Bilgi Çağı Kasım 2009 Sayı 63 by Bilgi Çağı

kas›m 09 y›l 5 say› 63

bilgicag›

E¤itime teknoloji deste¤i laz›m Sabancı Üniversitesi Öğretim Üyesi Hasan Sait Ölmez

Eğitimde teknoloji özne değil, araçtır

Sebit Genel Müdürü Ahmet Eti

TOVAK Başkanı Prof. Dr. Tahir Özgü

Avukat H. Vedat Gürer

Eğitim ve teknoloji uyumuna dünya çapında bir örnek: Vitamin

TOVAK eğitimde fırsat eşitliğini teknoloji ile destekleyecek

Yeni ekonomi, hukuk sisteminde de yenilik gerektiriyor

eÖğrenme çabalarımızı Avrupa düzeyine taşımalıyız • Eğitimde yeni gelişmeler: Eğitim ve inovasyon • Uzay geometrisi artık daha kolay • İyi üniversite olmanın koşulu “teknoloji destekli eğitim” • Uzaktan eğitim fırsat eşitliği ve kaliteye katkı sağlıyor CEMİL ARIKAN, LEYLA ARSAN, TULU GÜMÜŞTEKİN, SELÇUK KARAATA, SEMİH AKÇOMAK

editörden

E¤itim, teknoloji ve Türkiye

‹

‹kinci milenyumun ilk on y›ll›k bölümünü tamamlamaya haz›rland›¤›m›z bu günlerde millet olarak teknoloji konusunda kafam›z çok kar›fl›k. Bu kafa kar›fl›kl›¤› sadece 3G gibi telekomünikasyon teknolojilerinde de¤il sa¤l›kta, e-devlette, g›dada ve e¤itim alanlar›nda da mevcut. Son günlerde gazetelerde ç›kan haberleri takip etmek, Türkiye olarak yeni teknolojik geliflmeleri nas›l takip etmek ve de¤erlendirmek konusunda s›n›fta kald›¤›m›z› anlamak için yeterli. Bio-teknoloji ile üretilmifl Geneti¤i De¤ifltirilmifl Organizmalar (GDO) hakk›nda 26 Ekim 2009’da Resmi Gazete’de yay›nlanarak yürürlü¤e giren “G›da ve yem amaçl› genetik yap›s› de¤ifltirilmifl organizmalar ve ürünlerinin ithalat›, ifllenmesi, ihracat›, kontrol ve denetimine dair yönetmelik” birbirinden çok farkl› görüfllerin gazetelerimizde boy göstermesine sebep oldu. Normalde politika yazan köfle yazarlar› dahi bu konuda fikir beyan ettiler. Fakat bu fikirler genellikle ilk rastlad›klar› internet kayna¤›na dayan›yordu ve bu yüzden ister lehte ister aleyhte yazs›nlar tek yap›lan kuyuya at›lan tafl› daha da derinlere göndermek oldu. Günlerce hayat›m›z› de¤ifltirecek, dünyam›z› güzellefltirecek diye ortaya ç›kart›lan 3G ulafl›lan milyonlarca aboneye ra¤men hayat›m›z› fazla de¤ifltirmeyince ortal›k sakinleflti ve ellerinde ayl›k maafllar›ndan daha pahal› 3G uyumlu telefonlar› ile yaln›z kalan kalabal›klar olufltu.

Baflbakan›n dahi telekula¤a tak›ld›¤› haberlerinden sonra hiç kendimizdeki gözetleme, kay›t alt›na alma ve flantaj duygular›n› sorgulamadan bir spor gazetecisinin küfürlü sözlerinin üzerine gittik. Teknolojinin nimetlerinden faydalan›larak ma¤dur duruma düflen bu gazetecinin ayn› fleyi bir spor kulübü yöneticisini tehdit ederken kullanaca¤›n› söylemesi ise bu durumdaki esas vahameti kimsenin anlamad›¤›n› düflündürmedi mi size de? T›p ve teknolojinin kesiflti¤i bir alan olan grip afl›s› konusundaki belirsizli¤in toplumu nas›l etkiledi¤ine bak›lmadan hurafelerin bini bir para. Art›k kabul etmeliyiz ki, Türkiye teknolojiyi kullan›yor kullanmas›na ama görgüsüzce, fütursuzca ve bu teknolojileri dünyaya arma¤an eden kifli ve kurumlar›n asla hedeflemedikleri kullan›m flekillerini inatla sürdürerek. Kas›m say›m›zda detayl› flekilde inceledi¤imiz e¤itim ve teknoloji iliflkisi ise bu tablonun tamamlay›c›s› niteli¤inde. Görüfllerine yer verdi¤imiz de¤erli uzmanlara göre ne teknolojiyi ö¤renmekte, ne teknoloji kullanarak ö¤renmekte ne de teknolojiyi e¤itimde inovasyon için bir kald›raç olarak kullanmada baflar›l› de¤iliz. E¤itim ve teknolojini kesiflti¤i alanda da di¤er tüm alanlarda oldu¤u gibi k›s›r döngüler ve uygulanamayan stratejiler var. Bir baflka haber Dünya Ekonomik Forumu’ndan. Dünya Ekonomik Forumu taraf›ndan 2006’dan beri yaz›lmakta olan, Küresel Toplumsal Cinsiyet Eflitli¤i Raporu’na (The

Global Gender Gap Report) göre 2008’de, 130 ülke aras›nda 123'üncü olan Türkiye, bu sene 134 ülke aras›nda 129'uncu oldu. Bunun e¤itim ve teknoloji ile nas›l bir alakas› var diye düflünmeyin. Çünkü bu raporda Türkiye Avrupa ülkeleri aras›nda sonuncu s›rada yer al›rken, özellikle kad›nlar›n ifl gücüne kat›l›m› konusunda belirli bir gerileme ölçüldü. Türkiye bu alanda 134 ülke aras›nda 130’uncu oldu. Türkiye e¤itim, sa¤l›k ve siyasi kat›l›m olan di¤er kriterlerde ise s›ras›yla 110, 93 ve 107’nci. Bu alanlar›n her birinde ama özellikle de e¤itim alan›nda teknolojinin ne kadar büyük bir pozitif etki yarataca¤› bariz de¤il mi? Dosya konumuzun bafllang›c›nda “e¤itimde teknoloji kullanmayan toplumlar›n bireyleri, pek çok temel yetkinli¤e sahip olamayacaklar, bu da hem ekonomik hem de toplumsal anlamda geri kalm›fll›¤› getirecek. Bu nedenle gereken altyap›n›n tamamlanmas› ve teknoloji kullan›m›n ulusal e¤itim stratejinin önemli bir parças› haline gelmesi gerekiyor” diyerek tarihe bir not düfltük. Bu düfltü¤ümüz notun gelecekte bir yank›s›n›n olup olmayaca¤›n› takip edece¤iz. Ama öncelikle toplum olarak teknolojiye yaklafl›m›m›z› de¤ifltirmedikçe maalesef 2015’de de benzer bir tablo ile karfl›laflaca¤›m›z› öngörmek mümkün.

Ersu Ablak

içindekiler

Türkiye Bilişim Vakfı Adına İmtiyaz Sahibi Faruk Eczacıbaşı faruk.eczacibasi@bilgicagi.com Genel Yayın Yönetmeni Cem Tecimen cem.tecimen@bilgicagi.com Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Ersu Ablak ersu.ablak@bilgicagi.com Yayın Editörü Gülizar Büyükkara gulizar.buyukkara@konakmedya.com Yayın ve Danışma Kurulu Leyla Arsan, Edip Emil Öymen, Behçet Envarlı Cemil Arıkan, Kemal Cılız Haber Merkezi Demet Şeker Akgüneş, Serra Sönmez Yönetim Türkiye Bilişim Vakfı Halk Sokak No: 35 Golden Plaza F Blok, Kat: 2 Daire: 6 Sahrayıcedit Kadıköy / İstanbul Tel: 0216 467 04 99 – 216 467 08 45 Faks: 216 360 33 56 Eposta info@tbv.org.tr İletişim Adresi Konak Bilişim Teknolojileri ve Kültürel Ürünler Tic. A.Ş. Abbasağa Mah. Yıldız Cd. No: 21 Beşiktaş / İstanbul Tel: 0212 236 23 10 www.bilgicagi.com Grafik Tasarım Emre Alptekin Fotoğraf Muhsin Ergün, Barış Hasan Bedir Reklam Rezervasyon Burçin Yıkılmaz burcin.yikilmaz@konakmedya.com Gökşen Kılıç goksen.kilic@konakmedya.com Gözde Akçınar gozde.akcinar@konakmedya.com Tel: 0212 236 23 10 Baskı SCALA, Basım, Yayım, Tanıtım San. ve Tic. Ltd. Şti. Tel: 0212 281 62 00 Faks: 0212 269 07 34

Editörden

Makro Bak›fl

Ay›n Sorusu

Dünyadan Haberler

Türkiye’den Haberler

Özel Haber / E¤itim ve teknoloji uyumuna dünya çap›nda bir örnek: Vitamin

Dosya / E¤itime teknoloji deste¤i laz›m

Ne yap›yoruz, Ne yapmal›y›z / eÖ¤renme çabalar›m›z› Avrupa düzeyine tafl›mal›y›z

Haber / TOVAK e¤itimde f›rsat eflitli¤ini teknoloji ile destekleyecek

U‹G’den Notlar / E¤itimde yeni geliflmeler: E¤itim ve inovasyon

Röportaj / Sabanc› Üniversitesi Mühendislik ve Do¤a Bilimleri Fakültesi Ö¤retim Üyesi Hasan Sait Ölmez

Röportaj / Türkiye Biliflim Vakf› (TBV) Ankara Temsilcisi Dr. Ayd›n Kolat

Görüfl / Teknoloji, e¤itim metotlar›n› de¤ifltiriyor

Haber / ‹yi üniversite olman›n koflulu “teknoloji destekli e¤itim”

Baflar› Öyküsü / Uzay geometrisi art›k daha kolay

Makale / Yeni teknolojiler ve e¤itime yans›malar›

Bilgi Ça¤› Hukuku / Yeni ekonomi hukukta da yenilik gerektiriyor

Perspektif / Bilgi Toplumu’na dönüflmede yarat›c› ve yenilikçi e¤itimin rolü

Makale / E¤itim, teknoloji ve gelecek

F›rsatlar

Aylık süreli yayın olup ücretsiz dağıtılmaktadır. www.konakmedya.com Bilgi Çağı dergisinin içeriği ve tasarımı Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş. tarafından hazırlanmakta olup Basın Kanunu ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndan kaynaklanan tüm hakları Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.’ye aittir. Dergi içeriğinde yer alan yazılar, fotoğraflar ve görsel tasarım Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.’nin yazılı izni olmadan kısmen veya tamamen kullanılmaz.

Ana sponsorlar

Makro Bak›fl

Faruk Eczac›bafl›

E¤itimin içeri¤i, inovasyon istiyor E¤itimin ça¤dafllaflmas›, elbette teknolojiden geçiyor. Ancak bu geçiflin bir de “içeri¤i” olmas› gerekiyor. Ne var ki, araç-gereç temini kolay, içerik temini çok daha zor. Araç-gereçi üreten ve satan bellidir. ‹çeri¤i ise kim belirleyecek?

E¤itim teknolojileri kavram›n›, ülkemizin e¤itim politikalar› d›fl›nda düflünemeyiz. E¤itimde teknoloji elbette önemli ama en önemli de¤il. Ülkemizde, e¤itim ne kadar teknolojik destekli olursa o kadar ça¤dafl olaca¤› inanc› devlette egemen olageldi. Bu inanç do¤rultusunda, bir miktar da zaman›n havas›na kap›larak, Milli E¤itim Bakanl›¤›, “Bilgisayar Destekli E¤itim” projesine Dünya Bankas›’ndan –hat›rlanmamas› daha hay›rl› olan- miktarda kredi sa¤lad›. Ancak, bilgisayarlar, “adeta üzerlerine dantel örtüler örtülerek” kapal› odalarda beklediler. Bir ifle yarayamad›lar. Çünkü e¤itim boyunca kullan›lmas› gereken uyumlu ders programlar› yap›lmad›, belki de yap›lamad›. Hevesle bafllan›lan ama k›sa sürede hevesin yerini y›lg›nl›¤a b›rakan bu giriflim sonucunda acaba kaç adet bilgisayar, durdu¤u yerde eskidi? Koflar ad›m geliflen teknolojinin gerisinde kal›verdi? Ve acaba haberimiz olmadan, nas›l bir bilgisayar çöplü¤ü yaratt›k Dünya Bankas› kredisiyle? E¤itimin ça¤dafllaflmas›, elbette teknolojiden geçiyor. Ancak bu geçiflin bir de “içeri¤i” olmas› gerekiyor. Ne var ki, araç-gereç temini kolay,

içerik temini çok daha zor. Araç-gereçi üreten ve satan bellidir. ‹çeri¤i ise kim belirleyecek? Ülkemizde ortaö¤retimde bu iflin sorumlusu Talim ve Terbiye Kurulu. Kamuoyunda adeta tan›nmayan bu kurul, Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n beyni. Çünkü müfredat denilen e¤itim içeri¤ini bu kurul haz›rlat›r, onaylar, uygulat›r. Okullara bilgisayar tafl›makla çocuklar belki Word ve Excel’i ö¤renir. Ve elbette bu ö¤renme süreci, ça¤dafl yaflamda biliflim okuryazarl›¤› için flart. Ancak, sorun sadece biliflim okuryazarl›¤›yla bitmiyor. Tam aksine, bafll›yor. Çünkü bilgisayar, ö¤renmenin “nas›l” olaca¤›n› belirliyor. Ama içerik, “ne” ö¤renilece¤ini belirliyor. ‹flte, hangi bilgiyle “ne” ö¤renilece¤ini saptayan Talim ve Terbiye Kurulu, e¤er hükümetlerle gelip giden bir transit istasyon niteli¤i kazand›ysa, kendisinden beklenen misyonu nas›l gerçeklefltirece¤i büyük bir soru iflareti. 1926-1980 aras›ndaki 54 y›lda 7 Talim Terbiye Kurulu Baflkan› görev yapt›¤› halde, 1980-2008 aras›nda 28 y›lda 14 baflkan görev yapt›. 2008

fiubat’›ndan beri bu önemli görevi bir vekil yürütüyor. E¤itim politikas› ve uygulamas›n›n süreklili¤inin esas olmas› gerekir. Bu uygulama s›ras›nda müfredat, gencin zihnini flekillendiriyor, ona bilgi kadar öngörü de kazand›r›yor. E¤er bu e¤itim, yeni teknolojilerle yap›l›yorsa, gencin zihinsel yap›s›, böyle bir teknolojik destek almayana göre “plastik” anlamda daha farkl› geliflir. Yap›lan yeni nörofizyolojik araflt›rmalar, beynin ne kadar elastik bir yap›da oldu¤unu ve verilen bilgiyi, kullan›lan teknolojiye (yönteme) göre nas›l zihne yerlefltirdi¤ini gösteriyor. Ülkemizde, biliflim destekli e¤itim görenlerle görmeyenler aras›nda ne tür zihinsel farklar ortaya ç›kt›¤›n› gösteren yerli araflt›rmalar› he-

miktar azalabilece¤i varsay›l›yordu. Türkiye Biliflim Vakf› olarak biz bu konuda 2003’te bir rapor yay›nlam›flt›k. Uzmanlarca haz›rlanan “Uzaktan E¤itim K›lavuzu” bafll›kl› 64 sayfal›k raporumuzda konunun daha çok teknik boyutuna e¤ilmifltik. Vakf›m›z, neticede, bu tür e¤itimin teknik altyap›s›n› tan›mlayabilir ama bu yap›y› kullanarak “ne” ö¤retilece¤ini belirleyemezdi. Bu, orta ö¤retimde Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n ve elbette Talim Terbiye Kurulu’nun yasal hakk›yd›. Raporumuzu ilgili ve yetkililere ulaflt›rd›k. Ama bir ifle yarat›lmad›¤›n› üzülerek gördük. Baflbakan Erdo¤an, 10 May›s 2004’te ‹kinci E¤itim fiuras›’n››n aç›l›fl konuflmas›nda çok anlaml› bir cümle kullanm›flt›: “Ezbercili¤i de¤il,

E¤itim politikas› ve uygulamas›n›n süreklili¤i esas olmak gerekir. Bu uygulama s›ras›nda müfredat, gencin zihnini flekillendiriyor, ona bilgi kadar öngörü de kazand›r›yor. Bu e¤itim, yeni teknolojilerle yap›l›yorsa, gencin zihinsel yap›s›, böyle bir teknolojik destek almayana göre “plastik” anlamda daha farkl› geliflir. Yap›lan yeni nörofizyolojik araflt›rmalar, beynin ne kadar elastik bir yap›da oldu¤unu ve verilen bilgiyi, kullan›lan teknolojiye (yönteme) göre nas›l zihne yerlefltirdi¤ini gösteriyor. nüz bilmiyoruz. Biliflime eriflenlerle eriflmeyenler aras›ndaki “Say›sal Uçurum”, ayn› flekilde, e¤itimde biliflimin nimetlerinden faydalananlarla, faydalanamayanlar aras›nda da olufluyor. Devletin, örgün e¤itimi “uzaktan” vermeye bafllamas›yla, e¤itimdeki bu f›rsat eflitsizli¤inin bir

inovatif düflünceyi öne ç›kartan üretim odakl› bir e¤itim sistemine ihtiyaç var.” E¤itimin inovatif olabilmesi için, çocuklar›n, verilenleri anlamas› esas, ezberlemesi de¤il. Kesin do¤rular diye kendisine verilen her bilgiyi sorgulamas› flart. E¤itim, bu nedenle tümdengelimci de¤il, tümevar›mc› olmal›. Ö¤renci ancak bu flekilde hiç bir bilgiyi oldu¤u gibi kabul etmemeyi ö¤renebilir. Kiflili¤i ancak böyle geliflebilir. Ve “inovatif e¤itim” ancak böyle olursa, olur... T›pk› ileri bilgi toplumlar›ndaki gibi. ‹novatif e¤itim ise inovatif içerikle sa¤lan›r. Buna bir de biliflim efllik ederse ne ala. E¤itimde teknolojinin bir araç oldu¤u hepimizce bilinen bir konu. Ancak... O kadar önemli bir araç ki, bu arac› do¤ru dürüst kullanabilenler, beceremeyenlere göre bu defa çok daha büyük bir uçurum yaratacak demektir.

Ay›n Sorusu

E¤itimde kullan›lan teknolojiler konusundaki eksiklerimiz nelerdir? Bu eksiklikleri nas›l kapatabiliriz? Bilgisayar tek bafl›na e¤itim teknolojisi de¤il Türkiye'de e¤itim süreçlerinde teknolojinin kullan›m› konusunda asimetrik bir süreç yaflan›yor. Dünyada e¤itim teknolojileri kimi zaman "amaç" haline geliyor ve e¤itim, teknolojinin arkas›ndan sürükleniyor. Kimi zaman ise, gerçekten verimli ve ifllevsel etkiler ortaya konulabiliyor. Oysa Türkiye'de teknolojinin kullan›m› konusunda daha farkl› görünümler söz konusu. Teknolojik araçlar, e¤itimdeki donan›m, derslik, ö¤retmen gibi temel girdiler sa¤land›ktan sonra optimal yarara ulaflmada etkili oluyor. Temel girdilerde sorun varken teknolojik araçlardan verimlili¤e katk› beklemek ak›lc› olmayabilir. Bu yüzden ç›kt›lara dayal› bir bak›fl aç›s›yla teknoloji kullan›m› ve verimlilik iliflkisinin daha iyi çözümlenmesine ihtiyaç duyuluyor. Art›k

dünyada "kozmetik" olarak alg›lanmaya bafllayan PC odakl› bir teknoloji politikas›n› gözden geçirmekte yarar var. Türkiye'de ileri teknoloji ürünü olan e¤itim araçlar›ndan pek söz edilemez. Çok ileri olmasa da, revize ak›ll› tahta, age book, kindle, s›n›f içi oylama sistemleri, çoklu mouse, kablosuz pad gibi yeni araçlar sisteme girmeye bafllad›. Bu teknolojilerden daha önemlisi bu teknolojilere içerik üretmekti. Bu konuda E¤itim Teknolojileri Genel Müdürlü¤ü'nün baz› nitelikli çal›flmalar› olmakla birlikte yeterli de¤il. Ayr›ca Milli E¤itim Bakanl›¤›'n›n Türk Telekom ile imzalad›¤› protokol çerçevesinde okullarda ücretsiz olarak kullan›labilen Vitamin yaz›l›m› ve yabanc› dil ö¤retimine yönelik yaz›l›m destekleri olumlu geliflmeler olarak gösterilebilir.

Gazi Üniversitesi Ö¤retim Üyesi, Maya Koleji Kurucusu. Prof. Dr. Ziya Selçuk

‹nternet eriflimi performans ve maliyet aç›s›ndan ulafl›labilir olmal›

Sakarya Üniversitesi Uzaktan E¤itim Araflt›rma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Orhan Torkul

E¤itim teknolojilerinde, altyap› eksiklikleri, yeterli deste¤in al›namamas›, yetersiz Ar-Ge yap›lmas›, mevzuat sorunlar›, kamuoyunun bilgi eksikli¤i, kalifiye insan gücü azl›¤›, vizyon sahibi yöneticilerin eksikli¤i ve bu alandaki yönetim birikiminin yetersizli¤i gibi sorunlar üstesinden gelemedi¤imiz konular. Ayr›ca e¤itim ve ö¤renim amaçl› internet kullan›m›n›n azl›¤›, ö¤rencilerin teknoloji kullan›m›ndaki yetersizli¤i, ö¤retim elemanlar›n›n teknolojiden yararlanabilme yetersizli¤i ve isteksizli¤i gibi sorunlar da var. Bu sayd›¤›m›z sorunlar›n hiçbiri çözülemeyecek, üstesinden gelinemeyecek problemler de¤il. As›l sorun teknolojileri uygulayacak, kullanacak ve gelifltirecek olanlar›n teknoloji ve yeniliklere yaklafl›mlar›n›n de¤iflimini sa¤layabilmek ve onlar› bu yeniliklere haz›rlayabilmekte. Kaybedilecek zaman›-

m›z olmad›¤›ndan teknik ve teknik olmayan sorunlar›n beraber üstesinden gelinmesi gerekiyor. ‹lk olarak genel standardizasyonlar›n tamamlanmas›, sonras›nda uzaktan e¤itimin kapsaml› bir tan›t›m›n›n yap›lmas› gerekiyor. Biliflim alan›ndaki bir k›s›m ö¤rencileri bu alana yönlendirilerek kalifiye insan gücü ihtiyac›n›n giderilmeye bafllanmas› öncelikli ad›mlardan biri olabilir. ‹nternet ve bilgisayar teknolojilerinin kullan›m›ndaki kalitenin, e¤lenceden ziyade ö¤renim amaçl› kullan›m›n›n artmas› için ortaö¤retimde gerekli de¤iflikliklerin yap›lmas› gerekiyor. Kablolu ve kablosuz geniflbant internet erifliminin, performans ve maliyet aç›s›ndan kolayl›kla ulafl›labilir hale getirilmesi gerekiyor. Ayr›ca her seviyede e¤itim alan ö¤rencilerin bilgisayar kullan›m› için devlet projeleri hayata geçirilmeli.

Dünyadan Haberler

Sadece beyinle iletiflim

Southampton Üniversitesi taraf›ndan yap›lan bir deneyde, birbirlerinden kilometrelerce uzakta olan iki insan, beyin dalgalar› yard›m›yla haberleflti. Uzmanlar, henüz emekleme aflamas›nda olan bu sistemin, y›llar sonra insanlar›n beyinleriyle konuflabilmesine, birbirlerine mesaj göndermesine veya birbirlerine gördükleri fleyleri aktarmas›na olanak sa¤layaca¤›n› aç›klad›. Araflt›rmay› yürüten Prof. Christopher James, "En az›ndan iki insan›n beyninin birbirleriyle iletiflime girebilece¤ini anlad›k. Yapt›¤›m›z ifl telepati de¤il. ‹nternetin yerini alacak bir geliflme" dedi. Devrim niteli¤indeki araflt›rmada,

CERN’de yeni deney daha önceki araflt›rmalarda da kullan›lan ve insan›n beynindeki elektrik sinyallerini alan elektrotlar ve bilgisayarlar kullan›ld›. Birinci denekten sol ve sa¤ elini kald›rmay› düflünmesi istendi. Ancak fiziksel olarak kifli ellerini kald›rm›yordu. Bilgisayar, denek sol elini düflündü¤ünde 0, sa¤ elini düflündü¤ünde de 1 numaras›n› ekran›na yazmay› baflard›. Bundan sonra bu 0 veya 1 bilgileri internet üzerinden, kilometrelerce uzakl›ktaki ikinci dene¤in bilgisayar›na gönderildi. Bu insan›n bilgisayar›ndaki bir ampulde 0 geldi¤inde ›fl›¤› bir kez, 1 geldi¤inde de iki kez yakmaya programl›yd›.

Herkese bedava internet

Finlandiya vatandafllar›na bedava internet tedarik etmeyi planl›yor. Ülkenin ‹letiflim ve Ulaflt›rma Bakanl›¤› taraf›ndan yap›lan aç›klamada, haz›rlanan yeni bir yasa ile her vatandafl›n 1 Mbit internet hakk› oldu¤u ve bunun ücretsiz olarak verilece¤i belirtildi. Yak›nda yürürlü¤e al›nacak yasa ile herkese ücret-

siz internet hakk› verilecek. Yeni kanun yürürlü¤e kondu¤unda her vatandafl›n 1 Mbit internet ba¤lant›s› olacak ve bunun için ödeme yapmayacaklar. Finlandiya'da hükümet, 2015 y›l›ndan itibaren her vatandafl›n sahip olaca¤› yasal internet ba¤lant›s›n›n 100 Mbit olmas› için çal›flma yapt›¤›n› aç›klad›.

Avrupa Nükleer Araflt›rmalar Merkezi’nin (CERN) infla etti¤i ve en büyük parçac›k h›zland›r›c› olan Büyük Hadron Çarp›flt›r›c› (LHC – Large Hadron Collider) bir kez daha so¤utularak kas›m ay› sonunda gerçeklefltirilmesi planlanan deneylere haz›rlan›yor. Deneyin gerçeklefltirilmesi için LHC’nin m›knat›slar›n›n so¤utulmas› gerekti¤ini hat›rlatan CERN, LHC’nin sekiz bölgesinin s›cakl›¤›n›n s›v› helyum yard›m›yla -271°C’ye (1,9 Kelvin) kadar so¤utuldu¤u aç›klad›. Bu s›cakl›k derin uzay›n s›cakl›¤›ndan bile düflük. M›knat›slar, parçac›k ›fl›nlar›n›n LHC etraf›nda bükülmesini sa¤l›yorlar. M›knat›slar›n bu kadar so¤utulmas›n›n nedeniyse onlar› süper iletken hale getirmek.‹sviçre ve Fransa aras›nda yer alt›nda uzanan 27 kilometrelik tünelde gerçeklefltirilecek olan deneyde, saniyede 800 milyon tanecik çarp›flmas›n›n gerçekleflmesi bekleniyor.

e-Skills Konferans› 20 Kas›m’da Avrupa eSkills konferans› 20 Kas›m 2009 tarihinde Brüksel’de gerçeklefliyor. Konferans B‹T profesyonelleri ve Avrupa ekonomisi aç›s›ndan büyük önem tafl›yor çünkü B‹T alan›nda yeni projelerin ve genel stratejinin belirlenmesine katk› sa¤l›yor. Avrupa Komisyonu ve Avrupa Sosyal Komitesi taraf›ndan gerçeklefltirilen konferansa, CEPIS ve eSkills Industry Leadership Board da destek veriyor. Konferans pek çok B‹T çal›flan›n›n yan› s›ra, Avrupa’dan devlet adamlar›n›, akademisyenleri ve B‹T endüstrisi paydafllar›n› bir araya getirecek.

ABD Ay'a nükleer reaktör kuracak Amerikan Havac›l›k ve Uzay Dairesi NASA, 2020 y›l›nda Ay'da küçük bir nükleer reaktör kurmay› planl›yor. Alman Die Welt gazetesinin internet sitesinde yer alan habere göre, ayda nükleer reaktörün kurulmas›ndan 4 y›l sonra burada astronotlar sürekli bir flekilde görev yapacak ve aydaki bu "üssü" gelecekte yap›lacak insanl› uzay yolculuklar› için kullan›labilir hale getirecek. Bilim adamlar› ayda görev yapacak astronotlar için gerekli olan enerjinin sa¤lanabilmesi amac›yla bu nükleer reaktöre ihtiyaç duy u l d u ¤ unu söylüyor.

E-kitap cihazlar› ço¤al›yor

Amazon Kindle ve Sony Reader'dan sonra Samsung ve Barnes&Noble firmalar›n›n ekitap okuyucular› da pazarda rekabete bafllad›. Baflta ABD olmak üzere geliflmifl ülkelerdeki elektronik kitap rekabeti t›rman›yor. Bu alandaki ilk ürünlerden olan Amazon’un Kindle modeli, art›k aralar›nda Sony, Samsung, Barnes&Noble, Hanvon gibi firmalar›n e-kitap okuyucular›yla yar›fl halinde. E-kitap okuyucusu Kindle ile bu alanda lider konumda bulunan Amazon, y›l sonuna kadar 1 milyon adetlik sat›fla ulaflmay› hedefliyor. Amazon, Kindle'›n yeni modelinde ülkenin en büyük cep telefonu markas› AT&T ile ortakl›¤a girdi¤ini aç›klad›. Buna göre, kullan›c›lar, AT&T arac›l›¤›yla kablosuz a¤ ya da 3G sistemi üzerinden

daha h›zl› flekilde elektronik kitap sat›n al›p okuyucu cihazlar›na yükleyebilecek. Merkezi ABD'de bulunan kitap sat›fl ma¤azas› Barnes & Noble da ilk elektronik kitap okuyucusunun tan›t›m›n› geçen ay yapt›.

Fazla enerji tüketen televizyonlara yasak

ABD’de, Tüketici Elektroni¤i Birli¤i, fazla enerji harcayan HD televizyonlar›n sat›fl›n› yasaklayacak muhtemel düzenlemeler planl›yor. Bu düzenlemeler, elektri¤i en fazla tüketen plazmalar› etkileyecek. Kaliforniya Enerji Komisyonu da eyalette tüketilen elektri¤in yüzde 10'unu oluflturan belli tür televizyonlar›n

sat›fl›n›n yasaklanmas› gerekti¤ini söyledi. Bu uygulama, üreticilerin fazla enerji harcayan televizyonlar›n üretimine son vermesine neden olabilir. Öte yandan tüketicinin ayl›k elektrik faturas›n›n düflmesini de sa¤layacak. Böylece Kaliforniya, tüm bu elektri¤i üretmek için para harcamam›fl olacak. 9

Türkiye’den Haberler

Future-Learning Konferans› ‹stanbul’da

3. Uluslararas› Gelecek ‹çin Ö¤renme Alan›nda Yenilikler Konferans› 2010: e-Ö¤renme (Future-Learning Conference) 10-14 May›s 2010 tarihinde ‹stanbul’da gerçeklefltirilecek. ‹stanbul Üniversitesi, Türkiye Biliflim Vakf› (TBV), ‹stanbul Kültür Üniversitesi ve Türkiye Biliflim Derne¤i’nin (TBD) iflbirli¤i ile düzenlenen konferans›n amac›; gelecek için ö¤-

renme alan›ndaki yeniliklerin sunulmas›na ve tart›fl›lmas›na ortam sa¤lamak. Ayr›ca ö¤renmenin oda¤›nda bulunan insan›n yaflam boyu ö¤renmesi ve nitelikli yetiflebilmesi için en do¤ru, etkin ve verimli yöntemler, stratejiler, teknikler ve teknolojilerin gelifltirilmesi için fikirlerin ortaya at›lmas›n› ve tart›fl›lmas›n› teflvik etmek.

