsizdir. fiirket ne zaman kâr eder ve olgunlu¤a ulafl›rsa giriflim sermayesi fonlar› ancak temettüden (ortakl›k oran›nda kâr pay›) pay alabilirler veya projeden ç›k›fl noktas›nda hisselerinin karfl›l›¤›n› alabilirler” diyor. Bunun yan›nda, fon dan›flmanlar› ortak olduklar› flirketlere yeni ürün ve hizmet gelifltirme konusunda yard›m ettikleri için flirketlerin stratejisi belirleniyor ve flirketin kurumsallaflma süreci h›z kazan›yor. Y›lmaz’ a göre, giriflim sermayesi sayesinde KOB‹’ler için büyümenin h›zland›r›lmas› ve 5-10 y›lda var›lmas› hedeflenen noktaya 1-2 y›l gibi k›sa bir zamanda var›lmas› mümkün oluyor. I
Süleyman Y›lmaz
Girişim sermayesi almak isteyenlere öneriler • KOB‹, sürekli olarak h›zl› büyüme beklentisi içerisinde olan kurumsal bir ortakla çal›flmaya haz›r olup olmad›¤›n› iyi ölçmeli. • Ortak olmak isteyen KOB‹, ortakl›¤›n getirece¤i sorumluluklar› yerine getirebilecek kapasitede oldu¤una ikna olduktan sonra bu fonlardan faydalanmak için giriflimde bulunmal›. • KOB‹’ler iyi bir yönetim ekibi ile birlikte, yüksek büyüme potansiyeline sahip bir pazarda, rakiplerine üstünlük sa¤lam›fl yenilikçi ürün ve yöntemlerle faaliyet göstermeli. • KOB‹ yönetim ekibi, pazar› iyi analiz edip sürekli pazar›n de¤iflen taleplerine uygun ürünler sunabilecek kapasitede olmal›. • Ortakl›k kurulurken KOB‹’ler sunduklar› ifl plan›nda gerçekçi olmal› ve sadece yapabilecekleri hedefleri belirlemeli.
mercek
ar-ge faaliyetlerinin desteklenmesi kanunu Bilindi¤i üzere 28 fiubat 2008 tarihinde sanayide “Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi hakk›nda kanun” (No: 5746) resmi gazetede yay›nlanarak yürürlü¤e girdi. Afla¤›da kanunun amac›n›, etki alan›n› ve sa¤lanan destekleri k›saca ele alaca¤›z.
A
maç: Ar-Ge ve yenilik yolu ile ülke ekonomisinin dünya pazarlar›nda rekabetçi k›lmak gayesi ile ürün süreç ve hizmet alanlar›nda inovasyon yapmak, rekabet öncesi ArGe iflbirliklerini teflvik etmek, araflt›rmac› ve nitelikli iflgücü istihdam›n› art›rmak ve Ar-Ge yenilik bazl› do¤rudan
yabanc› yat›r›mlar›n ülkeye giriflini h›zland›rmak amac› ile bu yasal düzenleme yap›lm›flt›r. Etki alan›: Bu kanunla Ar-Ge desteklerinden hangi flirketlerin hangi kapsamda yararlanacaklar› flu flekilde özetlenebilir: KOSGEB’in üniversite yerleflkele-
rinde kurmufl oldu¤u teknoloji merkezlerinde yerleflik iflletmeler, Türkiye’de yerleflik en az 50 tam zaman eflde¤er (TZE) Ar-Ge çal›flan› olan ve bu süreci Ar-Ge Merkezi ad› ile örgütleyen iflletmeler, 50’den az Ar-Ge çal›flan› olan (50’den fazla Ar-Ge çal›flan› olanlar›n da projesi olabilir) fakat kamu ve ulus-
Kanun teflviki / Etki alan›
KOSGEB TEKMER iflletlemeri
En az 50 çal›flan› olan Ar-Ge merkezli iflletmeler
5746 no’lu Kanun Kurumlar Vergisi ‹stisnas›
Yararlan›yor
Yararlan›yor
Ulus Ar-G varsa
5746 no’lu Kanun Çal›flanlarda Gelir Vergisi Stopaj› Teflviki
Yararlan›yor
Yararlan›yor
Ulus Ar-G varsa
746 no’lu Kanun Sigorta Primi Deste¤i
Yararlan›yor
Yararlan›yor
Ulus Ar-G varsa
5746 no’lu Kanun Damga Vergisi ‹stisnas›
Yararlan›yor
Yararlan›yor
Ulus Ar-G varsa
5520 no’lu Kanun Kurumlar Vergisi Ar-Ge ‹ndirimi
Yararlan›yor
Yararlan›yor
5746 no’lu Kanun Teknogiriflim sermayesi deste¤i
lararas› fonlarla (TEYDEB, TTGV, AB çerçeve programlar› vb.) finanse edilen Ar-Ge ve yenilik projeleri yapan iflletmeler (KOB‹’ler dahil) bu projelerle s›n›rl› olarak, rekabet öncesi Ar-Ge iflbirli¤i projeleri yapan iflletmeler ve bu kanun kapsam›nda öngörülen teknogiriflim sermayesi kullanan iflletmeler, bu yasada öngörülen desteklerden yararlan›rlar.
İndirim-istisna-destek ve teşvik unsurları Ar-Ge indirimi: Kurumlar vergisi istisnas›: etki alan›nda belirtilen flirketlerde gerçeklefltirilen Ar-Ge ve inovasyon harcamalar› Gelir Vergisi istisnas›na tabidir. Ar-Ge yasas› kapsam›nda, 193 say›l› Kanun ile 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanunu’nda sadece yüzde 40 olan Ar-Ge indirimi yüzde 100 olarak de¤ifltirilmifltir ve bu istisna kapsam›na al›nm›flt›r. Not 1: 5520 no’lu Kurumlar Vergisi Kanunu bu kez yüzde 100 Ar-Ge indirimi de¤iflikli¤i ile mevcut uygulamas›na tüm iflletmeler (KOB‹’ler dahil) için devam edecektir.
Not 2: 500’den fazla Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge Merkezlerinde ayr›ca bir önceki y›la göre Ar-Ge ve yenilik harcamalar›ndaki art›fl›n›n yar›s› ayr›ca o y›l›n ticari kazanc›ndan indirime konudur. Çal›flanlarda gelir vergisi stopaj› teflviki: Kamu personeli hariç, yukar›da belirtilen faaliyetler kapsam›nda istihdam edilen Ar-Ge ve Ar-Ge destek personelinin ücretleri; doktoral› olanlar için yüzde 90, di¤erleri için ise yüzde 80 oran›nda Gelir Vergisi’nden müstesnad›r. Sigorta primi deste¤i: Gelir Vergisi istisnas›ndan yararlanan personelin sigorta priminin iflveren hissesinin yar›s›, her bir çal›flan için 5 y›l süreyle Maliye Bakanl›¤› bütçesinden karfl›lan›r. Teknogiriflim sermayesi deste¤i: Örgün ö¤renim veren üniversitelerin herhangi bir lisans program›ndan bir y›l içinde mezun olabilecek durumdaki ö¤renciler, yüksek lisans ve doktora ö¤rencileri ve lisans, yüksek lisans
veya doktora derecelerinden birini ön baflvuru tarihinden en çok 5 y›l önce alm›fl kiflilere, bir defaya mahsus olmak üzere, herhangi bir teminat al›nmaks›z›n 100 bin YTL ye kadar teknogiriflim sermaye deste¤i hibe olarak verilir. Damga vergisi istisnas›: Bu kanun kapsam›nda düzenlenen ka¤›tlardan damga vergisi al›nmaz. ‹lk görev: Tabii ki flimdi önemli bir görev de bu kanunun uygulanabilir hale gelebilmesi için gerekli uygulama ve denetim yönetmeli¤inin haz›rlanmas› ve yay›nlanmas›d›r. Bu süreçte bu desteklerle beraber ilk kez tan›mlanan; Ar-Ge merkezleri, rekabet öncesi Ar-Ge iflbirlikleri, teknogiriflim sermayesi ve ulusal ve uluslararas› Ar-Ge fonlar› ile desteklenen projeler, konusundaki tan›mlar›n ve uygulama esaslar›n›n konunun tüm paydafllar›n›n (KOB‹ temsilcileri dahil) görüflleri al›narak yap›lmas› sa¤l›kl› bir sürecin yarat›lmas› aç›s›ndan önem arz eder. I
KOB‹’ler
Di¤er tüm iflletmeler
Tekno giriflim sermayesi kullanan iflletmeler
Ulusal ya da uluslararas› fonlarca desteklenen Ar-Ge ya da rekabet öncesi iflbirli¤i a¤› projesi varsa, yararlanabiliyor, yoksa yararlanam›yor.
Ulusal ya da uluslararas› fonlarca desteklenen Ar-Ge ya da rekabet öncesi iflbirli¤i a¤› projesi varsa, yararlanabiliyor, yoksa yararlanam›yor.
Yararlan›yor
Ulusal ya da uluslararas› fonlarca desteklenen Ar-Ge ya da rekabet öncesi iflbirli¤i a¤› projesi varsa, yararlanabiliyor, yoksa yararlanam›yor.
Ulusal ya da uluslararas› fonlarca desteklenen Ar-Ge ya da rekabet öncesi iflbirli¤i a¤› projesi varsa, yararlanabiliyor, yoksa yararlanam›yor.
Yararlan›yor
Ulusal ya da uluslararas› fonlarca desteklenen Ar-Ge ya da rekabet öncesi iflbirli¤i a¤› projesi varsa, yararlanabiliyor, yoksa yararlanam›yor.
Ulusal ya da uluslararas› fonlarca desteklenen Ar-Ge ya da rekabet öncesi iflbirli¤i a¤› projesi varsa, yararlanabiliyor, yoksa yararlanam›yor.
Yararlan›yor
Yararlan›yor
Ulusal ya da uluslararas› fonlarca desteklenen Ar-Ge ya da rekabet öncesi iflbirli¤i a¤› projesi varsa, yararlanabiliyor, yoksa yararlanam›yor.
Ulusal ya da uluslararas› fonlarca desteklenen Ar-Ge ya da rekabet öncesi iflbirli¤i a¤› projesi varsa, yararlanabiliyor, yoksa yararlanam›yor.
Yararlan›yor
Yararlan›yor
Yararlan›yor
Yararlan›yor
ne yap›yoruz ne yapmal›y›z
Yenilikçi KOB‹’ler, büyük flirketlere oranla imalat ve biliflim alanlar›nda daha avantajl›. Birçok mikro KOB‹ bugün büyük flirketlerden daha yenilikçi çal›flmalar yap›yor, pek ço¤u giriflimcilikleri sayesinde farkl›l›¤› yaratan öncü kurumlar olarak ülkemizi temsil ediyor. Ancak, bunun de¤erini bilmeli ve gereken ortamlar› oluflturarak KOB‹’leri bu çal›flmalara teflvik etmeliyiz. Leyla ARSAN
kobi’nin öncelikli ihtiyac›: “nitelikli istihdam”
B
›rak›n Türkiye’yi dünyada sanayinin yaklafl›k yüzde 99’u KOB‹’lerden olufluyor. Özellikle serbest ekonomi sisteminin yayg›nlaflmas›yla KOB‹’lerin say›s›nda da art›fl oldu. Halen de oluyor. Bu demektir ki, ülkelerin ve toplu olarak da küremizin ekonomisini ayakta tutan KOB‹’ler. Gerek üretim gerekse hizmet sektörü KOB‹’leri, gerçek anlamda ekonomiyi ayakta tutuyorlar. Büyük flirketler ise ekonomiyi yönlendiriyor, liderlik ediyor ve tüm stratejileri belirliyorlar. KOB‹’lerin dünyas›nda bundan dolay› sürekli olarak sorunlar yaflan›yor. Oysa KOB‹’ler olmasa, üretim ve hizmet bu kadar çeflitli, farkl› ve hareketli olmaz. KOB‹’lerin dinamik yap›lar›, esneklikleri, sürekli ve do¤al olarak farkl›l›k yarat›yor olmalar› ile gerçek anlamda zenginlefliyor dünya. Sorunlar da yeterince kayna¤a sahip olamamalar›, ço¤u zaman amatör kalmalar› ve kurumsallaflamam›fl olmalar›. Bu sorunlar› hem Türkiye hem AB taraf›nda analiz edip, somut olarak verileri ortaya koyabiliriz. ‹novasyona yönelik olarak gerek imalat yapan, gerek hizmet sa¤layan gerekse ticaret yapan tüm KOB‹’ler göz önüne al›narak, 2007 y›l›n›n Ocak ay›nda Avrupa Komisyonu EUROBAROMETER taraf›ndan Avrupa KOB‹’leri Gözlem Raporu yay›nland›. AB 27 ülkesindeki inovasyonla ilgili yaflanan sorunlar en fazla yüzde 38 ile inovasyon yapmak üzere bir plan yap›lmamas›, daha sonra verilen yan›tlara göre de finansa eriflim sorunlar› olarak öne ç›km›fl. Ard›ndan insan kayna¤›n›n kalitesiz ve pahal› olmas› yine tüm istatistiklerde oldu¤u gibi burada da
anlaml› bir sonuç olarak ortaya ç›km›fl. Finans problemi sorunu olan en yüksek de¤er yüzde 31 ile Türkiye birinci s›rada. Bu durum gösteriyor ki, ülkemizde imalatta verimlilik ve kârl›l›¤›n art›r›lmas›, katma de¤erli üretim art›r›lmas›, Ar-Ge’nin dolay›s›yla inovasyonun art›r›labilmesi için, nitelikli eleman istihdam› ve bunun için gerekli finans kaynaklar›na eriflim çok anlaml› ve önemli bir konu olarak ortaya ç›k›yor.
