Bilgi Çağı Ekim 2009 Sayı 62 by Bilgi Çağı

ekim 09 y›l 5 say› 62

bilgicag›

e-leﬂmeye çal›ﬂ›yoruz AB Birleşmiş Ağlar ve Hizmetler Direktörü, Bilgi Toplumu Genel Müdürü Joao da Silva

Koç Üniv. Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet İçduygu

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Türkiye Bilgisayar Yazılımı Meclisi Başkanı Mehmet Akyelli

Kadir Has Üniv. Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku, Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Tekin MEMİŞ

Vatandaşların ihtiyaçlarına odaklanmalısınız

Türkiye’de bilgiyi saklama kültürü çok yaygın

Bilgi Toplumu Ajansı, yapısı itibariyle demokratik değil

Biyonik ve camdan insanlar çağında hukuk

E-Dünyaya Hazırlık (e-Readiness) 2009 Raporu hakkında özet değerlendirme • Elevate projesiyle KOBİ’ler yazılımlarını uzaktan öğretecek • Bu ne perhiz bu ne lahana turşusu • SEE-GRID-SCI projesi ile bilim insanları için e-altyapı • Üçüncü endüstriyel devrimin neresindeyiz? CEMİL ARIKAN, LEYLA ARSAN, TULU GÜMÜŞTEKİN, SELÇUK KARAATA, SEMİH AKÇOMAK

editörden

e-gibi yapmak

Türkiye giderek x-gibi yapmak konusunda uzman bir ülke haline geliyor. F›rsat eflitli¤i, bas›n özgürlü¤ü, elefltiri özgürlü¤ü varm›fl gibi yap›yoruz, demokratikmifl gibi davran›yoruz. Bunun son örne¤ini ise IMF ve Dünya Bankas› toplant›lar›nda verdik. Türkiye’de yasakl›, yani engelleri aflabilecek teknoloji bilgisi olmayan bir vatandafl›n giremedi¤i tüm sansürlü siteleri yabanc› ziyaretçilerimizin ve özellikle gazetecilerin kullan›m›na aç›k bilgisayarlarda önceden girilebilir yaparak, sanki internet özgürlü¤ü varm›fl gibi yapt›k. Demek ki site yasaklar› Türkiye’de yay›n yapmaya de¤il, vatandaflaym›fl, yabanc› bir yönetici Türkiye’de her istedi¤i siteye girebilirmifl. Böylece Türkiye -mifl gibi yapmaya devam edebilir ama uluslararas› araflt›rmalar baflka türlüsünü söylüyor. Türkiye’de yöneticilerin art›k makyaj yaparak, üstünü örterek, geçifltirerek Türkiye’nin geri kalm›fll›¤›n› gizlemelerine imkan yok. The Economist Intelligence Unit taraf›ndan haz›rlanan ereadiness 2009 raporunda

Türkiye 43. s›rada yer ald›. Ülkelerin bilgi ve iletiflim teknolojilerini kapasitesini kullanma yeteneklerini ölçen de¤erlendirmeye 70 ülke kat›ld›. Listede Danimarka ilk s›rada, ‹sveç 2., Hollanda 3., Amerika 5., ‹ngiltere 13. s›rada yer buldu. Norveç ise çok büyük at›l›m gösterdi. 2009’da genel s›ralamada 10 üzerinden 5,34 puan alan Türkiye, Ba¤lant›’da 4,85, ‹fl Ortam›’nda 5,94, Sosyal ve Kültürel Ortam’da 5,93, Yasal Ortam’da 5,45, Kamu Politikalar› ve Vizyonu’nda 5,35, Tüketici ve ‹fl Dünyas›n›n B‹T Kullan›m›’nda 4,98 puan alarak geçen y›lki s›ras›nda yer alarak yerinde sayd›. Türkiye 2005’te de 43. s›radayd›. Türkiye’deki ilk e-leflme 1998’de Kamunet projesi ile bafllan›ld› denebilir. 2001’e kadar herhangi bir yol kat edilmeyen projenin 2001 sonras› hedefleri ise flu flekilde: “Kamu-Net Teknik Kurulu’nda öncelikli olarak oluflturulan Kamu-Vatandafl Elektronik Etkileflim Hizmetleri Yap›s›, Ana portal içeri¤i, Kamu-net iletiflim altyap›s›, e¤i-

tim ve seminerler, e-kurum çal›flmalar› çal›flma gruplar› Kamu-Net hedeflerini oluflturmak üzere çal›flmalar yürütüyor. Kamu-net’in hedefi 2003 y›l› ortas›na kadar her bölgede bir pilot il belirleyerek sistemin kullan›lmaya bafllanmas› ve 2004 sonuna kadar sistemin bütün ülkede yayg›nlaflt›r›lmas›. Kamu-Net vizyonu: Bilgi toplumuna geçifl sürecinde bilgi ve iletiflim teknolojilerinin getirdi¤i olanaklardan yararlanarak devletin etkin, fleffaf, güvenli, h›zl› ve kesintisiz hizmet sunacak eKurumlar›n oluflturulmas›n› sa¤lamak, devlet ve vatandafl aras›ndaki iliflkileri elektronik ortama tafl›mak için devlet eKap›s›n› (portal›n›) oluflturmak ve gerekli di¤er çal›flmalar› yapmak/yapt›rmak, bilgi toplumuna geçifl politika ve stratejileri belirlemek, önermek ve gerçeklefltirilmesine yönelik gerekli koordinasyonu sa¤lamak.” Size de bu laflar tan›d›k geliyor mu? Yoksa yerimizde sayd›¤›m›z› hatta internet hak ve özgürlükleri alan›nda geriledi¤imizi düflünen sadece biz miyiz? Ersu Ablak

içindekiler

Türkiye Bilişim Vakfı Adına İmtiyaz Sahibi Faruk Eczacıbaşı faruk.eczacibasi@bilgicagi.com Genel Yayın Yönetmeni Cem Tecimen cem.tecimen@bilgicagi.com Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Ersu Ablak ersu.ablak@bilgicagi.com Yayın Koordinatörü Nida Öğütveren nida.ogutveren@konakmedya.com Yayın Editörü Gülizar Büyükkara gulizar.buyukkara@konakmedya.com Yayın ve Danışma Kurulu Leyla Arsan, Edip Emil Öymen, Behçet Envarlı Cemil Arıkan, Kemal Cılız Haber Merkezi Sorumlusu Demet Şeker Akgüneş Yönetim Türkiye Bilişim Vakfı Halk Sokak No: 35 Golden Plaza F Blok, Kat: 2 Daire: 6 Sahrayıcedit Kadıköy / İstanbul Tel: 0216 467 04 99 – 216 467 08 45 Faks: 216 360 33 56 Eposta info@tbv.org.tr İletişim Adresi Konak Bilişim Teknolojileri ve Kültürel Ürünler Tic. A.Ş. Abbasağa Mah. Yıldız Cd. No: 21 Beşiktaş / İstanbul Tel: 0212 236 23 10 www.bilgicagi.com Grafik Tasarım Emre Alptekin Fotoğraf Muhsin Ergün, Barış Hasan Bedir Reklam Rezervasyon Burçin Yıkılmaz burcin.yikilmaz@konakmedya.com Gökşen Kılıç goksen.kilic@konakmedya.com Tel: 0212 236 23 10 Baskı SCALA, Basım, Yayım, Tanıtım San. ve Tic. Ltd. Şti. Tel: 0212 281 62 00 Faks: 0212 269 07 34

Editörden

Makro Bak›fl

Ay›n Sorusu

Dünyadan Haberler

Türkiye’den Haberler

Vizyon / Avrupa Birli¤i Birleflmifl A¤lar ve Hizmetler Direktörü, Bilgi Toplumu Genel Müdürü Joao da Silva

Dosya / xxxxxxxxxxxxx

Haber / Bilgi Toplumu Ajans›, yap›s› itibariyle demokratik de¤il

26 U‹G’den Notlar / E-Dünyaya Haz›rl›k (e-Readiness) 2009 Raporu hakk›nda özet de¤erlendirme

Baflar› Öyküsü / Elevate projesiyle KOB‹’ler yaz›l›mlar›n› uzaktan ö¤retecek

Baflar› Öyküsü / SEE-GRID-SCI projesi ile bilim insanlar› için e-altyap›

Görüfl / Üçüncü endüstriyel devrimin neresindeyiz?

Baflar› Öyküsü / Cybersoft ile e-Devlet ça¤ atl›yor

Ne yap›yoruz, Ne yapmal›y›z / Bu ne perhiz bu ne lahana turflusu

Röportaj / Koç Üniversitesi Uluslararas› ‹liflkiler Bölümü Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. Ahmet ‹çduygu

Bilgi Ça¤› Hukuku / Biyonik ve camdan insanlar ça¤›nda hukuk

Perspektif / E-dönüflüm ile küresel bilgi toplumuna dahil olmak…

Bak›fl aç›s› / Türkiye için Fikrini Söyle!

F›rsatlar

Aylık süreli yayın olup ücretsiz dağıtılmaktadır. www.konakmedya.com Bilgi Çağı dergisinin içeriği ve tasarımı Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş. tarafından hazırlanmakta olup Basın Kanunu ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndan kaynaklanan tüm hakları Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.’ye aittir. Dergi içeriğinde yer alan yazılar, fotoğraflar ve görsel tasarım Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.’nin yazılı izni olmadan kısmen veya tamamen kullanılmaz.

Ana sponsorlar

Makro Bak›fl

Faruk Eczac›bafl›

Yeni “e-” = m-yaflam

“B‹T, ekonomiyi büyütmeye yarar” iddias›, küresel boyutta, hem de konuya geliflmekte olan ülkeler aç›s›ndan bak›larak do¤ruland›. Pek çok araflt›rma B‹T’in, ekonomiye olumlu etkisini aç›kça gösteriyor. Bundan 10 y›l önce ülkeler için hedef e-teknolojiydi. K›sa süre içinde m-teknolojideki geliflmeler daha fazla h›z kazand›. Bu tür teknolojilerin neler getirece¤ini tahmin etmek çok zor, ama geliflmeleri izlemek de bir o kadar zevkli.

Dünya Bankas› taraf›ndan haz›rlanan bir rapor, Türkiye Biliflim Vakf› olarak yaklafl›k 15 y›ld›r savunduklar›m›z› küresel boyutta sa¤lam verilerle do¤rulad›. “Kalk›nma için Bilgi ve ‹letiflim 2009: Eriflimde Geniflleme ve Etkisinde Art›fl”1 bafll›kl› 340 sayfal›k raporun en can al›c› verisi flu: “120 ülkede sabit hatl› telefonlarla mobil telefonlar›n, çevirmeli sistemlerle internete genifl bantla ba¤lanman›n etkileri incelendi¤inde, geliflmekte olan ülkelerde sadece mobil telefon kullan›m›yla, kifli bafl›na milli gelirde ortalama yüzde 0,8 art›fl görülmektedir.” Bu veriyi, London Business School’dan Leonard Wawerman’›n 2005’teki benzer araflt›rmas›nda aç›klad›¤› veri flöyle destekliyordu: “Geliflmekte olan bir ülkede her 100 kifli için, fazladan her 10 cep telefonu, kifli bafl›na düflen milli geliri yüzde 0,6 art›r›yor.”2 Bilgi ve iletiflim teknolojilerinin, bir ülkenin ekonomik verimlili¤ini art›rd›¤›na dair eskiden beri biriken araflt›rmalar› do¤rulayan Dünya Bankas› Raporu’nun 2009 verileri, TBV olarak “B‹T, genel ekonomik refah› art›rmada katma de¤eri en yüksek araçt›r, bunu var gücümüzle toplumsal boyutta kullanmal›y›z” tezimizde ne kadar hakl› oldu¤umuzu bir kez daha gösterdi. Buna ek olarak, B‹T içinde hele özellikle mobil iletiflimin, daha önce tasavvur edilmeyen bambaflka bir özelli¤ini de ortaya ç›kartt›: Daha önce akla gelmeyen yepyeni ifl modelleri kurarak, cep telefonunu ekonomik faaliyeti h›zland›ran bir araca dönüfltürmek. ‹ngiliz The Economist

dergisi, mobil iletiflimdeki bu kuantum s›çramas›n› 26 Eylül 2009 say›s›nda 16 sayfal›k özel bir ekle inceleme gere¤i duydu.3 Cep telefonunun art›k, sadece sosyalleflme ve gevezelik ayg›t› de¤il, bilgiye (malumat anlam›nda “information”a ve bilgi anlam›nda “knowledge”e) internet veya bilgi bankalar› üzerinden ulaflmaya yarayan yepyeni bir “bilgi edinme cihaz›”na dönüfltü¤ünü görüyoruz. Öyle bir araç ki, ülkelerin milli gelir art›fl›ndaki pay› hesap edilebilir hale gelmifl durumda. Bu noktaya nas›l geldik? Konunun, birbiriyle ba¤lant›l› iki boyutu var: • Cep telefonu, yeni teknoloji sayesinde laptop/notebook halini al›yor. Örne¤in 3G gibi teknolojiler sayesinde hem telefonun kapasitesi art›yor, hem internete ba¤lanma sorunlar› azal›yor. Her an, her yerden, ucuza internete ba¤lanmak (teorik olarak) mümkün hale geliyor. Bunun anlam› aç›k: Bilgiye eriflimde mazeret kalmayacak (yine teorik olarak). • Cep telefonu küresel boyutta yayg›nlafl›yor. Kullan›c› say›s› 4 milyara ulaflt›. Bu say› tüm bireysel kullan›c› say›s› de¤ilse de yine de dünya tarihinde görülmemifl bir iletiflim ba¤lant›s›yla karfl› karfl›yay›z. 2013’te dünyada cep telefonu say›s›n›n 6 milyara varaca¤› hesaplan›yor. Bunun en az üçte ikisi geliflmekte olan ülkelerde kullan›lacak. Dünya Bankas› Raporu’nun bafll›¤›ndaki “Eriflimde Geniflleme” ve “Etkisinde Art›fl” sözcüklerini kan›tlayan veriler...

Mobil iletiflim, bizi yepyeni bir bilgi yönetimi kavram›yla tan›flt›r›yor. Bu yeni kavram, iletiflimin “m” (mobil) hali. 1999’da Avrupa Birli¤i taraf›ndan dile getirilen “her an, her yerden, ucuza internet ba¤lant›s›” emeli gerçekleflme yolunda. Böylece, cep telefonuyla ulafl›lan bilgi, ekonominin daha h›zl›, verimli, etkin ifllemesi için daha kolay kullan›labilecek. PC, laptop, notebook gibi boyutu sürekli küçülmekte olan bilgisayarlar, neticede bilgiyi cebimize kadar sokmufl durumda. Bu geliflmenin do¤al ve flimdiye kadar düflünülmedik uygulamalar›na birkaç örnek, ilerleyece¤imiz yol hakk›nda fikir veriyor. Örnekler ayr›ca, her zaman vurgulad›¤›m›z Ar-Ge ve inovasyonun flirketler için ne kadar yaflamsal önemde oldu¤unu da gösteriyor: *Yerleflik iletiflim a¤lar›ndan hala yoksun üçüncü dünya ülkelerinde, cep telefonu sayesinde mobil bankac›l›k ald› yürüdü. Banka hesab›na ihtiyaç olmaks›z›n insanlar, telefon üzerinden k›sa mesaj (sms) atarak havale yapar oldular. 2013’e kadar cep telefonuyla 600 milyar dolarl›k havale yap›laca¤› hesaplan›yor.4 Klasik bankac›l›¤›n en önemli kurumlar› bu geliflmeyi fark ederek mobil bankac›l›k hizmeti vermeye bafllad›lar. *ABD’de AT&T ve ‹ndiana Üniversitesi, yüksek lisans ö¤rencileri ve ö¤retim üyelerinin üniversitenin ç›kt›lar›na Blackberry üzerinden ulaflmalar›n› sa¤lamak üzere ortakl›k yapt›lar.5 *CourseSmart adl› bir Amerikan e-kitapç›s›, ders kitaplar›n›n iPhone ve iPod Touch’larda da okunmas›n› sa¤layacak yeni bir yaz›l›m gelifltirdi.6 *Digital Millenial adl› e¤itim materyali üreticisi, ortaö¤renimde 9 ve 10. s›n›f ö¤rencilerine matematik e¤itimini Microsoft Windows Mobile yaz›l›m›yla cep telefonu üzerinden sa¤lamaya bafllad›.7

Örnekleri ço¤altmak mümkün. Michigan Üniversitesi’nden Prof. Dr. Elliot Soloway’in flu sözü, konuyu özetlemeye yeterli: “Gelecekte, mobil cihazlar›n hepsi birbirine ba¤lanm›fl olacak. Bunlar yeni kalem ve yeni ka¤›tt›r.”8 Bütün bu yeniliklerin temelinde, cep telefonunun kulland›¤› band›n geniflli¤i elbette can al›c› nokta. Geniflbant olmadan, cep telefonu inerneti “çekmiyor.” Nitekim, “ekonomik büyüme” ile “mobil iletiflim” aras›ndaki iliflkide can al›c› ö¤e: Geniflbant. Dünya Bankas› Raporu, sonucu rakamlarla çok güzel aç›kl›yor: “Yüksek h›zl› internet erifliminde her yüzde 10’luk art›fl, ekonomik büyümeyi yüzde 1.3 büyütmektedir.”9 Bugüne kadar dar kapsaml› araflt›rma ve hesaplarla var›lan “B‹T, ekonomiyi büyütmeye yarar” iddias›, flimdi küresel boyutta, hem de konuya geliflmekte olan ülkeler aç›s›ndan bak›larak do¤ruland›. Bundan 10 y›l önce hedef e-teknolojiydi. K›sa süre içinde m-teknolojideki geliflmeler daha fazla h›z kazand›. ‹nternete eriflimin kolaylaflmas›, ulafl›m band›n›n genifllemesi, haberleflme gereçlerindeki fonksiyonlar›n ço¤almas› küresel bilgiye eriflimi art›rd› ve görünen o ki, çok daha yüksek boyutlara getirecek. Teknolojik boyutlardaki geliflmeler bizi sevindirebilir, hoflumuza gidebilir. Ama as›l etkileyen ve küresel dengeleri yerinden oynatan sonuçlar› görebilmek ve anlayabilmek gerçekten çok zor. Demokratik dengelerin tekrar yerine oturmas›, kat›l›mc›l›¤›n ve paylafl›mc›l›¤›n artmas› gibi sonuçlar›n ön geliflmelerini ‹ran’daki son baflkald›r›fltaki “Twitter” sitesinin etkisinde gördük. Bu sonuçlar› kimse öngöremezdi. Bakal›m bundan sonra ne gibi sürprizler bekliyor. Ben çok heyecanl› olaca¤›n› tahmin ediyorum.

Kaynakça 1

Information and Communications for Development 2009: Extending Reach and Increasing Impact. World Bank Report. 2009 The Economist, 26 Eylül 2009. “Mobile Marvels” eki. Sayfa 3 ve 6. 3 ibid 4 Juniper Research Mobile Payments Study. http://www.intomobile.com/2008/09/09/juniper-research-total-mobile-payments-to-grow-nearlyten-fold-by-2013.html 5 http://www.examiner.com/x-10323-Richmond-Distance-Learning-Examiner~y2009m5d23-ATT-and-Indiana-University-partner-to-bringBlackBerry-technology-to-the-classroom. 6 http://online.wsj.com/article/SB124985423101217817.html 7 http://www.nytimes.com/2009/02/16/technology/16phone.html?_r=1 8 http://thejournal.com/articles/2009/02/17/cell-phones-getting-push-in-education-but-not-without-resistance.aspx 9 Broadband, mobile key to economic growth: World Bank. Agence France Presse, 30 June 2009 2

Ay›n Sorusu

E-teknoloji ve uygulamalarda ileri gidebilmemiz için Bilgi Toplumu Ajans› nas›l bir yap›ya sahip olmal›?

Bilgi Toplumu bir tek kuruma b›rak›lamayacak kadar çok boyutlu bir olgu tasarruf, rasyonel bir yöntem önerisi gözlemlenemiyor. “Bilgi toplumu” olgusunun çok boyutlu ve çok tarafl› yap›s› nedeniyle, konunun sadece bir kamu kurumunun yetkisi dahilinde sahiplenilerek gelifltirilemeyece¤i aç›kt›r. Nitekim tasar›ya örnek al›nan ülkelerdeki Ajans’a muadil yap›lar, “bilgi toplumuna geçiflin” koordinasyonundan de¤il “e-devlet hizmetlerinin” ortaya konulmas› ve sunulmas›n›n koordinasyonundan sorumludur. “E-devlet”, “bilgi toplumu” olgusunun uygulama baz›nda sadece bir boyutudur. Bunun ötesinde e-devlete farkl› anlamlar ve misyonlar yüklemek; onu “bilgi toplumuna geçiflin” en önemli arac› olarak tan›mlamak meseleye do¤ru taraftan yaklaflmamak anlam›na gelmektedir.

Türkiye Biliflim Vakf› Genel Sekreteri Behçet Envarl›

Tasar›yla “Ajans” hukuki statüsünde Baflbakanl›k makam›yla ilgili bir kuruluflun ihdas edilmesi özellikle e-devlet ifllemlerinin koordinasyonu bak›m›ndan yaflanan sorunlar›n çözümünde bir yeniliktir. Baflbakanl›k makam›n›n siyasi lider pozisyonu ile e-devlet ve bilgi toplumuna yönelik konularda yasal olarak görev al›yor olmas› da ayr›ca önemlidir. Tasar›n›n “e-devlet”e iliflkin önemli bir kurumsal yap›lanma ve yo¤un bir süreç tasar›m› varken, tasar›ya ismini veren “bilgi toplumu” aç›s›ndan ise somut bir

Tasar›da eksik olan bu yön kanaatimizce statüsü yasayla tan›mlanm›fl kamu-özel kesimden temsilcilerin ayn› masa etraf›nda toplan›p müflterek karar ald›¤› bir kurumsal karar alma yap›s› oluflturularak çözüme kavuflturulabilir. Tasar›da “e-devlet” ifllemlerinde koordinasyonu sa¤lamak ad›na Ajans’a çok önemli yetkiler tan›nm›flt›r. Tasar›da Ajans›n “e-devlet” ve “bilgi toplumu” alan›nda kural koyma, koydu¤u kural› uygulama, kural›n uygulanmas›n› denetleme fonksiyonlar› yan›nda kural›n konusu olan ifli bedeli karfl›l›¤›nda yapma, kural›n konusu olan iflin finansman›n› sa¤lama fonksiyonlar›n›n da var oldu¤unu görmekteyiz. Ajans›n faaliyetleri bak›m›ndan neredeyse denetlenemez olmas›, mali ve hukuki aç›lardan önemli ba¤›fl›kl›klara sahip olmas› da ayr›ca düflünülmesi gereken; idare hukuku bak›m›ndan da al›fl›lagelmiflin d›fl›nda bir durumdur. Tasar›da Ajans›n önemli ve birçok aç›dan münhas›r yetkisi bulunan ortak e-devlet hizmetleri, e-devlet strateji ve politikalar› konular›n›n dünya örneklerinde oldu¤u gibi kat›l›mc› bir çerçevede belirlenmesi gerekmektedir.

Dünyadan Haberler

Bilim, gençlik iksirinin peflinde

University College London'dan bilim adamlar›, bir proteinin üretilmesini durdurmak üzere yap›lan genetik müdahaleyle difli farelerin ömrünün yüzde 20 uzamas›n› sa¤lad›. Araflt›rmaya imza atanlardan Dominic Withers, insanlarda da bulunan S6 Kinase 1 (S6K1) ad› verilen proteinin etkilerinin durdurulmas›n›n difli farelerde yafll›l›kla ba¤lant›l› birçok sa¤l›k sorununun engellenmesine katk›da bulundu¤unu vurgulad›. S6K1 proteinini üretmemesi için genleriyle oynanan difli fareler ortalama 950 gün yaflad›. Bu da bu farelerin kontrol grubundaki farelerden 160 gün daha fazla yaflad›¤› anlam›na geliyor. Withers, proteini üretmeyen difli farelerin daha uzun süre yaflamas›n›n yan› s›ra bu hay-

vanlar›n daha zay›f, daha hareketli ve daha sa¤l›kl› oldu¤una dikkati çekti. Araflt›rmada, bu proteini üretemeyen erkek farelerin ömrünün uzamad›¤› ancak S6K1'i üreten di¤er erkek farelere göre daha zay›f, daha sa¤l›kl› oldu¤u ve ba¤›fl›kl›k sistemi için önem tafl›yan lenfosit hücrelerinin bulundu¤u belirtildi. Proteinin engellendi¤i erkek farelerde ömrün neden uzamad›¤›na aç›klama getirilemedi.

Oyunlar art›k gerçekten 3 boyutlu olacak

Oyunlardaki flu anda kullan›lan üç boyutlu modellemelerin yerine, gerçek üç boyut geliyor. Oyun dünyas›nda at›k devir üç boyut devri. Fakat ne yaz›k ki pek çok oyundaki üç boyutlu modellemeler oyuncular› tatmin edebilecek kalitede de¤il. Özellikle de yüz modellemeleri genellikle bir insan yüzünden çok bir robot yüzünü and›r›yor. Abdul Sattar, Nicolas Stoiber, Renaud Seguier ve Gaspard Breton adl› dört Frans›z araflt›rmac› yeni gelifltirdikleri bir teknikle, oyuncular›n yüz ifadelerini ger-

çek zamanl› ve oldukça baflar›l› bir flekilde oyundaki karakterlere aktarabilmek için u¤rafl veriyorlar. Yapmaya çal›flt›klar› fley; televizyon ve bilgisayar monitörünüzün iki kenar›na yerlefltirilen kameralar sayesinde yüzünüzü tarayarak, özel bir yaz›l›m sayesinde yüz ifadelerinizi ay›rt ederek, gerçek zamanl› olarak oyundaki karaktere aktarabilmek. Araflt›rmac›lar flu anda kadar büyük bir baflar›yla devam eden projenin sadece oyun sektöründe de¤il, video konferans ve sinemada da çok ilginç aç›l›mlar› da mümkün k›laca¤›n› söylüyorlar.

Uzaydaki çöp tehlikesi BM Uzay ‹flleri Bürosu Direktörü Mazlan Othman yay›mlad›¤› bir raporda, uzay çöpü olarak adland›r›lan cisimlerin s›n›rland›r›lmas› için acil önlemlerin uygulanmas› gerekti¤ini belirtti. Yörüngede uzun süre bulunan kullan›lmayan uydular ve di¤er cisimlerin, uzay›, kullan›mda olan uydular, uzay araçlar› ve astronotlar için daha tehlikeli bir hale getirdi¤i kaydedildi. Space Security Index enstitüsünün geçen y›l yapt›¤› bir araflt›rmaya göre, dünya çevresinde yer alan bir ila on santimetre boyunda yaklafl›k 300 bin cisim bulunuyor.

Ar-Ge harcamalar› artmad› Avrupa Birli¤i, 2007 y›l›nda ArGe için 229 milyon Euro harcam›flt›. Bu oran Eurostat’›n raporlar›na göre gayrisafi yurtiçi has›lan›n yüzde 1,85’ine denk geliyordu. AB’nin hedefi ise 2010 y›l›nda bu oran› yüzde 3 ç›karmakt›. Bununla birlikte araflt›rmalar› gösteriyor ki harcama oran› son 5 y›ld›r yüzde 1,85 oran›nda sabit kald›. Avrupa bu oranla rakipleri ABD ve Japonya’n›n oldukça gerisinde.

Türkiye’den Haberler

Türkiye yaflamak için iyi bir seçim de¤il

Birleflmifl Milletler Kalk›nma Program›'n›n (UNDP) "2009 ‹nsani Geliflme Endeksi" yay›mland›. Buna göre, Norveç, "dünyan›n yaflamak için en iyi ülke" kategorisini korurken, Nijerya, 182 ülke aras›nda "en kötüsü" olarak belirlendi. Türkiye ise 79. s›rada bulunuyor. ‹nsani Geliflim Endeksi, Türkiye'nin, yüksek gelir düzeyine ra¤men hala e¤itim ve sa¤l›k hizmetleri alanla-

r›nda yapmas› gerekenler oldu¤unu iflaret ediyor. "Yüksek ‹nsani Geliflim" kategorisinde yer alan Bulgaristan, Romanya ve Makedonya gibi 18 ülke, daha düflük gelir seviyelerine ra¤men Türkiye'den üst s›ralarda bulunuyor. Bunun, Türkiye'nin yüksek gelir düzeyini insani geliflime dönüfltürmek için daha fazla çaba harcamas› gerekti¤ine dikkat çekti¤i ifade ediliyor.