Teknoloji pazar›nda yüzde 18’lik büyüme

Türkiye'de bilgi teknolojileri pazar› yüzde 18 büyüyerek, 8 milyar dolara ulaflt›. Yaz›l›m sektörü ise 1,6 milyar dolarl›k pazar büyüklü¤ü ile toplam bilgi teknolojileri pazar›n›n yüzde 20'sini oluflturuyor. ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi (‹GEME) taraf›ndan haz›rlanan Yaz›l›m Sektörü raporuna göre, 2008 y›l›nda bilgi tekno-

lojileri hizmetleri pazar› 1,9 milyar dolar. Bu oran da toplam bilgi teknolojileri pazar›n›n yüzde 24'ünü oluflturuyor. Bilgi teknolojileri sektörünün büyümesi yüzde 20'nin üzerinde gerçekleflirken, yaz›l›m sektörünün büyüme oran›n›n ise yaklafl›k yüzde 40 seviyesinde oldu¤u tahmin ediliyor.

‹nternet’te 42. s›raday›z

Cisco sponsorlu¤unda, Oxford Üniversitesi Said ‹flletme Okulundan MBA ö¤rencileri ile Oviedo Üniversitesi Uygulamal› Ekonomi Bölümü taraf›ndan gerçeklefltirilen ''2009 Geniflbant Kalite Araflt›rmas›''nda Türkiye, geniflbant ba¤lant› kalitesi ve penetrasyon oran› bak›m›nda 66 ülke aras›nda 42'inci s›rada yer ald›. Araflt›rmaya bu y›l 24 ülke daha eklenirken 240'› aflk›n ilde geniflbant kalitesi ölçüldü. Araflt›rma sonuçlar›na göre, 66 ülkenin 62'sinde geniflbant ba¤lant› kalitesi, geçti¤imiz y›la oranla yükseldi.

Rekabet Kongresi 13 Kas›m’da Rekabet Kongresi bu y›l 13 Kas›m tarihinde Point Hotel’de 5. kez düzenleniyor. Rekabet Kongresi, Sektörel Dernekler Federasyonu (SEDEFED), TÜS‹AD ve Sabanc› Üniversitesi- Rekabet Forumu (REF) iflbirli¤i ile 2005 y›l›ndan bu yana gerçeklefltiriliyor. Kongre, uluslararas› uzmanlar, kamu kesimi, akademik çevreler ve sivil toplum kurulufllar› ile ifl dünyas›n› bir araya getirerek daha rekabetçi olmak ad›na somut ad›mlar atmaya yönlendiriyor.

Web sitesi olmayana ceza Yeni Türk Ticaret Kanunu'na göre, web sitesi kurmayan flirketleri hapis cezas› ve 300 gün karfl›l›¤› adli para cezalar› bekliyor. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) uzun süredir yasalaflmas› beklenen yeni Türk Ticaret Kanunu ile flirketlere web sitesi kurma zorunlulu¤u getiriliyor. Bu durum, 1.5 milyon KOB‹'yi biliflim sektörünün yeni pazar› haline getirecek. Bu hükme uyamayanlar 6 aya varan hapis ve 300 gün karfl›l›¤› adli para cezas› ile karfl› karfl›ya kal›rken, biliflim sektörüne ek 300 milyon TL'lik yeni bir pazar yarat›lacak.

KKTC Biliflim Adas› Çal›fltay› yap›ld›

Kuzey K›br›s Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) 10 y›l içinde bir biliflim adas›na dönüflmesi vizyonu do¤rultusunda düzenlenen “Biliflim Adas› 2009 Çal›fltay›” tamamland›. KKTC'nin mevcut potansiyelinden de yararlan›larak önümüzdeki 10 y›l içerisinde dünyaya örnek olacak bir biliflim adas›na dönüflmesi vizyonu do¤rultusunda at›lan ilk ad›m olan "Biliflim Adas›

2009 Çal›fltay›" 23-24 Ekim tarihlerinde Acapulco Hotel, Girne'de gerçeklefltirildi. Türkiye Cumhuriyeti Ulaflt›rma Bakan› Binali Y›ld›r›m'›n da kat›ld›¤› Biliflim Adas› 2009 Çal›fltay›, KKTC'den, Türkiye'den ve dünyan›n farkl› bölgelerinden önde gelen fikir önderlerinin görüfllerini kat›l›mc›larla paylaflt›¤› çeflitli oturumlara ev sahipli¤i yapt›.

eChallenges hareketli geçti

Sanal ortamda ders notlar›

T 2003 y›l›ndan itibaren her y›l dünyan›n önemli flehirlerinde gerçeklefltirilen eChallenges Konferans›, bu defa 21-23 Ekim 2009 tarihleri aras›nda ‹stanbul’da düzenledi. Avrupa Komisyonu, TÜB‹TAK ve Brüksel’deki Türkiye Araflt›rma ve ‹fl Dünyas› Kurulufllar›’n›n (TURBO) deste¤i ile düzenlenen eChallenges 2009 konferans›na, 37 ülkeden 400 yabanc› ve 150 Türk araflt›rma ve ifl dünyas› temsilcisi kat›ld›.

Türkiye'de ilk kez Hacettepe Üniversitesi taraf›ndan bafllat›lan bir projeyle Massachusetts Institute of Technology’deki (MIT) gibi, ders notu, s›nav sorular› ve video benzeri ders malzemeleri sanal ortamda kullan›ma aç›lacak. Türkiye'de ders malzemelerinin herkesin eriflimine aç›lmas› çal›flmalar›, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) taraf›ndan 2007 y›l›n›n Mart ay›nda, ''Aç›k Ders Malzemeleri Kon-

sorsiyumu''nun oluflturulmas›yla bafllam›flt›. Hacettepe Üniversitesi 34 üniversite, YÖK ve TÜBA taraf›ndan imzalanan protokolle, aç›k ders malzemelerinin elektronik ortamda üniversite ö¤rencileri ve ö¤retim üyelerinin kullan›m›na sunulmas›n› amaçlayan projeyi tamamlad› ve uygulamaya koydu. Portaldaki ders malzemelerine ''www.huadm.hacettepe.edu.tr' adresinden eriflilebiliyor.

Baflar› Öyküsü

E¤itim ve teknoloji uyumuna dünya çap›nda bir örnek: Vitamin ‹nteraktif e¤itim destek program› Vitamin, içerik iyi oluflturuldu¤u zaman e¤itimde teknolojinin ne kadar verimli kullan›labilece¤ine çok iyi bir örnek. Türk Telekom bünyesinde faaliyet gösteren, Sebit E¤itim ve Bilgi Teknolojileri Afi’nin üretti¤i Vitamin’in, dünyada 5 y›l içinde 30 milyon ö¤renciye ulaflmas› bekleniyor. Vitamin, art›k liselilere de hitap eden içeri¤i ile büyümesini sürdürüyor.

Türkiye’de lise ve üniversitelere girifl s›navlar›nda artan rekabet, kavramsal e¤itimi baltal›yor. Ö¤renciler ö¤renmekten çok, s›navlarda ç›kacak sorulara odakl› bir çal›flma biçimini tercih ediyor. E¤itimde müfredat takip edilse bile, konular yüzeysel olarak ifllenmek zorunda kal›yor. Türk Telekom bünyesinde faaliyet gösteren Sebit E¤itim ve Bilgi Teknolojileri Afi taraf›ndan üretilen interaktif e¤itim destek program› Vitamin, konular›n daha derinlemesine ifllenmesi konusunda ö¤rencilere ve e¤itmenlere büyük katk› sa¤l›yor. Vitamin, içeri¤i ve kulland›¤› metotlar sayesinde ö¤rencilerin müfredat› daha iyi kavramas›na yard›mc› oluyor. Bugün bir Türk Telekom kuruluflu olan, Vitamin’in üretici firmas› Sebit E¤itim ve Bilgi Teknolojileri Afi’nin geçmifli 1988’de TÜB‹TAK bünyesinde kurulan “Çokluortam Laboratuvar›”na dayan›yor. Laboratuar, e¤itimde teknolojinin kullan›m› ve Türkçe içerik gelifltirme konular›nda ArGe yapmak üzere kurulmufl. 8 y›ll›k Ar-Ge çal›flmalar›ndan sonra Bilim Kurulu karar›yla 1996’da özellefltirilmifl ve ilk ve orta dereceli e¤itime yönelik, yüksek kalitede yüksek görsellikte, bilgisayar destekli e¤itim içerikleri üretimine yönelik olarak Sebit kurulmufl.

Bugüne kadar pek çok kuruluflun çat›s› alt›nda faaliyet gösteren Sebit, 2007’de Türk Telekom bünyesine girdi. Türk Telekom’la birlikte, Sebit’in üretti¤i Vitamin yaz›l›m› çok büyük at›l›m yapt› ve ilk ve orta düzeyde binlerce çocu¤a ulaflt›. Vitamin’in, geçti¤imiz ay, liseliler için olan versiyonu da pazara sunuldu. Vitamin bugün dünyada referans projelerden bir tanesi. Teknolojinin e¤itimde ne kadar verimli kullan›labilece¤ine de son derece iyi bir örnek. ‹çeri¤i teknolojiyle çok iyi kaynaflt›rarak baflar›ya ulaflan Vitamin’i Sebit Genel Müdürü Ahmet Eti ile konufltuk.

Eti, Vitamin’in y›ll›k yüzde 30-50 büyüme trendiyle çok önemli bir e¤itim markas› ve platformu olma yolunda ilerledi¤ini, 5 y›l içinde de farkl› ülkelerde 20-30 milyondan fazla ö¤rencinin Vitamin kullanaca¤›n› söylüyor. Vitamin yaz›l›m› fikrinin oluflma aflamalar›n› bizimle paylafl›r m›s›n›z? 1996’da, dünyada da büyük ses getiren Akademedia ürünümüzü haz›rlad›k. Akademedia o zamanlar, konusunda dünyan›n en iyi ürünlerinden biri olarak gösteriliyordu. Akademedia üniversiteye haz›rl›k paketiydi. Lise müfredat›n› kaps›yordu. Yine simülasyonlar, animasyonlar kullan›l›yordu. Dünyada da o büyüklükte yap›lan ilk üründü. 2000 y›l›n›n bafl›nda, Akademedia’y› daha küçük parçalara bölerek, Vitamin’ler haline getirdik. ‹nternet yüksek kalitede görsel e¤itim malzemelerini tafl›yabilecek h›za ulafl›nca da çok say›da eklemeler yap›ld› ve yeni müfredata uygun hale getirilerek internet ortam›na aktar›ld›. Ayn› zamanda bir iletiflim ortam› haline de getirildi. Okullar, evler, çocuklar›n ö¤retmenleri ve birbirleriyle haberleflebilmesi, ö¤retmenlerin ödev vermesi, çocuklar›n performans›n› takip edebilmesi gibi birçok özellik de eklendi. Web 2.0 felsefesinde bir e¤itim ortam› haline getirildi.

Sebit’in Türk Telekom’a sat›lmas› nas›l oldu? Türk Telekom uzun süredir Türkiye’de e¤itime katk› anlam›nda birçok çal›flmalar yap›yor. Bu katk›lar› nas›l daha anlaml› ve kal›c› hale getirebilece¤ini de¤erlendiren Telekom yönetimi 2007’de Sebit’i grup bünyesine almaya talip oldu. Vitamin’in baflar›s›n› neye ba¤l›yorsunuz? Vitamin’in bu denli popüler olmas›nda, Vitamin’in kullan›c›n›n hayat›n› olumlu ve etkili bir biçimde gelifltirmesi, bunun da kullan›c› taraf›ndan iyi hissedilmesi yat›yor. Vitamin, ö¤rencilerimizin e¤itim hayat›nda daha baflar›l› olmas›n› sa¤l›yor, ö¤retmenlerimize önemli bir e¤itim kayna¤› ve arac› sunuyor. Ge-

menin daha h›zl›, kolay ve kal›c› gerçekleflmesini sa¤l›yor. Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n ö¤retim program›yla uyumlu olan Vitamin ayn› zamanda tarama testleri, deneme s›navlar› gibi de¤iflik seviyede ölçme de¤erlendirme ve performans raporlama özellikleriyle de ö¤rencileri ve ö¤retmenleri daha donan›ml› hale getiriyor. Türk Telekom Vitamin’i bir sosyal sorumluluk projesi gibi bafllatt› ama büyük bir pazar pay›na da ulaflt›, flu anda Vitamin’in pazar de¤eri nedir? Vitamin’in internet üzerinden kullan›lan bir ürün olmas›, Vitamin’e Türkiye’de en ücra yerlerde yaflayan ö¤rencilerin bile ulaflmas›n› sa¤l›yor. Türk Telekom, kurumsal sosyal sorumlu-

istihdam edilen yüzlerce personel, bant geniflli¤i, bar›nd›rma, bak›m, destek ve di¤er tüm maliyetler düflünüldü¤ünde asl›nda büyük paralar›n kazan›lmas›ndan ziyade, bu yat›r›m›n bir k›sm›n›n bu flekilde karfl›lanmas› olarak düflünülmeli. Burada Türk Telekom’un esas ifli olan internet hizmetinin faydal› bir amaç için genifl kitleler taraf›ndan kullan›lmas› ana motivasyon. Öte yandan Vitamin, kalitesi ve arkas›ndaki destek düflünüldü¤ünde Türkiye’nin en önemli marka ve hizmetlerinden biri olarak tabii ki önemli bir de¤er ifade edecektir. Vitamin’i dünyada önümüzdeki 5 y›l içinde 20-30 milyondan fazla ö¤rencinin kullanaca¤›, y›ll›k yüzde 30-50 büyüme trendiyle çok önemli bir e¤itim markas› ve

Vitamin’in bu denli popüler olmas›nda, Vitamin’in kullan›c›n›n hayat›n› olumlu ve etkili bir biçimde gelifltirmesi, bunun da kullan›c› taraf›ndan iyi hissedilmesi yat›yor. Vitamin, ö¤rencilerimizin e¤itim hayat›nda daha baflar›l› olmas›n› sa¤l›yor, ö¤retmenlerimize önemli bir e¤itim kayna¤› ve arac› sunuyor. Gelifltirdi¤imiz ve kulland›¤›m›z ileri teknoloji ile sunulan e¤itsel içeriklerimiz, görsel kalitesi yüksek, kullan›m› kolay, ifllevsel ve etkileflimi yo¤un bir ürüne dönüflüyor. Tamam› sesli ve görsel konu anlat›mlar›ndan oluflan Vitamin içerisinde deneyler, binlerce canland›rma ve yüzlerce interaktif etkinlik yer al›yor. lifltirdi¤imiz ve kulland›¤›m›z ileri teknoloji ile sunulan e¤itsel içeriklerimiz, görsel kalitesi yüksek, kullan›m› kolay, ifllevsel ve etkileflimi yo¤un bir ürüne dönüflüyor. Tamam› sesli ve görsel konu anlat›mlar›ndan oluflan Vitamin içerisinde deneyler, binlerce canland›rma ve yüzlerce interaktif etkinlik yer al›yor. Vitamin’de kavramsal anlat›m sayesinde bilgi ak›lda kal›c› oluyor, ö¤renme tam olarak içsellefltiriliyor. Ö¤retmenlerin Vitamin’i derste kullanmas› derse kat›l›m› ve verimlili¤i art›r›yor. Gerek evde tek bafl›na ders çal›fl›rken kullan›ld›¤›nda gerekse okulda ders ifllenirken kullan›ld›¤›nda Vitamin ö¤ren-

lu¤unu yerine getirerek Türkiye’de geri kalm›fl konulardan birisi olan e¤itim konusuna odakland› ve e¤itimi iyilefltirmek için Vitamin’i kamuya ba¤l› tüm ilkö¤retim okullar›na ba¤›fllad›. Devlet okullar›nda hizmet veren ö¤retmenlere, bilgisayar destekli e¤itim ve Vitamin’in s›n›f içi e¤itimde kullan›lmas›yla ilgili e¤itimler verildi. ‹nternet Servis Sa¤lay›c›lar› (‹SS) arac›l›¤›yla gerçekleflen ücretli kullan›m da asl›nda sosyal sorumlulu¤un bir parças› gibi yürütülüyor. Bugün itibar›yla al›nan y›ll›k 36 TL son derece cüzi bir rakam ve Vitamin’e bugüne kadar yap›lan yat›r›mlar, flu anda sürekli gelifltirilmesi ve güncellenmesi için

platformu olma yolunda oldu¤unu söyleyebilirim Vitamin’i olufltururken örnek ald›¤›n›z yaz›l›mlar var m›yd›? Vitamin’i oluflturulurken örnek ald›¤›m›z pek bir yaz›l›m yok, çünkü biz her zaman dünyadaki en ileri yöntem ve teknikleri ilk uygulayan olmay› hedefliyoruz. Bu anlamda bir dünya lideri olarak daha çok biz örnek al›nan taraf›z. Bu 1998'de üretti¤imiz Akademedia'dan beri bu flekilde. Ancak tabii ki özellikle faaliyette bulundu¤umuz ülkelerdeki iyi uygulamalar› her zaman gözlemliyor ve daha iyisini yapmak için çal›fl›yoruz. Vitamin’in ABD’nin ö¤retim progra13

Baflar› Öyküsü

m›na yönelik olarak uyarlanm›fl versiyonu olan Adaptive Curriculum bugüne de¤in ABD’den çok say›da ödül ald›. Bu y›l biliflimin Oskar› say›lan CODiE ödüllerinde “En ‹yi Online E¤itim Çözümü” ödülünü ald›k. Baflka e¤itim projeleriniz var m›? Avrupa Birli¤i’nin 6’nc› Çerçeve Program›’ndaki en büyük e¤itim projesini olan iClass’› da biz tasarlad›k ve yönettik. 4,5 y›l devam eden 13,5 Euro’luk bir projeydi. iClass, Avrupa’da gelece¤in e¤itimi nas›l bir sürece ihtiyaç duyacaksa, buna göre hem içeriklerinin yönetilmesi, yarat›lmas› hem de bunlar›n paylafl›lmas› konular›nda daha kifliye özel çözümler üretmek için haz›rlanm›fl ak›ll› bir sistem. Vitamin için gelecek planlar›n›z nelerdir? Biz önemli bir global oyuncu olarak Kuzey ve Latin Amerika, Ortado¤u, Asya ve Avrupa'n›n ileri gelen ülkelerinde yay›lmay› planl›yoruz. Bu ülkelerdeki Telekom flirketleri de katma de¤erli hizmetlerde, özellikle e¤i14

timde çözümler bulmaya çal›fl›yorlar. Türk Telekom kanal›yla yay›lmam›z inan›lmaz h›zl› gerçeklefliyor. Neredeyse talebe yetiflemiyoruz. fiimdilik ‹ngilizce, ‹spanyolca ve Arapça dillerine çevirdik ama Almanca, Frans›zca, Portekizce, Çince, Rusça da yolda. Bu konuda 5 y›ll›k yol haritam›z var ve ona göre ilerliyoruz. Vitamin için, yapt›¤›n›z Ar-Ge çal›flmalar› hakk›nda bilgi verir misiniz? Önümüzdeki y›llarda, e¤itimde kiflisellefltirme çok daha önemli hale gelecek. Bununla birlikte ak›ll› ölçme, de¤erlendirme ve iflbirlikçi (collaborative) etkinlikler gibi yeni nesil araçlar öne ç›kacak. Önümüzdeki dönemde canl› sanal s›n›flar, ak›ll› servisler, paylafl›lan ortamlar gibi internetin geliflen do¤as›na uygun çok çeflitli uygulamalar Vitamin'in de¤iflmez parçalar› olacak. fiu anda Ar-Ge çal›flmalar›m›z› bu do¤rultuda yönlendiriyoruz. Bunun yan›nda, liderli¤ini yapt›¤›m›z ve geçen y›l tamamlanan Avrupa Birli¤i’nin 6. Çerçeve Program›’ndaki en büyük e¤itim Ar-

Ge projesi olan iClass’taki bilgi birikimimizi de ürünlerimize yans›t›yoruz. Vitamin’e eklenecek yeni teknolojiler var m›? Yak›nlarda devreye ald›¤›m›z önemli bir projemiz www.vitaminogretmen.com adresindeki ö¤retmen portal›m›z. Türkiye’de tamamen ücretsiz olarak hizmete sundu¤umuz bu platformda ö¤retmenlerimiz sanal s›n›flar arac›l›¤›yla kendi okullar›ndan veya evlerinden günlük yaflamlar›ndan kopmadan canl› ve etkileflimli e¤itimlere kat›labiliyor, uygulama örneklerinin videolar›n› seyredebiliyor, ürettikleri içerikleri meslektafllar›yla paylaflabiliyorlar. Di¤er bir ArGe alan›m›z yak›n zamanda hizmete sunulacak IPTV teknolojisinin e¤itimde kullan›m› üzerine. IPTV’ye uyumlu etkileflimli e¤itim uygulamalar› üzerinde çal›fl›yoruz. Türkiye’de ayr›ca herkesin yararlanabilece¤i kapsaml› kiflisel ve profesyonel geliflim hizmetimiz de y›l sonunda haz›r olacak ve yine cüzi bir ücretle internet kullan›c›lar›n›n kullan›m›na sunulacak.

Dosya - Gülizar Büyükkara

E¤itime teknoloji deste¤i laz›m

Devir art›k teknolojiyi her alanda en verimli flekilde kullanma devri. Özellikle e¤itim, teknolojinin en çok kullan›lmas› gereken alanlardan biri. Çünkü e¤itimde teknoloji kullan›m› anlamay› kolaylaflt›r›yor, pek çok konuyu somutlaflt›r›yor, bilgiye en h›zl› flekilde ulaflma imkan› sunuyor, genifl kitlelere ulaflarak dijital uçurumun azalmas›na yard›mc› oluyor. Ayr›ca bireysel yetkinliklerin artmas›n› sa¤layarak bilgi toplumu için gereken insan kayna¤›n› daha yetkin bir hale getiriyor. Geliflmifl ülkelerde teknoloji kullan›m› e¤itim stratejisinin bir parças› olmaya bafllad›. Ancak Türkiye’de çal›flmalar ba¤›ms›z projeler ve sosyal sorumluluk çal›flmalar›n›n ötesine henüz geçemedi. En temel altyap› olan bilgisayar ve internet penetrasyonu bile henüz istenen düzeyin alt›nda. Bu devirde e¤itimde teknoloji kullanmayan toplumlar›n bireyleri, pek çok temel yetkinli¤e sahip olamayacaklar, bu da hem ekonomik hem de toplumsal anlamda geri kalm›fll›¤› getirecek. Bu nedenle gereken altyap›n›n tamamlanmas› ve teknoloji kullan›m›n ulusal e¤itim stratejinin önemli bir parças› haline gelmesi gerekiyor. 16

Ne zaman toplumsal bir sorunla karfl›laflsak bu sorunun nedenini düflünüp “e¤itimin ne kadar önemli ve gerekli oldu¤u sonucuna” var›yoruz. Ancak artan nüfus, de¤iflen dünya, ilgi ve ihtiyaçlar›n her geçen gün çeflitlenmesi, ifl dünyas›nda artan rekabet karfl›s›nda geleneksel e¤itim anlay›fl›m›z ne kadar yeterli? E¤itimin kitlelere nas›l tamamen ulaflaca¤›n› düflünmenin yan› s›ra art›k hangi tür e¤itim metotlar›yla hareket etmemiz gerekti¤ini de düflünmek bu ça¤›n bir gereklili¤i oldu. Türkiye ‹statistik Kurumu (TÜ‹K) rakamlar›na göre, Türkiye’de okuma-yazma ça¤›ndaki, yani 6 yafl›n üzerindeki 64 milyon 241 bin nüfusun, yaklafl›k 4 milyon 930 bini, yani yüzde 7,68’i hala okuma yazma bilmiyor. Okuma-yazma bilmeyenlerin yaklafl›k yüzde 80’ini ise kad›nlar oluflturuyor. Türkiye’de okur-yazar oran› yüzde 85.71. Türkiye, her ne kadar okur –yazarl›k oranlar›nda bile istedi¤i seviyeye eriflememifl olsa da, temel e¤itimin sadece herkese ulaflmas› konusuna de¤il, bu e¤itimin ça¤dafl seviyede de olup olmad›¤›na ve geliflmelerin yeterince takip edilip edilemedi¤i üzerine de sürekli kafa yormak zorunda. E¤itimde ça¤dafl seviyeyi yakalaman›n en önemli koflulu belki de içerik. ‹çerik kadar önemli olan bir di¤er koflul ise bu içeri¤in sunuldu¤u araç ve yöntemler. Bu araç ve yöntemlerin en önemlisi ise teknoloji. Teknoloji art›k e¤itimde e¤itmenler, okullar ve kitaplar kadar vazgeçilmez bir araç. Art›k dünya okuryazarl›k konusunu de¤il, bilgisayar okuryazarl›¤› konusunu tart›fl›yor. Biliflim tekno-

lojileri, bir toplumun geliflmifllik göstergelerinin bafl›nda geliyor. E¤itim süreçlerinde etkili ve anlaml› bir ö¤renmenin olabilmesi için var olan yeni teknolojiyi kullanabilmek, asl›nda insanl›k tarihi boyunca önemli oldu. Bundan 5000 y›l önce Sümer tabletlerinde bulunan 2 bin çeflit resimsel-grafik sembol, 1000 y›l önce müzik ve drama ile e¤itim, 500 y›l önce matbaa bask›s›, 40 y›l önce e¤itsel televizyon, gibi unsurlar

e¤itimde “yeni teknolojiler” olarak kabul edildi. Günümüzde ise her türlü sanal ortam› e¤itim teknolojisi olarak kullanmak mümkün. Yani e¤itimde teknoloji deyince söz konusu olan sadece bilgisayar kullan›m› de¤il. Bu bilgisayarlar›n etkin kullan›m›, e¤itim ve ö¤retim hayat›n› kolaylaflt›ran yaz›l›mlar, biliflimin temel al›narak oluflturuldu¤u yaz›l› ve görsel içerikler, internet, internet üzerinden oluflturulan platformlar, e¤itmenlerle internet üzerinden haberleflme imkan› veren teknolojiler, bunlar›n yan› s›ra iPod, PDA gibi cihazlar da e¤itim teknolojileri kavram› içinde yer al›yor.

Bilgisayar penetrasyonu yüzde 51 Ancak bu teknolojilerden faydalanman›n en büyük arac› elbette elektronik donan›m. En baflta da bilgisayar. Bu nedenle bilgisayar penetrasyonu son derece önemli. MasterCard taraf›ndan Eylül ay›nda Türkiye’nin kentsel nüfusunu temsil eden 11 il merkezinde gerçeklefltirilen “MasterIndex Okul Dönemi” araflt›rmas› bu konuda önemli veriler sunuyor. Araflt›rma sonuçlar›na göre,

kat›l›mc›lar›n yüzde 51’inin evinde bilgisayar var. Sosyo ekonomik seviye düfltükçe evde bilgisayar bulundurma oran› da düflüyor. Üst gelir grubunun yüzde 87’sinin evinde bilgisayar bulunurken bu oran düflük ekonomik seviyede yüzde 26’ya düflüyor. Araflt›rmaya göre evinde bilgisayar bulundurma oran› en yüksek bölge yüzde 64 ile Ege, en az› ise yüzde 27 ile Karadeniz. Araflt›rma, ilkö¤retim ça¤›ndaki çocuklar›n yaklafl›k 2,5 saatini, lise çap›ndaki çocuklar›n ise ortalama 3 saatini bilgisayar bafl›nda geçirdi¤ini gösteriyor. ‹lkö¤retim 17

Dosya

ö¤rencilerinin yüzde 14’ü bilgisayar bafl›nda hiç zaman geçirmezken bu oran lisede yüzde 1,7’ye düflüyor. E¤itim teknolojilerinden yararlanmak için bilgisayar kadar önemli bir di¤er araç ise internet. Ancak internet kullan›m› konusundaki veriler, kullan›m›n yeterli düzeyde olmad›¤›n› gösteriyor. Artan ADSL abonesi say›s›na (2009’da 6 milyonu aflan abone say›s›) ve bant ge-

niflli¤ine ra¤men, Türkiye, Dünya Ekonomik Forumu’nun haz›rlad›¤› A¤ Toplumuna Haz›rl›k Endeksi’nde 2008’de 61. s›rada. 2001’de Türkiye bu endekste 41. s›radayd›. Bilgi ve iletiflim teknolojileri altyap›s›n›n geliflimi ve yayg›nlaflmas›n› gösteren s›ralamada ise Türkiye 62. s›raya, biliflim ve iletiflim teknolojilerine iliflkin yasal çerçeve aç›s›ndan 56. s›raya, bilgi ve iletiflim teknolojileri pazar›n›n gelifliminde ise 66. s›raya geriledi. Ayr›ca Türkiye 30 OECD aras›nda, sat›n alma gücü paritesine göre endekslendi¤inde, 15,75 dolar ile en pahal› internet s›ralamas›nda 2. s›rada yer al›yor. Üniversitelerde bilgisayar okuryazarl›¤› daha yüksek ama ‹spanya’n›n kamu araflt›rma ku-