Yüzde 89 mikro KOB‹ 2003 TÜ‹K verilerine göre, Türkiye’deki KOB‹’lerin yüzde 89’u mikro KOB‹. Sanayinin bu kadar büyük bir kesiminin KOB‹’ler taraf›ndan oluflturuldu¤u düflünüldü¤ünde, özellikle de, bu KOB‹’lerin ço¤u mikro KOB‹ olunca, bu konuda devletin KOB‹’lere çok ciddi bir önem vermesi, sanayide öncelikli konu haline getirmesi gerekmektedir. Zira KOB‹’ler çok dinamik ve esnek yap›lara sahip olduklar›ndan, katma de¤erli üretimin ana temas›n› oluflturan yeni fikir gelifltirme ve uygulama konusundaki yeteneklerini çok iyi de¤erlendirmek gerekir. KOB‹’leri daha fazla Ar-Ge çal›flmalar›na yönlendirmek flart. Yenilikçi KOB‹’lerin büyük flirketlere oranla daha avantajl› oldu¤u alanlar imalata ve biliflime yönelik alanlar olarak ortaya ç›k›yor. Birçok mikro KOB‹ bugün büyük flirketlerden daha yenilikçi çal›flmalar yapabilmekte, ço¤u da giriflimci oldu¤undan farkl›l›¤› yaratan öncü kurumlar olarak ülkemizi temsil etmektedir. Ancak, burada önemli olan
bunun de¤erini çok iyi özümseyebilmek ve bu KOB‹’lere gerçek ihtiyaçlar›n› karfl›layacak ortamlar› sa¤layarak, ileriye yönelik geliflmelerini sa¤layabilecek çal›flmalar› yapmak gerekli. ‹novasyon istatistiklerinde Türkiye KOB‹’si yok Proinno Europe Innometrics taraf›ndan haz›rlanan Avrupa 2007 y›l› ‹novasyon Skor Tablosu’na göre, kendi içlerinde yenilikçi ürün ya da hizmet gelifltiren KOB‹’ler yüzde 21,6 iken, iflbirli¤i yaparak yenilikçi ürün ve hizmet gelifltiren KOB‹’ler yüzde 9,1 olarak ortaya ç›k›yor. Bu istatistiklere Türkiye kat›lm›fl olmas›na ra¤men, inovasyon ve KOB‹’ler ile ilgili hiçbir istatistikte Türkiye’ye ait veri yok, bu yüzden karfl›laflt›rmak da olanaks›zlafl›yor. OECD’nin de Bilim, Teknoloji ve Sanayi 2007 Raporu’nda da inovasyon ile ilgili Türkiye’ye ait çok az veri var, özellikle KOB‹’ler aç›s›ndan bir ölçümleme yapabilmek çok zorlafl›yor. KOB‹’lerin Ar-Ge ve inovasyon alan›nda hem ulusal hem de AB taraf›ndan yararlanabilece¤i desteklerle ilgili istatistiklere bakt›¤›m›zda, KOB‹’lerin bu desteklerden yararlanma ile ilgili sorunlar›n› ve yeni ihtiyaçlar›n› daha iyi gözlemleyebiliriz. TÜB‹TAK TEYDEB taraf›ndan desteklenen sanayi Ar-Ge projeleri ile ilgili olarak TÜB‹TAK kaynakl› verilere göre, desteklenen kurulufllar›n yüzde 84’ünü KOB‹’ler oluflturuyor. Toplam desteklenen proje say›s›n›n da yüzde 60’›n› KOB‹’lere ait projeler oluflturuyor. Baflvuran projelerin yüzde 63’ü destekleniyor. Ancak, toplam destek tutarlar›n› bilemiyoruz. Bu konudaki istatistikler yay›nlanm›yor. KOB‹ Ar-Ge Bafllang›ç Destek Program› geçti¤imiz y›l bafllad›¤› için henüz bu programla ilgili istatistikler oluflmufl de¤il. Destek güvene dayal› olmal› KOSGEB 2007 destek istatistiklerine bakt›¤›m›zda, KOB‹’lere 5 milyon 759 bin 908 YTL’lik 1130 adet destek sa¤lanm›fl. Oysa 2006 y›l›nda toplam 13 milyon 542 bin 546 YTL’lik 2 bin 405 adet destek sa¤lanm›fl. 2007 y›l›ndaki yaklafl›k yüzde 50’lik bu düflüflün, KOSGEB’in mevcut süreçlerini ve organizasyonunu yeniden yap›land›rma çal›flmas› ve yeni Hükümet’in çal›flmaya bafllamas› gibi sebeplerin bir arada olmas›ndan kaynakland›¤›n› düflünüyoruz. Sebepler farkl› da olabilir zira, geriye do¤ru bakt›¤›m›zda, her bir önceki y›lda destek adet ve tutarlar› art›yor. 2004 y›l›nda 21 bin 488 adet destek sa¤lanm›fl. 2007’de toplam 12 ilde bulunan 20 adet KOSGEB Teknoloji Gelifltirme Merkezi (TEKMER) taraf›ndan toplam sa¤lanan destek tutar›n›n yüzde
18’ini oluflturan 51 adet destek var. Toplam 1 milyon 646 bin 59 YTL’lik Teknoloji Araflt›rma Gelifltirme Deste¤i sa¤lanm›fl. KOB‹’lerin en çok ihtiyac› olan desteklerden biri olan Nitelikli Eleman Deste¤i 2007 y›l›nda 547 adet toplam 2 milyon 658 bin 480 YTL olarak verilmifl, bu, 2007 y›l› toplam destek tutar›n›n yüzde 46’s›n› oluflturuyor. Ayr›ca KOSGEB 2007 y›l› itibariyle bafllatt›¤› KOB‹ ‹stihdam Kredisi Deste¤i’nden 1188 iflletmeyi yararland›rarak, 4 bin 982 kiflinin istihdam edilmesini sa¤lam›fl. Bu iki destek de KOB‹’lere verilen destekler aras›nda en yüksek orana sahip olan destekler. Bu desteklerden yararlanan KOB‹’ler aras›nda inovasyonu olan, fark yaratm›fl ve baflar› öyküsüne sahip olanlar da var. KOSGEB taraf›ndan sa¤lanan Teknoloji Araflt›rma Gelifltirme Destekleri onaylanan proje karfl›l›¤›nda kredi olarak veriliyor ancak, proje baz›nda verilen destek a¤›rl›kl› olarak makina, techizat ve ekipman maliyetleri için sa¤lan›yor. Bir KOB‹ projede çal›flt›raca¤› personel için proje kapsam›nda destek alam›yor ancak belli limitler dahilinde nitelikli eleman deste¤inden yararlanabiliyor. Bununla birlikte bu destek tüm proje personelini ve maliyetlerini kapsamad›¤› için yetersiz oluyor. Özellikle de kifli maliyeti daha yo¤un olan ve yaz›l›m projeleri olan biliflim sektöründeki KOB‹’ler bu destekten çok fazla yararlanam›yorlar. KOSGEB KOB‹’lerin geliflmesine yönelik son derece do¤ru bir yap›lanmad›r. Ancak dönemsel olarak yeniden yap›lanma süreçlerine her giriflinde, uygulamalarda aksakl›klar olabiliyor. Ayr›ca, bugüne kadar bu destekleri suistimal eden iflletmeler oldu, denetim mekanizmalar› iyi uygulanamad›. Bu nedenle de, her yeniden yap›lanma sürecinin sonras›nda yararlan›c› iflletmeler ya da destek hizmetleri sa¤layacak olan iflletmelere en bafltan güvene dayal› olmayan sistemler kurulmaya çal›fl›ld›. Bu sistemler, kendi içlerinde her bir aç›k kap› b›rakt›¤›nda yeni bir suistimal olay›na elveriflli hale geldi. Bu nedenle, KOSGEB’in yeniden yap›lanma sürecinde oldu¤u bugünlerde kurulacak sistemlerin güvene dayal› ancak denetim mekanizmalar› güçlü olarak gelifltirilmesi gerekiyor. KOSGEB’in Avrupa Komisyonu taraf›ndan desteklenen CIP’nin (Rekabetçilik ve Yenilikçilik Program›) Giriflimcilik ve Yenilik alt program›na kat›l›m›yla, KOB‹’lerde Ar-Ge ve Inovasyonu art›rmaya yönelik yapaca¤› çal›flmalar›n artacak olmas› sevindirici. Ancak Avrupa Komisyonu taraf›ndan desteklenen bu tip programlar farkl› kurum ve ülkelerin iflbirli¤ini gerektiren prog-
ne yap›yoruz ne yapmal›y›z
ramlard›r. Bu do¤rultuda, KOSGEB’in KOB‹’lere destek olma amaçl› olarak daha fazla onlar› ve sektörleri temsil eden STK’lar, dan›flmanlar, üniversite ve araflt›rma kurumlar› ile iflbirli¤i yapmas› gerekli. Bunun için de, bu programa kat›labilecek olan ve projeler gelifltirecek ya da projelerde yer alacak olan bu aktörlere flimdiden bilgilendirme ve yayg›nlaflt›rma çal›flmalar›n› bafllatm›fl olmas› gerekiyor. Avrupa’daki tüm di¤er paydafllarla ortak projeler bafllatmas›n› ve Türkiye’den birçok kurumu bu projelere entegre etmek üzere çal›flmas›n› umut ediyoruz. TÜB‹TAK’›n Ekim 2006 y›l›nda haz›rlam›fl oldu¤u AB 6. Çerçeve Program› Türkiye’nin Kat›l›m› Organizasyon Tiplerine Göre Da¤›l›m Analizi Raporu’na göre, kat›l›m›n yüzde 17’si KOB‹’lere ait ve yüzde 6’l›k sanayi kat›l›m›ndan da yüzde 15’lik araflt›rma merkezi kat›l›m›ndan fazla. Bu iyi bir tablo olarak görünse de, toplam proje say›s›n›n 500 civar›nda oldu¤u yüzde 54’lük kat›l›m›n da üniversitelere ait oldu¤u düflünüldü¤ünde, 4 y›ll›k bir programda imalat KOB‹’lerinin bu kadar yo¤un oldu¤u bir ülkede KOB‹’lerin kat›l›m›n›n daha da art›r›lmas› gereklili¤i do¤maktad›r. 7.Çerçeve Program›’n›n daha ilk ça¤r›s›nda KOB‹’lerin kat›l›m› yüzde 36, sanayinin kat›l›m› ise yüzde 18. Kat›l›m oranlar› artm›fl olmas›na ra¤men, 7. ÇP’ye projelerin kabul edilmesi önceki programa göre daha da zorlaflm›fl ve rekabeti daha da artm›fl olmas›ndan dolay› fonlanan proje oranlar› daha düflük olacakt›r. STK ve dan›flmanlar destek projeleri yapmal› KOB‹’lerin Avrupa Ar-Ge Projeleri’ne kat›l›m›n› kolaylaflt›rmak için KOB‹’lere destek ve dan›flmanl›k sa¤layan ya da onlar› temsil eden kurumlar›n bir araya gelerek gerçeklefltirdikleri destek eylemleri projeleri var. Biliflim sektöründe uygulanan ve 31 Mart 2008 itibar›yla baflar›yla sona eren EASIER Projesi, 2006 y›l›nda sonra eren TR-Access Projesi ve sektörel bazda KOB‹’lere destek veren, yenilenebilir enerjiden, g›daya kadar bir çok teknoloji alan›n› kapsayan projeler KOB‹’lerin Avrupa Ar-Ge projelerine kat›l›mlar›nda çok ciddi destek sa¤lad›lar. Öncelikle fark›ndal›klar› art›r›ld›, daha sonra yetkinlikleri ve flimdi de bu KOB‹’ler yeni davran›fl biçimleri edinerek, Avrupal› araflt›rmac›larla iflbirlikleri kuruyorlar, birlikte projeler gerçeklefltiriyorlar. Bu destek eylemi projelerinin katk›lar› ile birçok STK ve KOB‹ ile bire bir iletiflim sa¤land›. TÜB‹TAK ulusal temas noktas› olarak bu alanda birçok etkinlik gerçek-
lefltirdi ve halen de gerçeklefltirmeye devam ediyor. Türkiye’de KOB‹’lerin Avrupa Ar-Ge projelerine kat›l›mlar›n› art›rmak, hem onlar›n Avrupa’ya daha kolay entegre olmalar›n› sa¤layacak hem de daha yenilikçi olmalar›na öncülük edecektir. Birçok KOB‹ Ar-Ge yapmasa da, kat›ld›¤› projelerdeki uygulay›c› rolüyle, yeni bir ürün, ya da “know-how” sahibi oldu. Türkiye’de farkl› sektörlerde deneyimli birçok dan›flman›n ve STK’n›n Avrupa’n›n farkl› ülkelerindeki kurumlarla ortak destek eylemi projeleri gerçeklefltirmelerinin KOB‹’lere çok somut faydas› olacakt›r. Zira, bu tip projelerde somut hedefler konuldu¤undan, ölçümlenmesi de mümkün olabilecektir. Örne¤in; EASIER projesinde hedef 44 KOB‹’yi projelere ortak etmekti. Proje hedefini aflt› ve yaklafl›k 50 civar›nda KOB‹, projelere ortak oldu. Bu projelerle ilgili ça¤r›lar, TÜB‹TAK taraf›ndan hem CIP hem de 7. ÇP programlar› arac›l›¤›yla yap›l›yor. AB fonlu KOB‹’lerin kat›l›mlar›n› art›rmaya yönelik projelerde gerçeklefltirilen çal›flmalarda, Ar-Ge potansiyeli olan KOB‹’ler belirleniyor ve uzman dan›flmanlar KOB‹’lere yol gösteriyor, bire bir proje deste¤i sa¤l›yor. Devletin de nitelikli eleman istihdam› sorunu olan KOB‹’lerin AB Ar-Ge projelerine kat›l›m›n› desteklemek amac›yla dan›flmanl›k deste¤i oluflturmas› çok gereklidir. TÜB‹TAK TEYDEB taraf›ndan yürütülen KOB‹ Ar-Ge Destek Bafllang›ç Program›’n› 2007 y›l›nda bafllatm›flt›r ve bu programda KOB‹’lerin proje haz›rlama çal›flmalar›nda dan›flmanl›k hizmeti sa¤layan dan›flmanlara yönelik bir deste¤i de mevcuttur. Buna benzer bir deste¤in, çerçeve programlar›n›n yap›s›na ve iflleyifline uygun olarak oluflturulmas›nda yarar vard›r.
EUROSTARS ile akademi KOB‹ iflbirli¤i Üniversite iflbirliklerinin do¤al olarak gerçekleflti¤i bu projelerde KOB‹’ler daha bilimsel çal›flmalar›n içinde yer alarak, bu çal›flmalara nas›l yön verdiklerini de görmüfl oldular. KOB‹’lerin Ar-Ge motivasyonlar›n›n artmas›n›n yan› s›ra, hem vizyonlar› geniflledi hem de uluslararas› piyasadaki en yenilikçi ürünü sunabilir hale geldiler. Bununla birlikte, KOB‹’lerin pazara daha h›zl› ç›kmalar›n› sa¤layacak yeni ürünlere ihtiyaçlar› var. 2007 Eylül ay›nda, sadece Ar-Ge potansiyeli olan KOB‹’lere yönelik EUROSTARS adl› bir program uygulanmaya bafllad›. Finansman›n AB kaynakl› olmas› ancak ön onay›n Türkiye’den verilecek olmas› nedeniyle, daha kolay, pazara daha h›zl› adapte edilebilen ürünler sunacak olan
projeleri destekleyecek bu program KOB‹’lere çok uygun. TÜB‹TAK bu konuda birçok bilgilendirme toplant›s› yap›yor, bu toplant›lara birçok KOB‹ kat›l›yor. KOB‹’lere yönelik olarak TÜB‹TAK’›n sa¤lad›¤› Ar-Ge ve inovasyon destekleri aras›nda çok yeni ve çok da bilinmeyen bir destek mevcut. Daha çok teknoloji platformlar›n›n kurulmas›yla tan›nan ‹fiBAP program› esasen rekabet öncesi iflbirli¤i program› oldu¤undan, KOB‹’lerin belli bir Ar-Ge ya da teknoloji alan›nda yapacaklar› iflbirli¤i projelerini desteklemektedir. Bugüne kadar iflbirli¤i yapmadan imalat yapan ya da ürün gelifltiren KOB‹’lerin iflbirli¤ine yöneltimeleri için bu desteklerin elbette bir teflvi¤i olacakt›r, yine de duyurulmas› ve fark›ndal›¤›n art›r›lmas› da gerekecektir.
Öneriler
Pazarlama ve iletiflim için destek KOB‹’lerin bir baflka önemli problemi de, Ar-Ge çal›flmalar›na fon sa¤lam›fl olsalar bile ürettikleri prototipi ürüne çevirmek, üretimi bafllatmak ve bunu pazarlamak için gerekli kaynaklar›n sa¤lanmas›. Özellikle imalatç› KOB‹’lerin en zay›f olduklar› alan pazarlama ve iletiflim. Hem markalaflma, hem piyasa analizlerini gerçeklefltirme hem de tan›t›m faaliyetlerini gerçeklefltirebilmek için ayr› bir bilgi birikimine ve imalatç› ya da mühendis formasyonundan farkl› bir nitelikli istihdama ihtiyaçlar› var. Bu alanda desteklerin varl›¤› yok gibi ve öne ç›kar›lm›yor. KOB‹’lere bu alanda ya pazarlama ve iletiflim konular›nda uzman dan›flmanlar için destek sa¤lanmal› ya da risk sermayesi f›rsatlar›ndan yararland›r›lmal›d›r.
risk sermayesi bularak ortakl›k kurabilir ve yeni ürün gelir getirene kadar bu ortakl›¤›n› sürdürebilir. Bunun için hem Türkiye’de son y›llarda yeni yeni kurulmakta olan risk sermayesi flirketleri hem de Avrupa’da çok daha atkif olan “‹fl Melekleri”kurumlar› ve a¤lar› en do¤ru kaynaklard›r. ‹flbirlikçili¤in gelifltirilmesi Türkiye’nin çeflitli yerlerinde hizmet vermekte olan AB‹GEM’ler, KOSGEB de yeni CIP program› ile birlikte KOB‹’lere bu alanda destek sa¤layabilmelidirler. Bir baflka yöntem de, teknoloji transfer anlaflmalar›d›r. Belli bir bilgi birikimi ve yeni bir teknolojik ürüne sahip olan bir KOB‹ fikri ve s›nai mülkiyet haklar›n› koruma alt›na ald›ktan sonra bir baflka flirkete ürününü ya da bilgisini teknoloji transfer anlaflmas› yaparak devredebilir. Ülkemizde Avrupa Komisyonu taraf›ndan desteklenen IRC adl› Yenilik Transfer Merkezleri, KOB‹’lere teknoloji transferi konusunda destek sa¤lamaktad›r. Ankara ve ‹zmir’de yer alan bu merkezler, CIP Program› kapsam›nda tüm Avrupa Birli¤i ‹letiflim Merkezleri ile birlefltirilerek Avrupa Kurumsal A¤› (European Enterprise Network) haline geldiler ve flu anda hem Ankara, hem ‹zmir hem de ‹stanbul’da olmak üzere 3 adet merkezle hizmet sa¤lamaya bafllad›lar. KOB‹’lerin kendi bölgelerine en yak›n bu merkezlerle çok daha fazla iletiflim halinde olmalar›, bu merkezlerin de eskisinden daha aktif ve di¤er destekleyici kurumlarla iflbirlikçi olmalar› gerekmektedir.