Geniflbant’ta gelece¤e haz›r de¤iliz

Genifl a¤ (broadband) konusunda Cisco ad›na yap›lan küresel bir araflt›rmada Türkiye genifl a¤ kalitesi bak›m›ndan 66 ülke aras›nda 37. s›rada yer ald›. Araflt›rmada küresel genifl a¤›n durumu kapsaml› bir flekilde incelendi. A r a fl t › rmada Letonya ve Bulgaristan gibi ülkelerin gelecekteki uygulama-

lar bak›m›ndan Türkiye’den daha haz›r halde olduklar› ortaya ç›kt›. Kore ve Japonya h›zl› a¤ sistemi konusundaki çal›flmalar› sayesinde s›ralaman›n bafl›n› çeken ülkeler oldular. Gelecekteki uygulamalara haz›r olmamas›na karfl›n araflt›rmada Türkiye’nin günümüzün a¤ gereksinimlerini rahatça yerine getirecek durumda oldu¤u da ortaya ç›kt›. Araflt›rma Oxford University, Said Business School ve University of Oviedo taraf›ndan ortak olarak yap›ld›.

Biliflim kurultay› Kas›m'da

Her y›l 10 bine yak›n kat›l›mc› ve izleyiciyi buluflturan biliflim etkinli¤i B‹L‹fi‹M ‘09 Kas›m ay›nda Ankara’da gerçeklefltirilecek. B‹L‹fi‹M‘09 etkinli¤inin bu y›lki ana temas› teknoloji politikalar›. Türkiye Biliflim Derne¤i Baflkan› Turhan Mentefl, kurultay kapsam›nda bu y›l ilk kez teknoloji politikalar›-

n›n tart›fl›laca¤›n› ve Türkiye’nin art›k teknoloji politikalar› konusunda bir yol haritas› çizmesi gerekti¤ini söylüyor.

‹lk LEED Gold Siemens’in oldu

Siemens, Gebze’de infla edilen çevreci tesisleri ile bir ilke imza att›. Türkiye’de ilk defa LEED GOLD Sertifikas›’n› almaya hak kazanan Gebze Tesisleri Siemens’in gurur kayna¤› oldu. Yaklafl›k 16 ay süren bir çal›flman›n ürünü olan tesisler Nisan 2009’da faaliyete girdi. Bundan sonraki tüm yap›lar›nda LEED’i hedefleyece¤i bildirilen Siemens’in, Gebze tesisleri için ald›¤› sertifika 28 Eylül 2009 tarihinde onayland›.

Sabit telefonlar da tafl›nabilecek fiehir içi sabit telefon hizmetlerinin rekabete aç›lmas› ve sabit telefonlarda numara t a fl › n a b ilirli¤i uygulamas› geçti¤imiz ay bafllad›. Co¤rafi alan kodlu numaralar için numara tafl›nabilirli¤i ayn› il içinde yap›labilecek. ‹l s›n›rlamas› olmaks›z›n konumdan ba¤›ms›z bir numara isteyen aboneye "850" alan kodundan numara tahsis edilecek ve bu aboneler numaralar›n› il s›n›r› olmaks›z›n istedi¤i yere tafl›yabilecek.

Vizyon

e-uygulamalarda vatandafllar›n ihtiyaçlar›na odaklanmal›s›n›z Avrupa Birli¤i Birleflmifl A¤lar ve Hizmetler Direktörü, Bilgi Toplumu Genel Müdürü Joao da Silva, Türkiye’nin, son y›llarda yapt›¤› at›l›mlar sayesinde e-teknolojiler alan›nda Avrupa devletleri ortalamas›na yaklaflt›¤›n› ifade ediyor. Silva, “Türkiye, flirketlere sunulan hizmetlerde iyi ancak, vatandafllara sunulan hizmetlerde AB ortalamas›n›n alt›nda, bu nedenle bu alanda çal›flma yaparken vatandafllar›n ve flirketlerin ihtiyaçlar›na iyi odaklanmal›” diyor.

Avrupa Birli¤i, ekonomik kalk›nma için bilgi ve iletiflim teknolojilerinin önemini y›llard›r resmi olarak kabul ediyor ve bu alanda uzun vadeli stratejiler belirliyor. B‹T alan›nda araflt›rma faaliyetleriyle ilgili olarak, Mart ay›nda Avrupa Komisyonu taraf›ndan önerilen yeni stratejinin hedefi, Avrupa’y› B‹T alan›nda dünya lideri yapmak. Avrupa, flu anda global B‹T piyasas›n›n yüzde 34’üne sahip, bu oran y›ll›k olarak yüzde 4 oran›nda art›yor. Ancak Avrupa Birli¤i Birleflmifl A¤lar ve Hizmetler Direktörü, Bilgi Toplumu Genel Müdürü Joao da Silva, bu alandaki pay›n daha da artmas› için çal›flt›klar›n› ifade ediyor. Silva Türkiye’nin son zamanlarda yapt›¤› e-devlet çal›flmalar›n› ise son derece olumlu buluyor. Silva “Capgemini taraf›ndan AB üye devletleri aras›nda yap›lan karfl›laflt›rmada Türkiye’nin elde etti¤i skorlar, AB üyesi 27 devletin ortalama de¤erlerine oldukça yak›n, ancak vatandafla hizmetler alan›nda puan düflük, yine e-devlette son dönemlerde yap›lan çal›flmalar Avrupa devletleri düzeyinde” diyor. Silva, Türkiye’nin bu alanda çal›flma yaparken merkezi, sü-

rekli, güvenli ve çok-kanall› yaklafl›m› benimsemesini ve daha vatandafl odakl› olmas›n› sal›k veriyor. Avrupa’n›n B‹T alanlar›ndaki Ar-Ge faaliyetlerine iliflkin stratejisi hakk›nda bilgi verebilir misiniz? Avrupa Komisyonu’nun mevcut B‹T stratejisi olan i2010, 2005 y›l›ndan beri yürürlükte ancak yak›nda sona erecek. Bu stratejinin üç hedefi vard›r: Tekil Avrupa Bilgi Uzay›n› yaratmak, B‹T araflt›rmalar›ndaki inovasyon ve yat›r›mlara destek olmak ve internetin kapsama alan›n›, kamu hiz-

metlerini ve yaflam kalitesini iyilefltirmek. Tekil bir Avrupa bilgi uzay›n›n yarat›lmas›n›n amac›, bilgi toplumu ve medya hizmetlerinin herhangi bir ülke s›n›rlar› içerisinde oldu¤u gibi, Avrupa Birli¤i’nin tamam›nda serbestçe verilmesini ve kullan›lmas›n› sa¤lamakt›r. Bu amaç için yap›lacak faaliyetler, yüksek kapasiteli geniflbant iletiflim uygulamalar›n› düflük maliyetli ve güvenli bir flekilde hayata geçiren, kapsaml› ve de¤iflik içerikler ile dijital hizmetler sunan do¤ru bir düzenleyici çerçevenin oluflturulmas›na odaklanm›flt›r. ‹novasyon faaliyetleri ile yat›r›mlara destek vermek, yeni teknolojilerin vatandafllar›n ihtiyaçlar›na cevap vermesini ve Avrupa’daki flirketlerin küresel bazda rekabetçi olmaya devam etmelerini sa¤lamak anlam›na gelmektedir. Bu strateji, ayn› zamanda, araflt›rma faaliyetlerine yat›r›m yapman›n ve inovasyon çal›flmalar›na destek olman›n önemini ortaya koymaktad›r. Son olarak, internetin kapsama alan›n›n, kamu hizmetlerinin ve yaflam kalitesinin iyilefltirilmesinde i2010 stratejisi, yafl› veya e¤itim durumu ne olursa olsun veya

AB’nin hangi bölgesinde yafl›yor olursa olsun herkesin, bilgi toplumundan faydalanmas› gerekti¤i gerçe¤i üzerine odaklanm›flt›r. Bu hedef do¤rultusunda, B‹T’nin yard›m›yla, kamu hizmetleri (e-Devlet, eSa¤l›k) ile vatandafllar›n yaflam kalitesini (dijital kütüphaneler, yafll›lar için bilgi ve iletiflim teknolojileri) iyilefltirmeye yönelik giriflimler de söz konusudur. Bu hedeflere ulaflmak için ne tür çal›flmalar yap›l›yor? Bu hedefler, her y›l, i2010 Y›ll›k Bilgi Toplumu Raporu’nda listelenen ve gözden geçirilen çeflitli politika inisiyatifleri ile gerçeklefltirilmifltir. i2010 Y›ll›k Raporu’nun, Avrupa’n›n Dijital Rekabetçilik Raporu olarak da an›lan 2009 y›l› say›s›nda, i2010 stratejisinde elde edilen baflar›lar›n bir de¤erlendirmesi yap›lmaktad›r. i2010 stratejisi gelecek y›l sona erecek. 2010 y›l› sonras› gündem için çal›flmalar halihaz›rda sürüyor. Söz konusu gündemin 9 tema çevresinde oluflturulmas› beklenmektedir: 1. Ekonomik toparlanman›n öncü faktörü olarak bilgi ve iletiflim teknolojileri 2. Daha sürdürülebilir ve daha düflük karbon sal›n›ml› bir ekonomiye geçiflte bilgi ve iletiflim teknolojilerinin önemi 3. Herkes için yüksek h›zda iletiflim a¤lar› ve aç›k internet 4. Bilgi ve iletiflim teknolojileri araflt›rmalar› ve inovasyonu 5. Ekonomik avantajlar elde etmek ve tüketicilere fayda sa¤lamak için tekil çevrimiçi

piyasan›n oluflturulmas› 6. Kullan›c›lar›n web 2.0 gibi yeni nesil çevrimiçi araçlara kat›l›m›n› sa¤lamak ve gerekli içerik ve hizmetlerin oluflturulmas› 7. Tüm vatandafllara modern ve verimli kamu hizmetlerinin sunulmas› 8. Vatandafllar›n yaflam kalitesini yükseltmek için bilgi ve iletiflim teknolojilerinin kullan›m› 9. Avrupa Birli¤i’nin uluslararas› bilgi ve iletiflim teknolojileri platformundaki rolü i2010 web sitesinde (ec.euro-

pa.eu/i2010), yeni bir B‹T stratejisi gelifltirmeye yönelik politika önceliklerine iliflkin halka aç›k olarak bir anket yap›lmakta olup, bu anket 9 Ekim 2009 tarihinde sona erecektir. Ayr›ca, bu konuyla ilgili olarak, ‹sveç AB Dönem Baflkanl›¤› s›ras›nda, Kas›m ay›nda bir konferans düzenlenmifltir. AB’nin yeni B‹T stratejisi, muhtemelen 2010 y›l›n›n ilk yar›s›nda yürürlü¤e sokulacakt›r. B‹T Alan›nda araflt›rma ve inovasyon hedefleri için yap›lan çal›flmalar neler? Araflt›rma faaliyetleriyle ilgili olarak, Mart ay›nda Avrupa Komisyonu taraf›ndan öneri-

len yeni stratejinin hedefi, Avrupa’y› B‹T alan›nda dünya lideri yapmakt›r. Mevcut veriler ›fl›¤›nda Avrupa, günümüz itibariyle, global B‹T piyasas›n›n yüzde 34’üne sahip olup, bu oran y›ll›k olarak yüzde 4 oran›nda artmaktad›r. Ancak, AB B‹T sektörü taraf›ndan üretilen katma de¤er, global katma de¤erin sadece yüzde 34’üdür çünkü Avrupa B‹T piyasas› ile Avrupa’daki araflt›rma faaliyetleri parçal› bir yap› arz etmektedir. Bunun bir sonucu olarak Avrupa, B‹T araflt›rmalar›nda ve B‹T-tabanl›, yenilikçi ürün ve hizmetlerin üretiminde global rakiplerinin gerisinde kalmaktad›r. Komisyon’un önerdi¤i strateji, Avrupa Birli¤i ülkelerini ve B‹T sektörünü, kaynaklar›n› ve faaliyetlerini B‹T araflt›rmalar› ve inovasyon alan›nda bir araya getirmeye ça¤›rmaktad›r. Türkiye’deki, edevlet, e-sa¤l›k v.b. e-teknolojileri gözlemleme f›rsat›n›z oldu mu? Düflünceleriniz nedir? Türkiye’de, e-Yönetim, e-Devlet v.b. e-Teknolojilerin ilerledi¤ini görüyoruz. Her türlü edevlet hizmetini www.turkiye.gov.tr adresindeki tek bir portal üzerinden sunmak için çaba harcand›¤›n› biliyoruz. Tarihte ilk kez, Türkiye’de yaflanan iki baflar› hikayesi, Kas›m ay›nda, Malmö’de düzenlenecek olan e-Devlet Bakanlar Konferans›’nda verilecek olan Avrupa e-Devlet ödülleri için baflka ülkelerden gelen 48 farkl› projeyle yar›flacakt›r. Son derece önem arz eden eDevlet Ödülleri için yar›fl›yor 13

Vizyon

olmas›, Türkiye’nin art›k AB Üye Devletleri ile eflit seviyeye geldi¤ini gösterir. Bu durum, e-Devlet hizmetlerinin çevrimiçi sunulmas› alan›nda Üye Devletler aras›nda yap›lan karfl›laflt›rmada da ortaya konmufltur (Capgemini taraf›ndan yap›lan 2007 karfl›laflt›rmas›). Türkiye’nin elde etti¤i skorlar, AB üyesi 27 devletin ortalama de¤erlerine oldukça yak›nd›r. E-sa¤l›k alan›nda, Türkiye’de hayata geçirilen Ulusal Sa¤l›k Bilgi Sistemi (USBS), 2009 y›l›n›n bafl›ndan beri tüm kamu/özel sa¤l›k kurumlar›ndan Elektronik Hasta Kay›tlar›n› aktif olarak toplamaktad›r. Türkiye’nin nüfusu dikkate al›nd›¤›nda USBS, Avrupa’daki en genifl kapsaml› e-sa¤l›k altyap›lar›ndan biri olup, HL7 v3 gibi genel kabul gören standartlara dayan›r. Devlet Planlama Tefl14

kilat›’n›n bilgi toplumu departman› taraf›ndan yürütülen “Türkiye’nin e-Dönüflümü” bafll›kl› proje, bilgi toplumu uygulamas› ve iflleyiflini izlemede ve i2010, e-Content veya IDA gibi veya Rekabetçilik ve ‹novasyon Program›’n›n B‹T bafll›kl› uygulamas› gibi Avrupa’daki bilgi toplumu stratejisi ve giriflimleri ile uyumlu hale getirmede önemli bir araç olmufltur. Söz konusu Rekabetçilik ve ‹novasyon Program› çerçevesinde, bu y›l›n May›s ay›nda Türkiye ve AB aras›ndaki bilgi ve iletiflim teknolojileri alan›ndaki iflbirli¤ini güçlendirmek için bir Mutabakat Anlaflmas›n›n imzalanm›fl olmas›ndan çok mutluyuz. Türkiye ile Avrupa aras›nda k›yaslama yapabilir misiniz? ‹nternet hizmetleri ile ilgili olarak Camgemini taraf›ndan

yap›lan y›ll›k çal›flmada Türkiye, flirketlere sunulan hizmetlerde makul bir skor elde etmesine ra¤men, vatandafllara sunulan hizmetlerde AB ortalamas›n›n alt›nda bir puan alm›flt›r. Türkiye’deki geniflbant internet hizmetine eriflim oran›, AB’nin 27 üye ülkesinin ortalama de¤eri olan yüzde 22,9’un yaklafl›k 8 puan alt›nda kalm›flt›r. Türkiye, sabit/genifl bant internet eriflimi piyasas›nda, ekonomisinin büyümesini ve rekabetçili¤ini sa¤lamak üzere dijital hizmet potansiyelini aç›¤a ç›karmak için serbestlefltirme faaliyetlerini h›zland›rmal›d›r. Türkiye, e-yönetim, e-altyap›, e-sa¤l›k v.b. uygulamalar›n› gelifltirmek için neler yapabilir? Capgemini taraf›ndan yap›lan 2007 y›l› karfl›laflt›rmas›nda

skor elde etmifltir. Türkiye’de, kamu hizmetlerinin büyük bir k›sm› ulusal portaldan eriflilebilir durumda, söz konusu portal›n tasar›m› gayet iyidir. Türkiye’nin ulusal portal›, AB üyesi 27 ülkenin ortalamas›na yak›n bir skor elde ediyor, portal›n kiflisellefltirme aç›s›ndan gelifltirilmesi gerekir. Türkiye bu alanda stratejisini belirlerken nelere dikkat etmeli? Afla¤›da belirtilen öncelik ve yaklafl›mlar› dikkate alarak, gerekli teknik, idari ve hukuki unsurlara sahip bir e-devlet yap›s› oluflturmak olan Türkiye’nin B‹T Stratejisi’nin ana hedeflerini önemle vurgulamak isteriz (Kaynak: e-Devlet Eylem Plan›’n›n öncelikleri hakk›nda Anket):

Türkiye, kamu hizmetlerinin yüzde 50’sini tamamen internet üzerinden sunmas› nedeniyle pozitif bir sonuç elde etmifl olup bu oran, AB’ye üye 27 ülkenin ortalama de¤erine yak›nd›r. Bununla birlikte Türkiye’de vatandafllara verilen hizmetlerin yüzde 68’i internet üzerinden sa¤lanmakta olup bu oran da, AB’ye üye ülkelerin ortalama de¤eri olan yüzde 75’e oldukça yak›nd›r. Türkiye’de flirketlere sunulan hizmetlerin internet üzerinden verilme oran›, AB’ye üye ülkelerin ortalamas›ndan daha yüksektir. Türkiye’deki, kullan›c›-merkezli, ileriye etkili hizmet sunumu, Avrupa Birli¤i üyesi ülkelerin ortalama de¤erlerine paralel bir geliflim göstermifltir. Kullan›c›-merkezlilik aç›s›ndan Türkiye, AB üyesi 27 ülkenin ortalama de¤erinden biraz daha düflük bir

• Merkezi, sürekli, güvenli ve çok-kanall› yaklafl›m • Basitlefltirilmifl, tümleflik ve müflterek kullan›labilir e-devlet uygulamalar› • Vatandafllar›n ve flirketlerin ihtiyaçlar›na odaklanmak • Kamu harcamalar›ndan tasarruf sa¤lamaya ve h›zl› menfaat teminine öncelik vermek • Bilgi güvenli¤i ve kiflisel verilerin korunmas› • Kamusal bilgi ve iletiflim teknolojileri ile e-devlet projelerinin etkin yönetimi için kamu kurumlar› aras›ndaki rekabetçili¤in art›r›lmas› Komisyon, standartlara uyum sa¤laman›n Avrupa Birli¤i düzeyinde ortak kullan›labilirlik için gerekli oldu¤unun alt›n› çizer. Buna ek olarak, e-devlet hizmetlerini gelifltiren veya gelifltirme niyetinde olan Türkiye’deki kamu kurumlar›n›n deneyimle-

rini birbirleriyle paylaflmalar›n› öneriyoruz. Türkiye’deki geliflmelerden baz›lar› yurtd›fl›nda yeterli düzeyde tan›t›lmam›flt›r. Bu nedenle, B‹T uzmanlar›n›n, konferans ve gazetelerde daha fazla yer alarak, konferans ve çal›fltaylarda sunumlar yaparak ve web siteleri üzerinden güncel bilgileri paylaflarak faaliyetleri hakk›nda bilgilendirici çal›flmalar yapmalar›n› öneririz. Örne¤in, eChallenges Konferans› son derece iyi bir f›rsatt›r. B‹T uzmanlar›n›n Avrupa Komisyonu projelerine kat›lmaktan imtina etmemeleri gerekir. Bilgi Toplumu ve Medya Genel Müdürlü¤ü, çerçeve programlar gibi çeflitli programlar vas›tas›yla uluslararas› iflbirli¤ini güçlendirmeye çal›flmaktad›r. Böylece, hem Türkiye hem de di¤er Avrupa ülkeleri, birbirlerinden bir fleyler ö¤renmek suretiyle güvenli ve standart e-devlet hizmetlerini h›zl› bir flekilde gelifltirebileceklerdir. Son olarak, Türkiye’yi 2009 y›l›nda hayata geçirdi¤i e-Dönüflüm projesinde ortaya koydu¤u stratejik öncelikleri izlemesi ve bu öncelikleri, AB düzeyinde tart›fl›lan i2010 sonras› politika inisiyatifi ile uyumlu hale getirmesi konusunda cesaretlendirmek istiyoruz. Türkiye, ayr›ca, bilgi toplumu ve medya alan›ndaki yönetmeliklerini AB çerçevesiyle uyumlu hale getirme ve daha da önemlisi, inovasyon ve rekabetçili¤in önünü açmak amac›yla tüm operatörlere eflit bir hareket alan› yaratmak için sabit ses iletiflimi, geniflbant internet ve mobil iletiflim piyasalar›ndaki rekabetçi önlemlerini hayata geçirme çabalar›na devam etmelidir. 15

Dosya - Gülizar Büyükkara

Türkiye “e”- dünyaya hala uzak

‹stanbul 21-23 Ekim tarihleri aras›nda eChallenges Konferanslar›’n›n 19’uncusuna ev sahipli¤i yapacak. B‹T alan›nda faaliyet gösteren kifli, kurum ve ilgili projeleri bir araya getirecek olan konferans, de¤iflik iflbirlikleri ve bilgi birikimi paylafl›mlar›na imkan sa¤layacak. Konferansta, e-teknolojiler ile ilgili pek çok konu ele al›nacak. Peki, Türkiye bu alanda gerçekten ne kadar söz sahibi? Türkiye 1990’lardan bu yana e-dönüflüm için çal›flsa da e-teknolojiler kullanma ve bu alanda proje üretme konusunda henüz arzu etti¤i noktay› yakalayamad›. Türkiye e-Devlette ilerlemek yerine gerileme gösteriyor. Özel sektörde baflar›l› uygulamalardan söz edilse de, genel anlamda e-teknolojilerden faydalanma al›flkanl›¤› özellikle KOB‹’ler aras›nda yayg›n de¤il. Oysa gerçek bir “bilgi toplumu” olmak için e-teknolojilerden yararlanmas›n› bilmek gerekiyor.

‹

‹stanbul ekim ay›nda çok önemli bir organizasyona ev sahipli¤i yapmaya haz›rlan›yor. Avrupa Komisyonu’nun deste¤iyle düzenlenen eChallenges Konferanslar›’n›n 19’uncusu bu y›l 21-23 Ekim aras›nda ‹stanbul’da düzenleniyor. Bilgi ve iletiflim teknolojileri alan›nda faaliyet gösteren kifli ve kurumlar› bir araya getiren konferans, bu alandaki en önemli etkinliklerden biri. eChallenges 2009 Konferans›’n›n amac› sanayide, özellikle de KOB‹’ler aras›nda araflt›rma ve teknoloji gelifliminin h›zlanmas›n› sa¤lamak, ayr›ca Avrupa Araflt›rma Alan›’n›n (European Research Area - ERA) dünyan›n geri kalan›na aç›lmas›na yard›mc› olmak. AB’nin bilimsel kaynaklar›n› bütünlefltirmeyi öngören bir bilimsel araflt›rma program› sistemi olan Avrupa Araflt›rma Alan›’n›n amac› ise t›p, çevre, sanayi ve sosyo-ekonomik araflt›rma alanlar›nda çokuluslu iflbirliklerini gelifltirmek. 2000’den bu yana kullan›lan sistem, kat›l›mc›lar aras›nda bilgi al›flverifli

ve üye ülkeler aras›ndaki araflt›rmalarda çok yönlü iflbirli¤i sa¤lamay› amaçl›yor. eChallenges Konferans›, tüm dünyadan önde gelen 650’den fazla ticari, devlet ve araflt›rma organizasyonunu bir araya getirerek bilgi ve tecrübelerin, al›nan derslerin ve en iyi uygulamalar›n paylafl›lmas›n› sa¤layacak. The Marmara Oteli’de gerçeklefltirilecek etkinlikte sosyal ve ekonomik güçlüklerin giderilmesi için B‹T uygulamalar› konusu çok yönlü olarak ele al›nacak. Ayr›ca sergi ve stantlar arac›l›¤›yla mevcut çal›flmalar›n›n sonuçlar› da sergilenecek. ‘Çerçeve Programlar› ICT Alan›’ özelinde bilgi günü, proje pazar› gibi bir tak›m özel faaliyetler de etkinlik boyunca devam edecek. Dünyan›n her yerinden üst düzey araflt›rmac›lar ile gerek çerçeve programlar› özelinde gerekse uzun vadeli bilimsel iflbirlikleri oluflturulmas› konusunda f›rsatlar sunulacak. eChallenges kapsam›nda ayr›ca Türk kurulufllar›n›n Ar-Ge çal›flmalar›n› sergileyebilecekleri bir stant alan› da yer alacak.

Konferans B‹T’le ilgili herkesi bir araya getiriyor eChallenges konferanslar›n›n önemi, B‹T alan›na getirdi¤i uluslararas› perspektiften, sa¤lad›¤› network’ten ve ele ald›¤› konulardan kaynaklan›yor. Konferans boyunca politikac›lar, sanayiciler ve araflt›rma alan›nda çal›flan insanlar deneyimlerini, birikimlerini ve ileriye yönelik hedeflerini paylaflacaklar. Kat›l›mc›lar interaktif çal›fltaylara kat›labilecekler. Bu sayede hem 7. Çerçeve Program› çerçevesinde, hem Avrupa Araflt›rma Alan› çerçevesinde yeni iflbirliklerinin oluflturulmas› amaçlan›yor. Konferans boyunca B‹T alan›nda pek çok konu ele al›nacak. Bu konu bafll›klar› içinde Birlikte Çal›flabilirlik (Networked Enterprises), e-Devlet, e-Demokrasi, e-Sa¤l›k, E¤itim için kullan›lan Teknolojiler, Ak›ll› ‹çerik, Sanal ‹flbirli¤i Çal›flmalar›, Yaflayan Laboratuarlar, eAltyap›, Yüksek Performansl› ‹fllem Uygulamalar›, Ak›ll› ve Sanal Organizasyonlar, Tafl›nabilirlik - Güvenlik ve Kimlik Yönetimi konular› var.