Teknoloji bireyin özelliklerine göre kullan›lmal› Anadolu Üniversitesi E¤itim Fakültesi, Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri E¤itimi – Prof. Dr. Ferhan Odabafl› E¤itimde teknoloji kullan›m› de¤iflik araflt›rmalarla da ortaya konuldu¤u gibi ö¤renmeyi kolaylaflt›r›c›, kal›c›l›¤› artt›r›c› bir etkiye sahiptir. Çok yönlü uyaranlar, bireyleri, alg›lar› daha aç›k ve bilgiyi daha özümseyici bireyler haline gelirler. Ancak teknolojiyi e¤itimde kullan›rken, bireyi farkl› özellikleriyle kabul eden ve bu özelliklerine hitap eden bir flekilde kullanmal›d›r. E¤er teknolojiyi sadece yenilikçi özelli¤inden dolay› e¤itim ortam›na tafl›rsan›z, yürüttü¤ünüz e¤itime do¤rudan bir katk›s› olmayabilir. Bu flekilde bireyin sadace vizyonunu gelifltirebilirsiniz ancak ö¤renmenin etkilili¤ine bir katk› garanti de¤ildir. Öte yandan günümüz dünyas›nda e¤itim art›k teknoloji tabanl› gidecektir. Artan nüfus ve dolay›s›yla e¤itim gereksinimi aç›s›ndan Türkiye teknolojinin tüm olanaklar›n› kullanmak ve teknolojisini üretmek durumundad›r. Tüm dünyada art›k bir kavram olarak kendini gösteren dijital eflitlik kavram› ülkemizde hem dünya ile hem de ülke çap›ndaki oran› ile önemli bir olgudur. Art›k geliflmifllik bireylerin dijital ortamlara eriflimi ile efl oranl›d›r. Türkiye genç nüfusunu, teknolojiyi ö¤renen ve üreten bir potansiyel haline getirmelidir çünkü e¤itim ve teknoloji konusundaki geri kalm›fll›k, bu ülkeyi, bu yüzy›lda baflka hiçbir konudaki geri kalm›fll›¤›n sarsamayaca¤› flekilde sarsacakt›r. 18

ruluflu Milli Araflt›rma Konseyi`nin (CSIC) üniversiteler üzerinde yapt›¤› `Webometrics Dünya Üniversiteler S›ralamas›` sonuçlar›na göre internet performans› üniversitelerde de hiç iyi de¤il. Çeflitli ülkelerde faaliyet gösteren yaklafl›k 13 bin üniversitenin internet siteleri taranarak haz›rlanan çal›flman›n Temmuz 2007 dönemi sonuçlar›na göre, internet performans› konusunda ilk s›ralarda Standford, MIT, California, Harvard, Pennsylvania, Michigan, Cornell gibi Amerikan üniversiteleri bulunuyor. Dünya üniversiteleri s›ralamas›nda Türk üniversitelerine de yer veriliyor. S›ralama sonucuna göre, Türkiye`den ilk 400’e giren üniversite yok. S›ralamada Bilkent Üniversitesi 475., ODTÜ 482. ve Bo¤aziçi ise 525. s›rada yer al›yor. Bilkent, ODTÜ ve Bo¤aziçi, Türkiye üniversiteleri aras›nda baflar›l› olan ilk üç üniversite oldu. Bu s›ralamada, Google, Yahoo, Lieve Search ve Exalead arama motorlar›ndaki üniversiteye ait sayfalar›n say›s›, üniversite sitesine yap›lan d›fl ba¤lant›lar›n toplam say›s›, sitede yay›mlanan Adobe Acrobet, Adobe PostScript, Microsoft Word ve Microsoft Powerpoint dosyalar›n›n toplam say›s› ve Google Scholar’da yer alan makalelerin ve akademik alana ait yay›nlar›n ald›¤› referanslar›n say›s› ölçüt olarak kullan›l›yor. Araflt›rma için ayr›ca üniversitelerin internet sayfalar›n›n içeri¤i, görselli¤i de inceleniyor. ULAKNET’le her üniversiteye internet Bunlar gibi pek çok veriye bak›ld›¤›nda, Türkiye’nin e¤itimde genel olarak teknoloji kullan›m›

konusundaki notu pek sevindirici görünmüyor. Teknoloji kullan›m›, Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n ulusal e¤itim politikas›n›n bir parças› haline gelmedikçe de bu konuda tatmin edici sonuçlar almak pek mümkün de¤il. Oysa bugün bilgi toplumunun ihtiyaç duydu¤u insan gücü, hem temel teknolojik cihazlar› kullanma bilgisine hem de bu teknolojileri kullanm›fl olman›n sa¤lad›¤› yetkinliklere sahip olmak zorunda. Türkiye’de teknoloji kullan›m›n› en iyi yapan kurumlar›n, di¤er kurumlara nazaran üniversiteler oldu¤u söylenebilir. Vak›f üniversiteleri kendi olanaklar› ile baz› devlet üniversiteleri ise k›smi devlet yard›m› ve kendi döner sermayeleri ile teknoloji yat›r›mlar›n› sürdürmeye çal›fl›yorlar. En az›ndan ULAKNET altyap›s› ile üniversitelerin tamam›nda internet eriflimi ve kapsam› s›n›rl› olmakla birlikte say›sal kütüphaneler mevcut. ULAKNET; Türkiye’deki tüm üniversiteler ile bunlar›n fakülte ve di¤er alt birimleri ve baz› kamu kurumlar›ndan oluflan toplam 130 birime Türk Telekom’dan kiralanan frame relay, ATM, Metro Ethernet, G.SHDSL ve kiral›k hatlar kullan›larak ücretsiz hizmet sa¤lan›yor. Bu hizmetten yaklafl›k 100 binin ö¤retim görevlisi, araflt›rmac› ve 2,5 milyonun üzerinde üniversite ö¤rencisi yararlan›yor. Orta ö¤retimde ise yine s›n›rl› say›da baz› özel kurumlar›n d›fl›nda devlet okullar›nda ö¤rencilerin kullan›m›na aç›k hemen hiçbir teknolojik olanak bulunmuyor. Teknoloji önümüzdeki y›llarda bugün oldu¤undan daha fazla hayat›n ayr›lmaz bir parças› haline gelecek ve hemen her ifl

sahas›nda çal›flacak iflgücünde say›sal okuryazarl›k, yarat›c›, sorun-çözücü ve etkin iletiflim gibi özellikler aran›yor olacak. Bu nedenle e¤itimle teknolojinin bütünleflmesi öncelikle ö¤rencileri teknoloji ile erken y›llarda tan›flt›rmak ve gelecekteki h›zl› de¤iflikliklere kolay uyum sa¤lamalar› için gereken teknik altyap› ve teknoloji kullan›m› al›flkanl›¤›n› kazand›rmak aç›s›ndan önemli. E¤itimde teknolojinin temel avantaj› ö¤renciye özel, bireysel bir ö¤renme format› ve buna uygun yeni olanaklar sunuyor olmas›. Teknoloji ile ö¤renci merkezli e¤itim E¤itimde teknoloji kullan›m›n›n, ö¤rencinin ilgi ve merak›n› uyand›rmak, onlar› e¤itim or-

tam›nda aktif hale getirmek suretiyle farkl› kanallardan bilgiye ulaflmalar›n› sa¤lamak, araflt›rma, sorgulama ve muhakeme yeteneklerini art›rmak gibi avantajlar› var. Çoklu-ortamda haz›rlanm›fl görsel ve iflitsel e¤itim materyalleri, bilgisayar simülasyonlar›, say›sal kütüphaneler ö¤rencilerin konular› kolay kavramalar›na ve ö¤rendiklerini somutlaflt›rmalar›na yard›mc› oluyor. Ö¤rencilerin birbirleriyle yaz›flarak

Teknoloji sadece bilgisayar de¤il ODTÜ Bilgisayar ve E¤itim Teknolojileri E¤itimi Bölümü Doç.Dr. Kürflat Ça¤›ltay Asl›nda teknoloji sadece bir araç gereç de¤il daha da önemlisi bir metotdur. Araç, bir amaç de¤ildir ama hedefe giden yolda verimi artt›rmak için kullan›l›r. E¤itimde kullan›lan teknolojiler konusunda Türkiye’nin en temel sorunu, teknolojinin genelde amaç olarak kabul edilmesidir. Bugüne kadar e¤itim sistemimizde konu ile ilgili olarak yap›lan en temel çal›flma, belli biliflim teknolojilerinin nas›l kullan›laca¤›n›n ö¤rencilere ö¤retilmesi fleklinde gerçekleflmifltir. Bu yaklafl›mda beklenti, teknoloji kullan›m›n› ö¤renen kiflilerin bunlar› etkin ö¤retim için de kullanabilecekleri yönünde olmufltur. Ama e¤itim teknolojileri konusunda ülkemizde harcanan çabalar etkin ö¤renme ortamlar› yaratma merkezli olmad›¤› için, alan derslerinin (örne¤in, Matematik, Fen, Sosyal) ö¤retiminde hiçbir zaman etkin olarak kullan›lamam›flt›r. Örne¤in, alan ö¤retmenlerinin derslerini biliflim teknolojileri ile nas›l daha etkin hale getirebilece¤i konusunda ciddi bir çaba sarf edilmemifl bunun yerine teknoloji amaç olarak kabul edilip Bilgisayar Ö¤retmenli¤i gibi dünyada örne¤i olmayan baz› ö¤retmenlik alanlar› oluflturulmufltur. Sonuç olarak, çözüm, e¤itim teknolojileri konusunda geçmiflte izlenen, “teknoloji amaçt›r” yaklafl›m›ndan “teknoloji araçt›r” yaklafl›m›na dönülmesinde yatmaktad›r. 19

Dosya

iletiflim kurabilece¤i ve bilgilerini paylaflabilece¤i elektronik forumlar, ö¤rendiklerini derlemek ve sunum yeteneklerini gelifltirmek üzere kullanabilecekleri blog ve web sayfalar› gibi olanaklar araflt›rma yapma ve bulgular›n› baflkalar›yla paylaflma konusunda da ö¤rencileri motive ederek sosyal sorumluluk bilinci kazanmalar›n ve onlar›n ö¤renme sürecini kendi kontrollerine almalar›na rehberlik ediyor. Yani burada teknoloji yard›m›yla e¤itmen-etkin de¤il, e¤itmen gözetim ve rehberli¤inde birey-etkin bir ö¤renme modeli kurmak söz konusu. Ancak burada, teknolojinin e¤itim müfredat›na do¤rudan ithal edilmesi de¤il, bir plan ve program kapsam›nda teknolojinin e¤itim sistemine yar-

d›mc› bir araç haline getirilmesini sa¤lamak çok önemli. Do¤ru teknoloji ile istedi¤iniz zaman, istedi¤iniz yerden bilgiye eriflim sa¤l›yor ve bununla birlikte gelen s›n›rs›z kayna¤a derhal ulafl›yorsunuz. Günümüzde e¤itimin bir yaflam boyu sürmesi gerekti¤i düflünülürse bilgiye h›zl› eriflimin mesleki geliflim aç›s›ndan da önemi tart›flmas›z. Bugün internet altyap›s› ile yayg›nlaflan uzaktan e¤itim, meslek sahibi profesyonellerin kendi takvimlerine uygun zamanlarda mesleki bilgilerini güncelleme ve yeni beceriler kazanma ihtiyaçlar›na etkin ve h›zl› bir biçimde cevap verebiliyor. Özellikle cep telefonlar›n›n geniflbant ba¤lant› özellikleri ve yeni haberleflme altyap›s›n›n sa¤lad›¤› teknik özellikler bu

Teknoloji ö¤renmeyi garantilemez Bo¤aziçi Üniversitesi E¤itim Fakültesi, Prof. Dr. Yavuz Akp›nar Dünyan›n birçok yerinde oldu¤u gibi ülkemizde de de¤iflik bilgi teknolojilerinin e¤itim teknolojisi olarak düzenlenmesi sonucu ortaya ç›kan ço¤u e¤itim teknolojileri, ö¤renciye e¤itsel içerik sunmakta ve ö¤renci-bilgi etkileflimini “iletiflim” düzeyinde tutmaktad›r. Örne¤in, Internet tabanl› ortamlarda sunulan içeriklerin ço¤unda ö¤renciden beklenen; verilenleri okumak, izlemek ve bir dizi soruyu çözmek olarak belirlenmektedir. Ö¤renci web sayfalar› ya da ekranlar aras›nda t›klamalarla ö¤renme materyalinin alt ö¤elerine ulaflmakta, ö¤renciden çok tipik bir elektronik kitap kullan›c›s› rolü oynamas› beklenmektedir. Ö¤rencinin karfl›s›ndaki düzenek ö¤rencinin ne düflündü¤ünü ya da neden öyle düflündü¤üyle de¤il sadece hangi ba¤lant›ya t›klad›¤›yla ilgilenmektedir. Ancak, birçok konudaki anlaml› ö¤renme için, okuma, izleme ve soru çözme gerekli ancak yetersiz olmaktad›r. Ö¤renmeyi sa¤layacak ya da ona yard›mc› olacak e¤itim teknolojilerinin ö¤renciyi bilgini sahibi k›lmas› gerekmektedir: Bilgi ça¤› e¤itim teknolojileriyle, ö¤renci verilen düzenekleri çal›flt›rabilmek ve ö¤renece¤i bilgiyi ifle vuruk hale getirebilmek için, verilen somut ya da sanal araçlarla ö¤renece¤i bilgiyi oluflturacak olanaklara sahip olmal›d›r. 20

cihazlar› önümüzdeki dönemde ortaya ç›kacak birçok uygulamaya da araç yapacak gibi görünüyor. Cep telefonu ile internete eriflim ve video konferanslar çok yak›n gelecekte sanal s›n›flar›n da say›s›n› art›racak ve bu kanalla yüksek ö¤renimden mesleki kurslara kadar genifl bir spektrumda e¤itime katk›da bulunacak. Teknoloji kullanman›n önemi sadece e¤itimin kalitesi ve verimlili¤i aç›s›ndan de¤il, mevcut dijital uçurumun kapanmas› aç›s›ndan da önemli. Elbette bunun için teknolojiyi do¤ru kullanmak flart. Özellikle geliflmekte olan ülkelerde k›rsal alanlarda yaflayan ve sosyo-ekonomik aç›dan az geliflmifl toplumlar›n en önemli sosyal problemlerden birisi de izolasyon. Teknolojinin ülke geneline yayg›nlaflt›r›lmas› hem e¤itimde f›rsat eflitli¤i yarat›lmas›na olanak sa¤l›yor, hem de izolasyon duygusunu azalt›yor. Bunun için yap›lmas› gerekense altyap› hizmetinin k›rsal bölgelere götürülmesi ve teknoloji hizmetlerinin sat›n al›nabilir duruma gelmesi için çal›flmak.

Türkiye’de e¤itimde teknolojinin kullan›m› ile ilgili ilk çal›flmalar 1980’li y›llarda a¤›rl›kl› olarak Milli E¤itim Bakanl›¤› taraf›ndan k›s›tl› ve düflük bütçeli çal›flmalarla, genel olarak e¤itmenleri teknoloji ile tan›flt›rma amaçl› bafllat›ld›. Bugünkü veriler, bu çal›flmalar›n s›n›rl› çal›flmalar olarak kald›¤›n› ve planlanan vizyonu ortaya ç›karacak bir ölçe¤e ulaflmad›¤›n› gösteriyor. Ancak halen süregelen çal›flmalar var. Tamamlanm›fl veya henüz ihale aflamas›nda olan baz› projeler flöyle; • Milli E¤itim Bakanl›¤› bünyesinde e¤itim kurumlar›na internet ba¤lant›s› projesinde yaklafl›k 10 milyon ö¤rencinin ve 300 bin bilgisayar›n internet eriflimi sa¤land›. • E¤itim Teknolojileri Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan yürütülen E¤itim Portal› projesinde e¤itim kurumlar›n›n bilgilerinin bir noktada toplan›p de¤erlendirilebilmesi amaçland›. • Teknolojinin uygulay›c›lar› olan ö¤retmenlerin derslerinde teknoloji kullan›m›n› artt›rmak amac›yla Ö¤retmenlere Dizüstü

Bilgisayar Projesi yürütüldü. • ‹çerisinde e¤itsel uygulamalar bulunan, e¤itime destek olmas› için Intel firmas› taraf›ndan haz›rlanan, MEB taraf›ndan uygulanan Skoool isimli bir internet sitesi bulunuyor. Bu site daha birçok ülkede de kullan›l›yor. • Yine MEB’in Intel firmas›yla anlaflarak beraber haz›rlad›¤› “Ö¤retmenlere bilgisayar okuryazarl›¤›” kursu veriliyor. fiu ana kadar yaklafl›k 100 bin ö¤retmenin kat›l›m› sa¤lanan projede 2011 y›l› sonuna kadar 500 bin ö¤retmenin söz konusu program kapsam›nda düzenlenecek e¤itimlerden geçirilmesi hedefleniyor. Ö¤renme sürecinde teknoloji kullan›lmas›n›n sonucunda beklentimiz ö¤renme verimlili¤inin daha da artt›r›lmas›na

katk›da bulunmas›d›r. Yani, bafll›ca dikkate al›nmas› gereken nokta bir fleyi ö¤renirken, teknoloji onu daha etkin ö¤renmemize katk› sa¤l›yor mu sa¤lam›yor mu sorusudur. E¤er teknolojiden yararlanarak bir konuyu ya da kavram› daha kal›c› ve anlaml› ö¤retebiliyorsak orada teknoloji e¤itimde ifle yar›yor anlam›na gelir. Teknolojinin e¤itimdeki temel potansiyeli zengin ö¤renme ortamlar› yaratabilme yönü ve gücü olmas›d›r. E¤er bu potansiyelden etkin olarak faydalan›labilirse teknoloji daha kal›c› ö¤renmenin gerçekleflmesinde önemli katk›da bulunabilir. Bunun için de teknolojik araç ve yöntemlerin kullan›lmas› ulusal e¤itim vizyonunun içinde yer almas› ve altyap› çal›flmalar›na e¤itimin temel unsurlar› kadar önem verilmesi gerekiyor.

Yüksek maliyet, teknoloji kullan›m›na engel Marmara Üniversitesi Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri E¤itimi Ana Bilim Dal› - Prof. Dr. Servet Bayram Ülkemizin e¤itimine genel anlamda bakacak olursak; ö¤retmen odakl›müfredata dayal› klasikleflen bir ders anlat›m›n› ve laboratuar uygulamalar›n›n varl›¤›n› görmekteyiz. Oysa biliflimsel geliflim izdüflümünde uygulama a¤›rl›kl›, etkileflim ve paylafl›m boyutu yüksek, kullan›c› dostu yaz›l›m teknolojilerinin ö¤retimde kullan›lmas› acil ve pratik bir çözüm olarak devreye sokulabilir. Ayn› flekilde salt, yeni ö¤retim stratejilerini ve metotlar›n› da, mevcut sisteme aktarmakta fayda vard›r. Bu flekilde her bir bireyin ders ortam›nda kazan›labilmesi ve e¤itsel orkestrada anlamland›r›labilmesi mümkün olacakt›r. Yaz›l›m, Malzeme Bilimi, Biyoloji, Kimya, Genetik, Elektronik ve Robotik gibi birçok bilimde ortaya ç›kan yeni bulufllar›n öngördü¤ü aç›l›mlar›n “polymath” (çok bilgili, çok yönlü) anlay›fl› ile pedagoji-androgoji (Yetiflkin e¤itimi) ve psikoloji süzgecinden geçip ö¤retime aktar›lmas› gerekmektedir. Teknolojide süregelen h›zl› de¤iflim, yüksek maliyet, yeterli say›da ve kalitede uzman›n bulunmay›fl›, e¤itim-ö¤retim felsefesinin derinliklerinin genifl kitlelerce özellikle de karar verici-uygulay›c› kesimlerce gerçek anlamda anlafl›lmam›fl oluflu evrensel anlamdaki bafll›ca engellerdir. 21

Ne Yap›yoruz Ne Yapmal›y›z

Leyla Arsan

eÖ¤renme çabalar›m›z› Avrupa düzeyine tafl›mal›y›z Avrupa, bilgi ve iletiflim teknolojilerinin e¤itim alan›nda yeterince kullan›lmad›¤›n› gördü ve politikalar›n› yenilemeye bafllad›. Bu do¤rultuda “E¤itim ve Ö¤retim 2010” çal›flma program›n› oluflturdu ve bu kapsamda fonlar› kullan›ma açt›. Türkiye’nin politikalar› ise henüz AB ile örtüflmüyor. 7. Çerçeve Program› kapsam›nda 2007’nin bafl›ndan bu yana, 24 adet teknoloji donan›ml› aras›nda Çin, Rusya ve ABD bile ortak olarak birkaç projede yer al›yorken, tek projede sadece 2 Türk kurumu görebiliyoruz.

Avrupa Lizbon Stratejisi do¤rultusunda, yaflam boyu ö¤renme kavram› ortaya at›ld›. Bilgi toplumu olabilme ve insan yaflam›n›n refah seviyesini yükseltme hedefine ulaflmak için sadece teknolojiyi gelifltirmek yeterli de¤ildir, ayn› zamanda sürekli bir ö¤renme sisteminin uygulanabilmesidir. Her bir insan›n sürekli ö¤renmesi, yenili¤e adaptasyonunda ve yaflam›n› daha fazla bilgi ve refah düzeyi yüksek bir biçimde yaflamas›nda yard›mc› olur. Bu da her yafltan insan›n yaflam boyu ö¤renmesiyle gerçekleflir. Ö¤renmenin en önemli göstergesi, becerilerin geliflmesinin ölçülmesidir. Bu nedenle Avrupa, teknoloji donan›ml› ö¤renmenin geliflmesinde e-beceri (e-skills) kavram›n› ortaya atarak yeni bir araflt›rma konusu yaratm›flt›r. E¤itim teknolojilerinin geliflmesinde, yaflam boyu ö¤renme, inovasyon ve B‹T (bilgi ve iletiflim teknolojileri) bir üçlü sac aya¤› gibidir. Avrupa e-ö¤renme gözlem raporu Helios 2007 ‹novasyon ‹çin Ö¤renme Raporu’nda da bu durum belirtiliyor. Avrupa Komisyonu’nun inovasyonun ve yaflamboyu ö¤renmenin desteklenmesinde B‹T’in kullan›m›na yönelik 2008 y›l› geliflme raporunda, afla¤›daki bulgular ortaya ç›km›fl: • B‹T’in e¤itimde ve ö¤renimde kullan›m›n›n beklendi¤i kadar olmad›¤›, ifl dünyas› ve kamu hizmetlerinin B‹T ile henüz ö¤retmede ve ö¤renmede yeterli düzeye gelmedi¤i • B‹T’in e¤itim ve ö¤renim sistemlerine dahil edilmesinin teknolojik, organizasyonel, s›n›f ortamlar›nda ve ifl alanlar›nda ve ö¤renme

düzenlemelerinde de¤ifliklikleri gerektirdi¤i • Resmi, resmi olmayan ve iflyeri ö¤renimlerinde ö¤renme süreklili¤inin henüz sa¤lanamad›¤› Bu do¤rultuda Avrupa, politikalar›n› yenileme çal›flmalar›na bafllad›. E¤itim ve Ö¤retim 2010 Çal›flma Program›’n› oluflturdu. Bu kapsamda fonlar› kullan›ma açt›. Lizbon ile birlikte eAvrupa Eylem Plan›’nda da e-ö¤renme ile ilgili stratejiler oluflturmaya bafllad›. 7. Çerçeve Program›’nda teknoloji donan›ml› ö¤renme, Rekabetçilik ve ‹novasyon Program›’nda (CIP) 21. Yüzy›l için e-Beceriler: Rekabetçili¤i, büyümeyi ve ‹fli büyütme ile ilgili B‹T ve e-ifl becerilerini gelifltirme ve AB, üye devletlerinin yararlanabildi¤i yap›sal fonlar oldu. Türkiye AB projelerinde geride Avrupa’da 50’den fazla araflt›rma kurumu ve flirket, flirketlerde ve sürekli ö¤renimde teknoloji donan›ml› ö¤renimde araflt›rma ve uygulama yenilikleri yapmak üzere güçlerini birlefltirdiler. Bu birleflimden PRO-LC Profesyonel Ö¤renme Kümesi ad›nda bir küme olufltu. Küme bafllang›çta AB taraf›ndan desteklenen 4 Ar-Ge projesi taraf›ndan kuruldu ve sonras›nda bu konudaki di¤er projeler de kümeye kat›ld›lar. Bu projeler; PROLEARN, PROLIX, TENCompetence, Palette - APOSDLE, COOPER ve iCAMP. PROLEARN projesi, teknoloji donan›ml› ö¤renmede Avrupa’da bir topluluk da yaratm›fl, akademik çal›flmalar bu ortamda paylafl›l›yor.

iCAMP projesinde Türkiye’den Ifl›k Üniversitesi de ortak olarak yer al›yor. Sosyal a¤lar, self disiplinle ö¤renme ve farkl› disiplinlerle iflbirli¤i yaparak ö¤renme konular›na odaklanan bir 6. Çerçeve Program› araflt›rma projesi. 7. Çerçeve Program› kapsam›nda 2007’nin bafl›ndan bu yana, B‹T alan›nda 24 adet teknoloji donan›ml› ö¤renme projesi fonlanm›fl. Bu 24 projede Çin, Rusya ve ABD bile ortak olarak birkaç projede yer al›yorken, tek projede sadece 2 Türk kurumu görebiliyoruz. 7. Çerçeve Program›’n›n KOB‹’ler yarar›na araflt›rma alt program›nda, ELEVATE adl› projede ENOCTA teknoloji sa¤layan bir Türk flirketi, Okan Üniversitesi de akademik ortak olarak yer al›yor. Görülüyor ki, ilk kez 6.Çerçeve Program›’na Türkiye’den sunulan proje bir e-ö¤renme projesi ol-

mufl olmas›na ra¤men, daha sonra bu konuda çok da fazla ilerleyememifliz. 29 Eylül -2 Ekim 2009 tarihlerinde Nice’te 4. Teknoloji Donan›ml› Ö¤renme Konferans› “Çoklu Disiplinli Sinerjilerde Ö¤renme” konulu bir konferans gerçeklefltirildi. 20 Kas›m 2009’da da 2009 e-Beceriler Konferans› gerçeklefltirilecek. Türkiye’de ise, 10-14 May›s 2010’da ‹stanbul’da, Future-Learning2010 3. Uluslararas› Gelecek ‹çin Ö¤renme Alan›nda Yenilikler Konferans› 2010: e-Ö¤renme gerçeklefltirilecek. Konferans›n organizatörleri ‹stanbul Üniversitesi, Türkiye Biliflim Vakf›, ‹stanbul Kültür Üniversitesi ve Türkiye Biliflim Derne¤i. Bu ulusal konferans›n bildiri sunma ça¤r›s› flimdiden aç›lm›fl durumda.

ÖNER‹LER Türkiye’de gerçeklefltirilen bu etkinliklerin uluslararas› düzeye tafl›nmas› ve özellikle AB projeleri ile bütünleflmesi, Türkiye’deki STK’lar›n ve flirketlerin daha fazla AB Çerçeve Programlar›na kat›l›m için çaba göstermesi ve araflt›rma a¤lar›nda yer almas› gerekiyor. Türkiye’nin bundan sonra Bilgi Toplumu’nda eDönüflüm stratejisini oluflturacak olan grubun da, yaflam boyu ö¤renme kavram› ile DPT Ulusal Ajans’›n temsilci¤ini yapt›¤› Yaflam Boyu Ö¤renme program› ile iflbirli¤i yaparak, stratejileri oluflturmas› gerekiyor. Devletin kurumlar› STK, özel sektör ve üniversite, araflt›rma kurumlar› ile iflbirli¤i içinde bu çal›flmalar› yürütmesi gerekiyor.

Özel Haber

TOVAK e¤itimde f›rsat eflitli¤ini teknoloji ile destekleyecek Bilgi Tafl›mal› E¤itim (B‹TE) ve Yenikampüs projeleri ile Türkiye Toplum Hizmetleri Vakf› (TOVAK) e¤itim sorunlar›na yeni ve teknolojik çözümler getirmek için deneysel çal›flmalar yapmay› hedefliyor. Bu projelerde yüksek teknolojilerden faydalan›larak internet, e¤itim sistemine entegre edilecek. B‹TE sayesinde kent okullar›ndan köy okullar›na bilgi aktar›m› sa¤lanacak. Yenikampüs ise bir çeflit on-line Halk Evi uygulamas› olarak hayata geçirilecek.

Türkiye Toplum Hizmetleri Vakf› (TOVAK) bir yandan deste¤e muhtaç köy okullar›ndaki koflullar›n iyileflmesine çal›fl›rken di¤er yandan da e¤itim sorunlar›na çözümler getirecek model projeler üretiyor. Bilgi Tafl›mal› E¤itim (B‹TE) ve Yenikampüs adl› çal›flmalar ise bu projelerden sadece iki tanesi… B‹TE, ça¤dafl teknolojinin olanaklar›ndan yararlanarak geliflmifl kent okullar› ile k›rsal bölgelerdeki okullar aras›nda etkileflim yarat›lmas›n› hedefliyor. ‹nternet üzerinden yap›lacak gönderiler sayesinde kentlerden köylere bilgi, belge ve doküman deste¤i sa¤layacak teknolojik alt yap› ve flebekenin oluflturulmas›n› amaçlan›yor. Yenikampüs ise bu sistemin içinde yer alan bir içerik projesi olarak kabul ediliyor. TOVAK Baflkan› Prof. Dr. Tahir Özgü taraf›ndan “online Halk E¤itim Merkezi” olarak adland›r›lan Yenikampüs, her meslek grubuna ait bilgi ve tecrübelerin internet ortam›na aktar›lmas›n› ve bunla-

r›n tüm topluma aç›k hale getirilmesini hedefliyor. TOVAK bünyesinde e¤itimde f›rsat eflitli¤ini teknoloji ile destekleyeceklerini belirten Özgü, Yenikampüs’ün içeri¤inde “kalk›nma ahlak›” say›labilecek bilgilerin yan› s›ra, yurttafl için

genel ekonomi, hukuk, halk sa¤l›¤› gibi alanlar›n da yer alaca¤›n› belirtiyor. B‹TE’nin sa¤layaca¤› olanaklara örnek verir misiniz? B‹TE vas›tas›yla köy okullar›-

n›n s›n›flar›, genifl ekranl› TV, etkileflimli internet ba¤lant›s›, mikrofon ve kamera düzeni gibi araçlarla geliflmifl kent okullar›n›n bir anlamda geniflletilmifl s›n›f› gibi çal›flma olana¤›na kavuflturulabilir. Yine bu sayede, köy ö¤rencileri ve okul saatleri d›fl›nda köy halk›, yaln›z verici okulun ö¤retim kadrolar›ndan de¤il Türkiye’nin hatta dünyan›n her yerinden sa¤lanabilecek bilgilerle beslenme imkân›na sahip olacak. Naklen verilecek dersler ya da etkileflimli dan›flmanl›k yard›m› olabilir. Ayn› teknoloji ile köyde okul ö¤retmenin s›n›fta anlataca¤› derslere foto¤raf, harita, k›sa filmler, müzik ve flark›lar gibi destekler de sa¤lanabilir. Hatta küçüklerin ufkunu açacak fizik, kimya, biyoloji deneyleri gibi yard›mlar da sunulabilir. Kuflkusuz ayr›ca ev kad›nlar›na çocuk bak›m›, ev ekonomisi, küçük ev üretimi, nüfus planlama, halk sa¤l›¤› gibi yararl› bilgiler de verilebilir. B‹TE, e¤itime yönelik gönüllü

katk›lar için teknoloji deste¤inde uygulanabilecek devrimsel bir örnektir. Örne¤in tüm Yat›l› Bölge ‹lkö¤retim Okullar› ve hatta tüm Halk E¤itim Merkezleri B‹TE’den yararlanabilir. Hatta yurtd›fl›nda yaflayan Türk nüfusa dahi farkl› e¤itim alternatifleri sunulabilir. Böylece e¤itimde f›rsat eflitli¤inin sa¤lanmas›nda bir aflama kaydedilmifl olur. B‹TE nas›l oluflturulacak? Esasen birkaç güçlü ve merkezi verici stüdyoya ihtiyaç var. Radyo ya da televizyon yay›n› kadar karmafl›k de¤il. ‹nternet üzerinden yay›laca¤› için daha sade bir düzenek yeterlidir. Bunu bir çeflit yay›n flebekesi olarak düflünelim. Yeterli iletiflim altyap›s›n›n oluflturulmas›nda tabii ki Milli E¤itim Bakanl›¤›’n›n da deste¤i gerekiyor.