Risk sermayesi sistemi, daha çok giriflimcilerin yeni fikirlerini pazara sunmalar›na yönelik olsa da, KOB‹’lerin prototip ya da patentli ürünlerini pazara sunmalar›na da olanak sa¤layacak risk paylafl›m ortakl›¤› sunuyor. Bu ifli tek bafl›na gerçeklefltiremeyecek bir KOB‹,
DPT taraf›ndan haz›rlanarak geçti¤imiz günlerde yay›mlanan Türkiye’nin 2007-2009 y›llar› KOB‹ Stratejisi ve Eylem Plan›’na hem devleti hem de KOB‹’leri temsil eden ilgili kurulufllar›n iflbirli¤i ile oldukça zor birtak›m hedeflerin baflar›lmas› öngörülüyor. Ancak, bu plan›n mevcut Ar-Ge yasa tasar›s›yla çok fazla ba¤daflt›r›lmad›¤› anlafl›l›yor. I
• 2007-2009 KOB‹ Eylem Plan›’na uyulmal›, süreçler denetlenmeli ve ilgili konularda destek olabilecek uzman tüm kifli ve kurumlarla iflbirli¤i yap›lmal›. • KOSGEB’in yeniden yap›lanma sürecinin sürdürülebilir bir yap›ya kavuflmal›. • KOB‹ destek sistemleri, yeni teknoloji, sektör ya da ifl konular› ile esnek bir yap›da tasarlanmal›. • KOB‹’lere dan›flmanl›k destek sistemleri için mutlaka dan›flmanlar› temsil eden STK’larla iflbirli¤i yap›lmal›. • Dan›flmanlar ve STK’lar, iflbirli¤i a¤lar› ve AB 7.ÇP ve CIP destek eylemi projelerine kat›lmal›, KOB‹ destek projeleri üretmeli ve fonlanmal›. • Ar-Ge teflvik yasa tasar›lar› ile ilgili büyük flirketlerle birlikte KOB‹ temsilcilerinin eflit olarak ayn› zaman dilimle-
rinde görüfl bildirme hakk›na sahip olmas› gerekli. • KOB‹’ler için öncelikli olarak nitelikli istihdam destekleri ve teflvik uygulamalar› konusunda çal›flmalar bafllat›lmal›. • Ar-Ge teflvikleri yönetmeli¤indeki uygulama yönergeleri KOB‹’lere kolayl›k sa¤layacak, destekleyecek biçimde düzenlenmeli. • Brüksel’deki TURBO Ar-Ge lobi ofisinde sadece TÜB‹TAK de¤il, KOSGEB, sanayi ve KOB‹ temsilcisi di¤er STK’lar olan TESK ve TOBB da daha etkin olarak çal›flmalar yürütmeli. • AB fonlar›yla kurulan KOB‹ destek a¤ ve merkezleri daha etkin olarak kullan›lmal›, daha fazla duyuru, iflbirli¤i ve yayg›nlaflt›rma yap›lmal›.
özel haber
kobi’ler dan›flmanlarla inovasyon yolunda ilerliyor Kendilerine sunulan gerek ulusal gerek uluslararas› desteklerden yeteri kadar faydalanamayan KOB‹’lerin bu süreçte yararlanabilecekleri Ar-Ge ve inovasyon dan›flmanlar› mevcut. KOB‹’ler Ar-Ge ve inovasyon yönetimlerini bu uzmanlar ile beraber yaparak önemli bir avantaj kazan›yorlar. Dan›flmanlar bu süreçte KOB‹’lerin içinden bir eleman gibi çal›flarak proje fikirlerinin ve inovasyon ve Ar-Ge kültürlerinin geliflmesine yard›mc› oluyorlar.
GÜL‹ZAR BÜYÜKKARA
B
üyük flirketler sahip olduklar› finansman ve nitelikli çal›flanlar›yla istedikleri zaman Ar-Ge ve inovasyon konusunda çal›flmalar›n› ilerletme flans›na sahip. Oysa KOB‹ olman›n en büyük dezavantajlar›ndan biri çal›flan say›s›n›n az olmas›ndan dolay› flirket vizyonunun dar olmas› ve e¤ilimlerin takip edilememesi. Bu nedenle iyi proje fikirleri olan KOB‹’ler bile bazen kendilerine sunulan büyük imkanlardan faydalanam›yor. Dünyadaki KOB‹’lerin de sorunlar› ayn›. Avrupa Komisyonu’nun “2007 y›l› KOB‹ Gözlem Raporu” en büyük problemin nitelikli eleman istihdam› oldu¤unu ortaya koyuyor. Bu önemli sorunu kendi kaynaklar› ile çözemedikleri için, birçok proje fikri, iflbirli¤i ve Ar-Ge projesi gerçe¤e dönüflemiyor. KOB‹’lerin Ar-Ge ve inovasyon yönetimi konusundaki bu eksikli¤ini kapatmalar›n›n en iyi yollar›ndan biri dan›flmanlarla birlikte çal›flmalar›. Türkiye’de KOB‹’lere hem yurtiçindeki hem de Avrupa’daki fonlar konusunda dan›flmanl›k eden, hatta üretim ve yönetim konusunda destek olan dan›flman firmalar bulunuyor. KOB‹’ler, araflt›rmayla elde edemeyecekleri bilgilere ve vizyona bu dan›flman firmalar ve onlar›n uzmanlar› sayesinde ulaflabiliyorlar.
Teknoloji kullan›m›, inovasyon ve ArGe alan›nda uzman olan dan›flmanlar, KOB‹’lere, TÜB‹TAK, TTGV (Türkiye Teknoloji Gelifltirme Vakf›), Avrupa Birli¤i gibi kurumlardan nas›l faydalan›labilece¤i konusunda yol gösteriyorlar. Bu sayede KOB‹’ler eksik bilgi sahibi olduklar› alanlarda dan›flmanl›k alarak bir nevi Ar-Ge ve inovasyon yönetimini bu dan›flmanlara outsource ediyorlar. Örne¤in Rainmaker ‹fl Çözümleri, KOB‹’lerin, TÜB‹TAK ve TTGV kanal› ile firmalar›n fon almas›n› sa¤l›yor. Firma, kendisine baflvuran KOB‹’nin Ar-Ge projelerini, Ar-Ge sistemati¤i içerisinde dokümante ediyor, proje yürütme faaliyetlerini gerçeklefltiriyor. KOB‹’lerin ifl görme metotlar›n›n çok bilimsel olmad›¤›na dikkat çeken Rainmaker ‹fl Çözümleri Genel Müdürü Bahtile Tokdemir, “KOB‹’lerde görülen en temel eksiklik, firman›n Ar-Ge faaliyetlerinin sistematik süreçten uzak olmas›. Biz araflt›rmalar yap›yor, firmaya proje aflamas›nda yard›mc› oluyoruz.”
Ar-Ge’ye olan ihtiyaç iyi kavranmalı Bu alanda bir dan›flmanl›k sektörünün oluflmas› için kurulan Profesyonel Dan›flmanlar Derne¤i (PRODER) Yönetim Kurulu Üyesi Kezban Mutlu, KOB‹’lerin var olan destekleri kullanma konusun-
daki eksikliklere dikkat çekiyor. “Ar-Ge ve inovasyon, tamamen gelecek öngörüleri ve gelece¤e yat›r›m ile ilgili. Bir KOB‹’nin problemlerini çözmeden gelece¤e yat›r›m yapmas›n› beklemek çok yanl›fl, bu konuda elini tafl›n alt›na koyan çok az KOB‹ var” diyen Mutlu, dan›flmanlar›n önemini ise flöyle anlat›yor: “KOB‹’lerin farkl› durumlarda farkl› konularda uzmanl›¤a, istihdam ve bilgi deste¤ine ihtiyac› var. Bu destekler en iyi haliyle, KOB‹’lerle çal›flm›fl, deneyimli, konusunda uzman dan›flmanlar ile birlikte verilebilir. Herhangi bir ulusal ya da uluslararas› teflvik, dan›flman deste¤i olmadan bir KOB‹ taraf›ndan ya kullan›lam›yor ya da eksik kullan›l›yor.” Sanayi flirketlerine hem yeni ürün gelifltirme süreçlerinin yönetimi hem de ArGe destekleri konusunda dan›flmanl›k hizmetleri veren Payz›n Dan›flmanl›k Ltd. flirketinin kurucusu Erbil Payz›n ise önce KOB‹’lerin Ar-Ge’ye olan ihtiyac›n›n iyi kavramas› gerekti¤ini vurguluyor. Payz›n “Bir firma sürekli de¤iflebilmek ve rekabet avantaj› kazanabilmek için Ar-Ge yapar. KOB‹’lerimizin sürekli olarak de¤iflmeleri gerekti¤ini kabul etmeleri laz›m. Dolay›s›yla, yap›lmas› gereken en önemli fley firmalar›m›z›n bu gerçe¤i görmelerine ve ifl stratejilerini bu do¤rultuda yeniden gözden geçirmelerine yard›mc› olmak” diyor.
Ar-Ge ve inovasyonun önemi henüz anlaşılmadı Sanayi flirketlerine yeni ürün gelifltirme süreçlerinin yönetimi ve Ar-Ge destekleri konusunda dan›flmanl›k hizmeti veren Payz›n Dan›flmanl›k’›n kurucusu Erbil Payz›n “Bence büyük veya KOB‹ düzeyindeki firmalar›n teknoloji gelifltirme ve Ar-Ge çal›flmalar› bak›m›ndan istenen düzeyde olmamalar›n›n temel nedeni Türkiye’nin 90’l› y›llar›n ortas›na kadar uygulam›fl oldu¤u ithal ikamesi politikas›” diyor. Çünkü gümrük birli¤i anlaflmas›ndan önce sanayi firmalar› iç pazara yönelik çal›fl›yorlar ve d›fl pazarlarla ilgilenmiyorlard›. Payz›n’a göre bu yüzden rekabetten korunmufl bir iç pazarda çal›flan firmalar kendilerini yenileme ve teknoloji-
Teknoloji kültürü şart Ar-Ge projeleri dan›flmanl›¤› veren TAGES’in AB uzmanlar›ndan Selen Akçal› ise dan›flmanlar›n KOB‹’lere k›sa yoldan büyük bir vizyon çizdi¤ini söylüyor. Akçal› “Dan›flmanlar sahip olduklar› uzmanl›k ve farkl› deneyimlerle KOB‹’nin tek bafl›na aylarca araflt›r›p cevab›n› bulamayaca¤› bir soruyu an›nda cevapland›r›p, KOB‹’yi bilgilendirip en iyi flekilde yönlendirebilir.” Akçal› flunlar› da ekliyor: “KOB‹’nin istihdam kapasitesini düflündü¤ümüz zaman kendi bünyesinde bir dan›flman› istihdam etmektense ayl›k olarak ya da proje baz›nda bir dan›flmanla çal›flmas› çok da uygun. Ancak bunun için de baz› teflvik mekanizmalar› gerekiyor.” Ba¤›ms›z olarak Ar-Ge çal›flmalar› ve yönetim dan›flmanl›¤› yapan, Orta Do¤u Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ö¤retim görevlisi Metin Ger, KOB‹’lerde “teknoloji kültürü”nün yeterince oluflmad›¤›n› vurguluyor. Ger “Her düzeyde e¤itilmifl insan gücü, yeterli talep, yasal düzenlemeler, uygun finansman yap›s› ve bunlar›n tümünün yan›nda teknik bilgi ve birikim “teknoloji kültürü” diye adland›rabilece¤imiz bir bütünü oluflturur. Ar-Ge ve inovasyonu da bu kültür gelifltirir. Teknolojik geliflme böyle bir kültür oluflturulmam›flsa maalesef gerçeklefltirilemiyor” diyor. I
lerini gelifltirme konusunda üzerinde bask› duymuyorlard›. Türkiye’nin 1995 y›l›nda AB ile Gümrük Birli¤i Anlaflmas› imzalamas› ise bir k›r›lma noktas› oldu ve firmalar kendilerini küresel rekabetin içinde buldular. Payz›n “Bugün art›k birçok firma, fakl› ürünlere ve hizmetlere yönelmeleri ve bu amaçla Ar-Ge ve yenilik çal›flmalar›na a¤›rl›k vermeleri gerekti¤ini kabul etmeye bafllad›” diyor. Ona göre Türkiye’de, otomotiv, makine imalat, elektronik, g›da, kimya, g›da, tekstil ve konfeksiyon gibi sektörlerde dünyadaki rakipleri ile boy ölçüflebilecek pek çok KOB‹ var. Bu KOB‹’lerin farkl›l›k stratejisini benimsemifl, sürekli de¤iflim ve büyüme
içinde olan firmalar oldu¤unu söyleyen Payz›n “KOB‹’lerin önemli bir ço¤unlu¤u ise hala sektörlerindeki en iyi uygulamalardan uzak noktadalar ve Ar-Ge çal›flmalar›na gerekli önemi vermiyorlar” diyor. Erbil Payz›n
Danışmanlık programı geliştirilmeli KOSGEB dan›flmanl›k havuzunda yer alan, çok farkl› sektörden 13 profesyonel dan›flman›n bir araya gelmesiyle 2005 y›l›nda kurulan PRODER, Türkiye’de henüz oluflmam›fl olan bir dan›flmanl›k sektörünün oluflmas›n› hedefliyor. PRODER Yönetim Kurulu Üyesi Kezban Mutlu baz› dan›flmanl›k kavramlar›n›n KOSGEB tan›mlamas› içinde yer almad›¤›n› ifade ediyor. Mutlu, KOSGEB yetkililerinin yap›lan dan›flmanl›k çal›flmas›n› konuyu bilmedikleri halde de¤erlendirmeye ya da ölçmeye çal›flmalar›n›n yanl›fll›¤›na dikkat çekiyor. Birçok kurumun KOSGEB teflviklerinden kötü niyetle faydalanarak, hem baflka kurumlara hem devlete hem de kendine zarar verdi¤ini söyleyen Mutlu’ya göre bu hatalar›n faturalar›n› KOB‹’ler ve dan›flmanlar ödemek zorunda kal›yor. PRODER kurum olarak, KOB‹’lere sa¤lanacak teflviklerde mutlaka güvene dayal› ancak iyi iflleyen denetim mekanizmas›na sahip bir sistemin gereklili¤ine inan›yor. Dernek flu anda TÜB‹TAK taraf›ndan sa¤lanan “KOB‹ ArGe Bafllang›ç Destek Program›”nda dan›flman deste¤i sa¤lanmas›ndan memnun. Ne var ki, destek sadece proje fonland›¤› takdirde veriliyor. KOB‹’lerin proje fonlanmadan önce
Kezban Mutlu
yapt›klar› dan›flmanl›k masraflar› proje fonlanmad›¤› zaman desteklenmiyor. Kat›l›m› oldukça zor olan Avrupa Birli¤i 7. Çerçeve Program› ya da EUROSTAR gibi programlar için KOB‹’lere destek vermek gerekiyor. Oysa KOB‹’lere Avrupa Birli¤i taraf›ndan sa¤lanan fonlarla ilgili projelere kat›l›mlar›nda ve proje haz›rlamalar›ndan destek olacak herhangi bir dan›flmanl›k teflvik mekanizmas› bulunmuyor. Mutlu, bu tür bir çal›flman›n KOSGEB ya da TÜB‹TAK taraf›ndan yap›labilece¤i ve PRODER’in de böyle bir çal›flmada iflbirli¤i yapmaya haz›r oldu¤unu söylüyor.
özel haber
Ar-Ge uzun vadeli devlet politikası ile olur Ar-Ge, yat›r›m ve sosyal içerikli projelerde haz›rlama ve yürütme hizmetleri veren Rainmaker ‹fl Çözümleri Genel Müdürü Bahtile Tokdemir “Ar-Ge faaliyetleri nitelikli iflgücü ve yüksek teknolojik ekipman gerektirdi¤i için son derece pahal› ve uzun soluklu bir süreç, dolay›s›yla bu süreçte yap›lacak çal›flmalar›, KOB‹’ler kendi öz kaynaklar› ile karfl›layabilmesi mümkün de¤il” diyor. Bunun ise Ar-Ge yaparak teknoloji gelifltirmek konusunda motivasyonu azaltt›¤›n› söyleyen Tokdemir’e göre katma de¤eri olmayan ürünün, teknolojik olarak üstün ürünler karfl›s›nda pazar bulma flans›n›n azalmas›, firman›n rekabet gücünü azalt›yor ve KOB‹’lerin sorunlar›n› derinlefltirerek bir k›s›r döngü ortaya
Ulusal İnovasyon Sistemi eksik
Metin Ger
ODTÜ Ö¤retim Görevlisi olan ve firmalara ba¤›ms›z olarak dan›flmanl›k veren Metin Ger “Ulusal bir inovasyon sisteminin tam olarak oluflturuldu¤u ve verimli bir flekilde iflledi¤ini söylemek zor. D›fl ticaret a盤›m›z asl›nda bunun bir kan›t›” diyor. Ger’e göre teknolojik geliflme bu yönde bir kültür oluflturulmam›flsa mümkün de¤il. Ger, “Teknoloji Kültürü’nü KOB‹’ler ba¤lam›nda da içselleflmifl duruma getirecek bir ‘Ulusal ‹novasyon Sistemi’ yap›lanmas›n›n bir an önce siyasetten ve ç›kar iliflkilerinden ba¤›ms›z flekilde oluflturulmas› gerekiyor” diyor ve ekliyor: “GSMH’dan (Gayri Safi Milli Has›la) Ar-Ge’ye ayr›lan pay›n bu çerçevede artt›r›lmas› yoluna gidilmesi gerekli, aksi taktirde pazardaki katma de¤eri yüksek ürünlerle rekabet etmek mümkün olamaz.”
ç›kar›yor. Tokdemir geliflmifl ülkelerden baz› örnekler gösteriyor: “Geliflmifl ülkeler, Ar-Ge kültürünü yayg›nlaflt›rarak teknoloji kullan›m›n› art›rmay› devlet politikas› olarak ele al›p özel destekler, risk sermayeleri, vergi avantajlar› sunuyor. Uzun vadeli stratejik bir planlar do¤rultusunda sistemli politikalar gelifltiriliyor. Dünyadaki ilk teknopark giriflimi 50’li y›llar›n bafl›nda, yani bizden yaklafl›k 50 y›l önce, California’daki Stanford Üniversitesi öncülü¤ünde bafllad›.” Tokdemir’in bahsetti¤i bölge, bugün Google, HP, Yahoo gibi binlerce baflar›l› firma ve on binlerce nitelikli insan gücünün faaliyet gösterdi¤i Silikon Vadisi’ne dönüfltü. Avrupa ülkeleri ve Japonya, teknopark hareketine ancak 15 y›l sonra
Bahtile Tokdemir
kat›ld›. Bugün, ABD’de 1000 civar›nda, dünya genelinde 2000’in üzerinde teknopark var. Türkiye’de ise 90’larda bafllayan çal›flmalar ancak 2001’de yürürlü¤e giren yasayla birlikte faaliyete bafllad›.