Dosya

Konferansa Türkiye’den yaklafl›k 30 proje kat›lacak. E-Devletten e-sa¤l›¤a, uzaktan e¤itimden e-altyap›ya kadar pek çok farkl› alanda gerçeklefltirilen projeler, Türk araflt›rmac›lar taraf›ndan konferansta paylafl›lacak. Türkiye e-tekolojileri verimli kullanm›yor Peki, böyle önemli bir etkinli¤e ev sahipli¤i yapacak olan Türkiye’nin e-teknoloji ve uygulamalar konusunda genel resmi nas›l? Türkiye’nin uzun y›llard›r, çok ciddiye ald›¤› bir amac› var: Bilgi Toplumu’na dönüflmek. Bilgi Toplumu’nun temel yap› tafllar›n› ise bilgi ve iletiflim teknolojileri ve e-teknoloji-

ler oluflturuyor. Bu iki temel araç ise pek çok uygulama ve farkl› konuyu bar›nd›r›yor. Bu araçlar›n en temelleri bilgisayar, cep telefonu ve internet. 2009 y›l› Nisan ay› içerisinde TÜ‹K taraf›ndan gerçeklefltirilen Hanehalk› Biliflim Teknolojileri Kullan›m Araflt›rmas› sonuçlar›na göre hanelerin yüzde 30’u, internet eriflimine sahip. ADSL yüzde 85,6 ile Türkiye’de kullan›lan en yayg›n internet ba¤lant› türü. Araflt›rma sonuçlar›na göre 16-74 yafl grubundaki bireylerde bilgisayar kullan›m oranlar› er18

keklerde yüzde 50,5 ve yüzde 48,6 ve internet kullan›m oran› ise kad›nlarda yüzde 30 ve yüzde 28. Araflt›rman›n yap›lad›¤› aylar olan Ocak –Mart aylar› içerisinde internet kullanan bireylerin yüzde 72,4’ü eposta göndermek almak, yüzde 70’i gazete ya da dergi okumak, yüzde 57,8’i sohbet odalar›na mesaj ve anl›k ileti göndermek, yüzde 56,3’ü oyun, müzik, film, görüntü indirmek ya da oynatmak için interneti kullanm›fl. Araflt›rma flirketi Ipsos KMG ‹letiflim Paneli’nin 2009 Haziran ay› sonuçlar›na göre, ortalama ayl›k internet harcamas›, 34-35 lira düzeyinde seyrediyor. ‹nternet sahipli¤indeki art›fl, en çok Akdeniz Bölgesi’nde, Ankara ve ‹zmir

kentlerinde, ayr›ca 3-4 kiflilik hanelerde görülüyor. ‹nternete en s›k 15-17 yafl grubu girifl yap›yor, 25-34 yafl grubunda ise internete girifl s›kl›¤› düflüfl gösteriyor. Bilgi Teknolojileri ve Yenilikçilik Vakf›’n›n (ITIF), de¤iflik kaynak ve istatistikleri kullanarak haz›rlad›¤› “2008 ITIF Genifl Bant S›ralama Raporu”na göre, dünyadaki en pahal› ikinci internet Türkiye’de. 30 OECD ülkesini kapsayan genifl bant raporunda, sat›n alma gücü paritesine göre dolar üzerinden ayl›k en pahal› ücret s›ralamas›nda Meksika 18,41 ile ilk s›rada bulu-

nurken Türkiye 15,75 dolar ile ikinci s›rada yer ald›. Çek Cumhuriyeti ise 9,7 dolar ile üçüncü s›rada yer buldu. Ücret s›ralamas›nda 0,13 dolar ile Japonya en ucuz ülke olurken, bu ülkeyi 0,33 dolar ile Fransa ve 0,35 dolar ile ‹sveç takip ediyor. 30 ülkenin ortalamas› 3,77 dolar düzeyinde. Cep telefonu penetrasyonu ise Avrupa’n›n geliflmifl ülkeleri kadar olmasa da gayet iyi. 2009 y›l› Haziran ay› sonu itibar›yla Türkiye’de yüzde 89 penetrasyon oran›na tekabül eden 63,6 milyon mobil abone bulunuyor. Cepten internete ba¤lanma oran›n›n, geçti¤imiz aylarda uygulamaya giren 3G ile h›zla artmas› bekleniyor. Webrazzi taraf›ndan Mobil ‹nternet Kullan›m› Araflt›rmas› ile üçüncü nesil (3N) cep telefonu teknolojisine geçifl öncesinde mobil internet kullan›m› ve 3N’nin bilinirli¤ini ölçmek üzere yapt›¤› araflt›rma, kullan›c›lar›n yüzde 92.2’sinin 3N’nin ne oldu¤unu bildi¤ini, yüzde 57.49’unun ise cep telefonunda h›zl› internet ba¤lant›s› sa¤lanmas› halinde mobil internet kullan›m›n› art›rmak istedi¤ini gösterdi. e-Devlet en önemli e-uygulama Bilgi toplumuna dönüflümde eteknoloji uygulamalar›n›n en önemlisi e-Devlet çal›flmalar›. E-Devlet çal›flmalar› uzun y›llard›r sürdürülüyor. Özellikle tüm e-Devlet altyap›s›n›n bütünleflmesi, kurum içi ve kurumlar aras› bilgi paylafl›m›n›n sa¤lanmas› böylece kaynak israf›n›n da önüne geçilmesiyle ilgili önemli giriflimler var. Merkezi Nüfus ‹daresi Sistemi (MERN‹S), Kimlik Paylafl›m Sistemi, Vergi Daireleri Oto-

masyonu Projesi (VEDOP I-II), Ulusal Yarg› A¤› Projesi (UYAP), Gümrük ‹daresinin Modernizasyonu Projesi (G‹MOP), Polis Bilgi A¤› (POLNET), Saymanl›k Otomasyon Sistemi (Say2000i), e-Bildirge ve Baflbakanl›k Mevzuat Bilgi Sistemi yayg›n olarak hizmet veren bafll›ca e-Devlet uygulamalar› aras›nda yer al›yor. Ancak geçen y›l›n bafl›nda yay›nlanan Birleflmifl Milletler e-Devlet’e Bak›fl 2008 (UN e-Government Survey 2008) adl› raporuna göre, Türkiye e-Devlet’e haz›r olma kriterleri bak›m›ndan 76. s›rada bulunuyor. Rapora göre e-Devlete en haz›r ülke ‹sveç olurken, Danimarka, Norveç ve ABD onu izliyor. 2005’te yay›nlanan raporda Türkiye 60. s›rada yer al›rken, ABD ilk s›radayd›. ABD s›ralamada üç basamak düflerek, dördüncü

olurken, Türkiye s›ralamada 16 basamak birden düfltü.

E-dönüflüm 19 y›l önce bafllad›

Bu dönemde, bilgi toplumuna geçifl amac›na yönelik olarak ön plana ç›kan rapor ve araflt›rmalar›n yan› s›ra bilgi toplumunun belli unsurlar›n›n koordinasyonuna yönelik çal›flmalar ön planda oldu. Türkiye ile Dünya Bankas› iflbirli¤inde haz›rlanarak 1993’te yay›nlanan Biliflim ve Ekonomik Modernizasyon Raporu, Türkiye’de bilgi toplumuna yönelik bilgisayar kullan›m›, yaz›l›m pazar›, bilgi ekonomisinde insan kayna¤›, iletiflim a¤lar› ve yasal altyap› alan›nda tespitlere yer verilerek bir eylem plan› önerisi getirildi. Ancak Dünya Bankas› ile kredi anlaflmas› tamamlanamad› ve rapor önerileri uygulanmad›.

Türkiye’nin e-dönüflüm maceras› 1990’lar›n özellikle ikinci yar›s›ndan itibaren bafllad›.

2001’de rekabetçi, dinamik ve bilgiye dayal› ekonomiye sahip olunmas›, bilgi toplumuna dö-

Raporda Türkiye’nin içerisinde gösterildi¤i Bat› Asya Bölgesi’nde s›ralamada, Türkiye ancak 10. olabildi. ‹srail, Birleflik Arap Emirlikleri, K›br›s, Bahreyn, Ürdün, Katar, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Lübnan s›ralamada Türkiye’yi geri de b›rakt›. Türkiye kendi bölgesinde ancak Umman, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Suriye, Irak ve Yemen’in önüne geçmesine ra¤men sahip oldu¤u puan ile bölge ortalamas›n›n alt›nda kald›.

B‹T’in ‹fl Dünyas›na Nüfuzuna ‹liflkin Temel Göstergelerde Geliflme S›ra No

Temel Gösterge

2007 Y›l› Hedef De¤eri

2007 Y›l› Gerçekleflme(*)

2008 Y›l› Hedef De¤eri

2008 Y›l› Gerçekleflme(**)

Bilgisayar› olan giriflimlerin oran›

88,7

90,6

Geniflbant internet eriflimine sahip giriflimlerin oran› (DSL ba¤lant› (ADSL, SHDSL vb.))

80,4

e-Ticaret sat›fllar›n›n toplam ciroya oran›

Ölçülmedi

Kurumsal kaynak planlamas› kullan›lan giriflimlerin oran›

7,8

10,8

Tedarik zinciri yönetimi kullanan girimlerin oran› Müflteri iliflkileri yönetimi kullanan giriflimlerin oran›

5,6

6,6

0,4

8,6

0,5

12,4

Elektronik kanallardan sunulan kamu hizmetlerinden bilgi alma amac›yla yararlanan giriflimlerin oran›

78,4

83,6

Elektronik kanallardan sunulan kamu hizmetlerinden form indirme amac›yla yararlananan giriflimlerin oran›

72,3

77,1

Elektronik kanallardan sunulan kamu hizmetlerinden çevirimiçi form doldurma amac›yla yararlanan giriflimlerin oran›

59,5

64,1

Elektronik kanallar üstünden ifllemlerini tamamlayan giriflimlerin oran›

Ölçülmedi

Dosya

nüflümün sa¤lanmas› ve eAvrupa + Eylem Plan›n›n ülkemize uyarlanmas› hedeflerinin gerçeklefltirilmesine yönelik olarak bafllat›lan e-Türkiye Giriflimi, siyasi ve ekonomik istikrars›zl›k nedeniyle uygulanma imkan› bulamad›. Eylem Plan›, e-Dönüflüm Türkiye Projesinin ilan› ile son buldu. 2003’te 58. Hükümet taraf›ndan haz›rlanan Acil Eylem Plan›’nda e-Dönüflüm Türkiye Projesi’ne yer verildi. Projenin koordinasyonu, izlenmesi, de¤erlendirilmesi ve yönlendirilmesi ile ilgili olarak DPT Müsteflarl›¤› görevlendirildi. e-Dönüflüm Türkiye Projesi’nin koordinasyonunu yürütmek, kamu kurumlar›n›n bilgi ve iletiflim teknolojisi yat›r›mlar› ara-

s›nda eflgüdüm sa¤lamak ve bilgi toplumu olma yolunda at›lmas› gereken ad›mlara iliflkin stratejileri belirlemek üzere 2003 y›l› Mart ay›nda DPT bünyesinde Bilgi Toplumu Dairesi (BTD) kuruldu. e-Dönüflüm Türkiye Projesi’nin bafll›ca hedefi; daha kaliteli ve h›zl› kamu hizmeti sunabilmek amac›yla; kat›l›mc›, fleffaf, etkin ve basit ifl süreçlerine sahip olmay› ilke edinmifl bir devlet yap›s› oluflturacak koflullar›n haz›rlanmas›yd›. e-Dönüflüm Türkiye Projesi’yle e-Türkiye Giriflimi kapsam›nda oluflturulan çal›flma gruplar› yeniden düzenlendi. Bu dönemde yeniden düzenlenen çal›flma gruplar› ve koordinasyonundan sorumlu ku-

rulufllar flöyle belirlendi: • E¤itim ve ‹nsan Kaynaklar› Çal›flma Grubu: Milli E¤itim Bakanl›¤› • Teknik Altyap› ve Bilgi Güvenli¤i Çal›flma Grubu: Ulaflt›rma Bakanl›¤› • Hukuki Altyap› Çal›flma Grubu: Adalet Bakanl›¤› • e-Devlet Çal›flma Grubu: Devlet Planlama Teflkilat› • e-Ticaret Çal›flma Grubu: D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› • Standartlar Çal›flma Grubu: Türk Standartlar› Enstitüsü Baflkanl›¤› • e-Sa¤l›k Çal›flma Grubu: Sa¤l›k Bakanl›¤› • ‹zleme Çal›flma Grubu: Türkiye Biliflim Derne¤i Ayr›ca Baflbakanl›k Genelgesi’yle e-Dönüflüm Türkiye Projesi K›sa Dönem Eylem Plan› uygulamaya kondu. Ayr›ca söz konusu Genelge’yle e-Dönüflüm Türkiye ‹cra Kurulu oluflturuldu. E-Teknoloji kullan›m al›flkanl›¤› yayg›n de¤il K›sa Dönem Eylem Plan›n›n uygulamas›n›n tamamlanmas›ndan sonra, çal›flma gruplar›n›n kat›l›m› ile orta vadeli Bilgi Toplumu Stratejisinin haz›rlanmas›na kadar uygulanmak üzere bir y›l süreli 2005 Eylem Plan› haz›rland› ve uyguland›. 2005 Eylem Pla-

Bilgi Teknolojileri Alan›nda Faaliyet Gösteren Giriflimlere ‹liflkin Göstergeler

2007

2008

Bilgi teknolojileri alan›nda faaliyet gösteren giriflim say›s›

107

2985

Bilgi teknolojileri alan›nda faaliyet gösteren yerli giriflim say›s›

106

2772

Bilgi teknolojileri alan›nda yeni kurulan giriflim say›s›

296

Bilgi teknolojileri sektöründe Ar-Ge yapan giriflim say›s›

391

293

Bilgi teknolojileri alan›nda ihracat yapan giriflim say›s›

103

Bilgi teknolojileri sektöründe ihracat yapan giriflim oran› (yüzde)

11,21

8,95

Bilgi teknolojileri alan›nda faaliyet gösteren giriflimlerde çal›flan say›s›

20,962

6,722

n›n›n uygulanmas› sonras›nda 2005-2006 y›llar›nda Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan› haz›rlanarak 2006-2010 döneminde uygulanmak üzere 2006 y›l› Temmuz ay›nda yürürlü¤e kondu. Türkiye’de özel sektörde eDevlet uygulamalar› ile ilgili somut veri çok fazla yok. Ama uygulama örneklerine bak›ld›¤›nda baflar›l› örnekler görülüyor, yine de baflta KOB‹’ler olmak üzere firmalar›n e-teknolojilerden çok iyi yararland›¤›n› söyleyemiyoruz. Kimi zaman küçük bir firman›n, araç takip sistemini uygulad›¤›n›, kimi zaman restoranlar›n CRM sistemlerini çok iyi kulland›klar›n› görebiliyoruz. Ancak kullan›m al›flkanl›¤› tabana yay›lm›fl de¤il, iyi örnekler, genel olarak olumlu bir yarg›ya varmak için yetersiz. May›s 2009 Bilgi toplumu ‹statistikleri Raporu baz al›nd›¤›nda, temel göstergelerde de görüldü¤ü gibi, Türkiye hala kurumsal kaynak planlamas› kullanan flirketleri art›rmaya çal›fl›yor. Tedarik zinciri yönetimi kullan›m› da çok büyük flirketlerin ötesine geçemedi. Bu nedenle, birçok B‹T flirketi

nolojiler, etkileflimli ve farkl› teknolojileri entegre oldu¤u sistemler, Türkiye’de firmalar› taraf›ndan henüz kullan›lm›yor. Wireless, RFID, sensor gibi uygulamalarla entegre e-çözümler de son derece az görülen uygulamalar. hala bu alanda çal›fl›yor. Farkl› sektörlerden ve sanayiden daha fazla talep gelmedi¤i için, sunulan çözümler de taleplerle s›n›rl› kal›yor. Ancak, AB’deki B‹T Ar-Ge çal›flmalar›na kat›l›m sa¤lad›¤›m›zda, AB’deki farkl› sektörlere ulaflmak da olas›. Ar-Ge yat›r›mlar› fonlanaca¤›ndan, Türkiye’deki farkl› sektörlere talep oluflturma maliyeti de düflmüfl olacak. Türkiye’de henüz hiç geliflmeyen e-teknoloji ve uygulamalar da var. Örne¤in engelliler, yafll›lar ve hastalar için e-teknoloji ve uygulamalardan söz etmek çok güç. eChallenge konferans›nda ele al›nacak olan yaflayan laboratuar gibi, birey ve kurumlar›n birlikte çal›flabilece¤i iflbirlikçi sanal yap›larla ilgili de yeterince çal›flma yok. Say›sal kütüphane ve içerikte yeni tek-

eChallenge Konferans› kapsam›nda Türkiye’den 30’e yak›n proje olsa da, alanlar son derece k›s›tl›. Konferans kapsam›nda ele al›nacak pek çok konu ile ilgili bir proje veya giriflim yok. Konferans duyurusu da çok iyi yap›lmad›¤› için, belli bafll› firma ve kifliler d›fl›nda çok fazla kat›l›m beklenmiyor. Yani çok önemli iflbirlikleri ve bilgi transferine olanak sa¤layacak, e-teknolojiler konusunda yepyeni ufuklar açacak böyle bir konferansa kat›l›m düflük olaca¤› için Türkiye’nin alaca¤› verimde yüksek olmayacak. Oysa Türkiye’nin e-dönüflümünü tamamlamas› ve bilgi toplumuna dönüflmesi için e-teknolojileri hem kullanmas› hem de bu alanda aktif olarak projeler yapmas› gerekiyor. Ayr›ca bu teknolojilerin hem kurumlar hem bireyler aras›nda kullan›m al›flkanl›¤›n›n artmas› için de ayr›ca çal›flmalar gerekiyor.

eChallenges 2009 Konferans› boyunca afla¤›daki konu bafll›klar› alt›nda konuflmalar yap›lacak, projeler paylafl›lacak • ‹flbirli¤i içinde çal›flan KOB‹’ler için B‹T ve RFID • e-Devlet ve e-Demokrasi • e-Sa¤l›k, Vatandafla Hizmetler • Sanal ‹flbirli¤i Çal›flmalar› • Yaflayan Laboratuvarlar • Dijital Kütüphaneler ve Kültürel Miras • Ak›ll› ‹çerik ve Semantik • Yüksek Performansl› ‹fllem • e-Altyap› • Ak›ll› ve Sanal Organizasyon A¤lar› • Tafl›nabilirlik • Güvenlik ve Kimlik Yönetimi • E¤itim için Gelifltirilen Teknolojiler ve B‹T Becerileri 21

Haber

Bilgi Toplumu Ajans›, yap›s› itibariyle kat›l›mc› de¤il E-devlet konusunda uygulamalara yeterince h›z kazand›r›lamay›nca Baflbakanl›k duruma el atarak bir Bilgi Toplumu Ajans› kurmaya karar verdi ve tasar›y› sitesinde yay›nland›. Ancak ajans›n yap›s›n› çok da demokratik bulmayan STK’lar, projeyi pek çok aç›dan elefltiriyor. Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i Türkiye Bilgisayar Yaz›l›m› Meclisi Baflkan› Mehmet Akyelli kanun tasar›s›na getirdikleri elefltirileri ayr›nt›l› olarak aç›klad›.

Birleflmifl Milletler taraf›ndan haz›rlanan 2008 y›l› E-Devlet Araflt›rmas› raporuna göre Türkiye, a¤ hizmetleri endeksi, telekomünikasyon altyap›s› endeksi ve insan kaynaklar› endeksleri ile oluflturulan e-devlet haz›rl›k endeksi baz›nda 182 ülke aras›nda 76. s›rada yer al›yor. Yani e-uygulamalar ve teknolojiler alan›nda Türkiye’nin durumu pek de iyi de¤il, üstelik ilerlemek yerine dünya s›ralamas›nda gerilemeye bafllad›k. Bu durumu gören Baflbakanl›k da konuya acil çözüm bulmak için Bilgi Toplumu Ajans›’n› kurmaya karar verdi. Bu konuda Baflbakanl›k, edevlet hizmetlerinin yürütülmesine iliflkin usul ve esaslar› belirlemek üzere Bilgi Toplumu Ajans›’n›n kurulmas› ile Devlet ve Bilgi Toplumu Kanun Tasar›s› Tasla¤›’n› web sitesinde kamuoyunun görüflüne sundu. Ajans›n amac› bilgi toplumuna dönüflüm sürecini h›zland›rmak ve bu dönüflüm sürecini planlay›p koordine etmek. ‹lk bak›flta uygulamalar› h›zland›racak gibi görünen bu

ajansa özellikle STK’lardan yo¤un bir itiraz bombard›man› geldi. 4 Eylül 2009, E-Devlet ve Bilgi Toplumu Kanun Tasar›s› Tasla¤›’n› de¤erlendirmek üzere bir araya gelen STK’lardan biri de Türkiye Odalar ve

Borsalar Birli¤i’ydi (TOBB). TOBB kapsaml› bir flekilde Bilgi Toplumu Ajans› konusundaki görüfllerini bu toplant›da dile getirdi. TOBB Türkiye Bilgisayar Yaz›l›m› Meclisi Baflkan› Mehmet Akyelli, birli¤in bu konudaki görüfllerini dergimizle paylaflt›.

Kanun tasar›s›nda elefltirdi¤iniz noktalar nedir? Ülkemizde e-devlet yap›lanmas›; e-Dönüflüm Türkiye ‹cra Kurulu taraf›ndan kabul edilen ve Temmuz 2006’da yürürlü¤e giren “Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010) ve “Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Plan› (2006-2010) çerçevesinde, Devlet Planlama Teflkilat› Bilgi Toplumu Dairesi koordinasyonunda yürütülüyor. Mart 2009 De¤erlendirme Raporu’na göre, son üç senede Eylem Plan›nda yer alan 111 eylemden ancak yedi tanesi tamamland›. Bu aç›dan haz›rlanan E-Devlet ve Bilgi Toplumu Kanun Tasar›s› tasla¤›n›n “‹lkeler” ve “e-devlet hizmetlerine iliflkin genel hükümler” kapsam›nda yer alan; • Proje teklifleri için fizibilite raporu haz›rlanmas›, • E-devlet hizmet ve projelerinin standart, yönerge, rehber gibi düzenlemelerinin haz›rlanmas› ve bunlar›n uygulanmas›na iliflkin düzenlemeler yap›lmas›, • Elektronik ortamda kamu kurumlar›n›n paylafl›m›na aç›k olan verilerin kiflilerden

ayr›ca talep edilmemesi, • Bilgi ve iletiflim teknolojileri kullan›m›nda çevreci yaklafl›m›n oluflturulmas›, • Uzaktan çal›flma kolayl›¤›n›n sa¤lanmas›, • Kamu kurum ve kurulufllar›n›n hizmet envanteri oluflturarak taahhüt alt›nda hizmetlerini öncelik s›ras›na göre elektronik ortama tafl›malar›, • Geleneksel kamu h i z m e t l erinin e l e k t r onik ortamda sunulmas› durumunda ücretlerin kullan›c› lehine yeniden belirlenmesi gibi yaklafl›mlar ülkemiz için önem arz ediyor. Fakat bu yaklafl›mlar›n icras›na yönelik olarak tasar›da sunulan yap›lanma; müeyyideler aç›s›ndan eksik, görev ve sorumluluklar aç›s›ndan do¤ru olmayan bir

yap›lanma. Kurulacak olan yap›n›n strateji, kriter ve standartlar› belirlemesi, projeleri denetlemesi ve projeler aras› koordinasyonu sa¤lamas› gerekiyor. Projelerin yürütülmesinde yönetim pozisyonunda olmas› ve teknik destek hizmeti sa¤lamas› do¤ru de¤il. Yeni kanunda bu alanda tamamen bir yediden yap›lanma söz konusu, bu yeni yap›y› nas›l buldunuz? Bu oluflumlar genel olarak incelendi¤inde ilk göze çarpan durum; tamam›n›n sadece devlet kurum ve kurulufllar›n›n kat›l›m› ya da kurulacak ajans taraf›ndan atanacak kifliler taraf›ndan oluflmas›d›r. Bu durum edevlet projeleri ile politikalar›n toplumun her 23

Haber

kesiminin kat›l›m› ile oluflturulmas› ve yönlendirilmesini engelleyecektir. Bu amaçla sadece Dan›flma Kurulu’nda de¤il tüm kurullarda mutlaka özel sektör temsilcileri, sivil toplum örgütleri ile akademik kurumlar›n da yer almas› sa¤lanmal›d›r. Biliflim sektörünün ülkemizin lokomotif sektörlerinden birisi olmas› ve teknolojik geliflmelerin içerisinde yer alarak ülke rekabet edebilirli¤ini sa¤lamak amac›yla özel sektöründe tüm kurullarda temsil edilmesi gerekiyor. Bu nedenle özellikle baflta Yönlendirme Kurulu olmak üzere yap›land›r›lacak tüm kurullarda TOBB’un daimi üye olarak yer almas› laz›m. Ticaret hacmi gün geçtikçe artan bilgi ve iletiflim sektörünün sorunlar›n›n tespiti ve çözüm önerilerinin gelifltirilmesi için TOBB bünyesinde oluflturulan Sektör Meclisleri sayesinde dinamik bir yap› oluflturuldu. Böylece öneri ve yeniliklerin e-devlet projeleri özelinde ince-

lenmesi ve hayata geçirilmesi için gerekli tart›flma ortam› sa¤land›. Kurullar çok genifl bir kitleyi temsil etmeliydi Bilgi Toplumu Yönlendirme Kurulu, Bilgi Toplumu Dan›flma Kurulu ve Bilgi Toplumu Koordinasyon Kurulu’nun yap›lanmas› için neler söyleyebilirsiniz? Bu kurul, Baflbakan Yard›mc›s› baflkanl›¤›nda toplanan E-Dönüflüm ‹cra Kurulunun yerine yap›land›racakt›r. Baflbakan›n baflkanl›¤›nda oluflturulmas› öngörülen kurulda yer alacak bakanl›lar aras›nda yo¤un e-devlet projeleri yürüten Sa¤l›k Bakanl›¤›, Milli Savunma Bakanl›¤› ile baz› önemli müsteflarl›klar›n yer almamas› bir eksiklik. Bunun yan›nda ülkemizde bilgi toplumuna geçifl için politikalar›n belirlenmesi ve toplumun her kesiminin sü-

rece kat›l›m›n›n sa¤lanmas› için genifl bir kesimi kapsamal›d›r. Özellikle Tasar›n›n 3’ncu maddesinde belirlenen ilkeler çerçevesinde çal›flmalar›n yürütülmesi için özel sektör ve sivil toplum örgütlerinin kurulda kal›c› ve daha genifl temsil edilmesi gerekiyor. Bu nedenle TOBB’un Yönlendirme Kurulu’nun daimi üyesi olmas› gerekti¤i görüflündeyiz. Yönlendirme Kurulu’nun ald›¤› kararlar›n›n yapt›r›m gücü ile devlet iflleyiflindeki mekanizmalar içersindeki yerinin net belirlenmesi gerekir. Bunun yan›nda tasar›n›n 6’nc› maddesinde yer alan (c) ve (ç) f›kralar›nda belirtilen görevlerin kurul taraf›ndan uygulanmas› pratikte mümkün de¤ildir. Özellikle projelerin kaynak tahsisi ile projelere onay verme ve görevlendirme konular›n›n y›lda üç defa toplanan bir kurula verilmesi kamu kurumlar›n›n ihtiyaçlar›n› baflka yollardan karfl›lamala-

r›na neden olacakt›r. Dan›flma Kurulunun oluflturulma amac›na bak›ld›¤›nda, bilgi toplumuna dönüflüm çal›flmalar› ile uygulanacak politika ve stratejiler hakk›nda görüfl ve öneriler gelifltirmesi bekleniyor. Ancak bu çal›flmalar›n yap›laca¤› kurulun oluflturulma ve temsilci seçme kriterlerinin daha aç›k belirlenmesi gerekir. Bu durum kanunla yap›lamaz ise ç›kar›lacak yönetmelik ile standarda ba¤lanmal›d›r. Bunun yerine dan›flma kurulunun daimi üyeleri belirlendikten sonra kat›lmak isteyenlerin kurulda oylanmas› sa¤lanmal›d›r. Bu sayede genifl bir kat›l›m ve daha demokratik bir oluflum sa¤lanm›fl olur. Atanma yerine seçilmenin fikirleri daha özgürce ifade edilmesine yol açaca¤› unutulmamal›d›r. Koordinasyon Kurulu üye say›s›n›n belirsiz olmas› ise çal›flmalar›n h›zl› yürütülmesi aç›s›ndan s›k›nt› yaratabilir. Bunun yan›nda kurumlar taraf›ndan yürütülen projelerin di¤erleri taraf›ndan bilinmesi ve katk› verilmesini sa¤lamak amac›yla bir kurul oluflturulmas› olumludur. Ancak Kurulda özel sektör temsilcileri ile sivil toplum örgütlerinin de yer almas› sa¤lanmal›d›r. Ajans›n yetkileri gere¤inden fazla genifl Bilgi Toplumu Ajans›n›n kurulmas› neler getirecek? Gelifltirilen e-devlet projeleri aras›nda koordinasyonun sa¤lanmas› ve ülke kaynaklar›n›n etkin kullan›m› amac›yla bir oluflum ihtiyac› oldu¤u aç›kt›r. Ancak bu ihtiyac›n giderilmesi için düflünülen yap›lanma özellikle biliflim sektöründe faaliyette bulunan

giriflimcilerin bilgi ve deneyimi at›l hale getirecektir. Ajans›n birimleri ve görev tan›mlar›na bak›ld›¤›nda, ülkemizin en büyük biliflim firmalar›ndan birisi gibi bir oluflumun kurguland›¤› görülüyor. Denetim mekanizmalar›ndan soyutlanm›fl, proje onaylayan, ödenek tahsisi yapan, projeleri istedi¤i gibi denetleyen, dan›flmanl›k hizmeti yan›nda projede aktif olarak uzman deste¤i veren bir yap›da olmas› sektörün geliflimi ve uluslararas› düzeyde rekabet edebilirli¤ini olumsuz etkileyecektir. Bunun yerine ajans›n sadece politika ve standartlar›n belirlenmesi ile koordinasyon görevlerini üstelenmesinde yarar vard›r. Planlanan yap›lanma ile bir süre sonra proje yükü alt›nda ezilen ve hantallaflan bir kurumun ortaya ç›kma olas›l›¤› yüksektir. Ayr›ca bilgi ve ile-

tiflim alan›ndaki geliflmelerin takip edilmesi ve gerekli araflt›rma ve gelifltirme faaliyetlerinin yap›lmas› ile gerekli yenilikçilik çal›flmalar›n›n yap›labilmesi için özel sektörün desteklenmesi ve mümkün oldu¤unca çok proje içerisinde aktif olarak yer almas› sa¤lanmal›d›r. Oysa planlanan yap›lanma sonucunda özel sektörün bu kabiliyeti törpülenme riski ile karfl› karfl›yad›r. Ajansa son derece genifl, s›n›rlar› somut olarak belirlenmemifl yetki ve görevler tan›nm›fl, kendi taraf›ndan belirlenen politikalar çerçevesinde uygulama alan›nda sonsuz takdir ve icra yetkisi tan›nm›flt›r. Tüm yetki ve görevlerin tek bir yap›da olmas›n›n sak›ncalar› sebebiyle ajans›n sadece koordinasyon, standart belirleme ve denetim görevini yürütmesi gerekti¤i düflünüyoruz.