Yenikampüs’ün içeri¤inde neler bulunacak? Yenikampüs’ün zenginleflmesi s›n›r› olmayan bir süreçtir. Bu platform kimi konularda ve durumlarda bafll› bafl›na

bir e¤itim medyas› olarak hizmet verebilece¤i gibi, örgün ve yayg›n, yüz yüze e¤itim kapasitesini destekleyen ve onun verimini artt›ran bir araç olarak da kullan›labilecek. Yenikampüs, genifl bir perspektife sahip olan “on-line” bir Halk E¤itim Merkezi olarak kabul edilebilir. Yenikampüs’te trafik kurallar›, vergi, imar düzeni gibi “kalk›nma ahlak›” say›labilecek bilgilerin yan› s›ra tüm yurttafllar›n ihtiyac› olan hukuk, ekonomi, halk sa¤l›¤›, temel yabanc› dil, müzik, satranç, el sanatlar› gibi çok çeflitli içerikler sunulacak. Yenikampüs sonsuz içerikli bir e¤itim havuzu gibi görülüyor. Bu içerik nas›l sa¤lanacak? Yenikampüs’ün içerik gelifltirme sorumlulu¤u öncelikle TOVAK’a aittir. Bu kapsamda TOVAK’la beraber bu sorumlulu¤u paylaflmak isteyen tüm kifli ve kurulufllar içerik için katk›da bulunabilirler. Tüm bilgi üreticilerinin bedelsiz ya da bedelli sunumlar› bu platformda kul-

lan›c›lar›n hizmetine sunulabilir. Bu yönüyle Yenikampüs, duyarl› Türk ayd›nlar›n›n toplumsal e¤itime bilgi ba¤›fllad›klar› bir platform olarak da görülebilir. Örnek vermek gerekirse bir ilaç üreticisinin sa¤l›k alan›nda, bir motorlu araç üreticisinin trafik alan›nda, inflaat yüklenicisi bir firman›n imar düzeni alan›nda Yenikampüs yoluyla Türk toplumuna e¤itim için ham bilgi arma¤an etmeleri ya da bu ham bilgilerin e¤itim program› haline getirilmesi için sponsorluk sa¤lamalar› mümkündür. Tabii bu bilgilerin do¤rulu¤u oluflturulacak uzman kurullar taraf›ndan teyit edildikten sonra yay›na koyulacak. Ülkemizdeki e¤itim sisteminde teknolojiye verilen önemi yeterli buluyor musunuz? E¤itimde yapt›¤›m›z en büyük yanl›fll›k; ça¤dafl teknolojiyi, bilimin, e¤itimin, kültürün, sanat›n hizmetine sunma zorunlulu¤unu ve seçeneksizli¤ini görmekte çekti¤imiz idrak noksanl›¤›d›r. Bu idrak noksanl›¤›ndand›r ki örne¤in Bitlis’te çaresiz bir müzik ö¤retmeni, çok sesli müzi¤i tebeflirle anlatmaya çal›fl›r. Dolay›s›yla teknolojiye, e¤itim alan›nda gerekti¤i kadar önem verilmedi¤ini düflünüyorum. Hem insanlar›n tüm sektörler aras›nda yapt›¤› önem s›ralamas› hem de maddi imkâns›zl›klar e¤itim alan›nda bu sonucu ortaya koymufltur. ‹flte toplumsal sorumluluk duygusuna sahip “Türk Ayd›nlar›” teknolojiyi ö¤retimin ve ö¤retmenin emrine sunarak gerçek bir e¤itim devrimi yaratmal›d›r. 25

U‹G’den Notlar

Cemil Ar›kan, Selçuk Karaata

E¤itimde yeni geliflmeler: E¤itim ve inovasyon Bilgi Ça¤›’n›n bu say›s›nda, dünyada inovasyon yetene¤i konusunda lider ülkelerden olan ABD’nin insan kaynaklar› ve e¤itim sistemi alan›nda haz›rlad›¤› bir rapora yer vermek istiyoruz. ABD Ulusal ‹novasyon Giriflimi ‹nsan Kaynaklar› Grubu’nun haz›rlad›¤› bu raporu özetledikten sonra, Türkiye’de yap›lanm›fl olan Ulusal ‹novasyon Giriflimi Çal›flma Grubu’nun önerisi ile yaz›m›z› tamamlayaca¤›z.

Son 50 y›ld›r, ABD, kaliteli iflgücü sayesinde dünyada inovasyonda lider konumda bulunuyor. Amerikan e¤itim sistemi içinde çok yönlü devlet okullar›na, yüksek oranda üniversite mezununa sahip olunmas›, dünyadaki en iyi STEM (bilim, teknoloji, mühendislik, matematik) e¤itiminin verilmesi gibi kendine has özellikleri, böylesine bir iflgücünün oluflmas›nda önemli rol oynuyor. Sorunlar Büyük baflar›lar›na ra¤men Amerikan iflgücü ve bu gücün inovasyon yapabilme yetene¤i çeflitli sorunlarla karfl› karfl›ya bulunuyor. Bunlardan ilki yat›r›mlar›n azalmas› ve rekabetin artmas›d›r. Di¤er ülkeler bilim adam› ve mühendis yetifltirme konusunda yat›r›mlar›n› art›rm›flken, Amerikan üniversite ve iflgücü yetifltirme altyap›lar›, bunlar›n geliflimi için kullan›lan fonlar›n da sabit kalmas›yla göz ard› edilmifl durumdad›r. Amerikan iflgücünü etkileyen di¤er faktörler - ‹novasyonun do¤as› de¤ifliyor: ‹novasyon ve teknolojik geliflim h›z› art›yor; yeni alanlar (bio-mühendislik) ve mikro teknolojiler, teknoloji araflt›rmas› ve ticaret için daha önemli hala geliyor; üretilen birçok fikir olmas›na ra¤men bunlar›n ticarileflmesini flansa b›rakmaya dayanan “push” anlay›fl› art›k geçerlili¤ini kaybediyor. - ‹nsan sermayesi üzerine: Amerikan iflgücünün en h›zl› geliflen grubu olan kad›nlar ve

az›nl›klar hala bilim ve teknoloji alanlar›nda düflük düzeyde temsil ediliyor. ‹novasyon yetenek havuzunun gelece¤i bu gruplar›n da baflar›l› bir flekilde bu alana dahil edilmesine ba¤l›d›r. Çal›flma Grubu bulgular› - Baflar› için iflbirli¤i gerekiyor Çal›flma grubu, e¤itimli insan say›s› art›r›lsa da, inovasyon konusunda baflar›n›n hükümet, üniversiteler, endüstri uzmanlar› ve bilim adamlar› gibi farkl› gruplar›n sahip olduklar› özelliklerin ve görüfllerin bir araya getirilmesi ile sa¤lanabilece¤ini belirtiyor. Çal›flma grubu, hizmetler sektörünün art›k Amerikan ekonomisinin yüzde 60’›n› kapsad›¤› gerçe¤ine ba¤l› olarak, bütün inovasyon aktivitelerinde hizmetler sektörünün temsilcilerinin kapsanmas› gereklili¤ini vurguluyor. Çal›flma grubu, kendi alanlar›nda uzman kiflileri iflbirlikçi bir anlay›fl içerisinde bir araya getirip, geliflimlerini sa¤layacak bir inovasyon ekosisteminin kurulmas› ile inovasyonda baflar›n›n yakalanabilece¤ini vurguluyor. - ‹novasyon iflgücünün flekillendirilmesi Çal›flma grubu, düflünülen inovasyon iflgücü ve ekosistemi için çeflitli özellikler tan›ml›yor: ‹flgücü özellikleri: Derinlik (Depth): Anlay›fl (alg›lama) ve uzmanl›¤›n derinli¤i - herkesin iflbirli¤i alan›nda katk›da bulunmas›

Genifllik (Breadth): Tak›m olabilme, inovasyonun do¤as›n› ve koflullar›n› anlayabilme yetene¤i, etkili bir iflbirli¤i için, gerek kendi alanlar›nda, gerekse de farkl› alanlarda bilgili-uzman kiflilerin birikimlerini daha genifl bir amaç için bir araya getirebilmeleri, herkese seslenebilecek düzeyde uygun bir dil konuflulabilmesi Enlilik (Width): Farkl› görüfllerin iç içe geçebilmesi – farkl› görüfllerden, inovasyon grubunun Amerikan nüfus çeflitlili¤ini yans›tacak biçimde farkl› demografik yap›lar› ve görüflleri içermesi ve bu zenginli¤in küresel dünyadaki önemi. ‹flgücü yetenekleri: ‹novasyon sürecinin desteklenmesinde 4 önemli ö¤eden oluflan IQ benzeri bir sistem ortaya konmufltur. Gerekli yeterliliklerin seviyeleri: Çal›flma grubu ayr› ayr› olacak biçimde; bireysel ve kurumsal olarak ve bir ekosistem içinde her düzeyde inovasyonun nas›l alg›land›¤›n› ortaya koyuyor. - Bireysel: Yukar›da anlat›lan, derinlik-enlilik-genifllik

- Kurumsal: Kurum, bireylerin inovasyon aktivite uygulamalar›n› desteklemeli, ortak kurumlar› iflbirli¤i sa¤layan a¤yap›lar›-networkleri destekleyici mekanizmalar kurmal›d›r. - Ekosistem: Düflünülen ekosistem kapitalin da¤›t›lmas›, risk almaya imkan veren oluflum kurulmas› ve inovasyon kültürünü oluflturacak kurumlar aras› iflbirli¤ini artt›r›lmas›. Bundan dolay› bireylerin rolleri ve de¤erleri tan›nmal› ve gruplar aras› da¤›l›m ve dengeler sa¤lamal›d›r. Gruplar: Hükümet, endüstri ve akademik liderler, inovasyon deste¤i için ulusal bir konsensus oluflturmal›d›r. Bunun için 3 gruba daha ihtiyaçlar› vard›r: Halk: ‹novasyonu korkutucu olarak bile gören halka, bunun getirileri ve ekonomik aç›dan önemi anlat›lmad›r. Ö¤renciler: ‹flgücü ihtiyac›n› karfl›lamak için Amerika’n›n çok çeflitli ve genç nüfusuna ulaflmak gerekiyor. ‹flgücü nüfusu: ‹novasyonda etkili tüm

Mesleki: Müflteriyi, ekonomiyi ve mesle¤i anlayabilme yetene¤i

Sistem: Sistemin nas›l çal›flt›¤›n› anlayabilme

‹novasyon için gerekli iflgücü yetenekleri

Teknik: Herhangi bir alanda yeterlilik

Duygusal: Tak›m içi çal›flmay› art›rabilecek insanlar aras› özellikler

U‹G’den Notlar

gruplarla düzenli iletiflim kurulmas› ve onlar›n iflbirli¤i anlay›fl› ile inovasyon sürecine bak›fllar› gelifltirilmelidir. Öneriler: fiu iki ana maddeyle özetlenebilir: Ana neden (Guiding tenet) Amerika’n›n ekonomik geliflmiflli¤i, inovasyonu gelifltirebilecek tüm alanlarda sorunlar› giderebilecek esnek ve iyi e¤itimli bir iflgücüne ba¤l›d›r.

ö¤rencilerin inovasyon ve gelifltirme kapasitelerini (pratik alana yönelik) art›racak flekilde düzenlenmesi Akademik liderler için özel öneriler: • STEM akademik birimleri ve meslek okullar› aras› iflbirli¤inin art›r›lmas›, • Üniversiteye ulafl›m› e¤itim sisteminde geniflletmek, • ‹novasyonu desteklemek ve ödüllendirmek, • Farkl› yeteneklerin ihtiyaçlar›na hizmet etmek, • Endüstri ile iliflkilerin art›r›lmas›.

Bu önermeyi izleyen madde olarak ‹flletme Prensibi Amerikan inovasyon sistemi, gelece¤i için gerekli yetenekli insanlar› ortaya ç›karabilecek, engellerinden ar›nm›fl ve olanaklar› aç›k bir flekilde kurulmal›d›r. 1)Ulusal Savunma E¤itimi Yasas›’na (National Defense Education Act) benzer, “Hareketli lisansüstü e¤itim bursu” (Portable graduate fellowship) içeren bir Ulusal ‹novasyon E¤itim Yasas›n›n ç›kar›lmas› Bu sistem içerisinde çok yönlü programlar ve bilim-mühendislik ö¤rencilerinin yarat›c›l›klar›n› gelifltirebilecekleri bir sistem amaçlan›yor. Bu sistem her kesimden insana ulaflacak flekilde tasarlanmal›d›r. Bu amaçla; • Hareketli Lisansüstü Program burslar› verilmeli, • Lisans burslar› verilmeli, • Araflt›rma amaçl› ücretli izinler (sabbatical) sponsorlar taraf›ndan desteklenmelidir. 2)fiu anda federal fonlarda iflletme yönetimi e¤itimi için bulunan 20 milyar dolar›n, inovasyon becerileri oluflturulmas›nda etkili kullan›m›n› analiz etmek için ABD Baflkan›na ba¤l› bir komisyon kurulmas› Bunun için, • H-1B e¤itim ödeneklerinin yeniden düzenlenmesi • Endüstri için e¤itim vergileri kolayl›¤› getirilmesi • ‹ste¤e ba¤l› fonlar›n geniflletilmesine izin verilmesi 3)STEM e¤itiminin içeri¤inin ve amac›n›n 28

4)Çal›flanlar›n yarat›c›l›k ve inovasyon kabiliyetlerini art›rmak için iflgücü gelifliminin amac›n›n ve içeri¤inin geniflletilmesi Endüstri için tavsiyeler: - Mevcut iflgücünün iflbirli¤i tekniklerinde e¤itilmesi için “kurum-içi” e¤itim programlar›n›n kurulmas› veya bu programlar›n gözden geçirilmesi - ‹fle alma veya terfilere iliflkin pratik uygulamalar kurarak, disiplinler aras› düflünebilen bireylerin yeteneklerin için ticarileflme alanlar› oluflturulmas› - Üniversiteler ile iflbirli¤i yaparak belirgin problemlerin çözümü için merkezler kurulmas› 5)Ulusal, yerel birimler, akademi ve endüstrinin kat›l›m› ile “Ulusal ‹novasyon Merkezi” olarak tasarlanabilecek, ulusal ve yerel seviyelerde inovasyon kümeleri kurulmas›. Bu amaçla: Ulusal ve yerel yönetimler, inovasyonun geliflimi için uygun bir çevre sistemi oluflturmakta öncü olmal›d›rlar; Üniversiteler ve di¤er araflt›rma merkezleri inovasyon ve ekonomik geliflimde yer almal›lar; ‹fl liderleri özel sektörün inovasyon sürecine güçlü bir biçimde kat›l›m›n› koordine etmeliler. “E¤itimde Yarat›c›l›k ve Yenilikçilik Ortamlar›n›n Gelifltirilmesi” ad›yla önerilen projenin amac›, e¤itimde yarat›c›l›k ve yenilikçilik kültürünün oluflmas›n› sa¤lamak ve yarat›c› düflünme, bir durumla ilgili farkl› örüntüleri yakalamak, bilinenlere farkl› bir bak›fl aç›s› getirmek, birbiriyle iliflkisi yokmufl gibi görünen durumlar aras›ndaki ilintiyi yakalamakt›r.

Yarat›c› bireylerin özellikleri flu flekilde s›ralanabilir: 1. Farkl› meraklar› olan, sürekli soru soran, genifl ilgi alanlar› olan, 2. Problemlere ve sorulara farkl› çözümler üreten, farkl› ve benzer olmayan cevaplar veren, 3. Görüfllerini ifade etmekten çekinmeyen, 4. Bir fikir ya da proje konusunda inatç› olan, üzerinde yo¤un çal›flan 5. Risk alabilen, 6. Hayal gücü genifl olan, “ E¤er flöyle olsayd› nas›l olurdu? De¤ifltirirsek ne olur? gibi sorular soran, 7. Kavramsal çerçeveleri, kurumlar›, nesne ve sistemleri iyilefltirme kayg›s› olan, 8. Kendisinin zay›f ve güçlü yönlerinin fark›nda olan, 9. Farkl› olarak adland›r›lmaktan korkmayan, 10. Elefltirel bakan. Yenilikçilik, bir fikri, süreç ya da uygulamay› topluma sunma ve toplumda yenilenmeyi sa¤lamakt›r. Yenilikçilik özellikleri ise flu flekilde s›ralanabilir: 1. Yarat›c›l›k 2. Risk alma 3. Fikri seçmek 4. Giriflimcilik 5. Gelifltirmek 6. Ticarilefltirmek Yarat›c›l›k ve yenilikçilik kültürünün bir toplumda oluflmas›nda ya da bu oluflumun engellenmesinde e¤itim ve okullar kilit rol oynuyor. Dolay›s›yla, ilk ve ortaö¤retimde özellikle okullarda yap›lacak çal›flmalar önem kazan›yor. Yenilikçilik kültürünü benimseyen bir okul afla¤›da belirtilen özellikleri gösteriyor: • Mevcut durumdan rahats›z olma • Sürekli olarak iyileflme amac›nda olma, • Yeniyi denemeye aç›k olma • Çal›flanlar›n›n bilgi ve beceriler ile donanm›fl olmas› için önlemler alma • Hata yapmaktan korkmama • Sorumluluk ve inisiyatif verme • Çal›flanlar› karar süreçlerine katma

• Tak›m halinde çal›flma stratejileri gelifltirme • Ö¤rencinin ö¤renme ve geliflimini esas alma • Ö¤retme ve ö¤renme süreçlerine yenilikçilik ve yarat›c›l›k süreçlerini entegre etme Ö¤retmenler, bu süreçte çok önemli bir rol oynamaktad›r. S›n›f içinde yarat›c›l›¤›n desteklenmesi, yenili¤in onaylanmas› ve bunun ötesinde ö¤retmenin ö¤rencilere model olmas› çocuklarda yarat›c›l›¤› ve yenilikçili¤i gelifltirmenin yollar›ndan biridir. Projenin Kapsam›: • Ö¤retim programlar›na yarat›c›l›k ve yenilikçilik süreçlerinin yedirilmesi, • Bu amaçla programlardan baz› ö¤renme alanlar› ya da alt ö¤renme alanlar› seçilerek bu durumun örneklendirilmesi, • Ö¤retim süreçlerinde yenilikçili¤i ve yarat›c›l›¤› destekleyici yöntem ve stratejilerin gelifltirilmesi, • Yarat›c›l›k ve yenilikçili¤in ne oldu¤u ve süreçleri konusunda bilgilendirme amac›yla bir yay›n›n haz›rlanmas›, • Ö¤retim programlar›ndan baz›lar›n›n seçilerek yarat›c›l›k ve yenilikçilik çerçevesinde ele al›nmas› ve örnek etkinlikler oluflturulmas›, • Yarat›c›l›k ve yenilikçilik konusunda fark›ndal›k yaratmak amac› ile ö¤retmenler için sertifika programlar›n›n gelifltirilmesi, • Yenilikçilik kültürünün okul ortamlar›na kazand›r›lmas› amac› ile strateji ve yöntemlerin gelifltirilmesi, • Oyun ve ö¤retim materyallerinin gelifltirilmesi, • Okul yöneticileri için programlar haz›rlanmas›, • Örnek okullar›n seçilip, uygulamalar›n yap›lmas› ve etkilili¤inin ölçülmesi. Proje Grubu: • Okul öncesinden üniversiteye kadar okullar›m›zda yarat›c›l›k ve yenilikçilik kültürünün yerlefltirilmesi için bu konuda çekirdek bir çal›flma grubunun oluflturulmas›, • Bu grubun içinde ö¤retim üyeleri, ö¤retmen, sanat, bilim ve ifl dünyas›ndan yarat›c› ve yenilikçi kifliler, her yafltan çocuklar olabilir. 29

Röportaj

E¤itimde teknoloji özne de¤il, araçt›r Bilgisayar, internet, sanal kütüphaneler, uzaktan e¤itim araçlar›, ö¤renci ve ö¤retmenlerin hayat›n› kolaylaflt›ran pek çok yeni yaz›l›m, e¤itim sistemimizin yavafl da olsa birer parças› haline geliyor. Sabanc› Üniversitesi Mühendislik ve Do¤a Bilimleri Fakültesi Ö¤retim Üyesi Hasan Sait Ölmez, e¤itimde kullan›lan teknolojilerin, e¤itimde kaliteyi artt›rsa da, hiçbir zaman içerikten ve e¤itmenlerden daha önemli olamayaca¤›n› söylüyor. Sönmez, bu teknolojilerden do¤ru faydalanmas›n› bilmeyenlerin, ekonomik ve toplumsal olarak geri kalaca¤›na iflaret ediyor.

E¤itim giderek teknolojiye daha çok ba¤lan›yor. Üniversiteler baflta olmak üzere, pek çok e¤itim kurumu az ya da çok bilgisayardan, internetten, de¤iflik yaz›l›mlardan hatta iPod gibi cihazlardan faydalanmaya bafllad›. Türkiye geneline bakt›¤›m›zda ise bu teknolojilerden genifl kitlelerin faydaland›¤›n› söyleyemiyoruz. Hatta zaman zaman teknolojik altyap›n›n baz› kurumlarda çok ileri olmas›, baz› kurumlarda ise hiç olmamas› say›sal uçurumu ve f›rsat eflitsizli¤ini körüklüyor. Sabanc› Üniversitesi Mühendislik ve Do¤a Bilimleri Fakültesi Ö¤re-

tim Üyesi Hasan Sait Ölmez gereken altyap› ülke geneline yay›l›rsa k›sa ve uzun vadede, ekonomik ve toplumsal anlamda çok olumlu sonuçlar al›naca¤›n› ifade ediyor. Ölmez, e¤itim teknolojilerinin e¤itimde hiçbir zaman e¤itmenler ve içerik kadar önemli olamayaca¤›n› ancak art›k e¤itimin de bu teknolojiler olmadan düflünülemeyece¤ini söylüyor. “Bir ülkenin e¤itim teknolojisi ulusal telekomünikasyon ve iletiflim altyap›s› üzerine infla edilir” diyen Ölmez’e göre devletin e¤itim teknolojilerini kullanma konusunda bir vizyon eksikli¤i var.

Türkiye e¤itimde geliflen teknolojilerden faydalanmas›n› biliyor mu? Bu alandaki temel eksikli¤in vizyon oldu¤unu düflünüyorum. Ülkemizdeki en fakir yüzde 20’lik dilim e¤itim hizmetlerinin yüzde 5’inden az›n› kullan›yor. Türkiye, gayri safi milli has›las›n›n yaln›zca yüzde 3’ten biraz fazlas›n› e¤itime ay›r›yor. Burada kamu bütçesinden ayr›lan kaynaktan bahsediyoruz. Bu rakam›n geliflmifl ülkelerde yüzde 7 - 10 aras›nda oldu¤unu düflünürsek (Çin’de yüzde 12 civar›nda) problemin e¤itime olan yaklafl›mda bafllad›¤›n› görebiliriz. Teknoloji e¤itimde neden önemli? E¤itimde teknoloji kullan›m›ndaki temel amaç, mevcut flartlar› iyilefltirmek ve ö¤renimden al›nacak verimi art›rmakt›r. Yani her fleyden önce teknolojinin e¤itimde var olan sorunlar› ortadan kald›racak bir sihirli de¤nek olmad›¤›n›, yaln›zca e¤itim deneyimini zenginlefltiren bir yard›mc› araç oldu¤unu anlamak gerekir. Öncelikle e¤itimde ulusal bir strateji belirlemeli ve bu alanda yap›lmas› gereken reform-

lar› kaynak, personel ve zaman ay›rarak derhal bafllatmal›y›z. Bu süreç içinde de teknolojiyi e¤itim konusundaki hizmetleri gelifltirmek için nas›l kullanabilece¤imizi planlamal›y›z. Teknolojinin kullan›m› için gereken altyap› yurt geneline yay›lmadan ve bu hizmete ulaflmak makul bir bedelle sat›n al›nabilir olmadan teknoloji f›rsat eflitli¤i sa¤lamaz aksine flehirler ve k›rsal kesim aras›ndaki fark› daha da artt›r›r. Önce genel altyap› tamamlanmal› E¤itimde teknolojiyi etkin kullanmak için altyap›m›z var m›? E¤itimde teknolojinin kullan›m›nda afl›lmas› gereken baz› temel zorluklar var ve bunlar›n birço¤u da ülkemize özel de¤il. Öncelikle teknoloji için gereken altyap› gözden geçirilmelidir. Bir ülkenin e¤itim teknolojisi ulusal telekomünikasyon ve iletiflim altyap›s› üzerine infla edilir. Günümüzün modern anlay›fla sahip bir e¤itim teknoloji uygulamas› için öncelikle iletiflim altyap›-

s›n›n buna müsait olmas› gerekir. Teknoloji e¤itime önderlik edemez, ancak çok amaçl› kullan›labilir. Bundan bir süre önce televizyon yay›nlar›n›n e¤itimde belli oranda bir baflar›s› olduysa bu, televizyonun genel haber alma ve e¤lence amaçlar›na ek olarak e¤itim için kullan›lmas›ndan olmufltur. ‹nternetin ve 3G gibi kablosuz altyap›lar›n da benzer bir geliflim takip etmeleri gerekir. Okullarda bilgisayarlar›n ve internet altyap›s›n›n kullan›lmas›, kiflisel ve ticari kullan›m için internetin o bölgede yayg›nlaflmas›n›, yani, bir servis endüstrisinin kuruluflunu takiben gerçekleflir. Bu flartlar›n olgunlaflmas›n› planlamak ve uygulama dönemini takip etmek gerekir. Önce e¤itim sisteminin mevcut analizi do¤ru ve sa¤l›kl› yap›lmal› ve farkl› e¤itim seviyelerinde amaç ve hedefler ortaya konarak teknolojinin buna nas›l katk›da bulunabilece¤i dikkatlice araflt›r›lmal›d›r. Mevcut finansal kaynaklar›n analizi ile bu kaynaklar›n projeye aktar›m› ve yeni kaynak yarat›m› tüm sürecin en zor k›s›mlar›ndan birisi olacakt›r.

Hangi aflamalarda teknoloji kullan›m› öne ç›kmal›? Bugün e¤itimde teknolojiden anlamam›z gereken yaln›zca teknolojik araçlar›n e¤itimde etkili ve verimli kullan›m› de¤il, ayn› zamanda ö¤renme ve ö¤retme süreçlerinin de tan›mlanmas›, uygulanmas› ve veriminin ölçülüyor olmas›d›r. Bu konuda Apple taraf›ndan yap›lan bir araflt›rma, e¤itmen e¤itimini de fazlara ay›rm›flt›r. S›n›fta teknoloji kullan›m›, Apple taraf›ndan y›llar süren çal›flmalarla incelenmifl ve bu çal›flma e¤itim sistemi üzerine yap›lan en sistematik araflt›rmalardan biri olarak kabul edilmifltir. Bu çal›flman›n temel bulgular›ndan biri, teknolojinin kullan›m› ile e¤itimde befl safhadan oluflan bir evrimsel geliflme izlenmifl olmas›d›r. E¤itmenler teknolojiyi kulland›kça ve profesyonel geliflimleri teknolojiyi e¤itime entegre etmelerini kolaylaflt›rd›kça, uygulamadan olumlu sonuçlar ve verim al›nmaktad›r. Bafllang›ç faz›nda teknoloji ile tan›flma gerçekleflmekte ve teknoloji kullan›m›n›n temelleri ö¤renilmektedir. Bunu benimseme faz› takip etmektedir. Bu fazda tek31

Röportaj

nolojinin geleneksel ö¤retim yöntemlerine destek sa¤lamas› ve ö¤renimi kolaylaflt›rmas› amaçlanmaktad›r. Uyum sa¤lama faz›nda ise teknolojinin klasik s›n›f yap›s› ile bütünleflmesi sa¤lanmaktad›r. Burada amaç ö¤renmeyi kolaylaflt›rman›n yan› s›ra teknolojik araçlar›n kullan›m›n› ile ö¤renciyi üretken ve kat›l›mc› hale getirmektir. Bir sonraki içsellefltirme faz›nda ise ö¤rencilerin hep birlikte araflt›rma esasl›, projetabanl› disiplinler aras› çal›flmalara odaklanmalar› sa¤lan›r. Son faz olan yarat›c›l›k faz›nda ise teknolojinin yeni kullan›m alanlar› keflfedilir ve yap›lan çal›flmalara uyarlan›r. E¤itim teknolojilerinde örnek olabilecek birkaç uygulama örne¤i verebilir misiniz? Geliflmifl ülkelerde hem teknolojinin e¤itimle bütünleflmesi hem de uzaktan e¤itim konusunda epeyce örnek var. Ancak geliflmekte olan ülkeler aras›nda, örne¤in Tayland'da 1995’te bafllat›lan bir çal›flma oldukça kayda de¤er görünü-

yor. Bu çal›flmada Tayland Bilim ve Teknoloji Bakanl›¤›, Biliflim ve ‹letiflim Teknolojileri Bakanl›¤› ve E¤itim Bakanl›¤› taraf›ndan birlikte yürütülen SchoolNet projesi ile okullar aras›nda bilgi al›fl verifli sa¤lanmas›, flehirler ve k›rsal alanlardaki ö¤renciler aras›ndaki fark›n kapanmas› ve okullar›n internete ba¤lant›lar›n›n gerçeklefltirilmesi planlanm›fl. Projenin en kritik görevi ulusal dillerinde içerik haz›rlanmas› ve ö¤retmenlerin e¤itimi konusunda yap›lan ciddi ve kapsaml› çal›flmalar olmufl. Halen devam eden bu proje ile bugün on binlerce okulun ö¤rencileri ile ö¤retmenlerinin bu hizmetlerden yararlanmas› sa¤lanm›fl. Bizde neden benzeri bir vizyon uygulanmad› dersiniz? 1995 y›l›nda böyle bir vizyonun ortaya konmas›nda bizde halen bulunmayan Bilim ve Teknoloji ile Biliflim ve ‹letiflim Teknolojileri Bakanl›klar›’n›n katk›s› oldu¤unu tahmin ediyorum. Ortaya at›lmas›na ve geliflmesine bizzat tan›k oldu¤um bir baflka baflar›l› giriflim ise MIT taraf›ndan 2000 y›l›nda bafllat›ld›. Massachusetts Institute of Technology (MIT), yayg›nlaflan internet erifliminin e¤itimde nas›l kullan›labilece¤ine ve sosyal sorumluluk çerçevesinde MIT'nin buna nas›l katk›da bulunabilece¤ine cevaben bir aç›k müfredat (Open Courseware) çal›flmas› bafllatt›lar. Burada amaç bilgiyi paylaflmak ve co¤rafik s›n›rlar› ortadan kald›rarak tüm dünyadaki ö¤rencilerin eriflimine aç›k güncel bir müfredat sunmakt›. Bugün mühendislikten sosyal bilimlere, temel bilimlerden dil bilimlerine, iflletme ve ekonomiye kadar 35

ana disiplinde 2000'in üzerinde kurs, ders notlar›, ödevleri, s›navlar›, tüm ek ders materyalleri, ses ve video kay›tlar› ile e¤itmenlerin, ö¤rencilerin ve di¤er profesyonellerin kullan›m›na aç›k bulunmaktad›r. Bafllang›çta MIT içinde ö¤retim üyelerinin bir miktar direnci ile karfl›lafl›lmas›na ra¤men k›sa zamanda bu direnç yerini gönüllü bir iflbirli¤ine b›rakm›fl, bu giriflim bugün yüksek ö¤renimde bu s›n›fta baflar›ya ulaflm›fl en büyük ölçekli projelerden biri haline gelmifltir. E¤itmenler daha da önemli hale gelecek Sizce bir gün teknoloji e¤itmenlerin yerini alabilir mi? Teknoloji e¤itmenin yerini almayacak. En az›ndan yak›n zamanda bu olmayacak. Hatta teknolojinin günlük yaflamdaki önemi ve gücü artt›kça iyi e¤itmenler daha da vazgeçilmez olacak. fiayet e¤itmenlerin ö¤renimi zenginlefltirecek ve verimi art›racak biçimde teknolojiyi kullanmalar› bekleniyorsa, onlar›n teknoloji kullan›m› konusunda güven kazanmalar›n› sa¤layacak profesyonel deste¤in de verilmesi gerekecektir. Uygun flartlarda ilk ve orta ö¤retimdeki e¤itmenlerin kaynaklara ulafl›m›n› sa¤layacak düflük yat›r›ml› projeler e¤itmenlerin birbirleriyle iletiflim kurarak deneyimlerini paylaflmalar›na ve fikir al›fl verifllerinde bulunabilecekleri bir iletiflim ortam› yaratmalar›na olanak sa¤layarak hem e¤itmenlerin profesyonel geliflimine katk›da bulunacak, hem de k›rsal alanlarda görev yapan e¤itmenlerin izolasyon hissini yenmelerine yard›mc› olacakt›r.