AB projelerinde yer alan KOBİ’lerin inovasyon kültürü artıyor KOB‹’lere Ar-Ge projeleri konusunda dan›flmanl›k veren ve çok farkl› sektörlerden KOB‹’lerle proje yapan TAGES’in uzmanlar›ndan Selen Akçal›, KOB‹’lerin Ar-Ge harcamalar›n› art›rmalar› için devlete büyük bir rol düfltü¤üne dikkat çekiyor. Akçal› “Yeni ç›kan Ar-Ge yasas› baz› kolayl›klar ve avantajlar getirdi ama yine de KOB‹’leri daha çok ön plana ç›kartacak ve KOB‹’lerin Ar-Ge yapmas›n› teflvik edecek özel düzenlemelere de ihtiyaç büyük” diyor. Akçal›, gerek TÜB‹TAK’›n destek programlar› gerekse AB’nin EUREKA, EUROSTARS, 7.ÇP ve benzeri programlar›n Ar-Ge projeleri için bir sistem sundu¤unu ve KOB‹’lerin, bu programlara projeler yaparak ya da yap›lan projelerde yer alarak bu kültürü edinebileceklerini söylüyor. “KOB‹’ler bu sayede Ar-Ge faaliyetlerini art›r›yorlar” diyen Akçal› “Türk KOB‹’lerinin mevcut durum-
da Ar-Ge’ye yaklafl›m› çok daha bireysel. KOB‹’lerin fikir yaratmada hiç bir problemi yok, hatta oldukça farkl› ve öncü fikirlere sahipler ama Ar-Ge dünyada art›k ayn› zamanda iflbirli¤i manas›na geliyor. Farkl› uzmanl›klar bir araya gelip bir Ar-Ge faaliyetini gerçeklefltiriyorlar. Türk KOB‹’lerinin bu iflbirli¤i kültürünü kavramas› ve içine girmesi biraz zor oluyor. KOB‹’lerin daha kurumsal yaklafl›mlara ihtiyaçlar› var.” Bunun yan› s›ra Türkiye’de Ar-Ge ve Selen Akçal› inovasyonun bu kadar gündemde olmas› ve teflviklerin artmas›n›n yeni bir durum oldu¤una de¤inen Akçal›’ya göre Avrupa’da ve dünyada özellikle baz› öncü ülkeler, bu kavramlar› çok önceden konuflmaya bafllad›klar› için öndeler. Türk KOB‹’leri de bu düzeyi yakalamak istiyorsa deneyimli kurumlar ile iflbirli¤i halinde olup Ar-Ge seviyelerini art›rmalar› gerekiyor.
haber
tübitak, kobi’lerin yan›nda TÜB‹TAK-TEYDEB KOB‹’lere yenilik ve Ar-Ge süreçlerinde, ço¤u geri ödemesiz olarak büyük destekler veriyor. 1995- 2007 y›llar› aras›nda 2271 KOB‹, TÜB‹TAK TEYDEB’e baflvurdu, 1449 tanesi bu programdan yararland›.
ÜB‹TAK, KOB‹’lere destek veren en önemli kurumlardan biri. TÜB‹TAK TEYDEB ad› alt›nda, KOB‹’lerin yararlanabilece¤i 4 çeflit ArGe deste¤i bulunuyor. Bu programlarla KOB‹’lerin Ar-Ge ve yenilik çal›flmalar› destekleniyor. TÜB‹TAK TEYDEB taraf›ndan verilen bilgilere göre, 1995-2007 y›llar› aras›nda TUB‹TAK TEYDEB’e Ar-Ge deste¤i için toplam 2271 KOB‹ baflvurdu. Bu firmalardan da 1449 tanesinin en az bir projesi TÜB‹TAK TEYDEB taraf›ndan desteklendi.. TÜB‹TAK TEYDEB taraf›ndan 2007 y›l›nda bafllat›lan “1507KOB‹ Ar-Ge Bafllang›ç Destek
Program›” kapsam›nda, KOB‹ düzeyindeki firmalar›n 400 bin YTL’ye kadar bütçeli ilk iki Ar-Ge projesine yüzde 75 düzeyinde geri ödemesiz (hibe) destek veriliyor. Bu oran di¤er ülkelerde verilen bu tür desteklerle k›yasland›¤›nda oldukça yüksek. Ayr›ca bu destek program›n›n baflvuru koflullar› TÜB‹TAK’›n di¤er destek programlar›na göre de kolaylaflt›r›lm›fl durumda. TÜB‹TAK kaynakl› verilere göre, desteklenen kurulufllar›n yüzde 84’ünü KOB‹’ler oluflturuyor. Toplam desteklenen proje say›s›n›n da yüzde 60’› KOB‹’lere ait projeler. Baflvuran projelerin yüzde 63’ü destekleniyor. I
Sanayi’de Ar-Ge’ye destek
Yenilik odaklı girişimlere katkı
AB ile Ar-Ge yapmak isteyenlere
Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Program›, 1995 y›l›ndan beri TÜB‹TAK ile D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› (DTM) iflbirli¤i içinde yürütülüyor. Program, Türk sanayisinin Ar-Ge yetene¤inin yükseltilmesine katk›da bulunmak üzere oluflturuldu. “Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araflt›rma Kurumu Teknoloji ve Yenilik Destek Programlar›na ‹liflkin Yönetmelik” ve “Sanayi Araflt›rma Teknoloji Gelifltirme ve Yenilik Projeleri Destekleme Program› Uygulama Esaslar›”na uygun olarak yürütülen program›n amac›, sanayi kurulufllar›n›n Ar-Ge Projelerine yüzde 60’a varan oranlarda hibe fleklinde destek sa¤lamak.
TÜB‹TAK taraf›ndan yüksek lisans veya doktora düzeyinde e¤itimli ö¤renci ve mezunlar›n bilgi ve araflt›rmalar›n› ticari ve katma de¤eri yüksek ürünlere dönüfltürebilmelerini teflvik etmek amac›yla, Teknoloji ve Yenilik Odakl› Giriflimleri Destekleme Program› (TEKNOG‹R‹fi‹M) düzenleniyor. Program kapsam›nda, giriflimcilerin firmalar›n› kurmalar›n›n ard›ndan, personel, malzeme, alet/teçhizat/yaz›l›m, seyahat, dan›flmanl›k, hizmet al›m›, ofis kira gideri ve ofise ait su, elektrik, ›s›tma ve iletiflim giderlerinin TÜB‹TAK taraf›ndan yüzde 75 oran›nda, en fazla 100 bin YTL ve bir y›l süre ile desteklenmesi öngörülüyor.
Uluslararas› olan Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Program›, Türkiye’nin kat›ld›¤› EUREKA, EUROSTARS ve Avrupa Birli¤i Çerçeve Programlar› alt›nda ortak proje ça¤r›lar› ve benzeri uluslararas› programlara sunulan projelerin desteklenmesi için oluflturuldu. Program, uluslararas› Ar-Ge, yenilik projeleri yapan ve Türkiye’de yerleflik olan kurulufllara destek veriyor. Bu program kapsam›nda destek almaya hak kazanan büyük ölçekli firmalar›n Ar-Ge projelerinin uygun bulunan proje harcamalar›n›n en fazla yüzde 60, KOB‹’lerin proje harcamalar›na yüzde 75 oran›nda hibe destek sa¤lanmas› öngörülüyor.
T
Yeni başlayanlar için Ar-Ge desteği KOB‹ Ar-Ge Bafllang›ç Destek Program› ile, ürün kalitesi veya standard›n›n yükseltilmesi, maliyet düflürücü nitelikte yeni tekniklerin, gelifltirilmesi amaçlan›yor. Bunun için KOB‹’ler taraf›ndan yürütülen 400 bin YTL bütçe ve 18 ay süre ile s›n›rl› ilk iki proje TÜB‹TAK taraf›ndan destekleniyor. Projelere program kapsam›nda sa¤lanacak desteklerle KOB‹’lerin, daha rekabetçi olmalar›, sistematik proje yapabilmeleri, kurumsal araflt›rma teknoloji gelifltirme kültürüne sahip olmalar›, ulusal ve uluslararas› destek programlar›nda daha etkin yer almalar› hedefleniyor.
baflar› hikayesi
baflar›y› üniversitelerle yapt›¤› iflbirli¤i ile yakalad› UN‹MAS A.fi., Ar-Ge’ye cirosundan yüzde 13 pay ay›rarak sektöründeki en iyi ürünleri üretti. 15 kiflilik küçük bir ekiple de Ar-Ge yap›labilece¤ine iyi bir örnek olan UN‹MAS, mermer kesen elmas b›çaklar üretiyor. Kurucu Süleyman Cincino¤lu, flirketi Ar-Ge ile ayakta tutmay› baflard›. UN‹MAS, TÜB‹TAK’la gerçeklefltirece¤i ikinci projesiyle, sektöre yeni bir soluk getirmeye haz›rlan›yor.
HANDE AKKAfi N‹MAS Endüstriyel Elmaslar Sanayi ve Ticaret A.fi.’nin kurucusu Süleyman Cincino¤lu, ‹zmir ‹ktisadi ve Ticari Bilimler Akademisi ‹ktisat Bölümü’nden mezun oldu. Mezun olduktan sonra Sümerbank’ta 5 y›l çal›flt› ve banka müfettifliyken Sümerbank’tan ayr›ld›. Sümerbank’tan sonra ülkede verimlili¤in artmas› ve yaflam kalitesinin yükseltilmesi için çal›flmalar yapan Milli Prodüktivite Merkezi’nde (MPM) 3 y›l ölçüm uzman› olarak çal›flt›. MPM’de çal›flt›¤› y›llarda e¤itim için Fransa ve Belçika’ya gitti. 2 y›l yurtd›fl›nda yaflayan Cincio¤lu, MPM’den ayr›larak ‹stanbul’a döndü. ‹stanbul’a döndükten sonra 3 y›l E.C.A.’n›n çeflitli departmanlar›nda yöneticilik, 4 y›l da Nesafl’ta pazarlama müdürlü¤ü yapt›. Devlette ve özel sektörde geçen 15 y›l›n ard›ndan Cincino¤lu kendi iflini yapmaya ve sanayi alan›nda faaliyet göstermeye karar verdi.
U
Bu karar›n›n ard›ndan 1985’te flimdiki ad› UN‹MAS olan Sümer Pazarlama D›fl Ticaret Limited fiirketi’ni kurdu. ‹hracat flirketi olan Sümer Pazarlama’da, üretti¤i, beton, mermer ve cam kesen b›çaklar›n afl›nd›r›c› maddesini oluflturan silisyum karbür ile alüminyumu ‹ran’a ihraç ediyordu. ‹ç pazarda bu b›çaklara
Cironun yüzde 13’ü Ar-Ge’ye UN‹MAS’›n Türkiye pazar›nda 140 müflterisi var. Ayn› sektörde faaliyet gösteren 33 flirketin aras›nda ise beflinci s›rada. 2007’de 1,5 milyon dolar ciro yapt›klar›n› söyleyen kurucu Süleyman Cincino¤lu, UN‹MAS’›n baflar›s›n› yap›lan Ar-Ge çal›flmalar›na ba¤l›yor: “Biz Ar-Ge çal›flmalar›m›za ciromuzun yüzde 13’ünü harc›yoruz. Ama ayr›lan bu bütçe sat›fl olarak tekrar bize geri dönüyor. Ben elimden geldi¤ince tüm yenilikleri takip etmeye çal›fl›yorum. 15 kiflilik ekibimle hep daha iyisini daha kalitelisini üretmek için u¤rafl›yoruz. Bunlara da ancak Ar-Ge çal›flmalar›m›z sonucunda ulaflabiliyoruz.”
Süleyman Cincino¤lu
olan talebin çok fazla oldu¤unu fark eden Cincino¤lu, afl›nd›r›c› madde yerine b›ça¤›n kendisini üretmeye karar verdi. Cincino¤lu, b›çaklar›n üretim hikayesini flöyle anlat›yor: “Türkiye’deki flirketler kullanacaklar› b›çaklar› yurtd›fl›ndan ithal ediyorlard›. Pazarda bu yönde bir a盤›n oldu¤unu fark ettim. fiirketime bir ortak buldum ve cam› kesebilen elmas b›çaklar üretmeye bafllad›k. Ama ondan yeterli deste¤i göremedim. Orta¤›m iflten ayr›l›nca kendimi hakk›nda çok fazla bir fley bilmedi¤im bir mesle¤in içinde buluverdim. ”
bafllamas›na neden oldu. Bence Ar-Ge hiçbir zaman tek tarafl› olmamal›. Bir ucu her zaman müflteriye dokunmal›. Sanayicilerimizde ‘Türkiye’de iyi ürün üretilemez’ düflüncesi hakim. O yüzden kaliteli ürünü d›fl pazarlarda ar›yorlar. Kullan›c›y›, ürününüzün iyi oldu¤una çok zor ikna ediyorsunuz. Müflteriyle olan ilk al›flveriflinizde onlara çok iyi bir ürün pazarlaman›z gerekiyor ki müflteri sizinle çal›flmaya devam etsin. Kendi içinizdeki Ar-Ge’yi bitirdi¤inizde müflterinin de size olan güveni kayboluyor. ”
Ar-Ge biterse güven kayboluyor
Kaliteli b›çaklar› ancak Ar-Ge çal›flmalar›yla üretece¤ine inanan Cincino¤lu, bu süreçte müflteriyle olan temaslar›n› hiçbir zaman koparmam›fl ve burada çok farkl› bir çal›flmaya imza atm›fl; müflterilerine ürünle beraber müflteri memnuniyet formlar› göndermeye bafllam›fl. Ald›¤› formalardan sonra ürünlerindeki eksik olan noktalar› tespit ederek b›çaklar›n performanslar›n› art›rmak için yeni çal›flmalar bafllatm›fl. Kesim yap›lacak tafl›n örneklerini müflterilerinden tedarik etmifl. Böylece o tafl› en iyi kesebilen b›çaklar üretmifl.
Yola tek bafl›na devam etmeye karar veren Cincino¤lu, kendini gelifltirmek ve UN‹MAS’› ayakta tutabilmek için yapt›¤› meslekle ilgili tüm kitaplar›, araflt›rmalar› ve makaleleri incelemifl. Bu konuda yurtiçinde ve yurtd›fl›nda düzenlenen seminerlere kat›lm›fl. Yapt›¤› b›çaklar› günlerce deneyerek en kalitelisini üretmeye çal›flan Cincino¤lu, sadece kitaplara ba¤l› kalmam›fl ve kendi içinde de Ar-Ge çal›flmalar› yapmaya bafllam›fl. Üretti¤i b›çaklarda en iyi performans› yakalayana kadar bu çal›flmalar› sürdürmüfl. Bir fleyi istemenin baflarman›n birinci koflulu oldu¤una inanan Cincino¤lu: “B›çaklar üzerinde yapt›¤›m›z denemeler ister istemez UN‹MAS’›n içinde Ar-Ge çal›flmalar›n›n
Çevreci bıçaklar üretti Camlar› kesen ve onlara flekil veren b›çaklar› üretmekle serüvenine bafllayan Cincino¤lu, bu sektörden istedi¤i per-
formans› yakalayamayaca¤›n› düflünerek Alarko’yla bir iflbirli¤i yapt›. Türkiye’deki do¤algaz borular›n›n döflenmesi görevini üstlenen Alarko, asfaltlar›n kesilmesi için kullan›lacak b›ça¤› UN‹MAS’tan almaya bafllad›. UN‹MAS, bu iflbirli¤inden sonra cam sektöründe faaliyet göstermeyi b›rakarak asfalt ve beton kesen b›çaklar üretmeye karar verdi. “‹fl yerinize bugün iflas edebilirim düflüncesiyle gitmelisiniz” diyen Cincino¤lu, do¤algaz sektöründen sonra flirketinin ayakta kalmas›n› sa¤layacak yeni bir sektörün kap›lar›n› aralad›: “1990’l› y›llarda Türkiye’nin pek çok flehrinde havaalanlar› aç›lmaya bafllam›flt›. Ben de bu sektörde flirketim için bir gelecek oldu¤unu gördüm. Havaalanlar›ndaki pistlere uçaklar›n h›zlar›n› yavafllatan derzler (boflluklar) yap›l›r. Bu derzler de pistteki betonunun kesilmesi ile olufluyor. UN‹MAS olarak havaalanlar›nda kullan›lmak üzere beton kesme b›çaklar› üretmeye bafllad›k. Türkiye’deki havaalanlar›n›n yüzde 90’n›nda bizim b›çaklar›m›z kullan›ld›. Bu sektörle piyasada hem daha tan›n›r olduk hem de yeni metotlar üzerinde çal›flmaya bafllad›k.” En son Sabiha Gökçen Havaalan› projesi için üretim yapan Cincino¤lu, Türkiye’de mermer yataklar›n›n varl›¤› ve bu sektöre olan ilginin yo¤un olmas› nede-
baflar› hikayesi
niyle mermer sektörüne girdi. Mermerin do¤aya zarar veren çok fazla at›k ortaya ç›kard›¤›n› söyleyen Cincino¤lu, çevreye en az zarar veren b›çaklar›n üretimine bafllam›fl. UN‹MAS’›n üretti¤i b›çaklarla, art›k mermer kesimi s›ras›nda y›lda 192 bin ton daha az at›k ortaya ç›k›yor. Bu b›çaklar mermer piyasas›nda büyük bir ses getirdi. Cincino¤lu “Müflteriyle imzalanan protokolde ‘b›çak, mermeri en az 4 bin metrekare kesmelidir’ yazar. Bizim piyasaya sundu¤umuz ilk b›ça¤›m›z mermeri 17 bin metrekare kesti ve bu baflar›m›z sayesinde sektörde ad›m›z duyuldu” diyor.