Ajans, pek çok kurumun s›n›rlar›n› ihlal edecek Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i Türkiye Bilgisayar Yaz›l›m› Meclisi Baflkan› Mehmet Akyelli Bilgi Toplumu Ajans›’n›n tasarland›¤› gibi kuruldu¤u takdirde hangi kurumlar›n yetki alanlar›na müdahale edece¤ini afla¤›daki gibi s›ral›yor. • Kaynak tahsisi ile kredi, hibe ve benzeri d›fl kaynak kullanacak projelerin onaylanmas› öncesinde Ajans›n uygun görüflünün al›nmas› Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›’n›n yetki alan›na • E-devlet kap›s›n›n iflleticisinin görev, yetki ve sorumluluklar› ajans taraf›ndan haz›rlanacak bir yönetmelikle düzenlenmesi Ulaflt›rma Bakanl›¤›’n›n yetki alan›na • Belirlenen politika ve stratejilerin yerel yönetimler düzeyinde uygulanmas›na yönelik tedbirler al›nmas› ‹çiflleri Bakanl›¤›’n›n yetki alan›na • Biliflim suçlar› ve tehditler konusunda uluslar aras› alanda yürütülen adli ve idari süreçler için ilk temas noktas› olmak üzere ulusal irtibat noktalar› oluflturmak, Adalet Bakanl›¤› ve Emniyet Genel Müdürlü¤ü’nün yetki alan›na • Bilgi toplumu alan›nda, geliflme ve memnuniyet düzeyine ölçmeye iliflkin temel göstergeleri belirlemek, toplamak, izlemek, de¤erlendirmek, yay›nlamak, sonuçlara göre araflt›rmalar yapmak, ulusal istatistiklerin uluslararas› çal›flmalara yans›t›lmas›n› sa¤lamak, bu alanda uluslararas› düzeyde yap›lan çal›flmalarda ülkeyi temsil etmek ve benzeri çal›flmalar› yürütmek ise TÜ‹K’in yetki alan›na müdahaledir. 25

U‹G’den Notlar

Cemil Ar›kan, Selçuk Karaata

e-Readiness 2009 hakk›nda de¤erlendirme Araflt›rma kuruluflu The Economist Intelligence Unit’in hazrlad›¤› E-Dünyaya Haz›rl›k (e-Readiness) 2009 Raporu’nun sonuçlar›n› bu yaz›da sizinle paylaflaca¤›z. Rapor, 100’den fazla kriteri göz önünde bulundurarak 6 kategoride ülkelerim “e” teknolojilere olan haz›rl›k durumunu ortaya koyuyor.

The Economist Intelligence Unit, uygulad›¤› teknik ile 2000 y›l›ndan bu yana dünyan›n büyük ekonomilerinin biliflim teknolojilerini benimseme ve bu teknolojileri sosyal ve ekonomik yarara dönüfltürebilme kapasitelerini ölçümlüyor. Ölçümleme ve de¤erlendirme sonucunda ülkeleri, belirlenen 100’den fazla kriter temelinde s›ral›yor, bu s›ralamay› da elektronik dünyaya haz›rl›k anlam›na gelecek biçimde ‘e-readiness’ ismiyle ortaya koyuyor. E-Readiness ismini biz bu yaz› için Türkçe’de ‘e-haz›rl›k’ olarak kullanaca¤›z. 100’den fazla kriter 6 adet kategori çerçevesinde belirlenmifltir. Bu kategoriler ve kategorilerin a¤›rl›klar› afla¤›daki tablodan izlenebilir. E-haz›rl›k 2009 raporunun haz›rlanmas›nda elde edilen gözlemlere göre, en temel geliflmelerden biri, dünyay› etkisi alt›na alan ekonomik kriz ve bu sürecin e-haz›rl›k endeksi üzerindeki etkileri dikkat çekici boyutta bulunuyor. Ekonomik kriz ortam›n›n varl›¤›na ra¤men rapor biliflim teknolojilerine ve dijital geliflmeye dair olan güvenin de¤iflmedi¤ini belir-

tiyor Ekonomik kriz ve k›smen de olsa ifl dünyas›n› çevreleyen koflullar bütünü üzerindeki olumsuz yans›malar› sonucunda, 9 ülke d›fl›nda toplam 70 ülkenin e-haz›rl›k karne notunda 2009’da düflüfllerin oldu¤u kaydediliyor. Di¤er geliflmeler özetle flöyle: 1. Geliflmekte olan ülkelerde bireylerin birbirleriyle elektronik ortamda ba¤lanmalar› (connectivity) daha büyük ölçekli ilerlemeleri kaydediyor. Ba¤lanabilirlik ve teknoloji altyap›s› konusunda özellikle Orta Do¤u ve Afrika’da, Do¤u Avrupa ve Latin Amerika’da dikkate de¤er geliflmeler izleniyor. Ancak bu s›n›fa giren ülkelerle geliflmifl ülkeler aras›ndaki farkl›l›k hala büyük boyutlarda. 2. Geliflmekte olan ülkelerin uygulad›klar› biliflim teknolojileri stratejileri meyvelerini veriyor. Çok say›da ülkede e-devlet programlar›nda ilerlemeler oldu¤u, hatta baz› geliflmekte olan ülkelerin bu alanda geliflmifl ülkelerle bafla bafl gittikleri, baz› koflullarda ise daha iyi performans sergiledi¤i ortaya konuyor.

Kategori

Kategorinin A¤›rl›¤›

Ba¤lanabilirlik ve teknoloji altyap›s›

% 20

‹fl dünyas›n›n içinde bulundu¤u çevre koflullar›

% 15

Sosyal ve kültürel ortam

% 15

Hukuki ortam

Devlet politikalar› ve devletin vizyonu

% 15

Tüketicilerin ve ifl dünyas›n›n oyuncular›n›n benimseme düzeyi

% 25

3. Biliflim teknolojilerindeki geliflmelerin durgunluk döneminden yarar sa¤lama olas›l›¤› söz konusu olabilir. Çok say›da ülke ekonomik krizin etkilerini tedavi etmek için uygulamaya koyduklar› programlar›n içinde biliflim teknolojileri altyap› yat›r›mlar›n› dikkate al›yor. Demiryolu, enerji ve di¤er çok say›da altyap› yat›r›mlar›n›n biliflim teknolojilerine dair yat›r›mlar› da kapsad›¤› görülüyor. 4. K›sa ve uzun vadede çeflitli politika kararlar›na ihtiyaç dikkat çekiyor. Korumac›l›¤a dair politikalar›n varl›¤› izleniyor; örne¤in ehaz›rl›k karnesinde 70 ülke aras›nda 56. s›rada bulunan Çin’in biliflim teknolojileri alan›nda çal›flan sanayisini koruma alt›na ald›¤› görülüyor. Politika yap›c›lar ise, müflterilere ait verilerin bütünlü¤ü ve gizlili¤i konusunda biliflim sanayinin yeteri kadar özen gösterme-

¤unun alt› çiziliyor. Uluslararas› Enerji Ajans› (IEA) taraf›ndan haz›rlanan bir rapora göre, tüm devletlerden bilgisayarlar›n ve mobil telefonlar›n enerji-etkin olabilmelerine dair önlemlerin al›nmas› gerekti¤i aktar›l›yor. Uluslararas› Enerji Ajans›’n›n tahminlerine göre 2030’da biliflim teknolojilerinin ve elektronik ayg›tlar›n 1700 terra watt (tw) enerji tüketece¤i, bu miktar›n bugünkü düzeyden üç kat daha yukar›da oldu¤u; hatta yaklafl›k ABD ve Japon ekonomilerinin toplam enerji tüketimi ile yaklafl›k olarak eflde¤er düzeyde olaca¤› tahmin edilmektedir. Dijital dünyada izlenen h›zl› geliflmelerin toplumlar üzerinde olumlu ve olumsuz yönde yans›malar› olaca¤›n›n alt› çiziliyor. Endekse göre, ekonomik durgunlu¤a ra¤men üzerinde çal›flma yap›lan ülkelerin büyük bir

E-haz›rl›k 2009 raporunun haz›rlanmas›nda elde edilen gözlemlere göre, en temel geliflmelerden biri, dünyay› etkisi alt›na alan ekonomik kriz ve bu sürecin e-haz›rl›k endeksi üzerindeki etkileri dikkat çekici boyutta bulunuyor. Ekonomik kriz ortam›n›n varl›¤›na ra¤men rapor biliflim teknolojilerine ve dijital geliflmeye dair olan güvenin de¤iflmedi¤ini belirtiyor Ekonomik kriz ve k›smen de olsa ifl dünyas›n› çevreleyen koflullar bütünü üzerindeki olumsuz yans›malar› sonucunda, 9 ülke d›fl›nda toplam 70 ülkenin e-haz›rl›k karne notunda 2009’da düflüfllerin oldu¤u kaydediliyor. di¤ine dair görüfllere sahip oldu¤u ortaya konuyor. Dijital aletler ve flebekeler-a¤yap›lar ve çevreye iliflkin kayg›lar›n da var oldu¤u vurgulan›yor. E-haz›rl›k konusunda geliflmelerin mutlaka ilerleme kaydedece¤i, ancak dijital geliflmelere dair ilerlemelerin mutlaka sosyal, ekonomik ve politik hedeflerle bir uyum içinde olmas› gerekti¤i; stratejik bir role sahip olan biliflim teknolojilerinin ilerleyebilmesi için ise bu gereksinime özel bir yaklafl›m sergilenmesi ihtiyac› ön plana ç›kar›l›yor. Raporda alt› çizilen di¤er önemli geliflmelerden örnekler verecek olursak; biliflim teknolojilerinin s›kl›kla çevre sorunlar›n›n çözümüne iliflkin yenilikçi teknikler gelifltirdi¤i, bunlara örnek olarak da uzaktan görüntüleme cihazlar›n›n verilebilece¤i belirtiliyor. Di¤er taraftan biliflim sanayinin tüketti¤i enerjiye de dikkat çekilmesi gerekti¤ine dair politika yap›c›lar›n görüfllerinin önemli oldu-

bölümünde ba¤lanma düzeylerinde (connectivity level) art›fllar kaydedildi¤i raporlan›yor. Mobil telefon ve geniflbant internet ba¤lant›s› özümsenme oranlar›nda (penetration), ayn› zamanda geniflbant internete ulafl›labilirlik için önemli bir k›stas olan sat›n alma gücünde neredeyse her yerde art›fllar›n oldu¤u raporlan›yor. Ço¤u OECD üyesi ülkede nüfusun yüzde 20’sinden fazlas›n›n geniflbanta ulaflabildi¤i, Danimarka ve Hollanda gibi baz› Avrupa ülkelerinde bu oran›n yüzde 40’lara yaklaflt›¤› belirtiliyor. Bu geliflmelere ra¤men internete h›zl› bir biçimde ulaflabilmenin çok say›da ülke için üzerinde çaba sarf edilen bir alan olarak s›n›fland›r›labilece¤i de aktar›l›yor. Bu y›l›n e-haz›rl›k s›ralamas› sonuçlar›n›n, dünya ekonomisindeki geliflmelerle paralellik ortaya koydu¤u belirtiliyor; ancak bu etkiye ra¤men dijital geliflmenin de devam etti¤inin alt› çiziliyor. Bireylerin ve kurumlar›n birbiri27

U‹G’den Notlar

Uluslararas› Enerji Ajans› (IEA) taraf›ndan haz›rlanan bir rapora göre, tüm devletlerden bilgisayarlar›n ve mobil telefonlar›n enerji-etkin olabilmelerine dair önlemlerin al›nmas› gerekti¤i aktar›l›yor. Uluslararas› Enerji Ajans›’n›n tahminlerine göre 2030’da biliflim teknolojilerinin ve elektronik ayg›tlar›n 1700 terra watt (tw) enerji tüketece¤i, bu miktar›n bugünkü düzeyden üç kat daha yukar›da oldu¤u; hatta yaklafl›k ABD ve Japon ekonomilerinin toplam enerji tüketimi ile yaklafl›k olarak eflde¤er düzeyde olaca¤› tahmin edilmektedir.

ne ba¤lanabilirli¤i (connectivity) konusunun e-haz›rl›k alan›nda en önemli kolaylaflt›r›c› unsur oldu¤u, bu konuda ilerlemelerin görüldü¤ü rapor ediliyor. Çal›flma sonuçlar›na göre kullan›labilirlik (usage) ba¤lanabilirlikten sonra gelmekte, bir baflka ifadeyle do¤al olarak ba¤lanabilirlik kullan›labilirli¤i etkilemektedir. Her ne kadar ba¤lanabilirli¤e dair yat›r›mlarla birlikte, hatta bu yat›r›mlara ra¤men kullan›m düzeyleri emekleme aflamas›nda olsa da, cesaret verici göstergelerin oldu¤u belirtiliyor; e-kat›l›m (e-participation) çal›flmalar›ndan efl zamanl› (on-line) kamu hizmetlerine kadar bu alanlarda ilerlemelerin oldu¤u gözleniyor. Çok genel olarak Türkiye’nin bulundu¤u konumu afla¤›daki tabloda de¤erlendirmek Ülke

Genel puan

Ba¤lanabilirlik % 20

‹fl dünyas›n›n içinde bulundu¤u çevre koflullar› % 25

Danimarka 8.87

9.50

8.03

Türkiye

5.34

4.85

Yunanistan 6.33 ‹spanya

mümkün. Raporun sözel bölümünde 70 ülkeden söz edilse de, raporda bulunan s›ralama tablosunda toplam 69 ülke bulunuyor. E-haz›rl›k konusunda en iyi performans Danimarka taraf›ndan sergileniyor, en kötü performans›n ise Azerbaycan’a ait oldu¤u görülüyor. 69 ülke içerisinde Türkiye 43. s›rada bulunuyor. Çin (56) ve Hindistan (54)gibi ekonomik büyüme flampiyonlar› e-haz›rl›k endeksi sonuçlar›na göre Türkiye’den daha kötü performans sergiliyor. 2009 sonuçlar›na göre Türkiye’nin puan› 10 üzerinden 5.34 iken, 2008 raporu sonuçlar›na göre gerileme kaydetti¤i görülüyor (2008’de puan› 5.64). Afla¤›daki tablo ise endeksi oluflturan kategoriler ve Türkiye beraberinde birkaç ülke hakk›nda daha detayl› fikir vermektedir. Hukuki ortam %10

Devlet Tüketicilerin politikas› ve ifl ve vizyonu dünyas›n›n % 15 oyuncular›n›n benimseme düzeyi % 25

8.53

8.10

9.65

8.90

5.94

5.93

5.45

5.35

3.98

5.70

5.90

7.13

7.40

5.89

6.50

7.24

6.90

7.07

7.77

7.05

7.13

Endonezya 3.51

2.55

5.63

3.73

4.10

3.65

2.55

‹ran

3.50

4.22

5.23

3.00

2.65

2.48

3.43

Sosyal ve kültürel ortam % 15

Kaynakça Economist Intelligence Unit, E-Readiness Rankings 2009, The Usage Imperative, June 2009

Baflar› Öyküsü

Elevate projesiyle KOB‹’ler yaz›l›mlar›n› uzaktan ö¤retecek Enocta’n›n orta¤› oldu¤u Avrupa Birli¤i 7. Çerçeve Program› kapsam›nda fonlanan Elevate projesi, yaz›l›m gelifltiren KOB‹’lerin müflterilerinin ve ifl ortaklar›n›n ürünler hakk›nda daha verimli ve h›zl› bilgi almas› amac›yla hayata geçirildi. Proje liderli¤ini Almanya’dan bir CRM firmas› olan CAS Software’in yapt›¤› proje, uzaktan e¤itimle, KOB‹’lerin hayat›n› büyük oranda kolaylaflt›racak.

E-teknolojiler sayesinde hayat›m›za giren uzaktan e¤itim (ee¤itim), ifl dünyas›nda giderek yayg›nlafl›yor. E-ö¤renme ve e¤itim alan›nda hizmet ve ürünler sunan Enocta da bu alandaki uygulamalar› zenginlefltirmek amac›yla bir Avrupa Birli¤i 7. Çerçeve Program› projesinde yer al›yor. 2008 ekim ay›nda bafllayan projenin ad› ‘Elevate.’ Proje ile Avrupa’daki KOB‹’lerin ürünlerini ve hizmetlerini daha yayg›n kitlelere sunmalar› için e-ö¤renme teknolojilerini kullanmalar› amaçlan›yor. Enocta’n›n proje orta¤› ise Almanya’dan bir CRM (Müflteri ‹liflkileri Yönetimi) firmas› olan CAS Software. Enocta ve CAS Software bu projeyi anlatmak üzere 21-23 ekim aras›nda ‹stanbul’da düzenlenecek eChallenge 2009 konferans›na kat›l›yor. Enocta Genel Müdürü Ahmet Hançer ve CAS Academy Baflkan› Ayflenur Kazoko¤lu’nun yapaca¤› sunumda yenilikçi eö¤renme içerik yaklafl›m› ve proje ekibi ile birlikte oluflturulan yaz›l›m e¤itimine özel yeni-

likçi bak›fl aç›s› anlat›lacak. Konferans öncesinde proje hakk›nda bilgi almak üzere Enocta Genel Müdürü Ahmet Hançer ve CAS Academy Baflkan› Ayflenur Kazoko¤lu ile görüfltük. Uzaktan e¤itimin (e-Learning) e¤itime nas›l bir katk›s› var? Ahmet Hançer (A.H): Uzaktan e¤itim, buradaki anlam›yla internet üzerinden e¤itim, s›n›f ortam›nda verilen e¤itimleri

destekleyen, çok önemli ve ayr›lmaz bir parçad›r. Uzaktan e¤itim, insanlar›n yer ve zamandan ba¤›ms›z olarak, kendi h›zlar›na ve kendi ö¤renme birikimlerine göre e¤itim almalar›n› sa¤layan esnek bir sistemdir. Bu sistem, insanlar›n kendi ö¤renmelerini planlamalar›na imkan veriyor. Uzaktan e¤itimde, e¤itim materyali sürekli eriflilebilir durumdad›r. Bu, e¤itimde f›rsat eflitli¤ini, ö¤renilenleri tekrar tekrar alabilmeyi ve belirli bir zamana ve mekana ba¤l› kalmadan ö¤renmeyi mümkün k›l›yor. Uzaktan e¤itim, an›nda bilgiye ulafl›m ve bu bilginin daha h›zl› karar ve ifl süreçlerine girmesi demektir. Uzaktan e¤itim konusunda Türkiye ne durumda? A.H: Uzaktan e¤itim, özellikle son 3-4 y›lda üniversiteler, özel flirketler ve kamu taraf›ndan daha yayg›n olarak kullan›l›yor. Bir taraftan s›n›f e¤itimleri ile son derece baflar›l› karma e¤itim projelerinin hayata geçirilmesini sa¤larken, di¤er yandan

bilgiye istenilen zamanda ve istenilen yerde eriflimi mümkün k›l›yor. Geliflen bilgisayar ve internet altyap›lar›, ö¤renmeyi hiç olmad›¤› kadar kolay ve e¤lenceli k›l›yor. Artan internet h›zlar› e¤itimlerin son derece etkileflimli, görsel ve iflitsel aç›dan doyurucu ve ö¤renmeyi kolaylaflt›r›c› di¤er unsurlarla desteklenmesini mümkün k›l›yor. Ö¤renme, senaryo ve içerik örgüleri yard›m›yla fark›nda olmadan deneyimleniyor. Bu da ö¤renmeyi daha genifl kitlelere, daha h›zl› ve daha e¤lenceli ulaflt›rmay› mümkün k›l›yor. Bu konuda Türkiye ile ilgili say›sal de¤erler nelerdir? A.H: Bugün Türkiye’de, toplam 150 flirketin, 20 üniversitenin ve 20’ye yak›n kamu kurumunun uzaktan e¤itim sistemlerine sahip oldu¤unu ve yo¤un olarak kulland›¤›n› söyleyebiliriz. Toplam kullan›c› say›s› ise 1 milyona yak›n. Kuzey Amerika ve Avrupa’ya göre daha geç bafllayan uygulamalar, bugün iyi diyebilece¤imiz pek çok ör-

ne¤e sahip. Dünyadaki uygulamalara paralel uzaktan e¤itim en çok, finans, telekomünikasyon, ilaç/sa¤l›k ve perakende sektöründe kullan›l›yor. Uzaktan e¤itinin geliflmesi ve e¤itim sistemine katk› sa¤layacak bir boyuta gelmesi için neler yap›lmas› gerekiyor? A.H: Uzaktan e¤itimin, s›n›f e¤itimlerini destekleyici bir model oldu¤unun herkes taraf›ndan

görülmesi ve bu gerçe¤e uygun olarak müfredatlar›n ve e¤itim programlar›n›n belirlenmesi at›lacak ilk ad›md›r. Gerek yüksek ö¤retim ve gerekse mesleki e¤itim ile ilgili her yönetmelik ve kanunda bu gerçek kabul edilmeli ve önemi belirtilmelidir. Uzaktan e¤itim bir ö¤renme modeli olarak kabul edilmeli ve belirli kriterlere uygun olarak akredite edilmelidir. Bu sayede, ilkö¤retim, lise ve üniversite ö¤rencileri e¤itim teknolojilerinden daha çok faydalanacak. E¤itim teknolojilerini deneyimleyen ö¤renciler, daha h›zl› eteknoloji kullan›c›s› haline dönüflecek, hayat boyu ö¤renme bir yaflam flekli halini alacak. Elevate ile KOB‹’lerin ifli art›k daha kolay “Elevate” gibi bir proje ihtiyac› nas›l ortaya ç›kt›? Ayflenur Kazoko¤lu (A.K): Elevate projesinin ç›k›fl noktas›, yaz›l›m gelifltiren KOB‹’lerin gerek müflterilerinin ve gerekse ifl ortaklar›n›n yaz›l›mlar› daha ve31

Baflar› Öyküsü

rimli ve h›zl› ö¤renmesi gereklili¤i oldu. Elevatei, uygulama yaz›l›mlar› ile e¤itim ortam›n› bir arada modelleyen, yenilikçi bir e-ö¤renme projesi. Bu proje yard›m›yla kullan›c›lar, yaz›l›m› kullan›rken ö¤renebilecekleri ve hatalar› ile ilgili geri bildirimleri an›nda alabilecekleri bir ö¤renme ve sertifikasyon ortam›na sahip oluyor. Proje yard›m›yla yaz›l›mlar k›sa sürede ve ifl amaçlar›na uygun kullan›m modelleri ile ö¤retiliyor. Proje hakk›nda bilgi verebilir misiniz? A.K: Proje, yaz›l›m gelifltirici KOB‹’lerin, gelifltirdikleri yaz›l›m› daha verimli ve daha h›zl› bir flekilde müflterilerine ve ifl ortaklar›na ö¤retmelerini amaçl›yor. Elevate, önemli bir akademik altyap› üzerine infla edilen yenilikçi bir ö¤renme projesidir. Proje lideri Alman CRM firmas› CAS Software d›fl›nda projenin de¤iflik ülkelerden ortaklar› var. Bu firmalardan birisi, ‹talyan ITL (ITLink srl), di¤eri Belçikal› E2S (Expert Software Systems n.v.). Proje, söz konusu 3 KOB‹’nin, gelifltirdikleri yaz›l›mlar›n e¤itimi için, karma bir ö¤renme ve sertifikasyon platformu üretmeyi amaçl›yor. Projede Türkiye’den Okan Üniversitesi ve Enocta yer al›yor. Proje ortaklar›, proje amac› do¤rultusunda, yetiflkin ö¤renme prensiplerine ve akademik zemine dayal› bir e-ö¤renme ortam› gelifltirecekler. Bu sayede, yaz›l›mlardan ba¤›ms›z olarak, en etkin, en etkileflimli ve en h›zl› yaz›l›m e¤itimi sa¤layacaklar. Projenin amac›, yaz›l›m gelifltirici KOB‹’lerin, yaz›l›m e¤itimleri için yaz›l›mdan ba¤›ms›z haz›r bir çözüme sahip olmalar› ve bu yolla, yaz›l›m› kullanan müflteri ve ifl ortaklar›nda sürekli güncel e¤itimi verebiliyor olmalar›d›r. Proje vizyonu, Avrupa’da farkl› yaz›l›mla32

r›n kullan›m› ve deste¤i konusunda daha çok say›da profesyonelin yetifltirilmesi, e-teknolojiler konusunda e¤itim ve sertifikasyon seviyesinin art›r›lmas› ve bu yolla yeni istihdam alanlar› yarat›lmas›d›r. Proje için nas›l bir ekip çal›fl›yor? A.K: Projede 3 KOB‹ ve 5 tane araflt›rma ve gelifltirme ifl orta¤› bulunuyor, yani toplam 8 ekip görev al›yor. 6 farkl› ülkeden uzman ekip var. Proje bütçesi toplam 1 milyon Euro ve konular›nda uzman akademisyen ve profesyonellerden oluflan yaklafl›k 30 kifli görev al›yor. Projenin 24 ayda tamamlanmas› hedefleniyor. Böyle bir projenin KOB‹’ler için önemi nedir? A.K: Yaz›l›m gelifltirici KOB‹’ler için e¤itim birkaç nedenden ötürü çok önemlidir. Gelifltirdi¤iniz yaz›l›m›n kullan›c›lara istenilen fayday› sa¤layabilmesi, yaz›l›m› ne kadar iyi ve etkin kulland›¤›n›zla do¤ru orant›l›-

d›r. ‹yi bir e¤itim, do¤ru bir yaz›l›m kullan›m› demektir. Bu da, yaz›l›mdan fayda sa¤lan›lmas› ve KOB‹’lerin gelirlerinin artmas› demektir. Yaz›l›m gelifltirici KOB‹’ler için e¤itimin bir di¤er önemi, yaz›l›mlar›n sürekli geliflimine paralel, yeni eklenen özelliklerin ve yeni gelifltirmelerin bir an önce kullan›lmas› ve faydan›n bir an önce görülmesidir. E¤itimin bir di¤er önemi ise, yaz›l›m› bilen sertifikal› profesyonel yetifltirilmesinin öneminden kaynaklan›yor. Yaz›l›m›n›z› iyi bilen ve kullanan ne kadar iyi sertifikal› profesyonel varsa, yaz›l›m›n›zdan fayda sa¤layan o kadar çok müflteriniz var demektir. Üstelik yaz›l›m›n›z›n do¤ru kullan›m› ile müflterilerinizin sürekli kazanmas› mümkündür. Elevate iflte tam bu noktada KOB‹’lere önemli bir araç ve platform sunuyor. Bu proje ile KOB‹’ler, daha çok say›da kifliye, daha h›zl› ve etkin e¤itim ulaflt›rabilecekler. Bu sayede, müflteriler yaz›l›mlardan daha çok fayda sa¤layacak.