Türkiye’de baflar›l› buldu¤unuz bir uygulama var m›? ‹lk ve orta ö¤retim seviyesinde say›ca s›n›rl› özel kurumlar›n münferit çal›flmalar› d›fl›nda kamu taraf›ndan bu alanda yap›lm›fl ciddi bir çal›flma ne yaz›k ki yok. Bu nedenle Türkiye’de ilk ve orta ö¤retim seviyesinde özel okullar d›fl›nda teknolojinin henüz kullan›lm›yor oldu¤unu söylemek yanl›fl olmaz. Üniversiteler teknoloji kullan›m› konusunda sa¤lanan olanaklar bak›m›ndan ilk ve orta ö¤retim kurumlar›ndan kuflkusuz çok daha flansl›. Bugün üniversitelerde teknoloji kullan›m› denince öncelikle akla internet eriflimi geliyor. TÜB‹TAK’a ba¤l› olarak oluflturulan Ulusal Akademik

kullan›m› internet erifliminden ibaret de¤il. Ö¤rencilerin a¤ üzerinden say›sal kütüphanelere, elektronik makale ve dokümanlara, e-kitaplara ulafl›m› da önemli. Son 10 y›l içerisinde bu alanda zengin bir içerik oluflmaya bafllam›flt›r. Bu çal›flmalar yeterli mi? Ö¤rencilerin proje veya ödev haz›rlamak için ihtiyaç duyduklar› bilgisayarlara ve bu bilgisayarlar üzerinde bulunmas› gereken yaz›l›m programlar›na eriflimi çok s›n›rl› kal›yor. Birçok üniversite ö¤rencisi çal›flma hayatlar›nda kullanacaklar› için bilmesi gereken mesleki yaz›l›m programlar› üzerine yeterli bilgi edinmeden mezun oluyorlar.

ö¤renmek için teknolojiye ba¤›ml› kalacaklar›, insanlarla iliflki kurma ve kendilerini bir baflkas›n›n yerine koyarak empati hissetme yönünde sorun yaflayacaklar› ve internet üzerinde yafllar›na uygun olmayan yay›nlara kolayca eriflebilecekleri yönünde. Yazma al›flkanl›klar› internet üzerindeki iletiflim kanallar›nda flekilleflen ve baflkalar› taraf›ndan gelifligüzel yarat›lm›fl olan kaynaklar› okuyan ö¤rencilerin dil gelifliminin olumsuz etkilendi¤i yönünde tespitler var. Bu flekilde hem Türkçe grameri konusunda zay›f, hem de sürekli belli kanallar üzerindeki sosyal faaliyetlere zaman ayr›lmas› nedeniyle kitap okuma al›flkanl›klar›n› kaybe-

Teknoloji e¤itmenin yerini almayacak. En az›ndan yak›n zamanda bu olmayacak. Hatta teknolojinin günlük yaflamdaki önemi ve gücü artt›kça iyi e¤itmenler daha da vazgeçilmez olacak. fiayet e¤itmenlerin ö¤renimi zenginlefltirecek ve verimi art›racak biçimde teknolojiyi kullanmalar› bekleniyorsa, onlar›n teknoloji kullan›m› konusunda güven kazanmalar›n› sa¤layacak profesyonel deste¤in de verilmesi gerekecektir. A¤ (ULAKNET) altyap›s› ile internet erifliminden 2,5 milyonun üzerinde e¤itmen, araflt›rmac› ve ö¤renci yararlan›yor. ULAKNET mevcut altyap›s› bu tür bir kullan›c› yo¤unlu¤una cevap vermekte zorlanmakla birlikte özellikle ö¤rencilerin büyük bir k›sm›na ücretsiz internet eriflimi sa¤lamas› aç›s›ndan önemlidir. Kendi olanaklar›yla internet eriflimi ve say›sal kütüphanelere ödenek ay›ran üniversitelerde durum daha tatminkar. ‹spanya merkezli araflt›rma flirketi Cybermetrics Lab taraf›ndan yap›lan web aktiviteleri ile ilgili araflt›rma sonuçlar›na göre, Türk üniversiteleri geliflmifl ülkelerdeki üniversitelere oranla yetersiz ç›km›flt›r. Ancak üniversitelerde teknoloji

Ders içeriklerinin web sayfalar› üzerinden ö¤rencilere sunulmas›, güncellenerek sürekli baflvurulabilecek bir kaynak haline dönüfltürülmesi gibi kolayl›kla uygulanabilecek hizmetler ya ö¤retim üyelerinin bilgi eksikli¤i ya da bu konuda teknik olanaklar›n yetersiz olmas›ndan dolay› yap›lam›yor. Üniversitelerimizin birço¤unda ayn› nedenlerle elektronik ortam üzerinde yürütülerek daha h›zl›, do¤ru ve verimli yürütülebilecek birçok rutin ifl hala iç yaz›flmalarla ve k›rtasiye kullan›m›yla çözülmeye çal›fl›l›yor. Teknoloji kullan›m›n›n olumsuz etkileri olabilir mi? Bu konuda genellikle öne sürülen gerekçeler, ö¤rencilerin

den ve kelime da¤arc›¤› s›n›rl› bir nesil yetiflti¤i iddia ediliyor. Bunlar›n k›smen hakl› gerekçeler olabilece¤ini kabul etmekle beraber ö¤rencilerin do¤ru yönlendirilmesi ve yeterli rehberlik sa¤lanmas›yla bu tür olumsuz etkilerin en aza indirilebilece¤ini ve teknolojiden azami faydan›n sa¤lanabilece¤ine inan›yorum. Hat›rlarsan›z televizyon için de zaman›nda benzer endifleler dile getirilmiflti. Ancak bilgiye eriflimde televizyonun 70’li ve 80'li y›llarda Türkiye'de önemli bir kaynak oldu¤unu kabul etmek gerekiyor. Teknoloji kabul gördü¤ü ve yayg›n kullan›ma geçti¤inde yaratt›¤› momentumun önünde durmak kolay olmuyor. 33

Röportaj

Uzaktan e¤itim f›rsat eflitli¤ine ve kaliteye katk› sa¤l›yor E¤itim teknolojileri yavafl yavafl hayat›m›za giriyor. Özellikle uzaktan e¤itim, s›k s›k baflvurulan bir e¤itim arac› olmaya bafllad›. Türkiye Biliflim Vakf› (TBV) Ankara Temsilcisi Dr. Ayd›n Kolat, uzaktan e¤itimin, e¤itimde eflit olanaklar sunulmas›na katk›da bulunabilece¤ini söylüyor, ancak bunun için teknolojik altyap›n›n, mevzuat›n, içerik kalitesinin iyilefltirilmesi gerekti¤inin de alt›n› çiziyor.

IBM bünyesinde 1990’da kurulan Bilgisayar Destekli E¤itim Araflt›rma ve Gelifltirme Merkezi’ni yöneten Türkiye Biliflim Vakf› (TBV) Ankara Temsilcisi Dr. Ayd›n Kolat, uzun y›llard›r e¤itim teknolojileri alan›nda faaliyet gösteriyor. Kolat, 2001’den bu yana Türkiye Biliflim Vakf› (TBV) bünyesinde, uzaktan e¤itimin kalitesini artt›rmaya yönelik çal›flmalar› da yürütüyor. Kolat, ayr›ca 2003’te akademisyenler, TBV taraf›ndan 130 uzman›n kat›l›m›yla haz›rlanan ve Türkiye’de eö¤renme ile ilgili en önemli kaynaklardan biri haline gelen “Uzaktan E¤itim K›lavuzu”nun yay›nlanmas›na da öncülük etmifl. E¤itimde teknolojiye uygun içerik üretmenin de en az teknolojiyi kullanmak kadar önemli oldu¤unu vurgulayan Kolat, uzaktan e¤itim teknolojilerinin yüz yüze e¤itimle bir arada kullan›lmas›n›n son derece önemli oldu¤una dikkat çekiyor. Kolat, uzaktan e¤itim teknolojilerinin okul ve ö¤retim eleman› k›t

olan yerlerde de son derece iyi bir araç olarak kullan›labilece¤ini ve bunun e¤itimde olanak eflitli¤ine katk› sa¤layaca¤›n› ifade ediyor. Uzaktan e¤itim modellerinin birbirinden fark› nedir? Uzaktan e¤itimin 2 ana modeli vard›r. Eflzamanl› (Senkron) ve farkl› zamanl› (asenkron) model. Bir e¤itimin baflar›l› olmas› ve ö¤renmenin kal›c› olmas› için her iki modeli bir arada kullanan ve ayr›ca yüz yüze s›n›f e¤itimleri ile desteklenen bir model

olan harmanlanm›fl (blended - karma) modelin kullan›lmas› öneriliyor. Uzaktan e¤itime bafllaman›n en çabuk yolu, e¤er altyap› uygunsa senkron modelin uygulanmas›. Bu modelde ö¤retici belli bir saatte belli bir ortamda (ak›ll› s›n›f) e¤itimi gerçeklefltiriyor. Ö¤renenler kendi lokasyonlar›nda, kendi bilgisayarlar›ndan bu e¤itimi izleyebildikleri gibi ö¤retene veya di¤er ö¤renenlere a¤ üzerinden soru sorabilir ve cevaplar› tart›flabiliyorlar. Ak›ll› s›n›flarda ö¤retenler, kameralar arac›l›¤› ile dersi anlat›rken, normal s›n›f e¤itiminde oldu¤u gibi elektronik beyaz tahta kullanabiliyor ya da sunular›n› ö¤renenlerle a¤ üzerinden paylaflabiliyorlar. Asenkron modelde ise ö¤renenler daha önceden a¤ üzerinden eriflilebilecek flekilde haz›rlanm›fl içerikleri zamandan ve mekandan ba¤›ms›z olarak kendi kendilerine çal›flarak ö¤reniyorlar. Bu nedenle içeriklerin e¤itim teknolojilerine uygun olarak gelifltirilmesi çok önemli ve en çok vakit alan k›sm›d›r.

Geleneksel içerik, uzaktan e¤itime uygun de¤il Teknolojiye uygun içerik nas›l olmal›d›r? ‹çerikler bir kitaptan farkl› olarak çeflitli animasyon ve simülasyonlar da içermeli, ö¤renenler bu olanaklar› kullanarak deneyler yapabilmeli, bu deneylerin sonuçlar›n› yorumlayarak sonuca ulaflabilmelidir. Yani kitap format›nda haz›rlanm›fl, sadece bir ekranda resim di¤er ekranda yaz›lardan oluflan veya ö¤retenin yüz yüze s›n›f dersinde gösterdi¤i slaytlardan oluflan sunular›n gösterildi¤i içerikler, bizim kabul edebilece¤imiz içerikler de¤iller. Bunlar ancak, bir ölçüde, s›n›f e¤itimlerinde destek materyali olarak kabul edilebilirler. Harmanlanm›fl modelde ise her iki model birlikte kullan›l›yor. Ayr›ca ö¤renilecek dersin konusuna ba¤l› olarak de¤iflecek sürelerde yüz yüze s›n›f e¤itimi ile konular pekifltiriliyor. Tüm modellerde, ö¤renenlerin aktivitelerini takip eden, s›nav sonuçlar›n› de¤erlendiren, ö¤renenlerin ö¤reten ve di¤er ö¤renenlerle tart›flmalar›na olanak sa¤layan forum ve sohbet odas› deste¤i olan Ö¤renme Yönetim Sistemleri (ÖYS/LMS) kullan›lmal›d›r. Yaflam boyu e¤itim için de uzaktan e¤itim Uzaktan e¤itimin, e¤itim sistemine ve toplumsal yap›ya faydalar› nelerdir? Uzaktan e¤itim, e¤itim sistemimizde henüz tamamen sa¤layamad›¤›m›z “e¤itimde eflit olanaklar sunulmas›na” katk›da bulunabilir. S›n›rl› say›da okul veya ö¤renim ele-

man› olan baz› ilçe ve köylerde e¤itimin yap›labilmesine olanak sa¤lar. Baz› derslerde yard›mc› ders malzemesi olarak kullan›larak, ö¤renenlerin s›n›fa gelmeden önce belli bir seviyeye gelmelerini sa¤layabilir, böylece yüz yüze gerçeklefltirilen derslerin daha verimli olmas› sa¤lanabilir. Rekabetin küresel ölçütte de¤erlendirildi¤i günümüzde “yaflam boyu ö¤renme” ile her yaflta ve her bilgi ve beceri seviyesindeki bireyin çal›flma alanlar›nda kendilerini yenilemeleri veya tamamen baflka bir konuda yeni bilgi ve beceriler kazanmas› sa¤lanabilir. Uzaktan e¤itim kavram›n›, ilk ve orta ö¤retim, üniversite ve yaflam boyu ö¤renme bafll›klar› alt›nda düflündü¤ümüz zaman, toplumsal aç›dan geliflmemizi nas›l etkileyece¤i daha net aç›klanabilir. Her fleyden önce teknolojideki geliflmeleri yak›ndan takip edebilen genç kuflak aç›s›ndan de¤erlendirildi¤inde, bilgiye eriflmenin ve ö¤renmenin, ö¤renenin iste¤i ve becerilerine ba¤l› olarak, tamamen ö¤renen merkezli yap›ya uygun olan uzaktan e¤itim olanaklar› ile sa¤lanmas›, genç ve istekli bireylere genifl olanaklar sunmaktad›r.

teknolojilerine uygun olarak gelifltirilmediyse ve e¤itim modeli hedef ö¤renen kitlesine uygun seçilmemiflse, uzaktan e¤itim istenilen fayday› sa¤lamayacakt›r. Sosyal aç›: Baz› görüfllere göre uzaktan e¤itimin, yüz yüze e¤itimde yarat›lan sosyal çevreyi yeteri kadar sa¤layamad›¤› bir gerçek. Ancak harmanlanm›fl uzaktan e¤itim modelinin uyguland›¤› e¤itimlerde, ö¤renenler ayn› ortamda yüz yüze ders ald›klar› gibi, geleneksel s›n›flarda kurulan sosyal iliflkilerden daha derin iliflkileri iletiflim teknolojilerindeki geliflmeler sonucunda 7 gün 24 saat kurabildikleri de baflka bir gerçek. Say›sal Uçurum: Günümüzde ve gelecekte, do¤ru bilgiye do¤ru zamanda kolay ve çabuk eriflen birey veya kurumlar›n, bu olana¤a sahip olmayanlara göre ekonomik olarak daha baflar›l› olacaklar› ve refah düzeylerinin da-

Teknolojinin en iyi flekilde kullan›lmas› için tamamlay›c› di¤er unsurlar nelerdir? Burada dikkat edilmesi gereken 4 konu var: ‹çerik kalitesi: Sunulan içerik e¤itim 35

Röportaj

ha yüksek olaca¤› küresel olarak kabul ediliyor. Günümüz koflullar›nda tüm dünyada oldu¤u gibi ülkemizde de bu iki uç aras›nda say›sal uçurum olarak adland›r›lan fark, gerçekçi bir altyap›n›n kurulmas› ve uzaktan e¤itimin uygulanabilir bir yöntemle yayg›nlaflt›r›lmas›yla azalt›labilir. Mevzuat: Uzaktan e¤itimin üniversitelerimizde yayg›nlaflabilmesi için mevcut mevzuat›n baz› iyilefltirmelere ihtiyac› var. YÖK’ün bu konuda baz› çal›flmalar bafllatt›¤›n› biliyoruz. Bu çal›flmalar sonlan›nca, uzaktan e¤itimin daha h›zl› yayg›nlaflaca¤›n› ümit ediyorum. Özel sektör uzaktan e¤itimi daha iyi kulllan›yor Türkiye’de uzaktan e¤itim ne kadar uygulan›yor? Türkiye’de yaklafl›k 10 y›ld›r uzaktan e¤itim hem üniversitelerde hem de kamu ve özel flirketlerde kullan›l›yor. An-

cak bunlar›n bir k›sm›n›n bizim arzulad›¤›m›z düzeyde olmad›¤›n› düflünüyorum. Art›k yeterli deneyimimizin olufltu¤unu kabul edersek, bundan sonra bu verileri kullanarak daha kal›c› ö¤renme sa¤layacak içeriklerin gelifltirildi¤i ve mutlaka harmanlanm›fl modellerin kullan›ld›¤›, ülkemizin genifl co¤rafyas›nda herkesin e¤itim alabilece¤i uzaktan e¤itimlerle e¤itim seviyemizin artaca¤›n› umuyorum. fiu anda say›lar› s›k s›k de¤iflmekle bir-

Uzaktan E¤itim K›lavuzu’nda kavramlar Uzaktan e¤itim, uzaktan ö¤renme, e-ö¤renme, m-ö¤renme, online e¤itim, yaflam boyu ö¤renme gibi kavramlar ö¤renci ve ö¤retmenin fiziksel olarak ayr› yerlerde olduklar› bir e¤itim sürecini tan›mlamak için kullan›lan kavramlardan birkaç›. Uzaktan e¤itim kavram›, bu kavramlar aras›nda en yayg›n kullan›lan kavram. Türkiye Biliflim Vakf›’n›n (TBV) önderli¤inde 2003 y›l›nda bas›lan Uzaktan E¤itim K›lavuzu’nda ad› geçen baz› kavramlar flu flekilde tan›mlan›yor. Uzaktan e¤itim: Farkl› mekanlardaki ö¤renci, ö¤retmen ve e¤itim materyallerinin iletiflim teknolojileri arac›l›¤›yla bir araya getirildi¤i resmi veya kurumsal bir e¤itim faaliyeti. Uzaktan ö¤renme: Ö¤retici ve ö¤renenin fiziksel olarak ayr› ortamlarda bulundu¤u durumlarda gerçeklefltirilen ö¤renme etkinlikleri. e-Ö¤renme (e-Learning): ‹nternet, bir a¤ veya sadece bilgisayar yolu ile gerçekleflen ö¤renmeler. m-Ö¤renme (m-Learning): Mobil iletiflim araçlar› yolu ile gerçekleflen ö¤renmeler. Yaflam boyu ö¤renme: Bireyin, yaflam› boyunca sürekli bir ö¤renme etkinli¤i içerisinde olmas› durumu. 36

likte 20’den fazla üniversitemizde uzaktan e¤itim program› uygulan›yor. Buna ilaveten birçok üniversitemizde de uzaktan e¤itim, derslerde destek materyali olarak kullan›l›yor. fiu anda uzaktan e¤itim en çok hangi alanlarda tercih ediliyor? Özel sektör aç›s›ndan bakarsak, her kurum kendi özel üretim alan›na uygun e¤itimler al›yor. Ayr›ca beceri gelifltirmeye yönelik olarak, proje yönetimi, pazarlama teknikleri, telefonda konuflma becerileri gibi konularla dil kurslar› özel sektörün öncelikli olarak tercih ettikleri konular. Üniversitelerimizde ise bu y›la kadar uzaktan e¤itimle ön lisans ve yüksek lisans programlar›na izin verilirken bu y›ldan itibaren 4 y›ll›k lisans programlar› da bafllad›. Üniversitelerimizde genellikle e-MBA, Bilgisayar Mühendisli¤i, Biliflim sistemleri, Bilgisayar programc›l›¤›, Muhasebe ve Vergi uygulamalar›, ‹flletme yönetimi, Elektronik haberleflme, Lojistik gibi konularda uzaktan e¤itim programlar› yürütülüyor.

Görüfl

Semih Akçomak

Teknoloji, e¤itim metotlar›n› de¤ifltiriyor E¤itim, flehirleflme oran›n›n artmas› ve bask› teknolojilerinin geliflmesiyle bambaflka bir boyuta tafl›nm›flt›. fiu an tüm dünyada kabaca 8’lik sistem üzerine kurulu olan e¤itim, yeni teknolojilerle çok farkl› metotlar gelifltiriyor. Bu yeni metotlardan en iyi flekilde yararlanmak istiyorsak, flehir ve bölgelerdeki teknolojiye eriflim fark›n› en aza indirmemiz gerekiyor.

E¤itim, do¤ru yöntemlerin etkin kullan›m›yla var olan bilgilerin paylafl›lmas› ve alg›lanmas› fleklinde tan›mland›¤›nda, inovasyon ve e¤itim etkileflimini iki ana temel üzerine oturtabiliriz: E¤itim yönteminde yenilik (bir nevi süreç inovasyonu) ve teknolojik ürünlerden faydalan›larak e¤itimin etkinlefltirilmesi (bir nevi üründe yenilik). E¤itim, ancak yöntemde yenilik ve yeni teknolojilerin kullan›lmas› vas›tas›yla etkinlefltirilebilir. Asl›nda e¤itim-inovasyon ba¤›n›n bir aya¤› daha var. E¤itim, inovasyon ve teknolojik geliflmede en önemli etkenlerden biri. Araflt›rmalar, inovasyonun en önemli belirleyicilerinden birinin e¤itim oldu¤unu gösteriyor. Ancak bu ters etkiyi flu an için bir kenara b›rak›p geliflen teknolojilerin e¤itime ve ö¤retime nas›l katk›da bulunabilece¤i konusunda örnekler verelim. Tarihte, e¤itime ve okuryazarl›¤a talebi, birkaç k›r›lma noktas› belirledi. Bunlardan ilki 12. yüzy›ldan bafllayarak flehirleflme oran›n›n artmas›, di¤eri de, 1430-1455 aras›nda bask› teknolojisinin geliflmesi oldu. Bu iki geliflme e¤itime olan talebi art›rarak e¤itim yönteminde köklü de¤iflikliklere yol açt›. Dönemin en önemli orta ö¤retim kurumlar› olarak kabul edilen Hollanda’daki Deventer ve Zwolle okullar› e¤itimin etkinli¤ini art›rmak için bir dizi yenilik girifliminde bulundu, bunlar›n neticesinde flu anda hemen hemen bütün dünyada kullan›lan sekizlik sistem do¤du. E¤itimin 8 s›n›f fleklinde düzenlenmesi e¤itim yöntemindeki yenili¤in en önemli geliflmelerindendir. Bu metot, önce Almanlar taraf›ndan uyguland›, daha sonra yavafl yavafl Avrupa’ya yay›larak, Amerika’ya aktar›ld›. Sekizlik

yöntem, e¤itimin düzenlenmesinde ve etkinlefltirilmesinde büyük rol oynad›¤› gibi ö¤rencilerin konular› daha kolay alg›lamas›na ve kavramas›na yard›mc› oldu. E¤itimde e¤lence a¤›rl›k kazan›yor Günümüz e¤itim sisteminde bu ölçüde köklü bir de¤ifliklik bekleyebilir miyiz? Korkar›m ki bunun cevab›n› kimse veremez. Yukar›da anlatt›¤›m geliflmeler, küçük bir k›v›lc›mla alevlenen yaklafl›k 150 y›ll›k bir sürecin sonunda ortaya ç›kt›. Kuflkusuz, bu süreç pek çok küçük yenilik yap›larak desteklendi. Belki günümüzdeki e¤itim yöntemindeki geliflmeler de, bu küçük yeniliklerden ibaret. Örne¤in, baz› e¤itim kurumlar›nda uygulanan sorun temelli e¤itim, bu e¤itim kurumlar›n› di¤erlerinden ayr›flt›rarak farkl› bir seviyeye oturttu. Sorun temelli e¤itim yöntemindeki geliflmelere daha önceki yaz›lar›mda de¤inmifltim. Bir di¤er yenilik, modüler e¤itimdeki geliflmelerle ilgili. Art›k pek çok yüksek ö¤retim kurumu, ö¤rencilerin istedi¤i dersleri seçmesini sa¤layan, dolay›s›yla ö¤rencinin alaca¤› e¤itimi belirlemesine olanak veren yöntemler gelifltiriyor. Temel dersleri tamamlayan ö¤renciler, uzmanlaflmak istedi¤i alanlardaki modülleri seçerek istedi¤i alanda uzmanlaflabiliyor. Ekonomide giderek artan uzmanlaflmay› göz önünde bulundurursak, ö¤rencilerin farkl› bilgiye sahip olmas›, ifl piyasas›ndaki gereksinimi karfl›lamas› aç›s›ndan önemli. E¤itim yöntemindeki küçük yeniliklere bir di¤er örnek, e¤itimdeki e¤lence faktörünün hissedilir biçimde artmas›. Asl›nda bunda psikoloji biliminin de büyük katk›s› var. ‹nsanlar›n ö¤ren-

dikleri fleyleri, nesnelerle ve olaylarla ba¤daflt›rd›¤›nda daha kolay hat›rlad›¤› ve ayn› zamanda daha kolay ö¤rendi¤i bulgusu, özellikle temel e¤itimde e¤lendirerek ö¤retmenin önemini daha da art›rd›. Yukar›daki örneklere yenilerini eklemek mümkün. Ancak bu örneklerin daha çok e¤itim talebini ilgilendirdi¤ini söyleyebiliriz. Daha etkin bir e¤itime olan talep, e¤itim yönteminde sürekli bir yenilenmeye neden oluyor. Bir di¤er deyiflle, sistemin insanlar›n talepleri yönünde de¤iflti¤ini söyleyebiliriz. E¤itimde teknoloji, ekonomiyi etkileyecek Yukar›da de¤indi¤im ikinci olay, bask› teknolojisindeki geliflmelerdi. 1430’lu y›llarda bafllay›p modern matbaan›n keflfi ile sonuçlanan geliflmeler, e¤itim yönteminde büyük de¤iflikliklere yol açt›. Lüks olarak görülen kitap ve okur-yazarl›k çok k›sa sürede ihtiyaç haline dönüfltü. Dönemin e¤itim kurumlar›, bu yeni teknolojiden fazlas›yla yararland›. E¤itim kurumlar›, abaküsle bafllayan her türlü teknolojik yenili¤i h›zl›ca hazmederek ö¤rencilerin hizmetine sunmay› baflard›. Matbaa teknolojisi, basit ifllem yapabilen makineler, bilgisayar ve di¤er teknolojiler, ilk dönemlerdeki geliflimlerini üniversitelere borçludur.

sayesinde ö¤rencilerin en sevdi¤i ders haline dönüflebilir. Yukar›daki iki paragrafta k›saca de¤indi¤im örnekler de, ürün inovasyonunun e¤itime etkileriyle ilgiliydi. Sonuçta, inovasyon teorisinin iki ana bileflenini kullanarak (süreç ve ürün inovasyonu) e¤itim-teknolojik yenilik ba¤›n› kabaca aç›klamak mümkün. Yaz›y› sonland›r›rken, Türkiye’de bilgisayar okur-yazarl›¤›n›n ve yeni teknolojilerin e¤itim sektöründe kullan›m›n›n hangi ölçüde oldu¤unu merak etmeden geçemiyorum. ‹nternet ve e-devlet kullan›m› konusunda bir tak›m istatistiki bilgiler mevcut. Ancak, bu oranlar bilgisayar ve internet kullanabileceklerin de¤il, kullananlar›n oran›n› gösteriyor. E¤itim sisteminin yenilenmesi ve günümüz geliflmelerine ayak uydurmas› için, teknolojilerin, e¤itim kurumlar›na homojen biçimde da¤›lmas› gerekiyor. Yani Hakkari’deki bir lise ile Ankara’daki bir lise, yeni teknolojilerden hemen hemen ayn› ölçülerde yararlanmal›. E¤itim kurumlar›ndaki bilgisayar okur-yazarl›¤› konusunda Avrupa’y› Türkiye’den üstün k›lan en önemli etmen, Avrupa’da bilgisayar ve internet teknolojilerinin homojen biçimde yay›lmas›d›r. Türkiye’de, flehirler ve bölgeler aras›ndaki teknolojilere eriflim farklar›n› olabildi¤ince azaltmak, yap›lacaklar listesinde üst s›ralarda yer almal›d›r.

Asl›nda, 1500-1600 aras›nda matbaan›n geliflmesi ve okur-yazar oran›n›n artmas› ile son 50 y›lda bilgisayar teknolojisindeki geliflmeler aras›nda pek çok paralellik var. Araflt›rmac›lar, toplumdaki okur-yazar oran› yerine, bilgisayar okur-yazarl›k oranlar›ndan bahsetmeye bafllad›lar. Günümüzdeki ekonomik geliflmifllik ile iki as›r önceki okuryazarl›k oran› aras›nda güçlü bir iliflki var. Bundan yola ç›karak, bir toplumun gelecekteki ekonomik geliflmesi, bilgisayarlardan ve ilgili teknolojilerden hangi ölçüde yararland›¤›yla ba¤daflt›r›lmaya baflland›. fiu anda e¤lence arac› olarak kulland›¤›m›z pek çok teknoloji 20-30 y›l içerisinde e¤itim arac› haline dönüflecek. Bunun ilk örnekleri zaten belirmeye bafllad›: Temel e¤itime yard›mc› olan yaz›l›mlar, MIT taraf›ndan gelifltirilip flu anda sadece baz› üniversitelerde kullan›lmaya bafllanan dokunmatik beyaz tahtalar ve hatta sanal gerçeklik. Kim bilir, belki 20 y›l sonraki tarih dersleri sanal gerçeklik 39

Özel Haber

‹yi üniversite olman›n koflulu “teknoloji destekli e¤itim”

Üniversiteler, teknolojiden en iyi yararlanmas› gereken kurumlar›n bafl›nda geliyor. Çünkü üniversiteler, en yetkin insan gücünü yetifltiren e¤itim kurumlar›. ‹yi bir üniversite olmak isteyen her kurumun teknolojiden yararlanmak için oluflturdu¤u bir stratejisi var. Ancak Türki-

ye’de üniversiteye yönelik biliflim çal›flmalar› yapan özel kurumlar yok. Bu nedenle her üniversite kendi insan kayna¤› ile kendine özel bir teknoloji kullan›m metodu gelifltiriyor. Vak›f üniversiteleri, kendi kaynaklar›yla, devlet üniversiteleri ise devletin sa¤lad›¤› olanaklarla

teknoloji altyap›s› sa¤lamaya çal›fl›yor. Üniversitelerin teknolojiyi verimli kullanmalar›nda kaynaklar›n yan› s›ra yönetim zihniyeti de önemli rol oynuyor. Üniversite yönetimi ve bilgi ifllem yöneticileri bu konuya gereken önemi verdi¤i zaman, altyap›dan ve farkl› teknolojilerden en iyi

Yetifltirdikleri ö¤rencileri tam donan›ml› mezun etmek isteyen üniversitelerin, teknolojiden en iyi flekilde faydalanmalar› gerekiyor. E¤itim verirken teknolojiden yararlanmak yani teknoloji destekli e¤itim vermek, iyi bir üniversite olman›n koflulu haline geldi. Sabanc› Üniversitesi ve Anadolu Üniversitesi kulland›klar› teknolojiler ile bu koflulu yerine getirmeye ve kulland›klar› teknolojileri sürekli gelifltirmeye çal›fl›yorlar. Toros Üniversitesi Rektörü ve TBV Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Selahattin Kuru ise teknoloji kullan›m› konusundaki en büyük etkenin ö¤reticilerin tutumu oldu¤unu ifade ediyor. ‹letiflim Teknolojiler Genel Müdürü ‹rfan Sa¤d›ç, “Teknoloji, ö¤renciler için buradaki akademik faaliyetleri yürütmek için bir araç ama ayn› zamanda ifl hayat›nda da teknolojiyi kullanacaklar› için bir amaç. Bu aç›dan bak›nca, teknoloji yabanc› bir dil gibi, ö¤renciler en iyi teknoloji donan›m› ile mezun olsunlar istiyoruz” diyor.

flekilde faydalanmak mümkün oluyor. Sabanc› Üniversitesi bu konuda Türkiye’deki en iyi örneklerden bir tanesi. 1999’da e¤itim vermeye bafllayan Sabanc› Üniversitesi, teknoloji altyap›s› konusunda oldukça öncü bir yap›ya sahip. Bunun tek nedeni kaynaklar›n›n yeterli olmas› de¤il. Kurum, teknolojiyi e¤itimin bir parças› olarak görüyor ve ö¤rencilere bu teknoloji sayesinde en iyi hizmeti vermeye çal›fl›yor. Sabanc› Üniversitesi Bilgi ve