İşbirlikleriyle gelen başarı Baflar›s›n› piyasada duyuran UN‹MAS’a ilk destek Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme ‹daresi Baflkanl›¤›’ndan (KOSGEB) gelmifl. O güne kadar b›çaklar› üreten makineleri d›flar›dan alan Cincino¤lu, kendi makinelerini yapmak için KOSGEB’den maddi destek alm›fl. KOSGEB, UN‹MAS’a kendi makinelerini üretmesi için faizsiz borç para vermifl. Cincino¤lu da ald›¤› destekle makinelerini tasarlam›fl ve üretimine bafllam›fl. Yeditepe Üniversitesi taraf›ndan, 2005’te gerçeklefltirilen bir fark›ndal›k projesi kapsam›nda bölgedeki sanayi
“Müflteriyle olan ilk al›flveriflinizde onlara çok iyi bir ürün pazarlaman›z gerekiyor ki müflteri sizinle çal›flmay› devam etsin. Kendi içinizdeki Ar-Ge’yi bitirdi¤inizde müflterinin de size olan güveni kayboluyor.” kurulufllar›na bir mektup gönderildi ve Ar-Ge destekleri tan›t›ld›. Görüflülen kurulufllardan bir tanesi de UNIMAS oldu. UN‹MAS, bu görüflmeler sonunda al›nan dan›flmanl›k sayesinde 2006’da TÜB‹TAK için bir proje haz›rlamaya bafllad›. Cincino¤lu haz›rlad›¤› projenin detaylar›n› flöyle anlat›yor: “‹nflaat sektörünün nisan ve may›s ay›nda faaliyete geçmesi nedeniyle bu dönemlerde mermere çok fazla ihtiyaç oluyor. So¤uk hava koflullar› yüzünden k›fl›n mermer ocaklar› çal›flt›r›lm›yor. ‹nflaat mevsiminde de yurtd›fl›ndaki flirketler mermerlerinin hemen kesilip yollanmas›n› istiyorlar. Bu yüzden müflteriler h›zl› kesen b›çaklar› talep ediyorlar. Biz de hem h›zl› kesen hem de az enerji harcayan bir b›çak üretmek üzere projemize yön verdik.”
Yüzde 20 enerji tasarrufu TÜB‹TAK taraf›ndan ‹stanbul Teknik Üniversitesi’nden (‹TÜ) haftada bir gün UN‹MAS’ta çal›flmalar yapmak üzere bir ö¤retim üyesi atanm›fl. Ortaklafla haz›rlanan projede konuyla ilgili yap›lm›fl olan bütün Ar-Ge çal›flmalar› incelenmifl ve ortaya ç›kan proje TÜB‹TAK taraf›ndan çok be¤enilmifl. 2 y›ll›k çal›flman›n sonunda h›zl› kesen ve daha az enerji tüketen b›çaklar üretmeyi baflarm›fllar. Enerjinin, mermer sektörünün maliyetinin yüzde 43’ünü oluflturdu¤unu söyleyen Cincino¤lu “Üretti¤imiz b›çaklarda boflluklar b›rakarak kesim s›ras›ndaki sürtünmeyi azaltt›k. Az sürtünen b›çak daha az enerji harcar. B›çaklar› performanslar›n›n ölçülmesi için Afyon Kocatepe Üniversitesi’ne (AKÜ) gönderdik. AKÜ b›çaklar›n yüzde 20 daha az enerji
harcad›¤›na dair bir rapor yollad›. Ayr›ca Marmara Araflt›rma Merkezi’nden (MAM) gelen araflt›rma sonuçlar› da ayn› do¤rultudayd›. ‹TÜ’nün, AKÜ’nün, MAM’›n ve TÜB‹TAK’›n yapt›¤› denetlemeler sonucunda projemizin hedefine ulaflt›¤› tespit edildi. Bu da bizim için büyük bir gurur kayna¤› oldu” diyor. 31 Ekim 2007’de sona eren proje, UN‹MAS için yeni bir bafllang›ç oldu. Cincino¤lu, kendi b›çaklar› ve piyasadaki di¤er b›çaklar aras›ndaki performans fark›n› anlatan CD’ler ve broflürler haz›rlad›. UN‹MAS bu dokümanlar› fuarlarda müflterilerine da¤›tt›. Zamanla önemli bir Ar-Ge projesinin ürünü olan bu b›çaklarla pazardaki sat›fl› yüzde 13’lük bir art›fl gösterdi. Ar-Ge ruhunun süreklili¤i de beraberinde getirdi¤ini düflünen Cincino¤lu, yeni projesi için de kollar›n› s›vad›. Böylece TÜB‹TAK’la ile ikinci bir proje iflbirli¤i içine girdi. Cincino¤lu’nun yeni projesi hem kaliteli hem de ucuz b›çaklar üretmeyi kaps›yor. Ucuz olduklar› için tercih edilen Çin ve Kore mallar› karfl›s›nda Türk b›çak üreticilerin ayakta kalmas› için haz›rlanan projede UN‹MAS, ‹TÜ ile olan iflbirli¤ini de devam ettiriyor. Daha ucuza, daha kaliteli ve daha fazla b›çak üretimini kapsayan projenin çal›flmalar› hala sürüyor. I
röportaj
avrupa kobi stratejisi her y›l yenileniyor Avrupa, Ar-Ge ve inovasyon alan›nda verdi¤i büyük deste¤in yan›nda, yapt›¤› yasal düzenlemelerle de KOB‹’lerin hayat›n› kolaylaflt›rmaya çal›fl›yor. Her y›l yenilenen strateji ile KOB‹’lerin rekabetçili¤ini art›rmak amac›yla hem yeni giriflimler destekleniyor hem de var olanlar›n Ar-Ge ve inovasyon yapmas› için uygun ortam oluflturuluyor.
MERVE TUNÇER
A
vrupal› 23 milyon KOB‹, yaratt›¤› 75 milyon istihdamla, Avrupa ekonomisin yap› tafllar›n› oluflturuyor. 2000’de belirlenen Lizbon stratejisiyle KOB‹’ler konusunda büyük ad›mlar atan AB, bugüne kadar çok önemli düzenlemeler yapt›. Giriflimcili¤i art›rmak için ifl kurma koflullar›n› hukuki olarak kolaylaflt›ran AB, ay›rd›¤› 1 milyar Euro’luk bütçe ile Ar-Ge ve inovasyon çal›flmalar›n›n da büyük oranda artmas›n› sa¤lad›. "Think Small First" (önce küçük düflün) ilkesinden hareketle ortak bir politika oluflturulurken tüm bölgesel yönetimlerle birlikte çal›flan ve bütün KOB‹’lerin ihtiyac›n› göz önünde bulunduran Komisyon, Haziran’da yürürlü¤e koyaca¤› Küçük ‹flletmeler Kanunu ile de önemli düzenlemeler getirecek ve kalan boflluklar› doldurmaya çal›flacak. Avrupa Komisyonu KOB‹ Rekabetçili¤ini Gelifltirme Direktörlü¤ü Sorumlusu Maive Rute, Avrupa’n›n y›llard›r KOB‹’ler için çal›flmalar yapt›¤›n› ve stratejilerini, hem merkezi ve bölgesel yönetimleri hem de KOB‹ temsilcilerini iflin içine katarak oluflturdu¤unu söylüyor. Rute, bu stratejinin tüm paydafllarla gelifltirildi¤ini ve ihtiyaçlar›n her geçen y›l daha somut bir flekilde tan›mlanarak çözümlerin hem ülkeler hem de AB seviyesinde ele al›nd›¤›n› ifade ediyor.
KOB‹’ler Avrupa için neden bu kadar önemli? Çünkü KOB‹’ler Avrupa ekonomisin temel tafllar›. Avrupa, rekabetçilik yolunun KOB‹’lerden geçti¤ini çok iyi biliyor. KOB‹’ler için Lizbon stratejisiyle de çok önemli kararlar al›nd›. Lizbon’da, KOB‹’lere biçilen rol daha iyi ifl imkanlar› yaratmak ve ekonomik büyümeye daha çok katk› sa¤lamakt›. Bu hedefe ulaflmak için KOB‹’lerin daha kârl› ve rekabetçi olmalar› ve yeni giriflimlerin hayata geçmesi gerekiyor. Bunun için de giriflimcili¤in teflvik edilmesi ve uygun ifl ortamlar›n›n oluflturulmas› flart. KOB‹’ler, yarat›c› ifllerde de büyük bir paya sahip.
554 Euro’ya şirket kurulabiliyor AB bugüne kadar ne kadar yol ald›, örnekler verebilir misiniz? Son yap›lan Komisyon de¤erlendirmeleri, KOB‹’lerin destekler sayesinde oldukça yol ald›¤›n› gösteriyor. Örne¤in, 2002 y›l›nda bir flirket kurman›n maliyeti ortalama 813 Euro iken flu anda bu rakam 554 Euro’ya düfltü. Ayr›ca 5 y›l önce bir firma kurmak 24 gün al›rken bu zaman flu anda yar›ya indi. Dahas› Komisyon, KOB‹’lerin AB’nin ay›rd›¤› toplam 1 milyar Euro’luk bütçeden faydalanmas›n› kolaylaflt›rd›. ‹fl yapma ve büyüme stratejisinin de¤ifltirildi¤i 2005 y›l›ndan beri Komisyon, her y›l ulusal
Maive Rute
otoritelerin ald›klar› yolu de¤erlendiriyor ve politik olarak kabul edilen hedeflere ulaflmak için uygulamalar yap›l›p yap›lmad›¤›n› da takip ediyor. “Önce Küçük Düflün” ilkesini biraz aç›klar m›s›n›z? Komisyon, KOB‹’ler sorunlar›n üstesinden gelebilsinler diye 3 y›l önce Modern KOB‹ Politikas›’n› (Modern SME Policy) uygulamaya koydu. "Think Small First" ilkesi ise bölgesel politikalar›n bir araya gelmesi ile oluflturulan bu stratejinin temelini oluflturuyor. Bu, Komisyon ve bölgesel yöneticilerin KO-
B‹’lerin ihtiyaçlar›n› birlikte düflünerek, oluflturulan politikalar›n en bafl›nda bunlar›n hesaba kat›lmas› anlam›na geliyor. Böylece KOB‹’lerin büyümek ve geliflmek için ihtiyaç duyduklar› ücret indirimleri, vergi kolayl›klar›, yönetimsel süreçlerine yard›mc› olacak uygulamalar yaparak onlar› cesaretlendirmek amaçlan›yor. Bu prensibi hayata geçirecek pratikler, yasal düzenlemeleri de kaps›yor. Bunun için KOB‹ temsilcilerine dan›fl›l›yor.
Bilgi ve yetenek göz önüne alınmalı Bu strateji ile KOB‹’lerin tüm s›k›nt›lar› giderilebilecek mi? Bu strateji her y›l gelifltiriliyor. Bölgesel yönetimler de ifl iklimlerini KOB‹’lere uygun hale getirmek için sürekli yeni çaba sarf ediyorlar. Bu çok yönlü bir strateji. Hukuki düzenlemeleri basitlefltirmekten, gereksiz maliyetleri düflürmeye, giriflimci düflünce yap›s›n› teflvik etmekten yeni kurulan firma say›s›n› art›rmaya, inovasyon planlar› oluflturmaktan finansal desteklere kadar pek çok konuyu kaps›yor. Ancak elbette halen boflluklar var. Komisyon, önemli aktörlerden ald›¤› destekle KOB‹ stratejisi daha da gelifltirecek. Haziran ay›nda kabul edilecek olan “Küçük iflletmeler Kanunu” (Small Business Act) ile somut öneriler uygulamaya konacak ve KOB‹’lerin büyümesinin önündeki engellerin bir k›sm› daha ortadan kald›r›lacak. KOB‹’lerin rekabetçili¤ini art›rmak için nelere ihtiyaç var? KOB‹’lerin rekabet gücünü gelifltirmek için öncelikle araflt›rma ve inovasyon alan›nda çok sa¤lam bir eylem plan› flart. Bu eylem plan› içinde ifl çevresinde yap›sal de¤ifliklikleri yapacak, kaynaklar›n yeniden tahsislerini kolaylaflt›racak, ekonomik yenilikleri, e¤itim ve ö¤retim politikalar›n›, araflt›rma ve inovasyon alanlar›n› koordine edecek bir düzenlemeye gerek duyuluyor. Geliflmifl ekonomik yeterlilik için belirleyici unsurlar, ticarette aç›kl›k, güçlendirilmifl Tek Pazar ve rekabettir. Özellikle hizmet sektöründe, endüstri a¤lar›n›n devaml› liberalleflmesine ve ürün pazarlar›nda reformlara ihtiyaç var. Uygulama-
ya konulacak politikalar, en önemli varl›¤›n bilgi ve yetenek oldu¤u düflüncesi üzerine kurulmal›. Çünkü, bunlar, küresel pazarda rekabetçi olman›n iki önemli arac›. Avrupa giriflimcilerinin rekabet gücünü yüreklendirmek için, CIP program›n› uygulamaya koydu. Bu program inovasyon destek aktiviteleri için finansman temin etmek ve bunu bölgeler aras›nda dengeli olarak da¤›tmak için kuruldu. KOB‹’leri takip etmek için kulland›¤›n›z bafll›ca göstergeler neler? KOB‹’lerin ekonomik performanslar›n›n gözlemlenmesi için, 1992 y›l›nda Avrupal› KOB‹ Gözlemevi kuruldu. Bu gözlemevi sayesinde, politikac›lardan, araflt›rmac›lara, ekonomistlerden ve KOB‹ yöneticilerine kadar herkesin ifline yarayacak çok önemli bilgiler toplan›yor. Yak›n zamanda KOB‹’lerin performanslar›n› hem AB hem de ülkeler seviyesinde de¤erlendirecek ve konuyla ilgili baz› e¤itimleri raporlayacak olan KOB‹ Performans Raporu haz›rlanacak.