“Türkiye fark› kapatacak” Enocta Genel Müdürü Ahmet Hançer Türkiye gerek genç ve yetiflmifl nüfusu, gerekse teknolojiyi yak›ndan takip eden giriflimci flirketleri ile e- teknolojilerinin hiç de uza¤›nda olmayan bir ülke. Bireysel internet ve e-teknoloji kullan›m›nda artan bir ivme var. Avrupa’n›n en kalabal›k internet kullan›c› gruplar›ndan birisi Türkiye. fiirketler ise, teknolojik yat›r›mlar› ve ifl süreçlerinde kulland›klar› e-teknolojilerle pek çok ülke için örnek proje teflkil ediyorlar. Elbette verilere bak›ld›¤›nda Avrupa ve Amerika’ya göre, e-teknoloji yat›r›mlar›nda alaca¤›m›z çok mesafe var. Bununla birlikte, h›zl› adaptasyon ve son dönemde artan yat›r›mlarla bu fark›n kapanaca¤›na inan›yorum. Kamuda e-teknolojiler, e-devlet yat›r›mlar›n›n arka arkaya gelmesi ile 3-4 y›l öncesine göre çok daha yayg›n kullan›mda ve vatandafl›n hizmetinde. Ama orada da Avrupa ve Amerika’yla karfl›laflt›rd›¤›m›zda atmam›z gereken ad›mlar oldu¤unu biliyoruz.

Baflar› Öyküsü

SEE-GRID-SCI projesi ile bilim insanlar› için e-altyap› Avrupa’da bilimsel e-altyap› için gerçeklefltirilen projelerden biri olan SEE-GRID-SCI, bölgesel iflbirlikleri için yeni f›rsatlar yaratacak. Proje, Güney Do¤u Avrupa’n›n e-altyap›s›n› güçlendirecek. 14 ülkenin ortak oldu¤u ve TÜB‹TAK ULAKBIM, Bo¤aziçi Üniversitesi ve ODTÜ’den 12 kiflinin çal›flt›¤› proje, meteoroloji, çevre ve sismoloji olmak üzere üç farkl› bölümden olufluyor.

Bilim için bilgisayar ve bilgisayar yaz›l›mlar›n›n önemi art›k iyice artt›. Özelikle büyük çapl› araflt›rmalarda milyonlarca verinin bir araya getirilmesi, ifllenmesi ve bu verilerin analizleriyle ortaya ç›kan milyonlarca yeni bilgi, bilimin her geçen gün çok daha ileriye gitmesine olanak sa¤l›yor. 20 -30 y›l öncesinde sahip olunmayan bu olanaklar›, günümüz bilim adamlar› pek çok alanda kullan›yorlar. Hatta art›k bu veriler uluslararas› e-altyap›larla bir araya getirilerek daha genifl çapl› sonuçlara ulafl›l›yor. AB 7. Çerçeve Program› kapsam›nda fonlanan SEE-GRIDSCI (http://www.see-gridsci.eu) projesi de bilimsel

alanda oluflturulan e-altyap› uygulamalar›na son derece iyi bir örnek. Güney Do¤u Avrupa’n›n e-altyap›s›n› güçlendirerek, kullan›c› topluluklar› aras›nda yeni bilimsel iflbirliklerinin oluflturulmas›n› sa¤layacak olan proje, Grid (da¤›t›k hesaplama altyap›s›) altyap›s›n› kullan›yor. Grid teknolojisi, bilgisayarlar›n hesaplama ve veri depolama kapasitelerini (örne¤in CERN'in y›ll›k üretti¤i bilgi miktar› 15 milyon GB) internet üzerinden paylaflarak gittikçe daha performansl› hale getirilen servis hizmeti olarak tan›mlan›yor. Bu sayede karmafl›k projelerin yükü azalt›larak, sonuca daha k›sa sürede ulafl›l›yor. Grid'in belki de

en büyük özelli¤i, a¤a ba¤lanan herkesin verileri kendi yarar›na kullanabilmesi. Kat›l›mc› ülkelerin AB e-altyap›lar›na uyum sa¤lamalar› aç›s›ndan büyük önem tafl›yan SEEGRID-SCI projesi e-teknolojilerin yayg›nlaflmas›na ve uygulamalar›n s›klaflmas›na olanak sa¤layacak. Proje, bölge d›fl› yeni kullan›c› gruplar›n›n dahil olmas›, iflbirli¤inin art›r›lmas› ve ileri yetkinliklerin araflt›rmac›lara sa¤lanmas›yla birlikte, baflta sismoloji, meteoroloji, çevre koruma alanlar›ndaki stratejik gruplar olmak üzere, e-altyap›n›n genifl bir kesim taraf›ndan kullan›lmas›n› teflvik edecek.

Projenin “Sismoloji” bölümü Türkiye sorumlulu¤unda Toplam bütçesi 3,2 milyon Euro olan projenin liderli¤ini Yunanistan yap›yor. Bulgaristan, Romanya, Türkiye, Macaristan, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Makedonya, S›rbistan, Karada¤, Moldova, H›rvatistan, Ermenistan ve Gürcistan ise kat›l›mc› olarak projede yer al›yor. Projenim Sismoloji Sanal Organizasyon bölümü Türkiye’nin sorumlulu¤unda bulunuyor. Bu proje için ULAKBIM, Bo¤aziçi Üniversitesi ve ODTÜ’den 12 kifli çal›fl›yor.

disi Bölümü Ö¤retim Üyesi Doç Dr. Can Özturan, meteoroloji, çevre ve sismoloji olmak üzere üç farkl› bölümden oluflan bu projenin “sismoloji” alan›nda gelifltirilen “Challenges Faced in

Building a Virtual Organization for Seismology” çal›flmas›n› sunumunda anlatacak. Özturan, konferans boyunca Grid e-altyap›lar› üzerinde sanal organizasyonlar›n oluflturulmas› ko-

e-Challenges Konferans›’na konuflmac› olarak kat›lan Bo¤aziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühen35

Baflar› Öyküsü

nusunda bilgi verecek. Özellikle SEE-GRID-SCI projesinde Güney Do¤u Avrupa bölgesi için oluflturmaya çal›fl›lan Sismoloji Sanal Organizasyonu konusunda sunum yapacak.

gesi için Grid e-altyap›lar› üzerinde üç sanal organizasyon oluflturulmas› hedefleniyor. Bu organizasyonlar meteoroloji, çevre ve sismoloji bölümlerinden olufluyor.

Proje, veri ve uygulama paylafl›m›n› teflvik edecek

Geçmifl y›llarda SEEGRID projesi kapsam›nda Güney Do¤u Avrupa ülkelerindeki araflt›rmac›lara da¤›t›k hesaplama ve depolama kaynaklar› sa¤layan bir

SEE-GRID-SCI projesi kapsam›nda Güney Do¤u Avrupa böl-

e-altyap› oluflturulmufltu. SEEGRID 1 ve 2’de daha çok donan›m ve sistem yaz›l›mlar›n›n kurulmas› üzerinde yo¤unlafl›lm›flt› ancak e-altyap› ortaya ç›k›nca SEE-GRID-SCI (SEEGRID 3’de) bilimsel uygulamalara ve kullan›c›lara odaklan›ld›. Proje AB EGEE (Enabling Grids for E-sciencE) Grid altyap›s› üzerinde bilimsel uygulamalar›n “gridlefltirilmesi”, araflt›rmac›lar›n bu altyap›larla tan›flt›r›lmas›n› hedefliyor. Ayr›ca onlar›n sanal organizasyonlar içerisinde iflbirli¤i yapmas›, veri ve uygulama paylafl›m›n›n teflvik edilmesi ve Grid kullan›c› say›lar›n› art›r›lmas› da amaçlar aras›nda yer al›yor. Grid altyap›s› sayesine karmafl›k projelerin yükü azald›¤› ve performans artt›¤› için, bilimsel sonuçlara daha k›sa sürede ulafl›labiliyor. Proje, ülkelerin AB e-altyap›lar›na entegrasyonu aç›s›ndan oldukça önem tafl›yor. Ayr›ca çok s›k› bölgesel iflbirliklerine olanak sa¤lamas› aç›s›ndan da mühim. Tabii verilerin ve tüm uygulamalar›n paylafl›lmas›nda sa¤layaca¤› kolayl›klar da projenin faydalar› aras›nda.

Bilim insanlar›na yeterince kaynak sa¤lanm›yor Bo¤aziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisi Ö¤retim Üyesi Doç Dr. Can Özturan Elektronik teknoloji ve uygulamalarda Türkiye’nin konumunu çok iyi. Özellikle bu alanda sahip oldu¤u ileri seviyede uzman ve çok iyi yetiflmifl insan kaynaklar› aç›s›ndan avantajl›. Ancak di¤er yandan, bu ileri seviyedeki uzmanlara bir ürün gelifltirme sürecinde sa¤lanan kaynaklarda sorun yaflan›yor. Ayr›ca bu uzmanlar›n çal›flt›raca¤› kiflilerde de yetersizlikler vard›r. Bu da Türkiye’nin ABD, Japonya, Hindistan, ‹ngiltere, Kore gibi ülkelerle rekabet etmesinde büyük bir engel oluflturuyor. Bu sorunlar› çözülmesi e¤itimle ilgili. Çocuklar›m›za ilkokul, ortaokul ve liselerde az say›l› s›n›flarda ücretsiz kaliteli e¤itim vermeliyiz. Çünkü bu bilinç ancak e¤itimle kazand›r›labilir. Burada kaliteli e¤itimden kas›t, sadece e-teknoloji e¤itimi demek de¤il. Ö¤rencilere bu okullarda hangi konular okutuluyorsa (matematik, temel bilimler, sosyal bilimler, dil vs.) hepsini mümkün olan en kaliteli flekilde vermeliyiz. Bundan sonra e-teknolojideki geliflmemiz kendili¤inden gerçekleflecektir. Matemati¤i, fizi¤i, co¤rafyay› k›saca tüm bilimleri çok iyi flekilde ö¤renen bir insan teknolojiyi de k›sa sürede kolayca ö¤renir ve kullan›r. 36

Görüfl

Semih Akçomak

Üçüncü endüstriyel devrimin neresindeyiz? E-teknolojiler hayat›m›z› de¤ifltiriyor. Ancak bu de¤iflim her zaman olumlu yönde mi? E-teknolojiler sayesinde pek çok ifl için belli bir mekana ihtiyaç kalmad›. Bu durum, pek çok ifl kolunun fiziksel mekan›n› kaybetmesine, hatta bu ifl kollar›n›n baflka ülkelere tafl›nmas›na neden olabilir. Peki bu durumun ücretlere ve sosyo-ekonomik s›n›flara yans›mas› nas›l olur?

E-teknolojiler giderek hayat›m›z›n bir parças› haline gelmeye bafllad›. Çal›flma ya da özel hayat›m›zla ilgili pek çok iflimizi e-teknolojiler sayesinde halleder olduk. Mektuplar›n yerini e-mailler, bayram tebriklerinin yerini SMS’ler, banka ve fatura kuyruklar›n›n yerini e-bankac›l›k ve e-devlet uygulamalar› ald›. H›zl› bilgi paylafl›m› nedeniyle ekonomik etniklik ve zaman tasarrufu sa¤layan bu teknolojik de¤iflim ilk bak›flta David Ricardo’nun uluslararas› iktisattaki kazan-kazan durumuna uygun güzel bir örnek olarak görülebilir. Ancak, bu ayki yaz›mda olaya biraz daha farkl› bir boyuttan yaklaflarak, e-teknolojilerin gündelik hayat›m›z› büyük ölçüde de¤ifltirebilece¤ini vurgulayan görüfllere de¤inece¤im. Hatta e-teknolojiler, iflgücü piyasas›n› tamamen de¤ifltirebilir dersem ne düflünürsünüz? Bu kadar iddial› bir tahmin basit bir gözleme dayan›yor: E-teknolojiler pek çok iflin ve görevin mekan boyutunu tamamen ortadan kald›racak. Son üç-befl y›lda geliflen mobil teknolojiler (özellikle 3G ve yak›n gelecekteki 4G) bu süreci daha da h›zland›raca¤a benziyor. Elektronik ve mobil teknolojiler sayesinde görev tan›m›n›zda yer alan bir tak›m ifller herhangi bir mekanda yap›labilir duruma geldi. Hatta bu mekan, bu iflin daha ucuz yap›labilece¤i baflka bir ülke bile olabilir. Teknolojinin iflleri mekan boyutundan ay›rmas› son y›llarda özellikle geliflmifl ülkelerde büyük ilgi konusu, hatta kimi düflünürlere ve araflt›rmac›lara göre dünya üçüncü endüstriyel devriminin efli¤inde. Konuyu biraz daha açal›m. ‹lk endüstriyel devrim, tar›m sektöründe istihdam›n yüzde 80’ler oran›nda azalmas› ve

ifl gücünün tar›mdan sanayiye geçmesiyle gerçekleflti. ‹kinci endüstriyel devrim, hizmet sektörü istihdam›n›n sanayi sektörü istihdam›na üstünlük sa¤lamas›yla bafllad› ve halen de devam ediyor. ‹kinci dünya savafl›ndan sonra bafllayan bu trend 1970’lerden sonra giderek art›yor. Geliflmifl ülkelerde, 1970’den günümüze sanayi sektörü istihdam›nda yüzde 30’lara varan düflüfller gerçekleflti. Türkiye’de ise sanayi sektörü istihdam› 2000’lerin bafl›nda ulaflt›¤› yüzde 20 seviyelerini korurken, hizmet sektörü son on y›lda yaklafl›k yüzde 25 büyüme kaydetti. Üçüncü endüstriyel devrim ise mal ve hizmet üretimindeki mekan boyutunun giderek ortadan kaybolmas› ile iliflkilendirilmeye baflland›. Teknoloji alan›nda ve özellikle e-teknolojilerdeki geliflmeler nedeniyle üretim giderek belirli bir iflin daha ucuz yap›labildi¤i ülkelere kay›yor. Offshoring (yani üretimin baflka bir ülkeye kayd›r›lmas›) olarak adland›r›lan bu geliflme önümüzdeki 15-20 y›l› flekillendirece¤e benziyor. Son y›llarda Amerika’da yap›lan araflt›rmalara göre, üretimin baflka ülkelere kayd›r›lmas› nedeniyle istihdam›n yaklafl›k yüzde 30’unun dolayl› olarak baflka ülkelere kayaca¤› öngörülüyor. Bu gerçekleflti¤i takdirde ülkelerdeki ifl gücü piyasas›n›n ve dolay›s›yla ekonominin yeniden flekillenece¤i varsay›l›yor. Biraz daha detaya girelim. Görev tan›m›n›z bir tak›m ifllerin kompozisyonundan oluflur. Örne¤in, muhasebeciyseniz basit hesap yapma, defter tutma ve müflteri iliflkileri gibi ana görevleriniz vard›r. Bu görevlerden baz›lar›n› fiziksel olarak görev yerinizde bulunmadan yapman›z zordur. Örne¤in, pek çok müflteri muhasebe konular›nda dan›flmanl›k hizmeti-

ni yüz yüze almak ister. Sonuçta size dan›flmanl›k yapan flahs› tan›mak istersiniz. Ancak hesap ve defter tutma iflleri herhangi bir mekanda yap›larak e-teknolojiler yoluyla size iletilebilir. ‹lk bak›flta bu olgunun tek düze yap›lan görevleri etkileyece¤ini düflünebiliriz. Ancak bu geliflme giderek yay›larak, neredeyse bütün meslek gruplar›n› etkilemeye bafllad›. Bilgisayar ve e-posta kullan›m› içeren ifller, veri transferi ve analizi, telefonla verilen müflteri hizmeti, herhangi bir ürünün bir araya getirilmesi ve paketlenmesi gibi pek çok görev, mekan boyutundan koparak bu ifllerin daha ucuz yap›ld›¤› Hindistan ve Çin gibi ülkelere kaymaya bafllad›. Tabii bu durum ana dili ‹ngilizce olan ülkeleri daha çok etkiliyor. Amerika ve ‹ngiltere’deki iflletmelerin telefonla müflterilere yard›m eden pek çok müflteri temsilcisi art›k Hindistan’da yafl›yor. Bu ba¤lamda, dil bariyeri nedeniyle, Türkiye için yak›n gelecekte pek bir tehlike gözükmüyor. Ancak e¤itim ve ö¤retim, orta düzey muhasebe, bilgisayar hesab› gerektiren her türlü ifl ve mekan boyutundan kopar›labilecek her türlü tekdüze ifl bu geliflmenin tehdidi alt›nda. Peki, bu konu neden ekonomik yap›y› de¤ifltirecek kadar önem tafl›yor? Yukar›da birkaç örnekle s›ralad›¤›m ifllerin baflka ülkelere kaymas›, ilk etapta bu ifllere olan talebi düflürüyor. Bu da, bu iflleri yo¤unlukla yapan meslek gruplar›nda (seviyesi ve ücreti ne

olursa olsun) ifl kayb›na neden oluyor. Bu iflleri yapan meslek gruplar›nda iflsizli¤in artmas›, e¤itim aflamas›ndaki gençlerin di¤er mesleklere yönelmesine neden olup e¤itim sektörünü de dolayl› yoldan etkiliyor. Daha çok orta düzey meslekleri etkileyen bu geliflmeler e¤itim ve befleri sermaye vas›tas›yla uzun dönemde ekonominin tümünü etkiler hale geliyor. Hatta kimi durumlarda pek çok orta düzey iflin uzun dönemde ortadan kalkaca¤› ve az ile çok ücret veren ifller aras›ndaki uçurumun daha da artabilece¤inden bahsediliyor. (Bir nevi orta dire¤in kaybolmas›). Elektronik ve mobil teknolojileri kullan›rken, bu teknolojilerin gelecekteki ifl gücü piyasas›n› büyük ölçüde de¤ifltirip, uluslararas› ekonomiyi yeniden flekillendirece¤i, bu yaz›y› okuyan kaç kiflinin akl›ndan geçmifltir bilemiyorum. Geliflmifl ülkelerdeki ço¤u çal›flan bu durumdan haberdar. Hatta pek çok iflçi örgütü bu konuda çoktan harekete geçmifl durumda. Teknolojik geliflmenin ifl-mekan boyutunu ortadan kald›r›p, ifl gücü piyasas›nda çok önemli de¤iflimler yaratarak bir nevi endüstriyel devrim yaratma kapasitesi ile ilgili, son iki y›lda, ço¤u Amerika’da olmak üzere onlarca çal›flma yay›nland›. Türkiye’deki ekonomi gündemini gözlemleyerek, aradaki bilgi ve ilgi aç›¤›na da dikkat çekmekte yarar var. E- ve m-teknolojiler sayesinde bilgi aç›¤›n› kapatmak mümkün. Keflke ayn› fley ilgi aç›¤›n› kapatmak için de söz konusu olsayd›.

Baflar› Öyküsü

Cybersoft ile e-Devlet ça¤ atl›yor Türkiye’de vergiyle ilgili her fley do¤rudan ya da dolayl› olarak Vergi Daireleri Otomasyon Projesi’nin (VEDOP) sisteminin parças› haline geldi. Cybersoft’un çal›flmalar› sonucunda e-Fatura sistemi de hayat› kolaylaflt›r›yor. E-Devlet anlay›fl› “ka¤›ts›z ofis” konseptiyle birleflerek vatandafllar›n hizmete daha k›sa sürede eriflmesini sa¤l›yor.

Art›k tüm dünyada devletlerin kamu hizmetlerine bak›fl› de¤ifliyor. Elektronik yoldan vatandafllara sunulan hizmetlerin yelpazesi geniflledikçe kamu kurumlar› ile vatandafllar aras›ndaki mesafeler de k›sal›yor. Türkiye’nin e-Fatura kavram› ile tan›flmas› asl›nda 2007 y›l›na dayan›yor. Bu dönemde Gelir ‹daresi Baflkanl›¤› ile birlikte Vergi Daireleri Otomasyon Projesi’nin (VEDOP) kapsam›nda gelifltirilen ilk e-Fatura sisteminin çal›flmalar› bafllad›. Bu sistem, bilgi teknolojileri alan›nda faaliyet gösteren Cybersoft firmas›n›n Elektronik Fatura Yönetim Sistemi (EFYS) projesine sayesinde çal›fl›yor. Cybersoft Proje Koordinatörü Özgür Tüfekçi EFYS’nin uygulamada eFatura kullan›m› üzerinde çok ciddi yenilikler getirece¤ini söylüyor. 1998 y›l›nda bafllayan VEDOP, geçti¤imiz May›s ay›nda, üçüncü aflamas›n›n da devreye al›nmas›yla birlikte tamamlanm›fl oldu. Bu dev proje sayesinde Türkiye genelinde Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›’na ba¤l› toplam 1.176 birim, merkezi bir elektronik yönetim alt›nda tam otomasyona geçti. Sadece kurum içi kullan›c› say›s› 40 binin üzerinde olan bu sistem arac›l›¤›yla, Türkiye’deki tüm gerçek ve tüzel vergi mükellefleri art›k vergi ifllemlerini ‹nternet üzerin-

den yapabiliyorlar. Uzun zamand›r eChallanges Konferanslar›n› takip eden Cybersoft ad›na Özgür Tüfekçi bu y›l konferansa kat›lacak ve bu proje hakk›nda bilgiler verecek. E-teknoloji ve uygulamalar›nda sizce Türkiye ça¤›n neresinde yer al›yor? Bilgi teknolojileri alanlar›nda faaliyet gösteren özel sektör kurulufllar› ile kamu kurumlar›n›n ortak çal›flmalar›; geçen 10-15 y›l içinde Türkiye’de çok önemli ad›mlar at›lmas›n› sa¤lad›. Özel sektör kurulufllar›, bünyesi içinde teknolojiden faydalanma konusunda zaten küresel yaklafl›mlar› daha çabuk yakalama flans›na sahipti. Ancak geliflen bilgi teknolojileri sektörü ile birlikte art›k kamu kurumlar› da çok say›da orta ve büyük ölçekli bilgi teknolojileri projesini hayata geçirdi ve geçirmeye devam ediyor. Art›k tüm dünyada devletlerin kamu hizmetlerine bak›fl› de¤ifliyor. Elektronik yoldan vatandafllara sunulan hizmetlerin yelpazesi geniflledikçe kamu kurumlar› ile vatandafllar aras›ndaki mesafeler de k›sal›yor. Bugün ülkemiz de belli kamu hizmetlerinin elektronik ortama tafl›nmas› konusunda son derece baflar›l› örneklere sahip. Devlet, gün geçtikçe vatandafllar›n memnuniyetini sa¤lamaya yönelik yeni hiz-

metler üreterek; ülke genelindeki ifl hacmine de büyük katk› sa¤l›yor. Eskiden günlerce süren evrak trafi¤iyle gerçeklefltirilebilen birçok ifllem, flimdi ayn› gün içinde tamamlanabiliyor. Cybersoft olarak bu baflar› öyküsünde pay sahibi oldu¤umuz için biz de çok mutluyuz. Türkiye’de e-Devlet yeterince kullan›l›yor mu? “E-Devlet” ile asl›nda genifl bir olgudan bahsediyoruz. Bu kapsamda, kamudan vatandafllara hizmetler ve kamudan kamuya yap›lan ifllemlerini kolaylaflt›ran uygulamalar var. Konuyu e-Devletin vatandafllara sundu¤u hizmetler aç›s›ndan de¤erlendirmek daha ilgi çekici olacakt›r. E-Devlet hizmetleri kapsam›nda kamu sektörü için gerçeklefltirdi¤imiz çok say›da proje olmas›na ra¤men, Türkiye’de e-devletin geldi¤i noktay› biz, neredeyse firmam›zla yafl›t sayabilece¤imiz ve Cybersoft olarak alt›na imza atmaktan büyük gurur duydu¤umuz Vergi Daireleri Otomasyon Projesi’nin (VEDOP) geliflimi ve ülkemize katt›klar›yla birlikte ele al›yoruz. 1998 y›l›nda bafllayan VEDOP, geçti¤imiz May›s ay›nda üçüncü aflamas›n›n da devreye al›nmas›yla birlikte tamamlanm›fl oldu. Bu dev proje sayesinde Türkiye genelinde Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›’na ba¤l› toplam

1.176 birim, merkezi bir elektronik yönetim alt›nda tam otomasyona geçti. Sadece kurum içi kullan›c› say›s› 40.000’in üzerinde olan bu sistem arac›l›¤›yla, Türkiye’deki tüm gerçek ve tüzel vergi mükellefleri art›k vergi ifllemlerini ‹nternet üzerinden yapabiliyorlar. Türkiye’de vergiyle ilgili her fley do¤rudan ya da dolayl› olarak bu sistemin parças› haline geldi. VEDOP kapsam›nda sunulan hizmetlerin çeflitlili¤iyle bir yanda, vatandafllar›n önündeki bürokratik zorluklar en aza indirilirken, di¤er yanda vergiye gönüllü uyum da büyük ölçüde artm›fl durumda. Zaten projenin temel hedefi de bunu sa¤layabilmekti ve VEDOP bu konuda çok de¤erli bir baflar› öyküsü oldu.

eChallenges 2009 Konferans›’nda tan›taca¤›n›z e-Fatura sistemi nas›l ortaya ç›kt›? Türkiye’nin e-Fatura kavram› ile tan›flmas› asl›nda 2007 y›l›na dayan›yor. Bu dönemde Gelir ‹daresi Baflkanl›¤› ile birlikte VEDOP kapsam›nda gelifltirdi¤imiz ilk e-Fatura sisteminin çal›flmalar› bafllad›. Bizim Konferans’ta detaylar› ile sunaca¤›m›z Elektronik Fatura Yönetim Sisteminin (EFYS) temelinde de bu çal›flma var. Ancak EFYS, uygulamada e-Fatura kullan›m› üzerinde çok ciddi yenilikler getirecek. Projenin getirece¤i bu yenilikler nelerdir? Bugün ülkemizde telekomünikasyon sektöründe faaliyet gösteren befl büyük firma taraf›n-

dan kullan›lmakta olan e-Fatura sistemi, faturalar›n ka¤›t olarak üretilen birinci kopyalar›n›n; göndericiden al›c›ya güvenli bir flekilde ve e-imzal› olarak iletilmesi ve ikinci nüshalara ait belli bilgilerin de Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›’n›n veritaban›nda saklanmas› üzerine kurulu. Dolay›s›yla bu sistem daha ziyade bir “e-fatura kay›t sistemi” olarak düflünülebilir. ‹lk aflamada bu altyap›n›n gelifltirilmesi ile Türkiye’de e-fatura konusunda gerek yüksek say›da fatura düzenleyen kurum ve kurulufllar; gerekse de vatandafllar›m›z aras›nda önemli bir fark›ndal›k olufltu. Konferans’ta detaylar›n› aktaraca¤›m›z ikinci aflama, yani EFYS ile belirlenen hedef ise; bu sistemi evrensel bir finansal mesajlaflma protokolü ve standart bir veri aktar›m modeli ile birlikte gelifltirerek; “ikinci nüsha”lar› tamamen ortadan kald›rmak. Göndericiden al›c›ya giden mesaj paketleri içerisindeki faturalara ait gerekli tüm bilgiler, mesajlar Gelir ‹daresi Baflkanl›¤› üzerinden geçti¤i için ‹dare taraf›ndan otomatik olarak saklanacak. Böylelikle, her iki taraf için de faturalar› ka¤›t ortam›nda saklama ve gerekti¤inde ibraz etme mecburiyeti sona erecek. Kanuni düzenlemelerin de tamamlanmas› çok yak›n bir tarihte faturalara ait elektronik kay›tlar Vergi Usul Kanunu baflta olmak üzere ilgili tüm kanunlar›m›z nezdinde geçerli ve yeterli olacak. Bu projenin önemi nedir? Türkiye’de her y›l ortalama 444 milyon 600 bin fatura, ka¤›t ortam›nda oluflturuluyor. Birinci ve ikinci kopyalar›n bas›lmas›, da¤›t›lmas› ve saklanmas›na ait toplam maliyet ise y›lda yaklafl›k 244 milyon 530 bin TL’yi buluyor. Faturalar›n yazd›r›lmas›, saklanmas› ve postalanmas›na iliflkin maliyetlerde dikkate 41