Sabanc› Üniversitesi, her y›l, kay›t olan ö¤rencilerine birer laptop veriyor, böylece hem internete, hem de kurduklar› altyap›ya yüzde yüz eriflim imkan› sa¤l›yor. Bunun yan›nda teknoloji kullan›m kültürü de son derece iyi oturmufl bir okul. Ö¤retim elemanlar›, tahtaya yazarak ders anlatmak yerine, notlar›n› ve sunumlar›n› önceden haz›rlayarak teknoloji destekli bir e¤itim vermeye çal›fl›yorlar. Üniversitede bulunan 100’ü aflk›n s›n›fta bunun için gereken teknolojik altyap› var. S›n›flarda projeksiyonlar, PC’ler, video ve ses kay›tlar› gibi her türlü donan›m bulunuyor. S›n›flarda ak›ll› tahta sistemi de mevcut. ‹nteraktif etkileflimli ekran da denilen ak›ll› tahtalara yaz›lan her fley, bir tek dü¤meye bas›larak sanal

ortama aktar›l›yor. Böylece ö¤renciler, derste ders notu almak için u¤raflm›yorlar, çal›flmak istedikleri zaman internet arac›l›¤› ile okulun altyap›s›na girerek, daha önce tahtaya yaz›lm›fl her türlü nota ulaflabiliyorlar. Ayr›ca hocalar›n haz›rlad›¤› her türlü sunum, video ve ses kay›tlar› da elektronik ortamda arflivleniyor. Bu elektronik ortam sayesinde ö¤renci ve hocalar 24 saat iletiflim halinde olabiliyorlar. Bunlar›n d›fl›nda ders seçimlerini kolaylaflt›ran bir sistem de var. Sabanc›’da sabit bir ders program› yok, ö¤renciler iste-

‹rfan Sa¤d›ç 41

Özel Haber

dikleri dersi alabiliyorlar. Sa¤d›ç, ders seçme sistemi sayesinde ö¤rencilerin ders çak›flmas› nedeniyle ma¤dur edilmediklerini, sistemin ne olursa olsun ö¤renci lehine bir düzen oluflturdu¤unu ve hiçbir ö¤rencinin program uyuflmazl›¤› nedeniyle döneminin uzamad›¤›n› söylüyor. Sabanc› Üniversitesi’nde ö¤renme yönetim sistemi de (ÖYS – Learning Management System) kullan›l›yor. Kurumlar›n e¤itim ihtiyaçlar›n› tek bir merkezde toplayabilecekleri ve yönetebilecekleri çevrimiçi ortamlar sa¤layan ÖYS’ler, üniversitelerin pek çok karmafl›k konusunu yönetmek için kullan›lan yaz›l›mlar. Sabanc› Üniversitesi’nin kulland›¤› Sakai program› da bu yaz›l›mlardan bir tanesi. Sakai aç›k kaynak yaz›l›mlarla oluflturulmufl olan ve dünyada pek çok önde gelen üniversite taraf›ndan kullan›lan bir program. Sa¤d›ç, 3 y›ld›r Sakai’yi kulland›klar›n› ve çok memnun olduklar›n› söylüyor. Sa¤d›ç’a göre bu program› kullanarak dünyadaki son teknolojilerden faydalanmak mümkün. Üstelik aç›k kaynak bir program oldu¤u için çok büyük ekonomik yat›r›mlara da gerek yok. Bu nedenle her üniversite bu program›n sa¤lad›¤› imkanlardan faydalanabiliyor. Sakai sayesinde, klasik anlamda e¤itim ad›na ne yap›l›yorsa sanal ortamda yapmak mümkün. Ödevler teslim edilebiliyor, s›navlar yap›labiliyor, s›nav duyurular›, not aç›klamalar› yap›labiliyor. Sa¤d›ç, “Derslerin yar›s›ndan ço¤u tamam›yla Sakai üzerin42

den takip edilebiliyor. Bu sadece program›n de¤il bizim de baflar›m›z. Teknoloji ne olursa olsun, önemli olan onu iyi kullanmakt›r” diyor. “Herkese laptop vermek belki iddial› bir yaklafl›m ama bir ÖYS kullanmak için çok büyük kaynaklara gerek yok. Herkes bu programlardan faydalanarak, dünyan›n ileri üniversitelerinin kulland›¤› bir sisteme sahip olabilir” diyen Sa¤d›ç, “Bu yönetimsel yaklafl›mla ilgili bir durum” diye de ekliyor. Anadolu Üniversitesi ise teknolojiyi verimli kullanan devlet üniversitelerine iyi bir örnek. Anadolu Üniversitesi, 1.3 milyonu geçen ö¤renci say›s›yla, mega üniversiteler içinde yer al›yor. Çok yüksek say›da olan bu ö¤renci portföyü, bilgi teknolojileri sayesinde sorunsuz bir flekilde yönetiliyor. Kay›t, kay›t yenileme ve ödemeler gibi ö¤renci hizmetleri için, 7x24 çal›flabilir

Hakan Güven fienel

sistemler kullan›l›yor. Bu sistemin hatas›z ve kesintisiz çal›flmas› için ise sanallaflt›rma teknolojisinden faydalan›l›yor. fiu anda üniversitede, 12 fiziksel sunucu üzerinde 200’e yak›n sistem çal›fl›yor. 2006’dan bu yana donan›m problemleri nedeniyle karfl›lafl›lan sorunlar bu sanallaflt›rma sayesinde en aza inmifl, üstelik enerji ve insan kayna¤› tasarrufu sa¤lanm›fl. Anadolu Üniversitesi ders materyallerini yay›nlamak için Podcast teknolojisinden faydalan›yor. Anadolu Üniversitesi Podcast Sistemi ile geçti¤imiz y›llarda Anapod projesini oluflturmufl. Bu proje ile ö¤retim elemanlar›, ders materyallerini podcast olarak haz›rlay›p yay›nl›yor. Anadolu Üniversitesi Bilgi ve ‹letiflim Teknolojiler Genel Müdürü Hakan Güven fienel “Türkiye’de ve Avrupa’da Anapod projesi ölçe¤inde bir proje daha yok. Ö¤retim elemanlar›na, dizüstü bilgisayar, kamera ve ses ekipmanlar›n› nas›l kullanacaklar›n› ö¤retiyor ve 3 ay içinde iki dersin yüzde 90 materyalini haz›rlamalar›n› ve aç›k kaynak ders materyallerini web’de yay›nlamalar›n› sa¤l›yoruz” diyor. Wiki ve blog gibi teknolojilerle desteklenen Anapod projesi sayesinde ö¤renciler anlamad›klar› dersleri tekrar izleyebiliyor. Bununla birlikte, derste vakit bulunamad›¤› için veya ders ortam›nda yap›lamayan etkinlikler de web ortam›nda yay›nlan›yor. Bir derste anlat›lamayan pek çok materyal ve bilgi Anapod ders portal›nda yer al›yor. Yap›lan araflt›rmalar, Anapod

destekli yürüyen derslerin tamam›nda ortalamalar›n yükseldi¤i ve dersi alan ö¤rencilerin yar›s›ndan fazlas›nda motivasyonun artt›¤› gözlemlenmifl. Hakan Güven fienel, “Kendi ö¤retim yönetim sistemimizi kurma konusunda giriflimlerimiz oldu. Ö¤renci iflleri otomasyon sistemine ö¤retim eleman›n›n Anapod üzerinden materyal eklemesini ve online ders vermesini sa¤layan bir sistem kurduk. 2010 y›l›ndan itibaren hizmete sunaca¤›z. Klasik ÖYS sistemlerin de çok ötesine geçmeyi planl›yoruz” diyor. fienel, ayr›ca servis odakl› mimariyi kulland›klar›n› söylüyor. Gelifltirilen yaz›l›mlar›n mimarisi, veri al›flveriflini web servisleri üzerinde yap›lmas› üzerine kurulu. Yaz›l›m teknolojilerinde Java ve etraf›ndaki kütüphaneler, web üzerinde çal›flan sistemlerimizin gelifltirilmesinde kullan›l›yor. fienel flöyle devam ediyor: “Web teknolojileri konusunda Adobe Flex teknolojisinin geliflimini yak›ndan izliyoruz. Baz› sistemlerimizi Flex ortam›na aktarma konusunda çal›flmalar yap›l›yor.” Bütün bu çal›flmalar› Anadolu Üniversitesi’nin IT kadrosu yap›yor. Bu kadroda 320 kifli çal›fl›yor. 105 kifli, yaz›l›m ve donan›m konusunda faaliyet gösteriyor. A¤ iflleri ve a¤ sistemlerinin kurulumu konusunda çal›flan 13 kiflilik deneyimli bir teknisyen grubu bulunuyor. 27 tane deneyimli programc› var. Bu programc›lar içinde 17’si bilgisayar mühendisli¤i ve elektrik elektronik mühendisli¤i

branfllar›nda yüksek lisans veya doktora sahibi. Türk üniversitelerinin teknoloji alan›ndaki durumunu, özellikle uzaktan e¤itim alan›ndaki çal›flmalar›n› de¤erlendiren Toros Üniversitesi Rektörü ve TBV Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Selahattin Kuru flunlar› söylüyor: “Türk üniversiteleri, teknoloji destekli e¤itim alan›nda oldukça ileri bir noktada. Birçok üniversitede eö¤renme yoluyla yürütülen programlar bulunuyor. Son dönemde baflta vak›f üniversiteleri olmak üzere birkaç üniversitede e-MBA (uzaktan e¤itime dayal› MBA – ‹fl ‹daresi Yüksek Lisans›) program› bafllat›ld›. Bu do¤rultuda birçok üniversitede geliflmifl e-ö¤renme altyap›s› oluflturulmufl bulunuyor.” Kuru’ya göre üniversitelerin teknolojiyi en iyi flekilde kullanmalar› yöneticilerle ilgili. Kuru, “Burada esas darbo¤az ö¤reticilerdedir. Ö¤reticiler

Prof. Dr. Selahattin Kuru

bu konuda tutucudurlar. Di¤er deyiflle, ö¤reticiler e-ö¤renme yöntemlerini kullanmakta a¤›rd›rlar. Bunda bafll›ca iki etken vard›r. Birincisi, e-ö¤renmenin yüz yüze ö¤renmeye göre daha zahmetli olmas›d›r. ‹kincisi, eö¤renmede ö¤rencinin derse ilgisini sa¤lamaktaki zorluktur” diyor. Kuru’ya göre bu konunun daha iyi geliflebilmesi için e-ö¤renme yönteminin ö¤reticiler için cazip hale getirilmesi gerekiyor. Bunun için gerek e-ö¤renme içeri¤i üretimi gerek derslerde e-ö¤renme yönteminin kullan›lmas› için özendirici önlemler al›nmas› da flart. Kuru, Avrupa üniversitelerinde e-ö¤renmenin yayg›nlaflt›r›lmas› için, üniversitelerde e-ö¤renme destek birimlerinin oluflturuldu¤unu söylüyor. Bu birimler, e-ö¤renme içeri¤i üretilmesi ve güncellenmesi, e-ö¤renme araçlar› e¤itimi (ÖYS ve CMS e¤itimi), e-ö¤renme içeri¤i üretimi e¤itimi, e-ö¤renme pedagojisi, eö¤renme yönetimi gibi konularda ö¤reticilere ve ö¤rencilere destek veriyorlar. Ayr›ca e-ö¤renme altyap›s›n›n oluflturulmas› ve bak›m›n›n sa¤lan›p, e-ö¤renme performans verisi toplay›p, e-ö¤renme sisteminin iyilefltirilmesi için çal›flmalar yap›yorlar. Kuru, Türk üniversitelerinin pek az›nda bu alanda etkin bir birim bulundu¤unu söylüyorlar. Kuru’ya göre, Türk üniversitelerinde e-ö¤renmenin gelifltirilmesi için üniversitelerde bu alanda birimler (e-Ö¤renme Merkezi, Uzaktan E¤itim Merkezi veya Teknoloji Destekli E¤itim Merkezi ad›yla) oluflturulmal›. 43

Baflar› Öyküsü

Uzay geometrisi art›k daha kolay Kimine göre “Geometri en zor derstir” ama bu düflünce yak›nda tarihe kar›flacak gibi görünüyor. Geometri dersinin kolay anlafl›lmas›n›, flekillerin daha kolay alg›lanmas›n› sa¤lamak amac›yla yeni bir program gelifltirildi. Marmara Üniversitesi Yüksek Lisans Ö¤rencisi Halil ‹brahim Taflova taraf›ndan gelifltirilen “Cabri3D” isimli program, geometrik flekilleri 3 boyutlu canland›rarak, flekillerin zihinde somutlaflmas›na yard›mc› oluyor.

Ekonomik Kalk›nma ve ‹flbirli¤i Örgütü (OECD) taraf›ndan yay›nlanan ve ülkelere göre ö¤rencilerin derslerdeki baflar›lar›n› karfl›laflt›rarak puanlayan PISA raporuna göre, Türk ö¤rencilerin matemati¤i çok iyi de¤il. 3 y›lda bir haz›rlanan raporun 2006 sonuçlar›na göre, Türkiye PISA 2003'de oldu¤u gibi, fen bilimleri ve matematikte OECD ülkeleri aras›nda sondan ikinci s›rada yer al›yor. Türk ö¤rencilerinin durumu, görüldü¤ü gibi matematik ve fen bilimlerinde pek iyi

de¤il. Sabanc› Üniversitesi bünyesinde oluflturulan E¤itim Reformu Giriflimi’nin (ERG) 2008 y›l›nda düzenledi¤i E¤itimde ‹yi Örnekler Konferans›’nda, e¤itimle ilgili pek çok proje tan›t›lm›flt›. Bu projeler aras›nda, e¤itime yeni boyutlar getirecek çok de¤erli projeler de vard›. Bu projelerden biri olan Cabri3D yaz›l›m›, ö¤rencilerin geometriyi daha kolay kavramas›na yard›mc› olmay› amaçl›yor. Marmara Üniversitesi Yüksek

Lisans Ö¤rencisi ve Matematik Ö¤retmeni Halil ‹brahim Taflova taraf›ndan gelifltirilen Cabri3D yaz›l›m›, geometrik flekilleri 3 boyutlu hale getiriyor ve Cabri3D ile çizilen bir flekil tamamen gerçek fleklin özelliklerini tafl›yor. Yaz›l›m sayesinde ö¤rencilerin ekranda gördükleri hareketler, büzülmeler, flekillere farkl› aç›lardan bak›lmas›, fleklin sürüklenebilmesi gibi özellikler, geometri derslerinde birçok avantaj sa¤l›yor. Program› ge-

lifltiren Taflova, böyle bir ö¤renme ortam› oluflturmak için, her ö¤rencinin kiflisel bilgisayarlar›n›n oldu¤u bir s›n›f, projeksiyon cihaz› veya okullarda bulunan bilgisayar laboratuarlar›n›n yeterli oldu¤unu ifade ediyor. Yani bilgisayar altyap›s› varsa sadece yaz›l›m› sat›n alarak, geometri dersine yeni boyutlar getirmek mümkün. Asl›nda Geometer's Sketchpad (GSP), Cabri Geometry, Dr Geo, WinLogo ve Euklides gibi dinamik geometri yaz›l›mlar› mevcut ancak bu yaz›l›mlar›n hepsi iki boyutlu düzlem geometri ö¤retimi için tasarlanm›fl yaz›l›mlar. Uzay geometride bu yaz›l›mlar k›smen kullan›lsalar da ö¤renen ve ö¤retenlere üç boyut hissi verilemiyor ve çizdi¤iniz flekillere farkl› aç›lardan bakma imkân› olmuyor.

Bu eksikli¤i gidermek için yap›lan çal›flmalar sonucunda üç boyutlu dinamik geometri yaz›ml› Cabri3D gelifltirdiklerini söyleyen Taflova, “Derslerimizde üç boyutlu geometri ö¤retimi için gelifltirilen Cabri3D yaz›l›m› kullan›m› sayesinde ö¤renci merkezli ö¤renme ortam› oluflturup, ö¤rencilerin uzay geometriyi zorlanmadan ve bir tak›m formülleri keflfederek ö¤renip ö¤renemediklerini bilimsel olarak araflt›rmak istedik” diyor. Ö¤renci flekli her haliyle görüyor Yap›lan bir araflt›rmaya göre 15 yafl grubundaki ö¤rencilere en itici gelen matematik konular›n›n bafl›nda uzay geometrisi var. Çünkü çok boyutlu flekilleri sadece çizmek anlamak

için yeterli olmuyor. Oysa Cabri3D ile çizdi¤iniz bir flekil tamamen gerçek fleklin özelliklerini tafl›yor. Ö¤rencilerin ekranda gördükleri hareketler, büzülmeler, flekillerin döndürülerek farkl› aç›lardan bak›lmas›, fleklin sürüklenebilmesi gibi özellikler uzay geometrinin hem ö¤retiminde hem de ö¤reniminde birçok avantajlar sa¤l›yor. Taflova “Bu çal›flmada kulland›¤›m›z Cabri3D yaz›l›m›n›n matematik ve geometri ö¤retimi için gelifltirilmifl statik yaz›l›mlardan farkl› bir yap›s› var. Ö¤rencinin aktif kat›l›m›n› gerektiren, ö¤renme sürecine do¤rudan girmesini sa¤layan interaktif bir program” diyor. Cabri3D’nin temel özelliklerini afla¤›daki flekillerle görmek mümkün.

• Geometrik flekiller çok rahatl›kla oluflturulabiliyor

• Oluflturulan flekillerin özelliklerini belirlemek için ölçümler yap›labiliyor. (Aç›, çevre, uzunluk, alan ölçüleri gibi)

Baflar› Öyküsü

• fiekiller ekran üzerinde sürüklenebiliyor, geniflletilebiliyor, daralt›labiliyor ve döndürülebiliyor.

• Yap› hareket ettirildi¤inde daha önce ölçülen nicelikler de dinamik olarak de¤ifliyor. Bu özellik yard›m›yla yap›n›n de¤iflimi izlenirken yap› hakk›nda hipotezler kurulabiliyor.

Cabri3D kullan›larak uzay geometride birçok etkinlik haz›rlan›p verimli ö¤renme ortamlar› oluflturulabiliyor. Bu çal›flma, teknoloji destekli, ö¤renci merkezli bir ders durumu üzerine yo¤unlafl›yor. Cabri3D ile haz›rlanan, ortaya konan tasar›m sayesinde, oluflturulan cisimlere farkl› cephelerden bak›labilmesi, dinamik yap›n›n yan› s›ra arka planda kalan, görülemeyen k›s›mlar›n ekran›n döndürülerek izlenebilmesi, ölçümler yaparak karfl›laflt›rma yap›labilmesi, çal›flma yapraklar› sayesinde eski bilgilerinin, yeni karfl›lafl›lan durum için yeterli olmad›¤›n›n görülmesi, ö¤rencilerin araflt›rma, keflfetme aktivitelerine yönelmesine vesile oluyor.

Teknoloji aktif ö¤renim ortam› yarat›yor Marmara Üniversitesi Yüksek Lisans Ö¤rencisi Halil ‹brahim Taflova Dünyada teknolojik yeniliklerin h›zla artmas› ve ekonomide önemli bir pay haline gelmesi e¤itimde de teknoloji kullan›m›n› zorluyor. Birçok yenilikler gibi teknolojik yenilikler de öncelikle e¤itim kurumlar›na tafl›n›p etkili kullanarak gençlerin yetiflmesine ›fl›k tutmas› sa¤lanmal›. Ancak, teknolojinin sadece ürün olarak okula girmesi etkili kullan›m› için yetersizdir. Önemli olan teknolojiyi kendi amac›m›za uygun olarak kullanabilmek, ö¤retme-ö¤renme sürecine bir yarar sa¤layabilmektir. Öte yandan, y›llard›r içerisinde bulundu¤umuz ezberci ve ö¤retmen merkezli e¤itim sisteminin de¤ifltirilmesi, teknoloji gelifliminin yak›ndan takip edilerek kullan›m›na geçilmesiyle daha kolay olaca¤›n› biliyoruz. Düflünen, olaylara yorum getiren, kendi özelliklerini sergileyebilen ö¤renciler yetifltirmek, ö¤renciyi pasif ö¤renme ortamlar›ndan kurtararak kendi kendine aktif bir flekilde ö¤renme yetene¤i kazanmas›n› sa¤lamak teknolojiyle desteklenmifl ö¤renme ortamlar›yla mümkün olabilmektedir. 46

Makale

Prof. Dr. Petek Aflkar - Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri E¤itimi Bölümü

Yeni teknolojiler ve e¤itime yans›malar› Yeni geliflen teknolojiler ve yöntemler, ö¤renme, iflbirli¤i ve birlikte ürün gelifltirme konular›n›n yan› s›ra bireyi anlama ve bireye uygun ö¤renmeyi sa¤lama konusunda yard›mc› oluyor. Ancak, “di¤er amaçlarla gelifltirilen teknolojileri e¤itimde nas›l kullanabiliriz?” sorusunun yerini “e¤itim süreçleri için yararl› olabilecek teknolojileri birlikte nas›l gelifltirebiliriz?” sorusu almal›. Bunun için de farkl› disiplinlerde çal›flanlar, bu ortak “problem” etraf›nda bir araya gelmeli.

E¤itimde bilgi ve iletiflim teknolojilerindeki yenilikler iki eksende ilerliyor. Biri, bireyler aras›ndaki paylafl›m ve etkileflimin sa¤land›¤› ortamlardaki geliflmeler, di¤eri ise zamandan ve mekandan ba¤›ms›z bireye özgü ö¤renme ortamlardaki geliflmelerdir. Web 2.0 olarak bilinen güncel teknolojileriyle, dinamik, etkileflimli, aç›k iletiflim sa¤layan, paylaflma ve yeniden kullanma olana¤› sunan, web içeri¤ini herkesin kendisinin de¤ifltirebildi¤i sosyal platformlar oluflturulabiliyor. Bloglar, vikiler, flickr ve deli.ci.us benzeri foto¤raf ve sosyal imleme, paylafl›m siteleri, YouTube, Myspace ve Facebook, Elgg gibi çevrimiçi topluluklar ve sosyal a¤lar bu geliflmelere birer örnektir. Bu teknolojilerin paylafl›mc› ve sosyal yönü, ö¤retme - ö¤renme ortamlar› aç›s›ndan büyük bir potansiyele sahiptir. Öte yandan, ontolojiler ile bireysel farkl›l›klar dikkate al›narak, bireyin ö¤renmesini sa¤layan, denetleyen ve yönlendiren ortamlar›n gelifltirilmesi üzerinde dikkate de¤er çal›flmalar da gözleniyor. Ö¤renme nesnelerinin üst verilerinin ö¤renenin ihtiyaçlar› ile isteklerine göre tasarlanmas› ve böylece ö¤renenin çal›flma örüntüsünün, çal›fl›rken verdi¤i ipuçlar› ile otomatik olarak oluflmas› yeni teknolojilerin e¤itime yans›mas›n›n önemli uygulamalar›ndan biri olmaya adayd›r. Bu makalede yukar›da sözü edilen yeniliklerle ilgili olarak baz› örnekler verilmifltir.

Ö¤renme süreci ve yönetimi Bilindi¤i gibi, ö¤renme sürecinin yönetimi, izlenmesi ve ö¤renme içeri¤inin sunumu için uygun platformlara olan ihtiyaç, ö¤renme yönetim sistemleri gibi sunucu tabanl› çal›flan sistemlerin gelifltirilmesine neden olmufltur. Ö¤renme yönetim sistemleri (Blackboard, Moodle, Sakai vb.) çevrimiçi ders oluflturma, ö¤renci kay›tlar›n› tutma, içeri¤i dosya fleklinde sistemde tutma, ö¤renme ortam›nda forum gibi etkileflim araçlar›n›n kullan›m›na olanak sa¤lama gibi özelliklere sahiptir. Ö¤renme yönetim sistemleri (ÖYS), kurumlar›n e¤itim ihtiyaçlar›n› tek bir merkezde toplayabilecekleri ve yönetebilecekleri çevrimiçi ortamlar sa¤lar. Uzaktan e¤itim ve geleneksel e¤itim aç›s›ndan gereklili¤i tart›fl›lmaz durumdad›r. ÖYS sayesinde ö¤renciler aç›lan derslere kay›t olur, kay›t olduklar› derslerle ilgili ödevlerini al›p gönderebilir, di¤er ö¤rencilerle ve ö¤reticilerle senkron veya asenkron iletiflim kurabilir, notlar›n› takip edebilir. Ayr›ca, ö¤rencileri izlemek için uygun araçlar içermesi de ÖYS’leri önemli k›l›yor. Ö¤rencinin ÖYS üzerindeki her türlü hareketi kay›t edilir. Tart›flmalara kat›l›p kat›lmad›¤›, ödevleri ile ilgili durumlar›, derslere kat›l›p kat›lmad›¤›, derste ne kadar süre kald›¤›, ald›¤› notlar gibi veriler rahatl›kla izlenebilir ve bu veriler ile ilgili ayr›nt›l› raporlar al›nabilir.

Ancak bu sistemler, ö¤renme sürecinin, çokluortam araçlar› kullan›larak tasarlanmas›n› ve etkinlik temelli ö¤renme ak›fllar› oluflturulmas›n› sa¤lamamaktad›r. Bir baflka anlat›mla, mevcut e-ö¤renme teknolojileri etkinlik ak›fl› oluflturma ve sunma konusunda gerekli yeterli¤e sahip de¤illerdir. Bu ihtiyac›n giderilmesine yönelik ö¤renme etkinliklerinin ve ak›fl›n›n tasarlanmas› için, etkinlik yönetim sistemleri gelifltirme çal›flmalar› yap›lmaktad›r. Bunlardan kullan›ma haz›r olanlardan biri Avustralya’da Macquarie Üniversitesi taraf›ndan gelifltirilen paylafl›ma aç›k bir ö¤renme etkinlik yönetim sistemi olan LAMS’d›r (Learning Activity Management System) (K›z›lkaya ve Aflkar, 2008). LAMS, çevrimiçi ve iflbirlikli ö¤renme etkinliklerinin tasarlanmas› ve yönetilmesi için haz›rlanm›fl bir ö¤renme etkinlik yönetim sistemidir. Sunucu tabanl› çal›flan bu sisteme kullan›c›lar farkl› (ö¤renci, ö¤retmen, yönetici vb.) rollerde girebilmektedirler. Ortam›n modülleri aras›nda, ö¤retmenin ders ak›fl›n› haz›rlad›¤› yazarl›k, ö¤rencilerin etkinlik ak›fl› içerisinde efl zamanl› etkileflimini sa¤layan sohbet, efl zamans›z kullan›labilen forum, konferans, viki, kaynak paylafl›m›, hesap tablosu, fiekil 1: Yazarl›k modülünde oluflturulmufl bir ders tasar›m›

dosya gönderme, not defteri, soru haz›rlama, g-harita, ö¤rencilerin yapmas› gereken görevlerin listesi, ö¤rencilerin grup halinde bir metin üzerinde çal›flmalar›na olanak sa¤layan raporlama, pano, oylama, video kaydedici ve resim düzenleyici say›labilir. Ö¤retmen olarak sisteme girifl yapan kullan›c›, kendi profilini düzenleyebilmekte, yazarl›k modülü ile ders oluflturabilmekte ve grup oluflturma ve izleme modülü ile s›n›f oluflturup, yönetebilmektedir. fiekil 1’de yazarl›k modülünün arayüzü ve oluflturulmufl bir etkinlik ak›fl› gösterilmektedir. Sonuç olarak LAMS, iflbirlikli çevrimiçi ö¤renme ortamlar› oluflturmak için kullan›labilecek ve ö¤renme yönetim sistemleri (Moodle, Blackboard, Sakai vb.) ile entegre edilebilen paylafl›ma aç›k bir sistemdir ve Türkçe dil deste¤i Dr. Gonca K›z›lkaya taraf›ndan haz›rlanarak dil paketi oluflturulmufltur. Bu platformda yans›t›c› düflünme ve problem çözme becerilerini gelifltirmek amac›yla haz›rlanan bir ortam, yedinci s›n›f ö¤rencilerinin kullan›m›na sunulmufltur ( K›z›lkaya, G, 2009). Ö¤renme süreci, sosyalleflme, iflbirli¤i ve paylafl›m LAMS, ö¤retmenin kendi planlad›¤› ö¤renme etkinliklerini gelifltirmesini ve ö¤renciye sunmas›n›; böylece ö¤rencinin etkin bir flekilde ö¤renmesini ve kontrollü bir flekilde etkileflimde bulunmas›n› sa¤lamaktad›r. Oysa, sosyalleflme, “ö¤renme alan›” oluflturma, kiflisellefltirme için yaz›l›m araçlar›n›n bulundu¤u, kiflisel profil, weblogging, e-portfolyo ve sosyal a¤ araçlar›n› içeren aç›k kaynakl› ortamlar da e¤itimde kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Bunlardan biri olan ELGG, Dave Tosh ve Ben Werdmuller liderli¤indeki bir ekip taraf›ndan gelifltirilmifltir. Bu ortamda; kullan›c›lar içerik düzenleme araçlar›n› kullanarak kendi ö¤renme alanlar›n› ve kendi ilgi alanlar›na göre sosyal a¤lar›n› düzenleyerek kendi sosyal ortamlar›n› oluflturabilmektedirler. Kullan›c›lar ELGG’de kendi ortamlar›n›; kendi arayüzlerini, kendi dijital 49