KOBİ’ler kendilerini ispat etti KOB‹’ler söz konusu olunca ArGe’den bahsetmek halen zor mu? E¤er geçmiflte olsayd› pazar›n tamamen
büyük oyunculardan olufltu¤unu söyleyebilirdik ama art›k de¤iflti. Günümüzde Avrupa ekonomisinin zenginleflmesine anahtar katk› KOB‹’lerin yapt›¤› inovasyon faaliyetlerinden geliyor. Zaten Ar-Ge’nin sosyal faydalar› kiflisel faydalar›ndan çok daha fazla. Çünkü üretilen bilgi rakipler taraf›ndan da kullan›l›yor. Avrupa ile Türk KOB‹’leri aras›ndaki iliflkiyi nas›l görüyorsunuz? 2005 y›l›nda Avrupa Komisyonu’nun daveti ile resmi görüflmelerin bafllamas› iliflkiler aç›s›ndan bir dönüm noktas› oldu. Ekonomik iliflkiler zaten 1995 y›l›nda yap›lan Gümrük Birli¤i anlaflmas› ile bafllad› ve iki taraf›n ticareti için de çok olumlu bir ad›md›. Türkiye’nin pazar›n› Avrupa’ya açmas› ticari faaliyetleri h›zland›rd›. Ayr›ca Türkiye de KOB‹’ler için Strateji ve Eylem Plan›’n› kabul etti. Ayr›ca Türkiye’nin Avrupa Kurumsal A¤›’na (European Enterprise Network) dahil olmas›ndan çok memnunuz. Bu a¤ giriflimcilere ve flirketlere çok etkili ve somut çözümler getirecek. A¤›n yaklafl›k 40 ülkeden oluflan genifl a¤› sayesinde flirketler, bölgesel hizmetlerden daha kolay faydalanacak. Böylece rekabetçilik ve yeni ifl kurma olanaklar› artacak. Bu çok önemli ve olumlu bir ad›m. I
KOBİ’lere özel yasal düzenlemeler nasıl yapılıyor? Avrupa Komisyonu, KOB‹’lerin Avrupa hedefleri do¤rultusunda ilerlemesi için yasal çerçeve niteli¤inde düzenlemeler gelifltiriyor. Bu nedenle Komisyon, KOB‹ Temsilcisi (SME Envoy) kavram›n› oluflturmufl ve böylece KOB‹ ihtiyaçlar›n›n AB seviyesinde ele al›nmas›n› sa¤lamay› amaçlam›flt›r. Bu temsilciler, Komisyon içinde KOB‹’ler taraf›ndan atanm›fl elçiler gibi hareket ediyorlar. “KOB‹ dostu” düzenlemeler yap›lmas› amac›yla hareket eden temsilciler, KOB‹’leri etkileyecek her düzenlemede önemli etkilere sahipler. Ayr›ca Komisyon’un yapt›¤› koordinasyon ve iflbirlikleri ile elde edilen veriler, Birli¤in KOB‹’leri gelifltirmek için yapt›¤› giriflimlerin
de belirlenmesine ve ilerletilmesine yard›mc› oluyor. Bu çerçevede oluflturulan stratejiler çok farkl› ifl kollar›ndan KOB‹’leri kapsad›¤› gibi, yeni giriflimleri, h›zl› büyümeyi, geleneksel aile firmalar›n› ve kurumsallaflm›fl olan küçük ve orta ölçekli flirketleri de kaps›yor. Bu stratejinin önündeki engelleri de kald›rmak için 2008 y›l›nda Küçük ‹flletmeler Kanunu’nu yürürlü¤e koyulacak. Böylece KOB‹’lerin ihtiyaçlar› karar vericilerin karfl›s›na daha da somut bir flekilde ç›kacak. Bu kanun Tek Pazar’a girifli, kamu al›mlar›n›, insan kaynaklar›n›, finansal ihtiyaçlar›, KOB‹’lerin küresel alanda rekabetçiliklerini ve iklim de¤iflikli¤i ile ilgili konular› kaps›yor.
görüfl
‹lginç say›labilecek pek çok yeni fikrin somut bir yap›ya bürünmeden kayboldu¤u do¤rudur. Ancak befleri sermayenin en kolay ve masrafs›z üretebildi¤i ürün fikirdir. Küçük iflletmelerin önemi fikir arz›n› olumlu yönde etkilemelerinden kaynaklanmaktad›r. Günümüzde operasyonel büyüklü¤e sahip bilgi ifllem teknolojisi iflletmelerinin pek ço¤u çok basit fikirlerden ortaya ç›km›flt›r. Örne¤in, Microsoft, Dell ve günümüzde hayli popüler olan Facebook ve Linux. Semih AKÇOMAK
küçücük fikirler büyük iflletmeleri nas›l do¤urdu
K
OB‹’ler operasyonel faaliyetlerinin göreceli olarak küçük olmas› nedeniyle Ar-Ge faaliyetlerinde önemli k›s›tlara maruz kalmaktad›r. Küçük iflletmeler girdi ve ç›kt› maliyetleri yönünden ölçek ekonomilerinden gerekti¤i flekilde yararlanamad›¤› gibi, finansal kaynaklara ve bilgiye ulaflmadaki zorluklar nedeniyle Ar-Ge faaliyetlerinde de yetersiz kalmaktad›r. Bu faktörler göz önünde bulunduruldu¤unda, küçük iflletmelerin büyük iflletmeler ölçüsünde yenilikçi ve inovatif oluflu bir paradoks mudur? Akademik yaz›nda, özellikle son y›llarda, bu soruyla ilgili onlarca yaz›ya rastlayabilir, farkl› yaklafl›m aç›lar›ndan onlarca aç›klama bulabilirsiniz. Oysa karmafl›k (ve kimi zaman teknik) aç›klamalar›n özünde flu basit fikir yatar: Büyük iflletmeler de zaman›nda küçüktü. Günümüzdeki büyük teknolojik iflletmelerin pek ço¤u basit yenilikçi fikirlerin zamanla gelifltirilmesiyle ortaya ç›km›flt›r (Örne¤in Microsoft ve Dell). Bu say›daki yaz›mda, KOB‹’ler ve araflt›rma gelifltirme konusunda anlay›fl›m›z› gelifltirece¤ine inand›¤›m iki konuya de¤inece¤im: • KOB‹’lerin Ar-Ge faaliyetlerini de¤erlendirirken
teknolojik Ar-Ge ve inovasyondan öte “yenilikçi fikir” kavram›n› öne ç›karmak, • Küçük iflletmelerin büyük iflletmeler ölçüsünde yenilikçi ve inovatif olmalar›n› sa¤layan arac› kurumlar. Yenilikçi fikir ifllenmemifl ham fikirdir. Bu yeni bir dizayn›, organizasyon yap›s›n› ya da üretim tarz›n› içerebilir. Burada önemli olan yeni fikirlerin do¤ru ellerde ve do¤ru yaklafl›mla üretece¤i katma de¤erdir. ‹lginç say›labilecek pek çok yeni fikrin somut bir yap›ya bürünmeden kayboldu¤u do¤rudur. Ancak befleri sermayenin en kolay ve masrafs›z üretebildi¤i ürün fikirdir. Küçük iflletmelerin önemi fikir arz›n› olumlu yönden etkilemelerinden kaynaklanmaktad›r. Günümüzde operasyonel büyüklü¤e sahip bilgi ifllem teknolojisi iflletmelerinin pek ço¤u çok basit fikirlerden ortaya ç›km›flt›r. Örne¤in, Microsoft, Dell ve günümüzde hayli popüler olan Facebook ve Linux…
Küçük de olsa fikir fikirdir Büyük iflletmeler küçük fikirlerin önemini kavrad›klar› için iflletme içi kuluçkal›klar kurarak çal›flanlar›-
n› yeni fikir üretmeye teflvik etmekte ve bu yolla hem rekabetçi özelliklerini art›rmakta hem de gelecekteki olas› kazançlara ortak olma yolunu seçmektedir. Hatta Dell gibi iflletmeler “ideastorm” ad› alt›nda kullanc›lar›n›n fikirlerini bile içsellefltirme çabas› içine girmifltir (http://www.ideastorm.com/). Türkiye’de de Türk Ekonomi Bankas›’n›n finans sektörüne yenilikçi fikirler ve yarat›c› gençler kazand›rma düflüncesiyle düzenledi¤i “icat ç›kar” adl› yenilikçi fikir yar›flmas› bu trende örnek olabilir. Burada esas nokta küçük iflletmelerin Ar-Ge ve inovasyon potansiyelini de¤erlendirirken, “yenilikçi fikir” kavram› üzerine odaklanmak. Küçük iflletmelerin ve yarat›c› befleri semayenin yenilikçi fikir sto¤unu art›rmak için neler yap›labilir? Bu fikirler katma de¤er yaratacak flekilde nas›l gelifltirelebilir? Özellikle dokuz ve daha az çal›flan› bulunan mikro iflletmelerin Ar-Ge ve inovasyon yap›s›n› de¤erlendirirken Ar-Ge harcamalar›, patent ve marka say›s› gibi indikatörlerden öte yenilikçi fikir kavram›n› ön plana ç›karman›n daha do¤ru oldu¤unu düflünüyorum.
Büyük iflletme her aç›dan flansl› Daha önceki yaz›lar›mda de¤indi¤im gibi KOB‹’lerin yenilikçi faaliyetlerini engelleyen ana faktör bilgiye ulaflmadaki yetersizlikleri. Burada kulland›¤›m flekilde “bilgi” kavram›n› biraz daha açmak gerekebilir. Daha genifl bir yaklafl›mla, iflletmenin yenilik faaliyetlerinde kullanabilecegi pek çok soyut kayna¤› bilgi kavram› içine dahil edebiliriz. Örne¤in, finansal kaynaklar›n nereden, ne flekilde sa¤lanaca¤›; risk sermayesi aktörlerinin hangi konulara önem verdi¤i ve nas›l sermaye sa¤lad›¤›; iflletme aç›s›nda yararl› olabilecek teknolojik bilgi sto¤una nas›l ulaflal›bilece¤i; ürün pazarlama taktikleri ve teknikleri; yenili¤i koruma sorunu (patent) konusunda bilgi... Ar-Ge ve inovasyon söz konusu oldu¤unda yukar›da s›ralad›¤›m›z faktörler büyük iflletmeler aç›s›nda sorun teflkil etmez. Bunun nedeni büyük iflletmelerin bilgiye ulaflma sorunlar›n› içsellefltirmesidir. Bu sorunlar›n her biriyle ilgilenen ayr› bir departman›n varl›¤› büyük iflletmelerin bilgiye ulaflmas›n› kolaylaflt›rmaktad›r. Oysa pek çok küçük iflletmenin ayr› bir Ar-Ge departman› bile bulunmaz ve yukar›da s›ralad›¤›m›z bilgiye ulaflmaktaki yetersizlikler küçük iflletmelerin ürün ve süreç yenili¤i faaliyetlerini önemli ölçüde k›s›tlayabilir.
Bilgiye ulaflmak önemli Son y›llardaki çal›flmalar, Türkiye’de de örnekleri bulunanan KOSGEB, TÜB‹TAK ve TTGV gibi kurumlar›n bilgi da¤›l›m›n› (spillovers) kolaylaflt›rarak küçük iflletmelerin bilgiye ulaflmas›nda arac› görevi üstlendi¤ini göstermifltir. Bilgi da¤›l›m›n› kolaylaflt›ran bir di¤er önemli arac› da üniversiteler. Bu flekilde sa¤lanan enformasyon birikimi teknolojik bilgi ile tamamland›¤›nda küçük iflletmelerin yenilik faaliyetleri için gerekli taban da kurulmufl oluyor. Burada ilginç olan teknolojik bilginin kayna¤›. Büyük iflletmelerden (istem d›fl›) da¤›lan teknolojik bilgi küçük iflletmeler aç›s›ndan önemli bir kaynak oluflturmakta. Özellikle yüksek teknoloji içerikli bilgi, piyasadaki rekabetçi iflletmeler için di¤er iflletmelerin faaliyetleri ve piyasan›n yönü konusunda veri
Büyük iflletmeler küçük fikirlerin önemini kavrad›klar› için iflletme içi kuluçkal›klar kurarak çal›flanlar›n› yeni fikir üretmeye teflvik etmekte ve bu yolla hem rekabetçi özelliklerini art›rmakta hem de gelecekteki olas› kazançlara ortak olma yolunu seçmektedir. Hatta Dell gibi iflletmeler “ideastorm” ad› alt›nda kullanc›lar›n›n fikirlerini bile içsellefltirme çabas› içine girmifltir. oluflturdu¤u gibi ayn› zamanda iflletmenin kendi yenilik faaliyetlerinde yararlanabilece¤i bir içeri¤e sahiptir. Bu iki kanal vas›tas›yla küçük iflletmeler büyükleri kadar yenilikçi olabiliyor. Türkiye’deki küçük iflletmelerin yenilikçi potansiyelini art›rmak için bilgi sa¤lay›c› konumunda bulunan kurumlar›n etkinli¤ini art›rmak basit bir politika arac› olarak görülebilir. Son y›llarda bu hususta önemli kazan›mlar elde edildi. Örne¤in, TÜB‹TAK bünyesindeki AB 7. Çerçeve Program› Ulusal Koordinasyon Ofisi iflletmeler, araflt›rmac›lar ve üniversiteleri bir araya getiren önemli bir sunucu görevi üstleniyor. Önemli olan, yenilikçi fikir, Ar-Ge ve inovasyon aras›ndaki farklar› gözeterek bunun gibi örnekleri ço¤altabilmek. I
portre
denge dikkat yenilik
ayd›n esen MERVE TUNÇER
B
abas›n›n e¤itmenli¤inde 2 yafl›nda bafllad›¤› piyano ve bestecilik e¤itimine ‹stanbul Devlet Konservatuvar›'nda devam eden usta müzisyen Ayd›n Esen, okul y›llar›nda armonik teorilerin baz› kurallar›n› de¤ifltirerek yenili¤in peflinde oldu¤unu gösterdi. Esen, 80'lerin bafl›nda piyano, bestecilik ve orkestra flefli¤i konular›nda çal›flmalar yapmas› için Oslo'daki Norveç Eyalet Müzik Akademisi'ne davet edildi. 1983'te Boston'daki Berklee Müzik Okulu'nu “Sanatç› Diplomas›” ad› verilen en yüksek dereceyle 1 y›lda tamamlad›. New England Conservatory of Music'te piyano ve bestecilik üzerine yüksek lisans yapt›. Son olarak Light Years & Extinction albümüyle karfl›m›za ç›kan usta piyanist ve müzik adam›yla geçmiflten gelece¤e k›sa bir yolculuk yapt›k. Müzi¤in içinde do¤mufl biri olmasayd›n›z yapt›klar›n›z daha farkl› olur muydu? Kesin farkl› olurdu, dahas› müzikle bile ilgilenmeyebilirdim. Babam›z›n hep bir
fleylerle u¤raflt›¤›n›, yazd›¤›n›, provalar›n›, konserlerini sürekli izlerdik ve bu da kardeflimle beni fazlas›yla heyecanland›r›rd›. Herhangi bir enstrüman, hangisi etraftaysa; mesela davul, bass, klavyeler, trompet hatta notalar› temize çekmek gibi fleyler… Hep seslerle yaflamak, onlar› sevmek ve düflünmek çok erkenden içimize iflledi. Seslerle beraber büyümenin nas›l güzel bir fley oldu¤unu anlatamam. E¤itiminizi yurtd›fl›nda tamamlam›fl olman›z›n baflar›n›za etkisi nedir? Her ne kadar standart akademik ö¤renim, temelde ilk y›llarda al›nan müzik e¤itimi dünyan›n her yerinde ayn›d›r. Yurtd›fl› yüksek e¤itimi daha ileriki zamanlarda devreye girer. Önemli olan insanlar›n birbirlerine yaklaflmas› ve hayat içersinde baflkalar› ile her türlü paylafl›m› art›rmas›d›r. Müzik çal›flmalar›n›z› yaparken özel bir zaman veya mekan tercih ediyor musunuz? Hay›r. Müzik art›k ak›l ifli. Fazla mekan seçmiyor. Sinyaller herhangi bir yerde gelebilir. O sinyallerle uzun süre yafla-
Profesyonel anlamda müzikle 2 yafl›nda tan›flt›. Dünyan›n dört bir yan›nda say›s›z ünlü isimle ayn› sahneyi paylaflt›. Bugün, ça¤dafl› müzisyenler taraf›ndan günümüzün en iyi piyanistleri aras›nda gösterilen Ayd›n Esen kendine özgü tarz›yla dikkat çekiyor. Ça¤dafl müzik hakk›nda konferans ve seminerler veren Esen’e göre günümüzün ultra modern müziklerinden kaçmak yerine anlamaya çal›flmak gerekiyor.
r›m ve eser yol almaya bafllar. Bugüne kadar edindi¤iniz en önemli tecrübe neydi? Dünyan›n farkl› yerlerinden gelip tan›flan, birlikte çal›flmay› seven ve önemli at›l›mlarda fikir al›flveriflleri yapan sanatç›lar ile birlikte bir fleyler yapmaya çal›flmak tecrübelerin en iyisiydi ve halen de öyle. Dünyadan ve Türkiye’den hangi müzikleri dinliyorsunuz? Genellikle iyi yap›lm›flsa her fleyi dinlemeyi seviyorum. Bu arada modernleri her zaman dinleyecek vakit bulurum. Ultra modern müzik, bugün çok iyi müzik dinleyicilerini, hatta müzikle u¤raflanlar› bile dinlerken zor durumlarda b›rakabiliyor. Nedenlerini araflt›r›p ona yaklaflmak en mant›kl›s›. Kaçamazs›n›z. Sizin müzi¤inizde yenili¤in önemi nedir? “Yenilikte gereklilik” ilerleme anlam›nda kaç›n›lmaz bir fley. ‹nsano¤lu zaman içersinde birçok de¤iflime u¤ruyor, buna teknolojik ve sosyal anlamda geliflmeleri de eklersek… Benim için yeni
müzi¤i yapmak eskiyi yenilemek de¤il yeni olan› yaparken eskiyi hissetmektir. Eskiyi yenilemek zaten do¤al bir fley ama denge, dikkat ve keskin fikirler gerektirir. Ça¤dafl müzik konusunda Türk insan›n›n yaklafl›m› ile ilgili neler söylemek istersiniz? Herkes gibi Türk insan› da ayn›. Merakl›, müzi¤i seven bir toplum kuflkusuz, ama biraz tutars›z. Etraf›n›zda çok aksiyon var ama önemli fleyler de de¤il genelde, bilinçsiz bir kofluflturma. Beyin aç›c› bir dergi okuman›n veya ça¤dafl müzik dinlemenin yerine tüm gün gazetelere bak›p komik pop müziklerine kulaklar›n› teslim ediyorlar ve günler öyle geçiyor. Türkiye’de müzi¤in geliflmesi için bireysel anlamda neler yap›yorsunuz? Y›llar içinde tan›flt›¤›m, benle çal›flmaya gelen çok kabiliyetli ö¤renciler var. Ço¤unu belli bir çal›flma surecinden sonra çeflitli de¤iflik dünya ülkelerine gönderiyoruz, burslar al›yoruz ve yollar›na devam ediyorlar. Kifliliklerini gelifltirip baflka boyuta geçifl yapabiliyorlar ki en
önemlisi diyebilirim. Bu yeni yetenekli gençler için yapabilece¤imizin en iyisini yapmal›y›z. Etrafta oldu¤umda yapt›¤›m workshop’larda modern insan -modern müzik kavramlar›n› olabildi¤ince aç›p merak dolu kitleleri bilgilendirmeye çal›fl›yorum.
fiu an üzerinde çal›flt›¤›n›z bir proje var m›? Light years ve Extinction CD’leri bildi¤iniz gibi uzun y›llar ald›. Ama ondan bir süre sonra bafllad›¤›m yeni eserler asl›nda finale yak›n. Çal›flmalar hep yo¤un, müzikal maceraya devam. I
Müzikal yolculuğa devam Ayd›n Esen’in Eddie Gomez ve Mar-
detti.1995’te Brezilyal› besteci ve gi-
cello Pellitteri ile 1986’da yapt›¤›
tarist Sergio Brando ile çok özel bir
‘Trio’ albümleri büyük ses getirdi. ‹lk
albüm olan ‘Landscapes’i, 1996’da
ödülünü 1989’da Paris'te düzenle-
ise klarnet ustas› ve besteci Andrew
nen Uluslararas› Piyano Ya-
Anello ile New York'ta ‘x-
r›flmas›'nda kazand›.