Baflar› Öyküsü

al›nd›¤›nda, toplam maliyetin katlanaca¤›n› tahmin etmek zor de¤il. Bu maliyetin düflürülmesi hepimiz aç›s›ndan büyük önem tafl›yor. Elektronik Fatura Yönetim Sisteminin önemi ve temel amac› da bu yükü hem devlet, hem de vergi mükellefleri için olabildi¤ince azaltmak ve faturalama ifllemlerini kolaylaflt›rmak olarak özetlenebilir. Küresel aç›dan bak›ld›¤›nda da bu ve benzeri ak›mlarla s›kl›kla karfl›lafl›yoruz. Günümüzde dünya, hem küresel mali krizin hem de küresel ›s›nman›n etkisi alt›nda. Dolay›s›yla bu konuda hem eko-

temsilcilerinin kat›ld›¤› bir organizasyon ile tan›t›m›n› gerçeklefltirdi¤imiz Elektronik Doküman ve ‹fl Ak›fl Yönetim Sistemimiz “Hypatia” da aynen EFYS gibi “ka¤›ts›z ofis” temas›n› temel al›yor.

nomik aç›dan, hem de ekolojik aç›dan tatmin edici çözümler bulmak zorunday›z. “Zorunday›z” diyorum; çünkü biz bunu ayn› zamanda bir sosyal sorumluluk olarak da görüyoruz. Cybersoft’un Ar-Ge projelerinin birço¤u da yine bu temele dayan›yor. Geçti¤imiz aylarda Ankara’da kamu kurumlar›, özel sektör ve akademik kurulufllar›n

bulunarak verimlili¤i, fleffafl›¤› ve kalk›nmay› sa¤layacak bir yeniden yap›lanma modeli olarak tan›mlanmaktad›r. Bu flekilde de¤erlendirildi¤inde iki unsur ön plana ç›kmaktad›r. Bilgi teknolojileri uygulamalar› niteliksel ve niceliksel olarak art›r›lmal› ve toplum içerisinde tüm kesimler taraf›ndan kullan›m› desteklenmelidir. Bilgi tek-

E-teknoloji ve uygulamalar konusunda toplumsal bilinç ve geliflim için neler yap›lmal›d›r? E-Devlet, bilgi teknolojilerinin kullan›m› sayesinde, bilgi toplumunun ihtiyaçlar›na cevap verebilecek, vatandafl› ve kurumlar› (özel ve/veya kamu) ile elektronik ortamda iletiflimde

nolojileri uygulamalar›n›n niteliksel ve niceliksel olarak art›r›lmas› bu teknolojilerin bafl tedarikçisi olan özel sektörün de desteklenmesini gerektirir. Yaz›l›m sektörü özelinde kamu tedarik yöntemlerinin iyilefltirilmesi, salt maliyet odakl› olmayan, ürün/hizmet niteliklerinin de de¤erlendirildi¤i bir yaklafl›m izlenilmesi baflar›l›, zaman›nda tamamlanan kamu bilgi teknolojileri projelerinin say›lar›n› art›racakt›r. Bu ba¤lamda, farkl› amaçlarla kurulmufl kamu kurulufllar›n›n, kurulufl amaçlar› d›fl›nda bulunan hizmet ifllerinde özel sektörle rekabet girmesi ve hatta do¤rudan teminle kamudan ifl almas›, sektörün geliflimini olumsuz yönde etkilemektedir. Ne yaz›k ki haz›rlanan “E-Devlet Ve Bilgi Toplumu Kanun Tasar›s› Tasla¤›” bu görüflü destekler niteliktedir. Di¤er birçok teknolojiden farkl› olarak, e-Devlet, e-ticaret, e-e¤itim gibi alanlarda üretilen teknolojinin hedef kitlesi toplumun tamam›d›r. Bu nedenle, bu alanda gelifltirilen proje ve ürünler ancak toplumun tüm kesimleri taraf›ndan kullan›ld›klar› durumda anlam kazan›rlar. Özellikle son on y›l içerisinde, Türkiye’de gelifltirilen “e” uygulamalar sayesinde, toplumumuz bu alandaki geliflimi pratik biçimde kullanmaya bafllad›. Bu hizmetlerin altyap›, soyso-ekonomik durum ve e¤itim eksikli¤i nedenleriyle toplumun bütününe yay›ld›¤›n› henüz söyleyemesek de geliflim h›z›m›z ile bu mesafeyi yak›n gelecekte kapataca¤›m›za inanmaktay›z. 2010’da 15. kurulufl y›ldönümünü kutlayaca¤›m›z Cybersoft’un kap›s›ndan çal›flanlar›m›z›n her sabah keyifle girip; günün sonunda faydal› fleyler üretmenin huzuruyla ç›kmalar› da bizim için bunun en büyük kan›t›d›r.

Ne Yap›yoruz Ne Yapmal›y›z

Leyla Arsan

Bu ne perhiz bu ne lahana turflusu eChallenges 2009 Konferans› bu y›l 21-23 ekim aras›nda ‹stanbul’da The Marmara Otel’inde gerçeklefliyor. “E” uygulamalar ve teknolojilerle ilgili Avrupa B‹T sektörünün bir araya gelece¤i bu büyük konferans›n ‹stanbul’da olmas› bize çok önemli bir bilgi transferi gerçeklefltirecek. Bu konferansta, Avrupa e-‹fl ve B‹T sektörünün bugünkü durumu ve gelece¤i ortaya konacak.

eChallenges 2009 Konferans› bu y›l 21-23 ekim aras›nda ‹stanbul’da The Marmara Otel’inde gerçeklefliyor. “E” uygulamalar ve teknolojilerle ilgili Avrupa B‹T sektörünün bir araya gelece¤i bu büyük konferans›n ‹stanbul’da olmas› bize çok önemli bir bilgi transferi gerçeklefltirecek. Bunda Türkiye’den bugüne kadar AB çal›flmalar›na kat›l›m sa¤layan uzmanlar›n katk›s› yads›namaz. Ancak, bir yandan bu kat›l›mc› çal›flmalara kucak açan ve destekleyen devletimiz, bir yandan bu yaklafl›mdan bambaflka bir yaklafl›mla bir Bilgi Toplumu Ajans› kurmaya çal›fl›yor. Do¤rusu, ben bu konuda bir çeliflki yafl›yorum, biz AB ile bütünleflen daha demokratik ve kat›l›mc› bir B‹T toplulu¤unu kurup Bilgi Toplumu Ajans› ile bunu nas›l uygulayabilece¤iz? Avrupa Birli¤i ile bütünleflme sürecinde ve teknoloji Ar-Ge konusunda fliddetle uluslararas› iflbirliklerine ihtiyac› olan bir ülke olarak, bu çal›flmalara daha fazla kat›l›m sa¤lamal›y›z. e-‹fl konusunda çok farkl› uygulamalar› gelifltirebilen yaz›l›m sektörümüz hem kendi içinde bu tip çal›flmalar› yayg›nlaflt›rabilmeli hem de AB’deki proje ve proje olmasa dahi çal›flmalara katk› sa¤layabilmeli ki hem sektöre hem de ülkeye bir geri kazan›m› olsun. Rapor analizi 6 ana sektör grubu üzerinde gerçeklefltiriyor: Kimya ve plastik, çelik,

mobilya, perakende, ulaflt›rma ve lojistik ile bankac›l›k. Bu sektör gruplar›n›n herbirinde yap›lan analizlerin ve baflar› öykülerinin de¤erlendirilmesinde, flirketler B‹T çözümlerini daha fazla kulland›kça, daha yenilikçi bir baflka B‹T çözümüne daha haz›r oluyorlar, çal›flanlar›n B‹T alan›nda becerisi art›yor, organizasyonel yap›lar› buna göre de¤ifliyor ve ana iflleri d›fl›ndaki iflleri daha fazla d›fl kaynak hizmeti olarak almaya bafll›yorlar. Bu da flirketlerdeki çal›flan verimlili¤ini art›rarak, cirolar›nda art›fl sa¤l›yor. Buradaki ortak nokta B‹T inovasyonunun farkl› sektörlerdeki önemini bir kez daha vurguluyor. Bununla birlikte, en büyük 7 AB üye ülkesinde 2007’de yap›lan araflt›rmada, daha az e-‹fl kullanan flirketler e-‹fl uygulamalar›n› kullanmama nedenlerini 3 ayr› grupta topluyorlar. 1. Tedarikçilerin ya da müflterilerin e-‹fl için haz›r olmamalar› 2. e-‹fl faaliyetlerinden yararlanabilmeleri için flirketin çok küçük olmas› 3. e-‹fl teknolojisinin çok pahal› olmas› Afla¤›daki grafikte, çelik sektörü göreceli olarak en az yak›nan sektör olarak öne ç›kar-

ken, mobilya sektörü de en fazla kendini haz›r hissetmeyen sektör olarak ortaya ç›k›yor. ‹novasyon, iflbirli¤i ve standartlar Bu grafikte ortaya ç›kan sonuçlar›, ayn› raporda verilen farkl› verilerle pekifltirebiliriz. Bu veriler, bankac›l›k da dahil olmak üzere yine ayn› sektörleri bu kez, B‹T’e uyum ve kullan›m, inovasyon ve flirket performans› aç›s›ndan de¤erlendirmeyi sa¤l›yor. B‹T’e uyum sa¤layarak rekabet sadece perakende ve lojistikte varken, iliflki kurmada B‹T kullan›m› hiçbir sektörde yok. B‹T’te inovasyonla çal›flanlar›n becerileri, e-‹flbirli¤i, d›fl kaynak kullan›m› ve ciro art›fl› tüm sektörler (bankac›l›k hariç) için geçerli. Sadece bankac›l›kta katma de¤erli büyüme söz konusu. Raporda bir baflka öne ç›kan konu ise, B‹T’te inovasyonda standartlar›n önemi. Özellikle Avrupa Komisyonu standardizayonun gönüllü, konsensus-tabanl›, pazar güdümlü olmas› gerekti¤i konusunda ›srarl›. Bu anlamda politika yap›c›lar›n standartlar›n oluflmas›nda demokratik yaklafl›ml› ve pazar›n ihtiyaçlar› ile uyumlu olmas›na özellikle çok dikkat etmesi gerekiyor. Ayr›ca, enerji tasarrufu için B‹T’in kullan›m›, KOB‹’lerin de¤er zincirlerinde daha fazla yer almas›, AB’nin B‹T politikalar›n›n oluflturulmas›nda hala önemli ölçüde yer tutuyor.

Demokratik süreçlerin gereklili¤i AB B‹T politikalar›n›n oluflturulmas› ve uygulanmas› aflamas›na kadar olan süreçleri, pazardaki büyük, küçük oyuncular›, akademisyenleri, ilgili uzmanlar›, kamu kurumlar›n› ve hatta ifl taraf›ndaki son kullan›c›lar› da katarak demokratik bir biçimde gerçeklefltiriyor. Standartlar›n oluflturulmas›, hem stratejik yönlendirilen ve fonlanan projelerin sonuçlar›n›n bütünlefltirilmesi, hem de bu farkl› gruplardan gelen görüfllerin al›nmas›yla gerçeklefltiriliyor. Bunun için B‹T’in alt konular› baz›nda demokratik, kat›l›mc› topluluklar kuruyor ve bu topluluklar›n birbirileri ile etkileflime girmelerine ön ayak oluyor, yönlendiriyor. Örne¤in; “e” uygulamalar ile ilgili gelifltirilen ve tüm AB’ye yayg›nlaflt›r›lan standartlar›n oluflmas›nda, AB’ye üye ve aday ülke statüsünde olan pek çok uzman kurum ve kifli birlikte çal›fl›yor. Enterprise Interoperability (Kurumlararas› Çal›flabilirlik) ad› verilen bu alanda bir küme oluflturulmufl ve bu kümede, gerek 6. gerek 7. Çerçeve Program› kapsam›nda fonlanan birçok projenin koordinatörü ya da orta¤› birlikte çal›fl›yor. Öncelikle bir ya da birkaç çal›fltay ile belli bir spesifik alan seçilerek pozisyon belgesi oluflturuluyor, bu tüm paydafllara görüfle sunuluyor, görüfller tekrar de¤erlendirilerek, gereksinimler belirleniyor ve

e-‹fl’i çok az kullanan veya hiç kullanmayan firmalar›n yüzdesi. Bu rakamlar e-‹fl’in firmalar›n ço¤unlu¤u taraf›ndan henüz kullan›lmad›¤›n› gözler önüne seriyor.

Ne Yap›yoruz Ne Yapmal›y›z

Avrupa Birli¤i ile bütünleflme sürecinde ve teknoloji Ar-Ge konusunda fliddetle uluslararas› iflbirliklerine ihtiyac› olan bir ülke olarak, bu çal›flmalara daha fazla kat›l›m sa¤lamal›y›z. e-‹fl konusunda çok farkl› uygulamalar› gelifltirebilen yaz›l›m sektörümüz hem kendi içinde bu tip çal›flmalar› yayg›nlaflt›rabilmeli hem de AB’deki proje ve proje olmasa dahi çal›flmalara katk› sa¤layabilmeli ki hem sektöre hem de ülkeye bir geri kazan›m› olsun.

araflt›rmac›lar ve ifl dünyas› ile yap›lan farkl› toplant›lardan sonra yol haritas› haz›rlan›yor. Yol haritas›, bundan sonraki stratejilerin oluflturulmas›nda ve belirlenen standartlar›n uygulanmas›nda önemli bir rol oynuyor. Stratejiler, 7.ÇP gibi fonlar›n çal›flma programlar›ndaki amaç ve hedefleri olufltururken, uygulamalar da bu fonlardan yararlanan projelerin sonucunda beklenen sonuç oluyor. Politika yap›c›lar da bu süreç içinde araflt›rmac›lar ve ifl dünyas› ile birlikte hareket ediyorlar. Dolay›s›yla, tek merkezli bir karar mekanizmas› yok. 2007 y›l›nda oluflturulan kurumlararas› çal›flabilirlik yol haritas›ndaki standartlar bugün sürmekte olan bir çok projenin Ar-Ge ve uygulama konusu. Örne¤in; afla¤›da listelenen bu projelerin koordinatörleri bu y›l yeni bir küme oluflturarak, Future Internet Enterprise Systems-FInES (Gelecek Internet Kurumsal Sistemleri) Kümesi 15 May›s 2009’da ilk pozisyon belgesini oluflturdu ve kamuya görüfllerin al›nmas› için açt›. Bugünlerde de yol haritas› ile ilgili görüflleri topluyor. Bu belgeye http://cordis.europa.eu/fp7/ict/enet/fines-positionpaper_en.html adresinden ulafl›labilir ve Türkiye’den konuyla ilgili görüflü olan herkes görüfl bildirebilir. Projeler: FP7 COIN, http://www.coin-ip.eu/, Sergio Gusmeroli, Claudia Guglielmina, Man-Sze Li, Andrew Faughy and Marco Conte, FP7 COMMIUS, www.commius.eu, Enrico Morten, FP7 iSURF, www.srdc.com.tr/isurf, Asuman Do¤aç, FP7 K-NET, http://140.203.154.228/K-net/index.jsp, Rui Neves da Silva, FP7 SPIKE, http://www.spike-project.eu, Oliver Gmelch and Günther Pernul, FP7 SYNERGY, www.synergy-ist.eu/, Keith Poplewell, FP6 CoVES, www.coves-project.org, Mehmet Kürümlüo¤lu, FP6 LEKTOR, http://www.lexele-

rator.eu, Margaretha Mazura, FP6 OPAALS, http://www.opaals.org/, Paolo Dini, FP6 SUDDEN, http://www.sudden.biz, Nikolay Mehandjiev. Öncelikle, AB ile bütünleflme sürecinde ve teknoloji Ar-Ge konusunda fliddetle uluslararas› iflbirliklerine ihtiyac› olan bir ülke olarak, bu çal›flmalara daha fazla kat›l›m sa¤lamal›y›z. e-‹fl konusunda çok farkl› uygulamalar› gelifltirebilen yaz›l›m sektörümüz hem kendi içinde bu tip çal›flmalar› yayg›nlaflt›rabilmeli hem de AB’deki proje ve proje olmasa dahi çal›flmalara katk› sa¤layabilmeli ki hem sektöre hem de ülkeye bir geri kazan›m› olsun. Sadece ODTÜ’den belli kiflilerin katk›lar› yeterli de¤il. Ne var ki, henüz ülke olarak kat›l›mc›, ulus üstü, demokratik ve yeni teknolojileri edinmeyi benimseyen bir al›flkanl›¤›m›z yok. Böyle bir yaklafl›m›m›z da bulunmuyor. AB bize bu konuda ne kadar kollar›n› açsa da, fon sa¤lasa da, bizler gerçekten zorlan›yoruz, para kazanmaya odaklanmay› çok k›sa vadeli bir süreç olarak alg›l›yoruz ve aradaki yap›lmas› gerekli geliflmelerle pek bir alakam›z olmuyor. Olmay›nca, geliflen teknolojileri sat›n almak, kendi yap›m›za uymayan baflka teknoloji ve standartlar› uygulamak zorunda kal›yoruz. Oysa, AB’deki bu süreçlere kat›larak, Türkiye’nin ifl piyasas›n›n ve yaz›l›m sektörünün gereksinimlerine uygun sonuçlar elde etmek mümkün. Ama iflte bunun için, uluslararas› iletiflim, iflbirli¤i, birlikte çal›flabilmek, fikir paylaflabilmek gerekiyor. Bu yaz›m› yazarken, DPT Bilgi Toplumu Daire Baflkanl›¤›’ndan bir mesaj geldi. Bu mesajda, AB’nin 2010 sonras› bilgi toplumuna yönelik benimsenecek politika ve stratejilerin belirlenmesi çal›flmalar›

Henüz ülke olarak kat›l›mc›, ulus üstü, demokratik ve yeni teknolojileri edinmeyi benimseyen bir al›flkanl›¤›m›z yok. Böyle bir yaklafl›m›m›z da bulunmuyor. AB bize bu konuda ne kadar kollar›n› açsa da, fon sa¤lasa da, bizler gerçekten zorlan›yoruz, para kazanmaya odaklanmay› çok k›sa vadeli bir süreç olarak alg›l›yoruz ve aradaki yap›lmas› gerekli geliflmelerle pek bir alakam›z olmuyor.

kapsam›nda AB taraf›ndan kamuya aç›k bir dan›flma sürecine tüm Türk Biliflim dünyas›n›n katk›lar› isteniyor. Bu katk› flu ba¤lant›dan sa¤lanabiliyor: http://ec.europa.eu/information_society/eeurope/i2010/pc_posti2010/index_en.htm Bu demokratik sürece kat›lmak biliflim sektörü için çok anlaml› ve kat›l›mc›l›¤› biraz daha art›racak bir ad›m olacak. Ancak, devlet AB ile ilgili böyle bir çal›flmay› desteklerken, kendi ülkemizde de kat›l›mc› çal›flmalar› bafllatmas› gerekmez mi? Bilgi Toplumu Ajans› demokratik de¤il Türkiye kendi sistemini bugünlerde kuruyor. Bilgi Toplumu Ajans›, tek bir merkezden h›zl› bir flekilde kararlar›n verilerek, uygulamalar›n gerçeklefltirilmesini öngörüyor. Bu kurulmas› düflünülen Ajans’›n yap›s›n› ne kendi ülkemiz içinde demokratik ve kat›l›mc› bir yap›yla, ne de AB’nin bugünkü sistemiyle örtüfltüremedik. Bundan sonra da nas›l örtüflece¤i belli de¤il. 22 Ekim 2009’da her y›l Avrupa’n›n bir kentinde gerçeklefltirilen, “e” konusundaki yukar›da bahsetti¤im Ar-Ge topluluklar›n›n bir araya geldi¤i bugünkü ve gelecekteki proje ve görüflleri paylaflt›klar› e-

Challenges Konferans› ‹stanbul’da gerçeklefltiriliyor. Bu konferans, aya¤›m›za kadar gelmifl bir flanst›r. Bu konferans›n kat›l›mc›lar› aras›nda yukar›da listeledi¤im projelerin koordinatörleri de yer al›yor. Ulusüstü iflbirlikleri, yeni projeler yakalamak için büyük f›rsat. Bu f›rsat›n yarat›lmas›nda 7.ÇP’nin Ulusal Temas Noktas› olan TÜB‹TAK ICT NCP Grubu’nun büyük katk›s› var. Özellikle, her oturumda en az bir Türk konuflmac› olmas› için çok gayret sarf ettiler. “e” uygulamalar ve teknolojilerle ilgili Avrupa B‹T sektörünün bir araya gelece¤i bu büyük konferans›n ‹stanbul’da olmas› bize çok önemli bir bilgi transferi gerçeklefltirecek. Bunda Türkiye’den bugüne kadar AB çal›flmalar›na kat›l›m sa¤layan uzmanlar›n katk›s› yads›namaz. Ancak, bir yandan bu kat›l›mc› çal›flmalara kucak açan ve destekleyen devletimiz, bir yandan bu yaklafl›mdan bambaflka bir yaklafl›mla bir Bilgi Toplumu Ajans› kurmaya çal›fl›yor. Do¤rusu, ben bu konuda bir çeliflki yafl›yorum, bir bana anlatmal›, biz AB ile bütünleflen daha demokratik ve kat›l›mc› bir B‹T toplulu¤unu kurup Bilgi Toplumu Ajans› ile bunu nas›l uygulayabilece¤iz?

ÖNER‹LER ➤ Bilgi Toplumu Ajans› daha yatay bir organizasyon yap›s› olarak tasarlanmal› ve B‹T sektörünün kendisi

baflta olmak üzere ilgili tüm paydafllar› ayn› düzeyde bir araya getirebilecek ve kararlar›n verilmesine katk› sa¤latacak bir flekle kavuflmal›. ➤ Türk B‹T’çileri AB’deki B‹T Ar-Ge topluluklar›nda daha fazla yer almal› ve Türkiye’de oluflturulacak sistem de bu sistemle uyumlu ve etkileflimli olmal›. ➤ Türkiye’de uluslararas› alanda “e” projeleri gerçeklefltiren kurumlar daha fazla biraraya gelmeli ve proje sonuçlar›n› paylaflmal›, yayg›nlaflt›rmal› ve kamuyla paylaflmal›. ➤ Kurdu¤umuz yap›lar› yok edip yerine yenilerini yapmak yerine, eDönüflüm ‹cra Kurulu’nun yap›s› gibi iflleyen ve çok yayg›n olmasa da sektörü içine alan yap›lar› daha fazla demokratiklefltirmek ve gelifltirmek daha anlaml› ve yararl› olacakt›r. Tek karar ve uygulama merkezli, salt hükümete ba¤l› yap›lar, ülkemizin demokratikleflme sürecine zarar verecektir.

Röportaj

“Türkiye’de bilgiyi saklama ve vermeme kültürü çok yayg›n” Koç Üniversitesi Uluslararas› ‹liflkiler Bölümü Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. Ahmet ‹çduygu, e-teknolojiler konusunun toplumsal ve kültürel yap›dan ayr› ele al›namayaca¤›n› düflünüyor. ‹çduygu’ya göre teknoloji ne kadar ilerde olursa olsun, kullan›m flekli toplumun yap›s› ile ba¤lant›l›. ‹çduygu, Türkiye’de teknoloji kullan›m kültürünün yeterince geliflmedi¤ini, bunun nedenlerinin ise 400-500 y›l öncesine kadar uzand›¤›n› söylüyor.

Koç Üniversitesi Uluslararas› ‹liflkiler Bölümü ö¤retim üyesi Prof. Dr. Ahmet ‹çduygu, 21- 23 ekimde, ‹stanbul’da, The Marmara Otel’de gerçekleflecek olan eChallenges 2009 Konferans›’na konuflmac› olarak kat›lacak. Çerçeve Program› projelerinden bahsedecek olan ‹çduygu, ayr›ca e-teknolojilerin kullan›m› ile toplumsal ve kültürel yap› aras›ndaki ba¤lant›y› ele alacak. fiu anda Koç Üniversitesi’nde Göç Araflt›rmalar› Program›’n›n direktörlü¤ünü de yapan ‹çduygu, uluslararas› göç, nüfus hareketleri, uluslararas› örgütler, sivil toplum, vatandafll›k, milliyetçilik, etnisite ve araflt›rma yöntemleri gibi konularda dersler veriyor. E-teknoloji ile sosyal bilimler ilk bak›flta farkl› gibi görünse de ‹çduygu, yapt›¤› analizlerle, toplumsal ve kültürel yap›n›n e-teknoloji kullan›m›n› nas›l etkiledi¤ini ortaya koyuyor. ‹çduygu’ya göre bugün e-teknolojiler konusunda Avrupa’ya göre geri olmam›z›n nedenini son 20 y›l içinde aramak çok yanl›fl. Çünkü Avrupa 400 y›l öncesinden bafllatt›¤› kay›t siste-

mi sayesinde bilgiyi muhafaza etmesini ve paylaflmas›n› biliyor. Türkiye ise kay›t konusunda daha geç kald›¤› için flu anda bilgiyi paylaflma konusunda daha temkinli davran›yor. Üstelik Türkiye’de “Bilgiyi elimizde tutal›m, paylaflmayal›m duygusu” e-teknolojilerin geliflmesi önündeki en büyük kültürel sorunlardan biri. Toplumsal aktörler aras›ndaki güvensizlik ise e-teknolojilerin sa¤lad›¤› avantajlardan faydalanmam›za engel oluyor. Çal›flt›¤›n›z alanlarla eChallenge 2009 konferans› aras›nda nas›l bir ba¤lant› var? Uzun süredir uluslararas› göç, uluslararas› örgütler üzerine çal›fl›yorum. eChallenge 2009 konferans›yla alakam ise TÜB‹TAK Sosyal Bilimler Araflt›rma Program› bünyesinde ve 7. Çerçeve Program› deste¤iyle projeler yapmam›zdan kaynaklan›yor. Konferansta sosyal ve insani bilimler alan›nda Avrupa Birli¤i’nin örgütlenilifli üzerine bir bölüm olacak. Ben de konferansta e-teknolojilerin sosyal bilimler alan›nda kullan›m› üzerine bir konuflma yapaca¤›m.