Makale

kimliklerini, kendi kaynaklar›n› toplay›p; dosyalar›n›, içeri¤ini, yans›malar›n› oluflturabilir. Böylece kendi ortamlar›n› kontrol edebilir ve kiflisellefltirebilir. Blog, Wiki, PLE’s (Kiflisel Ö¤renme Ortamlar›), e-portfolyo gibi teknolojileri kullanabilir. Bu konuda Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri E¤itimi Bölümü doktora tez ö¤rencisi Tülin Hafllaman taraf›ndan haz›rlanan ö¤retmenler için özdüzenleme konusundaki ortamlar ile ilgili bir ELLG ekran› fiekil 2 de gösterilmektedir. Hem LAMS hem de ELLG deki ortak modüllerden birinin viki oldu¤u hemen anlafl›lmaktad›r. Vikiler, ö¤renme ö¤retme ortamlar›ndaki iflbirlikli ö¤renmeyi, grup taraf›ndan oluflturulan ve düzenlenen web sayfalar› ile sa¤lamaktad›r. Belirli bir konudaki, doküman, resim ve sunumlar›n depolanmas› ve aranmas›, de¤iflikliklerin yönetilmesinin izlenmesi ve tart›flmalar› ayn› ortamda desteklemektedir. Alanyaz›nda, vikilerin grup çal›flmas›na ve ö¤rencilerin ö¤renmesine yard›mc› oldu¤unu vurgulayan çok say›da araflt›rma bulunmaktad›r (Chou & Chen, 2008). Vikilerin bir özelli¤i de düzenleme kay›tlar›n› tutmas›d›r. Bu sayede herhangi bir viki sayfas›nda yap›lan bütün de¤ifliklikler kay›t edilir. Ö¤rencilerin sayfa içeri¤ini istemeyerek silmesi durumunda sayfan›n daha önceki hallerine geri dönülmesi sa¤lanabilir (Engstrom & Jewett, 2007). Ayr›ca proje ya da tez çal›flmas› gibi birden fazla kiflinin ortak me-

fiekil 2: ELLG ekranlar›ndan biri

tinler üzerinde çal›flmas›n› ve üretmesi gerektiren iflbirlikli projelerde, viki kullan›lmas› yararl› bulunmufltur (Akçap›nar & Aflkar, 2009). Ö¤retmen sürece, iflbirlikçi, rehber, editör veya site yöneticisi olarak istedi¤i zaman, istedi¤i seviyede kat›labilir. Ö¤retmen taraf›ndan vikinin bütün bölümlerine eriflilebilir ve kontrol edilebilir. Viki üzerindeki de¤ifliklikler yak›ndan izlenebilir, düzenleme s›kl›¤› veya ne tür bir de¤ifliklik yap›ld›¤› önceki yap›lan de¤iflikliklerle karfl›laflt›rmal› olarak incelenebilir. Örne¤in, bir ö¤retmen, ö¤rencisinin taslak olarak haz›rlad›¤› bir metni görebilir, yazma oturumu boyunca yapt›¤› her de¤ifliklik izlenebilir ve yorumda bulunabilir. Bir ö¤retmen vikileri çok de¤iflik amaçlarla ö¤renmeye destek olarak kullanabilir. Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri E¤itimi Bölümü derslerinde viki araçlar› kullan›lmakta ve ö¤rencilerin grup olarak ya da s›n›fça gelifltirdikleri projeler viki üzerinden oluflturulmaktad›r. Bu da sadece ürünün de¤il, sürecin de gözlemlenebilirli¤ini sa¤lamaktad›r. Viki oram›nda kay›t edilen veriler kullan›larak, ö¤rencilerin projelere olan katk›lar›n› nicel olarak puanlamak mümkündür. Akçap›nar, ( 2009) viki ortam›nda yap›lan grup çal›flmalar›n›n nicel olarak de¤erlendirilmesine olanak sa¤layan ve bu süreci otomatiklefltiren bir araç gelifltirmifltir. Gelifltirilen araç MediaWiki kullan›larak haz›rlanan viki ortamlar›n›n veritaban›na ba¤lanarak, ö¤rencilerin viki ortam›ndaki aktiviteleri (sayfa say›s›, düzenleme say›s›, ba¤lant› say›s›, kelime say›s›) ile ilgili veriler toplamaktad›r. Daha sonra elde edilen bu veriler, gelifltirilen formül sayesinde standart puanlara çevrilerek ö¤rencilerin bireysel ve grup katk›lar›n›n nicel olarak ölçülmesi olanakl› hale gelmifltir. Ö¤renene özgü ö¤renme örüntüsü Önümüzdeki y›llarda anlamsal (semantik) web teknolojileri üzerinde yap›lan çal›flmalar da e¤itime yön verecektir. Etkinlik ve ö¤renme nesnelerinin yönetiminde anlamsal web tekniklerinin kullan›lmas›, ö¤retmenlerin

kendi ba¤lamlar›na en uygun ö¤renme nesnelerine eriflmelerini kolaylaflt›racakt›r. Günümüzde ö¤retmenler, ö¤retme-ö¤renme ortamlar›n›nda kullan›lmak için ürettikleri etkinliklerde pek çok içerik ya da kayna¤› kullanmaktad›rlar. Bir etkinlik gelifltirilirken, o etkinli¤i amac›na uygun olacak flekilde destekleyecek ö¤renme nesnelerinin edinilmesi, ö¤retmenler aç›s›ndan çok zaman tüketen ve yorucu bir aflama olmaktad›r. Ö¤renme nesneleri, ö¤renmeyi desteklemek üzere yeniden kullan›labilen herhangi bir kaynak olarak tan›mlanmaktad›r. Bu süreci kolaylaflt›racak ve h›zland›racak en önemli etken ise, istenen özellikleri sa¤layan haz›r, tekrar kullan›labilir ve farkl› ortamlarda kullan›labilecek ö¤renme nesnelerine eriflebilmektir (Türksoy, Aflkar, 2009). Ontolojiler, bilgiyi ve bilgiler aras›ndaki iliflkileri aç›k ve anlaml› bir flekilde sunmam›z› sa¤layan araçlar›n altyap›s›n› oluflturmaktad›r. E¤itim alan›nda ontolojilerin en aktif kullan›ld›¤› alanlardan birisi, uyarlanabilir e-ö¤renme ortamlar›d›r. Ö¤retmenlerin ders tasarlamas›na yard›mc› olabilmek için anlamsal web teknolojilerini temel alarak uyarlanabilir e-ö¤renme içeri¤i gelifltirmek ve kullanmak amac›yla çeflitli çal›flmalar yap›lmaktad›r. Ontolojiler, özellikle ö¤retim kayna¤›n›n etiketlenmesinde üç aç›dan ele al›nmaktad›r. Bunlardan biri bireysel farkl›l›klar›n örüntülerinin ç›kar›lmas›d›r. Özellikle ö¤renme stilleri, biliflsel özellikler vb. nitelemelerle bireyleri konumland›rmak ve ona özgü bir ö¤renme sa¤lamak son y›llarda yap›lan çal›flmalar›n bafl›nda gelmektedir. Bu durum sadece

e¤itim alan›nda çal›flanlar› de¤il, mühendislik ya da bilgisayar/matematik bilimleri alan›nda çal›flanlar›n›n da ilgisini çekmektedir. Öte yandan ikinci ele al›nmas› gereken çal›flma, dersleri ve konular› oluflturan kavramlar ve kavramlar aras› iliflkilerin anlamsal olarak ortaya konulmas›d›r. Üçüncü konu ise, özellikle ilk ve ortaö¤retim program gelifltirme çal›flmalar›n›n odak noktas› olan; ancak son y›llarda gerek AB, gerekse ABD yüksekö¤retimini de ilgilendiren, ö¤rencilerin kazanmas› beklenen beceri ve yeteneklerin s›n›flanmas› ( Aflkar ve Altu, 2009) ve bunlar aras›ndaki ba¤lant›lar›n ö¤renme kaynaklar› ile iliflkilendirilmesi sorunu ile ilgilidir. Bütüm bu say›lanlar›n ölçme ve de¤erlendirme sistemleri ile iliflkilendirilmesi ise bafll› bafl›na bir çal›flma alan›d›r. Özellikle süreç, ürün ve katk›n›n de¤erlendirilmesinde elde edilen verilerin çeflitlenmesi ve bir yönüyle otomatikleflmesi konusunda yap›lmakta olan çal›flmalar ö¤rencileri daha iyi tan›ma konusunda yol gösterici nitelikte olacakt›r. Sonuç olarak, yeni geliflen teknolojiler ve yöntemler, ö¤renme, iflbirli¤i ve birlikte ürün gelifltirme konular›n›n yan› s›ra bireyi anlama ve bireye uygun ö¤renmeyi sa¤lama konusunda yard›mc› olmaktad›r. “Di¤er amaçlarla gelifltirilen teknolojileri e¤itimde nas›l kullanabiliriz?” sorusunun yerini “e¤itim süreçleri için yararl› olabilecek teknolojileri birlikte nas›l gelifltirebiliriz?” sorusu almal›d›r. Bunun için de farkl› disiplinlerde çal›flanlar›n bir ortak “problem” etraf›nda bir araya gelmeleri, çal›flmalar›n istenilen nitelikte olmas›n› sa¤layacakt›r düflüncesindeyim.

Kaynakça • Akçap›nar, G. (2009). Viki ortam›nda yap›lan grup çal›flmalar›nda yazar katk›s›n›n belirlenmesi için veritaban› analiz arac› ve de¤erlendirme yönteminin gelifltirilmesi.Yay›mlanmam›fl yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. • Akçap›nar, G., & Aflkar, P. (2009). Araflt›rma Gruplar› ‹çin Ortak Çal›flma Alan› Olarak Viki Kullan›m›. International Educational Technology Conference (IECT) (s. 176-180). Ankara: Hacettepe Üniversitesi. • Aflkar, P., & Altun, A. ( 2009). CogSkillnet: An ontology-based representation of cognitive skills.Educational Technology &Society, 12 (2), 240-253. • Chou, P.-N., & Chen, H.-H. (2008). Engagement in Online Collaborative Learning: A Case Study Using a Web 2.0 Tool. MERLOT Journal of Online Learning and Teaching , 4 (4), 574-582. • Engstrom, M. E., & Jewett, D. (2007). Collaborative learning the wiki way. TechTrends , 12-15. • K›z›lkaya, G. ( 2009). Yans›t›c› düflünme etkinlikleri ile desteklenmifl web tabanl› ö¤renme ortamlar›n›n problem çözme üzerine etkisi. Yay›nlanmam›fl doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi. • K›z›lkaya, G. ve Aflkar, P. (2009). Ö¤renme Etkinlik Yönetim Sistemi LAMS) ve Türkçe’ye Çeviri Çal›flmas›. International Educational Technology Conference (IECT), Ankara, Hacettepe Üniversitesi, 6-8 May›s 2009. • Türksoy, H. Aflkar, P. (2009). Ö¤renme Nesnelerinin Paylafl›m›nda Anlamsal Web Teknolojilerinin Kullan›m›. Hacettepe Üniversitesi E¤itim Fakültesi Dergisi, 36, 271 - 282.

Bilgi Ça¤› Hukuku - Kadir Has Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku, Anabilim Dal› Baflkan› Doç. Dr. Tekin MEM‹fi

Yeni ekonomi, hukukta da yenilik gerektiriyor Bilgi ve iletiflim teknolojilerinin geliflmesi telif haklar›nda yeni düzenlemeleri gerekli k›l›yor. Geleneksel hukuk çerçevesinde al›nan önlemler, olaylara yerinde ve zaman›nda müdahaleyi mümkün k›lmad›¤› gibi, ayn› anda pek çok kifliyi de ma¤dur ediyor. Youtube gibi bir sitenin kapat›lmas›, bu duruma en iyi örnek.

Modern ça¤lar, de¤iflik ikilemleri hukukun dikkatine sunmaktad›r. K›sa bir olay analizi ile bu ikilemlerden baz›lar›n› inceleyebiliriz. Olay›m›zda bir ö¤renci, hocas›n›n dersini videoya kaydetmifl ve izin dahi almaks›z›n, Youtube ortam›na aktarm›flt›r. fiunu hemen belirtmek gerekir ki; e¤itim ve ö¤renim konusunda BT teknolojilerinin toplum geneline faydas›n›, çarpan etkisini, e¤itimi yayg›nlaflt›r›lmas›n›, ucuzlatmas›n› ve ulafl›labilir k›lmas›n› yads›mak mümkün de¤ildir, böyle bir çabaya gerek de yoktur. Temel prensip; “Hiçbir engel tan›maks›z›n tabana, genele, küresele yay›lan, sansürsüz, önyarg›s›z, sürekli e¤itim ve ö¤renimin desteklenmesidir.” Temel prensibi bir kere belirledikten sonra, konunun hukuk alan›ndaki yans›malar›na, getirdikleri ve götürdüklerine, “olmas› gereken hukuka” dair çeflitli görüfller ve uygulamalar yerine oturabilir. Tarih perspektifini hat›rlatan k›sa bir tur atarak masum gözüken olay›m›z çerçevesinde görüfllerimi iletece¤im; Bilindi¤i gibi tarihte ilk kopyalama çabalar›, eserlerin aynen tekrar yaz›lmas›n› gerektiren çok zahmetli ve pahal› süreçlerdi. Tarihin bu erken dönemlerinde, eserlerin ezbere bilinmesi ise apayr› bir erdemdi, ezberleme yetene¤i olmayanlar›n zeki de olamayacaklar› temel varsay›md›. Bu gelene¤in bir yans›mas›n› Kur’an’›n ezberlenerek nesilden nesile aktar›lmas› konusundaki çabalarda hala gör-

mek mümkündür. Hatta bu konuda erken dönem M›s›r firavunlar›ndan birisinin “yaz›n›n dahi gereksiz” oldu¤unu söyledi¤i varsay›l›r. Bilginin sadece kulaktan kula¤a iletilmesi ile erdemli ile erdemsiz insan ayr›m›n gerçekleflece¤ini söylemifltir. Yaz›lan herhangi bir fleyin art›k “orta mal›” oldu¤u-

nu ve bilgili ile bilgisizi ay›rt etmenin güçleflece¤ini söylemifltir. Matbaa bu gerçe¤i de¤ifltirmeden çok önceleri, tafl bask› ve benzeri yöntemlerle eserler ço¤alt›lmaya çal›fl›lm›flt›r. Herkesin bildi¤i Gutenberg matbaas›, John Fust adl› bir tacirin deste¤iyle kurulmufl ve borçlar›n› ödeyemeyerek iflas eden Gutenberg’in elinden Fust matbaay› alm›flt›r. 15 yy.da matbaa sahipleri idari otorite kraldan veya kiliseden “lisans” alarak kitap yay›nl›yorlard›. Böylece hem istenmeyen eserler bir anlamda sansür edilmifl oluyordu, hem de yay›nc›ya sa¤lanan “tekel” konumu ile kazanç elde etmesi devaml› k›l›n›yordu. Bafllang›çta her kitap veya her flehir için ayr› ayr› verilen imtiyazlar giderek bir lonca oluflumuna do¤ru geliflmifl ve ilk olarak ‹n-

giltere’de “stationers company” ad›nda kitap loncas› kurulmufltur. Bu lonca üyeleri d›fl›ndakiler eser ço¤altmazlard›, bu loncan›n izin vermedi¤i eserler de ço¤alt›lamazd›. O tarihlerde “Copyright” kelimesi yay›nc›n›n herhangi bir hakk›n› de¤il, matbaan›n o eseri ço¤altma hakk›ndaki tekel konumunu anlat›yordu. Bu konuyu düzenleyen “Licensing act” (Lisans yasas›) 1662’de yürürlü¤e girmifltir. Yay›nc›lar›n tekel pozisyonlar›n› düzenleyen bu yasa ile 150 y›l kadar etkili bir uygulaman›n sonucunda, tekel durumundaki yay›nc›lar›n yazar haklar›n› neredeyse yok ettikleri görülmüfl oldu. Örne¤in; Daniel Defoe (Yazar›; Robinson Crusoe) isyan içerisinde “Kitapç›lar fabrikatör, yazarlar da bunlar›n müstahdemi olmufl durumdad›r” diyordu. Kraliçe Anne yasas› 1709’da yürürlü¤e girmekle yazarlar›n haklar›n› koruyan ilk “copyright” yasas› ortaya ç›km›fl oldu. Yay›ndan sonra 21 y›l boyunca yazar›n hakk› korunmaya bafllad›. Daha sonraki geliflmelerle bu süre, yazar›n yaflam› ve sonraki 70 y›l süresine kadar uzam›flt›r. ABD’de de ‹ngiltere’ye paralel bir uygulama geliflmifltir. Ancak ABD sadece vatandafllar›na yönelik olarak telif ve fikri haklar›n korunmas›n› kabul etmiflti. Di¤er bir deyiflle Amerikal› olmayanlar›n telif haklar› korunmuyordu. Amerikal› yay›nc›lar, Amerikal› olmayan yazarlara ait kitaplar›, müzik eserlerini basarak telif hakk› ödemeksizin uzun y›llar boyunca yüksek karlar elde ettiler. Bugünkü jargon ile; “Korsan” diyebilece¤imiz bu kitaplar, Amerikan tüketicisine ucuz fiyattan ulafl›yorlard›. 1909’a kadar devam eden bu zenginleflme süreci, modern tabir ile “grace period” (k›yak süresi) sonunda dünya çap›nda bas›mevi tekelleri serpilmifl oldu. Bugünlerde dünya çap›nda fikir haklar›n›n korunmas› ve ihlal edilmemesi için en güç53

Bilgi Ça¤› Hukuku

15 yy.da matbaa sahipleri idari otorite kraldan veya kiliseden “lisans” alarak kitap yay›nl›yorlard›. Böylece hem istenmeyen eserler bir anlamda sansür edilmifl oluyordu, hem de yay›nc›ya sa¤lanan “tekel” konumu ile kazanç elde etmesi devaml› k›l›n›yordu. Bafllang›çta her kitap veya her flehir için ayr› ayr› verilen imtiyazlar giderek bir lonca oluflumuna do¤ru geliflti.

lü politikalar› yürüten ABD, asl›nda “korsan yay›nc›l›¤›n” befli¤i olarak yüz y›l öncesine kadar önderli¤ini sürdürmüfltür. 1909’da kabul edilen bir yasa ile yabanc›lar›n da haklar› güvence alt›na al›nm›flt›r. Yabanc›lar›n fikri haklar›n› ihlal etmeyi terk eden eski korsanlar, art›k korsanl›k yap›lmamas›n› istemeye bafllam›fllard›r. Ancak Pandora’n›n kutusunu açarak sald›klar› yepyeni bir sistem; yani dijitalleflme ve internet, tüm fikri mülkiyet hukukunun tekrar gözden geçirilmesini gerektirecek kadar önemli sorunlara ve ikilemlere yol açmaya bafllam›flt›r. Son y›llardaki fikir sanat eserleri alan›nda teknolojik geliflmelerin ço¤u bu eserlerin kopyalanmas›n›n, ço¤alt›lmas›n›n ve da¤›t›lmas›n›n engellenmesi üzerine kurulu geliflmelerdir. DeCSS yaz›l›m›n›n k›r›larak DVD’lerin kopyalanabilir hale gelmesi, Blueray teknolojisi ile yeni engeller yarat›lmas›, Reverse engineering ve karfl›t› benzeri çabalar yepyeni hukuk alanlar› yaratmaktad›r. Giriflte bahsetti¤imiz olay›m›z, asl›nda fikri haklar alan›nda yer almayan, kiflisel haklar›n korunmas› alan›nda yer alan bir tipik fiildir: halka kapal› bir söylefliyi ö¤renci kaydetmifltir. TCK.m.133/2 f›kras›na göre “Kat›ld›¤› aleni olmayan bir söylefliyi, di¤er konuflanlar›n r›zas› olmadan ses alma cihaz› ile kayda alan kifli, alt› aya kadar hapis veya adli para cezas› ile cezaland›r›l›r.” Hükmüne göre bu kayd› yapan flah›s cezaland›r›lacakt›r. Söz konusu kayd›n Youtube ortam›na aktar›lmas›n› analiz edersek; öncelikle hocan›n verdi¤i ders ve bu dersin içeri¤i üzerinde hocan›n ne gibi haklar› oldu¤unu belirle54

mek gerekmektedir. Ö¤rencilerine ders veren bir hoca kendi kitab›n› anlatmakta ise, bu kitap sahipli¤inden kaynaklanan fikri haklar›n, yani, yayma, da¤›tma, ço¤altma gibi haklar›n kendisine ait oldu¤u kuflkusuzdur. Hoca dersinde baflka eser sahiplerinin de eserlerini kullanarak e¤itim çabas› göstermekte ise, bu eserler üzerinde kendisine ait bir hakk› olmasa da, bunlar› e¤itim amaçl› kullanmakla baflkalar›n›n haklar›na zarar vermemektedir. Nitekim, fikir sanat eserleri yasas›nda bu durum düzenlenmifl ve madde 33 hükmüyle “Yay›mlanm›fl bir eserin, tüm e¤itim ve ö¤retim kurumlar›nda, yüz yüze e¤itim ve ö¤retim maksad›yla do¤rudan veya dolayl› kar amac› gütmeksizin temsili, eser sahibinin ve eserin ad›n›n mutat flekilde aç›klanmas› flart›yla serbesttir” denilmek suretiyle e¤itim ve ö¤renim amac›n›n a¤›r bast›¤› hallerde eser sahibine ait baz› haklar›n kamuya mal oldu¤u kaydedilmifltir. Bu istisnan›n flartlar› ise; eserin içeri¤inin e¤itim ve ö¤retim kurumlar›nda verilen yüz yüze e¤itim esnas›nda ve kar amac› gütmeksizin kullan›lmas›d›r. Eser sahibinin kim oldu¤unun belirtilmesine dair ahlaki sorumluluk da yasaya al›nm›flt›r. Karfl›m›za ç›kan bir ikilem de, “yüz yüze e¤itim”in tan›mlanmas› olmaktad›r. Kanunun bu maddesine sonradan giren “yüz yüze” lafz›ndan anlafl›lan fley; karfl›l›kl› iletiflim ve etkileflim içinde, dinamik bir ders ortam› olsa gerekir. Bir hocan›n statik bir biçimde derslerinin videolar›n›n seyredilmesi, internet ortam›ndan indirilmesi “yüz yüze” kavram›na girmemektedir. Buna karfl›l›k, interaktif, karfl›l›kl› etkileflim ve iletiflim ortam›n› sa¤layan herhangi

Son y›llardaki fikir sanat eserleri alan›nda teknolojik geliflmelerin ço¤u bu eserlerin kopyalanmas›n›n, ço¤alt›lmas›n›n ve da¤›t›lmas›n›n engellenmesi üzerine kurulu geliflmelerdir. DeCSS yaz›l›m›n›n k›r›larak DVD’lerin kopyalanabilir hale gelmesi, Blueray teknolojisi ile yeni engeller yarat›lmas›, Reverse engineering ve karfl›t› benzeri çabalar yepyeni hukuk alanlar› yaratmaktad›r.

bir teknolojik geliflme “yüz yüze e¤itim” kavram› dahilinde anlafl›lmal›d›r. Di¤er bir deyiflle, birbirinden uzakta bulunan terminaller yard›m›yla ve karfl›l›kl› iletiflerek ders verilmesi halleri “yüz yüze e¤itim”dir. ‹letiflimin eflzamanl› olmas› kan›m›zca bu unsurlardan birisi de¤ildir. Yayg›nlaflan ve tabana yay›lan e¤itimin binlerce ö¤renciyi kapsamas› durumunda, hocan›n eflzamanl› olarak ö¤renci sorular›na cevap verememesi bu tan›m› daraltmay› de¤il, aksine açmay› gerektirmektedir. Makul bir süre içersinde “canl›” olarak yap›lan e¤itim s›ras›nda hoca-ö¤renci etkilefliminin sa¤lanm›fl olmas› kan›m›zca yeterlidir. Üniversite amfisindeki dersi kaydedip Youtube ortam›na aktar›lmas› olay›na geri dönersek; bu kayd›n yap›lmas›n›n, hoca taraf›ndan r›za gösterilmedikçe, suç olaca¤›n› belirtmifltik. Kayda r›za gösterilmemifl olmas› halinde, kayd›n Youtube ortam›nda yer almas› ile bunu yay›nlayan ö¤renci ayr›ca, TCK.m.133 son f›kras›na göre 6 ay ila 2 y›l aras›nda bir cezaya muhatap olabilecektir. Youtube ortam› ise bambaflka bir analiz gerektiren bir geliflmedir. Sadece fikri hak (copyright) ihlalleri aç›s›ndan de¤il, kiflisel haklar ve mahremiyet ihlalleri aç›s›ndan da konunun analizi gerekir. Bu analizi yaparken de, internet ortam›n›n geneli, dijitalleflmenin etkileri ve P2P (peer-to-peer) haberleflme ve desantralize networkler hakk›nda y›llard›r yap›lan tart›flmalara geri dönmek gerekecektir ki, yaz›m›z kapsam›n› aflacakt›r. K›saca belirtmekle yetinelim; insanlar›n görüntü ve seslerinin kay›t alt›na al›nmas›n›n, bunlar üzerinde de¤ifliklikler yap›lmas›n›n çok kolaylaflt›¤› bir ça¤da yaflamaya

bafllad›k. Bu kay›tlar›n›n da¤›t›lma h›z› ise, hukukun hiçbir zaman ulaflamayaca¤› bir h›zd›r art›k. Geleneksel hukuk, hele hele kontinantal hukuk (Roma Hukuku) kurallar› ile örne¤in bir mahkemece “ihtiyati tedbiren youtube yay›n›n›n durdurulmas›na” karar verilmesindeki yavafll›k bir yana, bu karar›n icras›n›n gerektirece¤i uluslararas› muhaberat ve icra süreci h›zlar› hiçbir zaman internet ve dijital ortam ile bafl edemeyecektir. Bu nedenle devletlerce, idare ve yarg› gücünün bir arada toplanm›fl oldu¤u ba¤›ms›z idari otoritelerin h›zl› karar ve uygulamalar› ile bu konularda giderek küreselleflen bir mücadele bafllam›flt›r. Ancak, idari otoritelerin bu güne kadar olan uygulamalar› ne yaz›k ki genel sansür uygulamak fleklinde geliflmifl ve önlerine gelen olaylarda, olaya münhas›r ideal çözümü oluflturmak yerine, bürokratik endoktrinasyonlar›n›n (Beyin y›kama) etkisiyle, keyfi ve kolay bir biçimde genel olarak yasakç›l›k anlay›fl›na teslim olmufllard›r. Kiflisel olarak, Youtube ortam›n›, Harvard, Yale gibi ‹vy league üniversitelerindeki hocalar›n derslerini izlemeyi mümkün k›lan bir teknoloji olarak görüyorum. ‹nan›lmaz bir h›zla bilgiye ulaflabilece¤im bir ortam olarak alg›l›yor ve bunun devam›n› diliyorum. Anlams›z öncelikler bahane edilerek, bürokratlarca, bu ortam›n geneline halk›m›n erifliminin yasaklanmas›n› esefle izliyorum. Kenar›ndan dolafl›lmas› kolayca mümkün bir yasak yaratabilmek için gösterilen bunca çabalara da, çeflitli proxy ve tunnel web sitelerinden buraya ulaflmaya çal›fl›rken maruz kald›¤›m içerik ve hangisinin çal›fl›p çal›flmad›¤›n› buluncaya kadar kaybetti¤im sürelere de ac›yorum. 55

Perspektif

Tulu Gümüfltekin

Bilgi Toplumu’na dönüflmede yenilikçi e¤itimin rolü AB, e¤itim konusundaki stratejilerini öncelikle e¤itim sistemlerine biliflim teknolojilerinin entegre edilmesi üzerine flekillendiriyor. E¤itim sistemine oldukça yeni bir bak›fl aç›s› getiren “Yaflam Boyu Ö¤renme Program›” genel e¤itim, mesleki e¤itim ve e-ö¤renme programlar›n› tek bir flemsiye alt›nda birlefltirerek, ö¤renmenin hayat›n tüm katmanlar›na yay›lmas›n›n önünü aç›yor.

Küreselleflme ile paralel olarak yaflad›¤›m›z bilgi toplumuna geçifl süreci ve de¤iflen demokrasi ve yönetim anlay›fl›, e¤itim sistemlerinden de nitelik ve nicelik olarak beklentileri art›r›yor. Bilgiyi kullanacak bireylerin yetifltirilmesi ve her gün kendini yenileyen biliflim teknolojilerine ayak uydurmak toplumlar için art›k zorunluluk haline geldi. E¤itimde sürekli yeni yöntemler ve yeni teknolojiler üretilmesini gerektiren küresel devinim, e¤itimin yenilikçi ve yarat›c› boyutunu bilhassa ön plana ç›kard›.

E¤itim ile yenilikçilik aras›nda çift yönlü bir iliflki bulunuyor. E¤itim yenilikçili¤in temelidir. Ayn› zamanda yenilikçili¤in bir düflünce biçimi olarak derinleflmesi ve yay›lmas›yla birlikte e¤itimde yenilikçi bireyler yetifltirmeye yönelik ortak bir ak›l üretilmesi gündeme geliyor. E¤itimde yeni ve iyilefltirilmifl modeller yaratmak için teknolojiye yap›lan yat›r›mlar giderek artarken; bu e¤itim sürecinin ürünü olan bireylerin bir bölümü, bu inovasyon a¤›na kat›larak, süreci çeflitli boyutlara tafl›yorlar. E¤itimde yenilikçilik, yarat›c›l›k unsurunu da içine alarak, yarat›c›l›¤›n toplumsal yaflama ve e¤itim dünyas›na aktar›lmas› olarak hayata geçiyor. Yani, yarat›c› ve üretken bireylerin ön plana ç›kar›lmas›yla, yenilikçi ürün ve fikirlerin egemen oldu¤u bir yaklafl›m yarat›l›yor. E¤itimi, bilgi toplumunun merkezine yerlefltiren bu yaklafl›m, kü56

resel düzeyde oldu¤u gibi AB düzeyinde de ön plana ç›k›yor. Kuruluflundan itibaren öncelikle siyasal ve ekonomik anlamda bütünleflmeyi amaçlayan AB bu hedefe, birbirinden farkl› e¤itim sistemlerine sahip ülkeler aras›nda e¤itimde çeflitlili¤e sayg› temel prensibine ba¤l› kalarak bir ortakl›k kurmaya çal›fl›yor. E¤itimin bilhassa küresel düzende sahip oldu¤u önemi kavrayan AB, söz konusu amaçlar›na ulaflmak için e¤itim arac›l›¤› ile insan kaynaklar›n›n kalitesini art›rmak ve mevcut iflgücünün becerilerini küreselleflmenin yaratt›¤› gereksinimler do¤rultusunda yaflanan teknolojik ve sosyal de¤iflikliklere uyarlamak zorunda oldu¤unun bilinci ile hareket ediyor. Buna göre AB e¤itim politikas›n›n temel hedefi, çok kültürlülü¤e zarar vermeden, gelecek nesle ortak bir Avrupal›l›k ruhu afl›layabilmek ve modern ça¤›n ihtiyaçlar›na yan›t verebilecek yüksek yeteneklerle donat›lm›fl gençler yetifltirerek ortak bir gelecek yaratabilme düflüncesi olarak karfl›m›za ç›k›yor. Hedef e¤itimle biliflimin entegre edilmesi

AB’nin e¤itim politikas›, ö¤renme sistemlerinin kalitesinin art›r›larak, insanlara hayatlar›n›n her döneminde daha fazla f›rsat yarat›lmas›n› amaçl›yor. AB’ye ortak bir e¤itim politikas› bulunmamas›na ve üye ülkelerin e¤i-

tim sistemleri birbirinden farkl›l›k arz etmesine ra¤men, ülkeler aras›nda giderek artan bir iflbirli¤i bulunuyor ve bu da e¤itim politikas›na iliflkin hedeflerin gerçeklefltirilmesinde ciddi öneme sahip. Bu yaklafl›mda, küreselleflme dinamikleri ve ekonomik geliflmelerin artan bask›s› önemli rol oynuyor. Yafllanan nüfus, ifl gücündeki beceri eksiklikleri ve küresel rekabet, bireysel çözümleri etkisiz k›lmakta ve ortak hareket edilmesini gerektiriyor. AB’nin e¤itime yaklafl›m›, Lizbon’da 2000 y›l›n›n Mart ay›nda gerçeklefltirilen Konsey’de ortaya konulan hedefle örtüflüyor. AB’nin 2010 y›l› itibariyle dünya çap›nda rekabet gücü en yüksek ve dinamik bilgi-temelli ekonomi olma hedefi do¤rultusunda sadece Avrupa ekonomisinde radikal bir dönüflüm yeterli olmamakta; ayn› zamanda e¤itim sistemlerinin modernizasyonu yönünde ciddi ad›mlar at›lmas› da gerekiyor. Bu çerçevede, her üye devletin ulusal e¤itim sistemleri ve dinamiklerinde gerekli dönüflümleri gerçeklefltirmeleri, bu konuda birbirleriyle interaktif ve eflgüdümlü bir iflbirli¤i ortam› oluflturmalar›, deneyimlerini paylaflmalar› öngörülüyor. Öngörülen yeni sistem çerçevesinde, çokuluslu e¤itim, ö¤retim ve gençler aras›ndaki iflbirlikleri; yurtd›fl›nda e¤itim görmek üzere de¤iflim programlar› ve f›rsatlar›; yenilikçi ö¤renme ve ö¤retim projeleri; akademik ve profesyonel uzmanl›k a¤lar› ve e¤itimde yeni teknolojiler ve mesleki kalifikasyonlar›n uluslararas› tan›n›rl›¤›na yönelik çal›flmalar ön plana ç›k›yor. AB’nin Lizbon hedefi do¤rultusunda, 2002’de Avrupa E¤itim Konseyi ve Avrupa Komisyonu taraf›ndan oluflturulan ve Avrupa Konseyi taraf›ndan onaylanan 10 y›ll›k çal›flma program› çerçevesinde, günümüze kadar gelen dönüflümler için temel altyap› haz›rland›. Söz konusu hedefler dahilinde, 2010’a kadar AB e¤itim ve ö¤retim sistemlerinin kalite ve etkinli¤inin gelifltirilmesi, herkesin söz konusu e¤itime eriflebilece¤i bir ortam›n oluflturulmas› gibi hususlar yer al›yor. E¤itim konusundaki stratejilerini öncelikle e¤itim sistemlerine biliflim teknolojilerinin entegre edilmesi yoluyla temellendiren AB, ard›ndan “yaflam boyu ö¤renme” kavram›n›

yayg›nlaflt›rarak, e¤itim sistemine oldukça yeni bir bak›fl aç›s› getirmifl; ö¤renmenin hayat›n tüm katmanlar›na yay›lmas›n›n önünü açt›. AB’nin 2007–2013 aras› için öngördü¤ü yaflam boyu ö¤renme program›, AB’nin önceki e¤itim, mesleki e¤itim ve e-ö¤renme programlar›n› tek bir flemsiye alt›nda birlefltirmifl olup, yaklafl›k 7 milyar Euro’luk bir bütçeye sahip bulunuyor. Yaflam boyu ö¤renim, bilhassa büyüme ve istihdam›n yoluna açarken, herkese topluma bütünüyle dahil olma f›rsat› yarat›yor. Erasmus 2 milyon ö¤renciye ulaflt› Yaflam boyu ö¤renme program›, e¤itim ve ö¤renim alan›nda Avrupa fon programlar›n›n öncelikli konusunu teflkil ediyor. Bu çerçevede, kiflilerin s›n›r ötesi hareketlili¤ini güçlendiren, ikili ve çok tarafl› ortakl›klar› destekleyen ve e¤itimde inovasyonu teflvik eden mahiyetteki uluslararas› projeler yoluyla e¤itim – ö¤retim sistemlerinin kalitesini iyilefltiren projelere mali destek ve hibe sa¤lan›yor. Yaflam boyu ö¤renme çerçevesindeki ana programlar mesleki e¤itime yönelik Leonardo da Vinci Program›, üniversiteler aras› de¤iflime yönelik Erasmus Program›, yetiflkin e¤itimine iliflkin olarak Grundtvig Program› ve okullar ve ö¤retmenler aras›nda iflbirli¤ine yönelik Comenius Programlar›d›r. Tüm bu programlar çerçevesinde, inovasyon, iflbirli¤i, dil e¤itimi, biliflim teknolojilerinin gelifltirilmesi, pedagoji ve en iyi uygulamalar›n de¤iflimi gibi kilit önemde faaliyetler gerçeklefltiriliyor. Programlar, bugüne kadar etkin bir flekilde yürütülmüfl ve genifl bir a¤a ulaflt›. Örne¤in, son aç›klanan rakamlara göre, Türkiye’nin de bir parças› oldu¤u üniversiteler aras› Erasmus de¤iflim program›, 2007 - 2008 akademik y›l›nda 162 bin ö¤renci ve 27 bin ö¤retim üyesine programdan faydalanma f›rsat› sa¤lad›. 2009 itibariyle, Erasmus Program›’n›n bafllang›ç tarihinden itibaren 2 milyon ö¤renciye ulaflm›fl oldu¤u tahmin ediliyor. (1) AB üyesi ülkeler ve Avrupa Komisyonu aras›ndaki e¤itim politikas› konusunda 2010 E¤itim ve Ö¤retim Çal›flma Program›yla bafllam›fl olan iflbirli¤i, May›s 2009 tarihinde Konsey taraf›ndan kabul edilen e¤itim ve ö¤57