Centrix’ adl› albümü yapt›.
1989’da Randy K., Francis
Baterist Steve Smith, basç›
Bourrec, Peter Herbert ve
Anthony Jackson, gitarist
Can Kozlu ile yapt›¤› ‘So
Frank Gambale ve vokalist
Many Lifetimes’ adl› kay›t
efli Randy Esen ile ‘Timesca-
y›l›n kayd› seçildi. 90'lar›n
pe’ adl› albümü 2000’de en
bafl›nda Mick Goodrick,
iyi albüm olarak ödüllendi-
George Garzone, Can Koz-
rildi. Esen’in, 1999’da ‘En-
lu ve Peter Herbert ile birlikte yapt›k-
fas’ ve May›s 2001'de Miroslav Vi-
lar› ‘Pictures’ albümü Japonya'da y›-
tous ve Vinnie Colaiuta ile birlikte
l›n albümü seçildi. 1992’de ‘Anado-
yapt›¤› ‘Living’ adl› albüm, müzikteki
lu’ isimli albümü New York'ta kay-
yeni boyutlar› göz önüne seriyor.
haber
iflbirli¤i yapmak isteyen kobi’ye internette ortam çok G. DEN‹Z YAVUZ
Uluslararas› iflbirli¤i yapmak isteyen ama imkan bulamayan KOB‹’ler için ‹nternet üzerinden oluflturulan platformlar büyük flans. Bu platformlarda pek çok sektörden proje ortaklar›, farkl› iflbirli¤i imkanlar› ve AB’nin sundu¤u f›rsatlarla ilgili bilgiler bulmak mümkün. Bu a¤lar› iyi kullanabilen KOB‹’ler Ar-Ge projeleri için fon ve ortak bulma konusunda önemli ad›mlar atabiliyor.
B
üyük flirketler gibi uluslararas› ba¤lant›lara sahip olmayan KOB‹’ler bu imkan› sanal ortamda bulabiliyor. ‹nternet, KOB‹’lerin de network’lerini gelifltirebilecekleri çok önemli bir araç haline geldi. Avrupa çap›nda milyonlarca KOB‹’yi bir araya getiren bu platformlar, farkl› sektörler için önemli bir araç. Örne¤in, “PIN-SME” (PanEuropean ICT& eBusiness Network for SMEs) a¤› Avrupa politikalar›nda 23 milyon biliflim KOB‹’sini temsil ediyor ve etkilerini art›rmalar›n› sa¤l›yor. “SMEs go Health” gibi platformlar ise KOB‹’lerin Çerçeve Programlar›ndan faydalabilmeleri için önemli bilgi deste¤i vererek Ar-Ge çal›flmalar› için fonlardan daha büyük paylar almalar›n› sa¤l›yor. ‹flte, KOB‹’lerin büyük aç›l›m yapmalar›n› sa¤layacak olan a¤lardan baz›lar›.
PIN-SME - PanEuropean ICT& eBusiness Network for SMEs http://www.pinsme.eu Biliflim sektöründeki KOB‹’lerin ç›karlar›n› temsil eden PIN- SME isimli bu a¤, Avrupa’da 50 binden fazla teflebbüsü temsil ediyor. Biliflim sektöründeki 23 milyon KOB‹’nin Avrupa politikalar›ndaki etkilerini art›rmay› amaçl›yor. A¤, biliflim KOB‹’lerini bir araya getirerek aralar›ndaki iletiflimi art›rmay›, iflbirli¤i ba¤lant›lar›n› gelifltirmeyi, KOB‹’ler aras›nda en iyi uygulamalar›n transfer edilmesini
sa¤lamay› hedefliyor. Ayn› zamanda Avrupa Komisyonu destek programlar›na eriflim için bir platform oluflturuyor. Böylece modernizasyon ve yenilik süreçlerinde KOB‹'lere destek veriyor.
Enterprise Europe Network-EEN http://www.enterprise-europe-network.ec.europa.eu/index_en.htm “Avrupa Giriflimcilik A¤›” özellikle KOB‹’ler olmak üzere ifl dünyas›ndaki tüm iflletmelere yönelik destek sa¤lamak için Avrupa Komisyonu taraf›ndan kuruldu. Avrupa Giriflimcilik A¤› imalat sektöründen servis sektörüne kadar tüm KOB‹’ler, araflt›rma kurumlar›, üniversiteler, teknoloji merkezleri, ifl ve yenilikçilik geliflim merkezlerine, iflbirli¤i gelifltirme, farkl› ülkelerden ifl orta¤› bulma konusunda hizmet sa¤l›yor. Ayr›ca flirket gereksinimlerini tespit ederek ifl konusunda tavsiyelerde bulunuyor. 40’tan fazla ülkede rekabetçilik ve yenilikçi¤i teflvik eden 600 orta¤› var.
International Network for Small and Medium Sized Enterprises-INSME http://www.insme.org Bu network, yenilikçilik ve teknoloji transferi konusunda çal›flan KOB‹’lerde uluslararas› kamu ve sanayi iflbirli¤ini sa¤l›yor. INSME, yenilikçilik, teknoloji transferi ve KOB‹’lerle ilgili di¤er konularla ilgili çal›flan kamu kurumlar›, uluslararas› organizasyonlar, STK’lar, arabulucular ve a¤lar›n› bir araya getiren bir topluluk görevi görüyor. Bu yolla KOB‹’lere verilen deste¤in artmas›n› hedefleniyor. KOB‹’ler, bireysel olarak bu a¤a üye olam›yor ancak yap›lan etkinliklerden faydalanabiliyorlar.
EASIER-Engaging Regional SMEs withing the ICR sector in research
SMEs go Health
http://www.easierproject.com Bu platform, Avrupa’da biliflim sektöründeki KOB‹’leri biraraya getiriyor. KOB‹’ler bu a¤ sayesinde AB Ar-Ge fon programlar›ndan yararlanmak için proje fikirlerini sunabiliyor, fikirleri için proje orta¤› arayabiliyor ve di¤er proje fikirlerinden haberdar oluyorlar. Böylece Ar-Ge fon programlar›dan faydalanmak üzere ortakl›klar kurma imkan› buluyorlar.
http://www.smesgohealth.org Bu platform, sa¤l›k sektöründe faaliyet gösteren KOB‹’lerin 7. Çerçeve Program›’nda sa¤l›k tematik alan› alt›nda araflt›rma projelerine girmelerini kolaylaflt›r›yor. Genifl a¤› sayesinde KOB‹’lere bire bir destek hizmeti veriyor. Ayn› zamanda KOB‹’leri 7. Çerçeve Program› konusunda e¤itip, KOB‹ Araflt›rmac› isimli veritaban› sayesinde üretilen proje fikirleri için ortak bulma imkan› sunuyor.
DETECT-it 2
AeroSME
http://www.detect-it.org DETECT-it 2, KOB‹’lere Avrupa araflt›rma projelerinde yer almalar› için destek oluyor. Bölgesel destek merkezleri sayesinde KOB‹’ler proje fikirleri konusunda birebir destek hizmeti, kendi projeleri için ortak buluyorlar.
http://www.aerosme.com/ AeroSME, KOB‹’lerin 7. Çerçeve Program› “Havac›l›k ve Uzay” alan› alt›ndaki araflt›rma projeleri haz›rlamalar›n›, projelere ortak olmalar›n› kolaylaflt›rmay› hedefliyor. KOB‹’ler aras›nda ve KOB‹’lerle büyük flirketler ve havac›l›k alan›nda çal›flan di¤er flirketler aras›nda iflbirli¤ini art›r›yor.
ClusterNet http://www.ebn-cbc.net ClusterNet’in amac› KOB‹’leri bir araya getirerek uluslararas› alanda KOB‹’ler için ifl f›rsatlar›n› art›rmak. ClusterNet program›na kat›lan KOB‹’lere e¤itim verilerek, KOB‹’lere yeterli donan›m› kazand›r›p rekabet üstünlü¤ü elde etmeleri sa¤lan›yor. A¤, KOB‹’ler için olas› pazar f›rsatlar›n› araflt›rarak, KOB‹’lerin yeni ifl alanlar› gelifltirmelerine, giriflimciliklerini art›rmalar›na yard›mc› oluyor.
SMEs for Food www.smesforfood.org Bu platform, AB 7. Çerçeve Program› alt›nda KOB‹’lerin “Biyoteknoloji, Tar›m ve G›da” alan› alt›ndaki araflt›rma projelerine ortak olmalar›n› sa¤l›yor. A¤ sayesinde KOB‹’ler, 7. Çerçeve Program› hakk›nda bilgi edinerek kendi projelerini gelifltirme ve projelerine ortak arama konular›nda veya baflka projelere ortak olmalar› için destekleniyor.
INVESaT
SME Environment
European Portal for SMEs
http://www.invesat.com/ INVESaT, geliflen biliflim teknolojileri pazar› uydu uygulamalar›nda yenilikçi KOB‹’lerle, mali yat›r›mc›lar aras›nda köprü görevi görmek üzere bafllat›lm›fl bir giriflim.
http://ec.europa.eu/enterprise/sme/index_en.htm Portal, AB politikalar› ve yasama süreçleri, KOB‹’lere yönelik AB programlar› ve giriflimleri konusunda KOB‹’lerin bilgiye eriflimini kolaylaflt›r›yor. KOB‹’lere yönelik AB fonlar›, KOB‹ politikas› ve sektörel politikalar, KOB‹’ler için inovasyon, Avrupa ça¤›nda destek servisleri, KOB‹’lerin rekabet edebilirli¤ini art›rma gibi bir çok alanda hizmet veriyor.
http://www.sme-environment.org/ Enerji ve çevre alan›ndaki KOB‹’lerin 7. Çerçeve Program› projeleri konusunda bilgilendiriyor. Proje gelifltirmeleri için yol gösteren site, enerji ve çevre uzmanlar› ile iletiflime geçme, elektronik e¤itim gibi hizmetler sunuyor.
Uzay sektörü ve finans sektörü aras›nda iflbirli¤i a¤lar› oluflturarak, KOB‹’ler ve giriflimcilerin uzay uygulamalar›nda baflar›l› ifl modellerinin gelifltirilmesi için yeterli bilgiyi edinmelerini sa¤l›yor. KOB‹’lerin uydu ve telekomünikasyon uygulamalar›nda ifl planlar›n› çekici hale getirmelerine destek veriyor. Böylece KOB‹’ler, ifl modellerindeki eksikliklerini gidererek yat›r›mc›lardan yeterli deste¤i alabilme imkan› buluyorlar.
ECARE+ European Communities Aeronautics Research+ http://www.ecare-sme.org/plus/ ECARE+ Havac›l›k ve Uzay alan› alt›ndaki KOB‹’lerin bir araya geldi¤i bir a¤. Amac›, araflt›rma odakl› havac›l›k KOB‹’lerinin AB projelerinde daha fazla yer almas›n› sa¤lamak ve Avrupal› Havac›l›k KOB‹’lerinin seslerini duyuracak yerel kümelenmeler oluflturmak. I
haber
kobi’lere patent f›rsat› Avrupa Birli¤i’nin Avrupa ülkelerindeki KOB‹’lere sa¤lad›¤› hibe fonlardan Türkiyeli KOB‹’ler de Avrupa’dakilerle eflit flartlarda faydalanabiliyor. Bu fonlar, biliflim sektöründen sa¤l›¤a, enerji sektöründen çevreye, nanoteknolojiden toplumda bilim gibi sosyal projelere kadar birçok farkl› alandaki fikirlere destek sa¤l›yor.
A
vrupal› KOB‹’ler Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerini gelifltirmek için birçok f›rsattan yararlan›yor. Bunlardan biri de Avrupa Birli¤i’nin 7. Çerçeve Program› ile sa¤lad›¤› mali destekler. AB, Avrupa çap›nda uygulanabilir, Avrupa’ya ekonomik veya sosyal bak›mdan katma de¤er sa¤layacak yenilikçi fikirlere proje bazl› fon deste¤i sa¤l›yor. AB fonlar› hibe olarak verildi¤i için karfl› ödemesi olmuyor. Türk KOB‹’leri de bu desteklerden Avrupal› kurumlarla eflit flartlarda yarar-
lanma imkan›na sahip. AB 7. Çerçeve Program›, KOB‹’lerin karfl›laflt›¤› endüstriyel rekabetle bafla ç›kmalar› için KOB‹’lerin bilimsel ve teknolojik faaliyetlerine destek veriyor. KOB‹’lere yönelik fonlardan hem yüksek Ar-Ge faaliyeti olan KOB‹’ler hem de kendisi Ar-Ge yapamayan KOB‹’ler faydalanabiliyor. Bu fonlar projelendirilmifl yenilikçi fikirlere mali destek sa¤layarak fikirlerin faaliyete geçirilmesini sa¤larken, KOB‹’ler ile araflt›rma kurulufllar› aras›nda iflbirli¤ini de destekliyor. Farkl› Avrupa ülkelerinden kurumlar›n beraber çal›flt›¤› projeler sayesinde uluslararas› iflbirli¤i de gelifltiriliyor.
Araştırma yapmadan patent alabilirsiniz AB fonlar›ndan yararlanman›n yolu, Avrupa Komisyonu taraf›ndan aç›lan proje ça¤r›lar›n› takip ederek, aç›lan ça¤r› konusuna ve öncelikli hedeflerine göre Türkiye’den veya Avrupa’dan farkl› kurumlar›n iflbirli¤i ile proje haz›rlamak ve sunmak ya da Avrupal› ortaklar taraf›ndan haz›rlanan projelere ortak olmak. Bu fonlar, biliflim sektöründen sa¤l›¤a, enerji sektöründen çevreye, nanoteknolojiden toplumda bilim gibi sosyal projelere kadar birçok farkl› alandaki fikirlere destek sa¤l›yor. AB 7. Çerçeve Program› alt›nda 2008 y›l›nda
KOB‹’lerin yararlanabilece¤i birçok alan bulunuyor. Özellikle AB’nin KOB‹’ler için haz›rlanm›fl ve KOB‹’ler için araflt›rmay› destekleyen KOB‹ Yarar›na Araflt›rmalar Program›, yeni teknolojiye ihtiyac› olan ancak bu teknolojiyi üretmek için yeterli Ar-Ge kapasitesine sahip olmayan KOB‹’lerin teknolojiye sahip olmas›n› kolaylaflt›r›yor. Böylece, Ar-Ge yetene¤i olmayan KOB‹’ler de Ar-Ge projelerinde yer alabiliyor. Ar-Ge yapamayan ancak yeni teknolojiye ihtiyaç duyan KOB‹’ler, araflt›rma kurumlar›, üniversiteler ve teknoloji flirketleri bir araya gelerek KOB‹’lerin ihtiyaçlar›na yönelik proje gelifltirebiliyorlar. KOB‹’ler bu projelerde yeni teknolojinin ihtiyaçlar›n› belirliyor, projede gelifltirilen ürü-
AB’nin KOB‹’ler için haz›rlanm›fl ve KOB‹’ler için araflt›rmay› destekleyen KOB‹ Yarar›na Araflt›rmalar Program›, yeni teknolojiye ihtiyac› olan ancak bu teknolojiyi üretmek için yeterli Ar-Ge kapasitesine sahip olmayan KOB‹’lerin teknolojiye sahip olmas›n› kolaylaflt›r›yor. nü veya yeni teknolojiyi son kullan›c› olarak test ediyor. Proje sonunda elde edilen fikri mülkiyet haklar› da KOB‹’lere ait oluyor.