Toplumsal aktörler aras›nda güven yok Türkiye’de teknolojinin kullan›m›n›, toplumsal ve kültürel pencereden ele alabilir misiniz? Türkiye’de teknoloji geliflti. Ancak elbette bu geliflmeyle iç içe geçen siyasi ve sosyal süreçler var. Bu nedenle var olan teknolojiyi de¤il, toplumsal dönemimize denk gelen teknolojiyi kullan›yoruz. Elimizdeki teknoloji ne olursa olsun bunu kullan›m biçimi toplumun yap›s›yla ilgili. Zaten bilgi toplumu insanlar›n büyük k›sm›n›n okur yazar oldu¤u ve belli düzeyde bir teknolojinin kullan›c›yla erifliminin bulundu¤u bir toplumdur. Türkiye’nin bununla ilgili en büyük sorunu flu; normalde teknoloji Türkiye’ye çok h›zl› geliyor. Genelde elektronik sistemin kullan›ld›¤› alanda altyap› iyileflti ama bunu kullanan insan malzemesi çok yetkin de¤il. Yani, bizde hala teknolojinin kullan›m kültürü geliflmedi. Teknoloji kullan›m kültürü nedir? Örne¤in, art›k teknolojiyi devletin bütün kurumlar›

kullan›yor. Asl›nda teknolojik altyap› k›sm›nda öyle büyük eksiklikler yok. Elektronik olarak bakanl›klara, devlet dairelerine ulaflabiliyoruz. Ancak karfl›l›kl› güven gereken noktalarda bu güven hala kurulmam›fl durumda. Yani var olan teknolojiye güven yok. Bu nedenle de bu teknoloji tam potansiyeli ile kullan›lm›yor. Bir banka kredi verece¤i zaman hala ikametgah belgesi istiyor. Çünkü teknoloji üzerinde var olan kimliklerimize hala güvenmiyoruz. Bunu nas›l aflabiliriz? Teknolojinin toplumsal ve siyasal kültürünün oluflmas› gerekiyor. Sosyal araflt›rmalar flunu gösteriyor: Biz birbirine çok az güvenen bir toplumuz. Bu nedenle de eteknoloji üzerinden yap›lan iletiflim bize gerçekçi gelmiyor. Türkiye aç›s›ndan en büyük sorun bu kültürün kullan›lmas› ve yayg›nlaflmas› sürecidir. Elbette bireysel ve toplumsal bazda bu kültürün geliflmesi belli bir zaman alacakt›r. Ancak toplumsal, siyasi kültürün geliflmesi için, siyasi bir gücün bunu uygulamas› laz›m. 49

Röportaj

Devlet hala 20 adet vesikal›k istiyor Bu uygulamalar neler olmal›? Türkiye’de vatandaflla devlet aras›nda bir ifllem varsa vatandafltan bir sürü belge istenir. Son 20 y›lda biraz daha azalmakla beraber, 20 tane vesikal›k, ›slak imzalar, ikametgah gibi belgeler vermek zorunludur. Bu süreçte e-teknolojilerin kullan›lmas› yeni bir ortam ortaya ç›kard›. Ancak bu ortam halen yeterli gelmiyor. Önemli ifller için illaki hard kopyalar isteniyor. Elbette teknolojik altyap›n›n da bu güveni vermesi laz›m.

gelen bir fonla Ankara’n›n idare etti¤i bir hibe program› var. Ankara’da paray› da¤›tan ekip imzalama ürecinin Ankara’da olmas›n› istiyor. Üstelik rektörü ve rektör yard›mc›s› düzeyinde bir yetkiliyi, yanlar›nda mühürleriyle birlikte, sadece bir imza için Ankara’ya getirtiyorlar. Bu, fiziksel olarak gitmeden de yap›labilecek bir ifl. Bunu, Brüksel ile yap›yoruz ama Ankara ile yapam›yoruz. Ayn› fley pek çok konuda karfl›m›za ç›k›yor. Sosyal bilimler çal›flmalar› için web sayfas› üzerinden bir kamu kurumuna ulafl›p veri istedi¤imizde “Bunu bir de yaz›l› olarak iste-

rin geliflmesi anlam›nda çok olumlu etkiler yapt›. Avrupa ile bir yar›fl içine girmenin faydas› oldu. Ama flunu iyi görmek laz›m. Asl›nda e-teknolojinin bafllang›c› yaz›l› kültüre geçifle, toplumsal verilerin kay›t edilmesine kadar dayan›r. Örne¤in ‹sveç 1600’lü y›llarda vatandafllar›n› kay›t alt›na al›yor. Bunun da kültürel boyutlar› var, Kilise ile çok ilgili bir durum. Yani son 10 y›lda e-teknoloji geldi ama bunun arkas›ndaki 400- 500 y›ll›k süreci de göz ard› etmemek laz›m. Bizde bu flekilde köklü bir kay›t kültürün olmay›fl›n›n da etkisi var.

“Türkiye aç›s›ndan en büyük sorun bu kültürün kullan›lmas› ve yayg›nlaflmas› sürecidir. Elbette bireysel ve toplumsal bazda bu kültürün geliflmesi belli bir zaman alacakt›r. Ancak toplumsal, siyasi kültürün geliflmesi için, siyasi bir gücün bunu uygulamas› laz›m.” Ama bugün bu teknoloji yeterlidir. Yine de illaki pek çok konuda yüz yüze iletiflimi tercih ediyoruz, telefon ya da mail insanlar› ürkütüyor. Sizin birebir yaflad›¤›n›z bir örnek var m›? Elbette var ve devletin dedikodusu olarak pek çok yerde anlat›yorum. AB projeleri yaparken Brüksel’le yaz›flmalar›m›z› elektronik ortamdan yap›yoruz. ‹mza gerekti¤inde, imzam›z› at›p, elektronik ortam üzerinden paylafl›yoruz. Elektronik imzam›z var, onu da kullan›yoruz. AB ülkelerinden 50

ye misiniz?” diyorlar. S›radan insanlarda bu kültür zamanla geliflir ama devletin de içinde bulundu¤u süreçler için siyasi bir çaba laz›m. Bilgi Toplumu kavram›n›n anlam› tam anlafl›lamad›, bu konu e¤itimi de tam entegre olamad›. Avrupa 400 y›l önce bu alanda geliflmeye bafllad› Vatandafll›k numaras›na geçifl sürecinden sonra bu bahsetti¤imiz dönüflüm biraz h›zlanmad› m›? Son 5 y›l içinde, özellikle AB süreci, devletteki teknolojile-

Bu konuda en iyi durumda olan kurumlar hangisi sizce? Bu konuda özel sektör, özellikle bankalar iyi durumda. Devlet kurumlar› ise daha arkadan geliyor. Mesela geçen günlerde üniversitelerin web sitelerini internetten kabaca inceledik. Pek ço¤u bu iflten çok az anlayan herhangi birinin yapaca¤›ndan daha kötü. Sitelerin yüzde 30’u gerçekten korkunç durumda. Bu durum, teknoloji veya para eksikli¤ini de¤il, bu konudaki kültür eksikli¤ini, cahilli¤i gösteriyor. “Onunla yeti-

nelim ne olacak ki?” düflüncesiyle yap›lm›fl ço¤u. Ayr›ca devlet kurumlar›nda bilgiyi saklama gibi bir al›flkanl›k var. Bilgiyi saklama ve bilgiyi vermeme kültürü Türkiye’de çok yayg›n. Bilgi otoritedir ve bu bilgiyi vermeyelim duygusu çok içimize ifllemifl. Vatandafllar e-devleti yeterince kullan›yor mu? Bence kesinlikle kullanm›yorlar. Hala ifller ka¤›t üzerinden yürüyor ifl. Noterlik sistemimiz bile bu korkuya dayanan, her fleyi 5 kopya haz›rlayan bir sistem. Mesela ABD’de güvenilir bir insan›n

imzas› noter belgesi gibi ifllem görür. Bizde toplumsal aktörler aras›nda güven zay›f. Ancak son 23 y›lda kat›l›mc›l›k süreci geliflti. Mesela belediye ile bir sorun yaflad›¤›m›zda mesaj at›yoruz, imza topluyoruz. “E” alan›nda hukukun h›zl› geliflece¤inden emin de¤ilim ‹nsanlar›n veya devletin bu güvensizli¤inin sebeplerinden biri de elektronik ortamlar›n baz› aç›lardan güvensiz olmas› olabilir mi? Bilgi toplumu denilen fleyde risk al›nan, riskin ölçülebil-

di¤i ve kontrol edilebildi¤i ortamd›r. Tabiî ki bunun hukuksal altyap›s› olmas› laz›m. Elektronik ortamdaki hareketlerimiz hukuki alanda normal birer belge gibi ifllem görece¤ini bilirsek, karfl›l›kl› güvenimiz artar. Ama ben hukuk alanda çok umutlu de¤ilim. fiu anda teknoloji k›sm›n›n önde gitti¤ini ama kullan›m kültürünün daha arkadan geldi¤ini düflünüyorum. Bu da belki do¤al bir süreç. Birbirini besleyecektir. Bu da tarihte kaynaklar›n bofla harcad›¤› bir zaman dilimi olarak kalacak. Baz› do¤u ülkelerine göre de geriyiz, bunun nedeni ne olabilir? Taylan, Malezya, Singapur gibi ülkeler 10 y›l önce bu teknolojilere geçtiler ve kullan›yorlar. Oras› baflka bir dünya gibi. Teknolojinin kullan›m› konusunda bizden iyiler ama kültürel benzerlikler var. Oradaki bu geliflme devletin otoriter yap›s› ilgili alakas›. Orada kral veya hükümet “Bu alan önceliklidir” diyor ve bu alanlar gelifliyor. Türkiye’de ise daha demokratik bir ortam var. Bizde de özel sektör ve AB süreci bize yavafl ama büyük katk›lar sa¤l›yor. 51

Bilgi Ça¤› Hukuku - Kadir Has Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku, Anabilim Dal› Baflkan› Doç. Dr. Tekin MEM‹fi

Biyonik ve camdan insanlar ça¤›nda hukuk Bugün ihtiyac›m›z olan bilgi toplumunun hukukçusudur. Var olan kurallara yeni yorumlar getirebilecek, sorunlar› bir paragraf öncesinde aç›klanan ilkeler çerçevesinde çözebilecek, yeni yaklafl›mlar› ortaya koyabilecek hukukçular! Camdan ve biyonik insanlar ça¤›nda hukuk, bilgi toplumunun hukukçular› taraf›ndan tesis edilmelidir. Ancak belirtmek gerekir ki bilgi ça¤›n›n hukukçusunun yetiflebilmesi, ona bu yeni kültürel ortam› sa¤lamaktan geçmektedir.

Teknolojinin h›zla geliflti¤i ve asl›nda belki de biraz da bizleri korkuttu¤u zamanlar› yafl›yoruz. ‹nsano¤lunun tekerlekten motorlu araçlara geçmesi yüzy›llar alm›flt›r; ancak son yüzy›lda bafl döndürücü ve art›k takibi bile güç olan geliflmeler yaflanmaktad›r. ‹nsanlar için oldu¤u gibi toplumlar için de zaman›n kullan›lmas› son derece önemlidir. Geçen yüzy›llarda kaybedilen y›llar ya da on y›llar elbette önemliydi; ancak bu yüzy›lda aylar ve günler bile toplumlar aras›ndaki fark› büyük ölçülerle açabilmektedir. Bilgiyi üreten toplumlarla onu sadece tüketen toplumlar aras›ndaki fark, sanayi toplumu aflamas›ndaki farka göre bilgi üreten toplumlar lehine ve tüketenler aleyhine daha aç›lacak ve belki de “bir ça¤l›k fark”, “iki farkl›k ça¤a” ç›kacakt›r. Bilginin ne kadar önemli oldu¤u, bilgiyi elinde bulunduranlar›n ne kadar büyük bir k›ymeti ve bunun karfl›l›¤›nda serveti temsil ettikleri bugün ortada.

Bilginin de¤iflimi ve tereddütler… H›zla de¤iflmek, bilginin kendi tabiat›nda vard›r. H›zl› de¤iflimin ayn› zamanda flans oldu¤u, belirsizlik oldu¤u ve beklenmedik yerlerden gelen rekabet anlam›na geldi¤i de

unutulmamal›d›r. Bilgi ça¤›na getirilen en büyük ve ciddi elefltirilerden birisi, bilginin son derece fazlalaflm›fl olmas›d›r. Bu bilgi o kadar ço¤alm›fl ve a¤›rlaflm›flt›r ki, art›k alt›ndan kalk›lamaz hale gelmifltir. Örne¤in Amerikan petrol flirketi Exxon’un Federal Enerji Bürosu’na gönderdi¤i bir tek raporun kal›nl›¤› 445 bin sayfad›r. Bu da yaklafl›k olarak bin cilt tutmaktad›r. Ülkelerin tek meselesinin enerji olmad›¤› düflünüldü¤ünde bu bilgi yükünün ne denli a¤›rlaflt›¤› anlafl›lacakt›r. Bu bilgiyi kimin okuyaca¤›, nas›l de¤erlendirece¤i ve analiz edece¤i ciddi bir problem olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Bilginin bu denli artmas›, h›zl› de¤iflimi ve belirsizli¤i, insan› zaman zaman “ne olacak bu gidiflin seyri” dedirtecek kadar h›zl› cereyan edebilmektedir. Bu korkular, sadece kifli olarak bizim hissetti¤imiz bir duygu de¤il. Devlet ve flirketler de ayn› endifle içinde. Yasal düzenleme beklentileri… Kiflilerin ve flirketlerin bu tereddütler karfl›s›nda genelde ilk beklentisi, yasal bir düzenlemenin yap›lmas› ve çözümlerin bulunmas›d›r. ‹flte burada iki z›t kavram bir araya gelmektedir: Bilginin h›zla de¤iflimine karfl›n hukuk kurallar›n›n kat›l›¤› ve çok yavafl de¤iflmesi. Gerçekten de hukuk kurallar›, yavafl de¤iflir. Hatta de¤iflmemesi de arzu edilir. Zira s›k yenilenen kanunlar ve kurallar, toplumda hukuka olan güveni sarsar. Burada belki flöyle bir notu aktarmakta fayda var. Memurlar›n yarg›lanmas› ile ilgili olarak ç›kar›lan, “Kanun-u Muvakkat” yani “geçici kanun” anlam›na gelen ve Osmanl› Devleti taraf›ndan ç›kar›lan düzenleme, Türkiye Cumhuriyeti’nde 1999 y›l›na kadar yürürlükte kalm›flt›r. Görüldü¤ü üzere geçici olarak ç›kar›lan bir kanun çok uzun süre yürürlükte kalabiliyor. Bilginin h›zla de¤iflmesi, buna karfl› kanunlar›n de¤iflmemesi özelli¤i kendi içinde çeliflki gibi görünmektedir. ‹flte bu açmaz karfl›s›nda nelerin yap›labilece¤i tart›fl›lmal›d›r. Camdan ve biyonik insana do¤ru… Bir taraftan teknolojik geliflmelerin hayat› kolaylaflt›ran yanlar› ama di¤er taraftan da 53

Bilgi Ça¤› Hukuku

Bir taraftan teknolojik geliflmelerin hayat› kolaylaflt›ran yanlar› ama di¤er taraftan da kiflilerin özel hayat›n› ortadan kald›rmas›, adeta insan›, her yandan görülebilen ve gözetlenebilen “camdan insanlar” haline getirmektedir. ‹nsanlar›n saydamlaflt›r›lmas›n›n önüne geçmek belki de çözümlenmesi gereken konular›n bafl›nda.

tun da yorulmayan, ac›kmayan ve harika özellikleri üzerinde tafl›yan genetik olarak tasarlanm›fl yeni bir insan üretimini akla getiriyor. Hastal›klar›n tedavisinde kullan›lacak gen teknolojisinin yeni insan neslini ya da di¤er bir deyiflle “biyonik insan›” tasarlamakta kullan›lmas› halinde toplumda yaflanacak kaosun boyutunu hesaplamam›z gerek.

kiflilerin özel hayat›n› ortadan kald›rmas›, adeta insan›, her yandan görülebilen ve gözetlenebilen “camdan insanlar” haline getirmektedir. ‹nsanlar›n saydamlaflt›r›lmas›n›n önüne geçmek belki de çözümlenmesi gereken konular›n bafl›nda. –Bir GSM operatörü taraf›ndan reklamlar› yap›ld›¤› gibi- 3G teknolojisi ile tan›d›¤›n›z bir kiflinin nerede oldu¤unun belirlenebilmesi, buna ilave olarak görüntülü konuflma imkan›n›n mümkün hale gelmesi ve izleme teknolojilerinin nerede ise iflportaya düflmesinin, hukuki sorun olarak karfl›l›¤›, kiflinin “camdan insan” haline gelmesidir. Bu kavram, insan›n kendisine ait bir özel hayat›n kalmamas›, her fleyinin bilinmesi anlam›n› ifade etmektedir. Ay› flekilde EDS-Elektronik Denetleme Sistemi, güvenlik kameralar›, hatta buzdolab›nda neyin bitti¤ini haber veren teknoloji, art›k her fleyin kay›t alt›na al›nd›¤› yeni bir toplumu haber veriyor. Yine harcamalar›m›z›n, köprü geçifllerinin, otoban seyahatlerimizin kaydedildi¤i, herkesin elektronik bir kay›t olarak belirlendi¤i ve devlet taraf›ndan da “numaraland›r›ld›¤›” yeni bir ça¤›n efli¤indeyiz. Ad›m›z ve soyad›m›zdan önce kimlik numaram›z, iflte bunun için var. Camdan insan kavram›, bize bütün bunlar› hat›rlat›yor. Biliflim teknolojilerinin yan›nda gen teknolojilerinin geliflmesi, yenilen g›dalardan tu54

Hukukçular olarak asl›nda bizden önceki hukukçular›n karfl›laflmad›¤› yeni bir durumla karfl› karfl›yay›z. Önceden bir sorun y›llarca tart›fl›labilmekte idi. Oysa bugün bu kadar uzun tart›flma imkan›m›z ve f›rsat›m›z yok. Sorunu o anda çözemezsek zaten teknolojik geliflimle gelen bu sorun birkaç y›l içinde ortadan kalkmakta ve yerini yenileri almaktad›r. Disiplinler aras› iflbirli¤i… Karfl›lafl›lan hukuki sorunlara çözüm ne olmal›d›r? Öncelikle belirtilmelidir ki, toplumun bütün sorunlar›n›n çözümü, hukuk kurallar›ndan geçmez. Ahlak›n, dinin, etik kurallar›n ya da e¤itimin ve toplumsal bilincin çözmesi gereken sorunlar›, hukuk kurallar› ile çözmek beyhude bir u¤raflt›r ve sonucu baflar›s›zl›kt›r. Bu nedenle say›lan her bir disiplin, bu sorunlar› birlikte düflünmek ve çözüm üretmek zorundad›r. Bilgi ça¤›n›n ve bilgi toplumunun sorunlar›n›n büyük bir k›sm›, hukuk kurallar›ndan ziyade ahlak, din, etik ve e¤itim taraf›ndan çözümlenmeye muhtaçt›r. Belirtelim ki, zaman zaman bu büyük gerçek, gözden kaç›r›lmaktad›r. Hukuk kurallar› daha ziyade, temel sorunlara yo¤unlafl›r. Örne¤in, biliflim sistemleri ile yap›lan ticaretteki temel sorun olan güvensizlik, asl›nda ticari hayat›n her alan›n-

Hukuk kurallar› daha ziyade, temel sorunlara yo¤unlafl›r. Örne¤in, biliflim sistemleri ile yap›lan ticaretteki temel sorun olan güvensizlik, asl›nda ticari hayat›n her alan›nda farkl› boyutlarda vard›r. Hukukçu için getirilecek özel kural, genel ticari hayatta sa¤lanmas› gereken güveni sa¤lamlaflt›racak ilkelerdir. Bu da kötüye kullan›m› yapt›r›ma ba¤lamakt›r. Ama öncesinde ahlak›n ve etik kurallar›n iflletilmesi gerekmektedir. Biliflim teknolojilerinde de bu böyledir.

da farkl› boyutlarda vard›r. Hukukçu için getirilecek özel kural, genel ticari hayatta sa¤lanmas› gereken güveni sa¤lamlaflt›racak ilkelerdir. Bu da kötüye kullan›m› yapt›r›ma ba¤lamakt›r. Ama öncesinde ahlak›n ve etik kurallar›n iflletilmesi gerekmektedir. Biliflim teknolojilerinde de bu böyledir. Genel ticari hayatta var olan, olmas› gereken güven ya da di¤er deyiflle güvensizlik sorunu, elektronik ticarette de vard›r. Bu halde hukukun çözece¤i sorun genel bir sorundur. Hal böyle olunca yeni teknolojilerin ortaya ç›kard›¤› sorun, yeni bir görünüme bürünmüfl, ancak eski sorunun ayn›s›d›r.

Yukar›da bahsetti¤imiz, insan›n camdan insan haline gelmesi, özel hayat›n nerede ise ortadan kald›r›lmas› da asl›nda genel bir sorunun özel görünümüdür. Özel hayat›n gizlili¤ine yönelen tehdidin boyutlar› ise büyümüfltür. Ancak korumaya yönelik al›nacak tedbirlerin mahiyeti ve korunan de¤er ayn›d›r. Genetik alandaki geliflmelerin ortaya ç›kard›¤› biyonik insan sorunu da t›bbi müdahalelerin ne boyutta yap›laca¤› genel sorununun özel bir parças›d›r. ‹lkeler… Teknolojiye iliflkin getirilecek hukuk kurallar›n›n çok dikkatli bir flekilde konulmas› gerekir. Öncelikli ilke, mümkün oldu¤u kadar yasal müdahaleden yani düzenlemeden kaç›nmakt›r. Zira yukar›da izah edildi¤i gibi, bilgi de¤iflken, yasal düzenleme ise dura¤and›r. Ancak yasal düzenlemelerle çözümü olan sorunlar için yeni yasal düzenlemeler getirilmemelidir. Zorunlu hallerde getirilecek olan yasal düzenlemede en az ile iktifa edilmeli, minimum düzenleme ilkesi kabul edilmelidir. Rekabetin ve teknolojik geliflimin engellenmesinden ve yavafl-

lat›lmas›ndan kaç›n›lmal›d›r. Ayr›ca sorunlar›n çözümünde di¤er disiplinlerle de iflbirli¤ine gidilmelidir. Sorunlar› sadece hukukçular›n çözece¤i sorunlar olarak nitelersek, filin hortumunu tutan gözü ba¤l› insanlara döneriz. Bilgi ça¤›n›n ve toplumunun hukukçusu… Bilginin h›zl› de¤iflimi ve teknolojinin bafl döndürücü geliflimi karfl›s›nda asl›nda temel ve do¤ru çözüm, bilgi ça¤›n›n ve toplumunun insan›n› yetifltirmektir. Yasal çözümde de ayn›s› geçerlidir. Bugün ihtiyac›m›z olan bilgi toplumunun hukukçusudur. Var olan kurallara yeni yorumlar getirebilecek, sorunlar› bir paragraf öncesinde aç›klanan ilkeler çerçevesinde çözebilecek, yeni yaklafl›mlar› ortaya koyabilecek hukukçular! Camdan ve biyonik insanlar ça¤›nda hukuk, bilgi toplumunun hukukçular› taraf›ndan tesis edilmelidir. Ancak belirtmek gerekir ki bilgi ça¤›n›n hukukçusunun yetiflebilmesi, ona bu yeni kültürel ortam› sa¤lamaktan geçmektedir. Yeni merkezler, yeni enstitüler yoluyla bilgi ça¤›n›n hukukçusunun yetifltirilmesine zemin haz›rlanmal›d›r. Yani insana yat›r›m yine ön planda olmal›. Görüldü¤ü üzere, yine çözüm iyi yetiflmifl insana gelip dayan›yor.

Perspektif

Tulu Gümüfltekin

E-dönüflüm ile küresel bilgi toplumuna dahil olmak… AB, e-teknolojiler alan›ndaki ilk ad›m›n›, 1999 aral›k ay›nda, eAvrupa Giriflimi ile att›. Çal›flmalar mart 2000’de kabul edilen Lizbon Stratejisi ile devam etti. 19–20 Haziran 2000’de eAvrupa 2002 Eylem Plan› yürürlü¤e kondu. eAvrupa, AB’nin eteknolojilerle dünyadaki konumunu sa¤lamlaflt›rmaya yönelik siyasi bir giriflimdi. Avrupa, uzun y›llard›r, e-teknolojiler alan›nda kendini gelifltirerek ABD ve Japonya’y› geride b›rakmaya çal›fl›yor.

20. yüzy›l›n en önemli sosyal bilimci ve ekonomistlerinden Nobel ödüllü Herbert A. Simon, tar›m›n bulunmas›, sanayi devrimi ve bilgisayar›n sa¤lad›¤› bilgi iflleme teknolojisini, yaz›l› tarihte insanl›¤› temelinden de¤ifltiren üç de¤iflim dalgas› olarak tan›mlar. Günümüzde, tüm boyutlar›n› etkilemeye bafllayan bilgi teknolojileri, zaman ve mekan farkl›l›klar›n›n etkisini ortadan kald›r›yor; e¤itim, çal›flma ve benzeri birçok alanda, yaflam biçimlerini köklü de¤iflime u¤rat›yor. Bu de¤iflim devletlerin yönetimi, ekonomik yap›s› ve insan gücü profilinde önemli farkl›l›klara yol açm›fl ve bilgiyi üretme, kullanma ve yayma yetene¤i uluslararas› rekabet gücünün en kritik belirleyicisi haline geldi. Bu çerçevede, bilgi toplumu, bilgi ekonomisi gibi kavramlar› do¤uran bu yeni yap›lanma, bütün küresel aktörleri, küreselleflmenin ortaya ç›kard›¤› olanaklardan azami yararlanmak ve olumsuz etkilerini en az düzeyde tutmak için dünyadaki h›zl› de¤iflime uyum sa¤lamak ve dolay›s›yla oyunun d›fl›nda kalmamak ad›na yeni giriflim aray›fllar›na itti. En büyük ad›m Lizbon Stratejisi Dünyada yaflanan bilgi ve iletiflim teknolojilerindeki devrim niteli¤indeki geliflmeler, küresel aktör rolünü sa¤lamlaflt›rmay› hedefleyen Avrupa Birli¤i’nin gündemine mart 2000’de kabul edilen Lizbon Stratejisi ile girdi. Lizbon’daki Zirve’de, AB üye ülkelerinin devlet ve hükümet baflkanlar› iddial› bir hedef ortaya koydular ve Avrupa’n›n 2010’a kadar Japonya ve ABD'yi geride b›rakarak dünyan›n küresel rekabet düzeyi en yüksek ve dinamik bilgiye dayal› ekonomisi haline gelmesini öngördüler. Bu kapsam-

da, internetin yaratt›¤› f›rsatlardan olabildi¤ince yararlan›lmas› gerekti¤i özellikle vurguland›. Bu gereksinime yan›t vermek üzere de, 19–20 Haziran 2000’de Feira’da yap›lan toplant›da, eAvrupa 2002 Eylem Plan› yürürlü¤e kondu. Esasen, bu konudaki ilk ad›m, 1999 aral›k ay›nda, Helsinki’de Türkiye’ye adayl›k statüsü verilen Zirve’de, eAvrupa Giriflimi’nin (1) bafllat›lmas›yla at›ld›. eAvrupa, internet ve biliflim teknolojilerindeki geliflmenin, sanayi toplumundan daha öte bir de¤iflimi temsil etti¤i tespitinden hareketle Avrupa’n›n, bu teknolojilerle dünyadaki konumunu sa¤lamlaflt›rmaya yönelik siyasi bir giriflimdir. Herkes için bilgi toplumunu amaçlayan eAvrupa, tüm Avrupal›lar› bu sürece dahil etmek üzere baz› öncelikli alanlar ve bunlarla ilgili amaçlar tespit etti. Her vatandafl, okul, ev, ifl ve idari yap›n›n internetle tan›flt›rmak; dijital okuryazarl›¤› gelifltirmek ve üye ülkelerin ve Avrupa vatandafllar›n›n internet eriflimlerini kolaylaflt›rmak gibi hususlara öncelik veriyor. eAvrupa giriflimi, AB’ye aday ülke konumundaki ülkelerde de bilgi toplumu oluflturma yönündeki stratejileri içeren eAvrupa+ Eylem Plan› ile gelifltirildi. Öncelikle Orta ve Do¤u Avrupa ülkeleri, “eAvrupa benzeri bir Eylem Plan›” haz›rlamaya karar verdi, daha sonra Avrupa Komisyonu’nun daveti üzerine, Türkiye, Malta ve Güney K›br›s Rum Yönetimi de bu plana müdahil oldu. 2001’de yürürlü¤e giren ve eAvrupa+ ad› verilen bu giriflim, eAvrupa’n›n öncelikli amaçlar›n› ve hedeflerini yans›t›yor ve aday ülkelerin bilgi tabanl› ekonomiye geçifllerini h›zland›rmak için kapsaml› reformlar öngörüyor.