Perspektif

AB’nin yeni uzun vadeli stratejik hedefleri flunlar: Yaflam boyu ö¤renim ve mobilitenin gerçe¤e dönüfltürülmesi, e¤itim ve ö¤retimin kalite ve etkinli¤inin art›r›lmas›, eflitlik, sosyal bütünleflme ve aktif vatandafll›¤›n teflvik edilmesi ile yarat›c›l›k ve yenilikçili¤in desteklenmesi.

retimde Avrupa’da iflbirli¤ine iliflkin yeni bir stratejik çerçeve (2) ile güçlendirildi. AB taraf›ndan belirlenen yeni uzun vadeli stratejik hedefler flunlar: Yaflam boyu ö¤renim ve mobilitenin gerçe¤e dönüfltürülmesi, e¤itim ve ö¤retimin kalite ve etkinli¤inin art›r›lmas›, eflitlik, sosyal bütünleflme ve aktif vatandafll›¤›n teflvik edilmesi ile yarat›c›l›k ve yenilikçili¤in desteklenmesi. Benimsenen dört hedef do¤rultusunda, somut ad›mlar için öncelikli alanlar da tespit edildi. Buna ilaveten, 2010 ve 2020 y›llar› için AB düzeyinde çeflitli eflik de¤erleri oluflturuldu. 2010 y›l› için hedeflenen eflik de¤erleri aras›nda, ilkö¤retimden ayr›lanlar›n oran›n›n yüzde 10’u geçmemesi, matematik, fen ve teknoloji bilimleri mezunlar›n›n yüzde 15 oran›nda art›r›lmas› ve bu alanlarda cinsiyet fark›n›n azalt›lmas› ile yaflam boyu ö¤renime kat›lan çal›flan nüfusun kat›l›m oran›n›n en az yüzde 12,5 oran›nda art›r›lmas› gibi unsurlar yer al›yor. AB, “yaflam boyu ö¤renme” konusunu, e¤itimde inovasyon, yarat›c›l›k ve bilgi birikimi için önemli bir parametre olarak alg›lad›¤›n›, 2008 y›l›n›n Aral›k ay›nda, Komisyon’un önerisi üzerine Avrupa Parlamentosu’nda kabul edilen bir kararla gösteriyor.(3) E¤itim – Araflt›rma ve ‹novasyonu, bir “Bilgi Üçgeni” olarak tan›mlayan söz konusu kararda, e¤itimde inovasyonun olumlu sonuçlar›n›n istihdam piyasas›na do¤rudan yans›d›¤›na; bu çerçevede üniversiteler ile ifl çevrelerinin iflbirliklerinin hayati öneme sahip oldu¤una dikkat çekiliyor. Ayr›ca e¤itim ve ö¤retim sektörlerinin her birinin yarat›c›l›k ve inovasyondaki rollerini sürdürmeleri gerekti¤ine; mesleki e¤itimin inovatif bir temele yerlefltirilmesinin önemine de¤iniliyor. AB’deki bu çabalar ›fl›¤›nda, Birlik ile tam üyelik müzakerelerini sürdürmekte olan Türkiye’nin e¤itim konusundaki durumuna de¤inmek isterim. Türkiye’de e¤itim sisteminin, küresel ihtiyaçlar do¤rultusunda gelifltirilme58

si, ça¤›n gerektirdi¤i donan›m ve beceriler ile zenginlefltirilmesi ve daha yarat›c›, üretken ve bilgiyi prati¤e dönüfltürebilen bireyler yetifltirmeye yönelmesi bir seçimden öte bir zorunluluk haline geldi. Bu çerçevede Türkiye’nin sahip oldu¤u demografik dinamikler ve potansiyel, e¤itim sisteminin verimlili¤inin ve etkinlili¤inin art›r›lmas›yla kuvvetlendirilerek, Türkiye’deki iktisadi dönüflüm ve ekonomik kalk›nmaya katk› sa¤lamal›d›r. Türkiye, e¤itim ve kültür fasl›na haz›rlan›yor Bugün gelinen noktada, Türkiye’nin AB müktesebat›n›n, henüz aç›lmam›fl olan e¤itim ve kültür fasl›nda yasal yükümlülüklerini hayata geçirmek konusunda fazla zorlanmayaca¤› görülüyor. Gerek Lizbon gündeminde gerekse yüksek ö¤retime iliflkin Bolonya sürecinde, AB’nin belirlemifl oldu¤u genel politika ve stratejiler Türkiye taraf›ndan benimsenmifl durumda bulunuyor. E¤itim ve Kültür fasl›nda gerçeklefltirilen tarama süreci, Türkiye’nin bu fas›lla ilgili son dönemde birçok alanda AB politikalar›na yaklaflmak üzere ad›m atm›fl oldu¤unu gösteriyor. AB taraf›ndan 14 Ekim 2009’da yay›nlanan ‹lerleme Raporu da bu durumu kan›tlar niteliktedir. Rapora göre, Türkiye, E¤itim ve Ö¤retim 2010 çal›flma program› için belirlenen ortak AB kriterlerine dair ilerleme kaydetmifl, yetiflkinlerin yaflam boyu ö¤renime kat›l›m› dahil tüm kriterlere iliflkin performans›n› gelifltirdi. Okul öncesi e¤itimde ö¤renci say›s› artt›. Türkiye’nin AB ortalamas›n›n üzerinde olan matematik, bilim ve teknoloji mezunlar› say›s›, 2000 y›l›ndan bu yana toplam büyüme bak›m›ndan AB kriterlerine ulaflt›. Ayr›ca, ilk ve orta ö¤retimde cinsiyetler aras›ndaki eflitsizlik kayda de¤er ölçüde azalm›flt›r. Buna ra¤men e¤itime eriflim konusundaki yüksek bölgesel farkl›l›klar sürüyor.(4)

Türkiye’nin özellikle e¤itim alan›nda proaktif bir politika benimsemesi gerekiyor. Zira, hem demografik yap›s› hem de küresel dü-

E¤itim, rekabetçi ve yenilikçi yeni dünya sisteminde, etkin ve sürdürülebilir bir varl›k sa¤laman›n en önemli anahtarlar›ndan biridir. Türkiye’nin bilhassa demografik yap›s›ndan kaynaklanan avantajlar, eflgüdümle gelifltirilen e¤itim politikalar› ile desteklenirse iktisadi büyümenin önü aç›labilir. Türkiye’nin AB ile müzakereleri de bu süreçte ihtiyaç duyulan dinamizm ve kararl›l›¤›n sa¤lanmas› için önemli bir pencere aç›yor. zeyde daha rekabetçi bir ülke olarak ortaya ç›kma arzusu, e¤itim sisteminde gerekli düzenlemelerin gerçeklefltirilmesi durumunda, Türkiye’ye önemli f›rsatlar sunacak. Öncelikle, Türkiye, yafllanan nüfus yap›s› nedeniyle ciddi s›k›nt›lar ile karfl›laflmakta olan geliflmifl ülkelere göre çok daha dinamik ve genç bir nüfusa sahip. Bu çerçevede, okul öncesi e¤itimden bafllanarak, tüm e¤itim kademelerinin güçlendirilmesi ve yayg›nlaflt›r›lmas› ile genç nüfusun niteli¤inin gelifltirilmesi gerekiyor. Ö¤retim kalitesinin yüksek olmas› ve özellikle, biliflim teknolojilerinin sundu¤u f›rsatlardan yararlanabilmek için, yüksekö¤renim kalitesinin de art›r›lmas› gerekiyor. Yüksekö¤retim okullaflma oran› ülkelerin büyüme oranlar›na, di¤er e¤itim seviyelerindeki okullaflma oranlar›na göre, daha fazla katk›da bulunuyor. Kalifiye iflgücünün istihdam›na yönelen teknoloji yo¤un sektörlerin ön plana ç›kmas›, teknolojik içeri¤i yo¤un bir e¤itim program›n›n tasarlanmas›n›n önümüzdeki dönemin politika gündeminde üst s›ralara tafl›yor. Bu çerçevede, yüksekö¤retim ve iflgücü piyasalar› aras›nda etkin bir etkileflim sa¤lanmal›d›r. Günümüz küresel koflullar› çerçevesinde, iflgücü becerilerinin dönüflümü için esnek ve yenilikçi bir e¤itim politikas› oluflturulmas› da ayr› bir önem teflkil ediyor. Özellikle Gümrük Birli¤i sonras› dönemde, Türk özel sektörünün dünya ekonomisine h›zla entegre olmas›yla beraber iflgücü piyasalar›nda h›zl› bir dönüflüm yaflan›yor. Bu kapsamda, iflgücüne yeni kat›lan gençlerin de¤iflen küresel dinamikler çerçevesinde ihtiyaç duyulan becerilere sahip olmas› gerekirken ayn› zamanda orta yafll› nüfusun becerilerinin de yeni ekonomik yap›n›n gereksinimleri do¤rultusunda yeni-

lenmesi sa¤lanmal›d›r. Bu çerçevede, mesleki e¤itimin kalitesinin yükseltilmesi ayr› bir önem arz ediyor. Ülkemizde en çok tart›fl›lan e¤itim sorunlar›n›n bafl›nda mesleki e¤itim geliyor. Meslek lisesi ve meslek yüksek okullar›ndan mezun olan kifliler ifl dünyas›nda etkin bir flekilde de¤erlendirilemedi¤i için her y›l pek çok meslek yüksek okulunun kontenjan› bofl kal›yor. ‹flsizlik sorununun çözümüne temel olabilecek noktalardan biri olan mesleki ve teknik e¤itimin kalitesi ülkemizin gelece¤i için oldukça önemlidir. Mesleki e¤itimde ifl dünyas› ile ortak projeler yürütmek ve ö¤rencilerin uygulamal› olarak e¤itim almalar› mezun olduktan sonra hem ilgili sektörü hem de çal›flma hayat›n› tan›malar›n› sa¤lamakta ve bununla birlikte ifl hayat›na daha etkin ve becerikli bir flekilde bafllamalar›na yard›mc› oluyor. AB ülkelerine genel olarak bakt›¤›m›zda mesleki e¤itim, istihdama çal›flan ve ifl hayat›na kaliteli kifliler kazand›rmak amac›yla yap›l›yor. K›saca, küreselleflme ve bilgi toplumuna yönelifl, günümüzde toplumlar› kaç›n›lmaz bir dönüflüm sürecine iterken, ayn› zamanda bir tak›m olanaklar da sunuyor. Bu çerçevede ülkelerin bar›nd›rd›klar› avantajlar›, de¤iflen küresel süreçlerde f›rsata dönüfltürmesi gerekiyor. E¤itim, rekabetçi ve yenilikçi yeni dünya sisteminde, etkin ve sürdürülebilir bir varl›k sa¤laman›n en önemli anahtarlar›ndan biridir. Türkiye’nin bilhassa demografik yap›s›ndan kaynaklanan avantajlar ancak eflgüdüm içerisinde gelifltirilen e¤itim politikalar› ile desteklendi¤i takdirde iktisadi büyümenin önü aç›labilir. Bu çerçevede Türkiye’nin AB ile müzakereleri de bu süreçte ihtiyaç duyulan dinamizm ve kararl›l›¤›n sa¤lanmas› için önemli bir pencere aç›yor.

Kaynakça 1- http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/09/1204&format=HTML&aged=0&language=EN 2- http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2009:119:0002:0010:EN:PDF 3- http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do;jsessionid=71356A034BD73423D873DAECB7920037.node2?pubRef=//EP//TEXT+TA+P6-TA-2008-0625+0+DOC+XML+V0//EN 4- http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2009/tr_rapport_2009_en.pdf

Makale

Talim ve Terbiye Kurulu Baflkanl›¤› Teknoloji ve Tasar›m Program› Komisyonu Üyeleri Toper Akbaba ve Abdullah Büyüky›ld›z

E¤itim, teknoloji ve gelecek Milenyum kufla¤› ad› verilen gelecek kufla¤› 1994-2003 aras›nda do¤an internet çocuklar›d›r. Bu çocuklar›n e¤itimi, geleneksek metotlarla yap›lamaz. Bu nedenle e¤itim sistemimiz bütün dünyada oldu¤u gibi ülkemizde de yeniden düzenlenmeye çal›fl›l›yor. Sistem, “nas›l ö¤renece¤ini bilen ve üst düzey düflünsel becerileri geliflmifl insanlar›n nas›l yetifltirilece¤i” sorusuna cevap ar›yor.

Cahillik anlay›fl› de¤ifliyor. 21. yüzy›l›n cahili okuma-yazma bilmeyen kifliler de¤il, • Bilgi Okuryazarl›¤› • Sa¤l›k Okuryazarl›¤› • Tüketici Okuryazarl›¤› • Teknoloji Okuryazarl›¤› • Medya Okuryazarl›¤› alanlar›nda yeterli donan›m› olmayan kifliler olacak.

Bütün dünyada oldu¤u gibi ülkemizde de e¤itim sisteminin yeniden düzenlenmesi ile ilgili aray›fllar yukar›da genel hatlar›n› çizmeye çal›flt›¤›m›z çerçeveyi yakalamak içindir. Bu kapsamda e¤itim sistemimiz özelinde bakt›¤›m›z zaman önemli bir tak›m çal›flmalar›n gerçeklefltirildi¤i, bir tak›m çal›flmalar›n ise devam etti¤i söylenebilir.

Araflt›rmalar, bilginin kapsam ve geçerlili¤inin k›sa sürede yetersiz veya geçersiz hale geldi¤ini gösteriyor (Özden, 1998: 22). Bu nedenle e¤itim sisteminin en önemli sorunu olarak “nas›l ö¤renece¤ini bilen ve üst düzey düflünsel becerileri geliflmifl insanlar›n nas›l yetifltirilece¤i” sorunu karfl›m›za ç›k›yor.

E¤itim sistemimiz bilginin de¤erini reddetmeden, bilgi sahibi olman›n önemini küçümsemeden, ezberlemeyi amaç yapmadan, üst düzey zihinsel becerilerin gelifltirilmesini sa¤layan, ö¤rencinin sürekli olarak “Nas›l ö¤renebilirim?” sorusunu sordu¤u bir noktaya do¤ru yol almaya çal›fl›yor.

Bu durum e¤itim alan›nda önemli paradigma de¤iflimlerinin olmas›n› zorunlu k›lm›flt›r. E¤itim sistemleri art›k bilgi ezberletmeyi de¤il, beceri gelifltirmeyi merkeze alan ve bunun gere¤i olarak da yaflam boyu e¤itim anlay›fl›n› ön plana ç›karacak biçimde yap›land›r›lmal›d›r.

Bu çal›flmalar›n bafllang›ç noktas›n› ö¤retim programlar›n›n gelifltirilmesi çal›flmalar› oluflturuyor. Ö¤retim programlar› e¤itim sisteminin aray›fl çal›flmalar›na yön veren, yol açan kilometre tafllar› niteli¤indedir. Ö¤retim programlar› yukar›da genel hatlar› ile vermeye çal›flt›¤›m›z paradigma de¤iflimi ihtiyac›n›n ayak sesleri olarak önemli yenilikler getiriyor. Bu kapsamda yürütülen çal›flmalar sonucunda ortaya ç›kan ve alan›na de¤er katan önemli bir ö¤retim program›m›z, teknoloji ve tasar›m dersi ö¤retim program›d›r. Teknoloji ve tasar›m ö¤retim program› çocuklar›m›z›n ellerindeki imkânlar› kullanarak gerçek yaflamda karfl›laflt›¤› sorunlar› nas›l çözebileceklerine odaklanm›flt›r. Teknoloji ve tasar›m dersi e¤itim sistemine gelece¤in kap›lar›n› açmada yard›mc› olacak üç anahtar sunuyor. Bunlar›, fikri ve s›nai mülkiyet haklar›,

E¤itim sistemimiz bilginin de¤erini reddetmeden, bilgi sahibi olman›n önemini küçümsemeden, ezberlemeyi amaç yapmadan, üst düzey zihinsel becerilerin gelifltirilmesini sa¤layan, ö¤rencinin sürekli olarak “nas›l ö¤renebilirim” sorusunu sordu¤u bir noktaya do¤ru yol almaya çal›fl›yor.

inovasyon ve sorgulama becerisinin gelifltirilmesi olarak belirleyebiliriz. Unutmam›z gereken en önemli noktalardan biri, gelecekte yaflayacak olan kufla¤›n özellikleridir. Milenyum kufla¤› ad› verilen gelecek kufla¤› 1994-2003 aras›nda do¤an internet çocuklar›d›r. Teknoloji dostu olmalar›n›n ötesinde teknolojik, bireysel, zor be¤enen küresel dünya vatandafllar›d›r (Ö¤ülmüfl, 2009). Bu kuflak, teknoloji kullan›m› konusunda da anne babalar›ndan oldukça farkl› bir noktada olacaklard›r. E¤itim sisteminin ö¤elerini düzenlerken gelecek kufla¤› yetifltirmenin zihinsel sorumlu¤unu da almas› gereklidir. Bu nedenle yaz›m›z›n bafl›nda belirlemeye çal›flt›¤›m›z gelece¤in okur-yazarl›k alanlar›n›n milenyum kufla¤›na kazand›r›lmas›, bu konuda gerekli düzenlemelerin ya-

p›lmas› e¤itim sistemimiz aç›s›ndan kat edilmesi gereken “uzun ve ince” bir yoldur. Asl›nda e¤itim sistemimiz, sistemin belirleyici ö¤esi olarak kabul edilen ö¤retim programlar›n›n genel felsefesinde ve özelde de teknoloji ve tasar›m dersinin sisteme katt›¤› üç anahtar ile bu yola ç›km›flt›r. E¤itim sistemimizin bu yolculu¤unda kendi içinden ve d›fl›ndan kaynaklanan çeflitli engelleri aflmak zorundad›r. E¤itim sisteminin oluflturan bütün ö¤elerin bir bütün olarak de¤erlendirilmesi ve gelifltirilmesi yolunda ortak çaba gösterilmesi gereklidir. Sistemi oluflturan ö¤elerin “baflar›”ya odaklanmas› bunu yaparken de gerekli olan uygulama ortam›n›n sa¤lanmas› bunun için de baflta ö¤retmen e¤itimi olmak üzere di¤er ö¤elerin ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas› gereklidir.

Kaynakça Ö¤ülmüfl, Selahiddin. (2009) 21. Yüzy›lda E¤itimin Gelece¤i Konulu Seminer, Ankara Özden, Yüksel. (1998). E¤itimde Dönüflüm Yeni De¤er ve Oluflumlar. Pegem, Ankara

Ab F›rsatlar - TAGES Projeler Dan›flman› Gurbet Deniz Yavuz

Mesleki e¤itimde yenilik için AB fonlar› Avrupa Birli¤i Leonardo da Vinci Program› arac›l›¤›yla mesleki e¤itim konusunda, üye ve aday ülkelerde ülkeler aras› iflbirli¤i projelerine destek veriyor. Bu konuda proje yapmak isteyenler için 15 Ekim 2009’da yeni bir teklif ça¤r›s› aç›ld›. Türkiye’de programdan sorumlu kurulufl T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat›’na ba¤l› Avrupa Birli¤i E¤itim ve Gençlik Programlar› Merkezi Baflkanl›¤› Türk Ulusal Ajans›.

Avrupa Birli¤i, üye ve aday ülkelerde mesleki e¤itim sistemleri ve e¤itim uygulamalar›nda kalitenin gelifltirilmesi ve yenilikçi mesleki e¤itim programlar›n›n oluflturulmas› ve uygulanmas› için Leonardo da Vinci Program›’n› yürütüyor. Avrupa Birli¤i bu program ile mesleki e¤itim konusunda üye ve aday ülkelerde ülkeler aras› iflbirli¤i projelerine destek sa¤l›yor. Mesleki e¤itime yönelik politikalar› desteklemek üzere bu konuda proje yapmak isteyenler için 15 Ekim 2009’da yeni bir teklif ça¤r›s› aç›ld›. Leonardo da Vinci Program› Avrupa’da kültürel farkl›l›k ve dil çeflitlili¤ini göz önünde bulundurarak topluluk için tek bir mesleki e¤itim politikas›n› yürütmek ve mesleki e¤itimde kaliteyi art›rmak için Avrupa’da mesleki e¤itiminde faaliyet gösteren kurumlar›n projelerini destekliyor. Bu amaçla, Avrupa Birli¤i kiflilerin ve özellikle gençlerin mesleki beceri ve yetkinliklerinin art›r›lmas›n› ve mesleki e¤itimde teknolojik yenilikler ile daha yenilikçi bir sürekli e¤itim sisteminin gelifltirilmesini sa¤layacak projelere hibe deste¤i sa¤l›yor. Ayr›ca;

rekabet edebilirlik ve giriflimcili¤i art›rarak, yeni istihdam f›rsatlar› yakalanmas›n› sa¤lamak üzere özellikle KOB‹’ler olmak üzere iflletmeler, üniversiteler, mesleki e¤itim kurumlar› aras›nda iflbirli¤ini art›rmay› amaçlayan projeleri destekliyor. Mesleki e¤itim konusunda farkl› tipte projeler sunulabilir. Bu projelerden ö¤renciler ve iflsizler dahil ifl piyasas›ndaki kiflilerin ve mesleki e¤itimden sorumlu kiflilerin mesleki e¤itimle deneyim kazanmas›na yönelik ülkeler aras›

staj ve çal›flma ziyaretleri gibi faaliyetleri kapsayan projeler Hareketlilik Projeleridir. 5 fiubat 2010’a kadar Hareketlilik Projesi sunulabilir. Leonardo Ortakl›klar› Projelerinde mesleki e¤itim alan›nda faaliyet gösteren kurumlar aras›nda iflbirli¤ini gelifltirmek üzere çal›flma ziyaretleri yap›lmas› ve projede bir ürün veya ç›kt› ortaya konulmas› amaçlan›yor. Ortakl›k projesi haz›rlamak için projede biri AB üyesi olmak kofluluyla en az 3 farkl› ülkeden proje orta¤› olmas› gere-

kiyor. Okul, STK, KOB‹ gibi mesleki e¤itimle ilgili kurumlar 19 fiubat 2010’a kadar ortakl›k projesi sunabilirler. Yenilik Transferi projelerinde ise daha önceden yap›lm›fl baflar›l› mesleki e¤itim ve ö¤retim proje sonuçlar›n›n yeni ülkelere aktar›larak, baflar›l› deneyimlerin paylafl›lmas› ve uygulanmas› amaçlan›yor. Bu tür projeler ile mesleki e¤itimde yenilikçi araç ve yöntemlerin Avrupa’dan Türkiye’ye transferi de sa¤lan›yor. Yenilik Transferi Projesi haz›rlamak için projede en az üç ülkeden üç orta¤›n yer almas› gerekiyor. 2010 projeleri için son baflvuru tarihi 26 fiubat 2010’dur. Hareketlilik Projeleri ve Ortakl›k Projeleri’nde projedeki hedef kitlenin uluslararas› hareketlilik say›s›na göre bütçe belirle-

nirken, bu projelerde hareketlili¤in yan› s›ra di¤er faaliyetler de destekleniyor. Proje bafl›na sa¤lanan fon miktar› en fazla 300 bin Euro olabiliyor ve projeler yüzde 75 oran›nda destekleniyor. Leonardo da Vinci Program› kapsam›nda fonlanacak proje konular› için Avrupa’da ve Türkiye’de baz› öncelikler belirleniyor ve proje haz›rlayacak kurumlar›n projelerini bu öncelikleri dikkate alarak haz›rlamas› gerekiyor. Avrupa Birli¤i’nin 2010 y›l› projeleri için program öncelikleri afla¤›daki gibidir: 1. Mesleki yeterliliklerin ve niteliklerin tan›nmas› 2. Mesleki ö¤retim ve e¤itim sisteminin ve uygulamalar›n›n kalitesinin ve çekicili¤inin art›r›lmas›

3. ‹fl piyasas› ihtiyaçlar›n› dikkate alarak mesleki becerilerin gelifltirilmesi- yeni ifller için yeni beceriler kazand›r›lmas› 4. Mesleki ö¤retim ve e¤itim alan›ndaki ö¤retmen, e¤itmen ve özel e¤iticilerin beceri ve yetkinliklerinin art›r›lmas› Türkiye’de Programdan sorumlu kurulufl T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat›’na ba¤l› Avrupa Birli¤i E¤itim ve Gençlik Programlar› Merkezi Baflkanl›¤› Türk Ulusal Ajans›’d›r. Türk Ulusal Ajans› taraf›ndan ulusal öncelikler henüz aç›klanmad›; ancak Kas›m ay› içerisinde yay›nlanmas› bekleniyor. Program hakk›nda daha fazla bilgi Türk Ulusal Ajans›’n›n web sitesinden (http://www.ua.gov.tr/) al›nabilir. 63

F›rsatlar

Kuvvetli ve basit tafl›ma

So¤uk metal püskürtme

Geri dönüflüm

‹sveçli bir firma a¤›r ve büyük mobilyalar› hareket ettirmek için kuvvetli ve basit bir tafl›ma arac› gelifltirdi. Gelifltirilen bu araç sayesinde bir kifli tek bafl›na büyük yataklar› ve masalar› kald›rabiliyor. Bu teknolojiyle insan kuvvetine nazaran daha etkili tafl›mac›l›k yap›l›yor ve a¤›r mobilyalar daha kolay hareket ettiriliyor. Firma lisans ve ticari anlaflmalar yapmak için ortaklar ar›yor. Ref: 09 SE 67BY 3F8S

Metal püskürtme sistemlerinde uzmanlaflm›fl olan Hollandal› firma yeni bir teknoloji gelifltirdi. Teknoloji, ifl parças›n›n ve metal seramik tozlar› gibi kaplama malzemesinin k›smen so¤uk kald›¤› yerlerde yüksek h›zda hareket eden erimemifl partiküllerle yüzey etkileflimini mümkün k›l›yor. Firma teknik iflbirli¤i ve teknolojinin gelifltirilmesi için ortaklar ar›yor. Ref: 09 NL 60AH 3E67

Orta büyüklükteki, cam takviyeli plastik- kompozit malzemeler (GRP) alan›nda çal›flan bir ‹talyan firmas›, kimya sektörünün endüstriyel tesislerinde kullan›lmak üzere borular ve bas›nç malzemeleri üretimi yap›yor. Firma, üretim süreçlerinde aç›¤a ç›kan toz ve at›k malzemeleri, palet, plastik bileflenler ya da beton dolgu malzemesi gibi alternatif ürünleri ham maddeye dönüfltürmek isteyen firmalarla teknik iflbirli¤i yapmak istiyor. Ref: 09 IT 56Z6 3F5Y-

Yel de¤irmenleri

Cerrahi aletler

Sinir yaralanmalar›

Yenilenebilir enerji alan›nda (yel de¤irmeni ve parçalar› üreten) çal›flan Polonyal› bir firma, ticari temsilciler ile iletiflime geçmek istiyor. Firma ayr›ca içinde yer ald›klar› sektör için tafleronluk teklif ediyor. 20091021004

Ultrasonik nebülizörler, ter analizörleri ve kolloidler gibi cerrahi aletler alan›nda uzmanlaflm›fl olan Macar bir firma, ticari arac›l›k hizmetleri ve ortak yat›r›m için ortaklar ar›yor . Firma ayr›ca flirketin tamam›n›n veya bir k›sm›n›n sat›fl› ile de ilgileniyor. 20091021031

T›bbi pamuk üretimi

Led ayd›nlatma tüpleri

Romanyal› bir firma paketleme ve yükleme makinesi de dahil olmak üzere, t›bbi pamuk üretimi için üretim hatt› ar›yor. Ref: 09 RO 66BW 3F93

Da¤›t›m hakk›n› elinde bulunduran Danimarkal› pazarlama firmas›, gelifltirdikleri LED ayd›nlatma tüpleri için Avrupa ülkelerinde distribütörler ar›yor. 20091021045

Kuzey ‹sveç'de medikal teknolojiler alan›nda çal›flan bir firma, bir üniversite hastanesi ile birlikte biyolojik olarak parçalanabilen ve hücrelerle bütünleflen bir sinir sarg›s› gelifltirdi. Sarg›, genifl ölçekli sinir yaralanmalar›nda operasyon aflamas›nda uygulan›yor. Firma bu ürünü bio-plastik malzemeden üretebilecek ve medikal ürün olarak sat›fl ve pazarlamas›n› yapabilecek ISO sertifikal› ortaklar ar›yor. Firma ayr›ca ürünün gelifltirilmesi için finans sa¤layacak yat›r›mc›larla da ortakl›¤a aç›k. Ref: 09 SE 67CM 3FA1

Tekstil iflbirli¤i

Testere ve ahflap iflleme

Dokuma, giyim ve üretimin yapan Polonyal› bir firma, AB ülkelerinde giyim sektöründe faaliyet gösteren firmalara tafleronluk teklif ediyor. 20091021033

Dairesel testere ve ahflap iflleme makineleri üreten Çek firma, ticari anlaflmalar için ortaklar ar›yor. 20091021029

F›rsatlar hakk›nda daha genifl bilgi için afla¤›daki adreslere baflvurabilirsiniz. Ege Üniversitesi Ege Bilgi ve Yenilik Merkezi EBIC-EGE Elif KAYRAN Adres:

Ege Üniversitesi Kam. EBILTEM Binas› Bornova ‹zmir TR-35100 ‹zmir

Telefon: Email:

0 232 343 4400 -150 elif@ebiltem.ege.edu.tr