Proje çağrılarını takip edin KOB‹’ler Yarar›na Araflt›rma Program› (FP7-SME-2008-1) için son proje sunma tarihi 11 Nisan 2008. 11 Nisan’dan önce fikri projelendirmek, proje ortaklar›n› ve projedeki görevlerini belirleyerek bir konsorsiyum içerisinde Avrupa Komisyonu’na sunmak gerekiyor. KOB‹ Yarar›na Araflt›rmalar için haz›rlanan projelerde herhangi bir konu k›s›tlamas› yok. Enerjiden tar›m teknolojilerine, g›dadan biliflime her konudaki proje destekleniyor. Projeler farkl› ülkelerden en az 3
KOB‹ ve 2 Ar-Ge sa¤lay›c›s›n›n iflbirli¤i ile haz›rlan›yor. KOB‹ Birliklerine Yönelik Araflt›rma Program› ile KOB‹’ler d›fl›nda KOB‹ birlikleri de fonlardan yararlanabiliyor. 11 Nisan’da kapanacak “KOB‹ Yarar›na Araflt›rmalar” ça¤r›s› için haz›rl›klar›n› tamamlayamayan KOB‹’ler için projelere kat›lma f›rsat› sona ermiyor. Bu program alt›nda bir sonraki proje ça¤r›s›n›n Eylül ay›nda aç›lmas› bekleniyor. Bu ça¤r›daki projelere kat›lmak için flimdiden haz›rl›klara bafllamakta fayda var. KOB‹’ler 7. Çerçeve Program› alt›nda di¤er alanlardaki projelere de kat›labiliyor. Örne¤in biliflim KOB‹leri 7 Nisan 2008 tarihinde sona erecek FP7-ICT-3 ça¤r›s› alt›nda sunulacak projelere ortak olabilir veya Avrupal› kurumlarla iflbirli-
¤i içerisinde kendi fikirlerini projelendirebilirler. KOB‹’ler gelifltirilen Ar-Ge projelerinde e¤er Ar-Ge yetene¤i varsa teknolojisi sa¤lay›c›s›, Ar-Ge yapam›yorsa mevcut sistem ve gereksinimler konusunda fikir ve bilgi sa¤lay›c›, son kullan›c› ve test edici gibi rollerle projede görev alabilirler. KOB‹’ler için 7. Çerçeve Program› alt›ndaki bir di¤er f›rsat da proje baflvurular› 7 May›s’ta sona erecek olan “Havac›l›k ve Hava Yolu Ulaflt›rmas›” ve “Sürdürülebilir Yüzey Ulaflt›rmas›” alanlar›. Baflka konularda proje ça¤r›lar› da sürekli aç›lmaya devam ediyor. Bu ça¤r›lar› 7.Çerçeve Program› resmi web sayfas› olan http://cordis.europa.eu adresinde “Ça¤r› Ara” bölümünden veya ulusal irtibat noktas› olan TÜB‹TAK’›n adresinden takip edebilirsiniz: www.fp7.org.tr I
İşbirliği ağları işi kolaylaştırıyor AB, yenilikçi fikirlerin, yeni teknolojilerin geliflmesi için birçok farkl› alanda KOB‹’lere karfl›l›ks›z mali destek sa¤l›yor. Türkiye de AB ülkeleri ile eflit flartlarda bu programa kat›l›yor. Fonlardan Türk KOB‹’lerinin ne kadar faydalanaca¤› da Türkiye’deki kurumlar›n bu f›rsatlar› iyi de¤erlendirmesine ba¤l›. KOB‹’ler bu konuda yaln›z de¤iller. KOB‹’lerin fikirlerini sunmalar›n›, fikirlerine Türkiye’den veya yurtd›fl›ndan ortaklar bulmalar›n›
veya Avrupal› araflt›rmac›lar taraf›ndan haz›rlanan projelere ortak olmalar›n› kolaylaflt›ran, araflt›rmac› ile sanayiyi bir araya getiren a¤lar da KOB‹’lerin 7. Çerçeve Program› projelerine kat›lmalar›n› kolaylaflt›r›yor. KOB‹’ler hem uluslararas› alanda iflbirli¤i gelifltiriyor, ihtiyaçlar› olan yeni teknolojileri elde ediyor hem de bu teknolojinin patentine sahip oluyor. Yani ilk ad›m› atan KOB‹’ler yürümeden koflmaya bafll›yor.
ayaküstü
topluma mal olmayan ürün inovasyon örne¤i de¤ildir Elektronik ve dijitalin kalesi Japonya’n›n dünyaca ünlü elektronik markas› Casio’nun, dijital foto¤raf makineleri k›sm› genel müdürü olan Jin Nakayama, bugüne ›fl›k tutan birçok inovasyon sürecinin içinde yer ald›. Bilimsel hesap makinelerinin gelifltirilmesi, LCD ekranlar›n dijital kameralarda ilk kez kullan›lmas› gibi Casio süreçlerinin perde arkas›nda o vard›. Nakayama ile en “inovatif” ve “interaktif” röportaj› Bilgi Ça¤› gerçeklefltirdi.
Jin Nakayama
TEMEL KARATAfi
B
ilimsel hesap makineleri ilk ç›kt›¤›nda, büyük ço¤unluktan “ürünün kullan›m alan›n›n k›s›tl› kalaca¤›” elefltirisini alm›flt›. Zamanla ö¤renciler, mühendisler, akademisyenler gibi birçok toplum ve meslek grubunun vazgeçilmezi oldular. Bu ürünü ilk gelifltiren Casio firmas›yd›. Casio, dijital ekranl› saatte öncü oldu¤u gibi, 90’l› y›llarda LCD ekran› dijital kameraya uygulayan ilk firma oldu. ‹flte tüm bu, “Japon yine yapm›fl!” dedirten ürün ve yeniliklerin Ar-Ge ve inovasyon çal›flmalar›nda yer alan kilit isim Jin Nakayama. Casio Dijital Foto¤raf Makineleri’nin genel müdürü. Nakayama, inovasyon ve ArGe’nin o kadar içinde ki, bu kavramlar›n günümüzdeki yerini, hele ki inovasyonun son y›llardaki yaflamsal önemini sanki pek umursam›yor, konuya çok çok içerden bak›yor. Çünkü, bir Japon olan Nakayama’ya göre, bunlar›n olma-
d›¤› ya da araflt›rma-gelifltirmenin, yenili¤in en önde olmad›¤› bir hayat olamaz.
Ürünler kullanıldıkça seviniyoruz Nakayama ile tan›flt›r›ld›¤›mda, bir Japon iflletmesinde bir süre bulunmufl olman›n verdi¤i “altyap›”y› gün yüzüne ç›kararak, çok al›fl›k oldu¤u “San” sözcü¤ünü kulland›m. Bu sözcük ismin sonuna gelen, “bay” ve “bayan”›n karfl›l›¤›. Ona “Nakayama San” diye hitap edince, kültürüne özgü selamla sayg›s›n› gösterdi, kendisini bir an olsun Japon topraklar›nda hissetti¤ini söyledi! Ben de ayn› usulle selam›n karfl›l›¤›n› verebildim do¤rusu. Söylefli için olumlu hava buradan bafllad›… Nakayama San, elimdeki cihaza bakt›¤›n›z›n fark›nday›m. Birinden telefon bekledi¤imi düflünüyor olabilirsiniz…
Gerçekten ona bak›yordum. Ama telefon bekledi¤inizi sanm›yorum. Tabii ki beklemiyorum. Ancak sürekli ilkler gerçeklefltiren bir Japon’un karfl›s›na eski dikte makinemle ç›kmak istemedim. Usulü de içeri¤e paralel organize ettim. Ses kayd›n› bununla alaca¤›m. Gerçekten sizinle iyi anlaflaca¤›z. Çünkü siz de mesle¤inizde bir inovasyona imza at›yorsunuz flu an. Bunu rahatl›kla söyleyebilirim. ‹lla ki bir ürün icat etmeniz gerekmiyor. fiaflk›nl›k içindeyim! Bizler üretti¤imiz ürünleri görünce de¤il, onlar›n kullan›m alanlar›n›n geniflledi¤ini gördükçe seviniyoruz, heyecanlan›yoruz. Stantlara dizdi¤imiz ürünler bize çok aflina çünkü. Ama bu teknolojik cihazlarla neler yarat›l›yor, bunlar nas›l kullan›l›yor? Bunu flahsen önemsiyorum. O zaman sizi biraz daha heyecanland›ray›m. Foto¤raf muhabiri arkadafl da çekimleri sizin üretti¤iniz flu müthifl cihazla, Exilim F1 ile yapacak. Haber merkezimize saniyede 60 foto¤raf yollayacak. Bir fley itiraf edeyim. Ben bu cihazla kendi çocu¤umu bahçede oynarken çektim, test için... Ama ilk kez bu cihazla foto¤raf›m çekilecek… Peki saniyede 60 kare çeken cihaz›n h›z›na yetiflen aktarma sistemi bulabildiniz mi? Sözü nereye getirmeye çal›flt›¤›m› anlad›n›z. Evet, zaten bafltan da söylemifltiniz… ‹novasyon!
Dönemin y›ld›z kavram›… Siz de bu iflin tam göbe¤indesiniz... Ama benim henüz 10 ad›mda inovasyon kitab›m yok!
Düşünmekten başka yol yok Olsun… Önce flu meflhur soruyla aç›l›fl yapmazsak röportaj›n iyi gitmeyece¤ini düflünüyorum. Teamüle uyal›m! Japon’un s›rr› ne? Neden her elektronik, dijital cihaz› elimizde ald›¤›m›zda içinden bir Japon ç›kacak san›yoruz? Sahi öyle mi san›yorsunuz (?) Asl›nda basit. Petrolümüz yok, tar›m yok… Yani bizim teknoloji gelifltirmekten baflka olana¤›m›z yok. Bizim için düflünmekten baflka yol yok. Fakirlikten mi diyorsunuz? Evet, bu durum ekonomik koflullara ba¤lanabilir. Siz ne anl›yorsunuz inovasyondan? Bu ürünlerin, ça¤›n teknolojisinin Ar-Ge ekiplerinin birinde çok uzun y›llard›r yer alan birisi olarak kavrama nas›l bak›yorsunuz? Yeni kavram diyorlar… Kim demifl inovasyona yeni diye? Asl›nda bu çok köklü bir kavram. Bunu, bulundu¤unuz yerde etraf›n›za bakarak bile anlayabilirsiniz. Bana sorarsan›z, ben sosyal hayatta yarar› olmayan, insan›n bir flekilde hayat›n› kolaylaflt›rmayan ya da toplumsal faydas› olmayan bir yenili¤i inovasyon olarak görmem. Biz firma, birey ve toplum olarak inovasyon yenilik ve iyilefltirmeyekoflullanm›-
İnovasyon sürekli olmazsa bir tükeniş başlayabilir “Bir doyuma do¤ru gidiliyor. Dijital kameralar örne¤inden gidelim… Filmli makinelerinin yerini 1. nesil dijitaller alm›flt› 90’larda. Sonra 2. nesil geldi. ‹nce, geliflmifl çekim özellikleri, alg›lay›c›lar… Ve 3. nesle giriyoruz. Yüksek h›z… Saniyede 60 kare çeken bir dijital foto¤raf makinesi ürettik, tan›t›yoruz. Dünyada henüz yok. Yani inovasyon sürekli olmazsa
fl›z. Bunu hayat›n parças› olarak görüyoruz. “Öyle bir cihaz yapal›m ki, ilk olsun, kendine has bir özelli¤i olsun” diyoruz. Sonra toplumun kullan›m›na sunuyoruz.
doyumdan sonra bir tükenifl bafllayabilir. Çal›flanlar›n inovasyon sürecine kat›lmas›n›n bu kadar büyük önem tafl›mas›n›n bir nedeni de bu. Yarat›c› fikirlerin büyük ço¤unlu¤unun çal›flanlardan geldi¤i de biliniyor. Bütün çal›flanlar› yönetime de bu anlamda ortak ediyoruz. Fikri her fleyin üzerinde tutuyoruz. Bunlar›n tümü bir fikirle bafll›yor.”
Hep sosyal yarara vurgu yap›yorsunuz. Ticari bir yan› yok mu bunun? Ortaya koydu¤unuz bulufllar› bedavaya da¤›tm›yorsunuz… Var elbette. ‹novasyonun tan›m›nda bu var. Ancak, ben bir ekleme yaparak diyorum ki, tüm bunlar›n üzerine, sosyal yarar olmazsa olmaz olgudur inovasyonu tan›mlamak için. fiimdi daha aç›k oldu. Yoksa Casio’nun bulufl yapan bir STK oldu¤unu düflünecektim (!) Meyilli olsak da tam olarak de¤iliz! (Gülüyoruz…) Madem ki ticari k›sm›nda anlaflt›k, ben de flu soruyu sormak istiyorum. Siz, Türkiye’yi ne kadar tan›yorsunuz? Ya da sizin alg›n›zda buras› yaln›zca iyi bir tüketici mi? Yoksa inovasyonla da bu ülkeyi ba¤daflt›rabiliyor musunuz? ‹yi bir tüketici. Çok iyi bir pazar. ‹novasyon deyince ilk akla gelen araflt›rma ve gelifltirme. Japonya’da milli gelirin yüzde 3’ünden fazlas› Ar-Ge’ye ayr›l›yor. Ancak ülkenizde bu pay›n yüzde 1’in alt›nda oldu¤unu ö¤rendim. Bu, inovasyonun geliflimi anlam›nda iyi bir durum ve gösterge de¤il. ‹novasyon her ne kadar Bat› kaynakl› bir kavram olsa da, sizin topraklar›n›zda bir Kaizen (sürekli iyilefltirme) felsefesi var. Bir ba¤›nt› var m› kavramlar aras›nda? Temele inildi¤inde asl›nda çok ba¤›nt› bulunabilece¤i fikrindeyim. Ama bana sorarsan›z farklar üzerinde durmay› daha uygun görüyorum. Kaizen ad›m ad›m geliflimdir; inovasyon ise bir anlam›yla devrimdir. Bir ürün, hizmet için süreç bafllar ve ürünün, hizmetin ortaya ç›kmas› ile biter. Oysa Kaizen bitmeyen, bitmesi felsefesinin temeline ayk›r› olan bir kavramd›r. Tabii tümünü ele alacak olursak bunu k›sa zamana s›¤d›ramay›z I
f›rsatlar
müzik koleksiyonunu depolayan ev stereo sistemi Bir ‹ngiliz KOB‹, ak›ll› ve incelikli bir ses sistemi gelifltirdi. Bu ev stereo sistemi CD koleksiyonu için dijital depolama ve tekrar çalmaya olanak veriyor. Kolay kullan›m için tasarlanm›fl iyi görünümlü bu cihaz, otomatik olarak CD okuyan ve daha sonra iç hard diske depolayan bir sistem. Avantajlar› ise, s›k›flt›r›lm›fl/normal koflullarda kiflisel bilgisayara veya internete gerek kalmamas›, 60 V amperde çal›flabilir olmas›, MP3 girifl/ç›k›fl›n›n bulunmas›, h›zl› arama yapabilmesi. Bu KOB‹, ticari ve lisans ortakl›klar› yapacak. I
camdan boncuk ve tanecikler Bir Alman KOB‹, teknik uygulamalarda kullan›lmak üzere özel boncuklar ve tanecikler üretiyor. Ateflte cilalan›p kat›laflt›rmay› da içeren bu özel gelifltirilmifl teknoloji, do¤rudan silikat›n eritilerek 0,4 – 3,2 mm aral›¤›nda farkl› çaplarda cam boncuk elde edilmesine imkan veriyor. Zirkonyum oksit ile cam kar›fl›m›ndan elde edilen boncuklar›n ö¤ütülmesindeki bu yeni yöntem, mükemmel bir fiyat-fayda oran› sa¤lamakla birlikte di¤er yüksek kalite seramik boncuklara da alternatif oluflturuyor. KOB‹, teknik ortakl›k ar›yor. I
ciyomedikal sektörü için yeni proteinlerin üretimi
cilt tedavisi için yarat›c› kozmetik ürünler
mobilya endüstrisi için yeni ekolojik materyaller
‹spanya'dan bir firma mobilya üretim endüstrisine uygulanabilen yeni materyal ve teknolojiler ar›yor. ‹spanya'da sektöründe lider olan bu firma, yenilenebilir ve daha az kirletici olan hammaddeler ile yeni çevre dostu ürünleri uygulamaya koymak istiyor. Firma, teknik ortakl›k anlaflmas› ve yeni hammadde bilgilerini paylaflacak ortaklar ar›yor. I F›rsatlar hakk›nda daha genifl bilgi için afla¤›daki adreslere baflvurabilirsiniz. IRC EGE - Ege Üniversitesi Bilim-Teknoloji Uygulama ve Araflt›rma Merkezi
‹zlanda'dan bir KOB‹, yeni oluflum proteinlerin üretilmesinde bitki kökenli ekonomik teknoloji platformu gelifltirdi. Bu teknoloji, tohum kökenli olup ürünün tohumda ço¤almas›n› sa¤l›yor ve böylece yüksek safl›kta ürün elde ediliyor. Bu KOB‹, lisans anlaflmas›n›n yan› s›ra üretim ve ortak yat›r›m anlaflmas› yapabilece¤i bir firma ar›yor. I
Do¤al kozmetik ürün üretimi konusunda uzmanlaflm›fl olan ‹srail'den bir KOB‹, do¤al aromatik ya¤lar› de¤ifltiren ve sadece yüz ve boyun tedavisi için üreten yeni bir teknoloji gelifltirdi. Bu ürünlerin avantajlar›, h›zl› cilt emilimi ve etkili cilt tedavisi. KOB‹, teknolojiyi uygulamak ve Avrupa'da ürünleri ticarilefltirmek için ortak bulmak istiyor. I
Fazilet Vardar, Serdal Temel Adres:
Ege Üniversitesi Kam. EBILTEM Binas› Bornova ‹zmir TR-35100 ‹zmir
Telefon:
0 232 343 44 00