eAvrupa kapsam›nda alt bafll›klar; dijital ça¤da Avrupal› gençlik, ucuz internet eriflimi (e-eriflebilirlik), araflt›rmac›lar ve ö¤renciler için h›zl› internet (e-araflt›rma), e-güvenlik, e-e¤itim, ileri teknoloji üreten/kullanan KOB‹'ler için risk sermayesi, e-ticaret, e-devlet, e-sa¤l›k, engelliler için e-kat›l›m ve e-ulafl›m olarak belirlendi. Her biri kendi içinde ayr› uygulama alanlar›na ayr›lan bu alanlar için, ülke özellikleri dikkate al›narak uygulay›c› ve yürütücü kurumlar belirleniyor ve eylem plan›nda belirlenen tarihlere uyum sa¤lan›yor. eAvrupa+ Giriflimi’nde ise bu bafll›klar do¤rultusunda daha ucuz, daha h›zl› ve daha güvenli internet, insan kayna¤›na yat›r›m ve internet kullan›m›n› yayg›nlaflt›rmak (tüm servislerin elektronik ortamda verilmesi yani e-devlet, e-ticaret, e-sa¤l›k, e-çevre vb.) amaçlar› belirlendi. eAvrupa+ girifliminin amac› h›zl› ve güvenilir internet eAvrupa ve eAvrupa+ Giriflimlerinin ilk aya¤›n›, internet arac›l›¤›yla sa¤lanan avantajlar›n kullan›m›na odaklanan eAvrupa 2002 Eylem Plan› oluflturuyor. Plan; eAvrupa+ Giriflimi’nin amaçlar›n›, yani tekrar etmek gerekirse daha ucuz, daha h›zl› ve daha güvenli internet eriflimi sa¤lanmas›, insan kayna¤›na yat›r›m yap›lmas› ve internet kullan›m›n›n art›r›lmas›n› hedefledi ve PROMISE program› ile mali kaynak sa¤land›. Plan›n belirlenen hedeflerinin birço¤unun baflar›lmas›n› takiben eAvrupa girifliminin ikinci aya¤› olan eAvrupa 2005 Eylem Plan› bafllat›ld›. 2002’de kabul edilen ve MODINS program› ile finanse edilen eAvrupa 2005 Eylem Plan›, kamu sektörü ve özel sektöre çevrimiçi hizmet sunmak üzere geniflbant teknolojilerinin kullan›m›n› içeriyor. Lizbon Stratejisi içinde en baflar›l› sonuçlar elde edilen bilgi toplumu boyutuna yeni bir ivme kazand›rmak ad›na, eAvrupa Giriflimi, 2005’te, AB’nin bilgi toplumu ve medya politikas›n›n genel çerçevesini oluflturan i2010 stratejisine dönüfltürüldü. Söz konusu strateji, dijital ekonominin gelifltirilmesi hedefi çerçevesinde bilimde, inovasyon, giriflimcilik ve yeni internet teknolojilerini destekleyen politikalar yoluyla daha h›zl› sosyal kalk›nma, istihdam ve refah sa¤lamaya yöneliktir. Genel itibariyle, Strateji, üç “i” önceli¤ine dayan›yor (Information space, Innovation and Investment, Inclusion): Tek Av-

rupa Bilgi Alan› yarat›lmas›, yenilikçili¤e yat›r›mlar›n teflviki ve Kapsay›c› Avrupa Bilgi Toplumu oluflturulmas›. (2) Tek Avrupa Bilgi Alan› ile hedeflenen; k›saca Avrupa Birli¤i içinde bilgi toplumu ve medya hizmetlerinde aç›k ve rekabetçi tek pazar›n oluflturulmas›d›r. Bu çerçevede, say›sal ekonomi çerçevesinde gerekli yasal düzenlemelerin oluflturulmas› do¤rultusunda güvenli yüksek bant geniflli¤ine sahip iletiflim araçlar› oluflturulmas›, görsel-iflitsel medya hizmetlerine iliflkin kurallar›n gözden geçirilmesi, elektronik haberleflmeye iliflkin düzenleyici çerçevenin güncellenmesi, güvenli bir bilgi toplumu için strateji gelifltirilmesi gibi öncelikler takvimlendirildi ve prati¤e aktar›ld›. Yenilikçili¤e yat›r›mlar›n teflviki hedefi ise; Ar-Ge faaliyetlerinin teflvik edilmesiyle paralel olarak AB bilgi ve iletiflim teknolojileri araflt›rma yat›r›mlar›n›n yüzde 80 art›r›lmas›n› ve bu hedef kapsam›nda özel sektörle iflbirli¤inin güçlendirilmesini öngörüyor. Öte yandan, Kapsay›c› Avrupa Bilgi Toplumu hedefi ile, toplumun tüm kesimlerini kapsay›c›, daha kaliteli kamu hizmeti sunan (e-sa¤l›k veya eihale uygulamalar› gibi) ve yaflam kalitesini art›ran (ak›ll› ve temiz ulafl›m sistemlerinin teflviki gibi) bir bilgi toplumu ideali çerçevesinde tüm kesimlerin bilgi toplumunun imkanlar›ndan faydalanmas›n› sa¤lamaya dönük eylemlerin prati¤e aktar›lmas› söz konusudur. Avrupa’da dijital uçurumla savafl›yor AB, genel anlamda bilgi ve iletiflim teknolojileri konusunda ilerici ve bütünsel bir politika izlemekte, sürekli yenilenme ihtiyac› duyuyor. Bu çerçevede, AB’deki verimlilik art›fl›nda önemli katk› pay› olan söz konusu alanlar, hem AB ülkeleri düzeyinde hem de Birlik nezdinde öncelikli politikalar aras›nda yer almakta ve ciddi fon aktar›mlar›ndan faydalan›yor. Bununla birlikte, bilgi toplumu ile gündeme gelen dijital uçurumun, bir di¤er deyiflle bilgi teknolojilerine ulaflanlar ve ulaflamayanlar aras›ndaki farkl›laflman› önlenmesi için de yeniliklerin her kesime eriflimi için çaba harcan›yor. 1990'lar›n özellikle ikinci yar›s›ndan itibaren tüm dünyada oldu¤u gibi Türkiye’de de bilgi toplumu olma yö57

Perspektif

Avrupa Birli¤i çerçevesinde telekomünikasyon alan›nda yaflanan sürekli geliflim, Birli¤in Mart 2000 tarihinde belirledi¤i Lizbon Stratejisi’ne dayanmaktad›r. Strateji temel olarak, Avrupa’n›n 2010 y›l›na kadar Japonya ve ABD'yi de geride b›rakarak, dünyan›n küresel rekabet düzeyi en yüksek ve dinamik bilgi-temelli ekonomi olmas›n› hedeflemekte ve bilgi toplumu, e¤itim, inovasyon, çevre gibi birçok boyutu içinde bar›nd›rmaktad›r. nünde çabalar›n artt›¤› gözleniyor. Bu kapsamda, kamu kurumlar›nda kurumsal bilgilerin bilgisayar ortam›na aktar›lmas›, bilgi ifllem merkezlerinin kurulmas›, bilgisayar kullan›m›n›n yayg›nlaflt›r›lmas› ve kamu kurumlar›n›n web sayfas›n›n oluflturulmas› gibi çal›flmalar kurumsal düzeyde bafllad›.

mas› gere¤ini ortaya ç›kard›. Bu çerçevede, Hükümet Acil Eylem Plan›’n›n bir parças› olarak belirlenen ve Türkiye’nin bilgi toplumu olma yolundaki en büyük ad›m› olan e-Dönüflüm Türkiye Projesi, 2003’te hayata geçirildi, bunu takip eden y›llarda da çeflitli eylem planlar› haz›rland›.

2000’li y›llara girerken rekabetçi, dinamik ve bilgiye dayal› ekonomiye sahip olunmas› ve bilgi toplumuna dönüflümün sa¤lanmas› ile eAvrupa+ eylem plan›n›n Türkiye’ye uyarlanmas› hedeflerinin gerçeklefltirilmesine yönelik olarak çeflitli araflt›rmalar ve planlar yap›ld›, bilgi toplumunun belli unsurlar›n›n koordinasyonuna yönelik çal›flmalar ön plana ç›kt›. Özellikle, Türkiye’nin e-Avrupa+ Giriflimi’ne kat›l›m› ile kamu kurumlar›n›n kurum bazl›, düzensiz ve münferit giriflimlerinin standart hale getirilmesi ve birlefltirilmesi zorunlulu¤u gündeme geldi.

e-Dönüflüm Projesi ile; • Bilgi ve iletiflim teknolojileri politikalar› ve mevzuat›n›n, öncelikle AB müktesebat› çerçevesinde gözden geçirilerek yeniden düzenlenmesi, • Bu konuda eEurope + kapsam›nda aday ülkeler için öngörülen eylem plan›n›n Türkiye’ye uyarlanmas›; • Vatandafl›n, bilgi ve iletiflim teknolojileri yard›m›yla, kamusal alandaki karar alma süreçlerine kat›l›m›n› sa¤layacak mekanizmalar›n gelifltirilmesi, • Kamu idaresinin, fleffaf ve hesap verebilir hale getirilmesine katk›da bulunulmas›, • Kamu hizmetlerinin sunumunda, bilgi ve iletiflim teknolojilerinden azami ölçüde yararlan›larak iyi yönetiflim ilkelerinin hayata geçirilmesine katk›da bulunulmas›; • Bilgi ve iletiflim teknolojilerinin kullan›m›n›n yayg›nlaflt›r›lmas›; • Bilgi ve iletiflim teknolojisi alan›nda kaynak israf›n› azaltmak amac›yla, kamunun mükerrerlik arz eden veya örtüflen ilgili yat›r›m projelerinin bütünlefltirilmesi, izlenmesi, de¤erlendirilmesi ve yat›r›mc› kamu kurulufllar› aras›nda gerekli koordinasyonun sa¤lanmas› amaçlan›yor.

Bu amaçla, 2001’de, e-Avrupa+ Eylem Plan›n›n hedefleri do¤rultusunda gerekli stratejilerin belirlenip, ulusal bilgi politikas›n›n oluflturulmas› ve uygulanmas› amac›yla, e- Türkiye Giriflimi haz›rland›. Bilgi toplumunun temel yap› tafllar›n› oluflturmak üzere teknik ve hukuki altyap› ile insan kaynaklar›n›n bilgi ça¤›na haz›rlanmas›, internetin yayg›nlaflt›r›lmas›, e-sa¤l›k, e-arfliv projeleri gibi eylemleri içeren bir plan haz›rlanm›fl ve bu plan› yürütmek üzere çal›flma gruplar› oluflturuldu. Ancak, söz konusu giriflim ve bu dönemde yürütülen benzer çal›flmalar genellikle birbirinden ba¤›ms›z ve daha genifl çapl› öncelik ve ihtiyaçlar yerine, kurumsal öncelik ve ihtiyaçlara dayal› olarak ön plana ç›km›fl ve ço¤unlukla ekonomik ve sosyal istikrars›zl›k ortam›nda uygulama imkan› bulamad›. Bilgi toplumu olma yolundaki çal›flmalar›n daha bütüncül, ülkeye ekonomik katma de¤er kazand›rmay› ve toplumsal refah› art›rmay› öncelikli gören, somut hedefleri olan ve kat›l›mc› bir yaklafl›mla ele al›narak yürütülmesi ihtiyac›, yeni bir kurumsal yap›n›n oluflturul58

E-dönüflüm Projesi Türkiye için dönüm noktas› oldu E-dönüflüm Projesi’nin bir parças› olarak, son y›llarda e-sa¤l›k, e-imza ve e-devlet alanlar›nda önemli geliflmeler yafland›. Kamu kurumlar›nda giderek artan e-imza uygulamas› ve Türkiye’de e-imza kullan›c›s›n›n 150 bin seviyesine ulaflmas›na ek olarak Enerji Piyasas› Düzenleme Kurumu’nun e-imza uygulamas›na dönük çal›flmalar›nda son aflamaya

gelinmesi, sektörün genifl kapsam› ve hacmi noktas›nda önemli bir ad›m olarak de¤erlendirilebilir. Bu ba¤lamda, e-devlet uygulamalar› ayr› bir önem tafl›yor. Biliflim teknolojilerinin h›zl› geliflimi ve küreselleflmenin yaratt›¤› de¤iflimler, sanayi devriminin paradigmalar›n› da dönüflüme u¤ratt›. Bu paradigmalar›n bir ürünü olan hiyerarflik organizasyon modelleri üzerinde geliflen kamu yönetimleri, bir yandan devasa yap›lar halinde büyürken, ters orant›l› olarak verimliliklerini ve etkililiklerini de kaybetmeye bafllad›. Ça¤›m›z›n bilgi ile karakterize edilen toplumsal yap›s› içinde, yönetilebilirlik bilginin paylafl›m›yla mümkün oluyor. E-devlet anlay›fl› bu ihtiyaçlar do¤rultusunda flekillendi. E-devlet, yatay koordinasyona dayal› kat›l›mc› bir yönetsel organizasyon modeli olarak e-yönetiflim temelinde örgütlenmifltir. Tüm kamu yönetim birimlerinin birbirleri aras›nda ba¤lant›l› ve yurttafllar›n eriflimine aç›k oldu¤u; biliflim ve iletiflim teknolojilerinin etkin kullan›m›yla kamu hizmetlerinin en az maliyet ve emek karfl›l›¤›nda en kaliteli bir biçimde üretilmesini sa¤layan bir yap›d›r. Fiyat/kalite performans› ölçütlerine uygun bir biçimde yedi gün/yirmi dört saat hizmet süreklili¤ine sahip; nihai hedefi yurttafllar›n demokratik sürece kat›l›m imkanlar›n›n güçlendirilmesi bak›m›ndan “e-demokrasi”nin tesisi olan bir kamu yönetim biçimidir. Türkiye, e-devlet uygulamas›nda büyük çapl› ilerlemeler kaydediyor ve devlet hizmetlerinin münferit kurumsal uygulamalar yerine, bütünsel bir yap›da sunulmas› ve kurum içi ve kurumlar aras›nda elektronik ortamda bilgi ve belge paylafl›m›na yönelik çal›flmalar çeflitli kademelerde sürdürülüyor. 18 Aral›k 2008’de faaliyete geçirilen e-Devlet Ana Kap›s› bu alanda at›lm›fl önemli bir somut ad›md›r. Ayr›ca, e-Devlet ile ilgili yeni haz›rlanm›fl olup, sonbaharda Bakanlar Kurulu’na sunulmas› beklenen yasa tasar›s›n›n da, Türkiye nezdinde konunun daha ciddi bir boyutta ele al›nd›¤›n›n bir göstergesi oldu¤u inanc›nday›m. Tasar›, bilgi toplumu konusunda kurumsal yap›n›n güçlendirilmesi, e-devlet koordinasyonunun tek elden yürütülmesi ve mevzuattaki yetersizliklerin düzeltilmesi amac›n› tafl›yor.

Türkiye potansiyelini kullanam›yor Son y›llarda gerçeklefltirilen tüm bu olumlu ilerlemelere ra¤men, AB’ye aday ülke konumunda olan Türkiye, gerek Avrupa düzeyinde gerekse küresel bilgi toplumunda sahip oldu¤u potansiyeli tam olarak kullanmaktan uzakt›r. Türkiye’nin e-dönüflüm konusunda dünyadaki yeri hala önemli at›l›mlar yap›lmas› gerekti¤inin bir göstergesidir. Dünya Ekonomi Forumu taraf›ndan ülkelerin bilgi toplumuna geçiflteki haz›rl›klar› ve bu konudaki çeflitli göstergeleri dikkate alarak haz›rlanan "Küresel Bilgi Teknolojisi" raporlar›nda, Türkiye 2008-2009 y›llar›nda, 134 ülke aras›nda 61. s›rada yer al›yor. Listenin zirvesinde ise s›ras›yla Danimarka, ‹sveç ve ABD bulunmaktad›r. Türkiye’nin biliflim ve iletiflim teknolojilerinin gelifltirilmesi konusunda uzun dönemli stratejiler üreten vizyon sahibi ülkeler aras›nda yerini alabilmesinin yolu, bu teknolojileri üretmek ve kullanmaktan geçiyor. Bunun için de e¤itim sisteminde, üniversitelerin iflleyiflinde ve devlet yönetiminde baz› temel düzenlemelerin sistematik olarak gerçeklefltirilmesi yönünde somut stratejiler ve de¤iflime ayak uydurmak ve sonuçlar›ndan yararlanmak için kamu, özel sektör, üniversiteler ve sivil toplum kurulufllar›n›n kat›l›m›yla saydam ve sürekli çal›flan mekanizmalar oluflturulmas› gerekiyor. Bu mekanizmalar arac›l›¤›yla ulusal eylem planlar› haz›rlanmal› ve hayata geçirilmeli, tüm ülkenin biliflim ve iletiflim alan›nda geliflebilmesi için gerçekçi k›sa, orta ve uzun döneme yay›lm›fl hedefler belirlenmeli ve biliflim seferberlikleri bafllat›lmal›d›r. Bu kapsamda, dünya düzeyindeki geliflmelerin takip edilmesi ve geliflmifl ülkelerin biliflim ve teknoloji konusundaki öncelikleri ve gündem maddeleriyle örtüflme sa¤lanmas› elzemdir. Türkiye, kendini AB’nin biliflim ve bilgi toplumunda rekabet gücünü art›rmay› öngören hedeflerinin bir parças› olarak konumland›r›rken, AB’nin bu konudaki hedeflerini benimseyerek, kapsaml› bir dönüflüm sa¤lamal›d›r. Bu flekilde, Türkiye hem bilgi tolumu dönüflümünü baflararak Avrupa vizyonunu devam ettirecek, hem de küresel anlamadaki rekabetçi pozisyonunu güçlendirecektir.

Kaynakça http://ec.europa.eu/information_society/eeurope/i2010/archive/eeurope/index_en.htm http://ec.europa.eu/information_society/eeurope/i2010/index_en.htm

Bak›fl Aç›s›

fiirin Elçi

Türkiye için Fikrini Söyle! Kamuda ‹novasyon (Kam‹n) giriflimi alt›nda yeni bir yar›flma bafll›yor: Türkiye için Fikrini Söyle. Kamusal alanda kullan›lan e-teknolojiler konusunda yeni fikirleri bir araya getirmeyi ve en iyileri seçerek uygulanmas›na arac›l›k etmeyi amaçlayan proje için son baflvuru tarihi 15 Aral›k 2009. Türkiye için bir fikri olanlar›n www.fikrinisoyle.org adresindeki baflvuru formunu doldurulmas› yeterli.

2008’in bafl›ndan bu yana çeflitli platformlarda farkl› uygulamalar gerçeklefltirerek sürdürdü¤ümüz Kamuda ‹novasyon (Kam‹n) giriflimi alt›nda bir yar›flma bafllatt›k. Türkiye için Fikrini Söyle ad›ndaki yar›flma, vatandafllar›n kamu kurulufllar› ile etkileflimlerinin daha etkin flekilde gerçeklefltirilmesinde, daha nitelikli kamu hizmeti almalar›nda veya karfl›laflt›klar› sorunlar›n çözümünde ihtiyaca yönelik inovatif edevlet uygulamalar›n›n gelifltirilmesini hedefliyor. Yar›flma, Kamuda ‹novasyon Liderleri Platformu (Kam‹n Platformu), ‹novasyon Derne¤i, ODTÜ Teknokent, PPP Derne¤i, Türkiye Biliflim Vakf›, Ulusal ‹novasyon Giriflimi, Kamu Yönetim ve Denetim Stratejileri Araflt›rma ve Gelifltirme Merkezi’nin paydafll›¤›nda, Technopolis Group Türkiye’nin koordinasyonunda gerçeklefliyor. Yar›flman›n sponsorlar›n› UNDP, Oracle, IDE Dan›flmanl›k, Ankara Patent Bürosu ve Orkide Hareketi oluflturuyor.

sa¤lamak, • E-devlet uygulamalar›n›n, hedef kitleleri taraf›ndan daha iyi anlafl›l›p daha yayg›n kullan›lmas›n› sa¤lamak, • Nitelikli kamu hizmeti sunma ve alma konusunda fark›ndal›¤› art›rmak. Yar›flma, Türkiye s›n›rlar› içinde yaflayan herkese aç›k. Ayr›ca, yurtd›fl›nda yaflayan Türk vatandafllar› da yar›flmaya kat›labilir. Yar›flman›n iki alt kategorisi, Türkiye çap›ndaki üniversite ve lise ö¤rencilerine yönelik olarak düzenlendi. Buna göre, genç nesillerin bugünden konuyla ilgili gerekli bilinçle yetifltirilmesi amaçlan›yor. Yar›flmaya baflvurmak için www.fikrinisoyle.org adresindeki Baflvuru Formu’nun doldurulmas› yeterli. Kat›l›mc›lar, birden fazla form doldurarak yar›flmaya kat›labiliyor. Son baflvuru tarihi 15 Aral›k 2009.

Kam‹n Platformu ise Adalet Bakanl›¤›, Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤›, Çevre ve Orman Bakanl›¤›, Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤›, Hazine Müsteflarl›¤›, ‹çiflleri Bakanl›¤›, Küçük ve Orta Ölçekli ‹flletmeleri Gelifltirme ve Destekleme ‹daresi Baflkanl›¤›, Maliye Bakanl›¤›, Milli E¤itim Bakanl›¤›, Sa¤l›k Bakanl›¤›, Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤› ve Ulaflt›rma Bakanl›¤›’n›n Strateji Gelifltirme Baflkanl›klar› taraf›ndan temsil ediliyor.

Baflvuru formu doldurularak önerilen fikirler, afla¤›daki kriterler do¤rultusunda de¤erlendirilecek: • Öneride dile getirilen sorunun veya ihtiyac›n önem ve yayg›nl›k derecesi, • Öneride dile getirilen çözümün orijinalli¤i, • Öneride dile getirilen çözümün uygulabilirli¤i (e-devlet projesi haline getirilme ve uygulanma potansiyeli), • Sorunun ortadan kald›r›lmas›yla veya ihtiyac›n karfl›lanmas›yla sa¤lanacak toplumsal ve ekonomik kazan›m›n boyutu.

Türkiye için Fikrini Söyle yar›flmas›n›n amaçlar› ise flöyle: • Türkiye’de sunulan kamu hizmetlerinin niteli¤ini yükseltmek ve bürokrasiyi azaltmak, • Gerçek ihtiyaçlara cevap verecek nitelikli edevlet projelerinin gelifltirilip uygulanmas›n›

Jürinin yapaca¤› de¤erlendirme sonucunda ödüle lay›k bulunan öneriler, Ocak 2009’da düzenlenecek Kamu ‹novasyon Konferans› kapsam›nda gerçeklefltirilecek törenle sahiplerini bulacak. Herkesi, Türkiye’de bir ilk olan bu yar›flmaya kat›lmaya davet ediyoruz.

Basvuru icin www.fikrinisoyle.org

Ab F›rsatlar - TAGES Projeler Dan›flman› Gurbet Deniz Yavuz

AB’nin biliflim için 6. Ça¤r›s› yay›nlan›yor AB 7. ÇP’nin bilgi ve iletiflim teknolojileri için ayr›lan bütçesinden faydalanmak isteyen proje sahipleri için 5. Ça¤r› 30 Temmuz 2009’da aç›ld›. Biliflim alan›nda projesi olanlar, 26 Ekim 2009 tarihine kadar projelerini sunabiliyor veya baflka projelerde ortak olarak yer alabiliyor. Bir sonraki ça¤r› ise 24 Kas›m 2009’da aç›lacak ve biliflim projelerine 286 milyon Avro destek sa¤lanacak.

Avrupa Birli¤i çeflitli fon programlar› ile Avrupa’n›n gelecek teknolojilerine yön verecek yeni fikirlere destek sa¤l›yor. 7.Çerçeve Program› bu destek programlar›ndan bir tanesi ve dünyadaki en büyük Ar-Ge destek program›. Bu destek program›n›n en genifl bütçesi ise bilgi ve iletiflim teknolojileri alan›na ayr›lm›fl durumda. Destekten faydalanmak için

Avrupa Komisyonu’nun haz›rlad›¤› çal›flma programlar›nda belirtilen konulara, önceliklere ve flartlara uygun olarak proje haz›rlamak gerekiyor. Ayr›ca komisyonun yay›nlad›¤› proje teklif ça¤r›lar›n› takip ederek, burada belirtilen tarihlerde proje sunman›n zorunlu oldu¤unu hat›rlatmakta fayda var.

Biliflim alan›nda 5. Ça¤r› 30 Temmuz’da aç›ld›, bu ça¤r›n›n konular›na uygun olarak 26 Ekim’e kadar proje baflvurular› devam edecek. Bu tarihe kadar ilgili konularda projeler sunulabilir. Ayr›ca baflka kurumlar taraf›ndan haz›rlanan ve ortak arayan projelerin bir parças› olarak, koordinatör kurulufl olmak yerine proje orta¤› olarak de¤iflik projelerde yer al›nabi-

lir. 26 Ekim’den sonra da biliflimciler için hibe f›rsatlar› devam edecek. 24 Kas›m 2009’da 7.Çerçeve Program› biliflim alan›nda yeni bir proje teklif ça¤r›s› aç›lacak. 6. Ça¤r› ile destek sa¤lanacak proje konu bafll›klar› ise flimdiden belli. Biliflim alan›nda 6. Ça¤r›’ya proje sunmak için son baflvuru tarihi ise 13 Nisan 2010. Bu ça¤r›da projelere toplamda 286 milyon Euro destek sa¤lanacak. ‹stanbul ve Lüksemburg’da Bilgi Günleri 9 Ekim’de Lüksemburg’da 6. proje teklif ça¤r›s›nda “Say›sal Kütüphaneler ve Say›sal Koruma” konusunda desteklenecek projeler, proje tipleri ve baflvuru koflullar› hakk›nda daha detayl› bilgi vermek

amac›yla bir bilgi günü etkinli¤i düzenlenecek. Bilgi gününe özellikle “Say›sal Koruma”, “Multimedya Say›sal Kütüphaneler için Yenilikçi Çözümler”, “Mükemmeliyet A¤lar›\ Koordinasyon ve Destek Eylemleri” alan›nda Avrupa’daki çeflitli kurumlardan proje yapmak isteyen veya projelere ortak olmak isteyen kurumlardan araflt›rmac›lar, uzmanlar, ArGe çal›flanlar› ve yöneticiler kat›lacak. Etkinlikte, Avrupa Komisyonu temsilcileri ile birebir görüflme yap›larak, proje fikirlerinin uygunlu¤u konusunda fikir al›nabilir. Ayr›ca; 7.Çerçeve Program›’nda proje haz›rlayanlar bu etkinlikte proje fikirlerini sunarak, di¤er kat›l›mc›larla paylaflma f›rsat› bulacaklar. 20 Ekim 2009 tarihinde de ‹stanbul’da 6.ça¤r›

konular›na yönelik bir proje pazar› etkinli¤i düzenlenecek. Bu etkinlikte de 6. Ça¤r› konu bafll›klar› ile ilgili Avrupa Komisyonu yetkililerinden bilgi alma, proje fikrini sunma ve proje haz›rl›¤›nda olan kurumlarla tan›fl›p, iflbirli¤i gelifltirme f›rsatlar›na sahip olunabilir. Bu etkinlik Biliflsel Sistemler ve Robotbilim, Say›sal Kütüphaneler ve Say›sal Koruma, Sanal Fizyolojik ‹nsan ve Gelecekteki Hareketlilik için Biliflim konular›na odaklanacak. Proje pazar› etkinli¤i hakk›nda daha detayl› bilgi almak ve etkinli¤e kat›lmak için http://www.idealist.net/events/echallenges-f2fcall-6-brokerage-event adresini ziyaret etmek gerekiyor.

7. Çerçeve Program› - Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri 6. Ça¤r› Konular› 2. Biliflsel Sistemler, Etkileflim, Robotbilim 2.1 Biliflsel Sistemler, Etkileflim, Robotbilim 4. Say›sal Kütüphaneler ve ‹çerik 4.1. Say›sal Kütüphaneler ve Say›sal Koruma 5. Sürdürülebilir ve Kifliye Özel Sa¤l›k Bak›m› 5.3. Sanal Fizyolojik ‹nsan 6. Hareketlilik, Çevresel Sürdürülebilirlik ve Enerji Verimlili¤i için Biliflim 6.2. Gelecekteki Hareketlilik için Biliflim Yeni ve Geliflen Teknolojiler (FET) 8.7. Moleküler Boyutta Cihazlar ve Sistemler 8.8. Beyinden Esinlenilmifl Biliflim 8.9. Yeni ve Geliflen Teknolojilerdeki Aktif Giriflimler için Plan ve Eylemlerin Koordinasyonu 8.10. Yeni Araflt›rma Konular›n›n Belirlenmesi, Yeni ve Geliflen Teknolojilerdeki Aktif Giriflimler için Bilim ve Teknolojideki Küresel Yönelimlerin Belirlenmesi Yatay Destek Eylemleri 9.1. Uluslararas› ‹flbirli¤i 9.2 Süren Projeler Aras›ndaki Uluslararas› ‹flbirli¤ini Destekleme 63